KINH ĐẠI-THỪA BẢN-SINH T�M-ĐỊA-QU�N

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

S�́ 0159

KINH ĐẠI-THỪA BẢN-SINH T�M-ĐỊA-QU�N

Đường, B�t-Nh� dịch chữ Phạn ra chữ H�n.
Th�ch-T�m-Ch�u dịch chữ H�n ra chữ Việt.

QUYỂN 5

IV.- PHẨM V�-CẤU-T�NH [1]

Khi Trưởng-giả Tr�-Quang c�ng c�c Trưởng-giả kh�c đ� xuất-gia rồi, tề-chỉnh ph�p-phục năm thể gieo xuống đất, lễ xuống ch�n Phật, chắp tay cung-k�nh bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Ch�ng t�i theo Phật, nghe được những điều chửa được nghe về c�c lỗi-lầm sở-hữu của tại-gia; ch�ng t�i ph�t t�m Bồ-đề, ch�n, bỏ thế-gian, cạo bỏ r�u t�c l�m Tỷ-khưu. Ch�ng t�i k�nh xin Như-Lai, Ứng Ch�nh đẳng-gi�c v� bọn ch�ng t�i v� c�c ch�ng-sinh diễn n�i về c�ng-đức th�-thắng của sự xuất-gia, khiến người được nghe, ph�t t�m thanh-tịnh, th�ch hạnh viễn-ly, l�m cho Phật-chủng kh�ng dứt: Thế-T�n l� bậc c� ơn lớn, Ng�i vận v�-duy�n từ-bi [2] thương-x�t ch�ng-sinh như �ng La-hầu-la, [3] nay k�nh xin Thế-T�n cho ch�ng t�i biết: Bồ-t�t xuất-gia n�n an-trụ thế n�o? N�n tu-tập nghiệp v�-cấu thế n�o? V�, n�n điều-phục t�m hữu-lậu thế n�o?� [4]�

Bấy giờ, đức Thế-T�n t�n-th�n Tr�-Quang c�ng c�c Tỷ-khưu: �Qu� h�a thay! Qu� h�a thay! C�c �ng thực l� ch�n Phật-tử! C�c �ng v� hết thảy ch�ng-sinh đời mai sau hỏi Như-Lai những việc như thế. Đ�ng như thế! Đ�ng như thế! Đ�ng như lời c�c �ng n�i, Như-Lai Thế-T�n thương-x�t ch�ng-sinh, b�nh-đẳng v� nhị cũng như con một. Nay c�c �ng nghe cho kỹ v� nhớ nghĩ cho kh�o, T�i nay sẽ v� c�c �ng ph�n-biệt diễn n�i về Bồ-t�t xuất-gia an-trụ như thế n�y, tu-h�nh nghiệp V�-cấu như thế n�y, điều-phục t�m hữu-lậu như thế n�y�. C�c Tỷ-khưu bạch: �Dạ, bạch Thế-t�n! Ch�ng t�i nguyện muốn được nghe lời đức Thế-T�n dạy!��

Đức Phật bảo Tr�-Quang Tỷ-khưu: �Bồ-t�t xuất-gia an-trụ t�m như thế, thời thường qu�n như thế n�y: Ta được th�n người, c�c căn đầy-đủ, vậy ta từ nơi n�o mất đi, m� sinh lại thế-gian n�y? Ta ở trong ba c�i, rồi sẽ sinh v�o c�i n�o? Trong bốn đại-ch�u, ta sẽ sinh v�o ch�u n�o? Trong s�u đạo, ta sẽ thụ-sinh v�o đạo n�o? Bởi nh�n-duy�n g�, ta bỏ được cha mẹ, vợ con họ-h�ng xuất-gia tu đạo, th�n khỏi vướng v�o t�m nạn? Trong kiếp Trang-nghi�m thuở qu�-khứ, ngh�n Phật đều nhập Niết-b�n rồi, trong kiếp Tinh-t� thuở vị-lai, ngh�n Phật chưa ra đời, trong Hiền-kiếp hiện-tại ngh�n Phật, bao nhi�u Phật Như-Lai đ� xuất-hiện ra đời, h�a-duy�n sắp hết v� sắp nhập B�t-niết-b�n? Bao nhi�u Phật Thế-T�n chưa ra đời, l� do căn-duy�n của c�c ch�ng-sinh chưa ch�n, chưa được nghe ch�nh-ph�p chăng? Lại, thời n�o trong đương-lai Ng�i Di-Lặc từ c�i trời Đ�u-suất sinh xuống nh�n-gian v� hiện th�nh Phật-đạo? Trong th�n ta c� nghiệp thiện g�? Học giới, định, tuệ sẽ c� đức g�? Chư Phật qu�-khứ đều đ� chẳng gặp, Thế-t�n đương-lai liệu được thấy chăng? Ta nay hiện ở trong c�c nơi ph�m-phu, vậy ba nghiệp phiền-n�o, g� l� nặng hơn? Nhất sinh trở lại ta tạo tội-nghiệp g�? Ta từng trồng căn l�nh ở nơi đức Phật n�o? Th�n-mệnh ta đ�y được bao nhi�u thời? Ng�y nay đ� qua, mệnh theo giảm bớt, cũng như người dắt d� tới chỗ mổ xẻ, dần dần đến chỗ chết, kh�ng c�n nơi trốn-tr�nh, vậy khi th�n hoại, mệnh hết sẽ sinh v�o nơi n�o? Khổ trong ba đường �c l�m sao tho�t khỏi được? Th�n ta đ�y ta y�u th�ch v� nu�i-nấng n� cho n� hơn l�n nhưng, từng niệm niệm n� suy, gi� đi, kh�ng c� thời n�o tạm dừng, vậy ai l� người c� tr�-tuệ lại y�u th�ch th�n n�y? Tr�-Quang n�n biết: Bồ-t�t xuất-gia ng�y đ�m thường qu�n-s�t như thế, đừng tham hưởng năm dục-lạc của thế-gian, cần tinh si�ng tu-tập, đừng thường thường tạm bỏ v� phải coi như l� cần phải bỏ đ� nặng nơi đỉnh đầu, gỡ lửa ch�y tr�n đầu. T�m thường s�m-hối những tội trước của qu�-khứ, an-trụ v�o bốn v�-cấu-t�nh, một l�ng tu-h�nh mười hai hạnh Đầu-đ�, [5] điều-phục t�m m�nh như bọn Chi�n-đ�-la. [6] Phật-tử như thế gọi l� xuất-gia.�

Tỷ-khưu Tr�-Quang! V� nghĩa g� gọi người ch�n-thực tu hạnh Sa-m�n như bọn Chi�n-đ�-la? � V� mỗi khi người Chi�n-đ�-la du-h�nh, tay cầm c�y t�ch-trượng, kh�ng d�m đi giữa đường, nếu c� người đi gần s�t tới m�nh thời rung gậy t�ch cho người ta nghe thấy tr�nh đi. Ở trong đại-ch�ng, t�m họ thực-h�nh sự nh�n-nhường, kh�ng d�m khinh-mạn, khi bị người quở-tr�ch, t�m kh�ng o�n-hận v� chưa từng bao giờ b�o-th� lại, ngay đến bị mạ-nhục, đ�nh-đập cũng im-lặng chịu đựng. Sao vậy? � Tự biết m�nh thuộc d�ng họ thấp-h�n, kh�ng dự v�o bậc g� trong h�ng đại-ch�ng, bởi nh�n-duy�n ấy n�n bị những sự giận-tức m� kh�ng b�o-th� lại.�

Tr�-Quang n�n biết! Bồ-t�t xuất-gia cũng như thế, cạo bỏ r�u t�c, h�nh-d�ng cũng như đứa trẻ thơ, tay cầm giữ đồ ứng-kh� (b�nh-b�t), nương-tựa v�o người để nu�i sống th�n-mệnh, th�n mặc �o ca-sa [7] như mặc gi�p-trụ, cầm gậy t�ch đi, như cầm d�o-m�c, cầm gươm tr�-tuệ, ph� giặc phiền-n�o, tu hạnh như đứa trẻ thơ, l�m lợi-�ch cho hết thảy. Thế n�n, hết thảy t�n nhọn tham, s�n, si kh�ng thể v�o th�n bậc Sa-m�n ch�n-thực được. Bồ-t�t xuất-gia d�ng ba m�n qu�n, tu hạnh nhẫn-nhục l� ch�n-xuất-gia: qu�n c�c ch�ng-sinh l� h�a-th�n của Phật, qu�n nơi th�n m�nh l� ngu-phu thực; qu�n c�c hữu-t�nh khởi ra tưởng l� bậc t�n-qu�, qu�n nơi th�n m�nh khởi ra tưởng l� h�ng t�i-tớ; lại qu�n ch�ng-sinh khởi ra tưởng coi ch�ng-sinh như cha mẹ, qu�n nơi th�n m�nh khởi ra tưởng coi m�nh như con trai, con g�i. Bồ-t�t xuất-gia thường l�m những qu�n ấy, hoặc bị người đ�nh mắng, ho�n-to�n kh�ng b�o-th� lại, m� chỉ t�m phương-tiện kh�o-l�o để điều-phục t�m m�nh.�

Tỷ-khưu Tr�-Quang! C�c �ng nghe kỹ! Thế n�o l� bốn v�-cấu-t�nh? � L�: Quần �o, đồ nằm, thức ăn uống v� thuốc men. Bốn sự như thế t�y theo chỗ c� được, hoặc xấu hoặc tốt cũng vừa l�ng, xa-l�a hẳn t�m tham-cầu, thế l� �v�-cấu-t�nh�. C�c Tỷ-khưu! Bởi nh�n-duy�n g� bốn hạnh như thế gọi l� �v�-cấu-t�nh�? Tr�-Quang n�n biết! Ba mươi bảy phẩm Bồ-đề-phận-ph�p [8] của chư Phật Như-Lai đều từ đấy ph�t-sinh v� Phật, Ph�p, Tăng-bảo do đ� m� thường kh�ng bị đoạn-tuyệt, n�n được gọi l� �v�-cấu-t�nh�. [9]�

Khi ấy, đức Thế-T�n n�i kệ rằng:

Tỷ-khưu Tr�-Quang �ng nghe kỹ!

Bồ-t�t xuất-gia cần n�n l�m:

V�-duy�n đại-từ nhiếp ch�ng-sinh,

Cũng như con một đều b�nh-đẳng.

Ph�t t�m Bồ-đề cầu ch�nh-gi�c,

N�n l�m ba việc th�nh Phật-ph�p:

T�m thường-trụ bốn v�-cấu-t�nh;

N�n tu mười hai hạnh Đầu-đ�,

Nh�n l�ng như bọn Chi�n-đ�-la.

Trong bốn uy-nghi nghĩ thế n�y:

Mười phương v�-lượng c�c Bồ-t�t;

S�t-na, s�t-na hướng Th�nh-đạo,

C�c vị tu chứng, ta cũng thế!

L�m sao lưu-chuyển trong ba c�i,

Thường trong sinh-tử v�-lượng khổ?

Nay th�n ta n�y ở c�i n�o?

S�u đạo lu�n-hồi ở đạo n�o?

Thai, no�n, thấp, h�a [10] nhận lo�i n�o?

Th�n, khẩu, �-nghiệp tu nghiệp n�o?

Trong chỗ tạo tội, tội g� nặng?

T�m trong ba t�nh, [11] t�m n�o nhiều?

Qu�n-s�t vi-tế như thế rồi,

Đại-từ, đại-bi thường tiếp nối;

Đại-hỷ, đại-xả, t�m ấy trước,

V� người c� duy�n n�i diệu-ph�p.

Ng�y đ�m tu t�m kh�ng ngừng tạm,

Như bỏ đ� đầu, gỡ đầu ch�y.

Niệm ba m�n qu�n thường chẳng rời,

Qu�n c�c ch�ng-sinh l� th�n Phật;

Chỉ ta ri�ng ở trong ph�m-loại,

Hết thảy ch�ng-sinh đều t�n-qu�,

Ta l�m t�i-tớ ở thấp-h�n;

Ch�ng-sinh tr�n đời như cha mẹ,

Ta như trai, g�i l�nh hiếu-dưỡng.

Bị người đ�nh mắng chẳng giận hiềm,

Si�ng tu nhẫn-nhục kh�ng ghen, o�n.

Bốn sự c�ng-d�ng t�m kh�ng ham,

Như thế gọi l� �v�-cấu-t�nh�.

Ba mươi bảy phẩm Bồ-đề-phận,

C�ng được quả-b�o th�n Như-Lai;

Th�-thắng v�-lậu ph�p như thế,

Bốn v�-cấu-t�nh l� căn-bản.

Kh�ng hạnh bu�ng-lung, thường tu-tập,

Thế l� xuất-gia: Ch�n-phật-tử!

Mầm tr� Bồ-đề niệm niệm th�m,

V�-lậu Th�nh-đạo đều th�nh-tựu.

Ch�ng vượt qua được v�-lượng kiếp,

Ngồi tr�n Hoa-vương [12] trong ph�p-giới.

Ph�c, tr� trang-nghi�m đều vi�n-m�n,

V�-bi�n kiếp-hải lợi quần-sinh;

Do v�-cấu-t�nh đều th�nh-thục,

Chứng thường-trụ-quả của Như-Lai. [13]�

Lại nữa, Tỷ-khưu Tr�-Quang! Bồ-t�t xuất-gia đối với vấn-đề y-phục, kh�ng n�n tham-trước, d� tốt d� xấu t�y chỗ m�nh được thế n�o n�n vậy, thường thường đối với th�-chủ cần phải v� họ sinh ra ruộng ph�c cho họ, chớ hiềm th� xấu v� kh�ng được v� vấn-đề y-phục m� n�i rộng ph�p-yếu, khởi ra mọi phương-tiện tương-ứng với t�m tham.�

Ph�m-phu trong thế-gian v� vấn-đề y-phục tham-cầu phi-ph�p, tạo nghiệp bất thiện, m� phải sa-đọa v�o đường �c, trải v�-lượng kiếp kh�ng được gặp chư Phật, kh�ng được nghe ch�nh-ph�p. Chịu khổ trong c�c đường �c xong rồi, lại sinh trở lại nh�n-gian, bị ngh�o c�ng khốn-khổ, cầu kh�ng được khổ, ng�y đ�m bức-b�ch, �o kh�ng đủ che h�nh, ăn kh�ng đủ giữ mệnh. Mọi khổ như thế đều do đời trước v� việc y-phục, giết nhiều sinh-mệnh, tạo ra nhiều tội.�

Bồ-t�t xuất-gia kh�ng thế, t�y chỗ m�nh được thế n�o n�n vậy, kh�ng hiềm th�-�c, chỉ mang l�ng thẹn-hổ để sung-t�c cho ph�p-y, [14] được mười thắng-lợi: Một l�, che th�n m�nh, xa-l�a được sự xấu-hổ, đầy-đủ đức biết thẹn-hổ để tu-h�nh thiện-ph�p. Hai l�, xa-l�a sự lạnh, n�ng , ruồi, muỗi, th� dữ, tr�ng độc, để an-ổn tu đạo. Ba l�, hiện ra tướng mạo Sa-m�n xuất-gia, người ta tr�ng thấy sinh t�m vui-vẻ, xa-l�a được t�m t�-vạy. Bốn l�, Ca-sa tức l� b�ng-d�ng l� cờ b�u của Nh�n, Thi�n, ch�ng-sinh t�n-trọng k�nh-lễ được sinh Phạm-thi�n. Năm l�, khi mặc Ca-sa tưởng-tượng l� l� cờ b�u, diệt được mọi tội, sinh mọi ph�c-đức. S�u l�, bản-chế Ca-sa nhuộm th�nh hoại-sắc l� để muốn xa-l�a năm dục-tưởng, kh�ng sinh t�m tham-�i. Bảy l�, Ca-sa l� �o thanh-tịnh của Phật, dứt hẳn được phiền-n�o, tạo ra ruộng ph�c tốt l�nh. T�m l�, th�n mặc Ca-sa, tội nghiệp ti�u-trừ, mười thiện nghiệp-đạo, niệm niệm tăng-trưởng. Ch�n l�, Ca-sa cũng như ruộng tốt hay l�m tăng-trưởng Bồ-t�t-đạo. Mười l�, Ca-sa cũng như �o gi�p, mũ trụ, t�n độc phiền-n�o kh�ng hại được.�

Tr�-Quang n�n biết! Bởi nh�n-duy�n ấy, chư Phật trong ba đời c�ng c�c bậc Duy�n-gi�c, Thanh-văn thanh-tịnh xuất-gia, th�n đều mặc Ca-sa v� ba bậc Th�nh ấy đồng ngồi trong rừng b�u giải-tho�t, cầm gươm tr�-tuệ, ph� ma phiền-n�o, c�ng v�o c�c c�i Niết-b�n nhất-vị.�

L�c đ�, đức Thế-T�n n�i b�i kệ rằng:�

Tỷ-khưu Tr�-Quang n�n nghe kh�o!

�o đại-ph�c-điền mười thắng-lợi.

Y-phục thế-gian th�m dục-nhiễm,

�o ph�p Như-Lai kh�ng như thế.

�o ph�p ngăn đời sự thẹn-hổ,

Thẹn-hổ vi�n-m�n sinh ruộng ph�c.

Xa-l�a r�t, nắng v� tr�ng độc,

T�m-đạo vững bền được cứu-c�nh.

Thị-hiện xuất-gia l�a tham-dục,

Dứt năm t�-kiến, [15] ch�nh tu-tr�.

Chi�m-lễ Ca-sa tướng bảo-ch�ng,

Cung-k�nh sinh ph�c bậc Phạm-vương.

Phật-tử mặc �o tưởng như th�p,

Cảm Nh�n, Thi�n-ph�c, tội ti�u-diệt.

D�ng nghi�m ch�-k�nh; ch�n-sa-m�n,

Chỗ l�m kh�ng nhiễm theo trần-tục.

Chư Phật khen ngợi l� ruộng tốt,

Lợi-lạc mọi lo�i đ�y hơn cả;

Thần-lực Ca-sa kh�ng nghĩ, b�n,

Hay khiến trồng tu Bồ-đề-hạnh.

Mầm đạo lớn th�m như l�a Xu�n,

Diệu-quả Bồ-đề như tr�i Thu;

Kim-cương bền-vững thực gi�p-trụ,

T�n độc phiền-n�o kh�ng hại được.

T�i nay khen qua mười thắng-lợi,

Nhiều kiếp n�i rộng kh�ng hết được;

Nếu c� th�n rồng đeo một sợi,

Được tho�t khỏi miệng chim trả ăn.

Nếu người qua bể mang �o n�y,

Kh�ng sợ c�c nạn quỷ, rồng, c�.

Sấm chớp ầm-ầm như trời giận,

Mặc �o Ca-sa kh�ng sợ h�i.

Tại-gia nếu hay th�n k�nh giữ,

Hết thảy quỷ dữ kh�ng d�m gần.

Nếu hay ph�t t�m cầu xuất-gia,

Ch�n bỏ thế-gian, tu đạo Phật.

Ma-cung mười phương đều chấn-động,

Người ấy chứng th�n Ph�p-vương ch�ng. [16]�

Lại nữa, Bồ-t�t Tr�-Quang! Phật-tử xuất-gia thường l�m hạnh khất-thực, d� rằng phải xả th�n-mệnh, chứ kh�ng bao giờ dứt t�m ấy. Sở-dĩ thế l� sao? Hết thảy ch�ng-sinh đều y trụ nơi ẩm-thực, bởi thế n�n khất-thực lợi-�ch v� c�ng. C�c �ng n�n biết! Bồ-t�t xuất-gia thường đi khất-thực, v� n� c� mười thắng-lợi. Những g� l� mười? Một l�, thường đi khất-thực để nu�i sống th�n-mệnh m�nh, nhưng được xuất-nhập tự-do kh�ng bị hệ-thuộc v�o người kh�c. Hai l�, khi đi khất-thực, trước ti�n n�i diệu-ph�p cho người ta nghe, khiến người ta khởi t�m thiện, sau mới xin thức-ăn cho m�nh. Ba l�, v� những người kh�ng biết bố-th�, ph�t t�m đại-bi v� họ n�i ch�nh-ph�p cho họ nghe, khiến họ khởi t�m xả-th�, m� sinh được thắng-ph�c. Bốn l�, l�m theo lời Phật dạy để tăng-trưởng giới-phẩm, ph�c-đức vi�n-m�n, tr�-tuệ v� c�ng. Năm l�, thường đi khất-thực, đối với bảy mạn, ch�n mạn [17] tự-nhi�n ti�u-diệt, mọi người cung-k�nh cho l� ruộng ph�c tốt l�nh. S�u l�, khi khất-thực sẽ được tướng �v�-kiến-đỉnh� [18] của Như-Lai, ứng-nhận sự c�ng-d�ng rộng lớn của thế-gian. Bảy l�, Phật-tử c�c �ng theo học ph�p n�y, trụ-tr� Tam-bảo, l�m lợi-�ch cho ch�ng-sinh. T�m l�, khi khất-thực kh�ng được v� cầu thức ăn uống m� khởi ra t�m hy-vọng, khen ngợi hết thảy con trai, con g�i. Ch�n l�, khi đi khất-thực n�n theo lần-lượt, kh�ng n�n ph�n-biệt nh� ngh�o, nh� gi�u. Mười l�, thường đi khất-thực chư Phật hoan-hỷ, được nhất-thiết-tr�, l� duy�n l�nh hơn hết.�

Bồ-t�t Tr�-Quang! T�i v� c�c �ng n�i qua về mười sự lợi-�ch như thế, nếu ph�n-biệt rộng ra thời v�-lượng v�-bi�n. Tỷ-khưu c�c �ng, c�ng những người đời sau cầu Phật-đạo n�n học như thế!�

Bấy giờ đức Thế-T�n n�i b�i kệ rằng:�

Bồ-t�t Tr�-Quang �ng nghe kỹ!

Đại-sĩ xuất-gia n�n bỏ tham;

Ph�t t�m tu-h�nh đạo xuất-thế,

Khất-thực Đầu-đ� l� căn-bản.

Ph�m-phu nương m�n ăn hữu-lậu,

Bậc Th�nh-y m�n ăn v� lậu:

Hữu-lậu, v�-lậu c�c ph�m, Th�nh,

Hết thảy đều y m�n ăn, sống.

T�i v� c�c �ng l� Phật-tử,

Khai-diễn hai lợi-hạnh [19] xuất-thế;

Như-Lai ba đời đều khen-ngợi,

C�ng-đức khất-thực c� mười lợi:

Ri�ng gọi hạnh n�y l� tối-thắng,

Xuất nhập tự-tại kh�ng r�ng-buộc;

Trước khiến th�-chủ ph�t sơ-t�m,

Xu-hướng Bồ-đề, sau mới ăn.

V� trừ sẻn tham n�i diệu-ph�p,

Rảo tới đại-xả v�-lượng-t�m;

Theo đại-sư dạy đi khất-thực,

Tăng-trưởng v�-lượng c�c phạm-hạnh.

Bảy mạn, ch�n mạn tự trừ diệt,

Được c�c Nh�n, Thi�n thường cung-k�nh;

Đỉnh-tướng Như-Lai kh�ng thấy được,

Quay xe diệu-ph�p h�a mười phương.

Hết thuở vị-lai truyền ph�p n�y,

Khiến kh�ng đoạn-tuyệt Tam-bảo-chủng;

Nếu v� ăn uống khởi t�m tham,

Kh�ng n�n khen-ngợi c�c nam, nữ.

Khởi � b�nh-đẳng đại-từ-bi,

Kh�ng sinh ph�n-biệt gi�u, ngh�o kh�.

Thanh-tịnh khất-thực Phật khen-ngợi,

Nhất-thiết chủng-tr� từ đấy sinh.

Như-Lai ba đời hiện ra đời,

V� ch�ng-sinh n�i bốn m�n ăn: [20]

Đoạn, x�c, tư, thức l� bốn m�n,

L� m�n ăn hữu-lậu của đời.

Chỉ c� Ph�p-hỷ, Thiền-duyệt-thực, [21]

Mới l� m�n ăn của Hiền-Th�nh.

C�c �ng ch�n bỏ m�i đời n�y,

N�n cầu m�n ăn v�-lậu hơn! [22]

Lại nữa, Bồ-t�t Tr�-Quang! Phật-tử xuất-gia đối với thuốc men kh�ng n�n tham-đắm. Nếu khi c� bệnh, thứ thuốc người ta sắc rồi bỏ đi, như vị Ha-l� (Haritaki) Tỳ-l� v� A-ma-lặc (�malaka) thời n�n lấy những thứ thuốc ấy m� uống; cho đến một đời chỉ uống những thứ thuốc bỏ đi ấy m� th�i. V�, đối với những thứ thuốc ấy vẫn thường sinh niệm �tri-t�c� (biết đủ), như thế gọi l� �ch�n-thực Sa-m�n�.�

Phật-tử xuất-gia thường uống thuốc bỏ đi, người ấy thu được mười thắng-lợi. Những g� l� mười? Một l�, v� cầu thuốc thang nhưng, kh�ng phải gần lu�n với người kh�c, thời tắt hẳn được t�m tham-cầu v� an-trụ được trong ch�nh-niệm. Hai l�, �bất-tịnh qu�n-m�n� [23] được th�nh-tựu dễ-d�ng, t�m xuất-thế được vững-v�ng. Ba l�, đối với c�c tr�n-vị, thường kh�ng sinh t�m tham-đắm, ch�ng chứng được ch�nh-tr�, hưởng m�i Thiền-duyệt. Bốn l�, đối với hết thảy t�i-vật thế-gian, thường biết �tri-t�c�, ch�ng được giải-tho�t. Năm l�, kh�ng phải gần những ph�m-phu thế-gian m� thường th�n-cận với những bạn l�nh thanh-tịnh xuất-thế-gian. S�u l�, v� kh�ng hiềm gh�t c�c thứ thuốc bỏ đi, thời đối với c�c thức ăn uống kh�ng tốt cũng được giải-tho�t. Bảy l�, đối với những thứ thuốc qu�, quyết kh�ng hy-vọng, được hết thảy thế-gian t�n-trọng. T�m l�, ch�ng điều-phục được c�c bệnh phiền-n�o, chứng được ph�p-th�n thường-trụ của Như-Lai. Ch�n l�, dứt hẳn hết thảy phiền-n�o trong ba c�i, chữa khỏi những bệnh nặng về th�n-t�m ch�ng-sinh. Mười l�, thuận lời Phật dạy tu hạnh Bồ-t�t, ph�c-tr� vi�n-m�n, được Đại-bồ-đề.�

Tr�-Quang n�n biết! T�i v� c�c �ng n�i qua về mười thắng-lợi của sự uống thuốc bỏ đi, diệu-hạnh như thế, Bồ-t�t xuất-gia trong qu�-khứ, hiện-tại, vị-lai đều c�ng tu-học. C�c �ng cần n�n v� c�c ch�ng-sinh m� diễn-thuyết, lưu-bố phương-ph�p n�y đừng để đoạn-tuyệt, tức l� v� Như-Lai đặt rộng sự c�ng-d�ng; d� thế-gian c� của đem cung-k�nh c�ng-d�ng cũng kh�ng bằng được. V�, đối với hạnh Bồ-t�t lại kh�ng bị tho�i-chuyển, ch�ng chứng đạo v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề.�

Khi ấy, đức Thế-T�n n�i lại nghĩa tr�n bằng lời kệ sau n�y:�

Tỷ-khưu Tr�-Quang �ng nghe kh�o!

Người xuất-gia uống thuốc v�-cấu;

Diệu-hạnh Bồ-t�t, đ� l� trước,

Ch�ng-sinh c� bệnh như m�nh bệnh.

Lấy ơn đại-bi cứu mọi khổ,

Lại d�ng từ-t�m cho an-lạc;

Thuốc hay tối-thượng cho người ta,

Người trước bỏ đi, m�nh lấy uống.

Bồ-t�t kh�ng k�n thuốc tốt, xấu,

Chỉ chữa c�c bệnh cho an-ổn;

Lấy thứ thuốc thừa người ta bỏ,

Uống thuốc lấy đủ trị khỏi bệnh.

Lấy thuốc người bỏ c� mười lợi,

Như-Lai ba đời c�ng khen-ngợi:

Tuy cầu thuốc men kh�ng gần người,

Tắt hẳn cầu cạnh, nương ch�nh-niệm

Qu�n-m�n �bất-tịnh� dễ th�nh-thục,

G�y nh�n Bồ-đề đời xa sau;

Kh�ng ham cam-vị bỏ mọi tham,

N�n cầu Ph�p-hỷ, Thiền-duyệt-thực.

Của b�u ở đời tri-t�c được,

Thu được thất Th�nh-t�i [24] v�-lậu;

Bỏ kẻ ph�m-phu, kh�ng ở chung,

Th�n-cận Th�nh-Hiền l�m lương-hữu.

Bởi thế kh�ng hiềm c�c thuốc bỏ,

Với đồ ẩm-thực, dứt tham-cầu;

Cỗ qu�, thuốc hay kh�ng hy-vọng,

Thế-gian bởi thế đều t�n-trọng.

Hay chữa th�n t�m-bệnh phiền-n�o,

Ngộ được Ch�n-như ph�p-t�nh-nh�n;

Dứt hẳn tập-kh� trong ba c�i,

Chứng được v�-thượng ch�n-giải-tho�t.

Thuận lời Phật dạy hướng Bồ-đề,

Ph�c-tr� vi�n-th�nh th�n quả-b�o.

Phật-tử c�c �ng đều tu học,

Sẽ ngồi nơi Kim cương đạo-tr�ng. [25]�

Lại nữa, Tr�-Quang! Bồ-t�t xuất-gia xa l�a chỗ huy�n-n�o, ở nơi A-lan-nh�, [26] tu-nhiếp t�m m�nh trong v�-lượng ngh�n năm để cầu Phật-đạo. Như-Lai trong ba đời bỏ những nơi huy�n-n�o, ở những nơi kh�ng-nh�n vẳng-lặng, tu th�m mu�n hạnh, chứng quả Bồ-đề. Bậc Duy�n-gi�c, bậc Thanh-văn hết thảy Hiền-Th�nh chứng được Th�nh-quả cũng đều ở nơi tịch-tĩnh như thế. Nơi A-lan-nh� c� mười thắng-đức, l�m cho người tu, chứng được ba quả Bồ-đề. [27] Những g� l� mười thắng-đức? Một l�, v� được tự-tại, ở nơi A-lan-nh�, trong bốn uy-nghi kh�ng bị hệ-thuộc người kh�c. Hai l�, bỏ �ng�, ng�-sở� n�n gọi l� A-lan-nh�, v� vậy khi ở dưới gốc c�y kh�ng c�n sự chấp-trước. Ba l�, đối với những đồ ngồi nằm kh�ng ham-đắm, do đ� n�n được nằm tr�n giường �tứ v�-�y�. [28] Bốn l�, nơi A-lan-nh�, ba độc �t-ỏi, n�n bỏ được cảnh sở-duy�n của tham, s�n, si. Năm l�, th�ch ở nơi A-lan-nh� tu hạnh viễn-ly, kh�ng cầu năm thứ dục-lạc của Nh�n, Thi�n. S�u l�, bỏ nơi huy�n-n�o ở nơi nh�n-tịch, tu-tập Phật-đạo kh�ng tiếc th�n-mệnh. Bảy l�, ưa th�ch nơi tịch-tĩnh, hết thảy sự-nghiệp thế-gian được th�nh-tựu dễ-d�ng, kh�ng chướng-ngại. T�m l�, hết thảy sự-nghiệp của thế-gian hay xuất-thế-gian đều được th�nh-tựu dễ-d�ng, kh�ng chướng-ngại. Ch�n l�, nơi A-lan-nh� l� �Tam-muội-kh�ng� [29] hay chứng được trăm ngh�n thứ đại-tam-muội. Mười l�, lấy �thanh-tịnh như-kh�ng� l�m nh� cửa, [30] t�m kh�ng chướng-ngại, được đại-tr�-tuệ.�

Tr�-Quang n�n biết! Nơi A-lan-nh� c� v�-lượng c�ng-đức như thế! Bởi nh�n-duy�n ấy, Phật-tử xuất-gia thề bỏ th�n-mệnh, kh�ng bỏ rừng n�i; nếu v� nghe ph�p hay c�ng-d�ng người đau, sư-tăng, cha mẹ, phải ra ngo�i nơi A-lan-nh� v�o trong l�ng x�m thời n�n ch�ng trở về nơi A-lan-nh�. Nếu c� nh�n-duy�n chưa về được, n�n tưởng: �Nay ở nơi l�ng x�m n�y cũng như ở chốn n�i rừng, t�i vật sở đắc giả-dối như chi�m-bao, v� nếu c� được, kh�ng n�n tham-trước!� Phật-tử như thế l� �Ma-ha-t�t�. [31]�

Bấy giờ, đức Thế-T�n n�i b�i kệ rằng:�

Tr�-Quang c�c �ng nghe cho kỹ!

Nơi ở của người kh�ng phiền-n�o:

Xa nơi huy�n-n�o ở nơi tĩnh,

Đ� l� những nơi thần-ti�n ở.

Bồ-t�t ba đời cầu Bồ-đề,

Ở trong Lan-nh� th�nh ch�nh-gi�c;

Duy�n-gi�c, Thanh-văn c�c Th�nh-ch�ng,

Cũng ở nơi n�y chứng Bồ-đề.

Ở A-lan-nh� được mười lợi,

Hay khiến chứng được quả Tam-thừa:

Du-h�nh tự-tại như sư-tử,

Trong bốn uy-nghi kh�ng r�ng-buộc.

Dưới c�y rừng n�i bậc Th�nh ham,

Kh�ng �ng�, ng�-sở� l� Lan-nh�;

�o mặc đồ nằm kh�ng r�ng-buộc,

Ngồi t�a sư-tử �tứ-v�-�y�.

Bỏ c�c phiền-n�o l� Lan-nh�,

Hết thảy tham-�i kh�ng ham-đắm.

Ở ngo�i sự-vật ch�n trần-lao,

Kh�ng ham năm dục-lạc tr�n đời.

Người xa huy�n-n�o, ưa tịch-tĩnh,

Bỏ th�n, xả mệnh cầu Phật-đạo;

Ở nơi tịch-tĩnh kh�ng tiếng người,

T�n-loạn trong t�m kh�ng ph�t-khởi.

Nghiệp thiện thế-gian, xuất-thế-gian,

T�m kh�ng chướng-ngại đều th�nh-tựu.

Bởi thế, Lan-nh� l� căn-bản,

Hay sinh trăm ngh�n thứ Tam-muội.

Lấy �đại-kh�ng-tịch� l�m hư-kh�ng,

Th�n-t�m người tu kh�ng chướng-ngại.

Đầy-đủ được mười thắng-lợi ấy,

Thế n�n c�c Th�nh thường ở đ�.

Tr�-Quang c�c �ng, c�c Phật-tử,

Nếu muốn ch�ng th�nh Nhất-thiết-tr�;

Cho đến trong mộng kh�ng bỏ rời,

Nơi A-lan-nh�: Bồ-đề-đạo.

Sau T�i diệt-độ, người ph�t t�m,

Thường hay ở nơi A-lan-nh�;

Kh�ng l�u ngồi tr�n Bảo-hoa-vương,

Chứng được ph�p-th�n thường-lạc-quả. [32]�

Khi đức Thế-T�n n�i ph�p ấy, v�-lượng trăm ngh�n vị Sơ-ph�t-t�m đối với đạo v�-thượng được Bất-tho�i-chuyển. Bọn �ng Tr�-Quang, c�c Bồ-t�t-ch�ng được Đ�-ra-ni, đầy-đủ đại-thần-th�ng. Trăm vạn Nh�n, Thi�n ph�t t�m Bồ-đề, ngộ ba ph�p-m�n giải-tho�t.�

L�c đ�, Như-Lai bảo đại-ch�ng rằng: �Nếu c� tịnh-t�n thiện-nam-tử, thiện-nữ-nh�n n�o được nghe ph�p-m�n s�u xa về bốn �v�-cấu-t�nh� như thế, thụ-tr�, đọc tập, giải-thuyết, bi�n ch�p, những người ấy ở nơi sinh của họ, họ sẽ gặp được bậc thiện-tri-thức, tu hạnh Bồ-t�t m�i m�i kh�ng bị tho�i-chuyển, kh�ng bị hết thảy c�c nghiệp phiền-n�o nhiễu-loạn; trong đời hiện-tại được ph�c-tr� lớn, trụ-tr� Tam-bảo, được sức tự-tại, nối tiếp Phật-chủng kh�ng đoạn-tuyệt. V�, khi mệnh mất quyết được sinh l�n cung trời Tri-t�c, yết-kiến Ng�i Di-Lặc, chứng ng�i Bất-tho�i; trong hội đầu Long-Hoa được nghe ch�nh-ph�p, thụ Bồ-đề-k�, ch�ng th�nh Phật-đạo; nếu nguyện muốn sinh sang c�i nước chư Phật trong mười phương, thời t�y sở-nguyện m�nh m� được v�ng-sinh, được thấy Phật, nghe ph�p, cứu-c�nh bất-tho�i v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c.� [33]�

TO�T-YẾU

IV.- PHẨM V�-CẤU-T�NH�

C�c �ng Trưởng-giả được xuất-gia rồi, liền xin Phật n�i cho nghe về c�ng-đức th�-thắng của sự xuất-gia: Bồ-t�t xuất-gia n�n an-trụ thế n�o? N�n tu-tập nghiệp v�-cấu thế n�o? N�n điều-phục t�m hữu-lậu thế n�o?�

Đức Phật dạy:�Bồ-t�t xuất-gia ng�y đ�m cần qu�n-tưởng: Th�n ta c� đ�y do đ�u mất đi m� sinh ra? Sau đ�y ta sẽ sinh v�o ch�u n�o, đạo n�o? Tại sao ta xuất-gia được? Chư Phật qu�-khứ đ� qua, chư Phật vị-lai chưa ra đời, hiện tại c�n bao nhi�u đức Phật sẽ ra đời? Bao giờ đức Di-Lặc ra đời? Th�n ta c� nghiệp thiện g�? Học giới, định, tuệ, c� đức g�? Sau đ�y liệu c� gặp được Phật kh�ng? Ba nghiệp trong th�n n�y g� l� nặng hơn? Ta đ� tạo tội g�? Ta đ� trồng thiện-căn ở nơi đức Phật n�o? Th�n ta được bao l�u nữa? Mất đi sẽ sinh v�o đ�u? Ta sao khỏi được ba đường dữ? Th�n n�y lu�n lu�n suy-giảm, ta y�u-th�ch l�m g�?�

Bồ-t�t kh�ng ham năm dục, si�ng-năng tu-tập, qu�n-tưởng kh�ng ngừng, coi như gỡ lửa ch�y tr�n đầu. V�, t�m thường s�m-hối, trụ v�o 4 v�-cấu-t�nh, tu 12 hạnh Đầu-đ� c�ng điều-phục t�m m�nh.�

Bốn v�-cấu-t�nh l� bốn thứ t�y chỗ c� được thế n�o n�n thế, kh�ng tham-cầu. V�, do 4 thứ ấy sinh ra 37 Bồ-đề-phận của chư Phật; ng�i Tam-bảo kh�ng bị đoạn-tuyệt. Bốn v�-cấu-t�nh ấy l�: quần �o, đồ nằm, thức ăn uống v� thuốc men.�

- Bồ-t�t xuất-gia đối với quần-�o, đồ nằm d� xấu, tốt kh�ng ch�, khen, chỉ nhất t�m hồi-hướng c�ng-đức cho th�-chủ v� lu�n lu�n mang l�ng thẹn-hổ, sung-t�c cho ph�p-y được 10 thắng-lợi: xa l�a tu-sỉ, xa l�a lạnh, n�ng�,hiện tướng xuất-gia, được sự t�n-k�nh, diệt tội sinh ph�c, kh�ng sinh tham-�i, tạo ruộng ph�c tốt, thiện-nghiệp tăng-trưởng, tăng-trưởng Bồ-t�t-đạo v� phiền-n�o kh�ng hại.�

- Bồ-t�t xuất-gia thường l�m hạnh khất-thực, d� xả th�n-mệnh chứ kh�ng bỏ. Khất-thực c� 10 thắng-lợi: Sống m�nh bằng tự-do, n�i ph�p cho người, khởi t�m xả-th�, tăng-trưởng ph�c-tr�, ti�u-diệt khinh-mạn, được v�-kiến đỉnh-tướng, Tam-bảo thường-trụ, kh�ng khởi hy-vọng khen ch�, t�m kh�ng ph�n-biệt v� được Nhất-thiết-tr�.�

- Bồ-t�t xuất-gia đối với thuốc men kh�ng ham-đắm. Khi c� bệnh chỉ uống thứ thuốc bỏ đi của người m� vẫn sinh niệm tri-t�c. Uống thuốc bỏ đi được 10 thắng-lợi: Được uống thuốc nhưng kh�ng gần người, th�nh bất-tịnh-qu�n, kh�ng sinh tham-đắm, biết tri-t�c được giải-tho�t, được gần bạn l�nh, kh�ng t�m hiềm-gh�t, kh�ng t�m hy-vọng, điều-phục được bệnh phiền-n�o, dứt hẳn phiền-n�o v� được Đại-bồ-đề.�

- Bồ-t�t xuất-gia xa-l�a chỗ huy�n-n�o ở nơi A-lan-nh�, thu-nhiếp th�n-t�m, để cầu Phật-đạo. Chư Phật, Hiền-th�nh trong ba đời đều ở nơi A-lan-nh� m� th�nh Bồ-đề. Ở nơi A-lan-nh� c� 10 thắng-đức: Kh�ng bị hệ-thuộc, bỏ �ng�, ng�-sở�, được 4 v�-�y, bỏ tham, s�n,si, kh�ng cầu năm dục, kh�ng tiếc th�n-mệnh, sự-nghiệp thế-gian dễ th�nh, sự-nghiệp xuất-thế dễ th�nh, chứng nhiều đại-định v� được đại-tr�-tuệ.�

Đức Phật n�i về v�-cấu-t�nh rồi, nhiều người ph�t t�m v�-thượng bất-tho�i-chuyển; c�c Bồ-t�t c�ng bọn �ng Tr�-Quang được Đ�-ra-ni thần-th�ng v� nhiều Nh�n, Thi�n ph�t t�m Bồ-đề được 3 ph�p giải-tho�t.�

Đức Phật kết-khuyến: �Nếu ai được nghe, thụ-tr�, đọc tụng, giải-thuyết, bi�n ch�p phẩm V�-cấu-t�nh n�y hiện-thế được nhiều lợi-lạc, sau n�y được gặp đức Di-Lặc, được thụ-k� v� sẽ th�nh Phật.�

[1] V�-cấu-t�nh: Đối với 4 thứ: quần �o, đồ nằm, thức ăn uống, thuốc men, tuy phải d�ng nhưng, kh�ng tham-cầu, kh�ng l�m nhiễm-� ch�n-t�nh l� �v�-cấu-t�nh�.

[2] V�-duy�n từ-bi: �Từ-bi� c� nghĩa l� cho vui, cứu khổ. �V�-duy�n từ-bi� l� 1 trong 3 loại từ-bi. Ba loại từ-bi l�: 1/ Ch�ng-sinh-duy�n từ-bi: T�m từ-bi coi tất cả ch�ng-sinh như cha mẹ, quyến-thuộc. V� c� duy�n với họ, n�n thường nghĩ tới sự cho vui, cứu-khổ họ. T�m từ-bi n�y phần nhiều do tại nơi ph�m-phu hoặc những người hữu học, chưa dứt được phiền-n�o m� ph�t-khởi. 2/ Ph�p-duy�n từ-bi: Bậc Th�nh-nh�n trong Tam-thừa đ� dứt được phiền-n�o, đạt tới ph�p-kh�ng (sự-vật l� kh�ng), ph� được tướng �ng� nơi ta, c�ng ph� v� diệt được tướng nhất (một), dị (kh�c), chỉ thương ch�ng-sinh kh�ng biết l� �ph�p-kh�ng�, nhất t�m muốn gỡ khổ, được vui, n�n t�y theo � họ m� gỡ khổ, cho vui cho họ. 3/ V�-duy�n từ-bi: T�m từ-bi n�y chỉ c� nơi Phật. T�m chư Phật kh�ng trụ v�o trong t�nh hữu-vi v�-vi, kh�ng trụ v�o trong ba đời: qu�-khứ, hiện-tại, vị-lai, biết r� mọi duy�n l� kh�ng thực, đi�n-đảo hư-vọng, n�n t�m kh�ng bị duy�n v�o đ�. Song, chư Phật v� thấy ch�ng-sinh kh�ng biết thực-tướng của c�c ph�p, phải đi lại trong năm đường, t�m chấp-trước v�o c�c ph�p, lấy, bỏ, ph�n-biệt, v� vậy n�n t�m kh�ng duy�n với ch�ng-sinh, nhưng, vẫn l�m cho hết thảy ch�ng-sinh tự-nhi�n được sự lợi-�ch trong sự cho vui, cứu khổ.

[3] La-hầu-la (Rahula): T�u dịch l� �Ph�-chướng�. L� con trai của Th�i-Tử Tất-đạt-đa (tức l� đức Phật). Theo Phật xuất-gia, l� vị Mật-hạnh đệ nhất.

[4] Đoạn tr�n, từ chữ �Khi� đến chữ �n�o�, c�c �ng Trưởng-giả xin Phật dạy cho về c�ch an-trụ, tu-tập, điều-phục t�m như thế n�o?

[5] Mười hai hạnh Đầu-đ�: �Đầu-đ�� (Dh�ta): T�u dịch l� �Đẩu-tẩu� c� nghĩa l� vị thực-h�nh phương-ph�p giũ bỏ, nghĩa l� kh�ng tham-trước về 3 m�n: quần �o, ăn uống v� nơi ở. Thực-h�nh hạnh n�y cần giữ 12 điều: 1/ Mặc �o đụp. 2/ Chỉ c� 3 �o. 3/ Đi khất-thực. 4/ Kh�ng ăn nhiều bữa. 5/ Ăn một bữa đ�ng trưa. 6/ Ăn c� hạn. 7/ Ở nơi A-lan-nh�. 8/ Ngồi nơi mộ-địa. 9/ Ngồi dưới gốc c�y. 10/ Ngồi nơi đất trống. 11/ Ngồi nơi đất cỏ. 12/ Thường ngồi kh�ng nằm.

[6] Chi�n-đ�-la (Cand�la): Tức l� người đồ-tể. Xưa kia, tại Ấn-độ hạng người n�y l� người ngo�i 4 giai-cấp trong x�-hội. Hạng người n�y đi ra đường phải cầm cờ, lắc chu�ng v.v�để người ta biết để tr�nh.

[7] Ca-sa (Kas�ya): C� nghĩa l� �o nhuộm hoại-sắc, kh�ng để ch�nh-sắc. Ca-sa l� �o của c�c vị Tỷ-khưu. Ca-sa c� ba bậc: 1/ An-đ�-hội (Antarv�saka) 5 điều. 2/ Uất-đa-la-tăng (Uttar�sanga) 7 điều. 3/ Tăng-gi�-l� (Sangh�ti) 9 điều đến 25 điều.

[8] 37 Bồ-đề-phận-ph�p: Tức 37 đạo-phẩm: 4 niệm xứ, 4 ch�nh-cần, 4 như-�-t�c, 5 căn, 5 lực, 7 gi�c-chi v� 8 ch�nh-đạo. (Xem trong quyển Bước đầu học Phật c� giải r�)

[9] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bấy giờ� đến chỗ �V�-cấu-t�nh�, đức Phật dạy về c�ch an-trụ, tu-h�nh v� điều-phục của Bồ-t�t xuất-gia. Bồ-t�t xuất-gia lu�n lu�n qu�n nh�n-quả 3 đời tại nơi m�nh, cần tu hạnh Đầu-đ�, điều-phục t�m m�nh như bọn Chi�n-đ�-la v� kh�ng tham-cầu về 4 sự thường d�ng: quần �o, đồ nằm, ăn uống, thuốc-thang. Do đ�, ph�t sinh đạo-phẩm v� Tam-bảo thường-trụ.

[10] Thai, no�n, thấp, h�a: Tức l� 4 loại sinh: 1/ Thai-sinh (Jar�yuja): lo�i do thai-ngh�n rồi sinh con. 2/ No�n-sinh (Andaja): Lo�i sinh trứng. 3/ Thấp-sinh (Samsvedaja): Lo�i nương nơi ẩm-thấp m� sinh. 4/ H�a-sinh (Upap�duka): Lo�i y v�o nghiệp-lực m� h�a-sinh.

[11] Ba t�nh: Thiện, �c v� v�-k� (kh�ng thiện kh�ng �c).

[12] Hoa-vương: Tức l� t�a Kim-cương hoa-quang-vương. �Hoa-vương�: b�ng hoa cao qu�, rộng khắp biểu-tượng cho ph�p-giới v�-lượng. Ph�p-giới v�-lượng v� như hoa sen ngh�n c�nh, mỗi c�nh l� trăm ức c�i v� mỗi c�i c� một đức Phật thuyết-ph�p độ-sinh. Theo � nghĩa tr�n, thời trong c�u �Hoa-vương� n�y c� nghĩa l� chư Phật th�nh Phật (chứng được ph�p-th�n), sẽ đem lại ph�c-lợi cho tất cả ch�ng-sinh trong ph�p-giới kh�ng ph�n-biệt.

[13] Đoạn tr�n, từ chỗ �Khi ấy� đến chỗ �Như-Lai�, đức Phật nhắc lại �-nghĩa đ� n�i trong ch�nh-văn về việc an-trụ, tu-h�nh điều-phục, để g�y mầm Bồ-đề, th�nh tựu v�-lậu th�nh-đạo v� l�m lợi-lạc cho quần-sinh.

[14] Ph�p-y: �o đ�ng ph�p, kh�ng tham-cầu, kh�ng thừa-th�i

[15] Năm t�-kiến: 1/ Th�n-kiến: chấp ta v� của ta. 2/ Bi�n-kiến: chấp một b�n, hoặc l� �đoạn� hay l� �thường�. 3/ T�-kiến: kh�ng tin nh�n, quả. 4/ Kiến-thủ: chấp chặt tri-kiến m�nh l� hơn. 5/ Giới-cấm-thủ: chấp giữ những giới-cấm phi-l�.

[16] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa�, đến chữ �ch�ng�, đức Phật n�i r� sự cần-thiết v� lợi-�ch của y-phục. Việc y-phục, người biết tri-t�c, kh�ng tham-cầu, thời sẽ l� ruộng ph�c cho th�-chủ, mầm đạo Bồ-đề sẽ tươi tốt như l�a về m�a Xu�n, sẽ hưởng được quả tốt như quả ch�n m�m trong m�a Thu; kh�ng bị sợ-h�i trong c�c tai-nạn v� ch�ng th�nh v�-thượng-gi�c.

[17] 7 mạn, 9 mạn: �Mạn� c� nghĩa l� cậy m�nh khinh người:

7 mạn: 1/ Mạn: k�m m� cho m�nh hơn. 2/ Qu�-mạn: bằng m� cho m�nh hơn. 3/ Mạn-qu�-mạn: người hơn m� cho m�nh hơn. 4/ Ng�-mạn: chấp ta, của ta sinh ng�ng-ngh�nh. 5/ Tăng-thượng-mạn: chưa chứng Th�nh-quả cho m�nh đ� chứng. 6/ Ty-mạn: người hơn m�nh nhiều phần lại cho m�nh l� k�m �t phần. 7/ T�-mạn: l�m �c được kết-quả sinh ng�ng-ngh�nh.

9 mạn: 1/ Ng�-thắng-mạn: bằng, lại cho ta l� hơn. 2/ Ng�-đẳng-mạn: hơn, lại nghĩ ta bằng. 3/ Ng�-liệt-mạn: người hơn nhiều, cho ta l� k�m �t. 4/ Hữu-thắng ng�-mạn: nghĩ người so-s�nh với m�nh l� hơn. 5/ Hữu-đẳng ng�-mạn: nghĩ người c�ng m�nh bằng. 6/ Hữu-liệt-ng�: nghĩ người k�m m�nh. 7/ V�-thắng-ng�: nghĩ người đối với m�nh kh�ng hơn. 8/ V�-đẳng-ng�: nghĩ người đối với m�nh kh�ng bằng. 9/ V�-liệt-ng�: nghĩ người đối với m�nh kh�ng k�m.

[18] V�-kiến-đỉnh: Tức l� tướng Nhục-kế của Phật. Tướng n�y ở tr�n đỉnh đầu Phật, hết thảy Nh�n, Thi�n kh�ng tr�ng thấy được, n�n gọi l� �v�-kiến-đỉnh�.

[19] Hai lợi-hạnh: Lợi m�nh v� lợi người.

[20] Bốn m�n ăn: 1/ Đoạn-thực: xưa gọi l� �đo�n-thực�: Những đồ ăn phải chia ra từng phần, từng nắm, từng miếng m� ăn. 2/ X�c-thực: xưa gọi l� �lạc-thực�: x�c-chạm những việc vui mừng, th�n-thể lớn khỏe, kh�ng ăn cũng kh�ng biết đ�i. 3/ Tư-thực: xưa gọi l� �niệm-thực�: �-thức thứ 6 nghĩ (tư) đến cảnh mong muốn, sinh ra niệm hy-vọng, m� gi�p-đỡ c�c căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n) sinh-trưởng. 4/ Thức-thực: 8 thức hay chống-ch�i v� g�n-giữ cho th�n-mệnh ch�ng-sinh, n�n gọi l� �thức-thực�. Bốn m�n tr�n đều chống-ch�i, g�n-giữ v� nu�i lớn th�n-mệnh ch�ng-sinh, n�n gọi l� �thực� (m�n ăn).

[21] Ph�p-hỷ, Thiền-duyệt-thực: Nghe ph�p vui mừng căn l�nh th�m lớn, gi�p �ch cho th�n-mệnh tr�-tuệ, cũng như những m�n ăn của thế-gian gi�p cho th�n-thể, n�n gọi l� �Ph�p-hỷ-thực�. Lấy sự vui vẳng-lặng trong thiền-định nu�i-nấng th�n-t�m, n�n gọi l� �Thiền-duyệt-thực�.

[22] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa� cho đến chỗ �v�-lậu hơn�, đức Phật dạy về việc khất-thực. Khất-thực c� nhiều lợi-�ch cho m�nh v� lợi-�ch cho người. Người khất-thực phải c� t�m b�nh-đẳng, ăn đủ sống, kh�ng tham-cầu v� biết rằng 4 m�n ăn của thế-gian c�n l� m�n ăn hữu-lậu (c�n phải sinh-tử, chưa giải-tho�t), chỉ c� m�n ăn: Ph�p-hỷ, Thiền-duyệt l� m�n ăn của Hiền-th�nh, l� m�n ăn v�-lậu (được giải-tho�t, kh�ng c�n sinh-tử).

[23] Bất-tịnh qu�n-m�n: M�n qu�n về th�n kh�ng trong-sạch.

[24] Thất Th�nh-t�i: 7 thứ của của Hiền-th�nh: 1/ T�n: t�n-thụ ch�nh-ph�p. 2/ Tiến: tinh-tiến cầu đạo. 3/ Giới: giữ-g�n giới-luật. 4/ T�m-qu�: biết thẹn-hổ nơi m�nh v� người. 5/ Văn: tin nghe ch�nh-gi�o. 6/ Xả: vui bỏ hết thảy. 7/ Định-tuệ: lắng trong vọng-niệm, soi tỏ sự l�.

[25] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa� đến chỗ �đạo-tr�ng�, đức Phật dạy c�c Phật-tử xuất-gia khi c� bệnh n�n uống thứ thuốc của người đ� sắc bỏ đi, Uống thứ thuốc n�y tức l� kh�ng c�n c� sự khen, ch�, tham-cầu, để dễ qu�n bất-tịnh, diệt phiền-n�o v� ph�c-tr� ch�ng vi�n-th�nh.

[26] A-lan-nh�: (�rinya): Nơi n�i rừng thanh-vắng m� c�c vị tu-h�nh ở, T�u dịch l�: �V�-tr�nh-thanh�: nơi xa vắng kh�ng c�n c� tiếng c�i-cọ; �Nh�n-tịch�: nơi vẳng-lặng, thong-thả; �Kh�ng-nh�n�: nơi trống-trải, rộng-r�i bao-la, kh�ng huy�n-n�o, được tự-tại; �Viễn-ly-xứ�: nơi xa tr�nh sự x�n-rộn của đời.

[27] Ba quả Bồ-đề: Tức l� 3 ch�nh quả của Thanh-văn, Duy�n-gi�c v� Phật.

[28] Tứ v�-�y: Bốn ph�p n�i về t�m h�a-tha kh�ng sợ. V�-� c� 2 thứ: v�-�y của Bồ-t�t v� v�-�y của Phật.

A.- V�-�y của Phật: 1/ Nhất-thiết-tr� v�-sở-�y: n�i được nhất-thiết-tr� t�m kh�ng sợ-h�i. 2/ Lậu-tận v�-sở-�y: n�i dứt hết mọi phiền-n�o, t�m kh�ng sợ-h�i. 3/ Thuyết-chướng-đạo v�-sở-�y: n�i ra ph�p chướng-hại đạo Phật, t�m kh�ng sợ-h�i. 4/ Thuyết-tận-khổ-đạo v�-sở-�y: n�i rằng hết khổ-đạo, t�m kh�ng sợ-h�i.

B.- V�-�y của Bồ-t�t: 1/ Nghe giữ v� ghi nhớ gi�o-ph�p kh�ng qu�n n�n thuyết-ph�p kh�ng sợ. 2/ Biết ph�p-dược v� biết căn-t�nh ch�ng-sinh n�n thuyết-ph�p kh�ng sợ. 3/ Kh�o hay về sự vấn-đ�p n�n thuyết-ph�p kh�ng sợ. 4/ Hay ngắt dứt nỗi ngờ của ch�ng-sinh n�n thuyết-ph�p kh�ng sợ.

[29] Tam-muội kh�ng: � n�i nơi A-lan-nh� l� nơi tu định, nơi n�y cũng v� như hư-kh�ng h�m-t�ng mu�n vật, mu�n vật đều h�m-t�ng trong hư-kh�ng, như mọi m�n định đều tự nơi A-lan-nh� m� sinh-trưởng.

[30] � n�i: Ở nơi A-lan-nh� t�m trong sạch, rộng-r�i như hư-kh�ng.

[31] Ma-ha-t�t: Gọi đủ l� Ma-ha-t�t-đỏa (Mah�satt-va), T�u dịch l� �Đại t�m, Đại ch�ng-sinh, Đại hữu-t�nh�; c� nghĩa l� ch�ng-sinh c� t�m rộng lớn, l�m những việc lớn-lao. Ma-ha-t�t l� tiếng gọi th�ng-thường chỉ cho vị Bồ-t�t.

[32] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa� đến chỗ �thường lạc-quả� đức Phật dạy: Bồ-t�t xuất-gia cần phải ở nơi thanh-vắng, tr�nh xa sự huy�n-n�o, tu-tập mu�n hạnh, để chứng Bồ-đề. Nơi ấy c� 10 thắng-đức n�n chư Phật v� Tam-thừa. Th�nh-nh�n đều do nơi ấy m� th�nh đạo. Người ph�t t�m ở nơi A-lan-nh�, quyết sẽ chứng ph�p-th�n.

[33] Đoạn tr�n, từ chỗ �Khi đức Thế-T�n� đến chỗ �ch�nh-gi�c� l� n�i về sự nghe ph�p cũng như sự thụ-tr� ph�p-m�n n�y, hiện nay v� mai sau được nhiều sự lợi-�ch.

V.- PHẨM A-LAN-NH��

Bấy giờ, trong ph�p-hội c� một vị Đại-bồ-t�t t�n l� THƯỜNG-TINH-TIẾN nhờ uy-thần của Phật, liền từ t�a đứng dậy, chễ �o vai hữu, gối hữu để xuống đất, chắp tay cung-k�nh bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Như Phật n�i nơi A-lan-nh� l� Bồ-đề đạo-tr�ng, nếu c� người n�o ph�t t�m cầu Bồ-đề, kh�ng n�n l�a bỏ nơi A-lan-nh� ấy. Trong nơi A-lan-nh� ấy c� nhiều ch�ng-sinh như: hổ, b�o, s�i-lang, tr�ng-độc, th�-dữ cho đến chim bay, thợ săn, kh�ng biết đến Như-Lai, kh�ng nghe ch�nh-ph�p, lại kh�ng k�nh Tăng, c�c ch�ng-sinh ấy kh�ng tu lại thiện-căn, xa l�a sự giải-tho�t, thế m�, l�m sao Như-Lai lại khiến người tu-học ở nơi A-lan-nh� ấy để ch�ng được th�nh Phật? K�nh xin Thế-T�n v� c�c ch�ng-sinh ph�n-biệt, giải-thuyết, giải-quyết cho sự ngờ vực ấy, l�m cho ch�ng-sinh được vui-vẻ ph�t t�m Bồ-đề, khiến họ kh�ng bị tho�i-chuyển!�

Đức Phật bảo Bồ-t�t Thường-Tinh-Tiến: �Qu� h�a thay! Qu� h�a thay! Thiện-nam-tử! �ng đem l�ng đại-từ hỏi Như-Lai về sự thanh-tịnh giải-tho�t, lợi-�ch cho những người tu-h�nh mai sau, c�ng-đức ấy v� lượng. �ng nghe kỹ, nghe kỹ v� nhớ nghĩ kh�o! Nay T�i v� �ng ph�n-biệt diễn n�i về c�c c�ng-đức của nơi A-lan-nh�!� Bồ-t�t Thường-Tinh-Tiến bạch: �Dạ, bạch Thế-T�n! Con nguyện muốn được nghe!��

Đức Phật bảo Bồ-t�t Thường-Tinh-Tiến: �Như �ng n�i nơi A-lan-nh� được th�nh bậc Th�nh nhưng, trong rừng n�i nhiều ch�ng-sinh bởi nh�n-duy�n g�, kh�ng được th�nh Phật. Nghĩa ấy kh�ng phải. Sở-dĩ thế l� sao? � C�c ch�ng-sinh kia kh�ng biết Tam-bảo, kh�ng biết ch�n, đủ, kh�ng biết thiện, �c; ở trong rừng n�i tuy c� nhiều tr�n-bảo của thế-gian, m� họ vẫn kh�ng biết được chỗ ẩn-n�u của n�. Đại-bồ-t�t kh�ng như thế, Thiện-nam-tử! Bồ-t�t biết Phật, Ph�p, Tăng-bảo l� của b�u xuất-thế-gian, bảy ngọc b�u ẩn-n�u l� của b�u thế-gian, c�c vị đều ph�n-biệt được mọi sắc-tướng của n�, biết chỗ ở của n� nhưng, kh�ng tham-cầu, cũng kh�ng th�ch thấy, huống l� c�n nhặt lấy?�

Bồ-t�t xuất-gia ph�t t�m ki�n-cố kh�ng tiếc th�n-mệnh, l�a bỏ cha mẹ, lục-th�n quyến-thuộc, th�ch ở nơi rừng n�i, thường nghĩ: �Giả-sử khi hết kiếp, c�i tam-thi�n đại-thi�n n�y bảy mặt trời mọc ra, hỏa-tai bừng ch�y, thi�u-đốt mu�n vật, mặt trời, trăng, sao, n�i Tu-di, bảy n�i Kim-sơn, n�i Thiết-vi�, l�c thời đến đều bị ti�u-tan; ngay đến c�i cao nhất ba c�i l� c�i trời Phi-phi-tưởng, khi hết t�m vạn kiếp lại sinh xuống c�i đất; Chuyển-lu�n Th�nh-vương c� ngh�n con v�y quanh, thất-bảo quyến-thuộc v� bốn ch�u đều phục, m� khi quả-b�o của thọ-mệnh hết cũng kh�ng dừng được chốc l�t. Nay ta cũng thế, giả-sử tuổi thọ đủ trăm năm, bảy b�u đầy-đủ, hưởng-thụ mọi sự kho�i-lạc nhưng, sứ-giả Diễm-ma đến l� kh�ng khỏi được v�-thường. Thấy thế n�n suy-nghĩ rằng: �Nay ta kh�ng g� bằng thay thế cha mẹ ta c�ng c�c ch�ng-sinh tu hạnh Bồ-t�t, sẽ được th�n kim-cương bất-hoại, rồi trở lại trong ba c�i độ cho cha mẹ�. Ph�t-nguyện ấy rồi ở nơi Lan-nh� v� c�c ch�ng-sinh ph�t ra những thệ-nguyện rộng lớn. [1]�

Bồ-t�t thượng-căn ph�t-nguyện: �Nguyện, con khi chưa th�nh Phật trở lại, thường ở nơi đất trống, lu�n lu�n ngồi kh�ng nằm�. Bồ-t�t trung-căn ph�t-nguyện: �Nguyện, con khi chưa th�nh Phật trở lại, thường ngồi ở dưới c�y c� l� che rợp, kh�ng nằm�. Bồ-t�t hạ-căn ph�t-nguyện: �Nguyện, con khi chưa th�nh Phật trở lại, thường ngồi trong nh� đ�, kh�ng nằm�.�

Ba căn trong Bồ-t�t xuất-gia như thế, ngồi trong ba t�a [2] vừa n�i, đều nghĩ: �Bồ-t�t thuở qu�-khứ ngồi tr�n t�a n�y, chứng được Đ�-ra-ni-m�n c�ng-đức tự-tại; c�c Bồ-t�t trong đời đ� qua, hiện nay v� mai sau, đều ở tr�n t�a n�y được Đ�-ra-ni tu chứng tự-tại; ta cũng như thế, nay ta ngồi nơi n�y quyết sẽ th�nh-tựu Đ�-ra-ni, được tự-tại. Nếu chưa th�nh-tựu v� được tự-tại, ta quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�!��

Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được bốn t�m v�-lượng (từ, bi, hỷ, xả) quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được năm sức thần-th�ng, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được s�u ph�p Ba-la-mật, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được phương-tiện thiện-sảo, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa điều-phục được hết thảy hữu-t�nh, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được bốn nhiếp-ph�p, [3] quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa tu-tập được ph�p lục-niệm [4] quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa th�nh-tựu được �tr�-tuệ, đa-văn�, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa th�nh-tựu được sức tin bền-vững, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa dứt trừ được s�u mươi hai kiến, [5] quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa tu-tập được t�m ch�nh-đạo, [6] quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa dứt hẳn được tập-kh� của phiền-n�o-chướng, sở-tri-chướng, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được tr�-tuệ vi-diệu trong việc t�y bệnh cho thuốc, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được t�m Đại-bồ-đề, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�, Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được hằng-sa Tam-muội, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa th�nh-tựu được v�-lượng thần-th�ng, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t d�ng sức thần-th�ng nơi đại-định (định-th�ng-lực) thấy mười t�m �kh�ng� [7] m� t�m kh�ng kinh, đại-sự như thế nếu chưa th�nh-tựu, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được Nhất-thiết-tr�, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được Nhất thiết-chủng-tr�, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa tu-tập được ba mươi bảy Bồ-đề phận-ph�p, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được mu�n hạnh trong Thập-địa, [8] quyết kh�ng l�a-bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t ở trong trăm kiếp chưa tu-h�nh được về nghiệp-quả của tướng tốt, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được bốn tr� của Như-Lai, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t chưa vi�n-m�n được sự chứng Đại-niết-b�n, quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�. Hoặc c� Bồ-t�t ngồi t�a Kim-cương m� chưa chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, quyết ngồi lu�n kh�ng đứng dậy. Thế l� Bồ-t�t thực-h�nh hạnh A-lan-nh�.�

Thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ph�t t�m Bồ-đề, v�o trong rừng n�i, ngồi tr�n ba t�a vừa n�i, m�i luyện th�n t�m, trải bao đại-kiếp, tu mu�n hạnh, chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề.�

L�c đ�, đức Thế-T�n n�i lại nghĩa tr�n bằng lời kệ sau n�y:�

Thời xưa nh�n-địa c�c Như-Lai,

Ở A-lan-nh�, l�a trần-tục;

Đoạn, dẹp phiền-n�o, sở-tri-chướng,

Vượt qua ba c�i chứng Bồ-đề.

Bồ-t�t qu�-khứ tu h�nh-nguyện,

Lấy A-lan-nh� l�m nh� cửa;

Trong v�-số kiếp tu ph�c-tr�,

Cứu-c�nh Thập-địa chứng tam th�n.

Bồ-t�t vị-lai cầu Phật-quả,

V�o trong n�i s�u tu diệu-hạnh;

Dứt trừ hai chướng, nh�n sinh-tử,

Sẽ chứng tam-kh�ng ch�n giải-tho�t.

Mười phương hiện-tại c�c Bồ-t�t,

Tu-tr� mu�n hạnh ở �kh�ng-nh�n�;

Kh�ng tiếc th�n-mệnh cầu Bồ-đề,

Niệm niệm chứng được v�-sinh-tr�.

Nếu muốn ch�ng chứng Tam-muội s�u,

Nh�n tu diệu-định, si�u-thần-th�ng;

Nơi A-lan-nh� t�m kh�ng rộn,

Biến được đại-địa th�nh thất-bảo.

Nếu muốn dạo chơi khắp mười phương,

Đi lại tự-tại vận thần-th�ng;

C�ng-d�ng chư Phật lợi quần-sinh,

Ở nơi Lan-nh� kh�ng sợ-h�i.

Muốn chứng tr� như-huyễn hữu, v�, [9]

Hiểu thấu c�c ph�p bản-lai-kh�ng;

Ở A-lan-nh�, Bồ-đề-tr�ng,

Khiến ch�ng, cũng v�o ch�n-giải-tho�t. [10]

Nếu muốn ch�ng được như-như-tr�,

Chứng-hội c�c ph�p như-như-t�nh;

Hết đại-kiếp-hải lợi quần-sinh

Thường ở Lan-nh� nơi kh�ng-tịch.

Nếu người muốn được nan-tư-tr�,

Tu-di thu v�o trong hạt cải;

Tu-di, hạt cải tướng bất-hoại,

V�o nh� thần-th�ng trong Lan-nh�. [11]

Nếu người muốn được v�-ngại-tr�,

Một tiếng diệu-�m d�ng thuyết-ph�p;

T�y loại ch�ng-sinh đều được tho�t,

N�n ở Lan-nh� tu diệu-qu�n.

Nếu muốn kh�ng sinh v� kh�ng diệt,

Ứng-hiện quốc-độ khắp mười phương;

Ph�ng quang thuyết-ph�p lợi quần-sinh,

Chớ l�a Lan-nh� nh� kh�ng-tịch.

Nếu lấy ng�n ch�n ấn đại-địa,

Khiến c�i mười phương đều chấn-động;

Thấy tướng, ph�t t�m trừ t�-kiến,

N�n ở Lan-nh� qu�n tự-t�m. [12]

Nếu muốn trong khi Phật xuất-hiện,

Tối-sơ k�nh d�ng vi-diệu-c�ng;

Th�-ba-la-mật đều vi�n-m�n,

Ở A-lan-nh� tu diệu-hạnh.

Nếu người, khi Phật nhập Niết-b�n,

Tối-hậu c�ng-d�ng th�nh nghĩa �Th�;

Dứt hẳn ngh�o-c�ng v� t�m nạn,

Thệ-nguyện ở trong A-lan-nh�.

Nếu muốn ph�c-tr� đều vi�n-m�n,

Chư Phật mai sau sắp Niết-b�n;

Nhận nguyện rộng lớn, Phật giao cho,

Ở A-lan-nh� tu lục niệm.

Sau khi chư Phật nhập Niết-b�n,

Kết tập di-ph�p độ ch�nh-sinh;

Trợ-t�n ch�n-thừa của chư Phật,

Ở nh� �kh�ng-tịch� trong Lan-nh�.

Đại-sư Nh�n, Thi�n: Đấng Thế-T�n,

Kh� thấy, kh� gặp hơn Ưu đ�m;

Nếu muốn yết-kiến, sửa c�ng-d�ng,

N�n ở Lan-nh�, bi-nguyện rộng.

Mọi b�u tuy t�n, PH�P t�n hơn,

Th�nh Phật, h�a lợi do đ�y cả;

Như người muốn được thường nghe ph�p,

Ở A-lan-nh� tu phạm-hạnh.

Đầu, từ th�n n�y đến th�n Phật,

Thường nguyện ph�t t�m hoằng ch�nh-gi�o;

Cho đến khi chưa được Bồ-đề,

Niệm niệm kh�ng bỏ A-lan-nh�.

Nếu người muốn b�o ơn cha mẹ,

Thay thế cha mẹ ph�t thệ-nguyện;

V�o Bồ-đề-tr�ng trong Lan-nh�,

Ng�y đ�m thường tu về diệu-đạo.

Nếu muốn đời nay th�m ph�c-tr�,

Mai sau kh�ng đọa trong t�m nạn;

Như thế, ch�ng-sinh ph�t thiện t�m,

Ở A-lan-nh� tu bi-nguyện.

Bồ-t�t ba đời cầu ch�n-gi�c,

Được đạo Niết-b�n trong Lan-nh�;

Thế n�n gọi l� đại-đạo-tr�ng,

Th�nh-ch�ng Tam-thừa đồng ở đ�.

Bồ-t�t ch�n khổ v�o rừng n�i,

V� độ quần-sinh cầu Th�nh-đạo;

Tự chưa th�nh Phật độ người trước,

S�u đạo, bốn lo�i đều thương-x�t.

Bồ-t�t thượng-căn ở đất trống,

Bồ-t�t trung-căn trong b�ng l�;

Bồ-t�t hạ-căn ở nh� đ�,

Chưa th�nh Phật-đạo thường kh�ng nằm.

Bồ-t�t ba đời ở Lan-nh�,

Được sức tự-tại Đ�-ra-ni;

Nay ta thề c�ng t�m Bồ-đề,

Chửa được Tổng-tr�, ở đ�y m�i.

Được Đại-bồ-đề ở Lan-nh�,

V�o đại-vi�n-tịch do đ�y được;

Bồ-t�t khởi ph�t tr� kim-cương,

Đoạn hoặc, chứng ch�n [13] th�nh Diệu-gi�c.

H�a rộng ch�ng-sinh qua l�ng x�m,

V� cầu tịch-diệt ưa rừng n�i;

Nh�n mu�n hạnh đầy, quả cũng trọn,

Hết thời vị-lai độ mọi lo�i.

Khi đức Thế-T�n n�i về hạnh A-lan-nh� của Bồ-t�t xuất-gia như thế, v� lượng Bồ-t�t chứng Cực-hỷ-địa; Hằng-h�-sa v� số Bồ-t�t l�a hẳn tướng, dụng vi-tế phiền-n�o, chứng Bất-động-địa; bất-khả-thuyết, bất-khả-thuyết Đại-bồ-t�t dứt hết thảy hoặc-chướng v�o Diệu-gi�c-địa; v�-bi�n ch�ng-sinh ph�t t�m v�-đẳng-đẳng, v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c; ch�n vạn bảy ngh�n ch�ng-sinh xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh. [14]�

TO�T-YẾU

V.- PHẨM A-LAN-NH��

Bấy giờ trong ph�p-hội, Đại-bồ-t�t Thường-Tinh-Tiến bạch Phật: �Bạch đức Thế-T�n! Phật n�i nơi A-lan-nh� l� đạo-tr�ng Bồ-đề, ai ph�t t�m Bồ-đề kh�ng n�n rời nơi ấy, sao c�c th� dữ, tr�ng-độc, chim bay, thợ săn ở ngay nơi ấy lại kh�ng nghe, biết Tam-bảo, tu lại thiện-căn, m� Phật cứ bảo người tu-học ở nơi ấy để ch�ng th�nh Phật?��

Đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Thường-Tinh-Tiến: ��ng n�i thế kh�ng phải. Ch�nh v� c�c ch�ng-sinh kia kh�ng biết chi cả. Ngay đến những thứ qu� b�u ở trong rừng, họ cũng kh�ng biết ở chỗ n�o. Bồ-t�t kh�ng thế. Bồ-t�t biết Tam-bảo l� của qu�, n�n của b�u của đời Bồ-t�t biết r�-r�ng nhưng kh�ng tham-cầu. Bồ-t�t ph�t t�m ki�n-cố, kh�ng tiếc th�n-mệnh, bỏ t�nh th�n-quyến, ở nơi rừng n�i, thường nghĩ: �Ba c�i n�y c� l�c cũng sẽ ti�u-tan, d� người ở ng�i t�n như Chuyển-lu�n-vương hay như th�n ta sống đến trăm tuổi cũng kh�ng tr�nh khỏi v�-thường. Chi bằng ta thay cha mẹ c�ng ch�ng-sinh tu hạnh Bồ-t�t, sẽ được th�n kim-cương bất-hoại, rồi trở lại ba c�i độ cho hết-thảy�. Do đ�, Bồ-t�t thượng-căn ở nơi A-lan-nh� nguyện: �Trong khi chưa th�nh Phật ngồi lu�n, ở nơi đất trống kh�ng nằm!� Bồ-t�t trung-căn nguyện: �Trong khi chưa th�nh Phật ngồi dưới gốc c�y kh�ng nằm!� Bồ-t�t hạ-căn nguyện: �Trong khi chưa th�nh Phật ngồi trong hang đ� kh�ng nằm!� V�, c�c Bồ-t�t đều nghĩ: �C�c Bồ-t�t trong ba đời đều ngồi tr�n t�a n�y tu chứng Đ�-ra-ni tự-tại, ta đ�y cũng quyết th�nh-tựu như vậy, nếu kh�ng, ta kh�ng l�a bỏ nơi n�y!��

Hoặc c� c�c Bồ-t�t nguyện kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh� nếu chưa dứt trừ được 62 kiến, chưa dứt trừ được tập-kh� của hai chướng. Hoặc c� c�c Bồ-t�t nguyện kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh� nếu chưa vi�n-m�n được: 4 t�m v�-lượng, 5 sức thần-th�ng, 6 Ba-la-mật, 4 nhiếp-ph�p, 8 ch�nh-đạo, 6 niệm. V�, nếu chưa được thiện-sảo phương-tiện, chưa điều-phục được hết thảy hữu-t�nh, chưa được tr�-tuệ đa văn, chưa được sức tin vững-chắc, chưa được tr�-tuệ vi-diệu trong việc t�y bệnh cho thuốc, chưa được đại-bồ-đề-t�m, chưa được hằng-sa tam-muội, chưa được v�-lượng thần-th�ng, chưa th�nh-tựu định-th�ng-lực, thấy 18 kh�ng, chưa được Nhất-thiết-tr�, Nhất-thiết-chủng-tr�, chưa chứng được 37 bồ-đề-phận-ph�p, chưa được hạnh-m�n trong Thập-địa, chưa tu được nghiệp-quả về tướng tốt, chưa được 4 tr�, chưa chứng Đại-niết-b�n v� chưa th�nh v�-thượng-gi�c�quyết kh�ng l�a bỏ nơi A-lan-nh�.�

Bồ-t�t xuất-gia ph�t t�m bồ-đề ở trong rừng n�i, m�i luyện th�n t�m, tu mu�n hạnh trong nhiều đại-kiếp, để chứng v�-thượng ch�nh-đẳng bồ-đề!�

Khi đức Phật n�i về hạnh A-lan-nh�, rất nhiều Bồ-t�t hoặc chứng được Cực-hỷ-địa, hoặc chứng được Bất-động-địa, hoặc v�o Diệu-gi�c-đạo v� nhiều ch�ng-sinh hoặc ph�t t�m v�-thượng bồ-đề, hoặc xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh.�

[1] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bấy giờ� đến chỗ �rộng lớn�, Bồ-t�t Tinh-Tiến ngờ hỏi về việc nơi A-lan-nh�. Đức Phật n�i r� nghiệp-duy�n ch�ng-sinh ở nơi ấy, để ph� tan sự ngờ vực. V�, Ng�i c�n n�i rộng về c�c Bồ-t�t th�ch ở rừng n�i, v� qu�n thấy lẽ khổ trong v�-thường, n�n nguyện tu-h�nh để b�o �n.

[2] Ba t�a: Ngồi nơi đất trống, dưới c�y v� nh� đ�.

[3] Bốn nhiếp-ph�p: Bốn phương-ph�p thực-h�nh để dắt dẫn ch�ng-sinh, tin theo ch�nh-đạo: 1/ Bố-th�. 2/ �i-ngữ. 3/ Lợi-h�nh. 4/ Đồng-sự.

[4] Lục-niệm: S�u phương-ph�p nhớ nghĩ: 1/ Niệm-Phật: nghĩ đến Phật đủ mười hiệu, ph�c-tr� vi�n-m�n, mong muốn bằng Phật. 2/ Niệm-Ph�p: nghĩ đến Ph�p l� lời n�i của Phật c� nhiều c�ng-đức, mong muốn chứng được. 3/ Niệm-Tăng: nghĩ đến c�c vị Tăng, được v�-lậu-ph�p, đầy-đủ ba học, l�m ruộng ph�c cho đời, mong tu hạnh ấy. 4/ Niệm-giới: nghĩ đến giới-hạnh c� nhiều thế-lực ngăn trừ �c-ph�p, mong gắng hộ-tr�. 5/ Niệm-th�: nghĩ đến hạnh bố-th� c� c�ng-đức lớn, trừ bệnh sẻn tham, muốn đem thiện-ph�p bố-th� cho ch�ng-sinh. 6/ Niệm-thi�n: nghĩ đến c�c c�i trời, do tu thiện-căn, giới, th�, được sự kho�i lạc tự nhi�n, mong đủ c�ng-đức ấy, sinh l�n những nơi ấy.

[5] 62 Kiến: S�u mươi hai thứ t�-kiến (tư-tưởng sai lầm) n�y, kinh, luận giải-th�ch kh�ng đồng, nay y v�o phẩm Phật-mẫu trong kinh B�t-nh� ph�n-t�ch sự thi�n chấp về: sắc, thụ, tưởng, h�nh, thức v� th�n, thần như sau:

A.- Chấp 5 uẩn thuộc qu�-khứ : 1/ Sắc l� thường. 2/ Sắc l� v�-thường. 3/ Sắc l� thường, v�-thường. 4/ Sắc l� phi thường, phi v�-thường. Thụ, Tưởng, H�nh, Thức 4 uẩn đều chấp 4 thứ như vậy n�n th�nh 20 kiến.

B.- Chấp 5 uẩn thuộc hiện-tại: 1/ Chấp sắc (kh�ng-gian) l� hữu bi�n (c� bờ c�i, nghĩa l� c� chỗ c�ng cực). 2/ Chấp sắc l� v�-bi�n. 3/ Chấp sắc l� hữu-bi�n, v�-bi�n, 4/ Chấp sắc l� phi-hữu-bi�n, phi-v�-bi�n. Thụ, Tưởng, H�nh, Thức 4 uẩn đều chấp 4 thứ như vậy, n�n th�nh 20 kiến.

C.- Chấp 5 uẩn thuộc vị-lai: 1/ Chấp sắc l� như khứ: chấp sắc th�n sinh lại thế-gian n�y thế n�o, khi chết đi, đến đời sau vẫn như thế. 2/ Chấp sắc l� bất-như-khứ: qu�-khứ kh�ng c� chỗ lại, thời vị-lai cũng kh�ng c� chỗ đi. 3/ Chấp sắc l� như-khứ, bất-như-khứ: sắc th�n, thức-thần h�a-hợp th�nh người, sau khi chết thức-thần đi, sắc th�n kh�ng đi. 4/ Chấp sắc l� phi như khứ, phi bất như khứ (c�u n�y c� nghĩa l� đả ph� c�u thứ ba). Thụ, Tưởng, H�nh, Thức bốn uẩn đều chấp bốn thứ như vậy, n�n th�nh 20 kiến.

Chấp 5 uẩn trong 3 đời th�nh 60 kiến v� th�m chấp về �th�n�, �thần� l� �nhất� (một) hay l� �dị� (kh�c), m� th�nh 62 kiến.

[6] 8 ch�nh-đạo: ch�nh-kiến, ch�nh-tư-duy, ch�nh-ngữ, ch�nh-nghiệp, ch�nh-mệnh, ch�nh-tinh-tiến, ch�nh-niệm v� ch�nh-định.

[7] 18 kh�ng: �Kh�ng�: C�c ph�p do nh�n-duy�n sinh, rốt-r�o kh�ng c� thực-thể, gọi l� �kh�ng�. Lại l� sự kh�ng-tịch của l�-thể. 18 Kh�ng: 1/ Nội kh�ng. 2/ Ngoại-kh�ng. 3/ Nội ngoại kh�ng. 4/ Kh�ng-kh�ng. 5/ Đại kh�ng. 6/ Đệ nhất nghĩa kh�ng. 7/ Hữu-vi kh�ng. 8/ V�-vi kh�ng. 9/ Tất-c�nh (rốt-r�o) kh�ng. 10/ V�-thủy kh�ng. 11/ T�n kh�ng. 12/ T�nh kh�ng. 13/ Tự-t�nh kh�ng. 14/ Chư ph�p-kh�ng. 15/ Bất khả đắc kh�ng. 16/ V� ph�p kh�ng. 17/ Hữu ph�p kh�ng. 18/ V� ph�p, hữu ph�p kh�ng.

[8] Thập-địa: 1/ Hoan-hỷ-địa. 2/ Ly-khổ-địa. 3/ Ph�t-quang-địa. 4/ Diệm-tuệ-địa. 5/ Nan-thắng-địa. 6/ Hiện-tiền-địa. 7/ Viễn-h�nh-địa. 8/ Bất-động-địa. 9/ Thiện-tuệ-địa. 10/ Ph�p-v�n-địa. Mười bậc n�y đều gọi l� �địa�, v� th�u t�m c�c c�ng-đức hữu-vi v� v�-vi d�ng l�m tự-t�nh, c�ng l�m chỗ nương-tựa chắc-chắn hơn cả cho sự tu-h�nh, khiến hay sinh-trưởng, cho n�n gọi l� �Địa�.

[9] Tr� như-huyễn hữu, v�: �Như-huyễn� c� nghĩa l� vẫn giả m� giống như thực. Như những người l�m tr�, xuất hiện vai n�y, vai kh�c tr�n s�n khấu, l�m cho người ta tr�ng thấy, nghe thấy như thực, gọi đ� l� �huyễn�. Sự huyễn tuy thấy, nghe như thực, m� chẳng phải thực. V� vậy, đem v�-dụ cho hết thảy ph�p (sự vật) l� kh�ng thực. Nơi đ�y n�i được tr�-tuệ, qu�n-chiếu hữu (c�), v� (kh�ng) l� như-huyễn, n�n gọi l� �tr� như-huyễn hữu, v��.

[10] Đoạn tr�n, từ chữ �Muốn� đến chữ �tho�t�, 4 c�u kệ n�y n�i: ở nơi Lan-nh� chứng được tr� như-huyễn hiểu r� c�c vật bản-lai l� kh�ng v� l�m cho ch�ng-sinh c�ng hiểu, để v�o được nơi giải-tho�t ch�n-thực.

[11] Đoạn tr�n từ chỗ �Nếu muốn ch�ng được như-như-tr�, đến chỗ �trong Lan-nh�, 8 c�u kệ n�y n�i: ở nơi Lan-nh� sẽ chứng được ch�nh-tr� trong l�-thể của ph�p-t�nh b�nh-đẳng kh�ng hai, đem lại lợi-lạc cho ch�ng-sinh m�i m�i. Chứng được ch�nh-tr� ấy, đầy-đủ sức thần-diệu kh�ng thể nghĩ b�n, qu�n-chiếu r� thực-t�nh, thực-tướng của mọi ph�p, như hạt cải l� vật cực nhỏ, n�i Tu-di l� vật rất lớn, m� thực-tướng l�-thể của ch�ng vẫn b�nh-đẳng kh�ng hai. Do b�nh-đẳng kh�ng hai v� do tr�-lực vi-diệu, sự chuyển-biến qua nhau, kh�ng chi chướng-ngại n�n n�i �Tu-di thu v�o trong hạt cải�.

[12] Đoạn tr�n từ chỗ �Nếu người� đến chỗ �tự t�m�, 12 c�u kệ ấy cũng n�i về: ở nơi Lan-nh� sẽ được tr�-tuệ v�-ngại, cất tiếng vi-diệu n�i ph�p, ch�ng-sinh nghe được đều giải-tho�t. V�, t�y duy�n ứng-hiện độ-sinh, d�ng thần-th�ng, tới đ�u chỉ ấn ng�n ch�n xuống đất l� khắp nơi rung-chuyển, đất nước trang-nghi�m, ch�ng-sinh ph�t t�m theo ch�nh-đạo.

[13] Đoạn hoặc chứng ch�n: Dứt trừ vọng-hoặc (phiền-n�o) chứng-nhập ch�n-tr�.

[14] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bồ-t�t thượng căn ph�t-nguyện� (thuộc ch�nh-văn), đến chỗ �được ph�p nh�n-tịnh� n�y, đức Phật n�i về c�c Bồ-t�t ở nơi Lan-nh�, t�y theo tr�nh-độ, tự lập những lời thệ-nguyện ki�n-cố, nếu kh�ng chứng-quả kh�ng bỏ A-lan-nh�. Tiếp sang b�i kệ cũng nhắc lại nghĩa tr�n v� n�i nhiều về tr�-lực v� lợi-�ch vi diệu. Sau c�ng, n�i về ch�ng-hội nghe ph�p được lợi.

�

Đến đ�y hết quyển thứ 5

�

��

�