�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

| Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 | Quy�̉n 3 | Quy�̉n 4 | Quy�̉n 5 | Quy�̉n 6 | Quy�̉n 7 | Quy�̉n 8 |

S�́ 0159

KINH ĐẠI-THỪA BẢN-SINH T�M-ĐỊA-QU�N [1]

Đường, B�t-Nh� dịch chữ Phạn ra chữ H�n.
Th�ch-T�m-Ch�u dịch chữ H�n ra chữ Việt.

QUYỂN 1

I. PHẨM TỰA

Ch�nh t�i được nghe: Một thời kia đức Phật ở trong n�i Kỳ-x�-quật (Grdhrak�ta), th�nh Vương-x� (R�jagrha) c�ng với ba vạn hai ngh�n Đại-tỷ-khưu [2]. C�c vị đều l� bậc A-la-h�n [3]: t�m thiện giải-tho�t [4], tuệ thiện giải tho�t [5], chỗ tạo-t�c đ� xong [6], bỏ mọi g�nh nặng [7], việc lợi m�nh đ� được, hết mọi sự r�ng-buộc trong c�c c�i, được đại-tự-tại, an-trụ trong giới-phẩm thanh-tịnh, phương-tiện [8] kh�o-l�o, tr�-tuệ trang-nghi�m, chứng được t�m ph�p giải-tho�t, đến bờ Niết-b�n [9] như l�: Cụ Thọ [10] A-Nh�-Kiều-Trần-Như (T�u dịch: Hỏa-kh�), A-Sử-Bỉ-Thất-Đa (T�u dịch: M�-thắng), Ma-Ha-Na-Ma (T�u dịch:Đại-danh), Ba-Đế-Lỵ-Ca (T�u dịch: Tiểu-hiền), Ma-Ha Ca-Diếp (T�u dịch: Đại Ẩm-quang), Kiều-Phạm-Ba-Đề (T�u dịch: Ngưu-Tư) La Ba-Đa (T�u dịch:Tinh-t�), Ưu-L�u-Tần-Loa Ca-Diếp (T�u dịch:Mộc-qua-l�m), Na-Đề Ca-Diếp, Gi�-Gia Ca-Diếp (T�u dịch: Tượng-th�nh), X�-Lỵ-Phất (T�u dịch: Thu-lộ-tử), Đại Mục-Kiền-Li�n (T�u dịch: Đại-t�n-tụng), Ma-Ha Ca-Chi�n-Di�n (T�u dịch: Đại-Hảo-ki�n), Ma-Ha Ca-Tỳ-Na (T�u dịch: Ph�ng-T�), Ch�n-Đề-Na (T�u dịch: Uy-như-vương), Ph�-L�u-Na-Di-Đa-La-Ni-Tử (T�u dịch: M�n-nguyện-tử), A-Ni-L�u-Đ� (T�u dịch: V�-diệt như-�), Vi-Diệu-T�, Tu-Bồ-Đề (T�u dịch: Thiện-hiện), Bạc-C�u-La (T�u dịch: Thiện-dung), T�n-Đ�-La-Nan-Đ� (T�u dịch: Diễm-hỷ) La-Hầu-La (T�u dịch: Ph�-chướng)�; c�c vị như thế đều l� Cụ Thọ, A-la-h�n cả.�

V�, c� những bậc Hữu-học [11] như �ng A-Nan (T�u dịch: Kh�nh-hỷ) v.v�đều c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc, c�ng nhau lễ xuống ch�n Phật, lui ra, ngồi về một b�n.�

Lại c� t�m vạn bốn ngh�n Đại-bồ-t�t [12] c�ng ở nơi Phật. C�c vị đều l� Đại-ph�p-vương-tử [13], nhất sinh bổ-xứ [14], c� uy-đức lớn như Đại-long-vương, trăm ph�c vi�n-m�n, th�n-quang ch�i-lọi như ngh�n mặt trời l�m quang-đ�ng mọi tối-tăm, tr�-tuệ lắng-suốt, hơn cả bể lớn; hiểu thấu cảnh-giới b�-mật của chư Phật [15], đốt đuốc đại-ph�p, dẫn-dắt ch�ng-sinh [16]; l�m bậc Đại-thuyền-sư trong bể sinh-tử, thương-x�t ch�ng-sinh như con đỏ, thường bố-th� cho ch�ng-sinh sự an-vui trong hết thảy thời-gian, tiếng khen đồn khắp mười phương thế-giới; thần-th�ng vi-diệu, tự-tại du-h�; đ� thấu r� được c�c m�n Tổng-tr� [17], đủ bốn ph�p biện-t�i v�-ngại tự-tại [18], đ� vi�n-m�n được đại-nguyện tự-tại, th�nh-tựu tốt-đẹp sự-nghiệp tự-tại, đ� chứng-nhập được Tam-muội [19] tự-tại, ho�n-to�n vi�n-m�n ph�c-đức tự-tại; thường l� người bạn kh�ng phải thỉnh của ch�ng-sinh, trải qua v�-lượng kiếp si�ng tu s�u Độ [20], phụng-sự chư Phật khắp m�i, kh�ng an-trụ nơi Niết-b�n; dứt mọi phiền-n�o, giảng-thuyết diệu-ph�p, trong v�-lượng thế-giới, gi�o-h�a, đem lợi-�ch cho mọi lo�i; ngăn mọi ngoại-đạo, n�n dẹp t�m t�, xa-l�a nh�n chấp đoạn, chấp thường, l�m cho ch�ng-sinh sinh ra ch�nh-kiến [21] m� kh�ng c�n c� tướng dao-động, lui tới; kh�ng phải trang-nghi�m m� l� trang-nghi�m cả mười phương c�i Phật, kh�ng n�i m� như n�i ra diệu-l� tịch-diệt, ở nơi v�-sở-trụ (nơi kh�ng c�n c� chỗ chấp trước), độ cho ch�ng-sinh trong Nh�n, Thi�n, kh�ng ai l� kh�ng lĩnh-thụ được những ph�p mầu vui-vẻ, rộng lớn; mặc �o gi�p tinh-tiến, cầm gươm tr�-tuệ, đ�nh vang trống ph�p, ph� bọn ma-qu�n, th�n thường thị-hiện [22] ngồi khắp trong hết thảy đạo-tr�ng [23] thổi loa đại-ph�p, gi�c-ngộ mọi lo�i, hết thảy hữu-t�nh đều được nhờ lợi-�ch, ai nghe thấy t�n hiệu, tr�ng thấy sắc-th�n, kh�ng đến nỗi luống qua kh�ng �ch g�, m� được đầy-đủ ba đạt-tr� [24], ngộ được ph�p của ba đời [25], biết r� mọi căn linh-lợi, ngu-độn của ch�ng-sinh, t�y bệnh cho thuốc, m� kh�ng c�n nghi-hoặc; chia rải m�y đại-ph�p, rưới mưa cam-lộ [26] chuyển tr�-ấn ph�p-lu�n [27] kh�ng tho�i-chuyển, đ�ng ngục sinh-tử, mở cửa Niết-b�n, ph�t thệ-nguyện rộng, cho đến khi hết thuở vị-lai, nguyện độ tho�t mọi lo�i. C�c vị Bồ-t�t ấy kh�ng bao l�u sẽ được đạo-quả V�-thượng ch�nh-đẳng, ch�nh-gi�c [28]. C�c vị ấy l�: V�-Cấu Bồ-t�t, Di-Lặc (T�u dịch: Từ-thị) Bồ-t�t, Sư-Tử-Hống Bồ-t�t, Diệu-C�t-Tường Bồ-t�t, Duy-Ma-Cật (T�u dịch: Tịnh-danh, V�-cấu-xưng) Bồ-T�t, Qu�n-Tự-Tại Bồ-t�t, Đắc-Đại-Thế Bồ-t�t, Kim-Cương-Tạng-Vương Bồ t�t, Địa-Tạng-Vương Bồ-t�t, Hư-Kh�ng Tạng-Vương Bồ-t�t, Đ�-Ra-Ni Tự-Tại-Vương Bồ-t�t, Tam-Muội Tự-Tại-Vương Bồ-t�t, Diệu-Cao-Sơn-Vương Bồ-t�t, Đại-Hải Th�m-Vương Bồ-t�t, Diệu-Biện-Nghi�m-Vương Bồ-t�t, Hoan-Hỷ Cao-Vương Bồ-t�t, Đại-Thần Biến-Vương Bồ-t�t, Ph�p Tự-Tại-Vương Bồ-t�t, Thanh-Tịnh Vũ-Vương Bồ-t�t, Dược-Vương Bồ-t�t, Dược-Thượng Bồ-t�t, Liệu-Phiền-N�o-Bệnh Bồ-t�t, Bảo-Sơn Bồ-t�t, Bảo-T�i Bồ-t�t, Bảo-Thượng Bồ-t�t, Bảo-Đức Bồ-t�t, Bảo-Tạng Bồ-t�t, Bảo-T�ch Bồ-t�t, Bảo-Thủ Bồ-t�t, Bảo-Ấn-Thủ Bồ-t�t, Bảo-Quang Bồ-t�t, Bảo-Th� Bồ-t�t, Bảo-Ch�ng Bồ-t�t, Đại-Bảo-Ch�ng Bồ-t�t, Bảo-Vũ Bồ-t�t, Bảo-Đạt Bồ-t�t, Bảo-Trượng Bồ-t�t, Bảo-Kế Bồ-t�t, Bảo-C�t-Tường Bồ-t�t, Bảo-Tự-Tại Bồ-t�t, Chi�n-Đ�n-Hương Bồ-t�t, Đại-Bảo-Cự Bồ-t�t, Đại Bảo-Nghi�m Bồ-t�t, Nhật-Quang Bồ-t�t, Nguyệt-Quang Bồ-t�t, Tinh-Quang Bồ-t�t, Hỏa-Quang Bồ-t�t, Điện-Quang Bồ-t�t, Năng-Niệm-Tuệ Bồ-t�t, Ph�-Ma Bồ-t�t, Thắng-Ma Bồ-t�t, Thường-Tinh-Tiến Bồ-t�t, Bất-Hưu-Tức Bồ-t�t, Bất-Đoạn-Đại-Nguyện Bồ-t�t, Đại-Danh-Xưng Bồ-t�t, V�-Ngại-Biện-T�i Bồ-t�t, V�-Ngại Chuyển-Ph�p-Lu�n Bồ-t�t. C�c vị Bồ-t�t, như V�-Cấu Bồ-t�t Ma-ha-t�t� tr�n đ�y như thế, c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.

Lại c� ức vạn Thi�n-tử tr�n Lục-Dục-Thi�n [29] như: Thiện-Trụ Thi�n-tử, Uy-Đức Thi�n-tử, Phổ-Quang Thi�n-tử, Thanh-Tịnh-Tuệ Thi�n-Tử, C�t-Tường Thi�n-Tử, Đại-C�t-Tường Thi�n-Tử, Tự-Tại Thi�n-tử, Đại-Tự-Tại Thi�n-tử, Nhật-Quang Thi�n-tử, Nguyệt-Quang Thi�n-tử� Trong c�c vị Thi�n-tử ấy, Th�ch-Đề-Ho�n-Nh�n [30] l�m Thượng-Thủ [31]. V�, c�c vị ấy đều ưa th�ch diệu-ph�p Đại-thừa, nguyện theo v� phụng-sự c�c đức Như-Lai trong ba đời, v�o cảnh-giới b�-mật bất-tư-nghị, trang-nghi�m c�c hội đạo-tr�ng của chư Phật [32]. Tất cả c�c vị Thi�n-Tử ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc, c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.

Lại c� Hằng-h�-sa [33] Thi�n-tử trong c�i Sắc, như: Đại-Quang-Phổ-Chiếu Thi�n-tử, V�-Cấu Trang-Nghi�m Thi�n-tử, Thần-Th�ng Du-H� Thi�n-tử, Tam-Muội Tự-Tại Thi�n-tử, Đ�-Ra-Ni Tự-Tại Thi�n-tử, Đại-Na-La-Di�n Thi�n-tử, Vi�n-M�n Thượng-Nguyện Thi�n-tử, V�-Ngại Biện-T�i Thi�n-tử, C�t-Tường Ph�c-Tuệ Thi�n-tử, Thường-Ph�t Đại-Nguyện Thi�n-tử� Trong c�c vị Thi�n-tử ấy, Quang-Minh Đại-Phạm Thi�n-Vương l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đều đầy-đủ Tam-muội thần-th�ng, nhạo-thuyết biện-t�i, thường thường phụng-sự chư Phật Như-Lai trong ba đời khi ở dưới gốc c�y Bồ-đề [34], ngồi t�a Kim-Cương, ph� ma-qu�n rồi, chứng đạo Bồ-đề, đến khắp ch�ng-hội v�, đều ở trong l�c đầu ti�n, khuyến-thỉnh Như-Lai quay xe diệu-ph�p, mở cửa cam-lộ, độ mọi người trong c�i Nh�n, Thi�n; ngộ được �-th� b�-mật của chư Phật, trong đạo Đại-bồ-đề, kh�ng c�n tho�i-chuyển [35]. Tất cả c�c vị Thi�n-tử ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc, c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� bốn vạn t�m ngh�n vị Đại-Long-vương, như: Ma-Na-Tư Long-vương, Đức-Soa-Ca Long-vương, Nan-Đ� Long-vương, Bạt-Nan-Đ� Long-vương, A-Nốc-Đạt-Tr� Long-vương, Đại-Kim-Diện Long-vương, Như-�-Bảo-Ch�u Long-vương, Vũ-Diệu-Tr�n-Bảo Long-vương, Thường-Ch� Cam-Vũ Long-vương, Hữu Đại-Uy-Đức Long-vương, Cường-Lực Tự-Tại Long-vương� Trong c�c vị Long-vương ấy, Sa-Kiệt-La Long-vương l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đều ưa-th�ch diệu-ph�p Đại-thừa, ph�t thệ-nguyện rộng, cung-k�nh hộ-tr� ch�nh-ph�p [36]. Tất cả c�c vị Đại-Long-Vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� năm vạn t�m ngh�n Dược-xoa-thần [37], như: Đại-Sư-Tử-Vương Dược-xoa-thần, Chuyển-Lu�n-Quang-Chiếu Dược-xoa-thần, Diệu-Na-La-Di�n Dược-xoa-thần, Thậm-Khả-Bố-�y Dược-xoa-thần, Li�n-Hoa-Quang-Sắc Dược-xoa-thần, Chư-Căn-Mỹ-Diệu Dược-xoa-thần, Ngoại-Hộ Ch�nh-Ph�p Dược-xoa-thần, C�ng-D�ng Tam-Bảo Dược-xoa-thần, Vũ-Ch�ng Tr�n-Bảo Dược-xoa-thần, Ma-Ni-B�t-La Dược-xoa-thần� Trong c�c Dược-xoa-thần ấy, Tăng-Thận Nhĩ-T� Dược-xoa-thần l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đều đầy-đủ tr�-quang (�nh s�ng tr�-tuệ) kh� nghĩ b�n, tr�-cự (ngọn đuốc tr�-tuệ) kh� nghĩ b�n, tr�-h�nh (h�nh-tướng tr�-tuệ) kh� nghĩ b�n, tr�-tụ (giới-đức tr�-tuệ) kh� nghĩ b�n, m� thường v� ch�ng-sinh chế-phục những �c-quỷ, khiến họ được an-vui, l�m cho ph�c-đức, tr�-tuệ được tăng-trưởng, di�n-trường v� giữ-g�n Đại-thừa-ph�p kh�ng đoạn-tuyệt [38]. Tất cả c�c vị Dược-xoa-thần ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc, c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� t�m vạn ch�n ngh�n C�n-th�t-b�-vương [39], như: Đỉnh-Thượng-Bảo-Quan C�n-th�t-b�-vương, Phổ-Ph�ng Quang-Minh C�n-th�t-b� vương, Kim-Cương Bảo-Ch�ng C�n-th�t-b�-vương, Diệu-�m Thanh-Tịnh C�n-th�t-b�-vương, Biến-Ch� Ch�ng-Hội C�n-th�t-b�-vương, Phổ-Hiện Chư-Phương C�n-th�t-b�-vương, �i-Nhạo Đại-Thừa C�n-th�t-b�-vương, Chuyển Bất-Tho�i-Lu�n C�n-th�t-b�-vương� Trong c�c vị C�n-th�t-b�-vương ấy, Chư-Căn Thanh-Tịnh C�n-th�t-b�-vương l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đối với Đại-thừa đều sinh l�ng �i-k�nh s�u-xa, l�m lợi-lạc cho ch�ng-sinh, kh�ng bao giờ lười ch�n, mệt-mỏi [40]. Tất cả c�c vị C�n-th�t-b�-vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� ngh�n ức A-tu-la-vương [41], như: La-Hầu-La A-tu-la-vương, Tỳ-Ma-Chất-Đa-La A-tu-la-vương, Xuất-Hiện Uy-Đức A-tu-la-vương, Đại-Ki�n-Cố-Lực A-tu-la-vương, Mỹ-Diệu �m-Thanh A-tu-la-vương, Quang-Minh Biến-Chiếu A-tu-la-vương, Đấu-Chiến Hằng-Thắng A-tu-la-vương, Thiện-Sảo Huyễn-H�a A-tu-la-vương� Trong c�c vị A-tu-la-vương ấy, Quảng-Đại Diệu-Biện A-tu-la-vương l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đều kh�o tu-tập, bỏ mọi ng�-mạn, thụ-tr� Đại-thừa, t�n-trọng Tam-bảo [42]. Tất cả c�c vị A-tu-la-vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� năm ức Ca-l�u-la-vương [43] như: Bảo-kế Ca-l�u-la-vương, Kim-cương Tịnh-quang Ca-l�u-la-vương, Tốc Tật Như Phong Ca-l�u-la-vương, Hư-kh�ng Tịnh-tuệ Ca-l�u-la-vương, Diệu-Th�n Quảng-đại Ca-l�u-la-vương, T�m Bất Tho�i-chuyển Ca-l�u-la-vương, Quảng-mục Thanh-tịnh Ca-l�u-la-vương, Đại Ph�c Bảo M�n Ca-l�u-la-vương, Hữu Đại-uy-đức Ca-l�u-la-vương, Tr�-tuệ Quang-minh Ca-l�u-la-vương. Trong c�c vị Ca-l�u-la-vương ấy, Bảo-quang Ca-l�u-la-vương l�m Thượng-thủ. C�c vị ấy đều th�nh-tựu �bất khởi ph�p-nhẫn�, kh�o đem lại được những sự lợi-�ch cho hết thảy ch�ng-sinh [44]. Tất cả c�c vị Ca-l�u-la-vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� ch�n ức Khẩn-na-la-vương [45] như: Động-địa Khẩn-na-la-vương, Diệu Bảo Hoa-Ch�ng Khẩn-na-la-vương , Bảo-Thụ Quang-minh Khẩn-na-la-vương, Thiện-Ph�p Quang-minh Khẩn-na-la-vương, Tối Thắng Trang-nghi�m Khẩn-na-la-vương, Hỏa Ph�p Quang-minh Khẩn-na-la-vương, Thụ-tr� Diệu-ph�p Khẩn-na-la-vương, Diệu-Bảo Nghi�m Sức Khẩn-na-la-vương, Th�nh-tựu Diệu-qu�n Khẩn-na-la-vương�Trong c�c Khẩn-na-la-vương ấy, Duyệt-� Nhạc-thanh Khẩn-na-la-vương l�m Thượng-thủ. C�c vị ấy đều đầy-đủ diệu-tuệ thanh-tịnh, th�n-t�m kho�i-lạc, du-h� tự-tại [46]. Tất cả c�c vị Khẩn-na-la-vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� ch�n vạn t�m ngh�n Ma-hầu la-gi�-vương [47] như: Diệu-Kế Ma-hầu-la-gi�-vương. Cụ đại-uy-đức Ma-hầu la-gi�-vương, Trang-nghi�m bảo kế Ma-hầu-la-gi�-vương, Tịnh-nh�n vi-diệu Ma-hầu-la-gi�-vương, Quang-minh bảo ch�ng Ma-hầu-la-gi�-vương, Sư-tử hung ức Ma-hầu-la-gi�-vương, Như sơn bất động Ma-hầu-la-gi�-vương, Khả �i quang-minh Ma-hầu-la-gi�-vương� Trong c�c Ma-hầu-la-gi�-vương ấy, Du-h� thần-th�ng Ma-hầu-la-gi�-vương l�m Thượng-thủ. C�c vị ấy đ� tu-tập được phương-tiện thiện-sảo, l�m cho mọi ch�ng-sinh bỏ hẳn ��i-triền� [48]. Tất cả c�c vị Ma-hầu-la-gi�-vương ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.

Lại c� c�c Chuyển-lu�n th�nh-vương [49] trong vạn ức quốc-độ ở phương kh�c như: Kim-lu�n chuyển-lu�n th�nh-vương, Ng�n-lu�n chuyển-lu�n th�nh-vương, Đồng-lu�n chuyển-lu�n th�nh-vương, Thiết-lu�n chuyển-lu�n th�nh-vương, c�ng với quyến-thuộc ngh�n con Thất-bảo, trang-nghi�m v�-lượng voi, ngựa, xe-cộ, v� số bảo-ch�ng, treo bảo-phan lớn, hoa-man, bảo-c�i, tơ lụa, bạch-phất, mọi chuỗi ngọc b�u tr�n-kỳ, vi-diệu, đồ-hương, mạt-hương, h�a-hợp mu�n thứ hương lạ vi-diệu. V�, mỗi người đều cầm l� hương bằng mọi thứ b�u v�-gi�, đốt hương đại-bảo c�ng-d�ng Thế-T�n, c�ng đem những lời n�i vi-diệu khen-ngợi tr�-tuệ như bể rất s�u của Như-Lai, rồi bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Nay ch�ng t�i kh�ng cầu quả-b�o Nh�n, Thi�n hữu-lậu trong ba c�i, ch�ng t�i chỉ cầu đạo V�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c xuất-thế-gian m� th�i. Sở dĩ thế l� sao? � V�, trong ba c�i, tuy ở ng�i t�n, hưởng ph�c vui trong Nh�n, Thi�n nhưng, khi ph�c đời trước hết lại phải sinh v�o �c-th�, chịu v�-lượng khổ; như thế ai l� người c� tr�-tuệ lại ưa-th�ch sự vui sướng ở thế-gian n�y!� [50] C�c vị Chuyển-lu�n n�i lời ấy rồi, đều nhất t�m chắp tay v� c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc của c�c vị ấy, đều c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.�

Lại c� mười s�u vị Đại-Quốc-Vương như: Tịnh-Phạn Đại-Vương nước Ca-tỳ-la, Tần-b�-sa-la-vương nước Ma-gi�-đ�, Ca-tư-đại-vương nước Ba-la-nại, Vu-xiển Đại-vương nước Hữu-vu-đ�, Ca-tỳ na-vương nước Sa-la� Trong mười s�u Đại-vương v� c�c Tiểu-vương ấy, vua Ba-tư-nặc, quốc-chủ nước X�-vệ t�n l� Nguyệt-quang l�m Thượng-Thủ. C�c vị ấy đều đầy-đủ ph�c-tr� [51] thần-th�ng, c� uy-đức lớn như Chuyển-lu�n-vương; hết thảy o�n-địch tự-nhi�n h�ng-phục, nh�n d�n rất thịnh, đất nước gi�u vui. C�c vị ấy trồng mọi căn l�nh nơi v�-lượng Phật n�n thường được chư Phật hộ-niệm. Trong kiếp Trang-nghi�m (qu�-khứ) ngh�n đức Phật ra đời, c�c Đại-vương, Tiểu-vương ấy thường l�m th�-chủ; trong Hiền-kiếp (hiện-tại) ngh�n đức Phật ra đời, c�c Đại-vương, Tiểu-vương ấy cũng l�m th�-chủ; trong kiếp Tinh-t� sau n�y ngh�n đức Phật ra đời c�c vị ấy cũng sẽ l�m th�-chủ; cho đến đời vị-lai hết thảy chư Phật xuất hiện thế-gian c�c Đại-vương, Tiểu-vương ấy đem bản nguyện-lực, thường l�m việc bố-th� lợi-�ch ch�ng-sinh, t�y nghi v�o suốt c�c cửa phương-tiện. C�c vị ấy tuy l�m Quốc-vương nhưng, kh�ng tham sự vui sướng thế-gian, c�c vị ấy ch�n bỏ sinh-tử, tu nh�n giải-tho�t, cần cầu Phật-đạo, ưa-th�ch Đại-thừa, h�a-lợi quần-sinh, kh�ng chấp-trước c�c tướng, nối d�ng Tam-Bảo, khiến hạt giống ấy kh�ng đoạn-tuyệt. C�c vị ấy v� duy�n nghe ph�p, c�ng-d�ng Như-Lai, sắm nhiều đồ ăn qu� b�u, k�nh-cẩn đem hương hoa đến nơi Phật, c�ng với một vạn, hai vạn cho đến ngh�n vạn c�c quyến-thuộc, c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p [52].�

Lại c� c�c phu-nh�n của mười s�u Đại-quốc-vương như: Vi-đề-hy phu-nh�n, Diệu-thắng-man phu-nh�n, Thậm-khả �i-nhạo phu-nh�n, Tam-giới v� tỷ phu-nh�n, Ph�c b�o quang-minh phu-nh�n, Như-� bảo-quang phu-nh�n, Mạt-lỵ phu-nh�n, Diệu-đức phu-nh�n�Trong c�c phu-nh�n ấy, Th�-thắng diệu-nhan phu-nh�n l�m Thượng-thủ. C�c phu-nh�n ấy đ� nhập được v� lượng ch�nh-định. Song v� muốn độ ch�ng-sinh, c�c phu-nh�n ấy thị hiện nữ-th�n, d�ng ba m�n giải-tho�t [53] tu tập t�m m�nh m� c� đại tr�-tuệ, ph�c-đức vi�n-m�n, v� duy�n đại-từ, v� ngại đại-bi, thương x�t ch�ng-sinh như con đỏ. Do bản-nguyện-lực, c�c phu-nh�n ấy được gặp Thế-T�n v� v� muốn nghe ph�p n�n tới nơi Phật, chi�m-ngưỡng T�n-nhan, mắt kh�ng tạm chợp. C�c phu-nh�n ấy đem v�-lượng thứ thượng-c�ng trong c�i người , k�nh d�ng l�n Thế-T�n c�ng đem v�-số chuỗi ngọc b�u nhiệm-mầu c�ng-d�ng l�n Như-Lai, rồi c�c phu-nh�n ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p [54].�

Lại c� v� số người như: Tỷ-khưu, Tỷ-khưu-ni [55], Ưu-b�-tắc [56], Ưu-b�-di [57], c�c B�-la-m�n [58]. S�t-đế-lỵ [59], Phệ-x� [60], Th�-đạt-la [61], c�ng c�c Trưởng-giả [62], Cư-sĩ [63], hết thảy nh�n-d�n trong c�c quốc-giới. C�c đại-ch�ng ấy ph�t khởi l�ng tin thanh-tịnh, �n-trọng, v� xưa đ� trồng căn l�nh, n�n sinh gặp Phật-ph�p v� v� cầu đạo xuất-thế, n�n khởi ra tưởng kh� gặp, m� tới nơi Phật. Tới nơi Phật, c�c vị ấy đều ph�t-t�m, chắp tay v� c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p.� [64]�

Lại c� v� số c�c đồ-ch�ng ngoại-đạo như: Khổ-hạnh ngoại-đạo, Đa-văn ngoại-đạo, Thế-tr� ngoại-đạo, Nhạo-viễn-ly ngoại-đạo, Lộ-gi�-gia-đ� [65] ngoại-đạo, m� Lộ-gi�-gia-trị-ca-nễ ngoại-đạo l�m Thượng-thủ. C�c ngoại đạo ấy th�nh-tựu năm ph�p thần-th�ng [66] bay đi tự-tại. V�, ph�t-t�m hy-hữu, v� nh�n-duy�n nghe ph�p n�n lại nơi Phật, c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng tới ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p. [67]�

Lại c� v�-lượng, v� số phi-nh�n [68] ng�-quỉ [69] như: V�-t�i-quỉ, Thực-nh�n-thổ-quỉ, N�o-ch�ng-sinh-quỉ, Thực-di-th�a-quỉ, Thục-bất b�o-quỉ, Tỳ-x�-x�-quỉ [70], S�-cực-s�-quỉ, Thực phẩn-uế-quỉ, Thực-nh�n-thai-quỉ, Thực-sinh-tử-quỉ, Thực-bất-tịnh-quỉ, Sinh-c�t-tường-quỉ. Trong c�c quỉ ấy, Tỳ-l�-đ�-gi� đại quỉ-thần-vương l�m Thượng-thủ. C�c quỉ ấy l�a bỏ t�m độc-�c, quy-y Phật, Ph�p, Tăng v� đều vệ-hộ ch�nh-ph�p của Như-Lai. C�c quỉ ấy v� duy�n nghe ph�p n�n lại nơi Phật, năm thể [71] gieo xuống đất lễ Phật v� kh�t-ngưỡng c�ng-đức Phật, n�n c�c quỉ ấy c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p [72].�

Lại c� v�-lượng v� số c�c vua cầm-th� như: Mệnh-mệnh điểu-vương, Anh-vũ điểu-vương, c�ng Sư-tử-vương, Tượng-vương, Lộc-vương. Trong hết thảy c�c vua cầm-th� ấy Kim-sắc sư-tử-vương l�m Thượng-thủ. C�c vua cầm-th� ấy đều quy-mệnh Như-Lai đại-sư, v� muốn nghe ph�p n�n lại nơi Phật v� đều t�y nguyện-lực m� c�ng-d�ng l�n Thế-T�n. C�c vua cầm-th� ấy bạch Phật rằng: �K�nh xin Như-Lai thương nhận ch�t �t thứ c�ng-d�ng của ch�ng t�i! Ch�ng t�i mong bỏ hẳn hạt giống �c-nghiệp trong ba đường [73], được hưởng quả-b�o ph�c-lạc trong Nh�n, Thi�n; xin Như-Lai mở tỏ ph�p-m�n Cam-lộ Đaị-thừa, để ch�ng t�i ch�ng dứt được ngu-si v� sẽ được giải-tho�t! � Khi c�c vua cầm-th� n�i lời ấy rồi đều nhất t�m, chắp tay chi�m-ngưỡng Như-Lai v� c�ng với h�ng trăm, ngh�n quyến-thuộc c�ng ngồi lại ph�p-hội nghe Phật thuyết-ph�p [74].�

Lại c� trăm ngh�n Diễm-ma-la-vương [75] c�ng v� số c�c Đại-la-s�t [76] đủ mọi h�nh loại, mọi �c-vương, quyến-thuộc chốn u-minh v� những ngục-lại [77] coi giữ việc h�nh, tra x�t tội-ph�c, nhờ uy-lực Phật, dứt bỏ t�m �c, c�ng Diễm-ma-la-vương c�ng lại nghe ph�p, bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Hết thảy ch�ng-sinh v� ngu-si, tham năm dục-lạc [78], tạo năm tội nghịch [79] n�n phải v�o trong c�c địa-ngục [80], bị lu�n-chuyển v� c�ng. Sở dĩ bị thế, l� do chỗ nghiệp-nh�n của m�nh m� phải chịu khổ-n�o nhiều, cũng như con tằm, con k�n ở đời, tự m�nh l�m ra sự r�ng-buộc lấy m�nh! K�nh xin Như-Lai rưới mưa đại-ph�p để diệt lửa địa-ngục, tỏa gi� m�t l�nh, mở cửa giải-tho�t để đ�ng ba �c-th� lại!� Khi Diễm-ma-vương n�i lời ấy rồi, đem mọi thứ tr�n-bảo c�ng-d�ng l�n Như-Lai, nhất t�m cung-k�nh nhiễu Phật trăm ngh�n v�ng v� c�ng với h�ng trăm ngh�n quyến-thuộc đều lễ xuống ch�n Phật, rồi lui ngồi về một b�n để nghe Phật thuyết-ph�p [81].�

Bấy giờ, đức Thế-T�n ngồi tr�n t�a sư-tử [82] kết hoa sen b�u. T�a sư-tử ấy, mầu lưu-ly biếc, do c�c thứ ngọc lạ t�-điểm c�ch kẽ v�o th�nh. Hoa sen, ken ngọc b�u pha-l� l�m cuống sen, v�ng r�ng mầu t�a l�m c�nh sen v� d�ng ngọc ma-ni l�m tua hoa trong đ�i sen. C� t�m vạn bốn ngh�n hoa sen lớn qu� bằng v�ng tốt của ch�u Nam-di�m ph�-đề [83] l�m quyến-thuộc. Đức Phật được đại-ch�ng nhiễu quanh trước sau, c�ng-d�ng, cung-k�nh, t�n-trọng, t�n-th�n. [84]�

Khi ấy, đức Thế-T�n ngồi kết gia-phu [85] tr�n t�a sư-tử, uy-nghi th�-thắng lạ-l�ng, cũng như n�i Tu-di [86] do bốn thứ b�u [87] tạo-th�nh, ở trong bể lớn, tự-nhi�n l�e ra như trăm ngh�n mặt trời soi s�ng hư-kh�ng, ph�ng ra v�-lượng �nh-s�ng, ph� mọi tối-tăm. V�, cũng như ức vầng trăng tr�n-trịa ở trong c�c đ�m sao, ph�ng ra �nh-s�ng m�t-l�nh l�m s�ng-sủa thế-giới. Ng�i nhập �Hữu-đỉnh-thiền cực-thiện tam-muội[88]� gọi l� �T�m anh-lạc bảo-trang-nghi�m-vương�. [89] Ng�i trụ nơi định ấy, th�n t�m kh�ng động.�

L�c đ�, hết thảy Thi�n-tử tr�n V�-sắc-giới [90], rải v�-lượng thứ hoa hương vi-diệu, từ trong hư-kh�ng như m�y sa xuống. Mười t�m Phạm-vương tr�n c�c c�i trời thuộc Sắc-giới, [91] rải v� số những thi�n-hoa tạp sắc, c�ng trăm ngh�n vạn thứ diệu-hương c�i Phạm-thi�n [92], đầy khắp hư-kh�ng như m�y sa xuống. Chư Thi�n c�ng Thi�n-tử-ch�ng tr�n s�u c�i trời thuộc Dục-giới [93], d�ng ph�c-lực c�i thi�n, rải mọi thứ hoa, như: Hoa Ưu-đ�m b�t-la, hoa Ba-đầu-ma, hoa C�u-vật-đầu, hoa Ph�n-đ�-lỵ, hoa Chi�m-bặc-ca, hoa A-đề-mục-đa, hoa Ba-lỵ-thi-ca, hoa T�-ma-na, hoa Mạn-đ�-la, hoa Ma-ha Mạn-đ�-la, hoa Mạn-th�-sa, hoa Ma-ha mạn-th�-sa [94] ở trong hư-kh�ng tần-vần rơi xuống, c�ng-d�ng Phật v� ch�ng Ph�p-bảo. Lại rắc những bảo-hương v� gi� tr�n c�i trời, bảo-hương ấy như m�y, h�a th�nh mầu sắc trăm b�u v� d�ng thần-lực c�i thi�n, l�m cho hơi hương tỏa khắp c�c thế-giới c�i n�y, để c�ng-d�ng đại-hội.�

Khi đức Thế-T�n từ trong thiền-định dậy, ngay nơi bản-tọa Ng�i lại nhập �Sư-tử phấn-tấn tam-muội�, [95] hiện đại thần-th�ng, khiến tam-thi�n đại-thi�n thế-giới [96] n�y c� s�u thứ chấn-động. L�: động, động mạnh, động mạnh khắp; t�e ra, t�e ra mạnh, t�e ra mạnh khắp; rung, rung mạnh, rung mạnh khắp: đ�nh, đ�nh mạnh, đ�nh mạnh khắp; gầm, gầm mạnh, gầm mạnh khắp; nổ, nổ mạnh, nổ mạnh khắp. Lại, thế-giới n�y, phương đ�ng t�e ra, phương T�y tắt đi, phương T�y t�e ra, phương Đ�ng tắt đi, phương Nam t�e ra, phương Bắc tắt đi, phương Bắc t�e ra, phương Nam tắt đi, ở giữa t�e ra, ở b�n tắt đi, ở b�n t�e ra, ở giữa tắt đi. Đất của thế-giới n�y trang-nghi�m, trong sạch v� đều mềm nhũn, l�m tốt, lớn cỏ c�y, lợi-�ch mọi lo�i. Do những chấn-động ấy, l�m cho trong tam thi�n giới kh�ng c�n c� địa-ngục, ng�-quỉ, s�c-sinh [97] nữa v� những ch�n-sinh trong �c-th� kh�c bị đau khổ kh�ng được rảnh-rang cũng đều được khỏi khổ, xả th�n n�y, được sinh v�o đạo người v� s�u c�i trời thuộc Dục-giới. Họ đều biết mệnh kiếp trước, đều vui mừng hớn hở v� đồng đến nơi Phật, đem t�m �n-trọng, đỉnh lễ xuống ch�n Phật, mang c�c thứ ngọc b�u, c�ng v� số chuỗi ngọc c�ng-d�ng l�n Phật v� gi�c-ngộ nghĩa �tam lu�n kh�ng� [98] để b�o ơn Phật.�

Bấy giờ, ở nơi ngực v� những lỗ ch�n l�ng của Như-Lai ph�ng ra h�o-quang s�ng lớn gọi l� �Chư Bồ-t�t du-h� thần-th�ng�, khiến c�c Bồ-t�t kh�ng tho�i-chuyển t�m v� thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c. Sắc của h�o-quang s�ng ấy như sắc v�ng của Nam-di�m-ph�-đề. V�, sắc h�o-quang v�ng ấy soi khắp tam thi�n đại-thi�n thế-giới c�ng c�c thế-giới kh�c. Cho đến trăm ức n�i Diệu-cao-sơn vương, hết thảy Tuyết-sơn, Hương-sơn, Hắc-sơn, Kim-sơn, Bảo-sơn, Di-l�u-sơn [99], Đại-di-l�u-sơn, Mục-ch�n-l�n-đ�-sơn [100], Đại mục-ch�n-l�n-đ�-sơn, Tiểu-thiết-vi-sơn, Đại thiết-vi-sơn, s�ng lớn, s�ng con, bể cả, suối chảy, ao tắm v� đến trăm ức thế-giới trong bốn đại-ch�u [101], mặt trời, mặt trăng, sao, thi�n-cung, long-cung, c�c t�n-thần-cung, những quốc-ấp-vương-cung, l�ng x�m. C�ng nơi c�i Di�m-ma-la c� những tướng trạng của ch�ng-sinh tội nghiệp chịu khổ trong t�m ngục h�n [102] t�m ngục nhiệt [103] v� c�c địa-ngục kh�c. Cả đến những tướng-trạng chịu khổ của s�c-sinh, ng�-quỷ trong mười phương [104], những tướng trạng chịu sướng, khổ của ch�ng-sinh thuộc năm th� [105] trong hết thảy thế-gian�, tất cả những tướng-trạng như thế đều hiện trong h�o-quang s�ng lớn sắc v�ng n�y.�

Lại, trong h�o-quang n�y ảnh-hiện ra mọi tướng-mạo của c�c vị Bồ-t�t tu-h�nh Phật-đạo. Như Th�ch-Ca Bồ-t�t trong thời xa xưa l�m vua Quang-minh, khi tối-sơ ph�t t�m v� thượng ch�nh-đẳng, ch�nh-gi�c, cho đến l�c th�nh Phật-đạo dưới gốc Bồ-đề, nhập Niết-b�n trong rừng Sa-la. V�, trong khoảng giữa ba v� số trăm vạn kiếp, c� hết thảy những sự về từ, bi, hỷ, xả, c�ng t�m vạn bốn ngh�n Ba-la-mật cũng đều hiện đủ.�

Như trong thời qu�-khứ, Bồ-t�t l�m Kim-lu�n-vương, cai trị bốn thi�n-hạ cho đến tận c�ng bể cả, Bồ-t�t đem ch�nh-ph�p gi�o-h�a-thế-gian qua v�-lương kiếp, nh�n-d�n rất thịnh, đất nước giầu vui, hết thảy của qu� b�u đầy dẫy quốc-giới. Khi ấy, Kim-lu�n-vương kia, qu�n-s�t thế-gian đều l� v�-thường, ch�n năm dục-lạc, bỏ ng�i Kim-lu�n, xuất-gia học đạo. Hoặc khi Bồ-t�t l�m �i-tử của vị Đại-quốc-vương, xả th�n-mệnh, gieo m�nh v�o nơi hổ đ�i. Hoặc khi Bồ-t�t l�m Thi-tỳ-vương cắt thịt m�nh cứu chim c�p. Hoặc khi Bồ-t�t xả th�n lộc-vương (con hươu đầu đ�n) cứu con hươu chửa. Hoặc khi Bồ-t�t v� cầu nửa b�i kệ [106] m� xả to�n th�n nơi n�i Tuyết. Hoặc hiện th�n thụ-sinh nơi nh� vua Tịnh-Phạn [107], bỏ s�u vạn thể-nữ, c�ng bỏ mọi thứ kỹ-nhạc tuyệt hay nơi hậu-cung m� vượt th�nh xuất-gia; s�u năm tu khổ-hạnh, ng�y ăn hạt vừng (m�), hạt gạo, h�ng được c�c ngoại-đạo; dưới gốc Bồ-đề ph� ma-qu�n, được v� thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c. C� hết thảy tướng-mạo của trăm ngh�n hằng-sa h�nh-nguyện kh� nghĩ, b�n như thế, đều hiện r� trong h�o-quang s�ng lớn sắc v�ng n�y .�

Lại, trong h�o-quang n�y ảnh-hiện ra t�m bảo th�p lớn kh�ng thể nghĩ, b�n được của Như-Lai l�: bảo-th�p kỷ-niệm nơi sinh trong cung vua Tịnh-Phạn nước C�u-sa-la (?); bảo-th�p kỷ-niệm khi th�nh Phật dưới gốc c�y Bồ-đề, b�n th�nh Gi�-gia (Gaya) nước Ma-gi� đ� (Magadha); bảo-th�p kỷ-niệm khi Ng�i bắt đầu chuyển-ph�p-lu�n� [108] độ-sinh trong vườn Lộc-giả (Mrgad�va) nước Ba-la-nại (V�ranasi, Benares); bảo-th�p tại vườn của �ng Cấp-c�-độc trong nước X�-vệ (Sr�vasti) kỷ-niệm nơi Ng�i c�ng c�c ngoại-đạo luận-nghị s�u th�ng m� Ng�i được thanh-danh l� �Nhất-thiết-tr� [109]; bảo th�p tại b�n th�nh Kh�c-nữ (Kanyakudja) nước An-đạt-la (?) kỷ-niệm sự thần-dị [110] khi Ng�i l�n Đao-lỵ-thi�n, thuyết-ph�p cho th�n-mẫu, c�ng Phạm-thi�n-vương [111], Thi�n-đế-th�ch [112] v� mười hai vạn th�nh-ch�ng, từ Tam-thập tam-thi�n hiện ra ba đường thềm b�u xuống c�i Di�m-ph�; bảo th�p tại n�i Kỳ-x�-quật (Grjjak�ta) b�n th�nh Vương-x� (R�jagrha) nước Ma-kiệt-đ� (Magadha) kỷ-niệm khi Ng�i n�i về c�c kinh Đại-thừa [113]: Đại-b�t-nh�, Ph�p-hoa Nhất-thừa t�m-địa kinh v.v�; bảo th�p tại rừng An-la-vệ (?), nước Tỳ-x�-ly (Vais�li) kỷ-niệm l�c �ng Trưởng-giả Duy-ma-cật (Vimalakirti) hiện bệnh trong sự bất-khả-tư-nghị; bảo-th�p kỷ-niệm l�c sẽ vi�n-tịch [114] của Ng�i trong rừng Sa-la, b�n s�ng Bạt-đề (Hiranyavati) nước C�u-thi-na (Kusinagara). T�m th�p như thế l� h�a-nghi [115] của Đại-th�nh, l� chỗ quy-y, c�ng-d�ng cung-k�nh, l�m nh�n th�nh Phật của hữu-t�nh trong c�i người v� c�i trời.�

Như thế c�c �m-thanh c�ng c�c ảnh-tượng l� những sự kh� nghĩ, b�n ở trong ba đời, đều ảnh-hiện trong h�o-quang s�ng lớn cả.�

Lại, chư Phật trong ba đời ở mười phương thế-giới, c�ng c�c Đại-bồ-t�t ch�ng-hội nơi đạo-tr�ng [116], c�c sự thần-th�ng biến-h�a hiếm c� v� những tiếng n�i ph�p vi-diệu của c�c Như-Lai n�i ra, đều ghi r� như vang ứng tiếng, trong h�o-quang s�ng lớn sắc v�ng n�y kh�ng c� g� l� kh�ng tr�ng thấy, nghe thấy. Hết thảy ch�ng-sinh gặp h�o-quang s�ng n�y, thấy thụy-tướng kia đều ph�t t�m v� đẳng đẳng v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c� [117].�

Khi đại-ch�ng tr�ng thấy thần-lực bất khả tư-nghị của Phật ai cũng đều khen chưa từng c� bao giờ v� đều bảo nhau rằng: �Ng�y nay Như-Lai nhập ch�nh-định, ph�ng ra h�o-quang s�ng lớn soi khắp mười phương thế giới, được thấy Như-Lai trong thuở xa xưa c�-những sự kh� nghĩ, b�n để điều-phục những ch�ng-sinh t�-kiến trong đời �c-trọc, khiến họ sinh l�ng tin, hiểu v� biết xu-hướng về đạo Bồ-đề. Đức Như-Lai l� bậc hiếm c�! Ng�i l� cha của hết thảy thế-gian, trong v�-lượng kiếp kh� thấy được Ng�i. Ch�ng ta nhiều kiếp tu c�c h�nh-nguyện, n�n nay được gặp đức thầy của Nh�n, Thi�n trong ba c�i. K�nh mong đức Từ-T�n thương x�t thế-gian, từ thiền-định dậy, Ng�i n�i ph�p s�u xa, chỉ dạy cho ch�ng-sinh được những sự lợi-lạc, vui-vẻ!� Hết thảy ch�ng-sinh n�i l�n lời ấy rồi đứng im, chi�m-ngưỡng dung-nhan đức Từ-T�n.�

Bấy giờ, trong ph�p-hội c� một vị Bồ-t�t t�n l� Sư-tử-hống, trong ba v�-số kiếp, Bồ-t�t đ� tu-h�nh về ph�c-đức, tr�-tuệ, trong Hiền-kiếp n�y Bồ-t�t sẽ được bổ v�o ng�i Phật, nhận ng�i Qu�n-đỉnh [118], l�m Đại-ph�p-vương [119]. Bồ-t�t hướng về bốn phương xem x�t đại-ch�ng trong hải-hội, cất giọng tiếng to lớn n�i rằng: �Trong v�-lượng kiếp xa xưa t�i đ� ph�t t�m v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c đ� phụng-sự Hằng-sa chư Phật, đ� từng ở nơi đệ-nhất ch�ng-hội đạo-tr�ng, được thấy những thần-th�ng biến-h�a bất tư-nghị của chư Phật. Nhưng, t�i chưa từng tr�ng thấy h�o-quang s�ng sắc v�ng n�y, ảnh-hiện hết thảy h�nh-nguyện của Bồ-t�t, c�ng hiện ra mọi tướng mạo của Như-Lai, l�m cho t�i được thấy những sự kh� nghĩ, b�n trong ba đời. Vậy, k�nh mong c�c Nh�n-giả [120] nhất t�m, chắp tay, chi�m-ngưỡng T�n-nhan, từ thiền-định dậy Ng�i sẽ trao cho ch�ng-sinh thuốc Cam-lộ, trừ những bệnh nhiệt-n�o, l�m cho ch�ng-sinh chứng được ph�p-th�n [121] thường, lạc, ng�, tịnh [122]. C�c đức Như-Lai c� hai ph�p m� c�c Ng�i kh�ng ở l�u trong ch�nh-định: một l� ĐẠI-TỪ, hai l� ĐẠI-BI. Y v�o ĐẠI-TỪ phải cho ch�ng-sinh được vui, y v�o ĐẠI-BI phải nhổ đau khổ cho ch�ng-sinh. Bởi hai ph�p ấy, trong v�-số kiếp c�c Ng�i đ� hu�n-tu nơi t�m c�c Ng�i m� th�nh ng�i ch�nh-gi�c. Ch�ng-sinh trong thế-gian nhiều khổ-n�o qu�, do nh�n duy�n ấy, kh�ng bao-l�u nữa đức Như-Lai từ ch�nh-định dậy, sẽ v� ch�ng-sinh diễn-thuyết về diệu-ph�p �T�M-ĐỊA-QU�N M�N� của Đại-thừa. T�i xin k�nh-c�o đại-ch�ng: �Đại-ch�ng kh�ng n�n cầu c�c ph�c-lạc trong Nh�n, Thi�n � m� n�n cầu ngay đạo V�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c xuất-thế-gian. Sở dĩ thế l� sao? Ng�y nay Thế-T�n từ nơi ngực ph�ng ra h�o-quang sắc v�ng, những nơi bị soi tới cũng đều như sắc v�ng cả, đ� l� sự hiển-thị của Phật c� �-th� rất s�u m� hết thảy Thanh-Văn [123], Duy�n-gi�c [124] ở thế-gian hết sức suy-nghĩ đo lường cũng kh�ng thể biết được. C�c vị c�n trong ph�m-phu địa, kh�ng qu�n tự-t�m, n�n phải tr�i-giạt trong bể sinh-tử! Chư Phật, Bồ-t�t v� qu�n được t�m, n�n qua được bể sinh-tử, đến bờ Niết-b�n. Ph�p của Như-Lai trong ba đời đều như thế, c�c Ng�i ph�ng ra h�o-quang s�ng ấy, kh�ng phải l� kh�ng c� nh�n-duy�n!�.

Tất cả ch�ng-hội, nghe Đại-sĩ (Bồ-t�t) n�i, trong t�m đều vui mừng hớn-hở, cho rằng gặp được sự chưa từng c� bao giờ [125].�

Bấy giờ, Sư-tử-hống Bồ-t�t ma-ha-t�t muốn tuy�n lại nghĩa ấy bằng lời kệ sau n�y:��

K�nh lễ: Thi�n, Nh�n Đại-gi�c-t�n,

Hằng-sa ph�c-tr� đều vi�n-m�n;

Ch�ng-sinh tr�ng thấy sinh l�ng mến,

Tướng Kim-quang trăm ph�c trang-nghi�m.

M�nh ở ng�i t�n hơn ba c�i,

C�ng-đức tối-thắng g� s�nh kịp;

D�ng sức thần-th�ng tự-tại khắp,

T�y chỗ tạo-nghiệp, hiện trước họ.

T�i d�ng thi�n-nh�n qu�n thế-gian,

Hết thảy kh�ng ai bằng được Phật;

Hiếm c� kim-dung như trăng tr�n;

Hiếm c� c�n hơn hoa Ưu-Đ�m. [126]

V� bi�n ph�c-tr� lợi quần-sinh,

Đại-quang soi như ngh�n mặt trời,

Ch�ng-sinh ngu-si khổ nhiều kiếp,

Nhờ h�o-quang soi trừ được cả.

T�i qu�n Như-Lai h�nh-nguyện xưa,

Th�n-cận c�ng-d�ng v�-số Phật;

Trải qua v�-số, v�-lượng kiếp,

V� ch�ng-sinh rảo tới Bồ-đề.

Thường ở trong bể khổ sinh-tử,

L�m đại-thuyền-sư vớt mọi lo�i;

Diễn n�i ph�p ch�n-tịnh Cam-lộ,

Khiến v�o cửa v�-vi [127] giải-tho�t.

Ba v�-số kiếp độ ch�ng-sinh,

Si�ng tu t�m mu�n Ba-la-mật [128];

Nh�n tr�n, quả đủ th�nh ch�nh-gi�c,

Trụ y�n thọ-mệnh kh�ng đi, lại.

Mỗi một tướng tốt khắp ph�p-giới [129],

Tướng thập phương Phật đều thế cả;

Cảnh giới s�u xa kh� nghĩ, b�n,

Hết thảy Nh�n, Thi�n kh�ng lường được.

Thể, dụng [130] chư Phật kh�ng sai kh�c,

Như ngh�n đ�n soi s�ng c�ng th�m;

Tr�-tuệ như kh�ng, kh�ng bờ-bến,

Ứng vật hiện-h�nh như trăng nước.

V�-bi�n ph�p-giới thường vẳng-lặng,

Như-như bất-động v� hư-kh�ng;

Như-Lai thanh-tịnh diệu-ph�p-th�n,

Tự-nhi�n đầy-đủ Hằng-sa đức.

Khắp cả ph�p-giới kh�ng c�ng-tận,

Kh�ng sinh, kh�ng diệt kh�ng đi, lại;

Ph�p-vương thường ở Diệu-ph�p-cung,

�nh s�ng ph�p-th�n soi khắp cả.

Ph�p-t�nh Như-Lai kh�ng vướng-ngại,

T�y duy�n ứng khắp, lợi quần-sinh;

Ch�ng-sinh đều thấy ngay trước m�nh,

V� m�nh tuy�n n�i ph�p Cam-lộ.

T�y t�m hay diệt c�c phiền-n�o,

Mọi khổ Nh�n, Thi�n đều giũ sạch;

Ph� �c�, Ph�p-vương rất lạ-l�ng,

�nh s�ng soi s�ng như n�i v�ng.

V� độ ch�ng-sinh khỏi thế-gian,

Hay đốt đuốc PH�P ph� tăm-tối;

Ch�ng-sinh ch�m trong bể sinh-tử,

V�ng quanh năm th� kh�ng kỳ ra.

Thiện-thệ [131] hằng l�m diệu-ph�p-thuyền,

Ngăn chặn d�ng �i, tới ng�n kia;

Đại-tr� phương-tiện kh�ng thể lường,

Thường cho ch�ng-sinh vui v�-tận.

Ng�i l� Cha l�nh của thế-gian,

Thương x�t hết thảy hữu-t�nh-loại;

Như-Lai ra đời rất kh� gặp,

V�-số ức kiếp một lần hiện.

Như hoa Ưu-đ�m: hoa �Diệu-thụy�,

L� hoa hiếm c� trong người, trời;

Trong v�-lượng kiếp một lần hiện,

Thấy Phật ra đời cũng đồng vậy.

C�c ch�ng-sinh ấy kh�ng ph�c-tuệ,

Thường đắm-ch�m trong bể sinh-tử;

Ức kiếp kh�ng thấy c�c Như-Lai,

Theo c�c nghiệp �c thường chịu khổ.

Ch�ng ta v�-số trăm ngh�n kiếp,

Tu bốn v�-lượng, [132] ba giải-tho�t;

Nay thấy Đại-th�nh Mưu-Ni-T�n,

Cũng như r�a m� gặp gỗ nổi.

Nguyện trong Hằng-sa kiếp đời sau,

Niệm niệm kh�ng bỏ Thi�n-Nh�n-Sư;

Như b�ng theo h�nh kh�ng rời tạm,

Ng�y đ�m si�ng tu về �Chủng-tr� [133].

K�nh mong Thế-T�n thương x�t t�i,

Thường cho được thấy Đại-từ-t�n;

Ba nghiệp [134] tinh-tiến thường phụng-tr�,

Nguyện c�ng ch�ng-sinh th�nh ch�nh-gi�c.

Nay Đại-đạo-sư trong ba c�i,

Xếp bằng tr�n t�a nhập ch�nh-định;

Một m�nh vẳng-lặng nh� �kh�ng-tịch�,

Th�n-t�m chẳng động như Tu-di.

Thế-gian hết thảy Phạm-thi�n-ma,

Kh�ng thể cảnh-gi�c Như-Lai định;

Ph�m, Th�nh c�i n�y v� phương kh�c,

Đều biết Điều-ngự [135] ở trong thiền.

Đặt nhiều đồ c�ng rất nhiệm-mầu,

K�nh d�ng Năng-nh�n: [136] tối-thắng-đức;

Chư Thi�n Lục-dục lại c�ng-d�ng,

Hoa trời rơi rộn khắp hư-kh�ng.

N�n hương v�-gi� do thập-thiện, [137]

Biến-h�a hương-v�n m�u b�ch bảo;

Che khắp v�-lượng ch�ng Nh�n, Thi�n,

Mưa lẫn diệu-bảo hiến Như-Lai.

Hơi hương ng�o-ngạt trước Tam-bảo,

Trăm ngh�n kỹ-nhạc ran kh�ng-giới;

Kh�ng gảy tự k�u th�nh diệu-kh�c,

C�ng-d�ng Thế-T�n đủ ph�c-tuệ.

Mười t�m c�i Phạm rải thi�n-hoa,

V� rải tạp-bảo ngh�n mu�n thứ;

Chuỗi ngọc Ma-ni [138] c�i Phạm-Ma,

Mọi b�u d�t trong �o c�i trời.

Ch�ng hoa đại-bảo treo phan tốt,

Cầm đến c�ng-d�ng Mưu-Ni-T�n;

C�i trời V�-sắc rải hoa b�u,

Hoa ấy rộng lớn như v�nh xe.

Rải hương vi-tế đầy thế-giới,

C�ng-d�ng ch�nh-định kh� b�n, nghĩ;

Long-vương, Tu-la, nh�n, phi-nh�n,

D�ng tr�n-diệu-bảo do cảm-mến.

Đều đem c�ng bậc Thi�n-trung-thi�n,

Ưa nghe đạo Bồ-đề tối-thắng;

Khi đấng Thế-T�n: Đại-y-vương,

Kh�o chữa phiền-n�o-khổ của đời.

Đấng Sư-tử chuyển sức Tam-muội,

S�u thứ chấn-động khắp tam-thi�n;

D�ng đ� gi�c-ngộ kẻ c� duy�n

Trong ấy v� duy�n kh�ng biết được

T�y Nh�n, Thi�n kia c� thể độ,

Thấy c�c thần-th�ng của đức Phật;

Chi�m-ngưỡng khu�n mặt Mưu-Ni-T�n,

Ba nghiệp sạch rồi đều v�n-tập. [139]

Như-Lai thường d�ng v�-duy�n từ,

Lợi-�ch ch�ng-sinh th�nh thắng-đức;

Nơi ngực ph�ng đại-quang-minh n�y,

L�: �Chư Bồ-t�t bất-tho�i-chuyển�.

Như khi kiếp hết bảy mặt trời,

Hiện, ph�ng ngh�n tia s�ng ch�i-lọi;

Tất cả �nh s�ng thế-gian c�,

Kh�ng bằng tia s�ng ch�n l�ng Phật.

V� lượng đại-thần-quang v�-ngại

Soi khắp mười phương c�c c�i Phật.

Ph�c-tr� Như-Lai đều vi�n-m�n

Chỗ ph�ng thần-quang cũng kh� lường.

H�o-quang rực-rỡ như sắc v�ng,

Soi khắp mười phương bao quốc-độ;

B�ng hiện trong kim-quang của Phật

Sắc tượng thế-gian đều thấy r�.

Tam thi�n đại thi�n thế-giới n�y,

Trong c� hết thảy c�c sơn-vương;

Bốn b�u tạo-th�nh n�i Diệu-cao

Tuyết-sơn, Hương-sơn, Thất-kim-sơn.

Mục-ch�n-l�n-đ�, Di-l�u-sơn,

Đại-thiết-vi-sơn, v� Tiểu-sơn;

Bể cả, giang h� c�ng ao tắm,

V�-số trăm ức bốn đại-ch�u.

Mặt trời, trăng, sao mọi bảo-cung;

Thi�n-cung, Long-cung, c�c thần-cung

Quốc-ấp, vương-cung, c�c l�ng x�m,

H�o-quang đều hiển-hiện như thế.

Lại hiện nh�n xưa của Như-Lai,

T�ch c�ng, g�p đức cầu Phật-đạo;

Như-Lai xưa ở nước Thi-tỳ,

Từng l�m Nh�n-vương tr�n t�n-vị.

Ngọc b�u đầy dẫy trong quốc-giới,

Thường đem ch�nh-ph�p dạy răn đời;

Từ-bi hỷ-xả thường kh�ng mỏi,

Bỏ sự kh� bỏ l�n Bồ-t�t.

Cắt th�n cứu chim c�p n�o hối,

Th�m t�m thương x�t cứu ch�ng-sinh.

Thuở xưa khi Phật tại ph�m-phu,

V�o trong non Tuyết cầu Phật-đạo.

Nhiếp-t�m, dũng-m�nh chăm tinh-tiến,

V� cầu nửa kệ xả to�n th�n;

V� bởi nh�n-duy�n cầu ch�nh-ph�p,

Trong mười hai kiếp vượt sinh-tử.

Khi xưa Ng�i l� Ma-nạp-ti�n,

Trải t�c c�ng-d�ng Nhi�n-Đăng-Phật;

Bởi v� nh�n-duy�n tinh-tiến ấy,

T�m kiếp vượt qua bể sinh-tử.

Thuở xưa l�m T�t-Đ�a vương-tử,

Bỏ th�n y�u qu� gieo miệng hổ;

V� bởi nh�n-duy�n lợi người, m�nh,

Vượt nh�n sinh-tử mười một kiếp.

Lưu-thủy trưởng-giả: đại-y-vương,

B�nh-đẳng cứu-độ ch�ng-sinh-loại;

Vớt-cả đều được sinh thi�n thượng,

Trời mưa chuỗi ngọc b�o ơn lại.

Bảy ng�y kiễng ch�n t�n Như-Lai,

Bởi v� tinh-tiến vượt ch�n kiếp.

Thuở trước l�m voi trắng s�u ng�,

Ng� đẹp lạ-l�ng g� s�nh kịp;

Bỏ th�n mệnh m�nh cho người săn,

Cầu v�-thượng bồ-đề của Phật.

Hoặc l�m Vi�n-m�n ph�c-tr�-vương,

Cho mắt tinh-tiến cầu Phật-đạo.

Lại l�m Kim-sắc đại-lộc-vương,

Xả th�n tinh-tiến cầu Phật-đạo.

L�m vua Từ-lực nước Ca-thi,

To�n th�n th� cho năm Dạ-soa.

Lại l�m Trang-nghi�m-vương nước lớn,

Đem vợ con cho kh�ng sẻn tiếc.

Hoặc l�m Tối-thượng-th�n Bồ-t�t,

Đầu, mắt, tủy, n�o, cho ch�ng-sinh;

Từ-bi Bồ-t�t l�m như thế,

Đều nguyện cầu chứng Bồ-đề-đạo.

Phật xưa từng l�m Chuyển-lu�n-vương,

Bốn ch�u ngọc b�u đầy-đủ cả;

Đầy-đủ ngh�n con c�ng quyến-thuộc,

Thập-thiện dạy người trăm ngh�n kiếp.

Đất nước y�n-ổn như thi�n-cung,

Hưởng năm dục-lạc v� c�ng tận;

Khi Lu�n-vương kia hiểu th�n m�nh,

V�, cả thế-gian kh�ng bền chắc.

Chư thi�n V�-tưởng t�m mu�n tuổi,

Ph�c hết trở về trong �c-đạo;

Như chi�m-bao dối c�ng bọt, b�ng,

Như m�c sớm mai v� �nh chớp.

Thấu r� ba c�i như nh� lửa,

T�m khổ [140] đầy dẫy kh� ra được;

Chưa được giải-tho�t l�n ng�n kia,

Ai người c� ch� th�ch lu�n-hồi?

Chỉ c� Như-Lai th�n xuất-thế,

Kh�ng sinh, kh�ng diệt thường an-lạc;

Những hạnh Bồ-t�t kh� l�m ấy,

Hết thảy hiện trong h�o-quang v�ng.

Trong h�o-quang n�y hiện t�m th�p,

L� ruộng ph�c tốt của ch�ng-sinh;

Th�p cung Tịnh-Phạn nhớ nơi sinh,

Th�p gốc Bồ-đề ghi th�nh Phật.

Th�p trong vườn Lộc quay xe ph�p,

Th�p vườn C�-độc ghi tiếng khen;

Th�p b�u dựng b�n th�nh Kh�c-nữ,

Th�p nơi Linh-Thứu tuy�n B�t-nh�.

Th�p Duy-ma-Cật tại Am-la,

Th�p trong Sa-la ghi vi�n-tịch;

T�m th�p của Phật ghi như thế,

Chư thi�n, long-thần thường d�ng c�ng.

Kim-cương mật-t�ch bốn Thi�n-vương,

Ng�y đ�m giữ g�n kh�ng dời bỏ.

Nếu x�y t�m th�p để c�ng-d�ng,

Hiện th�n ph�c thọ được l�u d�i;

Tr�-tuệ th�m l�n, ch�ng t�n-k�nh,

Nguyện thế, xuất-thế đều vi�n-m�n.

Nếu ai lễ b�i v� t�m niệm,

T�m th�p như thế kh�ng nghĩ, b�n;

Hai người được ph�c như nhau cả,

Ch�ng chứng đạo Bồ-đề v� thượng.

Những sự lợi-�ch ba đời ấy,

Ở trong h�o-quang đều thấy r�.

Bồ t�t trong mười phương c�i Phật,

C�c Linh-ti�n đầy-đủ thần-th�ng;

Chuyển-lu�n-vương trong mu�n ức c�i,

Theo h�o-quang n�y đều v�n-tập.

Đều d�ng thần-lực lại c�ng-d�ng,

Rải ngọc Như-� d�ng Từ-t�n;

Kỹ-nhạc chư thi�n trăm ngh�n thứ,

Kh�ng gảy tự ng�n tiếng vi-diệu.

Hoa trời rơi rộn đầy hư-kh�ng,

Mọi hương x�ng khắp trong đại-hội;

Ch�ng b�u v�-số c�c chuỗi ngọc,

Cầm đem c�ng-d�ng Nh�n-trung-t�n.

Kệ-tụng nhiệm-mầu t�n Như-Lai,

Qu� thay thường nhập trong ch�nh-định!

Hiện đại-thần-lực chẳng nghĩ, b�n,

Điều-phục ch�ng-sinh kh� h�a-độ.

K�nh mong Thế-t�n từ định dậy,

V� mọi ch�ng-sinh chuyển-ph�p-lu�n.

Dứt hẳn hết thảy c�c phiền-n�o,

Trụ nơi v�-trụ [141] Đại-Niết-B�n!

Như h�ng ch�ng t�i t�m thanh-tịnh,

Từ mu�n ức nước lại nghe ph�p.

D�ng sức ch�nh-định thường x�t kỹ,

Vật mọn k�nh xin Ng�i thương nhận!

Người cho, bị cho v� của cho,

Ở trong ba đời v�-sở-đắc [142].

Ch�ng t�i an-trụ t�m tối-thắng,

C�ng-d�ng hết thảy mười phương Phật.

Đời đời th�n-cận Đại-bi-chủ,

Thường thường phụng-sự Đại-từ-t�n;

Đem diệu-thiện-căn v�-sở-đắc,

Vi�n-dung ph�p-giới về ch�n-gi�c.

Qu�-khứ Như-Lai v�o tịch-định,

Hiện đại-thần-th�ng quay xe ph�p;

Nay Phật Thế-T�n cũng lại thế,

Nhập-định, ph�ng quang đồng chư Phật.

V� vậy nghĩ rằng Th�ch-sư-tử,

Quyết-định muốn n�i T�m-địa-m�n.

Nếu muốn xa l�a sinh-tử-nh�n,

Quyết h�i quả ch�n-thường tam-thế.

C�c vị chắp tay nhất t�m đợi,

Sẽ v�o cung An-lạc Như-Lai. [143]�

TO�T-YẾU [144]�

I. PHẨM TỰA�

�ng A-Nan thuật: C� một thời đức Phật Th�ch-Ca Mưu-ni ở trong n�i Kỳ-x�-quật, thuộc th�nh Vương-x�. C�ng ở nơi Ng�i khi ấy, c�:�

- 82.000 Đại-tỷ-khưu v� nhiều vị Thanh-văn Hữu-học.

- 84.000 Đại-bồ-t�t.

- Ức vạn Thi�n-tử trong s�u c�i trời thuộc Dục-giới.

- Hằng-h�-sa Thi�n-tử thuộc Sắc-giới.

- 48.000 Đại-long-vương.

- 58.000 thần Dược-xoa.

- 89.000 C�n-th�t-b�-vương.

- Ngh�n ức A-tu-la-vương.

- Năm ức Ca-l�u-la-vương.

- Ch�n ức Khẩn-na-la-vương.

- 98.000 Ma-hầu-la-gi�-vương.

- C�c Chuyển-lu�n th�nh-vương trong vạn ức quốc-độ.

- 16 Đại-quốc-vương c�ng phu-nh�n.�

- V�-lượng Tỷ-khưu, Tỷ-khưu-ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di, B�-la-m�n, S�t-đế-lỵ, Phệ-x�, Thủ-đ�, Trưởng-giả, Cư-sĩ, nh�n-d�n c�ng đồ-ch�ng ngoại-đạo.

- V�-lượng Phi-nh�n, Ng�-quỷ, Cầm-th�-vương, Diễm-ma-la-vương, Đại-la-s�t.�

V�, mỗi đo�n c� v�-lượng quyến-thuộc, đem đủ mọi thứ c�ng-d�ng d�ng l�n Phật, t�n Phật, lễ Phật rồi ngồi về một b�n.�

Bấy giờ, đức Thế-T�n ngồi kết gia-phu tr�n t�a sư-tử, nhập �Hữu-đỉnh-thiền cực-thiện tam-muội�. Từ Tam-muội dậy, Ng�i lại nhập �Sư-tử phấn-tấn tam-muội�. Ở nơi ngực v� những lỗ ch�n l�ng, Ng�i ph�ng ra h�o-quang s�ng lớn, soi khắp tam-thi�n đại-thi�n thế-giới. Trong h�o-quang ấy hiện đủ tất cả những tướng-trạng sướng, khổ của ch�ng-sinh trong lục-đạo, sự tu-h�nh của c�c vị Bồ-t�t, v� sự tu hạnh Bồ-t�t của Ng�i trong thời qu�-khứ. Cho đến, t�m th�p b�u ghi lại nơi sinh, nơi th�nh đạo, nơi chuyển ph�p-lu�n, nơi luận-nghị với ngoại đạo, nơi l�n Đao-lỵ thuyết-ph�p, nơi n�i kinh Đại-thừa, nơi Duy-Ma-Cật hiện bệnh, nơi nhập diệt trong đời hiện-tại của Ng�i. C�ng những �m-thanh, ảnh-tượng của chư Phật, Bồ-t�t h�a-độ ch�ng-sinh trong ba đời cũng đều hiện trong ấy.�

Đại-ch�ng tr�ng thấy h�o-quang ấy ai cũng đều khen-ngợi v� mong-mỏi khi Ng�i từ thiền-định dậy, Ng�i sẽ n�i diệu-ph�p đem lại lợi-lạc cho ch�ng-sinh.�

Khi ấy, trong ph�p-hội c� Bồ-t�t Sư-tử-hống cất tiếng n�i: �V�-lượng kiếp xa xưa, t�i đ� từng ph�t t�m v�-thượng, từng phụng-sự chư Phật, từng được thấy sự thần-biến. Nhưng, chưa được thấy h�o-quang ảnh-hiện như h�m nay. Vậy, k�nh mong c�c Nh�n-giả n�n nhất t�m chi�m-ngưỡng T�n-nhan, từ thiền-định dậy Ng�i sẽ ban cho Cam-lộ diệu-dược. T�i tin chắc rằng v� l�ng đại-từ, đại-bi m� Ng�i sắp từ thiền-định dậy. V�, do sự hiện h�o-quang ấy Ng�i sẽ n�i về diệu-ph�p �T�m-địa-qu�n-m�n� của Đại-thừa. K�nh c�o đại-ch�ng: �Ch�ng ta kh�ng cầu ph�c-lạc Nh�n, Thi�n, chỉ cầu đạo v�-thượng xuất-thế!��

T�m đại-ch�ng vui mừng, được gặp sự hiếm c�!�

[1] Kinh n�y l� cuốn kinh số 159 trong Đại-tạng-kinh. Kinh Đại-thừa bản-sinh t�m-địa-qu�n l� cuốn kinh thuộc Đại-thừa-gi�o, n�i r� về việc l�m của đức Phật trong những kiếp xưa (bản-sinh) v� trong hiện-tại, vị-lai. Những việc ấy qu�n-s�t thấy, đều do nơi t�m ph�t-khởi v� sinh-trưởng, tỷ-dụ như đất, mu�n vật đều từ đấy ph�t-sinh (t�m-địa-qu�n). Kinh n�y c� 13 phẩm chia l�m 8 quyển. Nhận thấy � văn trong phẩm c� sự li�n-hệ, n�n ch�ng t�i kh�ng để quyển như cũ. Nhưng đến cuối mỗi quyển cũ, ch�ng t�i c� ghi nơi ch�-th�ch để lưu lại dấu xưa (lời dịch-giả).

[2] Đại-tỷ-khưu (Mahabhiksu): Tỷ-khưu T�u dịch l� �Khất-sĩ�: người tu-h�nh cầu xin ph�p của Phật v� xin ăn nơi quần-ch�ng. Đại-tỷ-khưu l� chỉ cho vị Tỷ-khưu tuổi nhiều, đức cao.

[3] A-la-h�n (Arahat): C� chỗ dịch l� �V�-sinh�: Vĩnh-viễn nhập Niết-b�n kh�ng phải chịu quả-b�o sinh-tử lu�n-hồi nữa; c� chỗ dịch l� �Ứng-c�ng�: Ứng-thụ sự c�ng-d�ng của Nh�n, Thi�n.

[4] Giải-tho�t (Moksa): Khỏi sự b�-buộc, được tự-tại. Cổi sự r�ng-buộc của hoặc-nghiệp, tho�t quả khổ trong 3 c�i.

[5] T�m thiện giải-tho�t: T�m-thức l�a được hết thảy định-chướng, chứng-nhập Diệt tận-định. Tuệ thiện giải-tho�t: Tr�-tuệ xa-l�a hết thảy v�-minh, phiền-n�o-chướng, m� chứng-nhập Niết-b�n. Đ�y n�i về t�m, tr� của vị A-la-h�n đ� đạt tới chỗ giải-tho�t thực sự.

[6] Th�n, khẩu, � trong sạch kh�ng c�n tạo-t�c g� nữa.

[7] Giũ sạch phiền-n�o.

[8] Phương-tiện (Up�ya): Phương-ph�p tiện dụng .Phương-ph�p tiện-dụng hợp với căn-cơ của hết thảy ch�ng-sinh.

[9] Đoạn tr�n, t�n-th�n c�ng-đức tu chứng của c�c vị Đại-tỷ-khưu: Dứt bỏ hết phiền-n�o, kh�ng c�n phải lu�n-hồi trong c�i Dục, c�i Sắc, c�i V�-sắc; m�nh được lợi-�ch, được tự-tại, thanh-tịnh, trang-nghi�m, được 8 ph�p giải-tho�t, chứmg được Niết-b�n (Nirvana: Vi�n-tịch). T�m ph�p giải-tho�t n�y do nơi Thiền-định m� được: 1.-Nội hữu sắc tưởng, qu�n ngoại sắc giải-tho�t: Trong th�n c� tham-tưởng về sắc, muốn trừ tham-tưởng ấy, ngo�i n�n đi qu�n-s�t sắc-th�n l� bất-tịnh, như th�y chết v.v�, sẽ kh�ng khởi ra tham-tưởng nữa, n�n gọi l� giải-tho�t. Giải-tho�t n�y y v�o Sơ-thiền ph�t-khởi v� duy�n v�o Sắc của c�i Dục. 2.- Nội v� sắc tưởng, qu�n ngoại sắc giải-tho�t: Trong th�n tuy kh�ng c� tham-tưởng về sắc nhưng, muốn được ki�n-cố, ngo�i cũng cần phải qu�n-s�t sắc-th�n l� bất-tịnh v.v�, sẽ kh�ng khởi ra tham-tưởng nữa, n�n gọi l� giải-tho�t. Giải-tho�t n�y y v�o Nhị-thiền ph�t-khởi v� duy�n v�o sắc của Sơ-thiền. 3.- Tịnh-giải-tho�t th�n-t�c-chứng cụ-t�c-trụ: Ở trong định, qu�n những m�u sắc s�ng-suốt, nhiệm-mầu thanh-tịnh trong h�o-quang, kh�ng sinh tham-tưởng, trong th�n chứng được t�nh giải-tho�t bằng c�ch vi�n-m�n cụ-t�c ở ngay trong định ấy. Giải-tho�t n�y y v�o Tứ-thiền ph�t-khởi v� cũng duy�n v�o của c�i Dục. 4.- Kh�ng-v�-bi�n-xứ giải-tho�t: Kh�ng v�-bi�n-xứ l� c�i trời thứ nhất của V�-sắc-giới. C�i n�y do ch�n c�i th�n về h�nh-sắc, nghĩ về c�i �kh�ng v�-bi�n�, l�m ra sự giải-ngộ về c�i �kh�ng v�-bi�n� v�, t�m tương-ứng với c�i �kh�ng v�-bi�n� ấy, m� sinh v�o nơi ấy. Nay qu�n khổ, kh�ng, v�-thường, v�-ng�, sinh t�m ch�n bỏ m� được giải-tho�t. 5.-Thức-v�-bi�n-xứ giải-tho�t: Thức-v�-bi�n-xứ l� c�i trời thứ hai của V�-sắc-giới. C�i n�y do sự ch�n c�i �kh�ng� trước, bỏ �kh�ng�, duy�n v�o nội-thức l�m t�m, giải-ngộ �thức v�-bi�n� ấy v�, t�m tương-ứng với c�i �thức v�-bi�n� ấy m� th�nh. Nay qu�n khổ,kh�ng, v�-thường, v� ng�, sinh t�m ch�n bỏ m� được giải-tho�t. 6.- V�-sở-hữu-xứ giải-tho�t: Nơi n�y do ch�n �thức�, qu�n-tưởng t�m-thức l� v�-sở-hữu (kh�ng chỗ n�o l� c�) v�, t�m tương-ứng với v�-sở-hữu ấy m� th�nh. Nay qu�n khổ, kh�ng, v�-thường, v�-ng�, sinh t�m ch�n-bỏ m� được giải-tho�t. 7.- Phi-tưởng, phi phi-tưởng-xứ giải-tho�t: �Thức-xứ� trước đ�y l� �hữu-tưởng�, �v�-sở-hữu xứ� l� �v�-tưởng�, đến đ�y bỏ c�i �hữu-tưởng� trước gọi l� �Phi-tưởng�, bỏ c�i �V�-tưởng� gọi l� �Phi phi-tưởng�. Nay qu�n khổ, kh�ng, v�-thường, v�-ng�, sinh t�m ch�n bỏ m� được giải-tho�t. 8.- Diệt thụ-tưởng-định, th�n-t�c-chứng cụ-trụ giải-tho�t: Tức l� Diệt-tận-định, cũng y v�o đệ Tứ-thiền, bỏ cả c�i �Phi phi-tưởng� trước l� sở-duy�n của hết thảy, trong th�n chứng được t�nh-giải-tho�t cụ-t�c ngay trong định ấy.

[10] Cụ-thọ: Tiếng gọi th�ng-thường chỉ cho những vị c� đầy-đủ tuổi thọ thế-gian v� ph�p-th�n tuệ-mệnh.

[11] Hữu-học: Người c�n đang ở địa-vị nghi�n-cứu ch�n-l� để dứt hẳn vọng-hoặc gọi l� �Hữu-học�. Tiểu-thừa, từ quả thứ nhất đến quả thứ ba l� �Hữu-học�, A-la-h�n l� �V�-học�. Đại-thừa, Thập-địa Bồ-t�t l� �Hữu-học�, Phật l� �V�-học�.

[12] Đại-bồ-t�t (Maha bodhisattva): T�u dịch l� �Đại-t�m�: Những vị ph�t t�m rộng lớn, v� ch�ng-sinh cầu đạo v�-thượng v� lu�n lu�n gi�c-ngộ cho ch�ng-sinh th�nh V�-thuợng-đạo.

[13] Đại-Ph�p-Vương-Tử: Bậc Đại-bồ-t�t v� sinh-trưởng, dưỡng-dục ở trong nh� Ph�p-Vương Phật-Đ�, n�n gọi l� Đại-ph�p-vương-tử. Lại c� nghĩa l� ch�nh-ph�p từ nơi miệng Phật sinh ra, người nối d�i Ph�p-th�n của Phật m�i m�i kh�ng dứt, n�n gọi l� Ph�p-Vương-Tử.

[14] Nhất-sinh bổ-xứ: (Eka-jati-Pratibuđdha): Nhất l� l� Nhất-thực. Bồ-t�t Sơ-địa, được tịnh Bồ-đề-t�m, tự l� nhất-thực ấy xuất sinh ra v�-lượng Tam-muội Tổng-tr�-m�n, cho đến Thập-địa chỉ c�n 1 lần chuyển sinh l�n Phật-địa nữa th�i, n�n gọi l� �Nhất-sinh bổ-xứ�.

[15] Đ�y n�i: nơi Ch�n-như ph�p-t�nh của chư Phật.

[16] � n�i d�ng ch�nh-ph�p Đại-thừa vi-diệu soi-s�ng, dẫn-dắt ch�ng-sinh.

[17] Tổng-tr�: Tổng-tr� tiếng Phạm l� Đ�-ra-ni (Dharani) v� c� nghĩa l� giữ-g�n việc thiện kh�ng mất, việc �c đừng khởi.

[18] Bốn ph�p biện-t�i v�-ngại: Tức l� bốn t�i biện-thuyết, luận-nghị lưu-lo�t, kh�ng bị chướng-ngại: 1.- Gi�o-ph�p v�-ngại. 2.- Nghĩa-l� v�-ngại. 3.- Ng�n-từ v�-ngại. 4.- Biện-thuyết v�-ngại.

[19] Tam-muội: (Samadhi): T�u dịch l� �định, ch�nh-thụ�.

[20] S�u độ: Bố-th�, tr� giới, nhẫn-nhục, tinh-tiến, thiền-định, tr�-tuệ. Thường gọi l� Lục (s�u) Ba-la-mật.

[21] Ch�nh-kiến: Tư-tưởng, qu�n-s�t ch�n-ch�nh, l�a bỏ những sự nghi�ng, vạy.

[22] Thị-hiện: Chư Phật, Bồ-t�t ứng theo cơ-duy�n m� hiện ra nhiều th�n để cứu độ ch�ng-sinh.

[23] Đạo-tr�ng: Nơi th�nh-đạo, h�nh-ph�p, c�ng-d�ng, học đạo.

[24] Ba đạt-tr�: Ở nơi La-h�n gọi l� �tam-minh� (3 ph�p Minh), ở nơi Phật gọi l� �tam-đạt� (3 đạt tr�) tức l� Thi�n-nh�n, T�c-mệnh, v� Lậu-tận. Thi�n-nh�n biết nh�n-quả sinh-tử vị-lai; T�c-mệnh biết nh�n-quả sinh-tử qu�-khứ; Lậu-tận biết phiền-n�o hiện-tại m� đoạn diệt. Biết minh-bạch gọi l� �Minh�, biết c�ng tận gọi l� �Đạt�.

[25] Ba đời: Qu�-khứ, hiện-tại, vị-lại.

[26] Cam-lộ: Tiếng Phạm gọi l� A-mật-rị-đa (Amrta): T�n thứ nước ở c�i trời, giống như hạt m�c sớm mai, c� m�i ngon-ngọt như mật, người c�i trời uống v�o th�n mệnh sống l�u, khỏe-mạnh, y�n-l�nh v� ph�t-sinh �nh-s�ng.

[27] Chuyển tr�-ấn ph�p-lu�n: Nghĩa l� quay b�nh xe ph�p �Tr�-ấn�. Tr�-ấn c� nghĩa l� d�ng tr�-tuệ B�t-nh� l�m ấn-t�n, để v�o được l� �thực-tướng�. Lại c� nghĩa l� d�ng tr�-tuệ, ph�n-biệt ch�n, vọng, phải, tr�i v.v�

[28] V�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c: Tức l� phi�n-dịch c�u A-nốc-đa-la tam-miệu tam Bồ-đề (Anuttara-samyak � sambodhi) của chữ Phạm v� c� nghĩa l� tr�-tuệ v�-thượng ch�n-ch�nh, b�nh-đẳng, hiểu-biết hết thảy ch�n-l�.

Từ c�u �lại c� 84.000 vị Đại-bồ-t�t�� đến chỗ �Ch�nh-gi�c�, l� t�n-th�n c�ng-đức: h�nh, nguyện, bi, tr� của c�c vị Đại-bồ-t�t.

[29] Lục-Dục-Thi�n: 6 c�i trời c�n đới dục-lạc l�: 1/ Tứ-thi�n-vương: Tr�-quốc, Quảng-mục, Tăng-trưởng, Đa-văn. 2/ Đao-lỵ-thi�n (T�u dịch: Tam-thập tam thi�n (33 c�i trời). 3/ Dạ-ma-thi�n (T�u dịch: Thời-phận). 4/ Đ�u-suất-thi�n (T�u dịch: Hỷ-t�c). 5/ H�a-lạc-thi�n. 6/ Tha-h�a-tự-tại-thi�n.

[30] Th�ch -Đề-Ho�n-Nh�n: (Sakra dev�n�m Indra) T�u dịch: �Năng-thi�n-chủ�. Thường gọi l� �Đế-th�ch�, l�m chủ 33 nơi trong c�i trời Đao-lỵ .

[31] Thượng-thủ: L� người c� t�i-đức được cử ra đứng đầu một nh�m hoặc đại-ch�ng.

[32] Đoạn tr�n l� t�n-th�n c�ng-đức c�c vị Thi�n-tử.

[33] Hằng-h�-sa: C�t s�ng Hằng. Đ�y l� chỉ số lượng rất nhiều kh�ng thể t�nh-to�n xiết được.

[34] C�y Bồ-đề: �Bồ-đề� (Bodhi): Xưa dịch l� �Đạo�, nay dịch l� �Gi�c�. � Bồ-đề-thụ (Bodhidruma hay Bodhivrksa): C�y n�y do đức Th�ch-Ca th�nh-đạo ở đ� n�n được t�n ấy. Ch�nh t�n l� c�y Tất-b�t-la (Pippala).

[35] Từ chỗ �C�c vị ấy đều�� đến chỗ �tho�i-chuyển� l� lời t�n th�n c�ng-đức c�c vị Thi�n-tử được thần-th�ng Tam-muội, lu�n lu�n phụng-sự chư Phật trong ba đời khi chư Phật th�nh-đạo dưới gốc Bồ-đề, lại thỉnh chư Phật thuyết-ph�p độ sinh v�, ngộ được ch�n-l� trong Đạo Bồ-đề kh�ng tho�i-chuyển.

[36] Đoạn tr�n t�n-th�n c�ng-đức sự th�nh t�m thỉnh ph�p v� hộ-ph�p của c�c vị Long-vương.

[37] Dược-soa ( Yaksa): C� chỗ gọi l� Dạ-xoa, T�u dịch l� �Tật-tiệp�, l� lo�i quỷ-thần bay tr�n hư-kh�ng.

[38] Đoạn tr�n l� lời t�n-th�n đức-lực của c�c Dược-xoa-thần đầy đủ �nh-s�ng tr�-tuệ, ngăn dẹp �c-quỷ, l�m cho ch�ng-sinh được an-vui, th�m ph�c, tr� v� hộ-tr� Đại-thừa-ph�p được l�u d�i.

[39] C�n-th�t-b� (Gadharva): T�u dịch l� �Hương-ấm�: kh�ng d�ng rượu thịt, chỉ cần hương-vị để gi�p cho th�n ngũ-ấm; c�n dịch l� �Tầm-hương�, c� nghĩa l� thường t�m hương-kh� để gi�p cho th�n-mệnh, hoặc nơi tự th�n xuất ra những hương-kh� . Đ�y l� vị nhạc-thần nơi Thi�n-đế.

[40] Đoạn tr�n t�n-th�n c�ng-đức c�c vị C�n-Th�t-B�-Vương c� l�ng �i-k�nh Đại-thừa-ph�p v�, l�m cho ch�ng-sinh được lợi-lạc, kh�ng bao giờ thấy ch�n-nản, mỏi-mệt.

[41] A-tu-la (Asura): T�u dịch: �Phi-thi�n�, nghĩa l� lo�i quỷ-thần n�y gần bằng trời nhưng kh�ng phải trời, v� kh�ng được những đức-độ như c�c vị tr�n c�i Trời, m� lại hay c� t�nh tranh-đấu.

[42] Tam-bảo: Ba ng�i qu�-b�u: Phật (Buddha), Ph�p (Dharma), Tăng (Sangha). Đoạn tr�n n�i A-tu-la-vương vốn t�nh ng�-mạn, nay bỏ được t�nh ấy, tu theo thiện-ph�p, thụ-tr� Đại-thừa, t�n-trọng Tam-bảo.

[43] Ca-l�u-la-vương (Garuda): Loại chim Kim-s� đầu đ�n.

[44] Bất khởi ph�p-nhẫn�.Đối với thực-tướng của c�c ph�p hiểu r� v� tin thực s�u xa, kh�ng c�n sinh khởi sự ngờ vực, lu�n lu�n chỉ đem lại lợi-�ch cho ch�ng-sinh m� th�i.

Đoạn tr�n t�n-th�n c�ng-đức sự liễu-ph�p v� l�m lợi-�ch ch�ng-sinh của Ca-l�u-la-vương.

[45] Khẩn-na-la-vương: Người đứng đầu trong loại Khẩn-na-la. Khẩn-na-la (Kimnara) xưa dịch l� �Nh�n-phi-nh�n�:như người nhưng kh�ng phải người; nay dịch l� �Ca-thần�: Thần chuy�n việc h�t, l� nhạc-thần nơi Thi�n-Đế.

[46] Đoạn tr�n t�n-th�n c�ng-đức c�c vị Khẩn-na-la-vương c� đủ tr�-tuệ vi-diệu, thanh-tịnh, th�n t�m tự-tại.

[47] Ma-hầu-la-gi�-vương: Loại Ma-hầu-la-gi� đầu đ�n. Ma-hầu-la-gi� (Mahoraga): Đại-m�ng-thần (thần rắn).

[48] �i-triền: �n-�i quấn-qu�t.

Đoạn tr�n t�n-th�n Ma-hầu-la-gi�-vương kh�o tu tập, bỏ tham-�i v� kh�o d�ng phương-tiện l�m cho ch�ng-sinh bỏ được sự �n-�i quấn-qu�t.

[49] Chuyển-lu�n th�nh-vương: Tiếng Phạm gọi l� Chước-ca-la-phạt-lạt để-hạt-la-x� (Cakavarti-Raja). Vua Chuyển-lu�n th�nh-vương c� 32 tướng. Khi tức vị, do thi�n cảm, nh� vua được cỗ xe b�u (lu�n-bảo); xe n�y quay chuyển h�ng-phục được 4 phương n�n gọi l� Chuyển-lu�n-vương. Khi kiếp số tăng l�n của nh�n-loại, người ta thọ đến 20.000 tuổi trở l�n thời Chuyển-lu�n-vương mới xuất-thế. M� ở kiếp diệt, người ta thọ từ v�-lượng tuổi đến 80.000 tuổi, thời nh� vua ra đời. Lu�n-bảo (cỗ xe b�u) của nh� vua c� 4 loại: Kim (v�ng), Ng�n (bạc), Đồng v� Thiết (sắt). Bốn cỗ xe b�u n�y lần lượt thống-lĩnh 4 đại-ch�u, như Kim-lu�n-vương coi cả 4 ch�u; Ng�n-lu�n-vương coi 3 ch�u: Đ�ng, T�y v� Nam; Đồng-lu�n-vương coi 2 ch�u: Đ�ng v� Nam; Thiết-lu�n-vương coi 1 ch�u Nam-di�m-ph�-đề.

[50] Đoạn tr�n n�i c�c Chuyển-lu�n th�nh-vương s�ng-t�n Tam-bảo, đem mọi thứ c�ng-d�ng Thế-T�n, t�n-th�n Phật-tr� v� mong cầu đạo v�-thượng-gi�c. -V�, biết thế-ph�p v�-thường.

[51] Ph�c-tr�: Tức l� ph�c-đức v� tr�-tuệ. C� chỗ c�n gọi l� �Ph�c-tuệ, đức-tr�, đức-tuệ, tr�-đức v.v��

[52] Đoạn tr�n n�i về 16 Đại-quốc-vương do trồng căn l�nh, được đầy-đủ ph�c-tr�, nh�n-d�n vui-vẻ, chư Phật hộ-niệm. C�c vị ấy từng ph�t t�m l�m th�-chủ cho chư Phật trong ba đời v� bố-th� ch�ng-sinh. C�c vị ấy ch�n sinh-tử, tu giải-tho�t, cầu Phật-đạo, độ ch�ng-sinh, v� nối d�i Phật-chủng. V�, nh�n-duy�n nghe ph�p, c�c vị ấy sắm đồ c�ng-d�ng d�ng đức Thế-t�n.

[53] Ba m�n giải-tho�t: 1/- Kh�ng giải-tho�t: Qu�n c�c ph�p do nh�n-duy�n sinh, kh�ng c� ng�, ng�-sở m� được giải-tho�t. 2/- V� tướng giải-tho�t: Chứng Niết-b�n xa l�a hết thảy tướng m� được giải-tho�t. 3/- V� nguyện giải-tho�t (xưa gọi l� v�-t�c, v�-khởi): Đối với c�c ph�p kh�ng c�n ưa muốn g�, m� được giải-tho�t.

[54] Đoạn tr�n, t�n-th�n c�ng-đức của 16 phu-nh�n đ� được ch�nh-định nhưng, v� độ sinh m� thị-hiện nữ-th�n. V� nay v� muốn nghe ph�p n�n đem c�c thứ qu� b�u c�ng-d�ng Thế-T�n.

[55] Tỷ-khưu-ni (Bhiksuni): Ph�i nữ đi tu, thụ-tr� đại-giới.

[56] Ưu-b�-tắc (Oupasaka): T�u dịch l� �Cận-sự-nam�: người đ�n �ng thụ-tr� giới-ph�p của Phật, lu�n lu�n th�n-cận, phụng-sự Tam-bảo.

[57] Ưu-b�-di (Oupasika): T�u dịch l� �Cận-sự-nữ�: người đ�n b� thụ-tr� giới-ph�p của Phật, lu�n lu�n th�n cận, phụng sự Tam-bảo.

[58] B�-la-m�n (Br�hmana): Giai-cấp tu-sĩ của Ấn-độ-gi�o, T�u dịch l� �Tịnh-hạnh�, �Tịnh-ch�, �Tĩnh-ch�. Giai-cấp thứ nhất trong 4 giai-cấp của Ấn-độ.

[59] S�t-đế-lỵ (Ksatija): T�u dịch l� �Điền-chủ�. Giai-cấp vua ch�a. Giai-cấp thứ 2 trong 4 giai-cấp của Ấn-độ.

[60] Phệ-x� (Vesa): Giai-cấp bu�n b�n. Giai-cấp thứ 3 trong 4 giai-cấp của Ấn-độ.

[61] Th�-đạt-la (Sudra): Giai-cấp n�ng-nh�n, n�-lệ. Giai-cấp thứ tư trong 4 giai-cấp của Ấn-độ.

[62] Trưởng-giả: Tiếng Phạm gọi l� �Nghị-lực-hạ-b�t-để� (Drha-pati): Tiếng gọi th�ng-thường chỉ cho người nhiều của, đủ đức. Bộ Ph�p-Hoa Huyền-t�n quyển 10 n�i: �Trưởng-giả l� người t�m b�nh, t�nh thẳng, n�i thực, l�m chăm, tuổi nhiều, của lắm�.

[63] Cư-sĩ: Tiếng Phạm gọi l� Ca-la-việt (Kulapati): L� người c� của ở nh� kh�ng ra l�m việc đời; l� người ẩn-dật ở nơi nh� m�nh kh�ng ra l�m quan; hay l� người tại-gia c� ch� hướng về đạo Phật. Bộ Ph�p-Hoa Huyền-t�n quyển 10 n�i: �Giữ đạo tự điềm-đạm, chứa đức, �t muốn gọi l� Cư-sĩ�.

[64] Đoạn tr�n n�i về Tăng, tục đại-ch�ng c� thiện-căn, c� nh�n-duy�n ph�t t�m tới nghe ph�p.

[65] Lộ-gi�-gia-đ� (Lok�yatika): T�u dịch l� �Thuận thế�. T�n một ngoại-đạo trong Ấn-độ xưa, thuận theo t�nh đời, chấp sự vật l� thường, l� c�.

[66] Năm ph�p thần-th�ng: Thần-th�ng: những ph�p c� dụng-lực tự-tại v� ngại, kh�ng thể suy lường được. Năm ph�p thần-th�ng l�: 1/- Thần-t�c-th�ng (Rddhivid-hi-jn�na): một niệm đi khắp mọi thế-giới, được tự-tại. 2/- Thi�n-nh�n-th�ng (Divya-caksus): Tr�ng suốt hết thảy. 3/- Thi�n-nhĩ-th�ng (Divya-sirotra): nghe khắp mọi tiếng. 4/- Tha-t�m-th�ng (Paracit-ta-jn�na): biết hết thảy t�m ch�ng-sinh. 5/- T�c-mệnh-th�ng. (Purvaniv�s�-nusmrti jn�na): nhớ biết mệnh kiếp trước. Th�m �Lậu-tận-th�ng� (As-ravaksaya-jn�na) nữa l� 6. Lậu-tận-th�ng c� nghĩa l� dứt trừ hết thảy phiền-n�o được tự-tại v� ngại.

[67] Đoạn tr�n n�i: tuy l� ngoại-đạo tu c�c ph�p-m�n kh�c với đạo Phật nhưng, tu-h�nh đ� được thần-th�ng, được tự-tại v�-ngại, biết ph�t t�m hiếm c� tới nghe Phật thuyết-ph�p.

[68] Phi-nh�n: Chỉ chung cho c�c lo�i kh�ng phải người (phi-nh�n) như Thi�n, long 8 bộ c�ng đồ-ch�ng u minh như Dạ-xoa, �c quỉ v.v�

[69] Ng�-quỉ: Tiếng Phạm gọi l� Bệ-lệ-đa (Preta). Ng�-quỉ l� 1 th� trong 6 th�. Ng�-quỉ thường chịu khổ về đ�i kh�t. V�, do quả-b�o phải chịu kh�ng đồng, n�n c� lo�i hơn, lo�i k�m. Lo�i hơn, l�m thần nơi rừng n�i, miếu mạo; lo�i k�m, ở nơi bất-tịnh, kh�ng được ăn uống v� thường phải chịu khổ về dao, gậy đ�nh đập.

[70] Tỳ-x�-x�-quỉ (Pisac�): T�u dịch l� �đi�n quỉ�: quỉ đi�n-cuồng; �H�m-tinh-quỉ�: quỉ ăn tinh-kh�.

[71] Năm thể : Đầu, hai tay v� hai đầu gối.

[72] Đoạn tr�n n�i về lo�i quỉ l� lo�i nhiều �c-độc nay đ� diệt-trừ, biết quy-y Tam-bảo, hộ-tr� ch�nh-ph�p n�n tới nghe ph�p.

[73] Ba đường: Tức tam (3) �c đạo v� c�n gọi l� tam (3) đồ, tam (3) �c th�: Địa-ngục, ng�-quỉ, s�c-sinh.

[74] Đoạn tr�n n�i lo�i s�c-sinh (cầm-th�) tới nghe ph�p đem c�c thức c�ng-d�ng l�n Phật, thỉnh Phật thuyết-ph�p, mong dứt �c-nghiệp, ngu-si, được giải-tho�t.

[75] Diễm-ma-la-vương (Yama-r�ja): Xưa gọi l� �Di�m-la� hay �Di�m-vương�. T�u dịch l� �Phọc� (phược): tr�i buộc tội nh�n; �song thế�: vị n�y ở đời được hưởng thụ vui sướng v� phải chịu cả sự khổ; �b�nh-đẳng-vương�: trị tội b�nh-đẳng Diễm-ma-la-vương l� một chức vị cai quản tất cả c�c việc trong địa-ngục.

[76] La-s�t (R�ksasa): T�u dịch l� �Bạo-�c khả �y�: Lo�i quỉ hung-�c đ�ng sợ. Quỉ c�i gọi l� �La-xoa-tư� (R�ksasi). �Đại-la-s�t� l� quỉ La-s�t c� địa-vị cao hơn v� hung-�c hơn.

[77] Ngục-lại: Quan coi ngục.

[78] Năm dục-lạc: Của-cải, sắc đẹp, tiếng tăm, ăn uống, ngủ nghỉ .

[79] Năm tội nghịch: �Ngũ nghịch� l� 5 thứ tội �c tr�i ngược với đạo-l�. C�n gọi l� �ngũ v�-gi�n nghiệp� l� 5 �c-nghiệp phải chịu quả-khổ trong địa-ngục V�-gi�n. Năm tội nghịch l�: 1/- Giết cha. 2/- Giết mẹ. 3/- Giết A-la-h�n. 4/- L�m chảy m�u nơi th�n Phật. 5/- Ph� h�a-hợp Tăng. C�n 5 tội đặc-biệt nữa l�: 1/- Ph� ch�a th�p, đốt kinh tượng, lấy của Tam-bảo. 2/- Hủy b�ng Tam-thừa-ph�p. 3/- Bắt giam đ�nh đập, giết ch�c nguời t�n t�m xuất-gia. 4/- Phạm 1 trong 5 tội nghịch tr�n. 5/- Cho l� kh�ng c� nh�n-quả, tạo 10 điều �c.

[80] Địa-ngục: Tiếng Phạm gọi l� �Na-lạc-ca� (Naraka), �N�-l� (Niraya). T�u dịch l� �bất lạc�: kh�ng vui; �khả yếm�: đ�ng ch�n, �khổ-cụ, khổ-kh�: đồ-vật, kh�-cụ l�m cho đau khổ; �v� hữu�: kh�ng c� sự vui sướng, kh�ng c� kh� vị v.v�Y cứ v�o nơi sinh (dưới đất: địa) v� c� những khổ tr�n, kh�c g� như ở trong ngục n�n gọi ra th�nh �địa-ngục�. Địa-ngục c� ba loại: 1/ Căn-bản địa-ngục: như 8 ngục nhiệt (n�ng), 8 ngục h�n (r�t). 2/ Cận bi�n địa-ngục: c�c ngục nhỏ phụ cận, như mỗi ngục lớn c� 16 ngục nhỏ. 3/ C�-độc địa-ngục: những ngục ở nơi n�i rừng, đồng nội, dưới c�y, trong kh�ng v.v�

[81] Đoạn tr�n n�i về Di�m-la-vương c�ng những �c-quỉ tới nghe ph�p. V�, c� nhiệt t�m độ-sinh, thương ch�ng-sinh: tự m�nh buộc m�nh, n�n họ khẩn-thiết xin Phật n�i ph�p để ch�ng-sinh trong 3 �c-th� được giải-tho�t.

[82] T�a sư-tử: Sư-tử đứng đầu lo�i th�, c� uy-đức lớn, khi rống l�n một tiếng c�c lo�i th� đều n�p phục. Đức Phật n�i ph�p cảm-động ph�p-giới hữu-t�nh. V� vậy, n�n nơi Ng�i ngồi thuyết-ph�p hay đem �t�a sư-tử� l�m v�-dụ.

[83] Nam-di�m ph�-đề: Xưa phi�n l� �Di�m-ph�-đề� (Jambudvipa) nay phi�n l� �Thiệm-bộ-ch�u�. Đ�y l� t�n một ch�u ở về ph�a Nam n�i Tu-di, n�n gọi l� Nam-di�m-ph�-đề. Ch�u n�y l� c�i đất nh�n-loại ở hiện nay.

[84] Đoạn tr�n n�i đức Phật l� chủ ph�p-hội. Ng�i c� uy-đức lớn được đại-ch�ng cung-k�nh, c�ng-d�ng .

[85] Gia-phu: Ngồi xếp bằng, hai b�n ch�n để ch�o l�n hai vế.

[86] Tu-di: (Sumeru): T�u dịch l� �Diệu-cao, Diệu-quang, An-minh, Thiện-t�ch, Thiện-cao�� T�n một tr�i n�i ở trung t�m tiểu-thế-giới.

[87] 4 thứ b�u: V�ng, bạc, lưu-ly, pha-l�. Th�m x�-cừ, x�ch-ch�u, m�-n�o l� thất-bảo (7 thứ b�u).

[88] Hữu-đỉnh-thiền cực thiện tam-muội: �Hữu-đỉnh� chỉ cho c�i trời Sắc-cứu-c�nh l� c�i cao c�ng tột của c�i Sắc. Đ�y l� t�n một m�n thiền-định cao si�u c�ng cực v� thiện-diệu.

[89] T�m anh-lạc bảo trang-nghi�m-vương: Đ�y v� v�o t�m Phật. T�m Phật v� t�m ch�ng-sinh b�nh-đẳng. Song, t�m Phật c� v�-lượng v�-bi�n c�ng-đức trang-nghi�m, được vi�n-m�n tự-tại, v� như ngọc-b�u trang-nghi�m, như vương-vị được tự-tại.

[90] V�-sắc-giới: C�i n�y kh�ng c� một c�i g� c� thể gọi l� vật-chất của sắc-ph�p, cũng kh�ng c� th�n thể, cung-điện, chỉ c�n c� thức-t�m v� ở trong thiền-định s�u-sa vi-diệu n�n gọi l� �V�-sắc-giới�. V� sắc-giới c� 4 c�i: Kh�ng v� bi�n xứ, Thức v� bi�n xứ, V� sở hữu xứ v� Phi-tưởng phi-phi-tưởng-xứ.

[91] Sắc-giới: C�i n�y từ th�n-thể, cung-điện, quốc-độ đều l� vật-chất (sắc) tinh-hảo, th�-thắng vi-diệu. Sắc-giới chia l�m Tứ-thiền:

1/ Sơ-thiền 3 c�i: Phạm-ch�ng-thi�n, Phạm-phụ-thi�n, Phạm-vương-thi�n. 2/ Nhị-thiền 3 c�i: Thiểu-quang-thi�n, V�-lượng-quang-thi�n, Quang-�m-thi�n. 3/ Tam thiền 3 c�i: Thiểu-tịnh-thi�n, V�-lượng tịnh-thi�n, Biến-tịnh-thi�n. 4/ Tứ-thiền 9 c�i: Ph�c-sinh-thi�n, Ph�c-�i-thi�n, Quảng-quả-thi�n, V�-tưởng-thi�n, V�-phiền-thi�n, V�-nhiệt-thi�n, Thiện-kiến-thi�n, Thiện-hiện-thi�n v� Sắc cứu-c�nh-thi�n. Tổng cộng Sắc giới c� 18 c�i trời.

[92] Phạm-thi�n (Brahmadeva): L� một c�i trong Sơ-thiền thuộc Sắc-giới. C�i n�y ưa tịch-tĩnh thanh-tịnh, xa l�a sự d�m-dục của Dục-giới.

[93] S�u c�i trời Dục: Dục-giới l� c�i m� ch�ng-sinh trong đ� c� 3 thứ dục: ăn, ngủ, v� d�m-dục. C� 6 c�i trời c�n vương trong v�ng dục ấy l�: 1/ Tứ thi�n-vương (Caturmah�r�jak�yik�s): Đ�ng: Tr�-quốc-thi�n (Dhritar�stra). Nam: Tăng-trưởng-thi�n (Vir�dhaka). T�y: Quảng-mục-thi�n (Vir�p�ksa), Bắc: Đa-văn-thi�n (Dhanada). 2/ Đao-lỵ-thi�n (Tr�yas trmsa: T�u dịch l� �Tam-thập tam thi�n�) 3/ Dạ-ma-thi�n (Y�ma: T�u dịch l� �Thời phận� 4/ Đ�u suất-thi�n (Tusita: T�u dịch l� �Tri-t�c, Hỷ-t�c�). 5/ Lạc biến-h�a-thi�n (Tiếng Phạm l� Ni-ma-na: Nirmanarataya). 6/ Tha h�a tự-tại-thi�n (Tiếng Phạm l� Sa-x�-bạt-đề: Pa-ranirmitavasavartina).

[94] T�n c�c thứ hoa. V� c� nhiều t�n hoa kh�ng thấy phi�n nghĩa ra H�n-văn, n�n đ�nh để vậy.

[95] Sư-tử phấn-tấn tam-muội: M�n thiền-định c� t�c-động rung-động mạnh-mẽ, mau lẹ như sư-tử.

[96] Tam-thi�n đại-thi�n thế-giới: Đất nước trong vũ-trụ n�y rất nhiều. Một th�i-dương-hệ l� một tiểu-thế-giới. Một ngh�n Tiểu-thế-giới th�nh Tiểu-thi�n thế-giới. Một ngh�n Tiểu-thi�n thế-giới th�nh trung-thi�n thế-giới. Một ngh�n Trung-thi�n thế-giới th�nh Đại-thi�n thế-giới. Số lượng của Đại-thi�n thế-giới l� 1.000.000.000. Đại-thi�n thế-giới do ba lần �thi�n� (ngh�n) m� th�nh, n�n gọi l� �Tam-thi�n đại-thi�n thế-giới�.

[97] S�c-sinh: Tiếng Phạm gọi l� �Để-lật-xa� (Tiryagyoni). �S�c-sinh � chỉ cho c�c sinh-vật được nu�i dưỡng để ăn hay để l�m việc. Nay dịch l� �B�ng-sinh� c� nghĩa l� chỉ cho c�c sinh-loại đi ngang.

[98] Tam lu�n kh�ng: Ba v�ng rỗng kh�ng. Đ�y n�i về sự bố-th�. Người v�-t�m thực-h�nh bố-th�, kh�ng c�n bợn ch�t h�nh b�ng g� trong t�m-thức về 3 loại: người bố-th�, người nhận của bố-th� v� của bố-th�. Thế l� �ch�n-bố-th� �, l� �tam lu�n kh�ng�.

[99] Di-l�u-sơn (Sumeru): T�u dịch l� �Cao-sơn , Quang-sơn�.

[100] Mục-ch�n-l�n-đ�-sơn (Mucilinda): T�u dịch l� �Giải-tho�t-sơn�.

[101] Bốn đại-ch�u: Theo kinh Phật, thế-giới n�y ch�nh giữa c� n�i Tu-di, chung-quanh c� c�c n�i, c�c bể, rồi đến 4 đại-ch�u: 1.- Nam Thiệm-bộ-ch�u, hay l� Nam Di�m-ph�-đề (Jambudvipa). 2.- Đ�ng Thắng-thần-ch�u, hay l� Đ�ng Phất-b�-đề (P�rva�videha). 3.- T�y Ngưu-h�a-ch�u, hay l� T�y Cồ-gia-ni (Apara�god�niya) 4.- Bắc C�-l�-ch�u, hay l� Bắc Uất-đ�n-việt (Uttara�kuru).

[102] T�m ngục h�n (r�t): �t-bộ-đ� (Arbuda) T�u dịch l� �Ph�o�: r�t qu� phỏng da. 2.-Ni-lạt-bộ-đ� (Nirarbuda) T�u dịch l� �B�o-ph�o�: r�t qu� da căng nứt. 3.- A-triết-tra (Atta). 4.- Hoắc-hoắc-b� (Apapa). 5.- Hổ-hổ-b� (H�h�dhar�) (3 ngục tr�n do r�t qu� m� miệng ph�t ra tiếng như thế). 6.- Uất-b�t-la (Utpala): T�u dịch l� �Thanh-li�n-hoa�: r�t qu� th�n-thể nứt-nở t�i xanh như c�nh sen xanh. 7.- B�t-đặc-ma (Padma) T�u dịch l� �Hồng-li�n-hoa�: r�t qu� th�n-thể nứt, m�u như c�nh sen đỏ. 8.- Ma-ha-b�t-dặc-ma (Mah�padma) T�u dịch l� �Đại-hồng-li�n-hoa�. Trong kinh Niết-b�n quyển 11 lại gọi l�: �A-ba-ba, A-tra-tra, A-la-la, A-b�-b�, Ưu-b�t-la, Ba-đầu-ma v� C�u-vật-đầu�.�

[103] T�m ngục nhiệt (n�ng): 1.- Đẳng-hoạt: bị tra-tấn, chết đi, lại sống lại. 2.- Hắc-thằng: Lấy d�y tr�i rồi sau cưa, ch�m. 3.- Ch�ng-hợp: nhiều kh�-cụ hợp lại tra-tấn. 4.- H�o-khiếu: tra-tấn đau, k�u g�o kh�c l�c. 5.- Đại-khiếu: đau qu� k�u to. 6.- Vi�m-nhiệt: lửa đốt chung-quanh. 7.- Đại-nhiệt: rất n�ng. 8.- V�-gi�n: Chịu khổ kh�ng gi�n-đoạn.

[104] Mười phương: Đ�ng, T�y, Nam, Bắc, Đ�ng-nam, T�y-nam, Đ�ng-bắc, T�y-bắc, Thượng-phương v� Hạ-phương.

[105] Năm th�: Thi�n (trời), Nh�n (người), địa-ngục, ng�-quỉ, s�c-sinh. Th�m A-tu-la nữa l� 6 th� hay 6 đạo.

[106] Kệ: Tiếng Phạm gọi l� �Kỳ-dạ� (Geya). T�u dịch l� �tr�ng-tụng� l� một lối thơ bốn c�u, n�i lại nghĩa của văn xu�i. Lại c�n một thứ kệ tiếng Phạm gọi l� �Gi�-đ�� (G�th�): T�u dịch l� �Ph�ng-tụng� hay �C�-khởi-tụng�. Nghĩa l�: Lối thơ cũng 4 c�u nhưng, tự s�ng-t�c ri�ng biệt, kh�ng phải n�i lại nghĩa của văn xu�i.

[107] Tịnh-Phạn: T�n Th�n-phụ đức Phật Th�ch-Ca, tiếng Phạm gọi l� Thủ-đồ-đ�-na (Suddhodana) cai-trị nước Ca-tỳ-la-vệ (Kapilavastu).

[108] Chuyển-ph�p-lu�n (quay b�nh xe ph�p): Gi�o ph�p của Phật gọi l� �ph�p-lu�n� (b�nh xe ph�p); truyền n�i ph�p ấy gọi l� �chuyển� (quay). Nghĩa l� gi�o-ph�p của Phật , quay v�ng khắp ch�ng-sinh-giới, ph� tan phiền-n�o. V�, �chuyển� đ�y c�n c� nghĩa l� chuyển ph�p tự t�m m�nh, chuyển di sang t�m người kh�c.

[109] Nhất-thiết-tr�: Biết r� tướng chung của hết thảy ph�p. Tướng chung tức �kh�ng-tướng�.

[110] Thần-dị: Thần-th�ng biến h�a lạ-l�ng.

[111] Phạm-thi�n-vương: T�n gọi tắt của Đại-phạm-thi�n-vương (Mah�brahman), l� �ng vua trong c�i Sơ-thiền. V�, c�n l� t�n gọi chung 18 c�i trời thuộc Sắc-giới.

[112] Thi�n-đế-th�ch: Ch�nh gọi l� �Th�ch-Ca đề ho�n-nh�n� (Sakra dev�n�n Indra), gọi tắt l� �Đế-th�ch� T�u dịch l� �Năng-thi�n-chủ�, cai-trị c�i trời Tam-thập tam (Đao-lỵ).

[113] Đại-thừa: Tiếng Phạm gọi l� �Ma-ha-diễn� (Mah�y�na: �Đại� (lớn) đối với �Tiểu� (nhỏ) m� n�i. �Thừa� (cỗ xe) c� � nghĩa l� vận tải. Thập nhị m�n luận n�i: �Ma-ha-diễn� (Đại-thừa) hơn Thanh-văn-thừa, Duy�n-gi�c-thừa n�n gọi l� �Đại-thừa�. Quả-vị của chư Phật rất cao-si�u, cỗ xe n�y vận chuyển được đến đ� n�n gọi l� �Đại�. Chư Phật đại-nh�n ngồi tr�n cỗ xe n�y gọi l� �Đại�. Hay diệt trừ đại-khổ, cho ch�ng-sinh đại-lợi-�ch n�n gọi l� �Đại� v.v� Đại-thừa l� cỗ xe gi�o-ph�p cao-si�u, vi-diệu rộng lớn chuy�n chở ch�ng-sinh mau tới chỗ đại-gi�c-ngộ.

[114] Vi�n-tịch: Tức l� Niết-b�n (Nirv�na) v� c� nghĩa l� c�ng-đức vi�n-m�n, tịch-diệt phiền-n�o.

[115] H�a-nghi: Phương-ph�p, nghi-thức gi�o-h�a ch�ng-sinh.

[116] Đạo-tr�ng (Bodhimandala): Nơi Phật, Th�nh th�nh đạo. Nơi h�nh-ph�p, c�ng-d�ng, học đạo đều gọi l� đạo-tr�ng. Đạo-tr�ng c�n l� t�n ri�ng của ph�p-tọa (t�a ngồi thuyết-ph�p).

[117] V� đẳng đẳng, v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c: Tức l� �V� đẳng đẳng a-nốc đa-la tam-miệu tam bồ-đề�, �V� đẳng đẳng� (Asamsama): Đạo Phật v� t�n-hiệu của Phật, Đạo Phật cao-si�u tuyệt-đối, kh�ng g� s�nh bằng, n�n gọi l� �v� đẳng� (kh�ng s�nh bằng). Đạo ấy chỉ Phật với Phật bằng được, n�n th�m chữ �đẳng�. C�n �v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c�, xem phần ch�-th�ch đ� giải ở số 28.

[118] Qu�n-đỉnh (Abhisecani): Theo tục Ấn-độ, một khi vị Ho�ng-tử được phong Th�i-tử, hay Th�i-tử l�n ng�i vua, l�c tấn-phong hay lấy nước 4 bể rưới l�n đầu, biểu � ch�c tụng. Nơi đ�y, ngụ �: vị Bồ-t�t sắp th�nh Phật-quả.

[119] Đại-ph�p-vương: Quả-vị tối-cực của Th�nh-nh�n l� �Đại-ph�p-vương�. �Ph�p-vương� l� đối với hết thảy ph�p được tự-tại. Đ�y l� danh-từ t�n xưng Phật. Danh-từ t�n xưng Phật c�n c� chỗ gọi l� �Thi�n-trung-thi�n, Th�nh-trung-vương, Đại-th�nh-ch�a, Đại-y-vương, Đại-đạo-sư, Đại-thuyền-sư, Nh�n-trung-t�n, Thi�n-nh�n-sư v.v�.�

[120] Nh�n-giả: Tiếng gọi t�n những bậc c� nh�n-từ đức độ khả k�nh.

[121] Ph�p-th�n (Dharmak�ya): Ch�n-th�n của Phật, đầy-đủ v�-lượng ph�p c�ng-đức. C�n gọi l� �tự-t�nh-th�n�, l� thể-t�nh ch�n-như ph�p-giới thanh-tịnh, b�nh-đẳng của hết thảy ph�p.

[122] Thường, lạc, ng�, tịnh: Đ�y l� 4 đức của Niết-b�n. 1/ Thường: thể của Niết-b�n thường hằng bất biến, kh�ng sinh-diệt v�, t�y duy�n h�a-dụng, vẫn thường kh�ng đoạn-tuyệt. 2/ Lạc: thể của Niết-b�n tịch-diệt, an-lạc vĩnh-viễn v�, vận-dụng tự-tại, l�m g� đều hợp với t�m. 3/ Ng�: đứng về �thể�, �tự- thực� (ch�n-thực nơi tự-thể) l� �ng�; đứng về �dụng�, �tự-tại� (tự-do kh�ng chướng ngại) l� �ng�: Ch�n-thực kh�ng biến-đổi, tự-tại kh�ng ngăn vướng l� �ch�n-ng�. 4/ Tịnh: thể của Niết-b�n, giải-tho�t hết thảy những cấu-nhiễm v�, t�y nơi h�a-duy�n m� kh�ng bị nhơ-nhớp.

[123] Thanh-văn: Tiếng Phạm gọi l� X�-la-b�-ca (Sr�vaka). Thanh-văn l� h�ng đệ-tử trong ph�p Tiểu-thừa của Phật nghe gia�-l� nơi tiếng n�i của Phật, ngộ l� Tứ-đế (khổ, tập, diệt, đạo), dứt được kiến-hoặc, tư-hoặc, chứng-nhập Niết-b�n. gọi l� �Thanh-văn�.

[124]Duy�n-gi�c: Xưa gọi l� B�ch-chi-Phật, nay gọi l� B�t-th�ch-ế-gi�-Phật đ� (Pratyekabuddha) v� xưa dịch l� �Duy�n-gi�c�, nay dịch l� �Độc-gi�c�:

- Duy�n-gi�c c� nghĩa l�: 1/ Qu�n 12 nh�n-duy�n, đoạn hoặc, chứng l�. 2/ Nhận thấy ngoại-duy�n như hoa rơi, l� rụng m� tự gi�c-ngộ lẽ v� thường, đoạn hoặc, chứng l�.

- Độc-gi�c c� nghĩa l� trong đời kh�ng c� Phật, do mầm mống của nh�n trước, hoặc qu�n 12 nh�n-duy�n, hoặc qu�n hoa rơi, l� rụng m� tự-gi�c-ngộ.

[125] Đoạn n�y từ c�u �Khi ấy đức Thế-T�n ngồi kết gia-phu�� (ở trang 12) đến chỗ �chưa từng c� bao giờ�, l� n�i về: đức Phật nhập-định, ph�ng quang, ảnh-hiện mọi tướng, b�o điềm Ng�i sắp n�i diệu-ph�p Đại-thừa, ch�ng-sinh cung-k�nh, c�ng-d�ng mong mỏi nghe ph�p, v�, Bồ-t�t Sư-tử-hống n�i cho ch�ng-hội biết l� Phật sẽ n�i ph�p �T�m-địa-qu�n�, y�u-cầu ch�ng-hội nhất t�m cầu v�-thượng gi�c, đừng cầu đạo-quả Nhị-thừa.

[126] Hoa Ưu-đ�m: Ưu-đ�m gọi đủ l� Ưu-đ�m-ba-la (Udumbara): T�u dịch l� �linh-thụy� (điềm linh thi�ng); �thụy-ứng� (ứng v�o điềm tốt). Theo Ph�p-hoa văn-c� n�i thời hoa n�y 3.000 năm một lần hiện, khi hoa ấy hiện ra thời c� Kim-lu�n-vương ra đời.

[127] V�-vi (Asamskrta): T�n ri�ng của ch�n-l�. Kh�ng c�n nh�n-duy�n tạo-t�c, kh�ng c�n 4 tướng: sinh, trụ, dị, diệt. Tr�i lại l� �Hữu-vi� (Samskrta). Hữu-vi chỉ cho những sự-vật do nh�n-duy�n tạo-th�nh.

[128] Ba-la-mật-đa (P�ramit�): Đ�y l� n�u tỏ đại-hạnh của Bồ-t�t. Ba-la-mật-đa T�u dịch l� �cứu-c�nh�: đại-hạnh của Bồ-t�t hay đạt tới chỗ c�ng-tột trong sự tự l�m, dạy người; �Đ�o-bỉ-ngạn�: thực-h�nh đại-nguyện ấy vượt qua bể sinh-tử b�n n�y, đến bờ Niết-b�n b�n kia; �Độ v� cực�: nh�n đại-hạnh ấy Bồ-t�t vượt qua sự xa rộng của mọi ph�p. V�, dịch tắt l� �Độ�, c� nghĩa l� �độ tho�t�. Ba-la-mật c� 6 hay 10 ph�p.

[129] Ph�p-giới (Dharmadh�tu): Đứng về mặt sự, �ph�p� l� c�c ph�p (sự-vật), �giới� l� ranh-giới. C�c ph�p đều c� tự-thể nhưng, giới-phận bất đồng n�n gọi l� �ph�p-giới�. Ph�p-giới trong khung-cảnh hẹp-h�i l� chỉ cho mỗi ph�p song , tr�n phạm-vi rộng lớn, n� l� tượng-trưng cho đại-khối vạn-hữu. Đứng về mặt l�, �ph�p-giới� chỉ cho �l�-t�nh ch�n-như�, hoặc gọi l� �ch�n-như ph�p-t�nh, thực-tướng, thực-tế�. Tới đ�y chữ �giới� c� nghĩa l� �t�nh�. Tức l� �ph�p-t�nh�.

[130] Thể, dụng: �Thể� l� �thực-thể, thể-t�nh� l� c�i nhất-định bất biến của sự-vật, n� l� chỗ căn-bản cho những chi-phận kh�c nương-tựa, như �tướng-dụng� chẳng hạn. �Tướng� l� tướng-trạng trong thể-t�nh của c�c ph�p; l� tướng-trạng của sự-vật biểu-hiện ở b�n ngo�i nhưng, c� tưởng-tượng tại t�m. �Dụng� l� t�c-dụng: Y v�o thể-t�nh sinh ra mọi t�c-dụng thiện, �c của c�c ph�p. �Thể, tướng, dụng� theo kinh, lu�n gọi l� �tam đại� (3 thứ rộng lớn).

[131] Thiện-thệ (Tu-gi�-đ�: Sugata): Đ�y l� một hiệu trong mười hiệu của Phật. �Thiện-thệ� c� nghĩa; l� �đi tốt �. � n�i: d�ng Nhất-thiết-tr� l�m xe, đi tr�n đường b�t-ch�nh, rảo tới Niết-b�n, n�n gọi l� �Thiện-thệ�.

[132] Bốn v�-lượng: Từ, bi, hỷ, xả.

[133] Chủng-tr�: Tức Nhất-thiết-chủng-tr�: Tr�-tuệ của Phật vi�n-minh, th�ng suốt hết thảy mọi ph�p về tổng-tướng, biệt-tướng v�, biết đạo-ph�p của chư Phật, nh�n-chủng của ch�ng-sinh, h�a-đạo ch�ng-sinh dứt trừ m� hoặc.

[134] Ba nghiệp: Th�n, miệng, �.

[135] Điều-ngự: Gọi đủ l� �Điều-ngự trượng-phu� (Purusadamya-s�rathi): một hiệu trong mười hiệu của Phật v�, c� nghĩa l� đức Phật t�y thời d�ng lời h�a-dịu, t�y thời d�ng lời khổ-thiết�; tr�ng nom, điều-trị ch�nh-sinh, l�m cho họ kh�ng tr�i đạo, m� đi v�o thiện-đạo .

[136] Năng-nh�n: Đ�y chỉ v�o đức Phật Th�ch-Ca Mưu-ni. V�, T�u dịch �Th�ch-Ca� l� �Năng-nh�n�; Mưu-Ni l� �Tịch-mặc�.

[137] Thập-thiện: Mười nghiệp thiện: kh�ng: s�t-sinh, trộm cắp, d�m-dục, n�i dối, n�i th�u-dệt, lưỡi đ�i chiều, th�-�c, tham-lam, s�n-hận v� t�-kiến. Tr�i lại, l� thập-�c (mười nghiệp �c).

[138] Ma-ni (Ma-ni): T�n một thứ ngọc, T�u dịch l� �Như-��.

[139] V�n-tập: D�ng rần-rộ k�o đến tụ-tập đ�ng-đảo như m�y �n. V�, sự tụ-tập ấy như sự tụ-tập của m�y với c�i tướng-mạo v� t�m.

[140] T�m-khổ: Sinh, l�o, bệnh, tử, cầu kh�ng được, o�n gh�t phải hội-ngộ, �n-�i phải biệt-ly v� năm ấm (sắc, thụ, tưởng, h�nh, thức) rỡ-thịnh.

[141] V�-trụ: Ph�p kh�ng c� tự-t�nh, v� kh�ng c� tự-t�nh n�n kh�ng c� chỗ trụ-trước (ở liền m�i đấy), chỉ t�y duy�n m� hiện-khởi, n�n gọi l� �v�-trụ�. �V�-trụ� l� gốc của vạn hữu.

[142] V�-sở-đắc: Ch�n-l� v�-tướng của t�m-thể kh�ng c� chỗ chấp-trước, kh�ng c� chỗ ph�n-biệt n�n gọi l� �V�-sở-đắc� (kh�ng chỗ được). V�-sở-đắc tức l� �kh�ng-tuệ�, l� v� ph�n-biệt.

[143] To�n văn kệ tr�n Bồ-t�t Sư-tử-hống t�n-th�n ph�c-đức, tr�-tuệ của Phật v� Nh�n, Thi�n, ch�ng-sinh t�n-k�nh c�ng-d�ng Phật. Tiếp đ�, Bồ-t�t n�i lại việc Phật nhập-định, ph�ng quang, ảnh hiện. Sau c�ng, nhất t�m thỉnh Phật thuyết-ph�p.

�[144] To�t-yếu: Đ�y l� phần chọn-lựa những � yếu-ước trong ch�nh-văn, hầu gi�p qu� Phật-tử dễ hiểu, dễ nhớ, khi xem xong từng phẩm. V� l� những to�t-yếu, nếu Phật-tử n�o muốn tụng, xin tụng đ�ng ch�nh-văn, m� d�nh phần n�y lại (lời dịch-giả).�

Đến đ�y hết quyển 1.

�

��

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]