�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

| Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 | Quy�̉n 3 | Quy�̉n 4 | Quy�̉n 5 | Quy�̉n 6 | Quy�̉n 7 | Quy�̉n 8 |

S�́ 0159

KINH ĐẠI-THỪA BẢN-SINH T�M-ĐỊA-QU�N

Đường, B�t-Nh� dịch chữ Phạn ra chữ H�n.
Th�ch-T�m-Ch�u dịch chữ H�n ra chữ Việt.

QUYỂN 7

VII.- PHẨM YẾM-TH�N [1]

Bấy giờ, Đại-bồ-t�t Di-Lặc liền từ t�a đứng dậy, chễ �o vai hữu, gối hữu để xuống đất, chắp tay cung-k�nh bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Ch�ng t�i đ� ngộ được việc Đại-bồ-t�t xuất-gia, ch�n bỏ thế-gian, ở nơi A-lan-nh�, điều-phục t�m m�nh, tu hạnh v�-cấu. Song, Bồ-t�t ấy ở nơi kh�ng-nh�n, tự th�n m�nh n�n l�m ph�p qu�n g�?

Khi ấy, đức Phật bảo Bồ-t�t Di-Lặc: �Qu� h�a thay! Qu� h�a thay! Thiện-nam-tử! �ng v� ch�ng-sinh khởi ra t�m đại-bi, thỉnh-vấn Như-Lai về �nhập Th�nh-tr�-qu�n diệu-hạnh ph�p-m�n�. [2] �ng n�n nghe kh�o, nay T�i v� �ng n�i về vấn-đề ấy!� Bồ-t�t Di-Lặc bạch: �Dạ, bạch Thế-T�n! Ch�ng t�i nguyện muốn được nghe!� [3]

Thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, khi cầu v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, thời trong l�c đi, đứng, ngồi, nằm n�n qu�n-s�t tỷ-mỷ: �Th�n hữu-lậu n�y c� ba mươi bảy thứ bất-tịnh uế-�c, [4] l� thứ kh�ng đ�ng y�u v� l� thứ kh�ng bền-chắc.

N�n qu�n th�n n�y cũng như đồ gốm, b�n ngo�i d�ng m�u sắc sặc-sỡ như v�ng bạc bảy b�u t�-điểm kh�o đẹp nhưng, b�n trong lấy phẩn-uế mọi thứ bất-tịnh lấp nh�t đầy-n�ch, rồi hai vai mang g�nh đồ ấy đi, ai tr�ng thấy cũng đều sinh l�ng ưa-th�ch, m� kh�ng biết trong đồ ấy đựng đầy thứ bất-tịnh. C� s�u con rắn đen ở lu�n b�n trong đồ ấy, một con cựa-cậy th� đồ liền vỡ n�t, sự độc hại, h�i nhơ t�e ra, kh�ng ai chịu nổi được. Người thế-gian trang-nghi�m th�n m�nh, như đồ vẽ m�u, đựng những thứ bất-tịnh kia. Ba m�n: Tham, s�n, si l� t�m-bệnh, ba bệnh: bệnh phong-h�n (cảm lạnh), bệnh ho�ng-nhiệt (n�ng, sốt, da v�ng), bệnh đ�m-ấm (ho đờm) l� th�n bệnh. Trong ngo�i s�u bệnh hay l�m hại th�n-t�m, như s�u con rắn ở trong đồ nhơ; mỗi một con rắn cựa-cậy, đồ liền vỡ n�t, thời mỗi một bệnh ph�t ra, th�n tức v�-thường. Thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở chốn kh�ng-nh�n, qu�n-s�t th�n n�y gọi l� �bất-tịnh-qu�n-tướng� thứ nhất.

Trong ng�y đ�m, Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh nhơ-nhớp chẳng sạch, cũng như ch� chết. Sao vậy? � Th�n kia cũng l� thứ bất-tịnh nơi cha mẹ l�m sinh-duy�n.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n-s�t th�n m�nh như tổ-kiến l� nơi y�n ở của nhiều kiến trong đ�, một h�m c� con voi trắng đi đến b�n tổ, cho m�nh cọ v�o tổ, tổ liền vỡ rớt. Thiện-nam-tử! Tổ ấy l� th�n ngũ-uẩn, voi trắng l� sứ-giả Diễm-ma-la, th�n hướng về đời sau khi voi trắng ph� tổ kiến.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh m� nghĩ rằng: �Nay th�n ta n�y từ đầu đến ch�n, da, thịt, xương, tủy c�ng h�a-hợp nhau l�m th�nh th�n m�nh cũng như c�y chuối, ở trong kh�ng c� thực.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh kh�ng c� sức mạnh, da thịt mỏng che-phủ, như vữa t�-tr�t tường, ức vạn l�ng t�c như cỏ mọc tr�n đất, ch�t gi� nhỏ nhẹ ra v�o lỗ ch�n l�ng. Như thế, ai l� người c� tr�-tuệ lại ưa th�ch th�n n�y? V�, từng s�t-na, s�t-na, sự suy-bại lu�n lu�n lu�n-chuyển!

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như nu�i rắn độc m� vời lấy hại. Nay ta tuy đem thức ăn uống quần �o gi�p-đỡ nu�i lớn th�n n�y m� n� kh�ng biết ơn, rốt-r�o lại l�m cho m�nh phải sa-đọa v�o đường �c.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh v� như kẻ th�-o�n giả l�m bạn th�n, r�nh l�c thuận-tiện, đem thuốc độc l�m cho mệnh-căn kia chết. Th�n ta như thế, vốn kh�ng phải ch�n-thực, quyết đi đến chỗ v�-thường, n�n bậc Th�nh kh�ng y�u qu� lắm.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như bọt nước, tuy coi đẹp-đẽ như sắc ngọc lưu-ly, nhưng trong s�t-na, nh�n-duy�n khởi, diệt kh�ng thường, v� n� l� hữu-vi, n�n từng niệm niệm kh�ng ở l�u được.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như C�n-th�t-b�-th�nh, [5] tuy rằng hiện ra tướng-trạng m� kh�ng thực c�. Nay th�n ta cũng như thế.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh cũng như ảnh-tượng. Th�n ta cũng thế, tuy c� nhưng chẳng phải thực.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh v� như giặc o�n cường-thịnh của nước ngo�i. Nay th�n ta cũng như thế, giặc o�n phiền-n�o x�m-lược thiện-căn của ta.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như nh� n�t, tuy cố-gắng sửa-sang lại nhưng, quyết sẽ hỏng n�t. Th�n ta cũng như thế, tuy gắng y�u-mến n�, nhớ-nghĩ đến n� nhưng, n� quyết sẽ v�-thường.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như ở gần nước o�n-địch, nh�n-d�n th�nh ấp, thường mang l�ng sợ-h�i. Nay th�n ta cũng như thế, trong từng niệm niệm sợ giặc o�n v�-thường.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như rất nhiều củi bị lửa đốt ch�y, m� lửa dữ ấy vẫn kh�ng ch�n, đủ. Th�n ta cũng thế, lấy lửa tham-�i, đốt củi ngũ (năm) dục, t�m c�ng tăng-trưởng th�m cũng như thế.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như con mới đẻ, từ-mẫu thương-x�t lu�n lu�n gắng c�ng săn-s�c, g�n-giữ. Th�n ta cũng thế. nếu kh�ng g�n-giữ, th�n-t�m bị bệnh, tức kh�ng thể tu chứng được.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n �bản-t�nh tự th�n bất-tịnh�. V� như c� người ch�n-ng�n v� lo sợ m�u than (đen), mới đặt mọi phương-tiện, lấy nước gột tẩy. Qua nhiều thời-gian m�u đen vẫn như cũ v� cho đến khi m�u than (đen) hết, ho�n-to�n cũng kh�ng được �ch g�. Th�n ta cũng thế, l� th�n hữu-lậu bất-tịnh, giả-sử lấy nước bể cho đến hết đời vị-lai m� tẩy cũng v�-�ch v� cũng lại như thế th�i.

Bồ-t�t xuất-gia lại qu�n th�n m�nh như dầu tưới củi, lấy lửa đốt ch�y, lại gặp gi� lớn, thế mạnh kh�ng thể dập tắt được. Th�n n�y cũng thế, l� đống củi năm uẩn tưới dầu tham-�i, ph�ng lửa s�n-khuể, sức gi� ngu-si kh�ng thể ngừng được.

Bồ-t�t xuất-gia qu�n nơi th�n m�nh cũng như �c-tật, v� n� l� chỗ ở của bốn trăm bốn bệnh [6] . Cũng như ruột gi�, l� chỗ ở của t�m vạn bốn ngh�n con tr�ng. L� chỗ v�-thường, v� hơi thở ra kh�ng trở lại được, tức l� v�-thường. Cũng như phi-t�nh thần-thức [7] dễ tho�t, v� đồng như ng�i đ�. Cũng như nước s�ng, trước sau mỗi s�t-na, kh�ng tạm ngừng nghỉ. Cũng như �p dầu, đối với hết thảy mọi sự, đều phải chịu-đựng khổ-nhọc. Th�n n�y như kh�ng c� chỗ nương-tựa, cũng như con trẻ mất cha mẹ. Th�n n�y như kh�ng c� người cứu-hộ, cũng như con ễnh-ương bị rắn nuốt. Th�n n�y như huyệt kh�ng đ�y, v� t�m, t�m-sở-ph�p [8] kh�ng thể biết được. Th�n n�y thường kh�ng tri-t�c, v� đối với năm m�n dục-lạc, t�m kh�ng biết ch�n. Th�n n�y thường kh�ng được tự-tại, v� bị đoạn-kiến, thường-kiến r�ng-buộc. Th�n n�y kh�ng biết sinh sự thẹn-hổ, v� tuy nhờ họ-h�ng nu�i-nấng nhưng, vẫn vứt bỏ sự sống của m�nh. Th�n n�y như th�y chết, v� đối với ng�y đ�m tiếp nối đi gần đến diệt-hoại. Th�n n�y chỉ để chịu mọi khổ, v� đối với hết thảy mọi chỗ kh�ng c� g� l� sự vui ch�n-thực. Th�n n�y l� chỗ nương-tựa của khổ, v� hết thảy mọi khổ y v�o th�n m� c�. Th�n n�y như l�ng trống, v� trong th�n n�y kh�ng c� chủ-tể. Th�n n�y rốt-r�o kh�ng-tịch, v� do t�nh �biến-kế sở-chấp� [9] dựng, vẽ c�n ra vậy. Th�n n�y như vang trong hang, đều l� hư-vọng hiển-hiện. Th�n n�y cũng như thuyền buồm, nếu kh�ng c� thuyền-sư tức bị tr�i-giạt. V� th�n n�y cũng như xe lớn vận-tải của b�u. Sao vậy? V� nhờ ngồi tr�n xe Đại-thừa đến được Bồ-đề vậy. [10]

Thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ng�y đ�m qu�n-s�t, cần mến tiếc th�n n�y, v� c�n muốn l�m cho ch�ng sinh ra khỏi bể sinh-tử, đến bờ Niết-b�n.

Khi đức Thế-T�n n�i ph�p ấy rồi, Ng�i bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc rằng: �Thiện-nam-tử! Tu hạnh như thế, l� chỗ qu�n-ph�p yếu-ước của người Phật-tử xuất-gia . Nếu c� Phật-tử n�o ph�t t�m Bồ-đề v� cầu v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, ở nơi A-lan-nh�, tu-tập ba mươi bảy qu�n như thế, lại dạy người ta tu tập ph�p-yếu như thế, c�ng giải-thuyết, viết ch�p, thụ-tr�, đọc tập, xa l�a hết thảy sự chấp �ng�, ng�-sở�, dứt hẳn sự tham-đắm năm dục-lạc ở đời, sẽ ch�ng th�nh-thục được t�n-t�m bất hoại, cầu Đại-bồ-đề, kh�ng tiếc th�n mệnh, huống l� c�c ngọc b�u sở-hữu của thế-gian, thời hiện-th�n quyết th�nh-tựu cứu-c�nh hết thảy Kim-cương-tr�-ấn của Như-Lai v� đối với đạo v�-thượng quyết kh�ng tho�i-chuyển; lục-độ, vạn-hạnh ch�ng được vi�n-m�n, ch�ng th�nh v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c.

L�c đ�, trong ph�p-hội, t�m vạn bốn ngh�n Bồ-t�t mới ph�t t�m, qu� ch�n thế-gian, được đại-nhẫn-lực, đối với đạo v�-thượng kh�ng c�n tho�i-chuyển. Trăm ngh�n B�-la- m�n ph�t t�m Bồ-đề, th�nh-thục t�n-căn, được bất-tho�i-chuyển. Ba vạn s�u ngh�n thiện-nam-tử, thiện-nữ-nh�n xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh. [11]

TO�T-YẾU

VII.- PHẨM YẾM-TH�N

Đại-bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật: �Bạch đức Thế-T�n! Bồ-t�t ở nơi A-lan-nh�, tự th�n m�nh n�n thực-h�nh ph�p qu�n g�?�

Đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, cầu v�-thượng-gi�c, trong khi đi, đứng, nằm, ngồi n�n qu�n th�n n�y c� 37 thứ bất-tịnh, kh�ng bền v� kh�ng đ�ng qu�. Qu�n th�n n�y như c�i lọ, b�n ngo�i m�u sắc sặc-sỡ, b�n trong đựng đồ nhơ, c� 6 con rắn độc. Th�n n�y cũng vậy, tuy trang-điểm nhưng, t�m bệnh: tham, s�n, si, th�n-bệnh: phong, ho�ng, đ�m-ấm lu�n lu�n nhiễu-hại th�n t�m. Đ� l� �bất-tịnh qu�n-tướng� thứ nhất.

Lại qu�n th�n n�y nhơ-nhớp như ch� chết, như tổ kiến sẽ vỡ, như c�y chuối rỗng kh�ng kh�ng thực, như vữa t�-tr�t tường, như cỏ mọc tr�n đất, như nu�i rắn độc, như kẻ o�n giả l�m th�n, như bọt nước, như th�nh C�n-th�t-b�, như b�ng d�ng, như giặc o�n, như nh� n�t, như gần nước o�n-địch, như củi bị lửa ch�y, như con mới đẻ. Th�n n�y l� bản-t�nh bất-tịnh, như dầu tưới củi, lửa ch�y gặp gi�, như �c tật, như ruột gi� chứa vi-tr�ng, như hơi thở, như phi-t�nh thần-thức, như nước s�ng, như �p dầu, như ễnh-ương bị rắn nuốt, như huyệt kh�ng đ�y. Th�n n�y như kh�ng chỗ nương-tựa, kh�ng biết đủ, kh�ng được tự-tại, kh�ng biết thẹn-hổ. Th�n n�y như th�y chết, l� gốc khổ, dễ chịu khổ, rốt-r�o kh�ng-tịch. Th�n n�y như l�ng trống, như vang trong hang, như thuyền buồm kh�ng người l�i. Nhưng, th�n n�y lại l� xe lớn vận-tải của b�u. Cần phải mến tiếc th�n n�y, v� c�n muốn l�m cho ch�ng-sinh ra khỏi sinh-tử, đến Niết-b�n!�

Đức Phật dạy tiếp: �Tu-h�nh như thế l� ph�p-yếu sở-qu�n của Phật-tử xuất-gia. Phật-tử n�o ph�t t�m bồ-đề, cầu v�-thượng-gi�c, ở nơi Lan-nh� tu 37 qu�n như thế, lại dạy người tu v� giải-thuyết, viết ch�p, thụ-tr�, đọc tập, bỏ chấp-trước, dứt dục-lạc, ch�ng được t�n-t�m bất-hoại; hiện-th�n th�nh-tựu kim-cương tr�-ấn, lục độ, vạn hạnh ch�ng vi�n-m�n v� ch�ng th�nh Phật.

Được nghe phẩm Yếm-th�n rồi, 84.000 Bồ-t�t mới ph�t t�m được đại-nhẫn-lực bất-tho�i-chuyển; trăm ngh�n B�-la-m�n ph�t t�m bồ-đề v� 36.000 thiện-nam, nữ xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh.

[1] Yếm-th�n: Qu�n-s�t th�n-thể bất-tịnh sinh t�m ch�n-ng�n.

[2] Nhập Th�nh-tr�-qu�n diệu-hạnh ph�p- m�n: M�n qu�n c� hạnh vi-diệu, nhiếp-dẫn h�ng Đại-thừa Bồ-t�t chứng-nhập Phật-tr�.

[3] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bấy giờ�, đến chữ �nghe�, Bồ-t�t Di-Lặc ngờ hỏi, đức Phật ưng-thuận giải-đ�p về vấn-đề Bồ-t�t ở nơi Lan-nh� cần tu về ph�p qu�n g�.

[4] 37 thứ bất-tịnh uế-�c: Đ�y l� n�i về 37 ph�p qu�n về th�n-thể bất-tịnh. Theo c�c kinh nơi th�n c� 36 vật chia l�m 3 loại, nay ghi th�m dưới đ�y để tiện sự qu�n-s�t:

A.- Ngoại-tướng: Những tướng thuộc bề ngo�i của th�n c� 12 vật: t�c, l�ng, m�ng, răng, dử mắt, nước mắt, nước d�i, nước bọt, đại-tiện, tiểu-tiện, gh�t v� mồ-h�i.

B.- Th�n-kh�: Những kh�-cụ giữ th�n-thể, c� 12 vật: da-dầy, da mỏng, m�u, thịt, g�n, mạch, xương, tủy, mỡ l�, mỡ nước, �c v� m�ng.

C.- Nội-h�m: Những vật h�m-t�ng trong th�n, c� 12 thứ: gan, mật, ruột, dạ-dầy, l�-l�ch, bồ-dục (quả cật), tim, phổi, sinh-tạng, thục-tạng, đờm đỏ v� đờm trắng.

[5] C�n-th�t b�-th�nh: C�n-th�t-b� (Gandharva) T�u dịch l� �Hương-ấm�, l� t�n một người coi về kỹ-nhạc. C�n-th�t-b�-th�nh, l� c�i th�nh do nh� huyễn-thuật (nh� kỹ-nhạc) h�a-hiện ra, coi như thực m� l� giả. C�n gọi l� �Thận-kh�-l�u� hay l� �Thận-l�u hải-thị� c� nghĩa l� �nh s�ng mặt trời soi xuống bể, sắc bể giọi l�n tr�n kh�ng, biến th�nh lầu g�c, th�nh-qu�ch, thi�n h�nh, vạn-trạng, m� ng�y xưa cho l� v� con s� (thận) thần n� h�a-hiện ra như vậy, n�n c� t�n ấy. N�i chung, đ�y chỉ về sự-vật c� thực nhưng giả.

[6] 404 bệnh: Theo luận Tr�-độ quyển 65 viết: �Th�n n�y do 4 đại (đất, nước, gi�, lửa) họp th�nh, nhưng ch�ng n� thường x�m-hại lẫn nhau. Trong mỗi một Đại c� 101 thứ bệnh ph�t khởi. C� 202 thứ thuộc về bệnh lạnh (l�nh) do thủy-đại (nước) v� phong-đại (gi�) ph�t khởi. C� 202 thứ thuộc về bệnh n�ng (nhiệt), do địa-đại v� hỏa-đại ph�t-khởi�. Tổng cộng th�nh 404 bệnh.

[7] Phi-t�nh thần-thức: �Phi-t�nh� chỉ cho những vật kh�ng t�nh-thức như đất, đ� v.v� �Thần-thức� l� chỉ cho những t�m-thức của hữu-t�nh, linh-diệu kh�ng thể nghĩ, b�n được. Thần-thức hệ-thuộc cho hữu-t�nh, m� đ�y n�i thần-thức của phi-t�nh (phi-t�nh thần-thức) l� �m-chỉ l� v�-ng� (kh�ng c� c�i ta).

[8] T�m, t�m-sở-ph�p: Theo Duy-thức-học thời t�m gọi đ�ng l� T�m-vương hay T�m-ph�p, n� c� 8 ph�p tức l� 8 thức: nh�n, nhĩ, tỵ, thiệt, th�n, �-thức, Mạt-na-thức v� A-lại-gia-thức. V�, c� 51 ph�p sở-hữu, t�y thuộc T�m-vương gọi l� t�m-sở-hữu-ph�p, gọi tắt l� T�m-sở.

[9] Biến-kế sở-chấp: Một trong 3 t�nh trong Duy-thức-học. Do vọng-t�nh của ph�m-phu t�nh-to�n, so lường hết thảy ph�p (sự-vật), rồi chấp đ� l� thực, gọi l� t�nh �Biến-kế sở-chấp�. Tỷ như người ta t�m thấy xương khỉ giống như xương người, người ta cho lo�i người l� do lo�i khỉ tiến-h�a vượt bực m� th�nh.

[10] Đoạn tr�n, từ chỗ �Thiện-nam-tử� đến chỗ �Bồ-đề vậy� l� n�i r� về qu�n-s�t th�n hữu-lậu n�y l� bất tịnh. Trong sự qu�n-s�t n�y gồm c� 37 ph�p. Đặc-biệt ph�p qu�n thứ 37, mặc d� th�n n�y l� bất-tịnh nhưng, phải c� n� để tu tiến đến chỗ gi�c-ngộ.

[11] Đoạn tr�n, từ chỗ �Thiện-nam-tử� đến chỗ �ph�p-nh�n-t�nh�, đức Phật dạy th�m về sự qu�n th�n của Đại-thừa l� phải mến tiếc th�n, v� c�n phải độ-sinh. Tiếp đ�, đức Phật kết-th�nh sự tu 37 qu�n sẽ ch�ng th�nh v�-thượng-gi�c. Đại-ch�ng nghe Phật n�i về ph�p m�n n�y đều được lợi-�ch.

VIII.- PHẨM BA-LA-MẬT-ĐA

Bấy giờ, Đại-bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Bởi nh�n-duy�n g� đức Thế-T�n �n-cần khen-ngợi sự tu-h�nh của Bồ-t�t ở nơi A-lan-nh�, m� kh�ng khen-ngợi sự tu-h�nh của Bồ-t�t ở nơi kh�c? C� một thời đức Thế-T�n ở n�i Linh-Thứu v� c�c Bồ-t�t n�i rộng ph�p-yếu m� Ng�i n�i lời n�y: �Bồ-t�t, hoặc c� khi ở nh� d�m-nữ, th�n gần với người đồ-tể, để chỉ dạy sự lợi-�ch vui-vẻ cho họ, d�ng v�-số phương-tiện nhi�u-�ch ch�ng-sinh m� v� họ n�i diệu-ph�p cho họ nghe, khiến họ nhập Phật-đạo�. Ng�y nay đức Thế-T�n v� c�c vị mới ph�t t�m n�i diệu-ph�p, Ng�i lại kh�ng n�i như thế. Song, bọn ch�ng t�i lu�n lu�n th�n-dự trước Phật, được nghe ph�p s�u-xa, kh�ng c� g� ngờ-vực nhưng, k�nh xin đức Như-Lai v� những người cầu Phật-đạo đời mai sau, m� diễn n�i cho những ch�n-l� s�u-xa mầu-nhiệm, khiến hạnh Bồ-t�t của họ kh�ng bị tho�i-chuyển�.

Khi ấy, đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc rằng: �Thiện-nam-tử! Ph�t t�m v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c cầu đạo Bồ-đề c� hai hạng Bồ-t�t: Một l� tại-gia. Hai l� xuất-gia. Bồ-t�t tại-gia v� muốn h�a-đạo, ph�ng d�m, h�ng thịt đều được th�n-cận. Bồ-t�t xuất-gia kh�ng như thế.

Song, Bồ-t�t ấy đều c� ch�n bậc: Ba bậc thượng-căn đều ở nơi A-lan-nh�, kh�ng gi�n-đoạn sự tinh-tiến l�m lợi-�ch ch�ng-sinh. C�c Bồ-t�t trung-căn v� hạ-căn t�y chỗ n�o hợp th� ở, nơi chốn kh�ng nhất định, hoặc ở nơi A-lan-nh�, hoặc ở nơi l�ng x�m, t�y duy�n l�m lợi-�ch, an-ổn ch�ng-sinh đều được hạnh-m�n như thế. �ng n�n qu�n-s�t!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia tu-tập Phật-đạo, đ� được ph�p v�-lậu ch�n-thực, thời t�y duy�n l�m lợi lạc hết thảy ch�ng-sinh. Nếu c� Phật-tử chưa được ch�n-tr�, ở nơi Lan-nh�, cần n�n th�n-cận chư Phật, Bồ-t�t v� nếu gặp được bậc ch�n-thiện-tri-thức, thời đối với hạnh Bồ-t�t quyết kh�ng tho�i-chuyển. Bởi nh�n-duy�n ấy, c�c Phật-tử cần n�n dốc l�ng cầu thấy một đức Phật v� một vị Bồ-t�t.

Thiện nam-tử! Như thế gọi l� ph�p-yếu xuất-thế, c�c �ng đều n�n nhất t�m tu-học!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ch�n bỏ thế-gian, ở nơi A-lan-nh� biết d�ng c�ng-lực được vi�n-m�n t�m vạn bốn ngh�n Ba-la-mật-hạnh v� ch�ng chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c. Sở-dĩ thế l� sao? � Nếu người bỏ danh-lợi v�o ở trong rừng n�i, đối với th�n-mệnh m�nh cũng như của-cải của m�nh kh�ng sẻn-tiếc g� nữa, vĩnh-viễn kh�ng hệ-thuộc v�o n�, thời tự-nhi�n được đầy-đủ dễ-d�ng ba thứ Ba-la-mật-đa. [1]

Bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Ở nơi A-lan-nh�, Bồ-t�t xuất-gia kh�ng chứa cất của b�u, vậy bởi nh�n-duy�n g� m� Bồ-t�t ấy vi�n-m�n được Bố-th� Ba-la-mật?�

Đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �Thiện-nam-tử! Ở nơi A-lan-nh�, Bồ-t�t xuất-gia v�o trong x�m l�ng khất-thực, những m�n ăn xin được, trước ti�n n�n đem phần nhỏ cho ch�ng-sinh, sau nữa lại đem phần c�n thừa cho những ch�ng-sinh n�o muốn, tức được t�n gọi l� �Bố-th� Ba-la-mật�. Đem th�n-mệnh m�nh c�ng-d�ng Tam-bảo, đem đầu mắt, tủy, �c bố-th� cho người lại xin, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. V� người cầu ph�p, n�i ph�p xuất-thế, khiến họ ph�t t�m v�-thượng Bồ-đề, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Bố-th� Ba-la-mật-đa.�

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, tu mười hai hạnh Đầu-đ�, nếu khi đi bộ n�n coi xuống đất c�ch chừng hai khuỷu tay, để kh�ng l�m tổn-hại ch�ng-sinh, tức được t�n gọi l� �Tr�-giới Ba-la-mật�. Ki�n-tr� giới cấm, kh�ng tiếc th�n-mệnh, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. V� người cầu đạo xuất-thế, thuyết-ph�p gi�o-h�a, khiến họ ph�t t�m v�-thượng Bồ-đề, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Tr�-giới Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, diệt sự giận-bực, được �Từ-t�m tam-muội� v� cũng kh�ng hủy-nhục hết thảy ch�ng-sinh, tức được t�n gọi l� �Nhẫn-nhục Ba-la-mật� (Xưa, nay vẫn thiếu một đoạn �Thận-cận Ba-la-mật� n�y). Nếu v� một người n�i một c�u ph�p, khiến họ ph�t t�m v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Nhẫn-nhục Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia v� muốn khiến ch�ng-sinh được th�nh Phật n�n tu hạnh �tinh-tiến�. Chưa được th�nh Phật, ph�c-đức, tr�-tuệ k�m-cỏi, kh�ng tham y�n-vui, kh�ng tạo mọi tội, đối với trong những hạnh khổ-hạnh của những Bồ-t�t xưa, sinh t�m rất mừng, cung-k�nh, t�n-ngưỡng, lu�n lu�n kh�ng l�c n�o th�i, bởi nh�n-duy�n ấy, tức được t�n gọi l� �Tinh-tiến Ba-la-mật�. Bỏ th�n-mệnh như nhổ nước bọt, d�i, trong hết thảy thời chưa từng biếng nh�c, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. Gặp người c� duy�n, n�i đạo tối-thượng, khiến họ đi tới v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Do t�m tinh-tiến, mười hạnh [2] như thế, đời qu�-khứ kh�ng bị tho�i-chuyển, đời hiện-tại được vững-bền v� đời vị-lai ch�ng được vi�n-m�n. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Đại-bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Tinh-tiến Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, tu-tập ch�nh-định, v� giữ cho c�c ph�p kh�ng tan mất, thể-nhập c�c m�n giải-tho�t, dứt hẳn bi�n-kiến, [3] hiển-hiện thần-th�ng, h�a-độ ch�ng-sinh, khiến họ được ch�nh-tr�, dứt được gốc phiền-n�o, chứng-nhập ch�n-ph�p-giới, ngộ đạo như-thực v� sẽ tới Bồ-đề; bởi nh�n-duy�n ấy, tức được t�n gọi l� �Thiền-định Ba-la-mật�. Muốn l�m cho ch�ng-sinh như ta kh�ng kh�c, nghĩa l� đều được đầy đủ ph�p điều-trị ch�ng-sinh, kh�ng bỏ ch�nh-định, kh�ng tiếc th�n-mệnh; tu ch�nh-định ấy, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. V� c�c ch�ng-sinh n�i ph�p s�u-nhiệm, đều khiến họ xu-hướng đạo v�-thượng Bồ-đề, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Thiền-định Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi kh�ng-nh�n, th�n-cận c�ng-d�ng chư Phật, Bồ-t�t. L� những bậc tr�-giả c�c Bồ-t�t thường th�ch nghe những ph�p s�u-nhiệm, t�m sinh kh�t-ngưỡng, lu�n lu�n kh�ng biết ch�n, đủ; lại hay ph�n-biệt r�nh ch�n-l� Nhị-đế, [4] dứt trừ hai chướng, th�ng-suốt ngũ-minh, [5] n�i c�c ph�p-yếu, giải-quyết mọi sự ngờ-vực; bởi nh�n-duy�n ấy, tức được t�n gọi l� �B�t-nh� ba-la-mật�. V� cầu nửa b�i kệ m� hủy bỏ th�n-mệnh, kh�ng sợ mọi khổ, để đến chỗ Đại-bồ-đề, tức được th�nh-tựu �Th�n-cận Ba-la-mật�. Ở trong đại-hội v� người n�i ph�p, đối với những nghĩa s�u-nhiệm kh�ng sẻn tiếc, b�-mật, khiến họ ph�t-khởi t�m Đại-bồ-đề v� đối với hạnh Bồ-t�t được Bất-tho�i-chuyển. Thường hay qu�n-s�t th�n ta, Lan-nh�, t�m Bồ-đề v� Ph�p-th�n ch�n-thực: bốn thứ ấy kh�ng sai kh�c; v� qu�n diệu-l� như thế, như thế tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �B�t-nh� ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi kh�ng nh�n, thường hay tu-tập �Phương-tiện thắng-tr� Ba-la-mật-đa�. [6] D�ng �Tha-t�m-tr� [7] hiểu r� � muốn, phiền-n�o, t�m-h�nh sai-biệt của ch�ng-sinh, hợp bệnh cho thuốc, đều l�m cho họ khỏi được, được thần-th�ng tam-muội du-h� tự-tại, ph�t bi-nguyện lớn, th�nh-thục ch�ng-sinh, c�c ph�p của chư Phật đều th�ng-suốt cả, [8] bởi nh�n-duy�n ấy, tức được t�n gọi l� �Phương-tiện thiện-sảo Ba-la-mật-đa�. V� muốn l�m lợi-�ch cho c�c ch�ng-sinh, đối với th�n-mệnh v� của-cải đều kh�ng c� tiếc, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật-đa�. V� c�c ch�ng-sinh o�n, th�n b�nh-đẳng, n�i ph�p vi-diệu, l�m cho họ chứng-nhập Phật-tr�, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật-đa�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Phương-tiện thiện-sảo Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia v�o trong rừng n�i, v� c�c ch�ng-sinh n�n thường tu-tập �Nguyện Ba-la-mật�. T�m c�c vị ấy lu�n lu�n qu�n-s�t ch�n-t�nh của c�c ph�p, chẳng phải �c�, chẳng phải �kh�ng�, m� l� diệu-l� trung-đạo; đối với việc thế-tục đều ph�n-biện r� được v� cũng v� h�a-độ ch�ng-sinh n�n lu�n lu�n tu về từ-bi; bởi nh�n-duy�n ấy tức được t�n gọi l� �Nguyện Ba-la-mật�. Đem bốn lời thệ-nguyện rộng lớn [9] nhiếp-thụ ch�ng-sinh, cho đến d� bỏ th�n-mệnh vẫn kh�ng l�m hoại mất bi-nguyện ấy, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. N�i ph�p vi-diệu, biện-t�i v�-ngại, nếu c� người n�o lắng nghe được diệu-ph�p ấy rốt-r�o kh�ng bị tho�i-chuyển, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Nguyện Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở A-lan-nh�, d�ng năng-lực ch�nh-tr�, hiểu r�nh t�m-hạnh đen, trắng (thiện, �c, thanh-tịnh, kh�ng thanh-tịnh) của ch�ng-sinh, v� ch�ng-sinh n�i ph�p tương-ứng, khiến họ chứng-nhập nghĩa s�u nhiệm của Đại-thừa, an-trụ nơi cứu-c�nh Niết-b�n; bởi nh�n-duy�n ấy, tức được t�n gọi l� �Lực Ba-la-mật�. D�ng mắt ch�nh-tr� soi thấy l� �ngũ uẩn kh�ng-tịch�, (5 uẩn kh�ng, vẳng), c� thể bỏ th�n-mệnh l�m lợi-�ch cho ch�ng-sinh, tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. D�ng năng-lực diệu-tr� h�a-độ bọn t�-kiến, khiến họ dứt bỏ nghiệp �c sinh-tử lu�n-hồi, xu-hướng Niết-b�n cứu-c�nh thường lạc, tức được gọi l� �Ch�n thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Lực Ba-la-mật-đa�.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở A-lan-nh�, đối với hết thảy ph�p biết r� thiện hay �c, xa l�a t�-kiến, nhiếp-thụ ch�nh-ph�p, kh�ng ch�n sinh-tử, kh�ng th�ch Niết-b�n, tức được t�n gọi l� �Tr� Ba-la-mật�. Kh�ng y�u th�n m�nh, lu�n lu�n thương x�t ch�ng-sinh; đối với th�n-mệnh v� của cải thường tu hạnh đại-xả (bỏ hết) tức được gọi l� �Th�n-cận Ba-la-mật�. D�ng tr�-tuệ vi-diệu v� c�c ch�ng-sinh n�i ph�p Nhất-thừa, khiến họ chứng-nhập đạo v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c; bởi nh�n-duy�n ấy, tức được gọi l� �Ch�n-thực Ba-la-mật�. Thiện-nam-tử! Thế gọi l� Bồ-t�t xuất-gia th�nh-tựu �Tr� Ba-la-mật-đa�. [10]

Thiện-nam-tử! Những Ba-la-mật-đa ấy, bởi nghĩa g� m� T�i lại n�i l� n� ph�t-sinh ra t�m vạn bốn ngh�n sự sai kh�c? C�c �ng n�n biết! V� những người nhiều �tham� m� ph�n-biệt, diễn n�i ra hai ngh�n một trăm Ba-la-mật-đa, v� những người nhiều �s�n� m� ph�n-biệt, diễn n�i ra hai ngh�n một trăm Ba-la-mật-đa, v� những người nhiều �si� m� ph�n-biệt, diễn n�i ra hai ngh�n một trăm Ba-la-mật-đa, v� những người �đẳng phận� [11] m� ph�n-biệt, diễn n�i ra hai ngh�n một trăm Ba-la-mật-đa. Thiện-nam-tử! Đối với những số hai ngh�n một trăm Ba-la-mật-đa ấy l�m căn-bản, rồi chuyển gấp hơn l�n, th�nh t�m vạn bốn ngh�n Ba-la-mật-đa. Những ph�p như thế, đều l� hạnh lợi-tha.

Thiện-nam-tử! Nếu c� ch�ng-sinh, t�nh-kh� kh� điều-phục, nghe ph�p ấy rồi m� t�m chưa điều-phục được, liền v� họ tuy�n-thuyết t�m vạn bốn ngh�n Tam-muội-m�n. Diệu-ph�p như thế đều l� hạnh tự-lợi! Nếu c� ch�ng-sinh t�nh-kh� kh� điều-phục, nghe ph�p ấy rồi, m� t�m chưa điều-phục được, liền v� họ tuy�n-thuyết t�m vạn bốn ngh�n Đ�-ra-ni-m�n. Diệu-ph�p như thế đều l� hạnh lợi-tha! Thiện-nam-tử! T�i v� điều-phục hết thảy ch�ng-sinh n�n n�i ra ph�p như thế v� đem v� số phương-tiện thiện sảo, thị-hiện mọi tướng, gi�o-h�a ch�ng-sinh. Thiện-nam-tử! V� nghĩa ấy n�n hết thảy Nh�n, Thi�n đều gọi Như-Lai l� Đạo-sư.

Thiện-nam-tử! Chư Phật Thế-T�n trong hiện-tại v� vị-lai đều tu-tập t�m vạn bốn ngh�n Ba-la-mật-m�n, t�m vạn bốn ngh�n Tam-muội-m�n, t�m vạn bốn ngh�n Đ�-ra-ni-m�n, dứt hẳn t�m vạn bốn ngh�n phiền-n�o-chướng vi-tế, t�m vạn bốn ngh�n sở-tri-chướng vi-tế v� đều tới dưới gốc c�y Bồ-đề nơi Lan-nh�, ngồi t�a Kim-cương, nhập-định Kim-cương, h�ng-phục được hết thảy thi�n-ma o�n-th� rồi, chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c. [12]

L�c đ�, đức Thế-T�n muốn tuy�n lại nghĩa ấy Ng�i n�i lời kệ sau n�y:

Đại-ph�p-vương vượt qua ba c�i,

Xuất-hiện thế-gian h�a mọi lo�i.

C�c Bồ-t�t nhiều như Hằng-sa,

Nhập Phật Cam-lộ tr�-tuệ-m�n.

Di-Lặc đắc-đạo trong nhiều kiếp,

Đem t�m Đại-bi m� khải-vấn.

L�nh thay, v�-cấu Ph�p-vương-tử!

Tr�-tuệ mở tỏ Ch�n-phật-thừa.

T�i đem biện-t�i v�-�y n�i,

N�i trong Đại-thừa, hướng đường gi�c.

C�c �ng nhất t�m lắng nghe kỹ!

Trao chuyển đời sau điều n�n trao.

Mười phương thế-giới c� thể kh�ng,

Chớ để dứt hết đạo xuất-thế!

Muốn cầu đạo xuất-thế giải-tho�t,

Chẳng qua ba căn, ch�n phẩm loại. [13]

Ba phẩm Thượng-căn ở Lan-nh�,

Trung, Hạ t�y duy�n h�a thế-gian.

Chỗ cầu đạo-quả kh�ng sai kh�c,

C�ng n�i ch�n-như, Phật-t�nh-hải.

Đại-sĩ chứng được v�-lậu rồi,

T�y nghi ứng-hiện cứu quần-sinh,

Mở tỏ �hữu, kh�ng� bất nhị-m�n. [14]

Lợi m�nh, lợi người kh�ng gi�n-đoạn.

Phật-tử chưa chứng được v�-lậu,

N�n ch�nh, chăm tu ba m�n học. [15]

Thiện-căn hồi-hướng cho ch�ng-sinh,

Một l�ng chuy�n niệm Phật, Bồ-t�t:

Nguyện, con thường thấy Phật, Bồ-t�t,

Tấm th�n c�ng-đức rất trang-nghi�m.

Nếu thường được nghe tiếng ph�p-vũ,

Tất cả thấm-nhuần, t�m chẳng tho�i.

Đem th�n thường ở trong địa-ngục,

Cũng vẫn th�n-cận Đại-từ-t�n.

Đem th�n thường ở trong lu�n-hồi,

Cũng vẫn th�n nghe ph�p vi-diệu.

Bởi nh�n-duy�n ấy, c�c Phật-tử,

Buộc t�m thường niệm: �Thi�n-nh�n-sư�.

Nếu c� Phật-tử tu Th�nh-đạo,

Ph�t khởi V�-thượng Bồ-đề-t�m;

Ch�n đời ở trong A-lan-nh�,

Cũng được l� tu ba thứ �Độ�. [16]

Bố-th� trước khi ăn mỗi ng�y,

V�, đem ph�p b�u cho ch�ng-sinh;

Ba v�ng thanh-tịnh [17] l� �Bố-th�,

Bởi nh�n tu ấy, đức vi�n-m�n.

N�n biết chứng được Ba-la-mật,

Chỉ do t�m tịnh, kh�ng do của;

Nếu c� nhiễm t�m, cho ngọc qu�,

Kh�ng bằng t�m tịnh cho ch�t �t.

Cho của tức được Bố-th�-độ,

Ba-la-mật ấy chẳng hai, ba.

Hay cho th�n-mệnh v� vợ con,

Như thế được l� �Th�n-cận-độ�.

Nếu thiện-nam, nữ đến cầu ph�p,

V� n�i hết thảy Đại-thừa-kinh;

Khiến ph�t v�-thượng Bồ-đề-t�m,

Mới gọi �Ch�n-thực Ba-la-mật�.

Từ-bi, tịnh-t�n đủ thẹn-hổ,

Nhiếp-thụ ch�ng-sinh l�a tham-trước;

Nguyện th�nh Như-Lai v�-thượng-tr�,

Cho của, cho ph�p l� Sơ-độ.

Giữ bền tam-tụ-giới Bồ-t�t,

Khai-ph�t Bồ-đề, l�a sinh-tử;

Ủng-hộ Phật-ph�p ở thế-gian,

Hối sự lầm phạm: �Ch�n-tr�-giới�.

Dẹp t�m giận-bực, qu�n từ-bi,

N�n nghĩ nh�n xưa đối-o�n hại; [18]

Kh�ng tiếc th�n-mệnh cứu ch�ng-sinh,

Thế l� �Nhẫn-nhục Ba-la-mật�.

L�m hạnh kh� l�m kh�ng tạm bỏ,

Ba Tăng-kỳ-kiếp thường tăng-tiến;

Kh�ng c�ng nhơ nhiễm, thường luyện t�m,

V� độ ch�ng-sinh cầu giải-tho�t.

Ra, v�o ch�nh-định được tự-tại,

Biến-h�a thần-th�ng dạo mười phương;

Dứt nh�n phiền-n�o cho ch�ng-sinh,

Cửa Tam-ma-địa cầu giải-tho�t.

Nếu muốn th�nh-tựu ch�n-tr�-tuệ,

Th�n-cận Bồ-t�t v� Như-Lai;

Th�ch nghe diệu-l�-m�n [19] xuất-thế,

Tu đạt ba minh, dứt hai chướng.

Biết t�m ch�ng-sinh thường sai-biệt,

T�y bệnh cho thuốc khiến họ uống;

Từ-bi thiện-sảo hợp căn-cơ,

Phương-tiện lợi-sinh độ mọi c�i.

Qu�n ch�n-c�-nghĩa [20] hết thảy ph�p,

Kh�ng chấp giữa, b�n, l�a �c�, kh�ng�.

Tịnh-tr� li�n-tiếp ngộ ch�n-như,

Lợi m�nh, lợi người khắp ph�p-giới.

Tr�-lực hiểu r� t�nh ch�ng-sinh,

V� n�i �tương-ứng� của mọi ph�p.

Tr�-lực thể-nhập t�m ch�ng-sinh,

Khiến dứt gốc lu�n-hồi sinh-tử.

Tr�-lực ph�n-biệt ph�p trắng, đen,

T�y n�n lấy, bỏ đều hiểu thấu.

Sinh-tử, Niết-b�n vốn b�nh-đẳng,

Th�nh-tựu ch�ng-sinh l�a ph�n-biệt.

Mười hạnh th�-thắng tr�n như thế,

Nhiếp v�o t�m vạn bốn ngh�n số;

T�y theo phẩm-loại thắng ph�p-m�n,

Mới l� Bồ-t�t Ba-la-mật.

T�m vạn bốn ngh�n Tam-ma-địa,

Diệt-t�m t�n-loạn cho ch�ng-sinh.

T�m vạn bốn ngh�n Tổng-tr�-m�n,

Trừ-diệt hoặc-chướng, tan ma-ch�ng.

Năng-lực phương-tiện đấng Ph�p-vương,

Ba thứ ph�p-yếu h�a [21] ch�ng-sinh;

Lưới �gi�o� bủa chăng bể sinh-tử,

Đặt Nh�n, Thi�n l�n chốn an-lạc. [22]

Khi đức Thế-T�n n�i ph�p ấy, t�m vạn bốn ngh�n Thi�n-tử c�i Đao-lỵ, dứt được c�c giới-chướng, [23] chứng Hoan-hỷ-địa. V� số trăm ngh�n Thi�n-tử trong s�u c�i trời Dục ngộ V�-sinh-nhẫn, được Đ�-ra-ni. Mười s�u Đại-quốc-vương được nghe Đ�-ra-ni, v�-lượng tứ ch�ng nghe hạnh Bồ-t�t hoặc được Bất-tho�i-địa, hoặc được Tam-muội-m�n, hoặc được Đ�-ra-ni, hoặc được đại-thần-th�ng, hoặc c� Bồ-t�t chứng được Tam-địa cho đến Thập-địa, vui mừng hớn-hở. V�-lượng trăm ngh�n c�c Nh�n, Thi�n�, ph�t t�m v� thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, kh�ng bị tho�i-chuyển. T�m ngh�n Nh�n, Thi�n xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh. [24]

TO�T-YẾU

VIII.- PHẨM BA-LA-MẬT

Đại-bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật: �Bạch đức Thế-T�n! Sao chỉ thấy Thế-T�n khen ngợi sự tu-h�nh của Bồ-t�t tại A-lan-nh� m� kh�ng thấy Ng�i khen-ngợi sự tu-h�nh của c�c Bồ-t�t ở nơi kh�c? C� một thời tr�n n�i Linh-thứu Ng�i n�i: �Bồ-t�t c� khi ở nh� d�m-nữ, ở gần người đồ-tể để chỉ dạy họ, khiến họ v�o đạo�. Nay lại kh�ng thể. Vậy xin Thế-T�n n�i cho l� th�m-diệu ấy, để cho những người cầu Phật-đạo mai sau, kh�ng c� sự ngờ-vực v� kh�ng bị tho�i-chuyển�.

Đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �Ph�t t�m v�-thượng cầu đạo bồ-đề c� hai hạng Bồ-t�t: 1/ Tại-gia. 2/ Xuất-gia. Bồ-t�t tại-gia v� sự h�a-đạo được th�n-cận nơi ph�ng d�m, h�ng thịt. Bồ-t�t xuất-gia kh�ng thế. Song, Bồ-t�t ấy c�n c� 9 bậc: 3 bậc thượng-căn ở A-lan-nh�, 3 bậc Trung-căn v� 3 bậc Hạ-căn t�y ở chỗ n�o hợp với sự l�m lợi-�ch cho ch�ng-sinh th� ở. Hơn nữa, Bồ-t�t xuất-gia tu Phật-đạo đ� được v�-lậu-ph�p thời t�y duy�n l�m lợi-lạc ch�ng-sinh. Nếu chưa, ở nơi A-lan-nh� n�n th�n-cận chư Phật, Bồ-t�t hay gặp c�c bậc Ch�n-thiện-tri-thức. Đ� l� ph�p-yếu xuất-thế!�

Bồ-t�t xuất-gia ở A-lan-nh�, d�ng c�ng-lực sẽ vi�n-m�n 84.000 hạnh Ba-la-mật v� ch�ng chứng v�-thượng-gi�c. Nếu người bỏ danh-lợi, kh�ng tiếc th�n-mệnh của cải, tu nơi rừng n�i dễ được ba thứ: Danh-tự, th�n-cận v� ch�n-thực trong mười Ba-la-mật.

- BỐ-TH�: Bồ-t�t kh�ng c� của, lấy đ�u bố-th� m� vi�n-m�n được Bố-th� ba-la-mật?

Đem �t m�n ăn xin được v� những m�n ăn c�n thừa cho người muốn, l� �Bố-th�. Đem th�n-mệnh c�ng-d�ng Tam-bảo, xả th�n cho người, l� �Th�n-cận�. N�i ph�p xuất-thế, khiến người cầu ph�p ph�t t�m v�-thượng l� �Ch�n-thực�.

- TR�-GIỚI: Kh�ng l�m tổn-hại ch�ng-sinh l� �Tr�-giới�. Ki�n-tr� giới cấm, kh�ng tiếc th�n-mệnh l� �Th�n-cận�. V�, thuyết-ph�p khiến người cầu đạo xuất-thế ph�t t�m v�-thượng l� �Ch�n-thực�.

- NHẪN-NHỤC: Diệt giận-bực, kh�ng hủy-nhục ch�ng-sinh l� �Nhẫn-nhục�. V�, v� người thuyết-ph�p khiến họ ph�t t�m v�-thượng l� �Ch�n-thực�.

- TINH-TIẾN: Chưa th�nh Phật, ph�c-tr� k�m, kh�ng ham vui, kh�ng tạo tội, k�nh ngưỡng khổ-hạnh của c�c Bồ-t�t l� �Tinh-tiến�. Hy-sinh th�n-mệnh dễ-d�ng l� �Th�n-cận�. N�i đạo tối-thượng, khiến người cầu đạo tới v�-thượng-gi�c l� �Ch�n-thực�.

- THIỀN-ĐỊNH: Tu-tập ch�nh-định, thể-nhập c�c m�n giải-tho�t, dứt bi�n-kiến, hiện thần-th�ng, h�a-độ ch�ng-sinh, khiến họ được ch�nh-tr�, dứt phiền-n�o, ngộ ch�n-ph�p-giới, ngộ đạo như-thực v� sẽ tới bồ-đề l� �Thiền-định�. L�m cho ch�ng-sinh tu tam-muội, kh�ng tiếc th�n-mệnh l� �Th�n-cận�. N�i ph�p th�m-diệu khiến ch�ng-sinh xu hướng đạo v�-thượng l� �Ch�n-thực�

- B�T-NH�: Th�n-cận c�ng-d�ng chư Phật, Bồ-t�t, c�c bậc tr�-giả, th�ch nghe diệu-ph�p kh�ng ch�n, lại hiểu r� l� Nhị-đế, trừ 2 chướng, suốt ngũ minh, n�i c�c ph�p-yếu, giải-quyết ngờ-vực l� �B�t-nh�. Cầu nửa b�i kệ m� hủy th�n kh�ng sợ khổ, đạt tới Đại-bồ-đề l� �Th�n-cận�. N�i ph�p s�u-nhiệm kh�ng sẻn tiếc, b�-mật khiến người nghe, ph�t t�m đại-bồ-đề, bất-tho�i-chuyển. V�, qu�n th�n ta, Lan-nh�, bồ-đề-t�m v� ph�p-th�n kh�ng kh�c l� �Ch�n-thực�.

- PHƯƠNG-TIỆN THIỆN-SẢO: D�ng �tha-t�m-tr� hiểu r� � muốn, phiền-n�o, t�m-h�nh sai kh�c của ch�ng-sinh m� t�y bệnh cho thuốc, khiến họ tho�t khỏi, được thần-th�ng, ph�t t�m bi-nguyện th�nh-thục ch�ng-sinh v� th�ng suốt c�c ph�p l� �Phương-tiện thiện-sảo�. V� việc lợi-�ch kh�ng tiếc th�n-mệnh, của cải l� �Th�n-cận�. N�i ph�p kh�ng ph�n-biệt o�n, th�n, khiến ch�ng-sinh chứng-nhập Phật-tr� l� �Ch�n-thực�.

- NGUYỆN: T�m lu�n lu�n qu�n ph�p-t�nh l� �Trung-đạo� chẳng phải �c�, chẳng phải �kh�ng�; hiểu r� thế-tục, tu đức từ-bi để độ-sinh l� �Nguyện�. Đem 4 nguyện lớn độ-sinh, d� phải xả th�n cũng kh�ng bỏ, l� �Th�n-cận�. N�i ph�p vi-diệu, biện-t�i v�-ngại, người nghe được bất-tho�i-chuyển l� �Ch�n-thực�.

- LỰC: D�ng sức ch�nh-tr�, hiểu t�m-hạnh, n�i ph�p tương-ứng, khiến ch�ng-sinh chứng-nhập nghĩa s�u-nhiệm của Đại-thừa v� an-trụ cứu-c�nh Niết-b�n l� �LỰC�. D�ng mắt ch�nh-tr� soi thấy �5 uẩn kh�ng-tịch�, xả th�n l�m việc lợi-�ch cho ch�ng-sinh l� �Th�n-cận�. D�ng sức diệu-tr� độ bọn t�-kiến, khiến họ bỏ nghiệp sinh-tử lu�n-hồi, xu-hướng về Niết-b�n thường lạc l� �Ch�n-thực�.

- TR�: Biết r� thiện, �c, xa l�a t�-kiến, nhiếp-thụ ch�nh-ph�p, kh�ng ch�n sinh-tử, kh�ng th�ch Niết-b�n l� �TR͔. Thương ch�ng-sinh, thường xả th�n-mệnh, của cải l� �Th�n-cận�. D�ng vi-diệu-tr� n�i ph�p Nhất-thừa khiến ch�ng-sinh chứng-nhập đạo v�-thượng-gi�c l� �Ch�n-thực�.

Lại nữa, v� những ch�ng-sinh nhiều �tham, s�n, si v� đẳng-phận� m� ph�n-biệt, diễn n�i ra mỗi thứ đến 2.100 Ba-la-mật v� nh�n gấp 10 lần th�nh 84.000 Ba-la-mật. Đ� đều l� hạnh lợi-tha. Những ch�ng-sinh nghe ph�p m� t�m chưa điều-phục, n�n n�i 84.000 Tam-muội-m�n đ� l� hạnh tự-lợi. Những ch�ng-sinh nghe ph�p m� t�m chưa điều-phục n�n n�i 84.000 Đ�-ra-ni-m�n, đ� l� hạnh lợi-tha.

Chư Phật hiện-tại v� vị-lai đều tu về 84.000 Ba-la-mật-m�n, Tam-muội-m�n, Đ�-ra-ni-m�n, m� dứt được 84.000 phiền-n�o-chướng, sở-tri-chướng vi-tế, th�nh v�-thượng-gi�c.

Khi đức Phật n�i ph�p ấy rồi, 84.000 Thi�n-tử Đạo-lỵ chứng Hoan-hỷ-địa; v� số Thi�n-tử trong Lục-dục-thi�n ngộ V�-sinh-nhẫn được Đ�-ra-ni; 16 Quốc-vương được Đ�-ra-ni; v�-lượng tứ-ch�ng được Bất-tho�i-địa, hoặc được Tam-muội-m�n, Đ�-ra-ni-m�n, đại-thần-th�ng. Hoặc c� Bồ-t�t chứng Tam-địa đến Thập-địa, v�-lượng Nh�n, Thi�n ph�t-t�m v�-thượng, 84.000 Nh�n, Thi�n xa l�a trần-cấu, được ph�p-nh�n-tịnh.�

[1] Ba thứ Ba-la-mật-đa: Tức l� �danh-tự (t�n gọi), th�n-cận v� ch�n-thực Ba-la-mật�.

Đoạn tr�n, từ chỗ �Bấy giờ�, đến chỗ �Ba-la-mật�, Bồ-t�t Di-Lặc ngờ việc thực-h�nh hạnh Bồ-t�t mới hỏi Phật, đức Phật giải r� việc l�m của hai hạng Bồ-t�t: tại-gia v� xuất-gia.

[2] Mười hạnh: Tức 10 Ba-la-mật: Trong 1 Ba-la-mật n�o cũng cần phải tinh-tiến mới th�nh-tựu được, n�n �Tinh-tiến Ba-la-mật� nằm trong tất cả.

[3] Bi�n-kiến: Tư-tưởng thi�n về một b�n.

[4] Nhị-đế: Ch�n-đế v� tục-đế (xin xem ch�-giải trong quyển Bước đầu học Phật)

[5] Ngũ minh: �Minh� l� xiển-minh, nghĩa l� l�m cho nghĩa-l�, tư-tưởng r�-rệt ra bằng c�ch c� chứng-cứ. Lại, �Minh� l� t�n ri�ng của tr�-tuệ, c� nghĩa l� y v�o m�n học n�o đ� m� tr�-tuệ ph�t-minh. Đ�y l� 5 m�n học xưa của Ấn-độ: 1/ Thanh-minh (Sabdavidya): xiển-minh về ng�n-ngữ, văn-tự. 2/ C�ng-sảo-minh (Silpakar-masth�navidy�): xiển-minh về hết thảy c�ng-ngệ, kỹ-thuật, to�n-số, lịch-số v.v�3/ Y-phương-minh (Cikits�vid�): xiển-minh về phương thuốc. 4/ Nh�n-minh (Hetuvidy�): xiển-minh luận-l�-học, b�n-định về lẽ ch�nh, t�, ch�n, ngụy. 5/ Nội-minh (Adhỳatmavidy�): xiển-minh t�n-chỉ của học-ph�i m�nh, tức l� nội-điển từng học-ph�i, như Phật-gi�o lấy Tam-tạng: kinh, luật, luận l�m Nội-minh. Bốn minh tr�n l� m�n học chung cho tất cả, c�n minh thứ năm l� ri�ng biệt của từng ph�i.

[6] Phương-tiện thắng-tr�.: Trong 10 Ba-la-mật, c� thể chia 5 Ba-la-mật trước thuộc về tu ph�c, 5 Ba-la-mật sau thuộc về tu tuệ. Về tu tuệ coi B�t-nh� ba-la-mật như l� căn-bản-tr�, 4 Ba-la-mật sau như l� Hậu-đắc-tr�. Y nơi B�t-nh�, tu-tập những phương-ph�p tiện-dụng độ-sinh l�m cho tr�-tuệ th�-thắng hơn l�n l� �Phương-tiện thắng-tr� Ba-la-mật�.

[7] Tha-t�m-tr�: Tr�-tuệ hiểu biết t�m người kh�c.

[8] Đoạn tr�n, từ chữ �D�ng� tới chữ �cả� n�i Bồ-t�t được tr�-tuệ, thần-th�ng, hiểu r� nghiệp-t�nh ch�ng-sinh, Bồ-t�t ph�t bi-nguyện lớn đi khắp mọi nơi, chữa bệnh cho ch�ng-sinh, l�m cho ch�ng-sinh được thanh-tịnh v� hiểu thấu đạo v�-thượng.

[9] 4 lời thệ-nguyện rộng lớn: 1/ Ch�ng-sinh v�-bi�n thệ-nguyện độ. 2/ Phiền-n�o v�-tận thệ-nguyện đoạn. 3/ Ph�p-m�n v�-lượng thệ-nguyện học. 4/ Phật-đạo v�-thượng thệ-nguyện th�nh.

[10] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật rằng:� cho đến chỗ �Tr�-ba-la-mật-đa� l� n�i r� về 3 thứ của 10 Ba-la-mật:

1/ Bố-th� ba-la-mật-đa (D�nap�ramit�): cho của cải, th�n-mệnh v� n�i ph�p xuất-thế. 2/ Tr�-giới ba-la-mật-đa (Silap�ramit�): giữ giới cấm, kh�ng hại sinh, kh�ng tiếc m�nh v� giữ giới v� khuy�n người ph�t t�m v�-thượng. 3/ Nhẫn-nhục ba-la-mật-đa (Ks�ntip�ramit�): kh�ng hủy-nhục ch�ng-sinh�, khuy�n người ph�t t�m v�-thượng. 4/ Tinh-tiến ba-la-mật-đa (Viryap�ramit�): lu�n lu�n tu-tiến, kh�ng tiếc th�n-mệnh v� n�i đạo tối-thắng, khiến người nghe, tới v�-thượng-gi�c. 5/ Thiền-định ba-la-mật-đa (Dhy�nap�ramit�): giữ ch�nh-định, h�a ch�ng-sinh, nhập ch�n-ph�p-giới; kh�ng tiếc th�n-mệnh dạy ch�ng-sinh tu v� n�i ph�p vi-diệu khiến ch�ng-sinh tới v�-thượng-gi�c. 6/ B�t-nh� ba-la-mật-đa (Prjn�p�-ramit�) �B�t-nh� T�u dịch l� �Tuệ�: Hiểu r� ch�n-l� kh�ng tiếc th�n-mệnh để cầu ph�p; n�i ph�p kh�ng sẻn v�, qu�n thấu diệu-l� b�nh-đẳng. 7/ Phương-tiện thiện-sảo ba-la-mật-đa (Up�yap�ramit�): Hiểu, gi�p ch�ng-sinh; gi�p ch�ng-sinh kh�ng tiếc m�nh v� coi ch�ng-sinh b�nh-đẳng, n�i ph�p vi-diệu, khiến họ chứng-nhập Phật-tr�. 8/ Nguyện ba-la-mật-đa (Pranidanap�rajat): Qu�n sự-vật l� trung-đạo, kh�ng �c�, kh�ng �kh�ng�, tu t�m từ-bi, hiểu thấu việc đời v� sự ch�ng-sinh đau khổ; d� bỏ th�n mệnh để thực-h�nh đại-nguyện cũng kh�ng từ v� n�i ph�p vi-diệu, l�m ch�ng-sinh được bất-tho�i-chuyển. 9/ Lực ba-la-mật-đa (Balap�ramit�) D�ng sức tr�-tuệ l�m ch�ng-sinh chứng-nhập Đại-thừa-ph�p; d� bỏ th�n-mệnh l�m lợi-�ch ch�ng-sinh cũng được v� d�ng diệu-lực l�m cho bọn t�-kiến xu-hướng Niết-b�n. 10/ Tr� ba-la-mật-đa (Jn�nap�ramit�): Hiểu r� c�c ph�p, giữ vững trung-đạo: kh�ng ch�n sinh-tử, kh�ng th�ch Niết-b�n, c� t�m đại-xả, thương x�t ch�ng-sinh v� d�ng diệu-tr� n�i ph�p Nhất-thừa, khiến ch�ng-sinh chứng-nhập đạo v�-thượng.

[11] Đẳng-phận: C�c phần bằng nhau. Tr�n kia đức Phật n�i hoặc nhiều tham, nhiều s�n, nhiều si nhưng, đ�y trong 3 phần tham, s�n, si đều bằng nhau, kh�ng hơn k�m, n�n gọi l� �Đẳng-phận�.

[12] Đoạn tr�n, từ chỗ �Thiện-nam-tử�, đến chỗ �ch�nh-gi�c�, đức Phật n�i: do tham, s�n, si, đẳng-phận m� th�nh 84.000 Ba-la-mật-m�n, Tam-muội-m�n v� Đ�-ra-ni-m�n. Chư Phật do tu c�c m�n ấy m� th�nh ch�nh-gi�c.

[13] Ba căn, ch�n phẩm loại: Tức thượng, trung, hạ-căn. V�, trong mỗi căn lại chia l�m thượng, trung, hạ nữa th�nh ra 9 phẩm.

[14] Hữu, kh�ng bất-nhị-m�n: Đ�y n�i: �c�, kh�ng� (hữu, kh�ng) đều l� một cửa trung-đạo, chẳng phải hai

[15] Ba m�n học: Giới, định v� tuệ.

[16] Ba thứ �Độ�: Tức l� danh-tự, th�n-cận v� ch�n-thực Ba-la-mật.

[17] Ba v�ng thanh-tịnh: Tức �Tam-lu�n-kh�ng� đ� ch� th�ch ở tr�n.

[18] Đ�y n�i: Nghiệp-nh�n xưa kia hoặc g�y ra sự th�-o�n h�m-hại lẫn nhau, nay d�ng t�m từ-bi qu�n-s�t, kh�ng n�n đem sự đối-đ�p b�o-th� lại.

[19] Diệu-l�-m�n: Ph�p-m�n đầy-đủ ch�n-l� nhiệm-mầu.

[20] Ch�n-c�-nghĩa: Nghĩa v� c�u ch�n-ch�nh, ch�n-thực.

[21] Ba thứ ph�p-yếu: Tức chỉ cho Ba-la-mật, Tam-ma-địa v� Đ�-ra-ni (Tổng-tr�).

[22] Đoạn tr�n, từ chỗ �L�c đ�, đến chỗ �an-lạc�, l� đức Phật n�i lại �-nghĩa 10 Ba-la-mật của c�c Bồ-t�t cần thực-h�nh trong việc độ-sinh. Trong việc độ-sinh phải t�y bệnh cho thuốc, v� vậy cần hiểu 3 thứ ph�p-yếu. Ph�p-yếu ấy như lưới, chăng v�t bể sinh-tử, đem ch�ng-sinh đến chỗ an-lạc.

[23] Giới-chướng: C�c sự chướng-ngại trong tam-giới (ba c�i). Nơi đ�y c�c Thi�n-tử dứt được c�c sự chướng-ngại trong ba c�i, để chứng nhập Sơ-địa.

[24] Đoạn tr�n, từ chữ �Khi�, tới chữ �tịnh� l� n�i về sự nghe ph�p được lợi-�ch.

IX.- PHẨM C�NG-ĐỨC TRANG-NGHI�M [1]

Bấy giờ, Đại-bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật rằng: �Bạch đức Thế-T�n! Như Phật n�i ở nơi A-lan-nh�, c�ng-đức th�nh-tựu sẽ được th�nh Phật, vậy Bồ-t�t l�m sao v� tu c�c c�ng-đức g� m� c� thể ở trong nơi A-lan-nh� n�y được? K�nh xin đức Thế-T�n v� t�i m� giải-thuyết cho�.

L�c đ�, đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �C�c �ng, thiện-nam-tử! Cần tu học chỉ c� một đức, l� người ấy c� thể ở nơi A-lan-nh�, cầu v�-thượng-đạo được. Một đức ấy l� g�? L� �qu�n hết thảy căn-nguy�n phiền-n�o, tức l� tự t�m�, hiểu thấu ph�p ấy l� c� thể chịu đựng ở nơi A-lan-nh� được. Sở dĩ thế l� sao? V� như ch� dại bị người đ�nh đuổi, chỉ đuổi theo ng�i, đ�, chứ kh�ng đuổi theo người. Trong đời mai sau, ở nơi A-lan-nh�, người mới ph�t t�m cũng như thế. Nếu thấy sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p, t�m người ấy nhiễm-trước, l� người ấy kh�ng biết căn-bản phiền-n�o, kh�ng biết nguy�n-nh�n của năm cảnh [2] từ tự t�m sinh ra; đ� tức l� chưa thể ở nơi A-lan-nh� được bằng c�ch to�n-thiện. Bởi nh�n-duy�n ấy, hết thảy Đại-bồ-t�t th�ch ở nơi tịch-tĩnh, cầu v� thượng-đạo. Nếu khi cảnh ngũ-dục hiện ra trước mắt, n�n qu�n-s�t tự t�m v� n�n nghĩ thế n�y: �Ta từ đời v�-thủy đến ng�y nay, lu�n-hồi trong s�u th�, kh�ng c� kỳ n�o ra được l� đều tự nơi vọng-t�m sinh ra m�-hoặc, đi�n-đảo, đối với cảnh ngũ-dục, tham-�i nhiễm-trước�. Bồ-t�t như thế gọi l� người c� thể chịu đựng ở nơi A-lan-nh�. Nếu c� người hỏi: �Ch�ng-sinh n�o ở đời mai sau sẽ được th�nh Phật? N�n chỉ người ấy trong đời mai sau, tho�t khỏi khổ trong ba c�i, ph� bốn ma-qu�n [3] ch�ng th�nh Bồ-đề, chứng-nhập tr�-tuệ Phật, hết thảy thế-gian: Thi�n, long t�m bộ�, đều n�n c�ng-d�ng! Nếu thiện-nam-tử v� thiện-nữ-nh�n n�o lấy t�m thanh-tịnh c�ng-d�ng vị ch�n-Phật-tử ở nơi A-lan-nh� như thế, được v�-lượng v�-bi�n ph�c-đức. Như c� người đem mọi thứ tr�n bảo c�ng-d�ng bi-mẫu được c�ng-đức thế n�o, thời c�ng-đức kia cũng như thế kh�ng kh�c. Sao vậy? Người ấy sẽ được v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c, quay xe ch�nh-ph�p, độ Nh�n, Thi�n-ch�ng, nối Tam-bảo-chủng khiến kh�ng đoạn-tuyệt v� sẽ l� chỗ quy-y cho ch�ng-sinh. [4]

Lại nữa, thiện-nam-tử! C� hai ph�p r�ng-buộc người tu h�nh, l�m cho họ kh�ng chịu đựng ở nơi A-lan-nh� được: Một l�, y�u th�ch đoạn-kiến t�-ph�p. Hai l�, y�u th�ch của b�u, đồ vui.

Lại, thiện-nam-tử! C� hai hạng người kh�ng chịu đựng ở nơi A-lan-nh� được: Một l�, hạng người đầy dẫy sự ki�u mạn. Hai l�, hạng người gh�t gi�o-ph�p Đại-thừa.

Lại, thiện-nam-tử! C� hai hạng người kh�ng n�n ở nơi A-lan-nh�: Một l�, hạng người t�-kiến, kh�ng tin lời Phật. Hai l�, hạng người tự th�n ph�-giới, s�ch-dịch tr�-giới. Những người như thế, kh�ng n�n ở nơi A-lan-nh�, cầu đạo v�-thượng. [5]

Lại nữa, thiện-nam-tử! Người đủ bốn đức cần n�n an trụ nơi A-lan-nh�. Những g� l� bốn? Một l�, danh-văn (nghe giỏi): t�m giữ điều nghe được kh�ng qu�n. Hai l�, ph�n-minh: hiểu biết r�nh-rẽ nghĩa vi-diệu. Ba l�, ch�nh-niệm: lu�n lu�n kh�ng ph�ng-dật. Bốn l�, t�y-thuận: như gi�o-l� m� thực-h�nh. Thiện-nam-tử! Nếu c� Phật-tử th�nh-tựu bốn thắng-đức như thế, cần n�n an-trụ nơi A-lan-nh�, tu hạnh Bồ-t�t, cầu đạo v�-thượng.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� bốn đức, trang-nghi�m tự-th�n, ở A-lan-nh�, cầu tr� tuệ Phật. Những g� l� bốn? Một l�, đại-từ. Hai l�, đại-bi. Ba l�, đại-hỷ. Bốn l�, đại-xả. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, sinh ra hết thảy ph�c-đức, tr�-tuệ, đem lại lợi-�ch an-vui cho v�-lượng ch�ng-sinh, ch�ng chứng ph�p Đại-bồ-đề v�-thượng.

Lại nữa, bồ-t�t xuất-gia lại c� bốn đức, giữ giới thanh-tịnh, đạt đến Bồ-đề. Những g� l� bốn? Một l�, thường trụ trong bốn v�-cấu-t�nh. Hai l�, thường l�m mười hai hạnh Đầu-đ�. Ba l�, xa l�a tại-gia xuất-gia. Bốn l�, bỏ hẳn lừa, nịnh, ghen-gh�t. Thiện-nam-tử! Hết thảy Bồ-t�t y v�o bốn ph�p ấy, khỏi hẳn sinh-tử, được Đại-bồ-đề. [6]

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� bốn ph�p t�m th�u hết thảy thiện. Những g� l� bốn? Một l�, giữ giới cấm thanh-tịnh, lại c� sự nghe nhiều. Hai l�, nhập c�c ch�nh-định, đầy-đủ c�c tr�-tuệ. Ba l�, được s�u ph�p thần-th�ng, tu cả chủng-tr�. Bốn l�, phương-tiện thiện-sảo, lại kh�ng ph�ng-dật. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, c�c Bồ-t�t trong ba đời c�ng tu học, Phật-tử c�c �ng cũng n�n tu-tập, sẽ ch�ng chứng được đạo Bồ-đề rộng lớn v�-thượng.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia đủ bốn ph�p, đối với hạnh Bồ-t�t được Bất-tho�i-chuyển. Những g� l� bốn? Một l�, bố th�. Hai l�, �i-ngữ. Ba l�, lợi-h�nh. Bốn l�, đồng sự. Thiện-nam-tử! Bốn hạnh như thế, l� con đường đi tới Bồ-đề, l� căn-bản lợi-sinh, hết thảy Bồ-t�t đều n�n tu học.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại đủ bốn đức ở nơi A-lan-nh�, giữ giới thanh-tịnh, trang-nghi�m tự-th�n. Những g� l� bốn? Một l�, qu�n-s�t tự-th�n kh�ng c� bản-t�nh, để dẹp dứt hai chấp (ng�, ph�p) chứng l� v�-ng�. Hai l�, qu�n-s�t tha-th�n cũng kh�ng c� bản-t�nh, để đối với kẻ o�n, th�n, l�a bỏ được sự y�u, gh�t. Ba l�, th�n t�m kho�i-lạc, để t�m v� t�m sở-ph�p kh�ng c�n ph�n-biệt. Bốn l�, được b�nh-đẳng-tr�, để sinh-tử v� Niết-b�n kh�ng c� sự sai kh�c. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, hết thảy Bồ-t�t n�n tu-tập, Phật-tử c�c �ng cũng n�n tu-tập, sẽ đi tới đạo v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Hết thảy Bồ-t�t lại c� bốn nguyện l�m cho ch�ng-sinh được th�nh-thục v� giữ-g�n ng�i Tam-bảo trải qua đại-kiếp-hải quyết kh�ng tho�i-chuyển. Những g� l� bốn? � Một l�, thề độ hết thảy ch�ng-sinh. Hai l�, thề đoạn hết thảy phiền-n�o. Ba l�, thề học hết thảy ph�p-m�n. Bốn l�, thề chứng hết thảy Phật-quả. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, Bồ-t�t lớn, nhỏ đều n�n học tập, v� n� l� chỗ học của Bồ-t�t trong ba đời!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� bốn ph�p ở nơi A-lan-nh�, giữ giới thanh-tịnh. Những g� l� bốn? � Một l�, y�u-th�ch �kh�ng-t�nh�, v� �kh�ng-l�� hiển-lộ. Hai l�, được sự kh�ng sợ h�i, v� chứng được ch�nh-định. Ba l�, đối với c�c ch�ng-sinh khởi ra bi-nguyện lớn. Bốn l�, đối với hai thứ v�-ng� [7] , kh�ng c� t�m ch�n-ng�n. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế l� cửa quan-yếu của hết thảy Bồ-t�t chứng-nhập Th�nh-quả, v� y v�o bốn ph�p ấy dứt bỏ được hai chướng!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� bốn ph�p, ở nơi A-lan-nh�, kh�o giữ giới cấm, trang-nghi�m tự th�n. Những g� l� bốn? � Một l�, bỏ hẳn ng�-kiến. Hai l�, bỏ ng�-sở-kiến. Ba l�, l�a đoạn, thường-kiến. Bốn l�, hiểu-biết s�u rộng về mười hai nh�n-duy�n. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, trừ được sự hủy-phạm giới cấm, giữ-g�n tịnh-giới, trang-nghi�m tự th�n.

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, lại qu�n bốn ph�p, giữ được giới cấm, tu th�m diệu-hạnh, cầu đạt Phật-tr�. Những g� l� bốn? � Một l�, qu�n-s�t năm uẩn sinh-diệt. Hai l�, qu�n-s�t mười hai nh�n-duy�n như l�ng x�m trống. Ba l�, qu�n-s�t mười t�m giới t�nh đồng ph�p-giới. Bốn l�, đối với ph�p tục-đế [8] kh�ng bỏ, kh�ng ham. Thiện-nam-tử! Bốn ph�p như thế, hết thảy Bồ-t�t n�n tu học v� v� thế Phật-tử ở nơi A-lan-nh� n�n một l�ng tu-tập, cầu đạo v�-thượng!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, đầy-đủ bốn ph�p tr�-giới thanh-tịnh, trang-nghi�m tự-th�n. Những g� l� bốn? � Một l�, th�nh-tựu qu�n �bất kiến-th�n�. Hai l�, th�nh-tựu qu�n �bất kiến-ngữ�. Ba l�, th�nh-tựu qu�n �bất kiến-��. Bốn l�, xa-l�a s�u mươi hai kiến, th�nh-tựu qu�n �nhất-thiết-tr� [9] . Thiện-nam-tử! Nếu c� Phật-tử th�nh-tựu bốn ph�p thanh-tịnh như thế, hiện-th�n chứng được �ch�nh-t�nh ly-sinh� [10] , cho đến ch�ng chứng được v�-thượng Bồ-đề. Bởi nh�n-duy�n ấy, Phật-tử c�c �ng qu�n bốn ph�p-m�n như thế, dứt bốn �c-đạo, chứng bốn bậc Niết-b�n, hết thuở vị-lai, độ c�c ch�ng-sinh, khiến chứng được đạo v�-thượng ch�nh-đẳng, ch�nh-gi�c! [11]

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, đầy-đủ t�m ph�p Tam-muội thanh-tịnh, trang-nghi�m tự th�n. Những g� l� t�m? � Một l�, ngồi một m�nh ở nơi A-lan-nh�, Tam-muội thanh-tịnh. Hai l�, xa-l�a lời n�i th�u-dệt, Tam-muội thanh-tịnh. Ba l�, xa-l�a năm dục, Tam-muội thanh-tịnh. Bốn l�, điều-phục th�n-t�m, Tam-muội thanh-tịnh. Năm l�, ăn uống tri-t�c, Tam-muội thanh-tịnh. S�u l�, xa-l�a �c-cầu, Tam-muội thanh-tịnh. Bảy l�, xa-l�a sự nh�n nghe giọng tiếng khởi ra tham-�i, Tam-muội thanh-tịnh. T�m l�, v� ch�ng n�i ph�p kh�ng cầu lợi-dưỡng, Tam-muội thanh-tịnh. Thiện-nam-tử! Cần n�n tu-tập sẽ ch�ng chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, lại c� t�m thứ tr�-tuệ thanh-tịnh. Những g� l� t�m? � Một l�, năm uẩn thiện-sảo [12] , tr�-tuệ thanh-tịnh. Hai l�, mười hai xứ thiện-sảo, tr�-tuệ thanh-tịnh. Ba l�, mười t�m giới thiện-sảo, tr�-tuệ thanh-tịnh. Bốn l�, hai mươi hai căn [13] thiện-sảo phương-tiện, tr�-tuệ thanh-tịnh. Năm l�, ba giải-tho�t-m�n thiện-sảo phương-tiện, tr�-tuệ thanh-tịnh. S�u l�, hay diệt hết thảy phiền-n�o thiện-sảo phương-tiện, tr�-tuệ thanh-tịnh. Bảy l�, hay diệt t�y phiền-n�o [14] thiện-sảo phương-tiện, tr�-tuệ thanh-tịnh. T�m l�, hay diệt s�u mươi hai kiến thiện-sảo phương-tiện, tr�-tuệ thanh-tịnh. Thiện-nam-tử! T�m thứ tr�-tuệ thanh-tịnh như thế, Bồ-t�t c�c �ng n�n cần tu-tập, sẽ ch�ng chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở nơi A-lan-nh�, lại c� t�m thứ thần-th�ng thanh-tịnh, trang-nghi�m tự th�n. Những g� l� t�m? � Một l�, đối với mọi sắc-ph�p [15] kh�ng bị chướng-ngại, được Thi�n-nh�n thiện-sảo phương-tiện, thần-th�ng thanh-tịnh (Thi�n-nh�n-th�ng). Hai l�, đối với cảnh thanh-trần (tiếng), kh�ng bị chướng-ngại, được Thi�n-nhĩ thiện-sảo phương-tiện, thần-th�ng thanh-tịnh (Thi�n-nhĩ-th�ng). Ba l�, đối với c�c t�m, t�m-sở-ph�p của ch�ng-sinh kh�ng bị chướng-ngại, được Tha-t�m-tr� thiện-sảo phương-tiện, thần-th�ng thanh-tịnh (Tha-t�m-th�ng). Bốn l�, ghi nhớ nơi sinh, nơi chết trong qu�-khứ kh�ng bị chướng-ngại, được T�c-trụ-tr� thiện-sảo phương-tiện thần-th�ng thanh-tịnh (T�c-mệnh-th�ng). Năm l�, đi khắp v�-số c�i Phật trong mười phương kh�ng bị chướng-ngại, được Thần-cảnh-tr� thiện-sảo phương-tiện, thần-th�ng thanh-tịnh (Thần-t�c-th�ng). S�u l�, biết được lậu-nghiệp của ch�ng-sinh hết hay chưa hết kh�ng bị chướng-ngại, được Lậu-tận-tr� thiện-sảo phương-tiện thần-th�ng thanh-tịnh (Lậu-tận-th�ng). Bảy l�, diệt được hết thảy phiền-n�o kh�ng bị chướng-ngại, được V�-lậu-tr� thiện-sảo phương-tiện thần-th�ng thanh-tịnh. T�m l�, hiện thấy hết thảy thiện-căn nơi tự-th�n hồi-hướng ch�ng-sinh thiện-sảo phương-tiện thần-th�ng thanh-tịnh. Thiện-nam-tử! T�m thứ thần-th�ng thanh-tịnh như thế, c�c Bồ-t�t trong mười phương đồng tu học, Bồ-t�t c�c �ng cũng n�n tu-tập, sẽ ch�ng chứng được v�-thượng ch�nh-đẳng Bồ-đề!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia ở A-lan-nh�, hiện th�n được t�m thứ thanh-tịnh. Những g� l� t�m? Một l�, th�n-nghiệp thanh-tịnh. Hai l�, ngữ-nghiệp thanh-tịnh. Ba l�, �-nghiệp thanh-tịnh. Bốn l�, ch�nh-t�nh [16] thanh-tịnh. Năm l�, ch�nh-niệm thanh-tịnh. S�u l�, Đầu-đ� thanh-tịnh. Bảy l�, l�a xiểm-nịnh thanh-tịnh. T�m l�, một niệm kh�ng qu�n t�m Bồ-đề thanh-tịnh. Thiện-nam-tử! Nếu c� Phật-tử ở nơi A-lan-nh�, đầy-đủ t�m thứ thanh-tịnh như thế, hiện-th�n th�nh-tựu v�-bi�n thiện-căn, kh�ng bị tho�i-chuyển đạo v�-thượng ch�nh-đẳng, ch�nh-gi�c!

Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� t�m thứ: Đa-văn (nghe, học nhiều) thanh-tịnh, trang-nghi�m tự th�n. Những g� l� t�m? � Một l�, t�n-k�nh H�a-thượng, A-x�-l�, đa-văn thanh-tịnh. Hai l�, xa-l�a ki�u-mạn, sinh t�m nh�n-nhường, đa-văn thanh-tịnh. Ba l�, tinh-tiến dũng-m�nh, đa-văn thanh-tịnh. Bốn l�, an-trụ ch�nh-niệm, đa-văn thanh-tịnh. Năm l�, v� người cầu ph�p, n�i nghĩa s�u rộng, đa-văn thanh-tịnh. S�u l�, kh�ng ưa bảo-hộ m�nh, ch� người, đa-văn thanh-tịnh. Bảy l�, thường hay qu�n-s�t hết thảy thiện-ph�p, đa-văn thanh-tịnh. T�m l�, lắng nghe ch�nh-ph�p, y như chỗ n�i m� tu-h�nh, đa-văn thanh-tịnh. Thiện-nam-tử! T�m thứ đa-văn thanh-tịnh như thế, Bồ-t�t c�c �ng đều n�n tu-tập, sẽ ch�ng chứng được V�-thượng ch�nh đẳng Bồ-đề! [17]

Khi đức Thế-T�n n�i những hạnh Bồ-t�t như thế rồi, Ng�i bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc rằng: �Thiện-nam-tử! Sau khi T�i nhập Niết-b�n chừng năm trăm năm l�c ch�nh-ph�p sắp diệt, v�-lượng ch�ng-sinh ch�n, bỏ thế-gian, kh�t-ngưỡng Như-Lai, ph�t-t�m v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c v�o nơi A-lan-nh�, v� đạo v�-thượng, tu-tập những hạnh-nguyện Bồ-t�t như thế, đối với đạo Đại-bồ-đề được bất-tho�i-chuyển. V�-lượng ch�ng-sinh ph�t t�m như thế, khi mệnh-chung được sinh l�n cung trời Đ�u-suất, được thấy th�n �ng (Di-Lặc Bồ-t�t) v�-bi�n ph�c-tr� trang-nghi�m, si�u-việt sinh-tử, chứng Bất-tho�i-chuyển. V�, ở đời mai sau ngồi dưới c�y Bồ-đề Đại-bảo long-hoa được v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c.

Trong l�c đức Thế-T�n n�i ph�p ấy, hai vạn năm ngh�n vị Bồ-t�t mới ph�t t�m, đối với hạnh Bồ-đề sắp bị tho�i-chuyển, nghe được ph�p như thế, ph�t t�m ki�n-cố, qua ng�i Thập-t�n đến ng�i thứ s�u trong Thập-trụ. Ba vạn t�m ngh�n B�-la-m�n tịnh-hạnh dứt hẳn t�-kiến, được đại-ph�p-nhẫn v� Đ�-ra-ni. Bảy vạn s�u ngh�n người đều ph�t t�m v� đẳng-đẳng, v�-thượng ch�nh-đẳng ch�nh-gi�c. [18]

TO�T-YẾU

IX.- PHẨM C�NG-ĐỨC TRANG-NGHI�M

Đại-bồ-t�t Di-Lặc bạch Phật: �Bạch đức Thế-T�n! Bồ-t�t tu c�ng-đức g� mới c� thể ở trong A-lan-nh� được?�

Đức Phật bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �Chỉ cần tu một ph�p l� �qu�n hết thảy căn-nguy�n phiền-n�o tức l� tự-t�m�, l� ở được nơi A-lan-nh�, cầu đạo v�-thượng. Nếu ai kh�ng biết căn-bản phiền-n�o, kh�ng biết nguy�n-nh�n của 5 cảnh từ tự-t�m sinh, c�n nhiễm-trước v�o 6 trần, chưa thể ở A-lan-nh� được. Đại-bồ-t�t ở nơi tịch-tĩnh thấy cảnh ngũ-dục n�n qu�n tự-t�m v� nghĩ: �Từ trước tới nay bị lu�n-hồi lục-đạo đều do tự nơi vọng-t�m sinh ra m�-hoặc, đi�n-đảo, tham-nhiễm ngũ-dục�. Bồ-t�t như thế l� người ở được nơi A-lan-nh�, sau sẽ th�nh Phật v� ai c�ng-d�ng vị ấy được ph�c-đức v�-lượng�.

C� những hạng người kh�ng ở nơi A-lan-nh� được: hạng người th�ch đoạn-kiến, th�ch của b�u, đồ vui, ki�u-mạn, gh�t gi�o-ph�p Đại-thừa, ưa t�-kiến, kh�ng tin Phật, tự ph� giới sai tr� giới.

Những người ở nơi A-lan-nh� c� những đức sau đ�y: Đầy đủ danh-văn (nghe giỏi), hiểu biết ph�n-minh, ch�nh-niệm, t�y thuận. C� từ, bi, hỷ, xả. Thường trụ trong 4 v�-cấu-t�nh, thường l�m 12 hạnh Đầu-đ�, xa l�a tại-gia xuất-gia, bỏ hẳn lừa, nịnh, ghen gh�t. Giữ giới nghe nhiều, nhập ch�nh-định, đủ tr�-tuệ, được lục th�ng, tu chủng-tr�, đủ phương-tiện, kh�ng ph�ng-dật. Đủ bố-th�, �i-ngữ, lợi-h�nh, đồng-sự. Qu�n tự th�n kh�ng bản-t�nh, qu�n tha-th�n kh�ng bản-t�nh, th�n-t�m kho�i-lạc, được b�nh-đẳng-tr�. Đoạn phiền-n�o, độ ch�ng-sinh, học ph�p-m�n, chứng Phật-quả. Th�ch kh�ng-t�nh, được v�-�y, khởi bi-nguyện, kh�ng ch�n hai thứ v�-ng�. Bỏ ng�-kiến, biết rộng 12 nh�n-duy�n. Qu�n 5 uẩn sinh diệt, qu�n 12 nh�n-duy�n như l�ng trống, qu�n 18 giới t�nh đồng ph�p-giới, tục-đế-ph�p kh�ng bỏ kh�ng ham. Th�nh-tựu: qu�n bất-kiến-th�n, bất-kiến-ngữ, bất-kiến-� v� nhất-thiết-tr�. (Phật-tử th�nh-tựu 4 ph�p thanh-tịnh ấy, hiện-th�n chứng được �ch�nh-t�nh ly sinh�. Ch�ng th�nh v�-thượng-gi�c).

Đầy đủ 8 ph�p tam-muội thanh-tịnh, 8 ph�p tr�-tuệ thanh-tịnh, 8 thứ thần-th�ng thanh-tịnh; hiện-th�n được 8 thứ thanh-tịnh. V�, Bồ-t�t lại c� 8 thứ đa-văn thanh-tịnh, trang-nghi�m tự-th�n.

Đức Phật lại bảo Đại-bồ-t�t Di-Lặc: �Sau khi T�i nhập-diệt chừng 500 năm c� nhiều ch�ng-sinh ph�t t�m v�-thượng v�o nơi A-lan-nh�, tu hạnh Bồ-t�t được bất-tho�i-chuyển. Nhiều ch�ng-sinh như thế, mệnh-chung sinh l�n Đ�u-suất, được gặp �ng (Di-Lặc) chứng bất-tho�i-chuyển v� sau sẽ th�nh Phật�.

Khi nghe đức Phật n�i Ph�p ấy xong, 15.000 Bồ-t�t ph�t t�m ki�n-cố, qua Thập-t�n đến ng�i thứ 6 trong Thập-trụ, 38.000 B�-la-m�n được đại-ph�p-nhẫn v� Đ�-ra-ni, 76.000 người ph�t t�m v�-thượng-gi�c.

[1] C�ng-đức trang-nghi�m: �C�ng� l� c�ng-năng trong việc lợi-�ch, ph�c-đức; c�ng-năng ấy l� đức của thiện-hạnh, n�n gọi l� �c�ng-đức�. �Đức� c�n c� nghĩa l� được, do c�ng tu m� được, gọi l� �C�ng-đức�. �Trang-nghi�m� c� nghĩa l� đem những c�i hay, c�i đẹp, t�-điểm cho đất nước huy-ho�ng, hoặc đem những c�ng-đức t�-điểm cho th�n-thể nghi�m-trang, đẹp-đẽ. Nơi đ�y, c�c Bồ-t�t đem c�ng-đức tu được, t�-điểm cho tự-th�n, quốc-giới, ch�ng-sinh được tốt đẹp.

[2] Năm cảnh: Tức sắc, thanh, hương, vị v� x�c.

[3] Bốn ma-qu�n: 1/ Phiền-n�o-ma: tham, s�n, si�, l�m n�o-hại th�n-t�m n�n gọi l� ma. 2/ Ngũ-ấm-ma: 5 thứ: sắc, thụ, tưởng, h�nh, thức hay sinh ra mọi khổ-n�o n�n gọi l� ma. 3/ Tử-ma: sự chết hay dứt th�n-mệnh người ta, n�n gọi l� ma. 4/ Thi�n-ma: c�i Tha-h�a-tự-tại-thi�n hay l�m hại việc thiện của người n�n gọi l� thi�n-ma (ma nơi c�i trời).

[4] Đoạn tr�n, từ chỗ �Bấy giờ�, đến chỗ �ch�ng-sinh�, Bồ-t�t Di-Lặc hỏi về c�ng-đức tu của Bồ-t�t, đức Phật thuyết-minh về một đức m� c�c Bồ-t�t cần tu, đ� l� đức �qu�n hết thảy căn-nguy�n phiền-n�o tức l� tự t�m�. Nghĩa l�, t�m thanh-tịnh kh�ng nhiễm. Người được thế l� ch�n-Phật-tử, n�n c�ng-d�ng.

[5] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa�, đến chỗ �v�-thượng�, đức Phật thuyết-minh về hai lỗi m� người ở Lan-nh� cần xa tr�nh, như những người cho kh�ng c� nh�n-quả, chỉ một đời l� hết v.v�

[6] Chỗ n�y c�n một đoạn: �Lại nữa, thiện-nam-tử! Bồ-t�t xuất-gia lại c� 4 ph�p khỏi hẳn sinh-tử được đại-bồ-đề�.- V� kh�ng c� những c�u sau nữa, sợ lầm, n�n kh�ng để tr�n ch�nh-văn, m� ghi đ�y để tồn cổ (lời dịch-giả)

[7] Hai thứ v�-ng�: 1/ Nh�n-v�-ng�: C�i ta tự-thể, tự-chủ l� �ng�. Người ta kh�ng hiểu thấu nghĩa 5 uẩn giả-hợp, cố chấp th�n-thể con người l� thực, c� tự-chủ, tự-tại gọi l� �nh�n-ng�. Nay hiểu r� nghĩa 5 uẩn giả-hợp, thấu suốt đến chỗ thực kh�ng c� thực-thể của con người l� �Nh�n-v�-ng�. Đ� l� sự qu�n đạo của Tiểu-thừa để dứt phiền-n�o-chướng, chứng Niết-b�n vậy. 2/ Ph�p v�-ng�: Cố chấp c�c ph�p (sự vật) c� thực-thể, thực-dụng l� �ph�p-ng�. Nay hiểu r� c�c ph�p do nh�n-duy�n-sinh, thấu suốt đến chỗ thực kh�ng c� tự-t�nh l� �Ph�p-v�-ng�. Đ� l� qu�n-đạo của Đại-thừa Bồ-t�t, để dứt sở-tri-chướng, m� được Bồ-đề vậy. Tiểu-thừa chỉ ngộ c� �nh�n-v�-ng�, nhưng Bồ-t�t ngộ cả 2 thứ v�-ng�.

[8] Tục-đế: Thực-nghĩa của việc thế-tục. C�n gọi l� �Thế-đế�. Tr�i với Tục-đế l� �Ch�n-đế�. Ch�n-đế l� thực-nghĩa của ch�n-l�. L� thực-nghĩa m� c�c bậc Th�nh nh�n thấy. C�n gọi l� �Thắng-nghĩa-đế�.

[9] 4 ph�p tr�n l� qu�n về th�n, khẩu, � v� 62 kiến. Qu�n th�n như-huyễn, kh�ng khởi ra sự chấp-trước về th�n-kiến. Qu�n ng�n-ngữ t�nh kh�ng, kh�ng khởi ra 4 sự bất thiện về nghiệp khẩu. Qu�n �, tức t�m, t�m sở đều do duy�n-khởi, kh�ng c� tự-t�nh, tức kh�ng khởi ra sự ph�n-biệt. Qu�n 62 kiến, bỏ hết thảy t�-kiến.

[10] Ch�nh-t�nh ly-sinh: C�n gọi l� �Th�nh-t�nh ly-sinh�. Sinh v�-lậu-tr� dứt trừ phiền-n�o, n�n gọi l� �Th�nh-t�nh�. Thanh-văn, Duy�n-gi�c v�o ng�i Kiến-đạo, sinh được một phần tr�-tuệ v�-lậu, dứt phiền-n�o-chướng; Bồ-t�t sinh một phần tr�-tuệ v�-lậu, dứt trừ cả hai chướng: phiền-n�o v� sở-tri, nh�n đ� m� được một phần Th�nh-t�nh, xa l�a hẳn sự sinh-khởi của dị-t�nh (ph�m-phu), n�n gọi l� �Th�nh-t�nh ly-sinh�. Chữ �Th�nh� c� nghĩa l� �ch�nh�, n�n �Th�nh-t�nh ly-sinh� tức l� �ch�nh-t�nh ly-sinh�.

[11] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa thiện-nam-tử! Người đủ 4 đức��, đến chỗ �ch�nh-gi�c�, đức Phật thuyết-minh về Bồ-t�t ở nơi Lan-nh� cần c� 11 loại thuộc về 4 đức.

[12] Thiện-sảo: C� nghĩa l� tốt l�nh, hay đẹp, kh�o-l�o, nhiệm-mầu.

[13] 22 căn: 1/ Nh�n-căn (Caksurindriya): mắt. 2/ Nhĩ-căn (Srotrendriya): tai. 3/ Tỵ-căn (Ghr�nend-riya): mũi. 4/ Thiệt-căn (Jihvendriya): lưỡi. 5/ Th�n-căn (K�y-endriya): th�n-thể. 6/ �-căn (Manendriya). (Trở l�n thường gọi l� 6 căn). 7/ Nữ-căn (Strindriya): bộ sinh-dục của đ�n b�. 8/ Nam-căn (Purusendriya): bộ sinh-dục của đ�n �ng. 9/ Mệnh-căn (Jivitendriya): thọ-mệnh của ch�ng-sinh. 10/ Khổ-căn (Duhkhendriya): đau khổ. 11/ Lạc-căn (Suk-hendriya): vui sướng. 12/ Ưu-căn (Daumanasyendriya): lo-lắng. 13/ Hỷ-căn (Saumanasyendriya): vui mừng. 14/ Xả-căn (Upekendriya): kh�ng vui kh�ng buồn. (Trở l�n 5 căn thuộc về sự hưởng-thụ, thường gọi l� 5 thụ). 15/ T�n-căn (Sraddhendriya): tin thực. 16/ Tinh-tiến-căn (Viryen-driya): gắng tiến. 17/ Niệm-căn (Smrrtindriya): nhớ nghĩ. 18/ Định-căn (Sam�dhindriya): an-định. 19/ Tuệ-căn (Pra-jnedriya): hiểu biết. (Trở l�n l� ngũ-căn). 20/ Vị-tri-đương-tri-căn (An�jn�tam�sy�mindriya): người tu 9 căn: �, lạc, hỷ, xả, t�n, tiến, niệm, định, tuệ trong Kiến-đạo, muốn biết l� Tứ-đế chưa từng biết, m� ph�t-khởi ra h�nh-động. 21/ Dĩ-tri-căn (�jnendriya): người tu 9 căn kia trong Tu-đạo tuy đ� biết r� l� Tứ-đế rồi nhưng, lại v� dứt c�c phiền-n�o kh�c, n�n đối với cảnh Tứ-đế thường thường phải hiểu biết. 22/ Cụ-tri-căn (�jn�t�vindriya): người tu 9 căn kia ở trong v�-học-đạo đ� biết trong sự biết r� l� Tứ-đế, tức l� đ� c� đầy-đủ về sự biết ấy. (Trở l�n l� 3 căn v�-lậu-căn).

[14] T�y-phiền-n�o: Những phiền-n�o t�y thuộc v�o căn-bản phiền-n�o. Căn-bản phiền-n�o c� 6 l�: tham, s�n, si, mạn, nghi, �c-kiến, (�c-kiến c� 5: th�n-kiến, bi�n-kiến, t�-kiến, kiến-thủ, giới-cấm-thủ). T�y phiền-n�o c� 20: 10 tiểu-t�y: phẫn, hận, ph�, n�o, tật, khan, cuống, xiểm, hại, ki�u; 2 trung t�y: v� t�m, v� qu� v� 8 đại-t�y: điệu-cử, h�n-trầm, bất-t�n, giải-đ�i, ph�ng-dật, thất-niệm, t�n-loạn, bất-ch�nh-tri.

[15] Sắc-ph�p: Chỉ cho những ph�p (sự-vật) thuộc ảnh-tướng, c� đối-đ�i, c� h�nh-chất chướng-ngại. Duy-thức-học cho: nh�n, nhĩ, tỵ, thiệt, th�n, sắc, thanh, hương, vị, x�c v� một phần ph�p-trần thuộc về sắc-ph�p.

[16] Ch�nh-t�nh: Cũng gọi l� Th�nh-t�nh. Chủng-tử của v�-lậu-tr� l� �Th�nh-t�nh�; xa l�a phiền-n�o l� �Ch�nh-t�nh�.

[17] Đoạn tr�n, từ chỗ �Lại nữa, thiện-nam-tử�đầy-đủ 8 ph�p�, đến chỗ �ch�nh-đẳng Bồ-đề�, đức Phật thuyết-minh về Bồ-t�t ở nơi Lan-nh� c� 8 ph�p Tam-muội thanh-tịnh, 8 thứ tr�-tuệ thanh-tịnh, 8 thứ thần-th�ng thanh-tịnh, 8 thứ thanh-tịnh nơi hiện th�n v� 8 thứ đa-văn thanh-tịnh. Được những 8 đức ấy sẽ ch�ng chứng v�-thượng-gi�c.

[18] Đoạn tr�n, từ chữ �Khi� đến chỗ �ch�nh-gi�c�, đức Phật n�i sau n�y ai thực-h�nh hạnh Lan-nh� sẽ được nhiều lợi-�ch. V� đương thời, do nghe ph�p, ch�ng-nh�n cũng hưởng được nhiều lợi-�ch.

Đến đ�y hết quyển thứ 7

�

�� ��

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]