�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1723 10 Quy�̉n�� KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

[ Mục Lục | Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 | Quy�̉n 3 | Quy�̉n 4 | Quy�̉n 5 | Quy�̉n 6 | Quy�̉n 7 | Quy�̉n 8 | Quy�̉n 9 | Quy�̉n 10 ]

KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

Đại Sư Khuy Cơ bi�n soạn �� Việt dịch: Cố H�a thượng Th�ch Ch�n Thường

Bi�n soạn: Gi�o sư Trương Đ�nh Nguy�n � Tu chỉnh v� hiệu đ�nh: Tỳ kheo: Th�ch Đồng Bổn

-o0o-

�QUYỂN 5

PHẨM THỨ BA TH� DỤ

Ba m�n ph�n biệt :�

� I. N�I R� DỤNG � .
�II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
�

I. N�I R� DỤNG �.�

C� 2 � :

1. Thu Tử l� hạng thượng căn nghe ph�p rồi liền tỏ ngộ. Bốn người kh�c l� hạng trung căn phải nhờ v�o th� dụ mới biết được. Tr�n đ� gi�o h�a cho hạng thượng căn, dưới phải l�m cho hạng trung căn hiểu r�. Cho n�n mới c� phẩm n�y.
2. Luận rằng : từ đ�y trở xuống l� thuyết Bảy th� dụ cho bảy loại ch�ng sinh c� đủ phiền n�o t�nh để đối trị bảy loại Tăng thượng mạn v� thuyết cho ba hạng người tuy kh�ng c� phiền n�o nhưng nhiễm mạn. Nhiễm mạn về Tam muội, Giải tho�t, Kiến v.v�, tức l� để đối trị loại nhiễm mạn n�y th� thuyết về Ba b�nh đẳng.�
Lại n�i : dư t�n Tu đa la thuyết minh về Mười nghĩa v� thượng.�
Đ�y c� � n�i chung chỉ r� 26 phẩm ở dưới sẽ thuyết minh về ba nghĩa n�y.
�Bảy th� dụ : ở tại bảy phẩm :
1) Dụ nh� lửa, ở phẩm Th� Dụ n�y.
2) Dụ về người con ngh�o t�ng, tại phẩm T�n Giải.
3) Dụ về m�y mưa, tại phẩm Dược Thảo.
4) Dụ h�a th�nh, tại phẩm H�a Th�nh.
5) Dụ đeo bảo ch�u, tại phẩm Ngũ B�ch Đệ Tử Thụ K�.
6) Th� dụ về cởi minh ch�u trong b�i t�c, tại phẩm An Lạc Hạnh.
7) Dụ th�y thuốc, tại phẩm Thọ Lượng.
Cứ theo thứ tự đ�, mỗi th� dụ ở tại một phẩm.
�Ba b�nh đẳng : c� trong 9 phẩm :
1)� Th� Dụ.
2)� Thụ K�.
3)� Ngũ B�ch Đệ Tử Thụ K�.
4) Thụ k� Cho Hạng Hữu Học V� Học.
5)� Ph�p Sư.�
6)� Khuyến Tr� .
7)� Đề Đ� Đạt Đa.�
8)� Thường Bất Khinh.�
9)� Thấy Bảo Th�p.�
T�m phẩm đầu đều c� thụ k�, thuyết về sơ thừa b�nh đẳng. Trong phẩm Thấy Bảo Th�p ở cuối th� thuyết gộp cả hai thứ b�nh đẳng l� Sinh tử Niết b�n b�nh đẳng, ph�p với th�n b�nh đẳng.
� Mười nghĩa v� thượng : c� ở 21 phẩm :
- Ch�n v� thượng đầu c� ở 7 phẩm :
1)� Dược Thảo Dụ.�
2) H�a Th�nh Dụ : tại đ�y c� hai v� thượng thứ hai v� thứ ba.�
3) Ngũ B�ch Đệ Tử Thụ K�.�
4) Thấy Bảo Th�p.�
5) An Lạc Hạnh.�
6) Dũng Xuất.
7) Thọ Lượng : tại đ�y c� hai v� thượng thứ t�m v� thứ ch�n.�
Trong 7 phẩm tr�n, trừ c�c phẩm thứ hai, thứ bảy, c�n năm phẩm kia mỗi phẩm c� một v� thượng.
- Dư t�n Tu đa la l� v� thượng thứ mười. C� nghĩa l� 14 phẩm c�n lại đều l� v� thượng thứ mười.�
Ở trong 14 phẩm n�y c� hai lực : Ph�p lực� v� Tu h�nh lực.
+ Ph�p lực c� 3 phẩm :�
1) Ph�n Biệt C�ng Đức.�
2) T�y Hỷ C�ng Đức.�
3) Ph�p Sư C�ng Đức.
+ Tu h�nh lực c� 7 lực, gộp lại l� 11 phẩm :
1. Tr� lực, c� ba phẩm :�
�� 1) Ph�p Sư.
�� 2) An Lạc Hạnh.
�� 3) Khuyến Tr�.
2. Thuyết lực, c� 1 phẩm : tức l� Thần Lực.
3. H�nh khổ hạnh lực, cũng c� 1 phẩm : tức l� phẩm Dược Vương.
4. Gi�o h�a ch�ng sinh h�nh khổ hạnh lực, cũng 1 phẩm, đ� l� phẩm Diệu �m.
5. Hộ ch�ng sinh chư nạn lực, c� 2 phẩm :
�� 1) Quan �m Phổ M�n.�
�� 2) � La Ni.
6. C�ng đức thắng lực, c� 1 phẩm : l� phẩm Diệu Trang Nghi�m Vương Bản Sự.
7. Hộ ph�p lực, c� 2 phẩm :�
�� 1) Phổ Hiền.�
�� 2) Ch�c Lụy.�
Mười v� thượng ở sau l� bảy th� dụ ở phần đầu.
� Tam b�nh đẳng t�n : gọi l� Thượng t�n. N�n trong bản luận giải bảy dụ ba b�nh đẳng xong, n�i : �Dư t�n Tu đa la n�i r� nghĩa v� thượng�. V� thượng thứ mười l� t�n của ch�n loại v� thượng trước, gọi l� Hạ t�n. Cho n�n trong bản luận giải th�ch về v� thượng thứ mười, n�i : �Mười đ�y l� thắng diệu lực v� thượng dư t�n Tu đa la thuyết�.
- T�n c� hai nghĩa :
+ Một l� Văn t�n, v� chưa từng thuyết.
+ Hai l� Nghĩa t�n, v� trước tuy đ� thuyết, song chưa hết nghĩa, c�n muốn c� th�m � kh�c nữa, n�n nay lại thuyết nữa, gọi l� Nghĩa t�n.
Sợ văn d�i d�ng, n�n lướt qua chẳng n�i. Tới trong c�c phẩm sau sẽ nhất nhất giải th�ch kỹ, v� trong bảy phẩm : Dược Thảo, H�a Th�nh, Ngũ B�ch Đệ Tử, Bảo Th�p, Khuyến Tr�, An Lạc Hạnh v� Thọ Lượng, hoặc về văn hoặc về nghĩa đều n�i lại.
C�n bảy dụ, th� v� hạng ph�m phu hữu học gọi l� hạng c� phiền n�o, c� bảy loại Tăng thượng nhiễm mạn, để đối trị hạng n�y n�n thuyết bảy th� dụ.
Như chấp H�a th�nh cho đ� l� Ch�n th�nh (t�a th�nh c� thật), tức l� cho rằng c�i m� họ mong cầu l� Tam Ma Bạt Đề (thiền qu�n) thế gian sẽ l� Ch�n diệt (diệt độ thực sự).�
Chấp v� học l� vi�n m�n, n�n kh�ng c�n c� điều sở cầu g� nữa.�
Hạng v� học nhị thừa, gọi l� người kh�ng phiền n�o.
C� 3 loại ph�p chấp nhiễm mạn : Tam muội, Giải tho�t, Kiến v.v� . Đ� l� ph�p chấp hướng về nhị thừa, tuy chẳng gọi t�n l� Nhiễm.
Hạng n�y hồi t�m rồi, th� gọi l� Bồ t�t nhiễm� ph�p chấp. Hạng Bồ t�t n�y gọi l� nhiễm v� phiền n�o mạn. Luận dịch nghĩa l� đi�n đảo cũng l� � n�y.
� Nghĩa v� thượng th� trong đại thừa c� thể n�i l� c�. C�c thừa kh�c th� kh�ng. Do đ�, thuyết về ba thừa c� sự kh�c nhau, v� Gi�o L� Hạnh Quả c� sự kh�c nhau.
Luận dẫn lời Phật dạy : �Chẳng l�a th�n ta, đ� l� Nghĩa v� thượng�. Nhị thừa chẳng n�i nghĩa n�y, v� chẳng giải được. Do đ� v� thượng tức l� Gi�o L� Hạnh Quả của nhất thừa, t�y theo sự th�ch ứng m� phối v�o c�c phẩm.
� Bảy loại Ch�ng sinh cụ t�c phiền n�o :
Thứ nhất l� người cầu thế lực, khởi đi�n đảo bậc nhất, cầu c�ng đức Tăng thượng mạn, v� bị c�c phiền n�o thế gian thi�u đốt n�n cần cầu diệu cảnh quả b�o của trời người. V� loại n�y m� thuyết dụ Nh� Lửa.�
Ph� qu� tự tại, gọi l� thế lực. V� c�c ph�m phu cầu diệu cảnh ngoại quả c�ng nội quả b�o n�y của trời người, chẳng biết phiền n�o thi�u đốt nung nấu, cho n�n v� hạng n�y m� thuyết về dụ Nh� Lửa, bởi v� phiền n�o do thế lực của trời người thi�u đốt cũng như nh� lửa.
Thế t�n nay n�i c� 2 xe, tức l� thiện căn tam muội thế gian, Bồ đề chỉ l� giả giải (giải tho�t giả, chẳng phải giải tho�t thật) để khiến họ ra khỏi nh� lửa, rồi sau đ� khiến họ dần dần nhập Phật đại Niết b�n.�
Cho n�n luận n�i rằng : đối với hạng người thứ nhất, th� d�ng c�c loại c�ng đức thiện căn tam muội thế gian l�m phương tiện khiến họ th�ch th�, sau đ� khiến họ nhập Niết b�n.
�Ở đ�y chẳng n�i �Ch�nh chứng Sinh kh�ng Trạch diệt Ch�n tr� trong đạo giải tho�t gọi l� tam muội thế gian.
Giả giải đ� l� d� hươu, chẳng phải l� thể của xe. Từ qu�n đ� rồi nhập định thế gian, qu�n điều đ� chứng trước đ�y.
V� t�m th� n�n chẳng thấy Ch�nh tr� v� Sinh kh�ng như (ch�n l� Sinh kh�ng), m� lại thấy Hoặc, Nghiệp, Hậu khổ chẳng sinh, t�m liền biến, tưởng l� Niết b�n giải tho�t.�
Niết b�n m� Ch�nh tr� chứng được trong căn bản qu�n,� th� dưới đ�y gọi l� H�a th�nh.�
Chẳng n�i do giả qu�n m� biến th�nh Th�nh, v� chẳng hết khổ.�
Nay thuyết về ng�i Hậu đắc tr�, thời sau năng biến, tưởng giải (tưởng l� giải tho�t), gọi l� thiện căn tam muội thế gian. C�c thứ c�ng đức Khinh an Hỷ lạc, giả danh l� d� hươu, giả danh l� Chủng tr�, l� để cho họ th�ch th�, sau đ� dạy họ nhất thừa, rồi mới khiến họ nhập Phật đại Niết b�n, tới Phật vị, năng nhập xe tr�u (chỉ nhất Phật thừa) tức l� Hai tr�, tức l� Bồ đề. Niết b�n sở nhập tức l� Bảo sở.
�Trong dụ H�a th�nh ở sau, n�i rằng nhị thừa chấp chỗ Hoặc Khổ chẳng sinh đ� l� Niết b�n. L� thực Niết b�n trong đạo giải tho�t l� Ch��nh tr� chứng. Cho n�n n�i nhập H�a th�nh, l� để c�c l�i bu�n đều khỏi mệt. V� c�c tr� trước sau đều chẳng thể liễu ngộ mọi ph�p, n�n thực ra chẳng phải l� Chủng tr�.�
Thuyết về xe d�, xe hươu chỉ c� danh m� chẳng thấy l�n xe, v� n�i đ� v� như thiện căn tam muội thế gian, để khiến họ th�ch th�. Nhị thừa chấp đ� cho l� hai xe, thực ra chẳng phải l� thể của xe, như� bốn đi�n đảo m� nhị thừa khởi l�n.�
Ch�nh qu�n chẳng thế.
Sau mới tưởng giải, duy�n v�o đ�y m� khởi chấp. H�a th�nh cũng thế.�
Nay để đối trị th�i Tăng thượng mạn đi�n đảo cầu c�ng đức của hạng người cầu thế lực, cho n�n n�i th� dụ� về xe n�y.
Đ� l� dụng � của phẩm n�y. C�c nghĩa kh�c đ�y, sẽ giải th�ch sau.�

II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.

Th� : l� v�, l� tỉ loại (so s�nh, giống như).�
S�ch Ngọc Thi�n n�i : tỷ loại để gi�p nhau hiểu r�.
�Dụ : l� khai th�ng, l� hiểu r�.�
S�ch Ngọc Thi�n n�i : đ� l� hiểu, l� can gi�n vậy.�
Nay n�u c�c sự t�ch gần gủi ở thế gian để v� với đạo l� th�m diệu của Xuất thế gian, để khai thị cho kẻ chưa gi�c ngộ được hiểu r� sự m� muội trước đ�y.�
Th� dụ để hiểu r�, gọi l� phẩm Th� Dụ. Hoặc l� Th� tức l� Dụ, n�n gọi t�n l� phẩm Th� Dụ.

III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�

� C�u hỏi 1 : đ�y căn cứ v�o c�i l� dụ hiểu m� gọi t�n l� phẩm Th� Dụ. Sao phẩm trước lại lấy thẳng ph�p m� đặt t�n ph�p phẩm ?
Giải đ�p : trước sau l�m thể lệ lẫn nhau, l� ra thực n�n như thế. Nhưng việc đặt t�n kh�c nhau, l�m sao m� biết r� được nguy�n nh�n ? Song v� Phương Tiện l� nghĩa ri�ng trong ph�p, c�n Th� Dụ l� t�n chung chỉ sự v� von. Chung ri�ng đ� kh�c th� t�n gọi cũng phải kh�c, kh�ng thể cứ rập khu�n như nhau được.

� C�u hỏi 2 : cớ sao trong kinh c� tới 7 th� dụ, m� ri�ng đ�y được đặt t�n l� phẩm Th� Dụ c�n c�c phẩm kh�c được đặt gộp v�o t�n ri�ng của phẩm đ� ?
Giải đ�p : dụ tuy c� 7, nhưng đ�y l� đầu ti�n. Tuy n�u l�n t�n gọi chung, nhưng tự n� đ� l� t�n ri�ng, c�n c�c phẩm kh�c chẳng phải chỉ thuần t�y gọi l� th� dụ.

� C�u hỏi 3 : hạng trung căn t�n giải th� n�u ri�ng th�nh phẩm T�n Giải. Hạng thượng căn lĩnh k�, lẽ ra cũng phải n�u ri�ng. Cớ sao khi thuyết minh về việc Thu Tử lĩnh k� lại gửi gấm lu�n v�o trong phần đầu của phẩm n�y ?
Giải đ�p : về hạng trung căn lĩnh k�, văn rộng nghĩa d�i, bởi vậy n�u ri�ng. Thu Tử chẳng thế, n�n n�i k�m lu�n v�o đ�y. Lại v� Thu Tử lĩnh k�, khải thỉnh, n�n Phật mới n�u th� dụ. Cho n�n việc lĩnh k� của Thu Tử được thuyết minh k�m ở phần đầu của phẩm n�y.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ X� Lợi Phất�� tới� �được ph�p Vị tằng hữu�.�
T�n rằng : ch�nh trong phẩm n�y, chia l�m hai phần lớn :�
- Phần đầu n�i về việc Thu Tử� nghe ph�p lĩnh giải hoan hỷ kể lại th�nh tựu v� được thụ k�.
- Phần sau n�i về việc đức Phật d�ng th� dụ một c�ch rộng r�i để h�a độ cho hạng trung căn ở đ�.
�Phần đầu thuộc v�ng đầu đ� n�i ở tr�n : thuyết về ph�p nhất thừa. V�ng đầu c� bốn, tr�n : ph�p đ� thuyết xong, dưới đ�y l� � thứ hai : Thu Tử nghe ph�p lĩnh giải, tự tr�ch rồi sinh hoan hỷ. Trong n�y c� hai phần : đầu l� trường h�ng, sau l� kệ tụng.�
Đ�y l� phần đầu.�
Theo c�ch giải th�ch của thế gian th� chữ Dũng nghĩa như chữ Kiểu, Nghi�u (c� nghĩa l� kiễng ch�n, co một ch�n l�n), chữ Dược nghĩa l� nhảy. �Co ch�n m� nhảy� h�nh dung sự hoan hỉ tới cực độ. Được nghe ch�n đạo, thấy được quyền thừa, n�n dũng dược tưng bừng (v� c�ng phấn khởi).
�Được thỏa l�ng mong muốn, cho n�n hoan hỷ. Để tỏ r� đ� ph�t t�m đại thừa n�n liền đứng dậy. T�m hợp với điều Phật thuyết n�n chắp tay nhất t�m xin Phật giảng th�m. Chi�m ngưỡng t�n nhan gi�i b�y bản t�m với Phật n�n n�i l� : �Bạch Phật�.�
Ph�p �m đ�y l� chỉ ng�n gi�o đại thừa.�
V� l� ph�p chưa từng được nghe n�n n�i l� đắc vị tằng hữu (được ph�p chưa từng c�).
Lại do ba nghĩa, cho n�n hoan hỷ :
1) Nghe Phật thuyết ph�p, t�m an như biển ; biết đ�y l� Phật chẳng phải l� ma, cho n�n hoan hỷ.�
2) Nghe giảng nhất thừa ng�y nay l� thực thừa, mới hiểu r� tam thừa ng�y xưa chỉ l� quyền thừa, tam thừa l� nh�n của nhất thừa, bởi vậy hoan hỷ.�
3) Nghe Phật n�i 1.200 A la h�n� cũng đều sẽ th�nh Phật, cho n�n hoan hỷ.
*
-Kinh văn : �V� sao như vậy�� tới� �v� lượng tri kiến�.�
T�n rằng : dưới đ�y giải th�ch về nguy�n nh�n của sự hoan hỷ, c� bốn :
1) V� mất đại ph�p đến nỗi phải thở than.
2) Ở bậc tiểu thừa, nay nghe đại ph�p th� sinh hoan hỷ.
3) Hoan hỷ v� nay được nghe đại ph�p th� hết phiền n�o.�
4) V� biết rằng l� Phật tử th� sẽ th�nh đạo.�
Đ�y l� phần đầu.
* Chữ Dự [ 豫 ] c� nghĩa như chữ Nhập, chữ Quan. S�ch Ngọc Thi�n n�i : Dự c� nghĩa l� �l�m trước� ,l� �dự bị � , l� �từ l�u�. Theo s�ch Thiết Vận, chữ n�y �m đọc như� Dật, nhưng s�ch n�y viết l� [ 豫 ], đ�ng phải viết l� [ 預 ]. S�ch Nhĩ Nh� viết l� [ 預 ], v� giải nghĩa l� : c�ng, c�ng với. Cổ văn viết l� [與] như c�u �C�ng tất dự [與] y�n� (ng�i ắt dự v�o đ�).�
Chữ Cảm : nghĩa l� Kh�ch (cảm kh�ch = x�c động). Chữ Thương : đ�y c� nghĩa l� Th�n (than thở).
Xưa kia nghe chuyện Bồ t�t được thụ k� như vậy, m� ch�ng t�i chẳng được gia nhập v�o số c�c vị xưa nghe thụ k�, chẳng được dự v�o việc thụ k�, bởi vậy n�n đ� x�c động �n hận x�t xa v� đ� mất năm loại tri kiến của Như Lai, hoặc mất tri kiến Tr� t�nh Tr� tướng của Như Lai.
*
-Kinh văn : �Thế t�n ! T�i thường ở một m�nh�� tới� �m� được tế độ� .
T�n rằng : dưới l� ở bậc tiểu thừa n�n phải than thở.�
C� hai � : đầu ti�n than nỗi trụ ở tiểu thừa; sau đ� l� tự tr�ch bản th�n.�
Đ�y l� phần đầu.�
* �Thường� : c� nghĩa l� Hằng.� Chữ �Mỗi� : c� nghĩa như S�c, Lũ (nhiều lần), l� từ chỉ số lần kh�ng nhất định. �Nhập� : c� nghĩa l� chứng.
- Ph�p t�nh : đ�y l� nh�n v� ng�, l� ch�n như, m� mọi người ai cũng c� thể chứng được.�
T�i v� Bồ t�t đều c� thể chứng nhập V� ng� ch�n như, v� sao m� một m�nh Như� Lai đ� từ tiểu thừa m� được độ tho�t ?�
Hoặc l�, T�nh : đ�y l� chỉ Thể. C�ng nhập trong Phật ph�p thể loại.
* C� bản chữ Thường [ 常 ]� viết th�nh [嘗 ] c� nghĩa l� �đ� từng �.
*
-Kinh văn : �Đ� l� lỗi của ch�ng con, chẳng phải l� do Thế t�n� .
T�n rằng : dưới l� tự tr�ch m�nh.
C� ba phần : đầu l� phần n�u, thứ đến giải th�ch, cuối c�ng l� kết luận.�
Đ�y l� phần n�u.
* Chữ Cữu : c� nghĩa l� tội lỗi, tội lỗi của t�i. Chữ Cữu, �m gọi l� phi�n thiết của Cự Cửu. Chữ n�y l� chữ hội � : hội � của hai chữ Nh�n C�c. Người ta c� điều chống đối tr�i ngược nhau th� th�nh ra tội lỗi.
*
-Kinh văn : �Sở dĩ như vậy l� v� sao�� tới� �m� được giải tho�t�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch nguy�n do.
Nh�n : đ�y l� chỉ Nh�n h�nh để th�nh đại Bồ đề, chỉ bốn hạnh Bồ t�t ở Thất địa :
1. Bồ đề phần. 3. C�c thần th�ng.�
2. Ba la mật.� 4. Th�nh tựu hữu t�nh.�
Ng�i Ca Diếp n�i rằng : �Đối với Bồ t�t ph�p, Du h� thần th�ng, Tịnh Phật quốc độ, Th�nh tựu hữu t�nh, th� t�m chẳng ưa th�ch�. Cho n�n Nh�n của Ch�nh gi�c ch�nh l� bốn hạnh n�y.�
* Chữ Đ�i (đợi) : c� nghĩa l� mong đợi, khao kh�t, hy vọng.
Thu Tử tự n�i : Nếu bọn ch�ng ta mong đợi, hy vọng, khao kh�t c�i nh�n của V� thượng ch�nh gi�c, th� Phật ắt sẽ d�ng đại thừa m� độ tho�t cho. Song do ch�ng ta ở trong đại nh�n (nh�n đại thừa) m� chẳng sinh ra hy vọng chờ đợi, cho n�n Thế t�n chẳng d�ng đại thừa m� tế độ cho.�
Hoặc l�, Nh�n : l� chỉ cho t�m Bồ đề, c� ba loại :
1. Ch�n gh�t l�a bỏ hữu vi.�
2. Cầu Bồ đề�.
3. T�m niệm s�u sắc nghĩ tới ch�ng sinh.�
Tức l� trụ như vầy, tu h�nh như vầy, h�ng phục t�m đ� như vầy.
*
-Kinh văn : �Song ch�ng con �� tới��� �tư duy thủ chứng �.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận tự tr�ch.�
Song do chẳng hiểu l� Phật đ� d�ng phương tiện t�y nghi m� diễn thuyết về c�c ph�p, mới� nghe đ� tin đ� thụ h�nh, tư duy thủ chứng ngay, n�n Phật chẳng d�ng đại thừa m� độ tho�t cho. Do đ�, đ�y l� lỗi của ch�ng con.�
*
-Kinh văn : �Thế t�n�� tới� �khoan kho�i rất được y�n ổn�.�
T�n rằng : đ�y l� mừng nay được nghe m� hết phiền n�o.
* Chữ Khắc [ 剋 ] đ�y nghĩa l� Chuy�n.
Xưa nay tu tiểu thừa, chuy�n tự tr�ch tự hối chẳng cầu đại thừa.
Chữ Nghi : l� nghi Bồ đề đối với bản th�n m�nh kh�ng c� phần, chẳng sinh ra ưa th�ch. Hoặc lại c�n cho rằng bản th�n m�nh đ� được giải tho�t kh�ng kh�c g� Phật. Nay nghe Phật n�i ph�p m� Phật chứng được rất s�u rất kh� hiểu, nhị thừa chẳng hiểu, cho n�n nghi Phật l� ma.
Nay đ� nghe thuyết nhất thừa l� thực, tam thừa l� quyền, biết xưa tu tiểu (thừa) l� nh�n của đại (thừa) bởi vậy Hối đoạn.
Biết rằng m�nh c� phần Bồ đề sẽ được th�nh Phật. Biết sở đắc giải tho�t l� Phật phương tiện, cho n�n nghi cũng đoạn, t�m khai � giải, th�n � thảnh thơi.�
Thảnh thơi : c� nghĩa l� y�n ổn vui vẻ. Đ� kh�ng nghi hối nữa, n�n khoan kho�i y�n ổn. Nghi hối nếu nảy sinh sẽ thường xuy�n chẳng y�n ổn, l�m sao m� được thảnh thơi ?
* Chữ Đoạn : c� hai �m Đoạn v� Đo�n, nay lấy �m đầu, c� nghĩa l� cắt đứt, dứt đứt.

Hỏi : Nghi sinh ph�n biệt, nhập Kiến (đạo) liền trừ; Hối thường hay lo, l�a dục liền xả. Tại sao Thu Tử đến nay mới trừ được hai thứ đ� ?
Đ�p : Nghi do phiền n�o, đến quả Dự lưu sẽ hết. Hối bạn với phiền n�o, l�a dục liền trừ. Nay loại ph�p chấp n�y dị thục sinh nghi, như A la h�n nghi loại Hắc di�m (muối đen), nghi về sự, sinh ra gh�t gọi l� hối, về l� chẳng sai.
Thể của việc sinh nghi ra gh�t n�y l� Thiện Qu� (xuất ph�t từ thiện t�m, m� thấy xấu hổ), v� khinh rẻ cự tuyệt c�c việc bạo �c, hoặc ch�nh l� một phần của Ch�n, Tuệ c�ng với V� tham, v� cũng tức l� x�t kỹ t�m v� t�m sở, c� điều l� tướng t�nh của Hối ắt th� động.
L�a dục xả : l�a dục c� Hối ắt sinh ra gh�t, v� vậy m� gọi l� Hối, đ� l� căn cứ v�o quả m� đặt t�n. Lẽ n�o L�a dục rồi m� lại chẳng ch�n gh�t ?
*
-Kinh văn : �Ng�y nay mới biết�� tới� �được phần Phật ph�p�.
T�n rằng : biết l� Phật tử v� đạo th�nh.
Du Gi�, quyển 84 c� s�u c�u, đ� l� :
L� đại sư tử,�
Bụng Phật sinh ra,�
Miệng Phật sinh ra,�
Phật ph�p sinh ra,�
Phật ph�p h�a ra,�
Được ph�p đẳng phần.
Kinh Thắng Man n�i rằng : �được của cải dư thừa của Phật�,� th� ở trong đ�y c� bốn c�u.
Du Gi� n�i : c�u đầu l� tổng c�, năm c�u sau l� biệt c�.
Do bụng sinh ra : c� nghĩa l� đ� lựa lọc loại ra hạng con dị sinh k�m cỏi. Được tr� tuệ th�nh, l� do bụng Phật đ�ch th�n sinh ra. Chẳng giống hạng dị sinh chỉ l� con nu�i của Phật, v� hết thảy ch�ng sinh đều l� con Phật. Phật chẳng đ�ch th�n sinh ra, v� chẳng phải l� từ bụng sinh ra. Do Phật ph�p sinh ra, đ� mới l� thực sự sinh ra (ch�n sinh).
Th�m nữa, hạng nhị thừa cũng giống như con n�ng hầu, chứ chẳng phải l� con do vợ cả sinh ra. Cho n�n kinh dưới mới n�i l� : �Giống như con ta�.�
Bồ t�t Sơ địa sinh ở nh� Như Lai, v� chứng ph�p giới n�n đ� l� con do vợ sinh ra. Trước đ� chẳng phải l� con do vợ sinh ra, n�n gọi l� �chẳng phải bụng sinh�. Nay ph�t đại t�m sẽ l�m Bồ t�t sinh trong ph�p giới, th� gọi chung l� Bụng sinh.�
Miệng Phật sinh ra : c� nghĩa l� Từ �m thuyết ph�p m� sinh ra, Thể l� Văn tuệ, v� duy�n v�o Gi�o m� sinh ra.
Phật ph�p sinh ra : c� nghĩa l� do Như l� t�c �, t�y ph�p, h�nh ph�p m� sinh, Thể gồm hai tuệ Tư Tu, v� duy�n v�o L� Gi�o t�y ứng m� sinh.
Phật ph�p ho� ra : c� nghĩa l� từ đường Ph�p th�n m� th�nh lập được ph�p tương tự.
Đường ph�p th�n : chỉ hai nh�n ph�c tuệ của c�c Bồ t�t, ta cũng như vậy, v� từ trong hai nh�n đ� m� th�nh lập.�
Ph�p th�n c� hai loại, v� tiểu thừa đại thừa hai nghĩa kh�c nhau.
�Đắc ph�p đẳng phần : c� nghĩa l� được thụ dụng ph�p bảo, ph�p t�i v� lậu, v� l� ph�p tương tự.�
�Ph�p : chỉ Ph�p bảo hoặc bảy Th�nh t�i : T�n, Giới, Văn, Xả, Tuệ, T�m, Qu�.�
Đẳng : c� nghĩa l� tương tự .�
Phần : l� dư phần, phần loại.�
Chư Phật Bồ t�t c� khả năng d�ng ph�p t�i, ta nay cũng thế, cũng tương tự như họ, v� cũng được thụ dụng dư phần� Ph�p bảo v� lậu.
T�y sự th�ch ứng của ch�ng sinh :�
- Nếu họ ở địa vị nhị thừa m� lại hướng về dị sinh, th� đ� gi�o h�a cho họ một lượt nữa
- Nếu họ thật sự l� con Phật, nay l�m Bồ t�t m� lại hướng về nhị thừa, th� lại gi�o h�a cho họ một lượt nữa.�
Ngang với ch�n Phật tử : c� thể giải th�ch đ�ng như L�.�
Luận đ� c�n giải th�ch rằng : �C�c c�u như vậy chỉ r� Tăng thượng sinh vi�n m�n v� Phụ tương tự ph�p (ph�p tương tự với cha - chỉ Phật ph�p m� người tu Phật chứng được như Phật l� cha của c�c Phật tử) sinh vi�n m�n�. Trong năm c�u sau, ba c�u đầu chỉ r� Tăng thượng sinh vi�n m�n, hai c�u sau chỉ r� Phụ tương tự ph�p sinh vi�n m�n.
Tăng thượng sinh : c� nghĩa l� tự thể thắng sinh.
Phụ tương tự ph�p sinh : c� nghĩa l� nối d�i di thể của cha, d�ng gia t�i của cha, tất cả đều tương tự.�
Trong Tăng thượng sinh :
- C�u đầu loại trừ những lỗi lầm của Kh� thế gian, v� ph�p từ bụng ch�nh tr� của Phật sinh ra, loại trừ c�c thứ từ b�o thai �c Kh� thế gian sinh ra.�
- C�u thứ hai loại trừ những thứ do tinh huyết bất tịnh sinh ra, v� ph�p do miệng Phật sinh ra chẳng phải lấy tinh huyết l�m tự thể.�
- C�u thứ� ba loại trừ� dục tham, đ� chẳng phải l� do ch�nh ph�p sinh ra, v� ph�m phu do tham dục tư nhuận m� c�, chứ chẳng phải do ch�nh ph�p sinh ra.�
- C�u thứ tư chỉ r� ph�p tự thể tương tự từ đường Ph�p th�n m� được th�nh lập, nối d�i Ph�p th�n, tự thể th� thắng, được sự t�n qu� v� như nối d�i chủng t�nh Ba la m�n.�
- C�u thứ năm n�i về sự thụ dụng ph�p tương tự, thụ dụng ph�p t�i v� lậu của Phật, v� như người thế gian được thụ dụng của cải của bố mẹ vậy.�
Trong kinh văn n�y c� bốn, thiếu c�u thứ hai, v� H�a v� Sinh gộp lại l�m một c�u :�
Xưa trụ trong quyền thừa,
Chẳng phải ch�n Phật tử.
Nay cầu quả vị thực,�
Mới l� từ bụng sinh.
Đ� l� đại � của kinh văn n�y.�
Nhiếp Luận n�i rằng : Chẳng phải như nhị thừa l� con n�ng hầu v� tr�.�
Lại c� nghĩa rằng : Bốn đoạn n�i tr�n lần lượt gh�p với bốn nghĩa Khai Thị Ngộ Nhập trước (địa vị) Lĩnh giải.�
Cứ theo thứ tự m� nghi�n cứu kỹ về ph�p thể th� về l� chưa hẳn đ� thế.�
*
-Kinh văn : �Bấy giờ X� Lợi Phất�� tới� �lưới nghi đều đ� trừ�.�
T�n rằng : 25 tụng rưỡi, chia l�m hai phần :
�� 2 tụng rưỡi đầu l� phần n�u.�
� 23 tụng sau l� phần giải th�ch.
Phần đầu c� hai :�
- 1 tụng đầu trong phần n�u, � n�i được ph�p vị tằng hữu, trong t�m vui mừng v� hết nghi ngờ.�
- 1 tụng rưỡi sau, giải th�ch về việc đắc ph�p vị tằng hữu, thể hiện r� ưu hối đ� hết.
Đ�y l� 1 tụng của phần đầu.�
Xưa nghi ngờ bản th�n kh�ng c� phần được l�m Phật, nay nghe n�i sẽ được l�m Phật, bởi vậy hết nghi.�
Nghi l�m tổn hại ch�ng sinh, khiến họ kh� thể xuất ly, n�n v� với lưới.
*
-Kinh văn : �Xưa nay nhờ Phật dạy��� tới�� �nghe cũng trừ ưu hối�.�
T�n rằng : giải th�ch v� được ph�p vị tằng hữu, n�n tỏ r� ưu hối đ� hết.�
� n�i : xưa nay t�i nhờ được Phật dạy. Xưa kia v� trụ ở Tiểu, chẳng được Đại nữa, bởi vậy ưu hối. Nghe thuyết kinh n�y, h�m nay mới biết l� chẳng mất Đại v� những ph�p tu trước kia ch�nh l� nh�n của đại thừa. Do đ� m� hết hối.�
Phật �m hiếm c�, diệu dụng c� thể trừ được ưu n�o trong phiền n�o chướng của ch�ng sinh. Ta tuy lậu tận, nay nghe Phật �m cũng c� thể phục trừ được ưu n�o ph�p chấp.
Ưu : ở đ�y chỉ ưu phiền chẳng được l�m Phật :
1) �Ưu� tức l� c�i �ưu� của ph�p chấp, v� ly dục m� chẳng xả, như Tất Lan Đ� Phiệt Sa c� th�i quen xấu l� n�i lời th� �c, bởi v� ph�p chấp chẳng xả. Giống với nghi hối t�y ứng ở tr�n cũng thế.�
2)� Thực sự l� Ưu, tức l� �c t�c đều ch�n l�a, coi rẻ, xả thụ.�
X�t danh từ Ưu, th� :�
- Hoặc l� thiện ưu (sự lo �u hướng thiện) về ph�p chấp thuộc loại v� k�, l�a dục m� chẳng xả.
- Hoặc l� �Ưu� tương ứng với �N�o�, �N�o� tức l� ưu hối, chẳng phải l� phiền n�o.
*
-Kinh văn : �Ta ở trong hang n�i�� tới� �cớ sao tự khi m�nh�.�
T�n rằng : dưới l� 23 tụng về phần giải th�ch ở tr�n. Chia l�m bốn :
� 2 tụng rưỡi đầu, n�i về � �v� ở Tiểu giai (thềm bậc nhỏ - chỉ tiểu thừa) n�n than thở�.�
� 5 tụng rưỡi, than thở v� để mất Đại ph�p (chỉ ph�p đại thừa).�
� 14 tụng, tụng về nỗi vui mừng v� nay được nghe (Đại ph�p) nhờ vậy m� n�o tận.
� 1 tụng cuối, n�i về � biết l� Phật tử sẽ th�nh đạo.
Trước sau kh�c với trường h�ng ở tr�n, cho n�n trong phần đầu c� hai :�
- 1 tụng rưỡi đầu, than v� ở Tiểu vị.�
- 1 tụng sau, tụng về sự than thở.
Đ�y l� phần đầu.�
� h� : l� th�n từ, chỉ sự than thở : �Cớ sao lại tự khi�.
Khi : c� nghĩa l� khinh. Khinh khi bản th�n m�nh tiểu tr�, trụ chứng ở Tiểu (thừa) chẳng cầu Đại vị, cho rằng m�nh kh�ng c� phần, như thế gọi l� tự khinh khi.
*
-Kinh văn : �Ch�ng ta cũng Phật tử�� tới� �diễn thuyết Đạo v� thượng �.�
T�n rằng : 1 tụng n�y, tụng về sự than thở.�
V� lậu ph�p : l� ph�p t�nh ch�n như.
Nhập : c� nghĩa l� chứng.�
Về l� tuy c�ng chứng, c�ng được gọi l� Phật tử nhưng kh�ng c� tr� để c� thể sau n�y sẽ th�nh Phật v� đại ch�ng m� diễn thuyết ch�nh đạo nhất thừa.
*
-Kinh văn : �Kim sắc, ba mươi hai�� tới� �m� chẳng được sự� n�y�.�
T�n rằng : dưới l� 5 tụng rưỡi, than thở� v� bỏ mất Đại ph�p.�
Trong đ� chia l�m hai phần :�
� 3 tụng rưỡi đầu, n�i về Đại ph�p bị bỏ mất.�
� 2 tụng rưỡi sau, n�i r� c�i � bản th�n phải than thở.�
Trong phần đầu lại c� hai phần :�
- 2 tụng đầu, n�i về Nội ngoại trang nghi�m đức.
- 1 tụng rưỡi sau, n�i về Danh lợi cao quảng đức.�
Trong phần đầu n�y lại chia l�m hai :
+ 1 tụng đầu, n�i về đức cụ tướng h�ng ma.
+ 1 tụng sau, n�i về đức m�n hảo bất cộng.
�Đ�y l� 1 tụng của phần đầu.
�M�u v�ng r�ng ba mươi hai�: v� th�n Phật m�u v�ng r�ng c� 32 tướng đẹp.
�Theo Kinh Đại B�t Nh�, quyển 381 : �Phật bảo Thiện Hiện rằng : N�y Thiện Hiện ! Ba mươi hai tướng của Như Lai l� như thế n�o ?
N�y Thiện Hiện !
Một l� dưới ch�n Thế t�n c� tướng bằng phẳng đầy đặn, diệu thiện an trụ giống như đ�y hộp đựng đồ trang sức của nữ, mặt đất d� cao thấp lồi l�m thế n�o, chỗ n�o ch�n ng�i đặt l�n cũng thảy đều cảm thấy bằng phẳng như nhau.
Hai l� dưới ch�n Thế t�n c� v�n h�nh v�nh b�nh xe c� ng�n nan hoa; c�c h�nh v�nh, trục thảy đều vi�n m�n.
Ba l� tay ch�n Thế t�n thảy đều mềm mại, như b�ng Đổ La hơn hẳn mọi thứ mềm mại.�
Bốn l� giữa c�c ng�n tay ng�n ch�n của Thế t�n thảy đều c� m�ng nối giống như ch�n chim nhạn ch�a, c� m�u v�ng r�ng hoa văn giao nhau giống như tranh lụa.
Năm l� tất cả c�c ng�n ch�n ng�n tay Thế t�n đều tr�n đầy thon d�i rất đ�ng ưa th�ch.
S�u l� g�t ch�n Thế t�n rộng d�i tr�n đầy, tương xứng với mu b�n ch�n, hơn hẳn c�c lo�i hữu t�nh kh�c.
Bảy l� mu b�n ch�n Thế t�n d�i cao đầy đặn mềm mại đẹp đẽ tương xứng với g�t ch�n.
T�m l� hai bắp ch�n Thế t�n dần dần thon lại giống như bắp ch�n ch�a lo�i hươu ti�n Ế N� Da.�
Ch�n l� hai c�nh tay Thế t�n d�i thẳng tr�n lẳn giống như v�i voi ch�a, duỗi thẳng th� d�i chạm đầu gối.
Mười l� �m tướng Thế t�n thế cứng giấu k�n, giống như ngựa rồng, cũng như voi ch�a.
Mười một l� mỗi lỗ ch�n l�ng của Thế t�n mọc một l�ng mềm mại xanh mướt loăn xoăn theo chiều tay phải.
Mười hai l� T�c Thế t�n đều đầu chỉa l�n tr�n, xoăn t�t theo chiều tay phải, uyển chuyển mềm mại xanh mướt, trang sức cho th�n m�u v�ng r�ng, rất đ�ng ưa th�ch.
Mười ba l� Thế t�n da dẻ mịn m�ng mượt ma,� bụi nước v.v� thảy đều chẳng b�m.
Mười bốn l� da th�n Thế t�n đều m�u v�ng r�ng b�ng sạch, �nh l�n như đ�i v�ng đẹp được trang sức bằng c�c thứ b�u, được đại ch�ng ưa nh�n.
Mười lăm l� Thế t�n l�ng hai ch�n, l�ng hai b�n tay c�ng cổ v� hai vai, cả bảy chỗ ấy đều đầy đặn.
Mười s�u l� vai, cổ Thế t�n tr�n đầy, đẹp đẽ.
Mười bảy l� n�ch của Thế t�n đều đầy đặn chắc nịch.
Mười t�m l� Thế t�n dung nghi to lớn đẫy đ�, ngay ngắn.�
Mười ch�n l� Thế t�n th�n tướng cao to, đoan nghi�m.
Hai mươi l� Thế t�n thể tướng ngang dọc bằng nhau chu vi tr�n đầy như c�y Nặc C� Đ�.
Hai mươi mốt l� Thế t�n h�m, ức c�ng nửa th�n tr�n uy dung quảng đại như Sư tử ch�a.�
Hai mươi hai l� Thế t�n mặt thường tỏa �nh h�o quang, v�ng h�o quang ấy rộng tới một tầm.
Hai mươi ba l� Thế t�n tướng răng tới bốn mươi chiếc đều đặn bằng bặn, sạch kh�t, ch�n s�u trắng hơn tuyết, ngọc.
Hai mươi bốn l� chiếc răng nanh của Thế t�n trắng muốt, sắc nhọn.
Hai mươi lăm l� Thế t�n thường được vị ngon nhất, v� hầu mạch thẳng c� thể dẫn được tất cả c�c vị ngon nhất của mạch c�c chi tiết trong th�n; gi�, n�ng, bệnh vặt chẳng thể tạp nhiễu; v� chẳng tạp nhiễu n�n mạch tr�nh được c�c chứng ph� trầm, nhanh chậm, hoại tổn, �ng tắc; c� thể nuốt ngay nước bọt, c�c dịch lưu th�ng, khiến cho th�n t�m vui vẻ thoải m�i, thường được thượng vị.
Hai mươi s�u l� Thế t�n tướng lưỡi mỏng sạch rộng d�i, c� thể che k�n cả mặt tới tận r�a t�c cạnh tai.
Hai mươi bảy l� Thế t�n từ vận h�a nh�, t�y ch�ng nhiều �t, đều nghe như nhau. �m thanh của Ng�i to vang giống như trống trời, ph�t ng�n uyển chuyển như tiếng chim Tần Ca.
Hai mươi t�m l� Thế t�n l�ng mi giống hệt ngưu vương, xanh mướt ngay ngắn, chẳng lẫn v�o nhau.
Hai mươi ch�n l� con mắt Thế t�n l�ng đen đen l�y, l�ng trắng tắng tinh, v�ng đỏ ngăn c�ch s�ng sạch ph�n minh.
Ba mươi l� Thế t�n khu�n mặt tr�n như trăng tr�n, tướng l�ng m�y s�ng sạch như chiếc cung của Thi�n đế.
Ba mươi mốt l� Thế t�n ở giữa l�ng m�y c� tướng bạch h�o, xoắn theo chiều tay phải mềm mại như b�ng Đổ La, trắng to�t s�ng sạch tựa như tuyết như ngọc kha v.v�
Ba mươi hai l� bướu � Sắt Nhị Sa tr�n đỉnh đầu Thế t�n cao r� tr�n xoe giống như lọng trời.
N�y Thiện Hiện ! Đ� l� ba mươi hai tướng của bậc đại sĩ � .
Cứ theo kinh văn n�y th� c� b�i tụng thuyết chung rằng :�
Bằng, nan, mềm, m�ng, thon.
G�t, b�n, bắp, c�nh, k�n.
L�ng chĩa l�n mượt m�.
Da, v�ng, bảy, vai đầy.
D�ng tay d�i to bằng.
�nh sư tử, đủ răng.
Nanh, vị, lưỡi, �m, mi.
Mắt, mặt, h�o tướng, lọng.
Nếu theo Du Gi� th� kh�c với ở đ�y.�
Trong Du Gi� c�n thuyết về nh�n nghiệp, sợ rườm n�n th�i. Cứ như bộ ấy th� phải n�i l� :�
Bằng, nan, thon, g�t nhỏ.
M�ng ng�n, tay chẳng kho�o.
Thế,th�n, s�ng, chĩa l�n.
Sinh v�ng, l�ng, bảy chỗ.
Sư tử, vai đầy thẳng.
Đủ răng, kh�ng kẽ, tươi.
H�m rộng, vị, thanh, xanh.
Ngưu vương, đỉnh, h�o tướng.
B�i tổng tụng n�y lấy y xứ bốn căn Nh�n, Nhĩ, Th�n, Nam v� Thiệt căn l�m Thể.
��Thập lực giải tho�t�: đ� giải như tr�n.
Thu Tử tự than :�
�C�ng chung trong một ph�p
�M� chẳng được sự n�y�.
*
-Kinh văn : �T�m mươi thứ diệu hảo�� tới�� �m� ta đều đ� mất�.�
T�n rằng : đ� l� �Hảo m�n bất cọ�ng đức�.
�T�m mươi thứ diệu hảo� : Kinh B�t Nh� n�i : �Thiện Hiện hỏi rằng : T�m mươi t�y hảo của Như Lai Ứng ch�nh Đẳng gi�c l� g� ?�
N�y Thiện Hiện !�
Một l� m�ng tay Thế t�n hẹp d�i mỏng mượt s�ng b�ng tươi tắn như hoa đồng đỏ.�
Hai l� ch�n tay Thế t�n ng�n tr�n, thon, d�i, đều, thẳng, mềm mại, khớp xương chẳng lộ.�
Ba l� Thế t�n ch�n tay thảy đều bằng bặn, ở giữa c�c ng�n thảy đều đầy kh�t.
Bốn l� Thế t�n ch�n tay tr�n đầy như �, mềm mại b�ng mượt, sắc như hoa sen.�
Năm l� Thế t�n g�n mạch quấn qu�t rắn chắc, s�u k�n chẳng lộ.�
S�u l� Thế t�n hai mắt c� ch�n đều k�n, chẳng lộ.�
Bảy l� Thế t�n bước đi thẳng tiến đĩnh đạc như Long tượng vương (rồng-voi ch�a).�
T�m l� Thế t�n bước đi uy dung oai vệ như Sư tử vương.�
Ch�n l� Thế t�n bước đi khoan thai đĩnh đạc chẳng qu�, chẳng giảm giống như Ngưu vương.
Mười l� Thế t�n bước đi tiến dừng nh� nhặn giống như Nga vương (ngỗng ch�a).
Mười một l� Thế t�n khi ngoảnh lại ắt đều quay theo chiều tay phải như Long tượng vương, cả người chuyển theo.�
Mười hai l� Thế t�n chi tiết tr�n trịa đều đặn thon thả dần dần, bố tr� đẹp kh�o.�
Mười ba l� c�c khớp xương của Thế t�n giao kết kh�ng hở giống như rồng cuộn.�
Mười bốn l� Thế t�n đầu gối bố tr� đẹp kh�o, bền chắc, tr�n đầy.�
Mười lăm l� chỗ k�n của Thế t�n c� v�n đẹp đẽ, uy thế đầy đủ, vi�n m�n thanh tịnh.
Mười s�u l� Thế t�n th�n chi mượt m�, mềm mại, b�ng bẩy, tươi sạch, bụi gh�t chẳng b�m.
Mười bảy l� Thế t�n th�n dung đ�n hậu trang nghi�m kh�ng sợ, thường chẳng khiếp nhược.�
Mười t�m l� Thế t�n th�n chi ki�n cố tr� mật, kh�o gắn với nhau.
Mười ch�n l� Thế t�n th�n chi y�n định, đ�n trọng, kh�ng hề lắc lư, tr�n đầy kh�ng hoại.
Hai mươi l� Thế t�n th�n tướng giống như vua ti�n, v�ng quanh đoan nghi�m, s�ng sạch l�a b�ng mờ.
Hai mươi mốt l� Thế t�n th�n c� h�o quang bao quanh, khi đi v.v� lu�n tự tỏa s�ng.
Hai mươi hai l� Thế t�n bụng h�nh vu�ng vức ngay ngắn, kh�ng c� khiếm khuyết, nhu nhuyễn chẳng lộ, mọi tướng trang nghi�m.
Hai mươi ba l� Thế t�n rốn s�u, xo�y theo chiều tay phải, tr�n đẹp, thanh tịnh, s�ng b�ng.
Hai mươi bốn l� Thế t�n rốn d�y chẳng l�m chẳng lồi, xung quanh đẹp đẽ.
Hai mươi lăm l� Thế t�n da dẻ xa l�a ghẻ lở cũng kh�ng c� c�c tật như đốm đồi mồi, u bướu v.v�
Hai mươi s�u l� Thế t�n b�n tay đầy đặn mềm mại, b�n ch�n bằng phẳng vững ch�i.
Hai mươi bảy l� v�n tay Thế t�n s�u d�i s�ng thẳng b�ng mượt, chẳng đứt.
Hai mươi t�m l� Thế t�n m�i đỏ như son, s�ng b�ng �nh l�n l�n như quả Tần B�, m�i tr�n m�i dưới c�n xứng với nhau.
Hai mươi ch�n l� Thế t�n diện m�n (mặt) chẳng d�i chẳng ngắn, chẳng to chẳng nhỏ, đoan nghi�m đ�ng cỡ.
Ba mươi l� Thế t�n thiệt tướng (tướng lưỡi) mềm mỏng, rộng d�i, m�u như đồng đỏ.
Ba mươi mốt l� Thế t�n ph�t ra �m thanh oai vang s�u xa như voi ch�a gầm, r� r�ng trong trẻo.
Ba mươi hai l� Thế t�n �m vận mỹ diệu đầy đủ như tiếng vang trong hang s�u.
Ba mươi ba l� Thế t�n mũi cao d�i m� lại thẳng, lỗ mũi chẳng hở�.
Ba mươi tư� l� Thế t�n c�c răng bằng bặn, trắng muốt.
Ba mươi lăm l� c�c răng nanh của Thế t�n đều tr�n trắng s�ng sạch, nhọn sắc dần dần.
Ba mươi s�u l� mắt Thế t�n thanh tịnh, đen trắng r� r�ng.
Ba mươi bảy l� mắt Thế t�n d�i rộng v� như hoa sen xanh, rất đ�ng ưa th�ch.
Ba mươi t�m l� Thế t�n l�ng mi tr�n dưới tề chỉnh d�y dặn, chẳng trắng.
Ba mươi ch�n l� Thế t�n c� đ�i l�ng m�y d�i m� chẳng trắng, d�y m� mịn m�ng.
Bốn mươi l� Thế t�n c� đ�i l�ng m�y đẹp đẽ su�n sẻ, xanh mướt như m�u lưu ly.
Bốn mươi mốt l� đ�i l�ng m�y Thế t�n cao nổi s�ng mượt, h�nh giống như v�nh trăng đầu th�ng.
Bốn mươi hai l� Thế t�n tai d�y rộng to d�i, v�nh tai, d�i tai đều th�nh tựu.
Bốn mươi ba l� hai tai Thế t�n đẹp đẽ bằng bặn, kh�ng c� một khuyết tật g�.
Bốn mươi tư l� dung nghi Thế t�n c� thể khiến người nh�n thấy kh�ng tổn, kh�ng nhiễm, đều sinh ra y�u k�nh.
Bốn mươi lăm l� tr�n Thế t�n rộng, vi�n m�n, bằng bặn, h�nh tướng rất đẹp.
Bốn mươi s�u l� th�n phần Thế t�n nửa tr�n vi�n m�n như Sư tử vương, oai nghi�m v� địch.
Bốn mươi bảy l� Thế t�n t�c d�i xanh mướt, d�y dặn, chẳng bạc.
Bốn mươi t�m l� Thế t�n t�c thơm sạch, mềm mịn, mượt m�, xoắn t�t.
Bốn mươi ch�n l� t�c Thế t�n tề chỉnh, chẳng rối, cũng chẳng giao tạp.
Năm mươi l� t�c Thế t�n bền chắc chẳng đứt, chẳng bao giờ rụng.
Năm mươi mốt l� t�c Thế t�n b�ng mượt rất đẹp, bụi bặm chẳng b�m.
Năm mươi hai l� Thế t�n th�n phần rắn chắc đầy đặn hơn cả Na La Di�n.
Năm mươi ba l� Thế t�n th�n thể cao to, đoan trực.
Năm mươi tư l� Thế t�n c�c lỗ (lỗ tai, lỗ mũi v.v�) đều thanh tịnh, tr�n đẹp.
Năm mươi lăm l� Thế t�n th�n chi thế lực th� thắng, kh�ng ai bằng được.
Năm mươi s�u l� Thế t�n th�n tướng ai cũng th�ch nh�n, ngắm m�i kh�ng ch�n.
Năm mươi bảy l� Thế t�n c� khu�n mặt ngang dọc vừa kh�o, s�ng sủa, thanh khiết giống như� trăng rằm.
Năm mươi t�m l� Thế t�n dung nhan tướng mạo thư th�i s�ng, nổi, tươi cười ngay trước khi n�i năng, chỉ hướng về ph�a trước, chẳng ngo�i lại sau.
Năm mươi ch�n l� Thế t�n diện mạo s�ng sủa, tươi vui, kh�ng bao giờ xanh, đỏ, cau c�.
S�u mươi l� Thế t�n th�n chi thanh tịnh kh�ng c� c�u gh�t, lu�n lu�n kh�ng hề c� m�i h�i h�m.
S�u mươi mốt l� trong tất cả c�c lỗ ch�n l�ng của Thế t�n lu�n tỏa ra m�i thơm vi diệu như �.
S�u mươi hai l� diện m�n Thế t�n thường xuy�n tỏa ra m�i thơm th� thắng.
S�u mươi ba l� tướng đầu Thế t�n tr�n trịa, đẹp đẽ giống quả Mạt Đạt Na, cũng giống như lọng trời.
S�u mươi tư l� l�ng tr�n th�n Thế t�n xanh mướt, s�ng sạch như cổ chim c�ng, đỏ �nh điểm t� m�u như đồng đỏ.
S�u mươi lăm l� Thế t�n ph�p �m t�y ch�ng lớn nhỏ chẳng tăng chẳng giảm, theo l� kh�ng sai.
S�u mươi s�u l� Thế t�n đỉnh tướng kh�ng ai c� thể nh�n thấy được.
S�u mươi bảy l� ch�n tay Thế t�n đốt ng�n r� r�ng, trang nghi�m diệu hảo như m�u đồng đỏ.
S�u mươi t�m l� Thế t�n khi đi ch�n c�ch mặt đất chừng bốn ng�n tay đ� hiện dấu ch�n.
S�u mươi ch�n l� Thế t�n tự m�nh giữ g�n, chẳng cần người kh�c bảo vệ, th�n kh�ng xi�u vẹo cũng chẳng �ng ẹo.
Bảy mươi l� Thế t�n uy đức vang xa, mọi kẻ �c t�m nh�n thấy cũng đều mừng, mọi kẻ sợ h�i nh�n thấy cũng đều y�n.
Bảy mươi mốt l� Thế t�n �m thanh chẳng cao chẳng thấp, theo � ch�ng sinh, vui vẻ h�a nh� m� n�i với họ.
Bảy mươi hai l� Thế t�n c� thể lựa theo ng�n ngữ �m thanh, t�m � ưa muốn của c�c lo�i hữu t�nh m� thuyết ph�p cho họ.
Bảy mươi ba l� Thế t�n (chỉ d�ng) một �m diễn thuyết ch�nh ph�p m� c�c lo�i hữu t�nh thảy đều hiểu được cả.
Bảy mươi tư l� Thế t�n thuyết ph�p đều theo thứ tự, ắt c� nh�n duy�n, n�i g� cũng hay.
Bảy mươi lăm l� Thế t�n� coi c�c lo�i hữu t�nh b�nh đẳng như nhau, khen thiện ch� �c, m� kh�ng y�u gh�t.
Bảy mươi s�u l� Thế t�n l�m việc th� xem trước l�m sau, mẫu mực đầy đủ, khiến Thức ho�n thiện thanh tịnh.�
Bảy mươi bảy l� tướng hảo của Thế t�n, hết thảy hữu t�nh kh�ng ai c� thể xem hết được.
Bảy mươi t�m l� xương đỉnh đầu Thế t�n rắn chắc tr�n đầy.
Bảy mươi ch�n l� Thế t�n dung nhan lu�n lu�n trẻ trung chẳng gi�, ưa chơi chốn cũ.
T�m mươi l� ch�n tay v� trước ngực ức Thế t�n đều c� đức tướng xo�y v�n c�t� tường .
N�y Thiện Hiện ! V� Như Lai Ứng ch�nh Đẳng gi�c th�nh� tựu c�c tướng hảo như vậy, n�n th�n quang của ng�i tha hồ vận dụng c� thể chiếu dọi tam thi�n đại thi�n thế giới, kh�ng đ�u kh�ng khắp. Nếu như khi ng�i cố � th� c� thể chiếu khắp v� lượng v� bi�n v� số thế giới. Song v� ng�i thương x�t c�c hữu t�nh n�n thu �nh quang minh lại, diện thường chiếu chỉ mỗi chiều một tầm.�
Nếu ng�i tung th�n quang ra, th� tất cả mọi thứ �nh s�ng của mặt trăng mặt trời v.v� đều thường chẳng hiện, c�c lo�i hữu t�nh sẽ chẳng c�n c� thể biết được số ng�y, đ�m, nửa th�ng, th�ng, m�a, năm, sự nghiệp tiến h�nh sẽ chẳng thể th�nh được.�
Tiếng Phật tha hồ vận dụng c� thể vang khắp tam thi�n đại thi�n thế giới. Nếu l� khi cố � th� c� thể vang khắp v� lượng v� bi�n v� số thế giới. Song để đem lại lợi lạc cho c�c hữu t�nh, n�n tiếng ng�i t�y lượng ch�ng sinh m� chẳng giảm chẳng tăng.
N�y Thiện Hiện ! C�ng đức thắng lợi như vậy, trước kia khi ta c�n ở ng�i Bồ t�t tu h�nh B�t Nh� Ba La Mật Đa, ta đ� c� thể ho�n th�nh xong xu�i cả rồi, n�n ng�y nay tướng hảo vi�n m�n trang nghi�m. Hết thảy hữu t�nh nếu thấy m� t�n th�n hoan hỉ, th� đều được lợi �ch an lạc th� thắng !
Như vậy th� - N�y Thiện Hiện ! Bồ t�t Ma ha t�t khi tu h�nh thật s�u B�t Nh� Ba La Mật Đa sẽ c� thể d�ng hai loại bố th�, đ� l� T�i th� v� Ph�p th� để nhiếp phục c�c hữu t�nh. Đ�y l� ph�p rất kỳ lạ, hy hữu�.
Ba mươi hai tướng do thực h�nh Năm tu m� c� :�
1. Ph�t t�m.
2. L�u d�i.
3. Kh�ng gi�n đoạn.
4. �n trọng (thiết tha trang trọng).
5. Kh�ng c� thứ g� kh�c cảm được.
Như Du Gi� luận quyển 37 n�i.
Mười t�m Bất cộng ph�p :�
Ph�n biệt bằng năm m�n :�
1. Danh.��������������� 2. Thể.�
3. H�nh tướng.������ 4. Sai biệt.
������������� 5. C�c m�n.
1. Về Danh th� :
1) Th�n kh�ng lầm lỗi.
2) Kh�ng c� ng�n �m khinh suất th� bạo.
3) Kh�ng c� chủng chủng tưởng.
4) Kh�ng c� t�m bất định.�
5) Kh�ng c� niệm vong thất.
6) Kh�ng bất trạch xả.
7) Dục kh�ng giảm.
8) Niệm kh�ng giảm.
9) Tinh tiến kh�ng giảm.
10) Định kh�ng giảm.
11) Tuệ kh�ng giảm.
12) Giải tho�t kh�ng giảm.
13) Th�n nghiệp t�y tr� tuệ h�nh.
14) Ngữ nghiệp t�y tr� tuệ h�nh.
15) � nghiệp t�y tr� tuệ h�nh.
16) Biết đời qu� khứ, kh�ng chấp trước kh�ng trở ngại.�
17) Biết đời vị lai, kh�ng chấp trước kh�ng trở ngại.
18) Biết đời hiện tại, kh�ng chấp trước kh�ng trở ngại.
2. Về Thể th� :�
Lấy t�m ph�p gộp lại l�m thể, đ� l� : Tư, Tưởng, Dục, Thắng giải, Niệm, Định, Tuệ, Cần.
N�i rộng ra th� như sự giải th�ch trong quyển thứ hai của V� Cấu Xưng sớ : �thứ m� nhị thừa kh�ng c�, đ� gọi l� Bất cộng ph�p�.
3. H�nh tướng.
4. Sai biệt .
5. C�c m�n.
Ba m�n c�n lại tr�n đ�y, lược qua, kh�ng n�i đến.
� C�c c�ng đức như thế
�M� ta đều đ� mất�.
Luận n�i rằng : hai c�u kệ tr�n l� thị hiện nghĩa g� ?�
X� Lợi Phất tự quở tr�ch m�nh : �Ta chẳng thấy chư Phật, chẳng đến chỗ Phật nghe ph�p, chẳng c�ng d�ng cung k�nh chư Phật, kh�ng l�m được sự g� lợi �ch cho ch�ng sinh, chưa được ph�p đ� l�i�.
Vậy n�n X� Lợi Phất tự quở tr�ch bản th�n. Tr�n tự giải th�ch c�i � tự quở tr�ch; dưới l� luận tự nhắc lại về � tự tr�ch v� b�n về tụng văn trong kinh. Hai thứ đ� tham b�n với nhau m� giải th�ch; gồm c� 8 c�u. Trong đ� năm c�u giải lời tự tr�ch. C�n ba c�u kh�c giải nghĩa kinh tụng.
Chẳng thấy : c� nghĩa l� v� chẳng thấy tướng đại nh�n của chư Phật Như Lai, sinh t�m cung k�nh c�ng d�ng, n�n tự tr�ch m�nh kh�ng tu đại nh�n (tức nh�n đại thừa), n�n chẳng thấy được tướng của chư Phật, cung k�nh c�ng d�ng.
Chẳng tới : thị hiện lực gi�o ho� ch�ng sinh, tỏ r� Phật c� khả năng gi�o ho� ch�ng sinh m� ta chẳng tới chỗ Phật.�
Hai c�u tr�n giải th�ch lời tự tr�ch.
�nh quang minh m�u v�ng r�ng : c� nghĩa l� thấy Phật tự th�n, dị th�n đều được v� lượng c�ng đức, ở đ�y giải th�ch từ �Kim sắc� (m�u v�ng r�ng) trong kinh.� Do thấy Phật m� tự th�n ta được v� lượng c�ng đức quả ở dị th�n.
Nghe (ph�p) : th� c� thể l�m lợi �ch cho hết thảy ch�ng sinh. Đ�y giải th�ch lời tự tr�ch chẳng nghe. Bởi v� nếu nghe, th� c� thể l�m được việc lợi sinh.
Lực : chỉ ch�ng sinh nếu c� điều nghi hoặc th� dựa v�o mười lực m� đoạn nghi. Đ�y giải th�ch mười lực n�i ở trong kinh.
C�ng d�ng : thị hiện c� khả năng gi�o h�a ch�ng sinh. Đ�y giải th�ch lời tự tr�ch chẳng c�ng d�ng Phật. Phật c� khả năng gi�o ho� được ch�ng sinh, ta lẽ ra phải c�ng d�ng, xưa kia cớ sao chẳng c�ng d�ng.
Mười t�m ph�p Bất cộng : l�a xa c�c chướng ngại. Đ�y giải th�ch nghĩa của mười t�m ph�p Bất cọ�ng trong tụng.
Cung k�nh : th� sinh v� lượng ph�c đức, v� y theo lời dạy của Như Lai th� được giải tho�t, v� chứng được nh�n ph�p v� ng�, c�c ph�p b�nh đẳng.
Đ�y giải th�ch lời tự tr�ch chẳng cung k�nh. Nếu cung k�nh th� sẽ sinh v� lượng ph�c, chứng được b�nh đẳng.
V� vậy n�n tự tr�ch rằng : ta từ� trước tới nay chưa được ph�p n�y, ở ngay nơi ph�p n�y m� sinh tho�i t�m. Đ� gọi l� mất đại ph�p n�n phải than thở.�
Kh�ng giải th�ch như vậy th� luận cực kỳ kh� hiểu.
*
-Kinh văn : �L�c ta kinh h�nh ri�ng��� tới�� �ch�nh ta tự khinh m�nh �.�
T�n rằng : đ� l� Danh lợi cao quảng đức vậy.�
Tự khinh khi coi rẻ m�nh, n�n thường tự m�nh suy nghĩ l� đ� để mất đức n�y của Phật, v� vậy chẳng d�m cầu đại (thừa). Tự lừa dối m�nh, n�n được tiểu (thừa) đ� cho l� đủ.
*
-Kinh văn : �Ta thường mỗi ng�y đ�m��� tới��� �suy t�nh sự như thế�.�
T�n rằng : đ� l� thuyết minh về c�i � tự m�nh than thở.�
Tụng đầu muốn hỏi Phật liệu c� n�n để mất đại thừa hay kh�ng ? Tụng sau giải th�ch mối nghi. Đ� l� v� thường thấy Phật chỉ khen Bồ t�t m� chẳng khen ta, bởi vậy sinh nghi m� suy t�nh sự n�y.
*
-Kinh văn : �Nay nghe tiếng của Phật��� tới�� �khiến ch�ng tới đạo tr�ng�.�
T�n rằng : dưới l� 14 tụng, tụng về niềm vui mừng v� nay được nghe n�n hết n�o.�
Trong đ� chia l�m hai phần :
� 12 tụng rưỡi đầu, tụng về sự đoạn trừ nghi hối.
� 1 tụng rưỡi cuối, tụng về � kho�i được y�n ổn.
Trong phần đầu lại chia l�m hai :�
- 5 tụng đầu n�i về Hối xưa đ� đoạn trừ.
- 7 tụng rưỡi sau n�i về mối ngờ ng�y nay đ� đoạn diệt.
Trong phần� đầu n�y lại chia l�m hai :
+ 1 tụng đầu n�u nguy�n do khiến Hối bị đoạn trừ.
+ 4 tụng sau ch�nh thức thuyết minh Hối trừ.�
Đ�y l� phần đầu.�
Do nghe tiếng Phật t�y nghi thuyết ph�p, � th� kh� biết, v� lậu kh� suy, những điều sở đắc kh� giải, khiến nhị thừa ch�ng bỏ gi�o ph�p t�y nghi m� tới chỗ Phật để được th�m ph�p ở đạo tr�ng.�
Đ� khiến Hối bị đoạn trừ n�n gọi l� V� lậu.
*
-Kinh văn : �Ta vốn chấp t� kiến�� tới� �đắc chứng ở Kh�ng ph�p�.�
T�n rằng : 4 tụng dưới l� n�i về việc trừ hối.� Trong đ� chia l�m hai :
� 1 tụng rưỡi đầu, kể về việc xưa kia bỏ t� m� theo ch�nh.
� 2 tụng rưỡi sau, kể về việc nay biết tiểu (thừa) l� để hướng tới đại (thừa).
Đ�y l� phần đầu.�
Bản sự : người ngoại đạo (t�n l�) San Đồ Da c� một trăm m�n đồ, sau quy y Phật xuất gia, chứng l� nh�n kh�ng, đắc quả A la h�n, xưng l� Phạm Ch� Sư, gọi l� Bạt t� đắc chứng Kh�ng ph�p (trừ� t�, được chứng ph�p Kh�ng).
*
-Kinh văn : �Bấy giờ t�m tự nghĩ�� tới� �chẳng phải thực diệt độ�.�
T�n rằng : dưới l� 2 tụng rưỡi, kể về việc nay biết tiểu (thừa) l� để hướng tới đại (thừa).� Trong chia l�m hai :
� 1 tụng đầu : biết r� tiểu (thừa).
� 1 tụng rưỡi sau : biết ch�n đại (thừa).
Đ�y l� phần đầu : xưa kia chẳng biết, cho l� thực sự diệt độ.
*
-Kinh văn : �Nếu l�c được th�nh Phật�� tới� �diệt hết hẳn, kh�ng dư�.�
T�n rằng : biết đại (thừa) l� ch�n diệt.
L�c được th�nh Phật, trong th� đầy đủ c�c tướng hảo, ngo�i th� được ch�ng sinh quy k�nh, mới l� hết hẳn hai loại sinh tử, kh�ng c�n hữu lậu. Cho n�n biết đại thừa l� ch�n diệt.
*
-Kinh văn : �Phật ở trong đại ch�ng�� tới� �nghi hối thảy đ� trừ �.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 7 tụng rưỡi, n�i về nay mối nghi đ� diệt. Chia l�m hai :�
� 1 tụng đầu l� kết luận : Hối xưa đ� hết, đ�y l� nguy�n do trừ được mối nghi sau n�y.
� 6 tụng rưỡi cuối, ch�nh thức giải th�ch về việc mối nghi đ� trừ.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Mới nghe điều Phật thuyết �� tới� �n�o loạn t�m ta chăng ? �.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 6 tụng rưỡi, ch�nh thức giải th�ch về mối nghi đ� trừ.�
Chia l�m hai :�
� 1 tụng đầu, kể về nguy�n do sinh nghi.
� 5 tụng rưỡi sau, ch�nh thức giải th�ch về nghi bị diệt.
Đ�y l� phần đầu.
Phật xưa thuyết ba thừa, ta đ� được cả rồi. Nay thuyết nhất thừa, tr�i với thuyết cũ, n�i rằng điều ta đ� được chẳng phải l� Ch�n quả diệt. Cho n�n trong l�ng kinh h�i, cho Phật l� ma, n�o loạn t�m ta.�
Đ�y l� nghi về sự, gọi l� Dị thục sinh, chẳng nghi về l�, n�n chẳng phải l� phiền n�o.
Hoặc Ưu nghi tr�n đều l� thị hiện, chứ chẳng phải l� Thu Tử vẫn c�n c� Ưu nghi.
*
-Kinh văn : �Phật d�ng đủ thứ duy�n�� tới� �ta nghe, lưới nghi dứt �.�
T�n rằng : dưới l� 5 tụng rưỡi, giải th�ch về Nghi bị diệt. Trong đ� c� bốn :
- 1 tụng, n�i r� lời Phật kh�o, khiến t�m được y�n, bởi vậy dứt nghi.
- 2 tụng, n�i r� ba đời Phật c�ng thuyết phương tiện, bởi vậy dứt nghi.
- 1 tụng, giải th�ch Phật thuyết giống nhau, bởi vậy dứt nghi.
- 1 tụng rưỡi, biết Phật với ma, đạo t�ch kh�c nhau, bởi vậy dứt nghi.
Đ�y l� phần đầu.�
Phật thuyết c� hai :� 1) Ph�p thuyết.
�2) Dụ thuyết.
C�c loại duy�n : l� thuyết về đạo l�.�
C�c loại dụ : l� thuyết bằng c�ch v� von.�
Ngo�i th� thể hiện hai c�ch thuyết ph�p bằng ng�n ngữ kh�o l�o n�y, trong th� t�m y�n ổn ki�n cố như biển chẳng động, bởi v� đ� đoạn được nghi.�
Ng�n từ chẳng kh�o th� L� v� Dụ sẽ tr�i với t�ng chỉ. T�m c� sự dao động th� tr� sẽ m� mờ về ch�n cảnh. Trong ngo�i bị trở ngại th� nghi sẽ kh� diệt.�
Nay th� chẳng thế, bởi vậy hết nghi.
*
-Kinh văn : �Phật thuyết đời qu� khứ �� tới� �diễn thuyết Ph�p như vầy�.�
T�n rằng : ở đ�y n�i r� ba đời chư Phật c�ng thuyết phương tiện, bởi vậy mối nghi được đoạn trừ.
�Tụng đầu n�i về đời qu� khứ, tụng sau n�i về hai đời vị lai v� hiện tại. Đầu đều l� phương tiện, sau mới l� ch�n thực. Tức l� n�i về c�i � ba đời Phật đều giống nhau ở trong phẩm trước.� Nghe thuyết về đạo tr�i ngược nhau, n�n mới nảy sinh nghi� ngờ. Nay nghe c�c th�nh c�ng một khu�n mẫu, n�n mối nghi mới diệt.
*
-Kinh văn : �Như Thế t�n ng�y nay�� tới� �cũng d�ng phương tiện thuyết�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch Phật thuyết giống nhau, bởi vậy mối nghi được đoạn trừ.
�- Từ l�c sinh tới l�c xuất gia : đ� l� Th�n phương tiện.�
- Đắc đạo : đ� l� �� phương tiện.�
- Chuyển ph�p lu�n : đ� l� Ngữ phương tiện.�
Thoạt đầu thuyết tam thừa giống sự gi�o h�a của chư Phật ba đời, n�n n�i rằng : cũng d�ng phương tiện m� thuyết ph�p.�
Ba nghiệp tr�i ngược, th� c� thể khiến nảy sinh nghi ngờ. Sắc t�m thuận nhau, bởi vậy nghi bị đoạn trừ.�
Th�m nữa, đầu cuối thuyết tr�i ngược nhau, mới� nảy sinh nghi ngờ. Trước sau ng�n ngữ thuận l�, th� mối nghi mới diệt.
*
-Kinh văn : �Thế t�n thuyết thực đạo��� tới�� �gọi đ� l� ma l�m�.�
T�n rằng : biết Phật với ma, đạo t�ch kh�c nhau, bởi vậy nghi đoạn.
Ma thuyết tr�i với ch�n l�, bởi vậy nghi ngờ khởi l�n.�
Lời Phật ph� hợp diệu ph�p, bởi vậy nghi diệt.
*
-Kinh văn : �Nghe tiếng Phật �m dịu�� tới� �an trụ trong thực tr� �.�
T�n rằng : trong 14 tụng n�i về sự vui mừng v� nay được nghe ph�p cho n�n n�o hết.
�Trong đ� chia l�m hai :�
- Tr�n l� 12 tụng rưỡi, n�i về việc đoạn trừ nghi hối đ� xong.�
- Đ�y l� 1 tụng rưỡi, n�i về việc sắp được y�n ổn.�
Từ bi tiếp dẫn, n�n ph�t ra �m nhu nhuyễn. Như sấm vang� rền, để thuyết về đạo l� huyền diệu, n�n gọi l� s�u xa. Trong trẻo như tiếng chim Ca Lăng cực kỳ đ�ng y�u, n�n gọi l� diễn xướng thanh tịnh ph�p.
Xướng : c� nghĩa l� xa, l� tỏ.�
T�m đ� cả mừng, th� nghi hối trừ hẳn.� Bỏ c�i t�m ở quyền (thừa) ng�y xưa m� lấy c�i tr� trụ ở thực thừa ng�y nay.
Thực : đ�y l� chỉ nhất thừa m� ng�y nay cầu chứng.
Quyền : l� chỉ nhị thừa, l� phương tiện ng�y xưa !
*
-Kinh văn : �Ta nhất định th�nh Phật�� tới�� �gi�o h�a c�c Bồ t�t �.�
T�n rằng : đ�y tụng về mục thứ tư : biết Phật tử sẽ th�nh đạo.�
Nay ta l� Phật tử, sẽ l�m Bồ t�t, sinh ra từ ng�n gi�o đại thừa của Phật. Đ� tu nh�n đại (thừa), nhất định sẽ th�nh Phật, ngo�i th� được trời người k�nh trọng, c� khả năng chuyển được Ph�p lu�n v� thượng, cứu c�nh chỉ thuyết nhất thừa, n�n c� khả năng gi�o h�a Bồ t�t.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo X� Lợi Phất�� tới� �theo ta thụ học�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba trong v�ng thứ nhất trở xuống : Như Lai thuật th�nh, cũng giống với dụ về Dược thảo, thuật lại th�nh tựu (của Phật).�
Trong n�y chia l�m ba phần :
- Phần đầu kể về sự gặp gỡ đ� qua.
- Sau đ� kể về sự gặp gỡ ng�y nay.
- Cuối c�ng n�i r� vẫn cứ lấy thực như trước.�
Đ�y l� phần đầu : �Ta đ� từng ở chỗ hai vạn ức Phật, tu đạo v� thượng, thường gi�o h�a c�c ngươi�.�
Kinh Ưu B� Tắc Giới n�i rằng : X� Lợi Phất đ� từng tu h�nh đạo Bồ t�t� trong s�u mươi kiếp. C� vị B� la m�n xin mắt, Thu Tử đ� cho. Vị n�y được mắt rồi th� quẳng xuống đất, lấy hai ch�n m� d�y x�o l�n, rồi chửi bới m� bỏ đi. Thu Tử hối hận, b�n tho�i nhụt đại t�m (t�m đại thừa).�
Đ�y l� n�i về l�c đ�, ta vốn dĩ đ� gi�o h�a ngươi ở chỗ hai vạn Phật, đ� l� thiện hữu, thường gi�o h�a đại thừa. Thu Tử thời đ� cũng theo thụ gi�o.
*
-Kinh văn : �Ta d�ng phương tiện�� tới� �sinh trong ph�p ta�.�
T�n� rằng : đ�y thuật lại sự gặp gỡ ng�y nay.�
Phật biết t�nh thế của con người sau khi tho�i mất đại t�m rồi th� sợ đại thừa. Cho n�n Phật giới hạn sự h�a độ trong phạm vi tiểu quả, nghĩa l� d�ng Thanh văn thừa m� gi�o ho� họ dần dần cho đến chứng được V� học, gọi l� phương tiện.�
Chứng l� Sinh kh�ng, khởi được V� lậu tr�, trụ ở trong Phật ph�p, đ� gọi l� �ở trong ph�p ta�.
V� sinh ra từ trong Phật ph�p, th� mới gọi l� ch�n sinh.
Vả như Thu Tử tho�i đại t�m l� v� đại t�nh gần Sinh m� xa Thục, bởi vậy sơ ph�t đại t�m m� giữa chừng tho�i nhụt. Tiểu t�m gần Thục m� xa Sinh, bởi vậy giữa chừng ph�t tiểu t�m m� chứng quả.�
Ban đầu dạy họ ph�t khởi � đại thừa, để khiến họ chứng nh�n của thực thừa. Giữa cầu tiểu thừa m� quả th�nh, l� v� khiến họ xả bỏ quyền thừa tiệm gi�o.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �đ� được diệt độ�.�
T�n rằng : dưới tỏ r� lại trở lại để lấy Thực như trước. Chia l�m hai phần :�
� Phần đầu b�n về việc nảy ra c�i � về thực : v� tu quyền (thừa) m� qu�n thực (thừa).�
� Phần sau tỏ r� khiến nhớ lại bản t�m. Thuyết Ph�p Hoa m� trở lại bản t�m.�
Đ�y l� phần đầu.�
Xưa ta dạy ngươi ch� nguyện Phật đạo, đ� l� đề xướng c�i � về thực (thừa). Ngươi nay đều qu�n m� tự cho l� đ� được diệt độ, đ� l� v� tu quyền m� qu�n thực�
Trước, khi chưa chứng quả Thanh văn th� chưa được tr� T�c mạng v� lậu. Tuy s�u mươi kiếp luyện căn, đắc tr� T�c mạng v� lậu của Thanh văn, nhưng điều biết được vẫn gần. Xưa ngươi tu đại thừa, nhưng nay đều qu�n, b�n cho rằng điều sở đắc l� thực sự diệt độ, chẳng chịu tiến tu. Trong lời thỉnh ở quyển trước, đời đời đ� từng theo Phật thụ h�a. Nay n�i qu�n, trong n�y c� bốn c�ch giải th�ch :
1) Tự nhớ lại đ� theo Phật tu tiểu (thừa); Phật thuyết gi�o về đại (thừa), đều qu�n cả.
2) Phật thuyết sơ gi�o đại thừa, nay qu�n. Tự nhớ lại nửa chừng học tiểu (thừa) theo gi�o h�a đ�.
3) Thu Tử tự nhớ, người kh�c chẳng nhớ. Nay k� th�c v�o Thu Tử m� n�i người kh�c, n�n n�i l� �đều qu�n�.
4) Trước thuyết Phật gia hộ cho, n�n nhớ. Nay b�n l� do tự t�m, n�n qu�n. Như vậy cũng chẳng tr�i ngược nhau.
*
-Kinh văn : �Ta nay vẫn muốn�� tới� �Phật Sở Hộ Niệm�.�
T�n rằng : khiến nhớ lại bản t�m, thuyết Ph�p Hoa m� kh�i phục bản t�m.�
Thoạt đầu dạy tiểu cơ rồi mới hướng về đại thừa, gọi l� v� Thanh văn m� thuyết �Kinh Đại Thừa Diệu Ph�p Li�n Hoa�, sau khi họ hồi t�m rồi th� gọi l� dạy kinh �Gi�o Bồ T�t Ph�p Phật Sở Hộ Niệm�.
N�n biết Kinh Diệu Ph�p Li�n Hoa c�n c� t�n kh�c l� V� Lượng Nghĩa v.v� thể t�nh, c�ng năng c� sự ph�n biệt; đối cơ, hiển l� c� sự kh�c nhau. V� chia l�m hai kinh n�n mới thế, giống như quyển đầu đ� n�i.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất��� tới�� �đạo sở h�nh �.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ tư n�i về việc Phật thụ k� cho trong v�ng thứ nhất. C� hai :�
� Đầu ti�n thuyết minh việc thụ k�.�
� Sau đ� l� người trời c�ng d�ng, t�n th�n, hồi hướng.�
Phần đầu lại chia l�m hai :
- Đầu ti�n n�i r� việc thụ k�.
- Sau đ� c� 1 tụng về kết hội khiến mừng.
Văn đầu c� hai :
+ Đầu thụ Nh�n k�.�
+ Cuối thụ Quả k�.
Văn đầu n�y c� bốn � :�
1) Thời gian qu� v� bi�n kiếp.
2) Ngo�i gặp duy�n l�nh, gặp được nhiều Phật.
3) Phụng tr� ch�nh ph�p.
4) Đủ hạnh lợi sinh, v� phải nh�n h�nh m�n, th� quả mới th�nh.
Chưa nhập Thập t�n (vị), th� c�n phải hai vạn kiếp. Huống hồ sau khi khởi t�m, thời tiết hẳn phải xa. Cho n�n điều quan trọng bậc nhất trước hết l� phải n�i nhiều kiếp mới gặp chư Phật, được nhập Đại kiếp, tr� ch�nh ph�p v.v�
*
-Kinh văn : �Sẽ được th�nh Phật�� tới� �Phật Thế t�n�.�
T�n rằng : dưới l� thuyết minh về Quả k�.
C� hai phần : đầu l� trường h�ng, cuối l� kệ tụng. Trường h�ng c� s�u :
1. Nội đức th�nh m�n.�
2. Ngoại độ trang nghi�m.�
3. Thuyết ph�p giống nay.�
4. T�n kiếp kh�c nhau.�
5. Sự gi�p đỡ hơn hay k�m.
6. Ph�p trụ mau hay l�u.�
Đ�y l� phần đầu.
Mắt nh�n mưa hoa ph�ng quang, tai nghe Ph�p Hoa tr� quang. Th�m nữa, ngo�i ăn b� ph�p, trong ph�t tr� quang. Nh�n hai nghĩa n�y n�n gọi l� Hoa Quang.
X�t việc thụ k� Phật danh, về l� kh�ng c� một chuẩn tắc nhất định n�o cả. Như Th�ch Ca, Di Lặc nh�n nh�n thấy Phật đ� m� lấy l�m t�n gọi. Thu Tử thoạt đầu nhờ kiến văn m� đặt th�nh t�n.
�Tr� Độ luận n�i rằng : �Ba trăm Tỳ kheo cởi �o d�ng Phật, do đưa tay l�m (h�nh) tướng, được thụ k� danh hiệu l� Đại Tướng Như Lai. Lại nữa ng�n vị trời thấy c�i Phật trang nghi�m b�n ph�t tịnh �, được thụ k� danh hiệu Trang Nghi�m Vương Phật�.�
Th�m nữa, Thiệt Tướng phẩm của luận đ� n�i : �Mười vạn ức người nh�n thấy Bồ t�t mười phương đem hoa đến c�ng d�ng, liền ph�t t�m v� được thụ k� Phật danh l� Gi�c Hoa, kiếp danh l� Hoa T�ch�. C�c loại như vậy chẳng thể c� một chuẩn tắc n�o cả. Hoặc đ� đều l� Phật gặp l�c đầu. Sau gặp duy�n n�y, nh�n hợp nguyện xưa.
Thụ k� : đại để d�ng s�u m�n để ph�n biệt :�
1. Nguy�n do thụ k� .
2.� Năng thụ k�.
3.� Sở thụ k�.�
4.� Thụ k� kh�c nhau.
5. Giải đ�p thắc mắc.
6. C�c loại kh�c nhau trong h�ng Thanh văn.
1. Nguy�n do thụ k�.
Đại để do năm nghĩa :
1/ Luận rằng : cốt để gi�p h�ng Thanh văn sinh quyết định t�m, quyết định hướng theo đại thừa n�n thụ k� cho họ, chứ chẳng phải l� họ đ� th�nh tựu được ph�p t�nh, đ� chứng được ph�p t�nh Nhị kh�ng n�n thụ k� cho họ.
2/ Luận rằng : để tỏ r� Phật ph�p th�n t�nh b�nh đẳng. Chỉ v� ph�p hữu vi c� sự kh�c nhau, n�n thuyết ba thừa. Song ch�n l� đ� giống nhau th� ph�p th�n cũng kh�ng kh�c nhau.�
3/ Để đoạn trừ c�i t�m nghi ngờ đ� l�u của Bồ t�t, từ l�u nghi rằng Thanh văn chẳng được l�m Phật. Nay nghe thụ k�, n�n mối nghi ngờ đ� l�u bị đoạn diệt.
4/ Để cho người th�ch Phật nh�n thấy cảnh thụ k� n�y, th�ch tự m�nh sẽ được tu h�nh c�i nh�n th�nh Phật.
5/ Thuyết mười nghĩa sở dĩ (tức mười nguy�n do) của nhất thừa, đ� tức l� nguy�n do thụ k� trong n�y.
2. Năng thụ k�.�
C� ba � :
1)� Sở y.
2)� K� thể (thể của k�).�
3)� K� dụng (dụng của k�).�
1) Sở y : tức l� người năng thụ k�.�
S�u chốn thị hiện th� năm l� Như Lai k�, một l� Bồ t�t k�.�
Như Lai k� gồm : 1. Biệt k�� 2. Đồng k�� 3. Hậu k�� 4. O�n k�� 5. Th�ng h�nh k�.�
Bồ t�t k� gọi l� Cụ nh�n k�, như phẩm Thường Bất Khinh thị hiện : lễ b�i, t�n th�n v� n�i : �T�i chẳng khinh c�c người. C�c người đều sẽ l�m Phật�. Chỉ r� c�c ch�ng sinh đều c� Phật t�nh.
Việc thụ k� cho ai sau n�y th�nh Phật danh hiệu l� g�, th� chỉ c� Phật mới l�m được, c�c th�nh kh�c kh�ng thể l�m được, v� chẳng biết ri�ng từng người sau n�y th�nh Phật sẽ c� t�n l� g�, nước Phật ấy l� nước n�o, bởi lẽ kẻ dưới chẳng thể biết được c�ng việc của người tr�n.
Nếu am hiểu bao qu�t m� thụ k� cho, th� Bồ t�t cũng (thụ k�) được, v� (người được thụ k� đ� c�) đủ nh�n Phật t�nh.
Kinh n�y đ� như thế. Trong mọi kinh, người c� khả năng thụ k� cho chẳng qua l� hai loại n�y (tức Phật v� Bồ t�t).
2) K� thể : chỉ Hậu đắc thế tục tr�.
3) K� dụng : chỉ ng�n gi�o, chỉ Tha thụ dụng, Biến h�a th�n v.v��
Trong năm uẩn, t�y ứng l� thể, v� Thập địa Bồ t�t, ba thừa kh�c nhau.
3. Sở thụ k�.
�C� hai � :�
��������� A- Sở y .������������� B- Thể t�nh.�
A- Sở y :�
Tức l� người được thụ k�. Luận n�i rằng c� s�u chốn thị hiện :
1) Biệt k� : bốn vị Thanh văn l� c�c �ng X� Lợi Phất, Đại Ca Diếp� v.v�, đ� l� những vị mọi người đều quen biết, danh hiệu kh�c nhau, n�n thụ k� ri�ng biệt cho từng vị.�
2) Đồng k� : bọn �ng Ph� L�u Na v.v� gồm 500 người v� 1.200 người, v� c�ng một danh, c�ng đồng thời được thụ k�.
3) Hậu k� : hạng học v� v� học c�ng c� chung một hiệu, tuy cũng được thụ k� nhưng l� hạng hạ căn, chẳng phải l� hạng mọi người đều biết, bởi thế sau mới thụ k� cho.
4) V� o�n k� : đ� l� việc thụ k� cho Đề B� Đạt Đa, thị hiện Như Lai kh�ng o�n gh�t.
5) Th�ng h�nh k� : việc thụ k� cho Tỳ kheo ni c�ng thi�n nữ, thị hiện phụ nữ d� tại gia hay xuất gia nếu tu hạnh Bồ t�t th� đều chứng quả Phật.
6) Cụ nh�n k� : chỉ r� c�c ch�ng sinh c� Phật t�nh.
S�u loại k� n�y :�
- Biệt k� ở trong phẩm Th� Dụ v� phẩm Thụ K�.
- Đồng k� ở trong phẩm Ngũ B�ch Đệ Tử Thụ K�.
- Hậu k� ở trong phẩm Thụ Học V� Học Nh�n K�.
- V� o�n k� ở trong phẩm Đề B� Đạt Đa.
- Th�ng h�nh k� ở trong phẩm Ph�p Sư v� phẩm Tr�.�
- Cụ nh�n k� ở trong phẩm Thường Bất Khinh.
Theo l� m� suy th� c�c hạng đời kh�c chưa ph�t t�m c�ng hạng đ� ph�t t�m rồi, hạng Bất định t�nh nhị thừa c�ng c�c Bồ t�t, bốn hạng người n�y gọi l� Sở thụ k�.
Một hội Ph�p Hoa l� cốt để gi�o h�a đại ch�ng bỏ quyền m� lấy thực, n�n hạng V� vi Thập địa Bồ t�t thụ k� đ� l� nhắc lại chuyện xưa. C� loại chưa ph�t t�m được thụ Cụ nh�n k�. Biệt k� th� chỉ c� loại đời kh�c đ� ph�t t�m rồi, chỉ nghe Ph�p Hoa kh�ng một ai l� kh�ng th�nh Phật. Thế l� thụ k� cho tới cả hạng Bất định t�nh nhị thừa. Kh�ng c�n s�t ai.
B- Thể t�nh :
Nh�n thể tức l� Thiện căn v� lậu th�ng với hiện tại, c�ng Chủng nh�n sở đắc quả thể th�ng với năm uẩn, phần nhiều l� H�a th�n v� Tha thụ dụng giả. Đ� l� để thể hiện l�ng từ bi, để thể hiện đức cao. Đ� l� v� c� sự sai biệt, v� gi�o h�a ch�ng.
C�c loại K� biệt ở dưới sẽ chỉ r� cụ thể.
�4. Thụ k� kh�c nhau.
Trong kinh Thủ Lăng Nghi�m, Phật bảo Bồ t�t Ki�n � : �Thụ k� tất cả c� bốn loại :
� C� loại chưa ph�t t�m m� vẫn thụ k� cho.
� C� loại vừa ph�t t�m, đ� thụ k� cho.
� C� loại mật thụ k�.
� C� loại đắc V� sinh ph�p nhẫn hiện tiền thụ k�.
�Đ� gọi l� bốn loại. Chỉ c� Như Lai mới c� thể biết việc n�y�.�
Trong Bảo V�n cũng n�i giống thuyết n�y.
Du Gi�, quyển 46 n�i : đại để do s�u tướng được c�c Như Lai thụ K� biệt cho về V� thượng ch�nh đẳng Bồ đề.� S�u tướng đ� l� những g� ?�
1) An trụ ở địa vị chủng t�nh chưa ph�t t�m.
2) Ở địa vị đ� ph�t t�m.
3) Ở địa vị hiện tại tiền.
4) Ở địa vị Bất hiện tiền.
Bốn loại tr�n đ�y giống với Kinh Thủ Lăng Nghi�m. Loại Mật thụ k� tức l� loại Bất hiện tiền, v� tại chỗ b� mật. Hoặc Đắc v� sinh nhẫn gọi l� Hiện tiền. Chưa đắc th� gọi l� Bất hiện tiền. Hoặc th�n tại t�a th� gọi l� Hiện tiền. Th�n chẳng tại t�a th� gọi l� Bất hiện tiền.
Trong quyển thứ tư ở dưới v� trong hạng Đồng k� c� người chẳng c� mặt tại hội, Phật khiến truyền k� cho. Đ� ch�nh l� loại n�y.
5) C� định thời hạn. C� nghĩa l� tới thời ấy sẽ chứng V� thượng Ch�nh đẳng Bồ đề.
6) Kh�ng định thời hạn. C� nghĩa l� chẳng n�i r� thời hạn quyết định m� cứ thụ k� cho.
Nay X� Lợi Phất th� đ�ng với c�c tướng thứ hai, thứ ba v� thứ s�u, v� đ� ph�t đại t�m, hiện trụ trước Phật, kh�ng định thời hạn.�
Kinh Niết B�n n�i : Tu đ� ho�n th� t�m vạn kiếp, tới. A la h�n th� hai vạn kiếp, tới. B�ch chi Phật th� mười ng�n kiếp, tới.
N�i �Tới�, c� nghĩa l� đạt tới A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề t�m. Cho n�n biết rằng trải qua số kiếp như thế mới tới Thập t�n sơ t�m, mới bắt đầu nhập sơ kiếp.
Bồ T�t Địa n�i : Tu h�nh loanh quanh chẳng bằng Bồ t�t sơ t�m thủy nghiệp (Bồ� T�t mới ph�t t�m, mới tu h�nh), v� sự đam m� chấp trước c�i vị tịch diệt qu� s�u nặng.
Do đ�, nay n�i qua v� lượng kiếp mới bắt đầu c�ng dường bao nhi�u ng�n vạn ức Phật, h�nh đạo Bồ t�t v.v�.
C� ba quyết định :
1/ Chủng t�nh định : gặp duy�n liền chứng được ch�nh gi�c.
2/ Ph�t t�m định : ph�t đại t�m rồi, chẳng tho�i chuyển nữa.
3/ Bất hư h�nh định : được tự tại rồi th� l�m lợi cho hữu t�nh, kh�ng bao giờ sống uổng.
Đầu ti�n tại Địa tiền, trong năm loại Bồ đề, v� ph�t t�m Bồ đề. Thứ nữa tại Sơ địa, v� chứng ph�t t�m. Cuối c�ng tại B�t địa.�
Nay y Sơ định, n�n thụ k� cho.
5. Giải đ�p thắc mắc.�
Luận n�i rằng : h�ng Thanh văn v.v� ấy phải chăng l� thực th�nh Phật n�n thụ k� cho, hay chẳng th�nh Phật m� cứ thụ k� cho ?�
Nếu thực th�nh Phật, th� cớ sao Bồ t�t phải trải qua v� lượng kiếp tu tập v� lượng c�ng đức ?�
Nếu họ chẳng th�nh Phật th� sao lại thụ k� sằng bậy bừa b�i cho họ ?
� n�y kh� n�i, nếu hạng Thanh văn v.v� chỉ cần trụ một trăm kiếp luyện căn, tu hạnh Thanh văn liền thực sự được th�nh Phật, v� thế m� thụ k� cho họ. Thế th� Bồ t�t v� cớ g� phải trải qua v� lượng kiếp tu tập v� lượng c�ng đức mới được th�nh Phật. V� Bồ đề �t nh�n đ� c� thể thực sự th�nh Phật. Nếu hạng Thanh văn dẫu tu �t nh�n cũng chẳng được th�nh Phật, thế th� cần g� m� nay thụ k� sằng cho họ ?
Luạ�n tự giải đ�p rằng : hạng Thanh văn ấy được thụ k� th� được c�i t�m quyết định, chứ chẳng phải l� đ� th�nh tựu được ph�p t�nh.�
� n�y n�i rằng :�
Thụ k� cho hạng Thanh văn ấy l� để khiến cho họ được c�i t�m quyết định th�nh Phật, đặng tiến tu diệu hạnh ; chứ chẳng phải l� họ đ� chứng hội Ph�p t�nh nhị kh�ng, th�nh tựu ch�n l�, m� thụ k� cho.�
Luận c�n giải th�ch th�m : Như lai dựa v�o ba thừa b�nh đẳng m� thuyết ph�p nhất thừa, v� Ph�p th�n Như Lai v� Ph�p th�n hạng Thanh văn đ� kh�ng kh�c.
Thụ k� cho : kh�ng c� nghĩa l� đ� tu h�nh đầy đủ c�ng đức n�n thụ k� cho.
Thập địa Bồ t�t th�nh tựu ph�p, n�n c�ng đức đầy đủ. C�n c�c Thanh văn th� c�ng đức chưa đầy đủ.�
Bởi vậy Bồ t�t tu v� lượng hạnh mới được Bồ đề. Thanh văn chưa tu v� lượng c�ng đức, chỉ v� muốn khiến họ được c�i t�m quyết định th�nh Phật n�n thụ k� cho họ.
Hỏi : Thanh văn v� học hết hẳn hậu hữu, cớ sao lại thụ k� cho họ l� trải qua ba đại kiếp sẽ được Bồ đề ?
Đ�p : Hiển Dương luận n�i : y v�o Biến h�a th�n, chẳng phải Nghiệp b�o th�n, n�n chẳng tr�i l�.
Th�nh Duy Thức n�i : tức l� biệt danh của Biến dịch sinh tử. � n�y n�i rằng : trước khi ph�t t�m th� hiện th�n c� hạn. Do sau khi được thụ k� ph�t đại thệ nguyện, cầu đại Bồ đề, độ lo�i hữu t�nh, liền nhập Bi�n tế v� lậu thắng định, nhờ v�o những việc đ� l�m trước kia m� cảm nghiệp th�n nay, khiến nghiệp ấy trường kỳ chẳng đoạn tuyệt với quả. Nghiệp sở tư n�y do v� lậu tư biến chuyển lần lần th�nh vi diệu, v� c�c thứ th� th�p cũ đổi kh�c ch�n muồi rồi th� đổi th�nh vi tế, quảng đại, th� diệu kh�c hẳn c�i gốc. Giống như trong sự biến h�a. Sự biến dịch n�y kh�c với thời cũ, gọi l� Biến dịch sinh tử, lu�n lu�n gi�p ph�t triển cho đến khi th�nh Phật.�
Do họ (chỉ Thanh văn) Ph�n đoạn sinh tử tuy đều hết hẳn, (Phật) n�i l� qu� ba trăm do tuần h�a l�m một t�a th�nh, nhưng v� Biến dịch chưa hết, Phật n�i l� c�n hai trăm do tuần nữa mới tới Bảo sở.
Ph�n đoạn sinh tử tuy đều hết hẳn, nhưng vẫn thụ Biến dịch sinh cho đến khi th�nh Phật.
Hạng Thanh văn th� tịch th� kh�ng c� sự n�y.�
Kinh Thắng Man n�i rằng : �V� minh trụ địa l� duy�n, V� lậu nghiệp l� nh�n, sinh ra ba loại � sinh th�n l� A la h�n, B�ch chi Phật v� đại lực Bồ t�t�.�
N�i rộng ra th� như Phật địa trong Du Gi�, Biệt chương trong Duy Thức v.v�
6. C�c loại kh�c nhau trong h�ng Thanh văn.�
Luận n�i rằng Thanh văn c� bốn loại :�
1) Quyết định.�� 3) Tho�i Bồ đề t�m.�
2) Tăng thượng mạn.� 4) Ứng h�a.�
-Như Lai thụ k� cho : c� hai loại, đ� l� loại Ứng h�a v� loại tho�i Bồ đề t�m, trừ c�c loại Quyết định, Tăng thượng mạn ra v� căn chưa ch�n n�n Như Lai chẳng thụ k� cho.
-Bồ t�t thụ k� cho :�
Việc Bồ t�t thụ k� cho, đ� l� phương tiện để khiến họ ph�t t�m. Như việc Thường Bất Khinh thụ k� cho. Đ�y n�i kẻ căn chưa ch�n, kẻ tăng thượng mạn c� thể như thế. Hạng th� tịch rốt r�o chẳng ch�n cớ sao lại n�i l� chưa ch�n ?
�Chưa� : cũng c� nghĩa l� �chẳng�.
Theo l�, lẽ n�n n�i rằng : hạng th� tịch chẳng ngu về ph�p, nhưng t�n căn chưa ch�n, n�n Phật chẳng thụ k� cho, v� chẳng k� r� r�ng l� đời n�o sau n�y sẽ được l�m Phật.
-Bồ t�t k� biệt :
Việc Bồ t�t k� biệt, đ� l� sự k� biệt chung chung v� c� c�i l� Phật t�nh (tức hết thảy ch�ng sinh đều c� Phật t�nh), n�n k� biệt để l�m phương tiện khiến người được thụ k� ph�t t�m t�n hướng đại thừa. Hạng tăng thượng mạn, v� c�i căn t�n hướng chưa ch�n, cho n�n Phật cũng chẳng k� biệt r� r�ng về sự sau n�y sẽ th�nh Phật.
Bồ t�t cũng chỉ l� k� biệt chung chung, để l�m phương tiện khiến ph�t t�m t�n hướng. Nay gộp lại th�nh văn m� n�i l� : �căn chưa ch�n� chứ chẳng phải hạng th� tịch cũng sẽ c� thể th�nh Phật.
Trang Nghi�m luận n�i rằng : người kh�c l�c Niết b�n th� thiện căn hết. Bồ t�t th� thiện căn chẳng thế.�
Trong Kinh Niết B�n n�i : �n�i rằng Tu đ� ho�n v.v� đều được th�nh Phật, đ� gọi l� chẳng hiểu � ta�. Cho n�n biết rằng hạng th� tịch nhất định chẳng được l�m Phật.
Loại Thanh văn ứng h�a, c� người n�i đ� tức l� X� Lợi Phất. Bốn vị đại Thanh văn l� hạng thượng căn, năm trăm đệ tử l� hạng trung căn, bọn hữu học v� v� học l� hạng hạ căn.
Nay l� giải chẳng thế.
Kinh Hoa Nghi�m thoạt đầu n�i c� X� Lợi Phất l� ứng h�a, sau tới phẩm Nhập Ph�p Giới X� Lợi Phất đem s�u ng�n đệ tử từ trong ph�ng m�nh ra, được Văn Th� Sư Lợi thuyết cho mười ph�p, mới ph�t t�m Bồ đề, tức l� việc được thụ k� ở trong n�y. Cho n�n chẳng phải l� loại ứng h�a.�
Chỉ một m�nh X� Lợi Phất l� Thanh văn thượng căn. Bốn vị đại Thanh văn l� hạng trung căn. Năm trăm đệ tử� l� hạng hạ căn. Cứ� theo như� phần dưới kinh n�y m� n�i th� bọn c�c �ng Ph� L�u Na v.v� l� loại Ứng h�a trong hội Ph�p Hoa.
Cứ như sự giải th�ch về �H�a� trong Nhiếp Luận, Thập nghĩa Nhất thừa, cũng giống như Kinh Lăng Gi� v.v� th� Thanh văn nhiều kiếp nhập Niết b�n, uống rượu tam muội, say khướt m� nằm, sau từ định m� trở dậy ph�t t�m hướng đại thừa v.v� . Đ� l� sự h�a t�c của chư Phật Bồ t�t để dẫn dụ c�c loại kh�c vậy.
*
-Kinh văn : �T�n nước l� Ly Cấu�� tới� �người trời đều thịnh�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ hai : c�i ngo�i trang nghi�m, đ� l� H�a tịnh độ.�
Văn c� mười điều. Trong n�y c� năm :
1) Quốc hiệu : l� Ly Cấu, v� được thuần thiện, kh�ng c� lục cấu (s�u thứ c�u bẩn).
2) Độ tướng (h�nh tướng của quốc độ) : cơ địa b�nh ch�nh, t�m l�a cao mạn, ở trong hai thứ hơn k�m m� kh�ng sợ, kh�ng khinh v� l�a xiểm mạn.
3) Tịnh uế : thanh tịnh nghi�m sức, v� ch�ng sinh t�m tịnh, n�n c�i Phật tịnh.
4) An dật (y�n ổn, nh�n nh�) : y�n ổn, sung t�c sung sướng v� kh�ng c� c�c chuyện ch�m giết, trộm cắp, đ�nh chửi, binh đao, đ�i kh�t, kh�ng c� ba nh�n �c.
5) Thiện �c : trời, người đều rất thịnh v� kh�ng c� �c tri hữu (bạn quen xấu) kh�c ở ngo�i. Ph�n biệt, phiền n�o hết thảy đều kh�ng th� kh�ng c� đường �c, n�n người, trời mới thịnh.
*
-Kinh văn : �Lưu ly l�m đất�� tới� �thường c� hoa quả�.�
T�n rằng : văn n�y c� năm điều :
6/ Nghi�m sức (trang ho�ng) : lấy lưu ly l�m đất, v� t�m kh�ng tỳ vết.�
7/ Lộ trụ (đường lối) : c� đường t�m nẻo giao nhau, v� tu t�m trai giới, t�m Th�nh đạo :
Đ�ng t�y c� bốn, Nam bắc c� bốn gọi l� đường t�m nẻo giao nhau. Hoặc Đ�ng t�y c� t�m, Nam bắc cũng t�m, từ một phương m� đặt t�n. Hoặc đường của t�m phương, gọi l� đường t�m nẻo giao nhau (b�t giao đạo). Như rẽ ch�n hướng th� gọi l� Quỳ.
8/ Đường : được trang sức bằng d�y v�ng r�ng giăng l�m ranh giới lối đi, đ� l� do cảm ứng của Bốn tổng tr�.
9/ Rừng r� :� gồm c�c h�ng c�y bằng bảy thứ b�u, v� tu bảy Th�nh t�i, tr� bảy chi giới.
10/ Hoa quả : thường c� hoa quả, v� được tăng trưởng nhờ nh�n hằng tu bảy gi�c, t�m giải tho�t.
*
-Kinh văn : �Hoa Quang Như Lai��� tới�� �gi�o h�a ch�ng sinh�.�
T�n rằng : dưới l� mục ba : Thuyết ph�p giống nay. C� hai phần :�
� Phần đầu n�i r� giống nay.
� Phần sau giải th�ch l� do.
�Đ�y l� phần đầu.�
V� giống nay n�n gọi l� �cũng thế�. Tuy chẳng phải l� đời �c, chẳng phải uế độ, đ� n�i l� thanh tịnh, l� đ� n�i r� đ� l� H�a tịnh độ.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �thuyết ph�p tam thừa�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch l� do.�
Cứ thực th� đức Th�ch Ca cũng do bản nguyện.�
Nay dựa v�o nguyện lực, cứ ra ở đời �c, muốn chứng minh rằng c�c c�ch l�m lợi của chư Phật chẳng giống nhau.
�Ta ra ở đời �c, gi�o h�a ch�ng sinh, thoạt đầu th� d�ng phương tiện, sau đ� th� d�ng ch�n thực, cho n�n mới d�ng tam thừa.�
� nguyện của Hoa Quang Như Lai l� muốn gi�p đỡ khắp. Sở dĩ chỉ n�u bản nguyện như vậy l� v� muốn khiến cho ch�ng sinh biết rằng, thời đức Phật đ� kh�ng c� ch�ng sinh �c n�o muốn sinh nơi đ�, n�n thuận theo tập qu�n vốn c� của họ m� điều phục nhị thừa, thuyết ph�p tam thừa, chứ chẳng phải l� gi�o h�a ch�ng sinh �c, l�c đầu bằng quyền thừa, sau bằng thực thừa.
*
-Kinh văn : �T�n kiếp ấy ���� tới��� �l� đại bảo�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ tư : t�n kiếp kh�c nhau. Đầu th� n�u l�n, sau l� giải th�ch.
*
-Kinh văn : �C�c Bồ t�t đ󔠠 tới�� �kh�ng ai biết được�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ năm : Gi�p đỡ hơn k�m. C� hai phần :
� Phần đầu giải th�ch ri�ng về đức.�
� Phần sau l� tổng kết lại.
Văn c� mười đức. Đ�y c� một đức :
1) C�c th�nh kh� lường, như rừng chi�n đ�n, chi�n đ�n v�y quanh.
*
-Kinh văn : �Nếu khi muốn đi ��� tới�� �đều trồng gốc đức đ� l�u�.�
T�n rằng : đ�y c� hai đức.
2) Hoa l�nh ứng với bước ch�n, v� t�m thường vượt tr�n hoa Cửu tịnh.�
Hiển Dương luận, quyển ba n�i rằng :�
Cửu tịnh gồm :�
1/ Giới tịnh.�
2/ T�m tịnh.�
3/ Kiến tịnh.�
4/ Độ nghi tịnh.�
5/ Đạo phi đạo tri kiến tịnh.�
6/ H�nh tri kiến tịnh.�
7/ H�nh đoạn tri kiến tịnh.�
8/ V� duy�n tịch diệt tịnh.�
9/ Quốc độ tịnh.�
Bảy thứ đầu l� hoa Thất tịnh như luận ấy đ� giảng rộng.
3) Diệu nh�n vun trồng đ� l�u, v� chẳng phải sơ ph�t t�m m� thiện căn đ� thuần thục.
*
-Kinh văn : �Ở v� lượng trăm ng�n�� tới� �được ca ngợi t�n th�n�.�
T�n rằng : đ�y c� hai đức :
4) Thiện duy�n xưa gặp, v� ph�t đại nguyện.
5) Danh tiếng cao xa, v� mọi người biết.
*
-Kinh văn : �Thường tu Phật tuệ�� tới� �c�c ph�p m�n�.�
T�n rằng : đ�y c� ba đức :
6) Hằng cầu Phật tr�, v� th�ch đại gi�c.
7) Việc gi�o h�a đối với ngo�i từ l�u đ� th�nh, v� sẵn đức Từ bi.
8) Xem x�t b�n trong nay đ� đầy đủ, v� kh�ng m� lầm.�
M�n về ph�p nghĩa đ� l� Gi�o. M�n về ph�p gi�o đ� l� Nghĩa. Hai c�ch giải th�ch đều được.
*
-Kinh văn : �Chất ph�c thẳng thắn kh�ng hề giả dối, ch� niệm ki�n cố�.�
T�n rằng : đ�y c� hai đức :
9) T�nh thuần kh�ng ki�u, v� kh�ng lừa dối xiểm nịnh.
10) T�m si�ng chẳng ch�n, v� h�nh vị cao, v� trực t�m l� đạo tr�ng, v� chất trực th� phiền n�o chẳng động được, cho n�n ch� niệm ki�n cố.
*
-Kinh văn : �Bồ t�t như thế đầy khắp trong nước ấy� .
T�n rằng : đ�y l� tổng kết phần giải th�ch.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất �� tới� �thọ t�m tiểu kiếp�.
T�n rằng : dưới đ�y l� mục thứ s�u : Ph�p trụ l�u mau.� C� bốn � :�
1. Tuổi thọ của Phật.�
2. Tuổi thọ của ch�ng sinh.�
3. Thụ k� sẽ th�nh Phật.�
4. K� về Ch�nh ph�p Tượng ph�p.�
Đ�y l� phần một v� hai :�
Ch�ng sinh của đức Th�ch Ca bạc ph�c, �t tuệ, n�n tuổi thọ của Phật ngắn, tuổi thọ của ch�ng sinh d�i. Phần thứ năm của tuổi thọ để lại l� để bố th� cho đệ tử� thời vị lai.�
Ch�ng sinh được Hoa Quang Như Lai h�a độ, ph�c tuệ tự tu chẳng nhờ đến Phật ban cho, n�n tuổi thọ Phật d�i m� tuổi thọ ch�ng sinh ngắn.�
Th�m nữa, ch�ng sinh của đức Th�ch Ca phước bạc v� cảm, n�n tuổi thọ của Phật ngắn, v� chẳng cảm Phật. Ch�ng sinh của đức Hoa Quang nhiều ph�c, c� cảm, n�n tuổi thọ của Phật d�i v� cảm sự h�a độ của Phật.
*
-Kinh văn : �Hoa Quang Như Lai��� tới�� �k� Tam Bồ Đề�.
T�n rằng : dưới đ�y l� mục thứ ba : thụ k� sẽ th�nh Phật.
C� ba � : đầu ti�n l� k� thời, thứ hai l� Ch�nh k�, thứ ba l� quốc độ.�
Đ�y l� phần đầu.
Qu� mười hai kiếp : v� kiếp thọ của Phật đ� m�n, mới thụ k�.
Tinh tiến th�nh tựu : gọi l� ki�n m�n.
*
-Kinh văn : �Bảo c�c Tỳ kheo�� tới� �Tam Miệu Tam Phật Đ��.�
T�n rằng : đ�y ch�nh l� thuyết minh về K�.
Hoa T�c : c� nghĩa l� hoa b�u n�ng ch�n. Nhờ nghe Kinh Ph�p Hoa l�m nh�n, th�nh Phật quả vi�n m�n n�n gọi l� Hoa T�c.
An H�nh : do khai mở Ph�p Hoa, tu h�nh An lạc hạnh, n�n gọi l� An H�nh.�
C� thuyết n�i rằng y�n ổn từ từ m� định th� gọi l� An h�nh. Đ�y chẳng phải l� c�ch giải th�ch hay, bởi v� c� Phật n�o m� lại đi đứng lật đật tất tưởi đ�u !
Đa Đ� A Gi� Độ : c� nghĩa l� Như Lai.
A La Ha : c� nghĩa l� �Ứ�ng� .
Tam Miệu Tam Phật Đ� : c� nghĩa l� Ch�nh đẳng gi�c.�
Kinh mới dịch, dịch l� Như Lai Ứng Ch�nh đẳng gi�c. Xưa dịch l� Như Lai Ứng c�ng Ch�nh biến tri.
*
-Kinh văn : �Nước Phật ấy cũng như vầy�.�
T�n rằng : đ�y thuyết minh đất nước cũng giống như đất nước của Phật Hoa Quang, đ� l� kết quả của c�i nh�n tu h�nh Ph�p Hoa.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �ba mươi hai tiểu kiếp�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : K� về Ch�nh ph�p Tượng ph�p.
Nếu l� Ch�nh ph�p của Phật, th� c� đầy đủ ba thứ Gi�o, H�nh, Chứng. Nếu l� Tượng ph�p của Phật th� chỉ c� Gi�o H�nh, m� kh�ng Chứng quả.�
Nếu l� Mạt ph�p của Phật, th� chỉ c�n Gi�o, m� H�nh Chứng đều kh�ng c�. Theo Gi�o H�nh, h�nh chứng quả kh�c nhau, n�n Ch�nh ph�p của Phật Th�ch Ca ngắn, Tượng ph�p d�i. Chẳng độ cho nữ, Ch�nh ph�p Tượng ph�p mỗi thứ một ng�n năm. V� độ cho nữ, n�n Ch�nh ph�p giảm một nửa.�
Nay Hoa Quang Phật Ch�nh ph�p Tượng ph�p bằng nhau, tuy c� ba thừa, nhưng loại Bồ t�t nhiều, n�n gọi l� Đại Bảo. Dẫu c� bốn ch�ng nhưng phụ nữ tr� giới, n�n chẳng giảm Ch�nh ph�p.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ đức Thế t�n �� tới� �sẽ độ v� lượng ch�ng�.�
T�n rằng : dưới l� 11 tụng rưỡi, chia l�m hai phần :�
- 10 tụng rưỡi đầu, tụng về thụ k� trước.
- 1 tụng sau, tụng về đoạn thứ hai trong việc thụ k� : Kết hội khiến cho ưa th�ch.
Trước Nh�n k� c� bốn, Quả k� c� s�u.
Nay tổng kết chia l�m ba phần :
� 1 tụng n�i về nội đức trang nghi�m trong Quả k�.�
� 1 tụng n�i về Nh�n k�.�
� 8 tụng rưỡi n�i về bốn nghĩa của Quả k�.
Đ�y l� phần đầu.�
Phổ tr� : l� Nhất thiết tr�, Nhất thiết chủng tr�, v� cả hai đều c� t�nh phổ biến.
*
-Kinh văn : �C�ng d�ng v� số Phật��� tới��� �chứng về đạo V� thượng �.�
T�n rằng : đ�y l� tụng về Nh�n k�. C� hai � :�
1) Gặp duy�n l�nh.�
2) C� đủ đạo Bồ t�t.�
T�nh ra th� cũng c� thời gian : qu� v� lượng kiếp th� nhập trong tụng sau, n�n đ�y chỉ c� hai.
*
-Kinh văn : �Qu� v� lượng kiếp rồi�� tới� �thường c� hoa v� quả�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 8 tụng, tụng Quả k�. C� bốn nghĩa, chia l�m bốn :�
- Nửa tụng, tụng về t�n kiếp kh�c nhau hoặc giống nhau.�
- 1 tụng rưỡi, n�i về ngoại độ (c�i ở ngo�i) trang nghi�m.�
- 2 tụng,� n�i về việc gi�p đỡ hơn k�m.
- 4 tụng, n�i về tuổi thọ của Phật d�i hay ngắn.
�Chẳng tụng về việc thuyết ph�p giống ng�y nay.�
Đ�y l� văn hai nghĩa đầu.�
Ngoại độ trang nghi�m c� s�u nghĩa :�
1) Danh.�������������� 4) Giới.�
2) Tịnh.� 5) C�y.�
3) Địa.���������������� 6) Hoa quả.�
Chẳng tụng về bốn nghĩa kh�c.
*
-Kinh văn : �Bồ t�t trong nước đ� �� tới�� �do Phật Hoa Quang độ �.�
T�n rằng : đ�y l� mục gi�p đỡ hơn k�m.
����� C� bốn � :�
1. Bất tho�i.�������� 2. Ngoại h�a.
� 3. Gặp thiện hữu.� 4. G�y nh�n tốt.�
Chẳng tụng� bốn � kh�c.�
*
-Kinh văn : �L�c Phật l� vương tử�� tới� �thọ mệnh t�m tiểu kiếp�.�
T�n rằng : dưới l� 4 tụng rưỡi, n�i về tuổi thọ của Phật l�u hay mau.� C� bốn phần :
- 1 tụng rưỡi, n�i về tuổi thọ của Phật.�
-� Nửa tụng, n�i về tuổi thọ của người.�
- 1 tụng rưỡi, n�i về thời gian của Ch�nh ph�p, Tượng ph�p.�
- 1 tụng, n�i về việc lưu h�nh x� lợi.
Chẳng tụng về việc thụ k�. Th�m phần c�ng dường x� lợi. Đ�y tức phần đầu v� phần thứ hai.
Trong n�y lẽ ra phải n�i rằng : thời l� th�n cuối c�ng, khi l�m vương tử, Phật đ� bỏ nước, bỏ sự vinh hoa m� xuất gia th�nh đạo. V� văn n�i ngược n�n trước hết n�i việc vương tử bỏ nước, bỏ vinh hoa, rồi sau mới n�i hậu th�n th�nh Phật đạo. Hoặc văn n�y � n�i về v� lượng sinh th�n l�m vương tử� bỏ nước bỏ vinh hoa, tới th�n cuối c�ng mới th�nh Phật đạo.
*
-Kinh văn : �Sau khi Phật diệt độ�� tới� �Tượng ph�p ba mươi hai�.�
T�n rằng : đ�y tụng về thời gian của Ch�nh ph�p v� Tượng ph�p.
Ng�y, đ�m, th�ng, m�a, năm l� kiếp.
*
-Kinh văn : �X� lợi lưu truyền rộng�� tới �sự đ� đều như vậy�.�
T�n rằng : đ�y tụng về việc x� lợi lưu h�nh c�ng với kết luận.
*
-Kinh văn : �Vị Lưỡng t�c t�n đ� tới� �n�n phải tự vui mừng�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ hai n�i về kết hội khiến ưa th�ch, gi�o h�a cho t�m họ ki�n định, khiến họ cầu quả Phật.
Chữ �Lu�n� : c� nghĩa l� Loại, cũng c� nghĩa như chữ Thất trong từ Thất phối (s�nh đ�i, s�nh với). � n�i Lưỡng t�c t�n l� bậc kh�ng c� ai s�nh kịp.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ bốn bộ ch�ng��� tới�� �để c�ng d�ng Phật�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ hai trong phần thụ k� n�i về việc chư thi�n c�ng dường, t�n th�n, hồi hướng.�
Trong n�y c� hai phần :�
� Phần đầu tứ ch�ng b�t bộ c�ng d�ng.�
� Phần sau l� chư thi�n c�ng d�ng t�n th�n.
�Đ�y l� văn phần đầu : biểu thị được đội ơn Phật cũng giống như được �o Phật che cho. Cũng biểu thị c�i � đ� n�i ở tr�n, l� khi n�o th�nh Phật quả th� sẽ thuyết ph�p n�y cho người kh�c, v� như để che cho ch�ng sinh, cho n�n đem �o m� c�ng d�ng.
Cho n�n văn dưới n�i rằng : �Ai tr� kinh n�y sẽ được �o Phật che cho�.
*
-Kinh văn : �Th�ch Đề Ho�n Nh�n� tới �c�ng d�ng Phật�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� chư thi�n t�n th�n c�ng d�ng.�
C� hai phần : phần đầu l� c�ng, phần sau l� t�n.�
Trong c�ng lại c� hai : đầu l� c�ng �o v� hoa, sau l� c�ng kỹ nhạc.�
Phần đầu c�ng �o v� hoa c� hai � : đầu l� c�ng d�ng, sau l� linh tướng.�
Đ�y l� � đầu : đem hoa c�ng d�ng l� để biểu thị c�i � nghe Ph�p Hoa th� sẽ được quả Phật.
*
-Kinh văn : ��o trời trải ra�� tới� �m� tự hồi chuyển�.
T�n rằng : đ�y l� linh tướng.�
Trụ ở hư kh�ng : thể hiện r� nghe Kinh Ph�p Hoa, si�u xuất tứ sinh, t�m ngưng đọng diệu l�.�
Hồi chuyển : c� nghĩa l� c�i nh�n khắp ba c�i, t�nh cảm x�t thương c�c lo�i ngu xuẩn.
*
-Kinh văn : �Kỹ nhạc của chư thi�n��� tới�� �mưa c�c loại hoa trời�.
T�n rằng : đ�y l� c�ng d�ng kỹ nhạc.
�Nh�n nghe ph�p thanh m� ngộ đạo, n�n tấu �m nhạc, biểu thị tu nh�n n�n quả mới m�n, bởi vậy mưa hoa trời.
*
-Kinh văn : �M� n�i lời n�y�� tới� �tối đại ph�p lu�n�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� t�n th�n, c� hai phần : đầu l� trường h�ng, sau l� kệ tụng.
Đ�y l� phần đầu.
Trong n�y chỉ nhắc lại ph�p lu�n hai thời, v� so s�nh giữa đại thừa v� tiểu thừa, đối với hạng Bất định t�nh, so s�nh quyền v� thực với nhau. Cứ thực th� cũng so s�nh với Kh�ng gi�o B�t nh�. Đ�y l� trung đạo, gọi l� tối đại ph�p lu�n.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c�c Thi�n tử ��� tới�� ��t c� ai tin được�.�
T�n rằng : dưới l� 6 tụng rưỡi. Chia l�m bốn phần :�
- 2 tụng đầu, n�i r� xưa thuyết tiểu thừa, nay thuyết đại thừa.
- 1 tụng rưỡi, t�n th�n ph�p thắng điệu, rồi t�y hỷ.
- 2 tụng, n�u người kh�c tỏ r� bản th�n l�m Phật sẽ sinh hoan hỉ.
- 1 tụng : hồi hướng.
�Đ�y l� phần đầu.
Ngũ ch�ng : tiếng Phạm l� B�t Gi� Tắc Kiến Đ�. Đ�y gọi l� Ngũ uẩn. V� c� đầy đủ mười một loại nghĩa t�ch tụ n�n gọi l� uẩn. Nay gọi l� ch�ng, ch�ng c� nghĩa l� tụ. Hoặc gọi l� Ngũ ấm, đều tr�i với ch�nh danh (c�ch dịch đ�ng).
Căn cứ v�o ph�p Ngũ uẩn trong tam khoa để ph�n t�ch Tứ đế, cho n�n biết r� l�c đầu l� quyền. Nay hội n�y thuyết ph�p kh� l� giải, bỏ quyền theo thực. N�i ��t c� ai tin được�, v� l� ph�p th�m �o, quyền thực tr�i nhau.
Y v�o Đại B�t Nh� th� sơ chuyển ph�p lu�n, tam thừa nhập đạo.�
Nay căn cứ v�o hiển tướng th� chỉ độ Thanh văn, n�n n�i Ngũ ch�ng để thuyết minh quyền ph�p.�
Th�m �o :� c� nghĩa l� b� t�ng, v� đại thừa vi diệu.
*
-Kinh văn : �Ch�ng t�i từ xưa nay�� tới�� �ch�ng t�i đều t�y hỷ�.�
T�n rằng : t�n th�n ph�p thắng diệu, th�m sinh t�y hỷ.�

T�y : c� nghĩa l� thuận (theo), v� thuận theo Phật gi�o m� tu h�nh.
*
-Kinh văn : �Đại tr� X� Lợi Phất��� tới�� �phương tiện t�y nghi thuyết�.�
T�n rằng : n�u người kh�c để n�i r� tự m�nh l�m Phật sinh ra hoan hỷ. Phật thụ k� cho người kh�c, tỏ r� ta cũng được l�m Phật. Cho n�n biết rằng đạo Phật l� chẳng thể nghĩ b�n. Phương tiện t�y nghi khiến ta hiểu r�.
* Chữ Phả : nghĩa l� chẳng thể. Ngược với chữ Ch�nh l� Phạp, ngược với chữ Khả l� Phả, đ� đều l� � nghĩa của chữ.�
*
-Kinh văn : �Mọi ph�c đức của ta��� tới�� �đều hồi hướng đạo Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� hồi hướng Phật quả th�nh tựu Ba la mật, Ph�p c�ng d�ng.
Đ� tức l� phương tiện thiện xảo tr� vậy.

�

-Kinh văn : �Bấy giờ X� Lợi Phất�� tới� �thọ k� th�nh V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c�.�
T�n rằng : tr�n đ�y l� v�ng đầu d�ng ph�p m� thuyết về quyền thực để gi�o h�a hạng thượng căn đ� xong, dưới đ�y l� v�ng thứ hai d�ng Dụ m� thuyết về quyền thực để h�a độ hạng trung căn.�
Cả đoạn văn lớn chia l�m bốn phần :�
� Phần đầu l� phẩm Th� Dụ, Phật d�ng dụ để gi�o h�a.�
� Phần hai l� phẩm T�n Giải, n�i về việc hạng trung căn lĩnh ngộ.�
� Phần ba l� phẩm Dược Thảo Dụ, n�i về việc Phật giảng lại đ� xong.�
� Phần thứ tư l� phẩm Thụ K�, n�i về việc Phật thụ k� cho họ.�
Hạng thượng căn th�ng minh, kh�ng cần phải tr�nh b�y nhiều. Hạng hạ căn ba lần nghe giảng chẳng cần giảng rộng. Cho n�n gi�o h�a hạng trung căn, văn nghĩa đều nhiều.
Đoạn văn đầu c� hai phần : đầu ti�n l� Thu Tử thỉnh, sau đ� l� Phật thuyết để l�m lợi cho đại ch�ng. Thu Tử� tuy hiểu, nay vẫn cứ thỉnh, đ� đại để l� v� ba nguy�n nh�n :
1. Để l�m lợi �ch cho đồng loại.
2. Để tu hạnh lợi tha.
3. Để t�y thuận sự gi�o h�a của Phật.
Trước kia đ� ba lần tha thiết thỉnh Phật thuyết ph�p, ng�y nay đ� lĩnh giải rồi, n�n c� sự giải th�ch n�y.�
Văn đầu c� ba � :�
- Đầu ti�n tr�nh b�y sự quyết định của m�nh.
- Sau đ� thuật lại điều nghi ngờ của người kh�c.
- Cuối c�ng l� ch�nh thức thỉnh cầu.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Một ng�n hai trăm vị n�y�� tới� �đều sa v�o v�ng nghi hoặc�.�
T�n rằng : đ�y l� thuật lại sự nghi ngờ m� người kh�c đ� mắc phải.
Hữu kiến, v� kiến (chấp c�, chấp kh�ng) đều l� bi�n kiến. Y v�o ng� kiến m� sinh ra c�c thứ chấp thủ t� kiến.�
Bi�n kiến, t� kiến n�y bao gồm 62 loại do ngoại đạo khởi l�n.�
Nay thể hiện r� phải y v�o ng�n gi�o của Phật m� bỏ t� theo ch�nh, cho n�n ở đ�y thuyết đặc biệt.
Ngo�i ra, c�c thứ chấp kh�c ngo�i ba loại kiến n�y c�ng c�c phiền n�o hợp lại th� nghiệp ph�t khởi.
Phật xưa n�i rằng : �Ph�p của ta c� thể l�a quả khổ hiện thấy trước mắt như sinh l�o bệnh tử v� được cứu c�nh Niết b�n�.�
Do muốn diệt quả, trước ti�n ắt phải đoạn nh�n. Những người n�y �p dụng lời dạy của Phật l�a được c�c nh�n g�y khổ l� ng� kiến v.v� xong, nhất định biết rằng c�c khổ sẽ chẳng c�n sinh ra nữa v� việc chứng được Niết b�n đ� được quyết định.�
Nay lại nghe Phật thuyết bảo phải bỏ quyền theo thực, n�n họ đều đọa v�o v�ng nghi hoặc m� khởi l�n� những điều nghi ngờ. Bọn họ ai nấy đều chẳng biết tự m�nh sẽ được th�nh Phật, chẳng biết điều chứng được trước kia l� ph�p g� ? L� ph�p cứu c�nh, hay đ� l� đạo sở h�nh ? Hơn nữa đ� c�ng �p dụng lời Phật dạy, đ� đoạn c�c nh�n g�y khổ, cho n�n quả khổ chẳng sinh ra nữa.
*
-Kinh văn : �L�nh thay ! Thế t�n�� tới� �khiến l�a nghi hối�.�
T�n rằng : đ�y l� ch�nh thức thỉnh cầu Phật n�i nh�n duy�n.
C� hai nghĩa :� 1) L� do.��� 2) Đạo l�.�
Nay thỉnh Thế t�n tr�nh b�y l� do.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo�� tới� �để dạy cho Bồ t�t�.�
T�n rằng : dưới l� Phật thuyết lợi �ch. Đoạn văn lớn chia l�m ba phần :
� Phần đầu từ �Bấy giờ Phật bảo� trở xuống, l� tổng lược chỉ đ�p, l� do khiến Phật ưng thuận thuyết ph�p cho.�
� Thứ đến phần từ �X� Lợi Phất ! Như trong quốc, ấp� trở xuống : ch�nh thức thuyết ph�p dụ,� để khiến họ được hiểu.
� Cuối c�ng l� từ b�i kệ :
��Bảo n�y X� Lợi Phất,�
Bọn c�c ngươi hết thảy,�
Đều l� con của ta,�
Ta ch�nh l� cha l�nh�.�
trở xuống, khuy�n họ tin tưởng kinh n�y, khiến họ vui th�ch v� sẽ được Phật tr�.
�Phần đầu lại chia l�m hai :�
- Đầu ti�n l� Phật n�i l�n thuyết của m�nh, giải đ�p chung chung.�
- Sau đ� lại bảo họ l� do đồng � thuyết ph�p.
Đ�y l� phần đầu.
Thoạt ti�n n�i về phương tiện, đ� l� c�ch tiệm tu đến ch�n thực, đầu ti�n gi�o h�a hạng Thanh văn, lấy đ� để l�m c�i nh�n trở th�nh Bồ t�t. Tức l� như phẩm Phương Tiện n�i rằng : �Biết c�c ch�ng sinh c� biết bao nhi�u thứ dục, n�n đ� t�y theo bản t�nh của họ, d�ng đủ thứ phương tiện m� thuyết ph�p cho họ, như vậy đều l� để cho họ được Nhất thiết chủng tr� của một Phật thừa ! �.
Tức l� xưa thuyết về quyền thừa, nay thuyết về thực thừa. Sở dĩ như vậy l� để gi�o h�a Bồ t�t.�
Do vậy n�n gọi l� giải th�ch nguy�n nh�n. Cho n�n gọi l� tổng lược chỉ đ�p.
*
-Kinh văn : �Được ! X� Lợi Phất�� tới�� �nhờ th� dụ m� hiểu được�.�
T�n rằng : đ�y l� bảo th�m về l� do ưng thuận thuyết cho.�
Chữ Nhi�n (được) :� đ�y c� nghĩa l� phải thế, cũng đ�ng như vậy. Đ�ng l� c� thể thuyết cho.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất� tới �tuổi �ng gi� nua�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ hai, ch�nh thuyết ph�p dụ để họ hiểu r�, đầu l� trường h�ng, sau l� kệ tụng.�
Trường h�ng c� ba phần :�
- Phần đầu tr�nh b�y v� dụ.�
- Thứ đến phần thuyết chung.
- Cuối c�ng l� kết luận bằng giải đ�p. Đ� l� đoạn từ �v� nh�n duy�n đ�, n�n biết rằng phương tiện lực của chư Phật� trở xuống.�
Trong th� dụ c� hai phần :�
+ Phần đầu th� dụ về xưa l� quyền thừa.
+ Phần sau th� dụ về nay l� thực thừa. Đ� l� đoạn từ �Bấy giờ c�c con ai nấy thưa với cha rằng : điều cha hứa trước đ�y�� trở xuồng
Trong th� dụ về xưa l� quyền, c� bốn phần :
1. Từ �X� Lợi Phất ! Như trong quốc, ấp� trở xuống, l� th� dụ về ba c�i c� Phật.
2. Từ �c� nhiều đ�m người� trở xuống, l� th� dụ về năm nẻo nguy vong.
3. Từ �Trưởng giả thấy đ�m ch�y to ấy� trở xuống, l� th� dụ về việc thấy đặt ra phương tiện quyền nghi.
4. Từ �Bấy giờ c�c con nghe lời cha n�i� trở xuống, l� th� dụ về y theo lời th� khỏi tai nạn.
Văn đầu c� s�u � :�
1. Xứ sở.�������������� 4. Sản nghiệp.�
2. Gia chủ.�� 5. Trạch tướng.�
3. Tuổi t�c.���������� 6. M�n hộ (cửa ng�).
Đ�y c� ba thứ : quốc, ấp, tụ lạc, đ� l� xứ sở.
Đ� thuyết về tam thừa th� biết r� l� h�a Phật. H�a Phật chỉ l�m vua ba ng�n c�i nước, nước to v� rộng v� với đại thi�n giới ; thứ� đến ấp l� cỡ trung, v� với trung thi�n giới ; nhỏ nhất l� tụ lạc, v� với tiểu thi�n giới.� V� cứ theo thứ tự từ đại,trung đến tiểu m� th� dụ.
* S�ch Quảng Nh� n�i : Tụ lạc : c� nghĩa l� chỗ ở , chỉ nơi cư tr� tụ họp của con người. Tụ : l� tụ họp. Lạc : cũng c� nghĩa l� s�n sướng vườn tược.
C� vị đại trưởng giả : đ� l� chỉ gia chủ.�
Trong phần dụ thuyết ở dưới, trừ phần vấn đ�p, c� t�m vị trưởng giả :�
- Năm vị đầu v� với h�a th�n, v� c�c con c�n ở trong nh�.�
- Ba vị sau v� với b�o th�n v� thụ dụng th�n, v� c�c con �tam thừa� đều ra khỏi nh�.
Dưới đ� l� vấn đ�p dụ, trong đ� năm vị trưởng giả đều v� với h�a th�n v� thụ dụng th�n.
Như trưởng giả thế gian� c� ba loại :
1/ Loại trưởng giả đ�ng để bẩm b�o v�ng mệnh : loại n�y c�ng bằng, th�ng đạt, giỏi đoạn thị phi, v� với đức Phật c� đức từ bi phổ độ, c� tr� tuệ vi�n m�n, kh�o giải quyết lưới nghi.
2/ Loại trưởng giả kỳ cựu đ�ng k�nh : l� bậc tuổi cao trong th�n ấp, uy vọng t�n nghi�m kh�ng ai s�nh bằng, v� với Phật đạo cao si�u, c�c th�nh thần th�ng �t ai s�nh kịp.
3/ Loại trưởng giả đ�ng để th�n cận : của cải đẹp đẽ dồi d�o, cần g� cũng c� đầy đủ, tinh t�y, v� với Phật ph�c tr� đều vi�n m�n, lợi lạc đều đủ.�
Tr� đức, Đoạn đức, �n đức đều v� dụ theo như thứ tự.
�Kỳ ni�n suy mại� (tuổi �ng gi� nua), đ� l� n�i về tuổi t�c.�
�Suy� nghĩa như gi� nua (thục l�o: ch�n gi�).�
�Mại� c� nghĩa l� từ xa trở về (viễn qui).�
V� với đức Phật tu tr� kiến đ� l�u, th�nh quả vi�n m�n th�nh thục, th�nh đạo đ� l�u ở chỗ s�u xa trong c�i Niết b�n. Chẳng phải thuyết đời n�y, m� n�u chung cả ng�i vị trước kia.
*
-Kinh văn : �Của cải giầ�u c� v� lượng�� tới� �chỉ c� một cửa�.�
T�n rằng : trong n�y c� ba phần (mục bốn, mục năm v� mục s�u).
� Mục bốn : thuyết minh về sản nghiệp, c� bốn thứ :�
1. Của cải giầu c�, v� với bảy th�nh t�i đầy đủ.
2. Ruộng nương, v� với tr� đoạn l� hai thứ sinh đức xứ.
3. Nh� cửa, v� với Dị thục bản thức của c�c ch�ng sinh.
�Bản thức cũng l� Trạch thức, như quốc vương thế gian lấy bốn biển l�m gia đ�nh, lấy cả thi�n hạ l�m nh� ở. Phật cũng như vậy, lấy c�c ch�ng sinh l�m gia đ�nh, v� Thể tức l� Bản thức.�
Kinh V� Cấu Xưng n�i rằng : �C�i của c�c hữu t�nh, đ� l� c�i Phật nghi�m tịnh của Bồ t�t�.
�Ch�ng sinh v� lượng n�n n�i l� c� nhiều. Trong tụng chỉ chỉ một người, n�n n�i l� c� một ng�i nh� lớn. Hoặc như c�u : �coi một trong s�u phương (nhất lục hợp) l� nh� ở�, n�n đ�y n�i l� nhiều.
N�i �c� một� , cũng như c�u : �coi ch�ng sinh b�nh đẳng giống như một người con�.�
Hoặc l�, ở đ�y coi ch�ng sinh ai nấy kh�c nhau, n�n n�i l� c� nhiều. Coi Phật l� chủ, n�n n�i l� �c� một�.
Kỳ thực căn nh� n�y một hay nhiều kh�ng kh�c, v� lấy dị thục thức l�m nh� (gia)�. Bởi vậy trong nh�, nh� g�c mục n�t n�n tai nạn xảy ra tứ tung.�
Nếu n�i thiền định, gọi đ� l� nh� (gia) th� l�m sao c� tai họa m� n�i mục với n�t ? Cho n�n giữa Gia (với nghĩa gia đ�nh) v� Trạch (với nghĩa nh� ở) c� sự kh�c nhau.
4. Đồng bộc (t�i tớ) : trong phần hợp thuyết ở dưới, v� với thần th�ng của Phật, v� bu�ng thả tự tại. V� cũng v� với việc Phật thị hiện c�c phiền n�o.
�Kinh V� Cấu Xưng, phẩm Bồ Đề Phần n�i rằng : �Phiền n�o l� n� lệ h�n mạt, l� đầy tớ để t�y � m� chuyển. Như Lai c� khả năng coi phiền n�o l� n� lệ h�n mạt, rất khinh bỉ n�, đuổi đ�nh đoạn diệt n�, v� cũng coi n� l� đầy tớ để t�y � m� chuyển. N�i lời �m �i với La Hầu, qu�t mắng Điều Đạt, đều v� lợi �ch cho ch�ng sinh�.
�Tr� tuệ, thần th�ng, như n�i trong phần sau, l� lực của cơ thể ch�n tay Phật, n�n đồng bộc đ�y chẳng phải l� Định thần th�ng.�
* S�ch Thuyết Văn n�i rằng : Nam c� tội l�m n� th� gọi l� Đồng. Trai g�i theo c� d�u về nh� chồng th� gọi l� Bộc. Đồng bộc c�n c� nghĩa l� để sử dụng, để phục dịch.
Chữ �Bộc� : c� nghĩa l� Phụ, tức l� phụ thuộc v�o người.
�Đồng� : c� nghĩa l� Độc. Nay l� chữ Đồng c� bộ nh�n đứng.
� Mục năm : �nh� ấy rộng lớn�, đ� l� trạch tướng (h�nh tướng của nh�). Bản thức l� nh�, v� căn cứ v�o phần hợp thuyết ở dưới n�i l� khắp cả ba c�i, hoặc c� từ thời v� thủy, hoặc lại c�n chứa đựng mọi chủng tử biến th�nh ba c�i. Thể th�ng với Nhị tử (hai loại chết), n�n n�i l� rộng lớn. Nh� (gia) ấy tức l� Trạch, t�n gọi kh�c nhau m� thể giống nhau.
� Mục s�u : �chỉ c� một cửa�. Cửa đ�y l� nơi nh�n đ� m� ra khỏi nh�. Ở Dụ v� Hợp (thuyết) trong trường h�ng n�y c� năm cửa :
1. Đ� l� cửa m� trong n�y n�i l� �chỉ c� một cửa�.
2. Cửa bị ch�y.�
3. Cửa nhỏ hẹp.�
4. Nay ở ngo�i cửa.�
5. Nhờ cửa Phật gi�o m� ra khỏi cảnh khổ ở tam giới.�
Bốn cửa đầu ở trong Dụ, một cửa cuối ở trong Hợp. Cửa c� hai loại :�
1) Cửa ch�nh giữa lớn, chỉ nhất thừa gi�o hạnh,�
2) Cửa b�n cạnh hẹp, chỉ nhị thừa gi�o hạnh.
Trong năm cửa ấy, ba cửa đầu l� loại cửa ch�nh giữa lớn, v� thể của n� l� Gi�o Hạnh của nhất thừa. Hai cửa sau th� d� ở giữa hay l� b�n, lớn hay nhỏ, ch�nh hay x�p đều gọi l� cửa, v� thể của c�c cửa đ� l� Gi�o Hạnh của tam thừa.
- V� c� thể ra khỏi căn nh� biến dịch tam giới, thế n�n cửa đầu gọi l� nhất, m� chẳng gọi l� tam.�
- Cửa thứ hai l� cửa bị ch�y, m� đức Phật từ đ� đi ra y�n ổn, c� nghĩa l� chẳng từ trong gi�o hạnh nhị thừa m� ra.�
- Cửa thứ ba th� lại nhỏ hẹp, chẳng dung nhị thừa.�
Cho n�n biết l� ba cửa đầu chỉ thuyết về gi�o hạnh nhất thừa.�
- Cửa thứ tư �ba xe đều ở ngo�i cửa�, phải chăng nhị thừa cũng ra ngo�i gi�o hạnh nhất thừa ?�
- Cửa thứ năm thấy c�c ch�ng sinh nhờ cửa Phật gi�o m� ra khỏi cảnh khổ ở tam giới, chứng được cảnh vui ở Niết b�n. Sau đ� đều được cho xe lớn như nhau. Tức l� nhị thừa đều đ� ra khỏi cửa.�
V� thế cho n�n biết rằng hai cửa sau l� chỉ chung cả cửa giữa cửa b�n, cửa lớn cửa nhỏ, cửa ch�nh cửa x�p đều gọi l� cửa cả, kh�c với c�c loại cửa trước, v� nghĩa sở vọng (chỉ điều mong mỏi đối với cửa ấy) kh�c nhau, cho n�n cũng chẳng tr�i ngược nhau. C�n c�c nghĩa kh�c về m�n (cửa) th� khi n�o tới văn đ�, nhất nhất sẽ đều giải th�ch.
Nay thuyết về c�i chỗ Nhị lợi h�nh vi�n m�n, rọ�ng r�i bao dung xuất ly được Nhị tử, cho n�n cửa chỉ n�u một v� chẳng n�i c�i thứ hai n�o kh�c.�
Đ�y l� n�i về c�i cửa xuất ly tam giới, chứ kh�ng phải cửa để nhập tịnh độ. Đ� coi Đại kh�ng, v� tướng, v� nguyện, giải tho�t l�m cửa để v�o, v� sở vọng kh�c nhau.�
Đ�y lấy Gi�o đối đ�i với L�, lấy Nh�n đối đ�i với Quả m� gọi l� M�n. Đ� lấy Tr� đối đ�i với Cảnh m� gọi l� M�n.�
Th�m nữa, ở đ�y về ph�a tam giới th� gọi l� Xuất (xuất ly), nếu về tịnh độ th� gọi l� Nhập (chứng nhập), v� thể l� một.�
Đ�y thuyết minh về cửa để xuất tam giới, chứ chẳng thuyết minh về cửa để nhập tam giới.
Cửa để nhập tam giới, l� phiền n�o v� nghiệp ; v� điều sở vọng kh�c nhau, cho n�n cũng chẳng tr�i nhau.
*
-Kinh văn : �C� nhiều đ�m người��� tới�� �dừng ở b�n trong�.�
T�n rằng : dưới l� Dụ về năm nẻo nguy vong. C� bốn � :
�1. Đ�m người rất đ�ng.
�2. Nh� cửa mục n�t.
�3. Lửa ch�y c�c nơi.
�4. C�c con nhởn nhơ.
Đ�y l� phần đầu.�
Chủng tử của năm nẻo l� sự hu�n tập danh ng�n. Do nghiệp cảm kh�c nhau, n�n chia th�nh c�c loại kh�c nhau, v� vậy m� gọi l� năm. T�y theo c�i nghiệp tương ứng, mỗi nẻo c�n chia th�nh c�c chi c�c nh�nh theo c�c loại nghiệp thiện �c. Quả b�o chi�u cảm của mười loại nghiệp đạo, gọi l� năm trăm.
C� nghĩa l� trong mười nghiệp đạo, mỗi thứ lại chia th�nh c�c loại : tự m�nh l�m, sai người kh�c l�m, hoặc t�n trợ, mừng vui, �t phần, nhiều phần, to�n phần, �t khi, nhiều khi hoặc suốt cả đời, mỗi thứ chia th�nh mười loại, mười thứ tu t�c tư cảm, lập th�nh năm trăm Danh. Hoặc l� mười nghiệp đạo mỗi thứ đều do mười Hoặc nhuận ph�t, n�n gọi l� năm trăm. Tất cả c�c thứ đ� ở trong Bản thức cho n�n gọi l� �Trụ ở trong nh��. Do c�c chủng tử n�y l� Nh�n, n�n năm nẻo lu�n hồi, mọi khổ chẳng dứt.
*
-Kinh văn : �Nh� tr�n, nh� g�c mục n�t��� tới� �trụ cột x� ngang nghi�ng vẹo nguy hiểm�.
T�n rằng : nh� cửa nguy hiểm mục n�t c� bốn � :�
1. Nh� tr�n, nh� g�c v� với Sắc.
2. Tường v�ch v� với Tưởng.�
3. Ch�n cột (trụ căn) v� với H�nh.�
4. M�i nh�, x� ngang v� với Thụ.
T�a nh� (trạch) v� với Thức, v� c� khả năng duy tr� bốn thứ n�y.�
N�i rằng đ� l�u cũ, hơn nữa lại hỏng n�t, cho n�n theo thứ tự đ� tức l� chỉ n�i về bốn loại uẩn kia, đ� l� Tứ thức trụ vậy.
�Nh� tr�n, nh� g�c mục n�t� :�
Nh� tr�n v� với Th�n căn, v� l� lớn m� l� chủ.�
Nh� g�c v� với c�c căn v� phải dựa dẫm phụ thuộc v�o Th�n mới c�.�
Nhận c�c thứ bất tịnh v�o để gi�p cho sự duy tr� được l�u, rồi tự sinh diệt, n�n gọi l� mục n�t (hủ). V� mục n�t, n�n l� �c.�
�Tường v�ch sụt lở� :�
* Chữ [隤] �m đọc l� Đồi, chỉ tường sụt xuống. S�ch Thiết Vận viết l� [���� ] S�ch xưa c� c�u : �Th�i sơn sẽ sụt�. S�ch Ngọc Thi�n viết l� [隤] c� nghĩa l� sụt lở.�
S�ch Thiết Vận viết l� [穨] c� nghĩa gi� to, bảo t�p, cũng viết l� [頹 ] c� nghĩa như chữ [禿 ]� (thốc) l� h�i (đầu h�i).�
C�n như hai chữ [��������� ,���������� ] (th�i đồi) th� lại c� nghĩa l� nh� bị ph� hỏng.�
S�ch Thuyết Văn cũng viết l� [穨], về nghĩa th� theo chữ [禿 ], c�n [貴] chỉ �m đọc, cũng viết l� [�������� ]. Hai chữ n�y đều l� cổ văn.�
Để bảo vệ b�n ngo�i th� gọi l� tường, để ngăn giữ b�n trong th� gọi l� v�ch. Tưởng uẩn nếu c� c�c hiện tượng biến h�a b�n ngo�i th� như tường, c�c hiện tượng biến h�a b�n trong th� như v�ch. Hư m� chẳng thực, tự nhanh ch�ng đổi dời th� gọi l� Sụt lở (đồi lạc).�
Trụ căn phủ bại : ph�p trong H�nh uẩn c� rất nhiều, m� tối thắng đ� l� Mệnh căn, v� l� chủ của Th�n n�n v� như trụ cột của nh�, c�c thứ kh�c l� căn, t�nh chất l� mục n�t hư hỏng, n�n gọi l� Phủ bại.�
* Chữ Phủ v� chữ Hủ đều c� nghĩa lại hư hỏng, Chữ Phủ [] �m đọc giống chữ Phụ [ 父 ],� n�n phải đọc l� Phủ bại, c� chỗ viết l� [撫, 敗] . Như l�ng c� t�n l� Thắng Mẫu th� Tăng Tử chẳng v�o.�
M�i nh�, x� ngang nghi�ng ngả nguy hiểm :�
* Chữ [棟] Đống l� X� dọc, m�i nh�. C�n Lương l� x� ngang (qu� giang).�
Nội dị thục quả thụ l� gốc như m�i nh�, x� dọc (đống : x� n�c). Ngoại tăng thượng quả thụ l� ngọn, như x� ngang (lương). Lương đống (x� ngang x� dọc) dựa v�o cột trụ m� c�. Quả thụ y v�o Mệnh căn nghiệp m� c�.�
Sắp sửa sụp đổ n�n n�i l� nghi�ng ngả nguy hiểm.
* Khuynh nguy : c� nghĩa l� nghi�ng đổ nguy hiểm. Lại nữa s�ch Nhĩ Nh� n�i rằng : x� n�c đ� gọi l� Lương, chỉ x� lớn của m�i nh�.
S�ch Thuyết Văn giải th�ch rằng : Đống l� chỗ ch�t v�t của m�i nh�, cũng l� chỗ ở ch�nh giữa (hai) m�i, v� với việc cảm thụ l� ph�p sở tr�.�
Bởi vậy Du Gi� quyển thứ 16, dẫn kinh tụng n�i rằng :
C�c sắc như đ�m bọt,
Thụ như bong b�ng nổi,
Tưởng giống lửa mặt trời,
H�nh giống tựa c�y chuối,
Thức giống tr� ảo thuật.
Đ� l� như ng�i Nhật Th�n đ� n�i : �C�c h�nh nhất thời sinh ra v� nhất thời trụ diệt�.
Kinh V� Cấu Xưng cũng n�i : �Sắc như đ�m bọt chẳng thể sờ m� th�u t�m. Thụ như bong b�ng nổi chẳng thể trụ l�u. Tưởng như lửa mặt trời sinh ra từ kh�t �i. H�nh như c�y chuối đều kh�ng c� thực. Thức như ảo thuật, đi�n đảo m� khởi l�n�, đ�ng như sự giải th�ch trong Du Gi� Nhiếp Dị M�n Phần.
Nếu n�i về sự biến dị chậm chạp của da thịt g�n xương gh�p với bốn c�u n�y. Th� cớ sao ba c�i đều c�, m� trong hai c�i tr�n lại chẳng c� sự n�y ? Cớ sao ngọn lửa phiền n�o c� khả năng thi�u đốt v� căn nh� m� n� dựa v�o lại v� dụ đủ cả ba c�i, tới khi n�i v� dụ về Quả dị thục sở thi�u lại chỉ c� ở trong nẻo người của c�i Dục giới ? Trong Lục dục thi�n c�n n�i l� kh�ng c� cảnh da thịt hoại ấy, cho n�n chỉ n�n n�i như trong n�y.
Th�m nữa, giải th�ch trong Hợp Dụ ở dưới để độ ch�ng sinh th� sinh l�o bệnh tử phối tr� với đ�y dường như đ�ng với thực tế, v� bốn tướng n�y khắp cả năm uẩn đều c�.
Dưới n�i lửa lớn nổi l�n từ bốn mặt. Bốn mặt cứ theo kinh th� l� bốn tướng. Như vậy th� trong n�y chỉ l� bốn uẩn, hoặc l� bệnh v.v�
Lấy ph�p Dục giới để v� với dị tướng khổ quả ở cả ba c�i, để khiến họ phải ch�n c�i khổ nh�n phiền n�o. V� chung ba c�i cũng chẳng tr�i l�.�
Tới trong tụng dưới sẽ n�i r� thật rọ�ng v� đầy đủ.
*
-Kinh văn : �Khắp cả đều c�ng một l�c�� tới �thi�u ch�y nh� cửa�.�
T�n rằng : đ�y chỉ l� c�c phương tai hoạ khởi l�n.�
- Khắp ở năm uẩn n�n gọi l� �khắp cả�.
- C�ng xảy ra một l�c, n�n gọi l� �đều c�ng một l�c� (c�u thời) .�
- Tự dưng m� c�, n�n gọi l� �bỗng nhi�n�.
- Phiền n�o t�y sinh, gọi l� �lửa ch�y�, khiến năm uẩn ấy c� t�nh tạp nhiễm, t�nh bất tịnh khổ, t�nh v� thường v� ng�.
- Năm uẩn hoại khắp, n�n gọi l� �thi�u ch�y nh� cửa�.
* Chữ [����� ] đọc l� Hốt, chỉ sự nổi l�n bất th�nh l�nh. S�ch Ngọc Thi�n n�i chữ [����� ] cũng l� chữ [ 忽 ] �m nghĩa như nhau. Thi�n Thương Hiệt giải th�ch �Hốt� l� khởi l�n bất th�nh l�nh.�
Ở đ�y � n�y n�i rằng : duy�n khắp năm uẩn, li�n tục kh�ng c� l�c khởi đầu, phiền n�o nảy sinh như thế đ�. Bị phiền n�o gia tăng, bị phiền n�o tr�i buộc, n�n c�i th�n năm uẩn th�nh ra bất tịnh, khổ, v� thường, v� ng�.
Thi�u chung v� ri�ng, n�n n�i l� thi�u ch�y nh� cửa. Nh� (x�)� n�i đ�y l� bao gồm hết tất cả nh� tr�n, nh� g�c v.v� . Như nh�n c� nh� cửa m� sinh ra hỏa hoạn, như do hỏa hoạn m� nh� cửa bị hoại, hai thứ nh�n v�o nhau m� khởi l�n, đan xen v�o nhau lại c�ng th�m mạnh. Đ� tức l� nh�n năm uẩn m� sinh ra c�c phiền n�o, lại nh�n phiền n�o m� tăng trưởng năm uẩn. Hai thứ nh�n v�o nhau m� c� cũng giống như vậy.�
Hoặc l� khắp cả sinh l�o bệnh tử đều c� phiền n�o, n�n lấy l�m dụ.
*
-Kinh văn : �C�c con trưởng giả��� tới�� �tại trong nh� n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� n�i về c�c con chơi ở trong nh�.�
Tuy ch�ng sinh năm nẻo đều l� con Phật, v� Phật coi c�c ch�ng sinh b�nh đẳng như nhau, y�u kh�ng thi�n lệch. Song c�c dị sinh như con nu�i xin, nếu c� tam thừa v� lậu chủng tử, th� c� thể nối được ng�i cha. Ch�nh sinh, trắc sinh mới gọi l� con thật, n�n chỉ n�i ba m� chẳng n�i bốn, năm.
Theo phẩm Hiền Thủ Kinh Hoa Nghi�m th� 10 dụ Bồ t�t, 20 dụ Độc gi�c, 30 dụ Thanh văn, mỗi loại đều tu 10 loại ph�p hạnh, được thu nhiếp bởi ba tuệ của thừa m�nh v� 10 nghiệp đạo gi�p v� lậu chủng th� mới được quả vi�n m�n. N�n n�i l� hoặc 10, 20 cho tới 30. Do c� nhất t�nh (tức nhất thừa t�nh), nhị t�nh (tức nhị thừa t�nh), tam t�nh (tức tam thừa t�nh) c� sự kh�c nhau, cho n�n gọi l� 10, 20� v� 30.
V� trong kinh n�y bị tho�i t�nh, n�n mỗi loại đều dựa v�o thừa của m�nh m� tu 10 ph�p hạnh gi�p chủng t�nh của m�nh, n�n đặt ra 10.
- Chủng t�nh năm nẻo tr�n thuận theo bản thức n�n gọi l� �trụ ở trong�.�
- Tam v� lậu chủng nương nhờ bản thức, n�n gọi l� �tại nh� n�y�.
*
-Kinh văn : �Trưởng giả thấy như thế��� tới�� �liền rất kinh sợ�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ ba, l� dụ n�i về việc Phật thấy cảnh khổ của ch�ng sinh n�n đặt ra phương tiện quyền nghi.
Trong đ�y c� bốn � :
1. Dụ về Phật thấy ch�ng sinh khổ, n�n thương x�t ch�ng sinh.
2. Dụ về ch�ng sinh rất kh�ng th�ch đại thừa. Đ� l� đoạn từ� �X� Lợi Phất ! Trưởng giả đ� trở xuống.
3. Dụ về Phật nghĩ phương tiện cứu gi�p. Đ� l� đoạn từ� �Bấy giờ trưởng giả liền nghĩ rằng �.� trở xuống.
4. Dụ về Phật ch�nh thuyết tam thừa. Đ� l� đoạn từ �Cha biết c�c con t�m vẫn đều c� trở xuống.
Thương x�t ch�ng sinh : chỉ Phật xưa tại Bồ t�t vị v.v� thời mười s�u vị vương tử. N�n đ�y trước n�i : �từng ở chỗ hai vạn ức Phật m� gi�o h�a cho c�c ngươi m�i�. Cũng l� điều đ� n�i ở phẩm trước rằng : �V� ch�ng sinh n�y m� khởi t�m đại bi� v.v ��
Tỏ � rất kh�ng th�ch đại thừa : mười s�u vương tử đ� được gi�o h�a về đại thừa, nhưng họ nửa chừng tho�i chuyển. Phẩm trước cũng n�i : �tr� tuệ m� ta được� cho tới �những loại như vậy l�m sao độ được ?�. Đ�y trước cũng n�i : �Xưa ta gi�o h�a ngươi ch� nguyện Phật đạo, nay ngươi đều qu�n�.
Nghĩ phương cứu gi�p : thấy họ tho�i rồi b�n nghĩ phương tiện cứu họ. Phẩm trước cũng n�i : �nhớ lại Phật qu� khứ� cho tới �cũng n�n thuyết tam thừa�.
Ch�nh thuyết tam thừa : gi�o h�a những người gần gủi để đền ơn, khiến trụ nhị thừa. Phẩm trước cũng n�i : �liền đến Ba La Nại� cho đến �c� t�n ph�p tăng kh�c nhau�. Đ�y trước cũng n�i : �Ta d�ng phương tiện dẫn đạo ngươi, n�n ngươi sinh trong ph�p ta�, ch�nh giống vị đ�, chẳng những giống đ�y c�ng l� c�ng tử. Tới dưới sẽ biết.
Đoạn văn đầu c� hai � :�
+ Đầu ti�n n�i về l�ng từ bi thương x�t ch�ng sinh.
+ Sau đ� tr�nh b�y c�c sự đ�ng thương x�t.�
Đ�y l� phần đầu.
Lửa to : v� với phiền n�o v� t�y phiền n�o.�
Bốn mặt : v� với năm uẩn đều c� bốn vị: Sinh, Trụ, Dị, Diệt theo thứ tự trước sau.
Kinh A H�m n�i : Sinh l� phương đ�ng, Trụ l� phương nam, Dị l� phương t�y, Diệt l� phương bắc, v� v� mặt trời mọc lặn phối hợp với bốn phương, v� nh�n bốn vị n�y m� sinh phiền n�o. Hoặc l� Th�n, Thu,� T�m, Ph�p duy�n khởi bốn đảo. Do bốn duy�n sinh đảo n�y m� sinh ra hết thảy phiền n�o v� t�y phiền n�o gồm căn bản, tự t�nh, đẳng lưu.
Rất kinh sợ : cha nh�n thấy lửa ch�y sợ thi�u đốt con n�n kinh hồn, v� với Phật thấy Hoặc khởi l�n th� sợ sẽ tổn hại cho ch�ng sinh n�n c� � thương x�t.
*
-Kinh văn : �M� nghĩ như vầy�� tới�� �� ra khỏi�.�
T�n rằng : đ�y tr�nh b�y về sự đ�ng x�t thương. Ta tuy đ� ra khỏi, nhưng c�c con thật đ�ng thương.
Cửa bị ch�y : chỉ nhất thừa Gi�o Hạnh, phần nhiều bị o�n gh�t phỉ b�ng, chẳng tin chướng nạn ph� hoại, bị phiền n�o ngăn trở, đ� gọi l� �cửa bị ch�y�.
N�n kinh dưới n�i : Kinh Ph�p Hoa n�y nhiều kẻ o�n gh�t. Ta xưa l�c c�n ở địa vị tu h�nh Phật nh�n, y v�o nhất thừa gi�o m� qu�n l� nhị kh�ng, tu hạnh nhị lợi, chứng nhị ch�n tr�, xuất ph�n đoạn sinh, nhập bất tho�i địa, gọi l� ở chỗ cửa đang ch�y m� tho�t ra ngo�i được an ổn, rồi th� cưỡi xe bảo thừa tới chốn đạo tr�ng. Thế m� c�c ch�ng sinh chốn chốn đều sinh chấp trước : chấp giới, chấp địa, chấp phần, chấp thừa.�
Do sự tham chấp đ� m� ph�ng t�ng chơi bời, kh�ng hề suy nghĩ c�n nhắc, d�ng tr� Tỷ lượng để nhận ra c�i biết của tr� Hiện lượng. Chẳng hề kinh ngạc nghi ngờ, cũng chẳng ch�n ng�n lo sợ c�i nh�n của sinh tử l� lửa phiền n�o hại th�n. Quả khổ của sinh tử hiện đau đớn rồi, m� vẫn chưa hề c� � ch�n gh�t sinh tử, chẳng cầu xuất thế, kh�ng c� t�m chứng diệt.�
Cho n�n phẩm trước n�i rằng : �chẳng cầu đại thế Phật v� ph�p đoạn khổ. Ch�ng sinh như vậy rất đ�ng được x�t thương�.
�Cho n�n Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : �V� như người chỉ c� một đứa con, rất mực thương y�u. Bỗng c� người tới chặt cắt ch�n tay th�n thể của n�, cha hiền tr�ng thấy v� c�ng thương x�t�.�
Chư Phật Bồ t�t nếu thấy ch�ng sinh v� tạo �c nghiệp duy�n, phiền n�o kết duy�n phải sa v�o ba đường �c, bị v� lượng khổ ; thấy sự ấy rồi th� liền đau l�ng x�t thương cũng giống như vậy.
Th�m nữa, Kinh V� Cấu Xưng n�i : �V� như vị trưởng giả chỉ c� một đứa con, đứa con ấy ốm th� cha mẹ cũng ốm�. Nay cũng như vậy.
*Chữ Hy : c� �m đọc l� phi�n thiết của hai chữ Hứa Nghi. C� nghĩa l� đẹp l� vui chơi. Nay theo nghĩa vui chơi. C�n c� �m l� Hỷ, nghĩa như chữ Lạc (vui sướng, vui vẻ).
Thương Hiệt, Ngọc Thi�n giải th�ch : H� l� cười. S�ch Thuyết Văn viết l� [�������� ] Hỷ, nghĩa l� hỷ lạc (mừng vui).
�Thiết Kỷ� (hại đến bản th�n, bức b�ch bản th�n) : chữ Thiết c� nghĩa l� cắt, l� bức b�ch, l� gấp r�t.
-Hỏi : kinh n�y n�i rằng: �Ta tuy c� thể ở cửa đang ch�y n�y m� tho�t ra ngo�i được an ổn��, nghĩa la trưởng giả ra trước c�c con. Cớ sao ở dưới lại n�i rằng : �Ta c�ng c�c con nếu chẳng tho�t ra ngo�i kịp thời��, nghĩa l� trưởng giả đồng thời c�ng ra với c�c con ?
Đ�p : văn dưới tự n�i : �trưởng giả nghe xong, kinh sợ v�o trong nh� lửa�. Trong phần hợp thuyết tự n�i l� Phật để l�m lợi cho ch�ng sinh m� sinh v�o nh� lửa cũ n�t l� tam giới.
Kinh Niết B�n n�i : �V� như trưởng giả nh� �ng bị ch�y. Trưởng giả thấy rồi, đ� từ trong nh� m� ra. C�c con ở ph�a sau chưa tho�t nạn ch�y. Bấy giờ trưởng giả nhất định l� đ� biết t�c hại của lửa. Song v� c�c con m� �ng lại quay trở lại để cứu ch�ng m� chẳng quản tai nạn�.�
Chư Phật Bồ t�t cũng giống như vậy, tuy biết rằng v�ng sinh tử c� nhiều tai họa. Song v� c�c ch�ng sinh m� c�c ng�i ở trong v�ng đ� chẳng ng�n. Bởi vậy mới gọi l� bất khả tư nghị. Cho n�n lại thị hiện l� đi ra với con c�ng một l�c, chứ thật sự th� Phật đ� ra trước.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �đưa từ trong nh� ra�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ hai : th� dụ về chẳng tr�ng mong được gi�o h�a bằng đại thừa.�
Th� dụ n�y c� bốn � :
1. Đoạn n�y : nghĩ tới đại thừa quả h�a.
2. Đoạn từ �lại c�n ngẫm nghĩ� trở xuống :� nghĩ tới đại thừa nh�n h�a.
3. Đoạntừ� �nghĩ như vậy rồi� trở xuống : chỉ r� đại thừa h�nh h�a.
4. Đoạn từ �cha tuy thương x�t� trở xuống : kh�ng hy vọng được gi�o h�a bằng đại thừa.�
Đ�y l� phần đầu.
Tr� tuệ như Phật gọi l� quả đại thừa, v� l� gi�o sở thuy�n, v� l� Phật quả đức.
* Chữ [����� ] theo Thuyết Văn về � nghĩa c� quan hệ đến quần �o, về �m đọc c� li�n quan đến �m Giới : t�ng miếu tấu giới nhạc. Theo s�ch Ngọc Thi�n chữ n�y c� �m đọc l� Cải, c� nghĩa l� răn giới.
C�c s�ch ng�y nay giải th�ch rằng : chữ n�y c� �m đọc l� Cắc v� c� nghĩa l� vạt �o. C�ch giải th�ch� n�y chẳng biết căn cứ v�o đ�u. Song ng�y nay �o phụ nữ c� c�i Tiền giới� [ 前������ ] c� thể d�ng l�m vạt,� �o ti�n nữ l� thuộc loại đ�.
S�ch Qu� Tiết cũng giải th�ch chữ n�y l� vạt �o v� cho biết �m đọc l� Giới.
�n : tức l� c�i kỷ (một loại b�n).
Th�n c� lực : đ� l� nhị ch�n tr�, v� Phật lấy tr� l�m thể.
�Tay c� lực : đ� l� chỉ s�u thần th�ng, v� đ� l� t�c dụng b�n ngo�i.�
Phật nghĩ như vầy : �Ta c� đầy đủ cả hai thắng đức n�y. Ch�ng sinh chủng t�nh nhị thừa kh�ng c� � muốn tu h�nh đại thừa để cầu ra khỏi nh� lửa, vậy ta phải :�
- D�ng tr� tuệ như d�ng c�i �n, m� trao ngay cho hạng ch�ng sinh trung căn, khiến cho họ gi�c ngộ vi�n m�n.
- D�ng thần th�ng v� như vạt �o, m� cứu cho hạng ch�ng sinh hạ căn khỏi mọi nỗi khổ, th�c �p họ ra khỏi căn nh� tam giới m� cứu độ họ�.
V� hạng thượng căn Bồ t�t c� khả năng tu h�nh c�i nh�n nhất thừa để ra khỏi tam giới, như người con lớn kia tự m�nh c� thể từ cửa nh� m� ra ngo�i, cho n�n ở đ�y chẳng n�i đến. Nay ở đ�y chỉ n�i đến việc gi�o h�a cho hạng nhị thừa bất định t�nh.�
Hạng trung căn Độc gi�c kh�ng c� khả năng tu h�nh c�i nh�n nhất thừa, chẳng nhờ thần lực của Phật, th� chỉ n�n cho dựa v�o t�c dụng của tr� tuệ Phật. V� như đứa con giữa kia chẳng biết từ cửa m� ra, chẳng nhờ tay người, th� chỉ đưa cho n� c�i kỷ, c�i �n, bảo n� tự leo l�n m� ra khỏi nh� lửa.
Hạng hạ căn Thanh văn chẳng thể tu h�nh c�i nh�n của đại thừa, cũng chẳng thể d�ng lực của tr� tuệ Phật, th� n�n cho họ thần th�ng. V� như đứa con nhỏ kia chẳng thể từ cửa m� ra, chẳng thể leo l�n kỷ �n, th� phải lấy vạt �o bọc lấy n� m� đưa n� ra ngo�i.
Cho n�n phần hợp thuyết ở đ�y n�i rằng : �Như Lai cũng lại giống như vậy, thậm ch� c� đại thần lực v� tr� tuệ lực, c� đầy đủ phương tiện tr� tuệ Ba la mật�.�
Cho n�n biết rằng : thần th�ng v� như lực của tay, v� l� t�c dụng ri�ng biệt ở b�n ngo�i. C�n tr� tuệ v� như lực của th�n, v� l� t�c dụng chung ở b�n trong. Dựa v�o th�n m� c� tay, cũng như� dựa v�o tr� tuệ mới khởi được thần th�ng.
Cho n�n hạ văn phải y v�o đ�y m� phối hợp, kh�ng cần theo thứ tự. Đ�y n�i phương tiện l� t�c dụng của hai lực vạt �o v� kỷ �n. Họ đ� chẳng thể tu hạnh đại thừa, th� ta d�ng hai lực n�y m� trao ngay cho họ gi�o ph�p nhị thừa, khiến họ ra khỏi cảnh khổ m� th�nh Đại gi�c. Họ đ� chẳng thể tu hạnh đại thừa, vậy ta chỉ cần d�ng hai phương tiện n�y m� cứu vớt họ, phải chăng ?�
Đ�y l� việc đời trước cũng l� việc đời nay của Phật. Sau khi th�nh đạo rồi, Phật ngắm c�y kinh h�nh v� ngẫm nghĩ về sự n�y trong tuần (bảy ng�y) thứ ba.
*
-Kinh văn : �Lại c�n ngẫm nghĩ��� tới�� �nhưng lại hẹp nhỏ�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� � thứ hai, nghĩ tới đại thừa nh�n h�a.�
Tr�n nghĩ quả h�a đ� chẳng thể được, n�n phải d�ng nh�n h�a. Nh�n h�a c� ba � :
1. Nghĩ rằng thoạt đầu chẳng thể dựa v�o đại thừa gi�o hạnh.
2. Nếu nảy sinh ra sự phỉ b�ng th� sẽ bị ch�m đắm vướng v�t trong đường �c.
3. Nghĩ c�ch chỉ r� c�c nỗi khổ, ngầm thuyết đại thừa.
Đ�y l� � đầu.�
Căn nh� tam giới c� hai loại sinh tử n�y, chỉ c� một cửa ch�nh đại thừa nằm ở giữa l� chỗ để ra.�
- Bồ t�t l� bậc đại t�nh, n�n đều đi lọt.
- C�n hạng nhị thừa, th� t�nh chất của họ đ� lộ b�y ra l� chẳng thể y v�o đại thừa gi�o m� xuất ly. Nếu thuyết cho họ, th� họ cũng chẳng thể thực h�nh.�
V� họ đi kh�ng lọt, n�n gọi l� nhỏ hẹp.�
Hạng Độc gi�c đi kh�ng lọt, n�n n�i l� hẹp.�
Hạng Thanh văn đi kh�ng lọt, n�n n�i l� nhỏ.�
Cũng v� như biển cả tuy rộng v� lượng nhưng chẳng chứa x�c chết l�u, n�n cũng gọi l� hẹp. Nhất thừa nh�n hạnh tuy rộng v� bi�n, nhưng chẳng dung nhị thừa hạnh, n�n gọi l� hẹp nhỏ.
*
�-Kinh văn :� �C�c con ấu trĩ�� tới�� �bị lửa thỉ�u đốt� .
� T�n rằng : đ�y l� � �Nếu nảy ra sự phỉ b�ng th� phải ch�m đắm vướng v�t trong con đường �c�.
Ch�ng sinh tuy c� chủng tử xuất thế, nhưng chưa khởi hiện hạnh, n�n vẫn gọi l� ấu tiểu.
Trĩ : tức l� tiểu (nhỏ) vậy.
Chưa c� sở thức : c� nghĩa l� chưa khởi hiện tr� để th�ng đạt Phật ph�p đại thừa th�m diệu.
Họ c�n luyến chấp tam giới. Nếu thuyết cho họ ngay về đại thừa th� do họ c�n luyến chấp tam giới, họ lại sinh ra phỉ b�ng, lại c�ng khởi Hoặc nghiệp, hoặc sẽ đoạ lạc, m�i m�i ch�m đắm trong chốn hoạn nạn. Nếu thuận h�nh th� họ sẽ ra khỏi được c�i cảnh v� phỉ b�ng n�n bị ch�m đắm m�i m�i.
V� l� Bất định, n�n n�i l� �hoặc l� sẽ�.
Bị tổn hại v� phiền n�o n�n gọi l� �bị lửa thi�u�.
� n�y n�i rằng : nếu thuyết cho họ về nhất thừa ngay, th� họ v� đam m� chấp trước sinh tử n�n sẽ ph� ph�p, chẳng tin, lại đọa v�o đường �c.
Đ�y l� sự đời trước. Đời nay cũng thế.
Cho n�n phẩm Phương Tiện n�i rằng :
�Nếu chỉ khen Phật thừa,
Ch�ng sinh ch�m nơi khổ,
Kh�ng thể tin ph�p đ�.
Do ph� ph�p, kh�ng tin,
Đọa v�o ba đường �c�.
*
-Kinh văn : �Ta sẽ thuyết cho��� tới�� �bị thi�u hại�.�
T�n rằng : đ�y l� nghĩ c�ch chỉ r� c�c nỗi khổ, ngầm thuyết đại thừa.
* Chữ [為] c� �m đọc l� Vi, c� nghĩa l� ph� b�y, l� thi h�nh. C�n đọc l� Vị, c� nghĩa l� v�, l� gi�p cho. Người phương nam thường đọc thanh b�nh. Ph� b�y đ�y l� ph� trần sự tai hại. Người ở phương đ�y thường đọc thanh khứ.
�Trước chỉ n�i tai hại về lửa, giờ nh�n đ� m� n�i �Những việc đ�ng sợ� : chỉ cho c�c nạn c�n tr�ng, quỷ phức tạp, nh� ch�y v.v�
Ngầm thuyết đại thừa : định thử khiến mau ch�ng xuất ly. Dẫu biết loại đ� chẳng thể tin học L� Hạnh đại thừa, nhưng để cho họ ng�y nay chứng được c�i nh�n (của đại thừa) n�n định ngầm thuyết cho họ.
*
-Kinh văn : �Nghĩ như vậy rồi���� tới��� �c�c con ra mau�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ ba : chỉ r� đại thừa h�nh h�a.�
Tức l� điều tr�n kia đ� n�i rằng : �đời đời đ� từng theo Phật thụ h�a�.
Cũng tức l� c�u trước kia đ� n�i rằng : �Ta xưa dạy ngươi ch� nguyện đạo Phật, ngươi nay đều qu�n�.
Cũng l� c�u n�i ở dưới, rằng : �mười s�u vương tử mới kết nh�n duy�n�.�
Nay tr�nh b�y về sự sinh tử rất l� đ�ng sợ, đại thừa đ�ng được ưa th�ch, n�n gọi l� bảo ban cặn kẽ.
*
-Kinh văn : �Cha tuy thương x�t��� tới�� �chẳng chịu t�n thụ�.�
T�n rằng : dưới l� � thứ tư : kh�ng c� hy vọng d�ng đại thừa để gi�o h�a.�
C� hai � nhỏ :�
- Đầu l� chẳng hy vọng tin tưởng.
- Sau l� chẳng kinh chẳng ch�n.
Đ�y l� � đầu.
Do đắm trước sinh tử, chẳng chịu tin học L� đại thừa. Đ�y n�i thoạt đầu� mới nghe ng�n gi�o đại thừa, chẳng thể y theo L� Hạnh m� tu học, ngược lại c�n l�i về v�ng sinh tử, v� thế gọi l� chẳng t�n thụ.�
Thụ : c� nghĩa l� lĩnh nạp.�
T�n : nghĩa l� chứng nhập.�
Chẳng thể y v�o thực h�nh m� chứng nhập l� đại thừa, th� gọi l� chẳng t�n thụ. Chẳng phải ho�n to�n ngu về ph�p, m� l� v� l�c ban đầu c�n thuận theo tập qu�n vậy.
*
-Kinh văn : �Chẳng kinh chẳng sợ��� tới�� �chỉ chạy giởn nh�n cha m� th�i�.�
T�n rằng : đ�y n�i về chẳng kinh chẳng ch�n.�
Kinh : ở đ�y c� nghĩa l� kinh ngạc, qu�i lạ.
Sợ : l� sợ h�i.�
Chẳng kinh nh� bị hủy hoại, năm uẩn bị nguy bị khổ. Chẳng sợ lửa ch�y, phiền n�o thi�u đốt. Kh�ng hề c� t�m muốn khỏi cảnh khổ, hoặc hy vọng được th�nh Phật. Cũng kh�ng biết phiền n�o l� lửa đốt th�n, chẳng biết năm uẩn ch�nh l� căn nh� sinh tử. Chẳng hiểu r� c�c nỗi khổ sở bức b�ch v.v� sẽ l�m tổn hại m�i m�i cho th�nh đạo, đ� l� điều tổn thất đối với bản th�n m�nh.
Tổn thất : c� nghĩa l� bị phiền n�o n�o hại, bị khổ sở bức b�ch, g�y tổn hại cho t�c dụng của th�nh đạo.� Như v� lửa thi�u, nh� cửa bị hủy hoại, rồi bị tổn hại phiền n�o do mất của cải, cho n�n gọi l� �tổn thất�.
Chạy rống đ�ng t�y : đ�ng v� với nẻo thiện, t�y v� với nẻo �c. Hơn k�m kh�c nhau, n�n gọi l� đ�ng t�y.�
Lu�n hồi năm nẻo, ch�m đắm tứ sinh, dẫu được thấy Phật, được nghe ph�p, nhưng kh�ng c� � cầu được th�nh Phật, n�n n�i l� �chạy giởn nh�n cha m� th�i�.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ trưởng giả�� tới�� �được khỏi khổ n�y�.
T�n rằng : từ dưới đ�y l� mục thứ ba : dụ về phương tiện cứu vớt, tế độ.
Ta c�ng c�c con nếu chẳng tho�t ra kịp thời : c� người giải th�ch rằng v� ch�ng sinh bệnh n�n Bồ t�t cũng bệnh. Ch�ng sinh ra, n�n Bồ t�t cũng ra. Thực ra th� Bồ t�t đ� ra từ l�u, chứ chẳng phải h�m nay mới ra đồng thời c�ng với con.
Giải th�ch đ�ng � c�u n�y, th� phải n�i l� Th�ch Ca h�a th�n xuất gia, th�nh đạo, nhập Niết b�n, nay th�n mới thị hiện ra khỏi nh� lửa. C�c Thanh văn v.v� nay gặp Phật cũng mới xuất ly sinh tử ở thời nay tại đời Th�ch Ca, cho n�n n�i l� �thời xuất� (ra kịp thời). Phật thực ra đ� ra trước, cho n�n trước mới n�i l� �Ta tuy ở đ�y, được tho�t ra y�n ổn.�
*
-Kinh văn : �Cha biết c�c con�� tới� �ắt ham th�ch chấp trước�.�
T�n rằng : văn dưới l� mục thứ tư : dụ về ch�nh thuyết tam thừa.�
C� hai � : đầu l� tri cơ, sau l� ch�nh thuyết.
�Đ�y l� � đầu : biết r� c�c con, t�m ai nấy đều c� thị hiếu trước kia. Chủng t�nh tam thừa, t�y theo căn cơ mỗi người mỗi kh�c, ph�p m� mỗi người n�n nghe, đ� tức l� C�c c�c vị nh�n tất đ�n.
Biết t�m trước kia : đ� l� c�i biết của Căn thắng liệt tr� lực v� Giải tho�t tr� lực.
Biết c�c thứ ch�u b�u đồ chơi m� mỗi người ưa th�ch : tức l� c�c ph�p c�ng đức t�y theo tự quả của họ, cũng tức l� c�i biết của Biến th� h�nh tr� lực.�
* Chữ Tr�n : c� nghĩa như bảo (đều chỉ ch�u b�u).�
Chữ Ngoạn [玩] : c� nghĩa l� nghịch, chơi đ�a. C� bản viết Ngoạn [ 翫] ] : c� nghĩa l� quen lờn, l� ưa th�ch, đ� l� ch�p� sai.
Vượt hẳn hữu lậu th� gọi l� vật kỳ dị. Hễ được, ắt qu� b�u, n�n n�i l� ưa th�ch chấp trước.
-Hỏi : cớ sao cho t�a th�nh th� chẳng n�i l� thị hiếu trước kia ? Nay đ�y cho xe, lại n�i l� thị hiếu trước kia ?
Đ�p : xe l� Biến th� h�nh cơ học (c�c vị hữu học t�y theo căn cơ m� t�m h�nh chạy khắp c�c nẻo), n�n c� thể n�i l� thị hiếu. Th�nh, chỉ l� dừng khổ chẳng sinh, n�n chẳng gọi l� thị hiếu. Xe l� tu sinh. Th�nh l� tu hiển. N�n xe th� n�i thị hiếu, th�nh th� kh�ng n�i thị hiếu.
Th�m nữa, ảnh nổi r� đều th�ch kh�ng sai. Biết họ muốn tho�i chuyển tức l� hiếu th�nh (ưa th�ch h�a th�nh).
-Hỏi : cớ sao xe lại n�i đến ch�u b�u kỳ lạ, m� th�nh th� kh�ng ?
Đ�p : c�c tướng của đức hữu vi th� c� thể ph�n biệt để biết, cũng như n�i về xe th� c� c�c tướng lạ kh�c nhau để chơi. C�n đức v� vi th� chỉ c� một tướng chung, n�n chỉ n�i về h�a th�nh.
Th�m nữa, hai � ấy kh�ng kh�c g� nhau v� trong th�nh n�i l� c� cổng, lầu, nh� cửa, đ� cũng tức l� c�c thứ tr�n ngoạn rồi.
*
-Kinh văn : �M� bảo c�c con rằng��� tới�� �đều sẽ cho c�c con�.�
T�n rằng : đ�y l� ch�nh thuyết. C� ba � :�
� Đầu ti�n l� bảo chung khiến c�c con lấy xe.
� Thứ nữa l� chỉ ri�ng từng loại một trong ba xe.�
� Cuối c�ng l� khuy�n thẳng c�c con ra khỏi nh� lửa th� sẽ cho.�
Nếu chẳng theo lời dạy ra khỏi nh� lửa để chọn lấy tam quả (quả tam thừa), th� sau ắt sẽ đời đời kiếp kiếp bị ch�m đắm trong v�ng sinh tử, n�n gọi l� ưu sầu hối hận.
Đ�y l� văn chỉ � đầu ti�n.�
Ba xe ở ngo�i cửa, c� thể lấy để rong chơi, đ� l� văn chỉ � thứ hai.�
Do h�nh thể lớn b� c� sự kh�c nhau, ăn cơm sẽ c� kẻ ăn nhiều người ăn �t. Vượt s�ng, s�ng c� chỗ n�ng chỗ s�u. D�ng sức, phải c� sự mạnh yếu kh�c nhau. Cứ theo như thứ tự m� v� dụ để n�i r� căn t�nh về bẩm gi�o, chứng L� v� H�nh năng, c� ba loại.
H�nh năng : tức l� đoạn Hoặc v.v� d�ng c�ng năng của tr� lực.�
Th�m nữa, D� phần nhiều b�m người. Hươu phần nhiều ở y�n tĩnh. Tr�u đ� c� đủ hai c�ng năng : mang v�c, chuy�n chở. Mỗi thứ đều căn cứ v�o chỗ sở trường của ch�ng m� d�ng l�m v� dụ. Đ�y l� � thứ ba.�
Chỗ y chỉ c� nơi huy�n n�o, c� nơi tĩnh mịch. Hai loại xe d�, hươu chỉ c� l� c� danh đặt ra, v� chẳng thấy, chẳng tr�o l�n.
Đ� l� ch�nh lấy chủng tr� của tiểu trung nhị thừa l�m thể. Nếu lấy Niết b�n l�m thể, th� phải tới h�a th�nh. Ở đ�y n�i : đ� nhập rồi th� trừ được mọi nỗi khổ. Cớ sao chẳng thấy xe m� c�c con lại kh�ng đ�i bố ?�
Nếu lấy Sinh kh�ng v� lậu tr� m� nhị thừa chứng được l�m thể của xe, như thế th� họ cũng đ� l�n rồi, v� sao lại n�i l� chẳng được ? Cho n�n biết rằng, đ� chỉ l� vờ chỉ hữu lậu Hậu đắc tr� tam muội thế gian m� nhị thừa chứng được, gọi t�n l� chủng tr�, gọi đ� l� thể của hai xe (d� v� hươu), v� c� t�n m� chẳng thấy, cũng chẳng tr�o l�n m� đi chơi, chẳng thể ph�n biệt chứng được c�c ph�p.
Th�m nữa, để tỏ r� l� họ c� Niết b�n giả, n�n n�i l� �đ� nhập�. Ẩn � l� họ c� Sinh kh�ng Bồ đề tr�, nhưng chẳng thể ph�n biệt ph�p, n�n chẳng cho danh hiệu l� xe, chẳng cho c�i danh l� �l�n� xe, v� Hoặc khổ đ� diệt nhưng Tr� chướng chưa đoạn.�
Thiền định thế gian m� họ chứng được vờ chỉ đ� l� xe v� gọi l� được ra khỏi cửa, để khiến họ dần dần nhập đại thừa nh�n, chứng đại Niết b�n vị.
Cho n�n luận n�y n�i rằng : đối v�i hạng người thứ nhất (chỉ hạng Thanh văn), th� lấy c�c thứ thiện căn c�ng đức tam muội thế gian l�m phương tiện để khiến họ rong chơi, sau đ� sẽ khiến họ nhập Niết b�n. Cho n�n Gi�o của tam thừa được gọi chung l� �M�n� (cửa).
L� vượt ra ngo�i Gi�o, n�n gọi l� m�n ngoại. Th�m nữa, m�n n�y l� Hạnh của tam thừa nh�n, m� Quả c� mặt từ trong nh�n, n�n gọi l� m�n ngoại.�
Ở đ�y, nhất định lấy Ph�n biệt chủng tr� l�m thể của xe. Bởi v� kinh nhiều lần n�i rằng : �Cuối c�ng khiến được Nhất thiết chủng tr�.
Vừa l� thừa (xe), lại vừa đại (lớn), n�n gọi đ� l� nghĩa đại thừa.
-Hỏi : cớ sao phẩm Phương Tiện th� n�u r� cả đ�i đường : quyền v� thực, l� v� tr�, nh�n v� quả. C�n ở đ�y th� hai v�ng l� v� tr�, nh�n v� quả đều thuyết ri�ng từng thứ ?
Đ�p : v� thừa c� quyền thực. Thực c� nh�n quả. Quả c� l� tr�. Ba loại đ� kh�c nhau. Chẳng biết quyền thực th� việc lựa chọn lấy hay bỏ chẳng th�nh. Chẳng biết quả nh�n th� c�c ph�p năng th�, sở th� chẳng thể x�c lập. Chẳng th�ng về l� tr� th� l�m sao m� c� được Bồ đề Niết b�n. Tr�, Đoạn, chẳng vi�n m�n th� l�m sao m� th�nh đạo vi�n m�n !
�Bởi vậy v�ng đầu gi�o h�a về lợi �ch, bằng cả đ�i đường n�i hết t�ng chỉ huyền diệu.�
Hạng trung căn thoạt nghe đ� dần dần biết r� quyền v� thực. Việc lựa chọn thủ (lấy) xả (bỏ) tuy đ� ph�n biệt t�ch bạch, nhưng chưa biết thủ nh�n (c�i nh�n của lấy). Cho n�n thuyết về ba xe l� để khiến họ biết được Hạnh của nhất thừa.
Ẩn gi�c tịch ở trong quả, thuyết xe tr� ở trong nh�n, giấu l� thừa của nh�n vị, khiến tu sinh ở chủng tr�, v� l� th� dần dần giải ngộ, nhưng tr� th� chưa th�ng suốt.�
Hạng hạ căn tuy nghe lại lần nữa về quyền thực c�ng với Nh�n tr�, Quả l� nhưng vẫn c�n m� muội. Lại phải n�i r� L� c� giả c� ch�n, thuyết cho họ c�i gốc để họ lựa lọc lấy bỏ. Ẩn tr� phẩm ở trong quả, giấu song nghi�m ở nh�n vị. Ứng cơ chẳng giống nhau, ba v�ng hơi kh�c nhau.
Về nh�n quả nhất thừa, th� thuyết một phần, hoặc thuyết đầy đủ. Về gi�c tịch trong quả, th� chỉ r� đ�u l� vi�n m�n, đ�u l� c�n thiếu. Về đại tuệ ph�p th�n, th� n�i r� đ�u l� đầy đủ, đ�u l� c�n thiếu.�
Địa Tr� luận n�i c� bốn xe. Đ� l� ba xe ở đ�y cộng th�m voi nữa, để v� với tứ Niết b�n.
Thừa ở đại t�nh, n�n gọi l� đại thừa. Chẳng phải l� v� với tam tr�.�
Trong Kinh Niết B�n thuyết c� hai xe. V� như quốc vương cưỡi xe bốn ngựa. Muốn khiến xe lừa theo kịp th� kh�ng bao giờ được. Đ�y l� lấy b�n, m�n m� so với nhau, chứ chẳng phải l� ba loại căn cơ vận dụng c� sự ph�n biệt. Cũng chẳng tr�i nhau.
Kinh Ưu B� Tắc n�i về ba lo�i th� sang s�ng để v� dụ với c�i lẽ : L� đồng Chứng dị.
Tr� Độ luận n�i về ba con th� bị v�y l� để v� với ch�ng tam thừa ở trong v�ng v�y sinh tử, d�ng lực để ra khỏi v�ng v�y, c� lực lớn lực nhỏ. Lại n�i về ba người đắc đạo l� để v� với ba thừa chứng quả c� sự rộng hẹp kh�c nhau, nhưng mỗi thừa căn cứ v�o một nghĩa, cũng chẳng tr�i nhau.�
C�c con h�y ra mau, t�y nghi sẽ cho c�c con : đ� l� đoạn văn thứ ba.
Nay ở đ�y t�m lược n�u ra năm điều vấn đ�p như sau :�
1- Hỏi : trong tr� c� loại hư loại thực, ba loại xe đều gọi l� xe. Trong l� c� loại giả loại ch�n, lấy th�nh l�m t�n chỉ khắp cả ba loại. Cớ sao đại Niết b�n chẳng gọi l� th�nh m� gọi l� bảo sở ?
Đ�p : v� chỗ nghỉ ch�n với nơi đầy đủ mọi đức c� sự kh�c nhau. Ch�n diệt mới gọi l� bảo sở. Xe vốn l� thứ để vận chuyển tới quả, c�c thứ c� khả năng vận chuyển th� đều gọi l� xe. Th�m nữa đ� nghỉ rồi th� sẽ cầu th�m c�i kh�c. C�i sẽ cầu th�m ấy chẳng gọi l� th�nh. Mọi thứ để vận tải đều gọi chung l� xe, d� xa hay gần cũng l� xe cả.
2- Hỏi : tr�, l� quả của việc tu học nhị thừa, chia l�m hai loại d�, hươu. Vậy Diệt, l� quả của việc tu học nhị thừa, cũng n�n chia l�m hai h�a th�nh ư ?�
Đ�p : nơi nghỉ n�i hai, đ� l� c� hai th�nh. Đối thực, thuyết giả, n�n gọi gộp l� một.
Kinh Niết B�n n�i : người tu Thanh văn coi tiểu Niết b�n l� B�t Niết b�n. Người tu Duy�n gi�c coi trung Niết b�n l� B�t Niết b�n.
Cho n�n biết rằng chỗ nghỉ cũng n�i l� c� hai th�nh. Nay, v� chướng sở đoạn giống nhau, l� Sinh kh�ng giống nhau, Giả trạch diệt giống nhau, do ba nghĩa n�y giống nhau, n�n H�a th�nh chỉ gọi l� một.
�Nếu xe Bồ đề căn t�nh lợi hay độn kh�c nhau, y v�o Phật hay tự m�nh xuất kh�c nha ; dựa v�o gi�o hay qu�n về l� kh�c nhau; qu�n đế hay duy�n khởi kh�c nhau; tứ quả hay nhất quả kh�c nhau; luyện căn, thời tiết kh�c nhau ; thuyết ph�p, thần th�ng kh�c nhau, th� do bảy nghĩa n�y m� thuyết t�ch bạch th�nh d� v� hươu vậy.
�Th�m nữa, V� vi kh�ng c� sự ph�n biệt n�n thuyết một th�nh. Hữu vi c� sự ph�n biệt n�n thuyết d�, hươu. Thuyết ri�ng V� vi, n�n chỉ n�i một th�nh. D�ng tr� m� n�i r� Diệt, th� c� thể thuyết hai th�nh. Cũng chẳng tr�i nhau.
3- Hỏi : cớ sao h�a th�nh th� đặt ở đường hiểm, c�n xe d�ng để dẫn dụ th� n�i l� ở ngo�i cửa (m�n ngoại) ?�
Đ�p : nghỉ ngơi khỏi khổ th� gọi l�� Th�nh, đi hết nửa đường th� đặt ra Th�nh, ở giữa chừng. Thể của xe v� lậu l�a hệ phược, th� n�i l� ở ngo�i cửa.�
Th�m nữa, ph�n đoạn tử kh�ng c�n nữa, biến dịch tại H�a th�nh giai đoạn ban đầu đ� hết, H�a th�nh ở giữa đường. Đặt ra L� xuất ra từ gi�o, quả xuất ph�t từ nh�n, l� hai xe, n�n ở ngo�i cửa.�
Th�m nữa, nhị tử l� để nhằm l�m r� c�i việc H�a th�nh đặt giữa đường; nhất tử l� để nhận r� hai xe tại ngo�i cửa, l� thực giống nhau.
4- Hỏi : cớ sao l�c cho xe th� n�i l� để rong chơi. Tới khi cho Th�nh th� n�i l� an tọa ?
Đ�p : Niết b�n c� thể chứng, n�n Th�nh n�i l� an toạ. Bồ đề c� thể sinh, n�n n�i l� rong chơi. V� hai quả v� vi, hữu vi kh�c nhau. Hơn nữa tướng của Th�nh ắt phải trụ, n�n n�i l� an toạ. Tướng của xe l� vận động, n�n n�i l� rong chơi.
5- Hỏi : cớ sao nơi H�a th�nh th� khuy�n h�y v�o trước. Nay thuyết lấy xe l�m v� dụ th� lại bảo l� phải ra mau ?
Đ�p : đ�y l� � thứ ba : �khuy�n thẳng c�c con ra khỏi nh� lửa th� sẽ cho, nếu ở trong đ� sẽ bị nạn�.
- H�a Phật th� ở trong sinh tử, v� vậy khuy�n h�y v�o trước. N�i rằng Ch�n Phật th� ở tại Quả, cho n�n n�i phải ra mau.
- Th�m nữa, v� khuy�n h�nh nh�n để chứng quả, n�n khuy�n v�o trước. Trước trụ� ở quả để chi�u mệnh, n�n bắt phải ra.�
- Th�m nữa, khuy�n con trụ ở� th�nh, n�n n�i l� v�o trước. Bảo con lấy quả của cha, n�n n�i l� ra mau.
- Th�m nữa, khuy�n chứng Niết b�n bởi vậy n�i l� v�o. Khiến sinh gi�c tr�, bởi vậy n�i l� ra.
�Cũng như gọi l� Như Lai v� cũng gọi l� Thiện Thệ.�
Trụ nh�n v� trụ quả, điều mong mỏi c� sự kh�c nhau vậy.
*
-Kinh văn : �Bấ�y giờ c�c con�� tới� �tranh nhau ra khỏi nh� lửa�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� � thứ tư : dụ về nghe theo lời th� tr�nh khỏi tai nạn.�
C� hai � nhỏ :�
- � đầu l� con tr�nh khỏi tai nạn.
- � sau l� cha b�n an t�m.�
Đ�y l� � đầu.
- Th�ch : vui th�ch. Vui th�ch v� tam thừa khiến l�ng ưa th�ch, cho n�n gọi l� th�ch nguyện. T�m ai nấy đều hăm hở, dũng nhuệ, đ� l� t��m tinh tiến.
- Dũng : l� tiến. Nhuệ : l� lợi, c� nghĩa l� giỏi tinh tiến vậy.�
- Th�c đẩy lẫn nhau : đ� l� Th�n tinh tiến, cũng l� Ngữ tinh tiến.�
* Chữ �B�i� c� nghĩa như suy, như nhượng.� Chữ [ 推 ] ở phương đ�y đọc l� Suy, kh�ng đọc l� Th�i.�
Th�n nghiệp th�c đẩy lẫn nhau v� Ngữ nghiệp khuyến kh�ch cổ vũ� lẫn nhau th� gọi l� Th�c đẩy lẫn nhau.
Đua nhau tu hạnh nghiệp th� gọi l� Đua nhau chạy nhanh. C�ng mong khỏi khổ th� gọi l� tranh nhau ra khỏi nh� (lửa).
*
-Kinh văn : �Bấy giờ trưởng giả�� tới� �vui mừng phấn khởi�.�
T�n rằng : đ�y l� � �cha được y�n l�ng�.
L�a tai tho�t nạn th� gọi l� y�n ổn m� ra.
�- Bốn đường th�ng c� (ng� tư đường) : chỉ l� Tứ đế, v� ba thừa đều c�ng qu�n l� Tứ đế, v� trong Đại B�t Nh� n�i bốn đường th�ng c� (ng� tư đường) l� Tứ đế.�
- L�a phiền n�o chướng, xuất ph�n đoạn sinh, kh�ng �ng tắc th� gọi l� Lộ.�
- Mỗi hạng đều c� ng�i vị sở y quả m�n. th� gọi� l� Địa.
- Ở y�n m� chứng bằng tr� th� gọi l� Tọa (ngồi).
- Ở ph�n đoạn sinh tử : phải l� Khổ, Hoặc, Nghiệp của năm uẩn đều hết, hoặc l� bị đoạn trừ, hoặc l� bị điều phục.�
- L�a ba chướng n�n gọi l� kh�ng chướng ngại.�
- Đ�ng với bản � của cha, n�n thư th�i.
- Thấy con vượt khỏi nỗi nguy hiểm, n�n hoan hỉ.�
- Người nhị thừa đắc A la h�n, đoạn c�c phiền n�o, trụ ở Hữu dư y Niết b�n. Người đại thừa đ� nhập Sơ địa, đắc V� trụ xứ Niết b�n, điều phục được c�c phiền n�o, l�a ph�n đoạn tử, gọi l� ngồi chỗ đất trống, kh�ng c�n chướng ngại.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c�c ����� tới��� �xin liền ban cho�.�
T�n rằng :� tr�n dụ xưa quyền, dưới dụ nay thực.�
C� hai � :�
- Đầu ti�n v� với việc truyền thụ thực thừa.
- Sau đ� giải th�ch những điều nghi vấn. Dưới l� vấn đ�p.�
Phần đầu c� bốn � :�
1. C�c con xin ba thứ,�
2. Cha chỉ cho một,�
3. Giải th�ch ch� cha đ� th�nh,
4. Vượt bản t�m của con.�
Đ�y l� phần đầu.�
* �Ngoạn�: l� chơi đ�a. Chữ [ 好] ở đ�y hoặc đọc l� Hiếu, c� nghĩa y�u th�ch, ưa chuộng, hoặc đọc l� Hảo : tốt, đẹp.�
T�y theo căn cơ của ba thừa, mỗi thừa đều ở nơi Phật, chuy�n � mong cầu Diệu tr� của thừa m� m�nh đang theo, nghĩa giống như c�c con mỗi đứa đều xin cha cho một thứ xe.�
Người nhị thừa l�a ph�n đoạn tử, đ� được giải tho�t, chứng được Tứ đế, đ� nhập h�a th�nh rồi, đ� gọi l� xuất trạch (ra khỏi nh� lửa). Chuy�n ở nơi Phật, m� văn, tư, tu tập chủng tr�, liễu đạt, cầu chứng c�c ph�p, gọi l� đ�i (xe) d�, (xe) hươu.
Người tu hạnh Bồ t�t, theo bản luận n�y th� từ Sơ địa trở l�n tuy l�a ph�n đoạn (tử), nhưng chưa chứng giải tho�t, n�n chẳng gọi l� Nhập th�nh (v�o th�nh). Chẳng mệt mỏi, n�n chẳng nhập Hữu dư Niết b�n. Bởi vậy chẳng n�i Bồ t�t nhập h�a th�nh.
Nhập V� trụ Niết b�n cũng l� diệt ph�n đoạn tử. Dẫu gọi l� Nhập th�nh cũng chẳng tr�i với lẽ th�ng thường. Nếu thế th� cũng n�n cho ph�p l�n xe d�, xe hươu.�
Cho n�n biết rằng : chỉ giải th�ch như c�ch đầu ti�n mới l� hay. Đ� điều phục phiền n�o, xuất ly ph�n đoạn tử, lại cũng chứng được Tứ đế th� gọi l� ra khỏi nh� (lửa), ngồi ở ng� tư đường.�
Cầu diệu tr� Phật cũng gọi l� đ�i xin cha cho xe tr�u kia.
1- Hỏi : ba con đều xuất ly ph�n đoạn tử, m� sao ri�ng nhị thừa gọi l� �Nhập th�nh�, đại tử (vừa chỉ con lớn, vừa chỉ người tu đại thừa) cũng n�i l� �xuất khổ�, thế th� cũng được gọi l� �Nhập th�nh� chứ ?
Đ�p : kh�ng mệt mỏi ng�n khổ, cho n�n đại tử chẳng Nhập th�nh. Đoạn Hoặc, l�a ph�n đoạn tử cũng được gọi l� �xuất trạch�. Nếu th�ch Nhập th�nh th� cũng chẳng kh� g�.
2- Hỏi : nếu đại tử đ� chẳng nhập th�nh, cớ sao đại tử l�n xe chẳng nhập th�nh, hai con trung, tiểu (chỉ Duy�n gi�c, Thanh văn) nhập th�nh chẳng l�n�
xe ?
Đ�p : ng�n khổ, cầu được nghỉ ngơi, Trung Tiểu nhập th�nh. Đại tử chẳng ng�n khổ, n�n chẳng gọi l� �nhập chỗ nghỉ�. N�i c� hai loại con nhập th�nh, đ� l� để chứng tỏ Đại tử chẳng nhập th�nh.
3- Hỏi : ngo�i cửa c� xe, xe c� ba loại, giữa đường đặt ra H�a th�nh, v� nh�n duy�n g� m� chỉ n�i c� hai th�nh ?�
Đ�p : hai xe đối với nh�n duy�n đại thừa, đặt ra ba xe ở ngo�i cửa; th�nh Quyền đối với quả Thực, đặt ra H�a th�nh ở giữa đường. L� th� giống nhau, sở đối kh�c nhau. Thi thiết tuy chẳng giống nhau, nhưng thực ra l� một.
�Th�m nữa, v� họ kh�ng c� chủng tr�, n�n khuy�n họ học đại thừa, ngo�i cửa đặt ba xe.
Hữu dư Niết b�n, đại thừa chẳng cầu, đặt ra hai th�nh ở giữa đường. Nếu nhập V� trụ Niết b�n th� chẳng gọi l� giả, v� chẳng phải l� H�a th�nh.�
4- Hỏi : ba xe đều đ�i, thể hiện l�ng mong muốn học được tr� tuệ vi�n m�n. Chẳng mong Nhị diệt, hẳn l� chẳng cầu diệt khổ ?
Đ�p : đắc quả tự nhi�n chứng diệt, nhập th�nh chẳng th�ch mong cầu. Diệu tr� ắt phải nhờ v�o sự tu luyện th�m để �xuất trạch�. Cho n�n xe cần phải đ�i.
Th�m nữa, ở địa vị Tiểu thừa, đến được h�a th�nh rồi n�n chẳng cần đ�i. Chưa được chủng tr�, bởi vậy phải đ�i xe. Nếu giải th�ch như thế, th� nhị thừa nhập h�a th�nh chưa được xe n�n phải đ�i, Bồ t�t chẳng nhập th�nh th� cũng cần đ�i Bảo sở. Nghĩa n�y c� thể đ�ng. Đại thừa đi đến Bảo sở, lẽ ra cũng cần đ�i. Đối h�a th�nh m� chẳng đ�i, bởi vậy chẳng b�n v� mỗi loại c� y�u cầu ri�ng, đ� tức l� đ�i vậy.
Kinh văn chỉ n�i cha khuy�n bảo khiến rời bỏ, đủ biết l� c�c ch�ng sinh chẳng mời bạn.
Xưa tương truyền rằng : th�nh l� thực h�a diệt khổ, bởi vậy chẳng đ�i, xe l� chỉ vờ, bởi vậy phải đ�i.�
Nếu giải th�ch như vậy th� xe t�ch rời th�nh m� c� ri�ng. Đ�i với kh�ng đ�i, nghĩa kh�c thể xe. C�ch giải th�ch xưa c� nghĩa th� th�nh, h�a th�nh cũng giống như xe đều cần phải đ�i hỏi t�m t�i.�
Lại c� c�ch giải th�ch rằng : xe để ph�t sơ cơ, n�n l� chỉ vờ; th�nh để đề ph�ng nửa đường tho�i chuyển, n�n l� thực h�a.�
Đ�y th� chẳng thế.�
V� sao ? V� l�c sơ cơ đ�i xe th� đ� �xuất trạch� rồi. Hơn nữa, thể chẳng kh�c nhau, th� hư hay thực c� g� m� kh�c nhau ? N�n giải th�ch thể của xe của th�nh l� ph�p g� ?�
Lại c� c�ch giải th�ch rằng : th�nh cũng n�n t�m, h�a chẳng một đường, bởi vậy chẳng thuyết, cho rằng kinh phần sau n�i rằng : �Bấy giờ đạo sư biết bọn người n�y đ� được nghỉ ngơi, kh�ng c�n mệt mỏi, đ� c� thể tiến l�n ph�a trước�, tức l� t�m th�nh. Đ�y ch�nh l� t�m bảo sở, chẳng phải t�m th�nh. Tuy dẫn đoạn văn n�y, nhưng rốt cuộc nghĩa vẫn kh� hiểu, n�n nghi�n cứu kỹ.
�N�n n�i rằng : theo như đoạn văn dưới, biết họ mệt mỏi uể oải, n�n v� họ m� biến ra h�a th�nh, đ� tức l� đ�i hỏi t�m kiếm vậy.
Hoặc giải : xe l� v� với v� dư Niết b�n, trụ quả chưa được, n�n phải đ�i hỏi. Th�nh v� với hữu dư Niết b�n,� trụ quả đ� được, n�n chẳng đ�i. Nếu thế th� Bồ t�t nay đ� t�m xe, lẽ ra cũng l� đ� được hữu dư, chưa được v� dư.�
Cầu v� dư, cho n�n gọi l� đ�i hỏi t�m kiếm (S�ch). V� dư của nhị thừa, t�y theo sự nhậm vận nhất định sẽ được, cần g� phải tu tập đ�i hỏi.�
Cho n�n chỉ n�n như nghĩa trước. Niết b�n n�i đ�y, nhị thừa kh�ng c� g� kh�c biệt, cho n�n xe d�, xe hươu lẽ ra l� kh�ng c�.
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất��� tới�� �một xe lớn�.�
T�n rằng : đoạn văn n�y n�i chỉ cho một xe.�
C� bốn � :�
1. N�u việc cho xe.
2. Thuyết minh c�c thứ trang sức.
3. N�i r� tướng tr�u.�
4. N�i r� về những thứ t�y t�ng.
Đ�y l� phần đầu.�
Quả Phật, được v� như xe tr�u, lấy Nhất thiết chủng tr� trong tứ tr� l�m t�nh, tức Hậu đắc tr�. V� xe lấy Chủng tr� trong hai tr� Diệu quan s�t tr�, B�nh đẳng t�nh tr� l�m thể.�
Tuy năm tr� tuệ, đều l� nhất thừa, nay đ�y chỉ lấy Chủng tr� trong Bồ đề tướng l�m thể.
Nhất thiết tr� rộng hẹp dẫu c� sự kh�c nhau, nhưng ba thừa đều c� loại đ� của họ. C�n tr� ph�n biệt Tứ đế, mỗi thừa đều c� v� lượng tướng.�
Chẳng phải l� điều m� nhị thừa biết được, th� gọi l� Bất cộng đức.�
Cho n�n kinh nhiều lần n�i rằng �cuối c�ng khiến được Nhất thiết chủng tr�.�
V� ph�n biệt tr� dẫn dắt loại xe Chủng tr� n�y, nghĩa giống như xe tr�u n�i tr�n, chứ chẳng phải l� thể chủ yếu của xe.
�Như Biểu v� V� biểu, tuy đều l� giới, nhưng tương tục từ l�c thụ giới theo Tăng cho đến l�c tr� giới sau n�y, chỉ l� V� biểu giới. Biểu giới th� chẳng tương tục, m� chỉ xuất hiện l�c l�m lễ, nhờ t�c bạch Tứ yết ma h�a hợp m� được, v� l�c khất giới từ Tăng l� đ� được Biểu rồi. Biểu dẫu l� gốc, nhưng chỉ lấy V� biểu, gọi l� Tr� phạm giới.
�Xe n�y cũng thế. Một đại sự trước tuy lấy L� tr� l�m gốc, nhưng Bản tr�, Hậu tr� đều l� nhất thừa. Nay chỉ lấy Hậu tr� gọi l� xe, Bản tr� gọi l� tr�u, chẳng n�i rằng coi L� l� thể của xe.�
Sau trong h�a th�nh lấy Ch�n đối đ�i với H�a, mới thuyết Giả trạch diệt, coi đ� l� h�a th�nh, thuyết đại Niết b�n ch�n như diệu l� m� gọi l� bảo sở. Mỗi thứ đều chiếm một nghĩa gọi l� nhất thừa, sự thừa, l� thừa, hữu vi thừa, v� vi thừa kh�c nhau, cho n�n thể của xe d�, xe hươu đ� ph�n t�ch như tr�n.
�Thể xe đ� vậy, th� mu�n đức kh�c đều thuộc loại trang nghi�m.�
Nếu n�i như Kinh Niết B�n v� Kinh Thắng Man: �Chỉ lấy ch�n như l�m thể của xe�, th� cớ sao đều cho c�c con một xe, hơn nữa l�m sao lại n�i l� c� tướng trang nghi�m, c�ng đức kh�c nhau ? L�m sao xe tr�u lại ph�ng nhanh như gi� ? L�m sao lại c� thể n�i rằng �Ta c� xe lớn thất bảo như vầy, số xe v� lượng, n�n dụng t�m b�nh đẳng m� đều cho ch�ng n�, con n�o cũng được cho cả�.
�Song tiểu tử, trung tử cũng đ� ra khỏi cửa rồi, tuy chưa được xe tr�u, nhưng thuyết đại gi�o cho ch�ng, c� người nhất định sẽ được, n�n gọi đ� l� �cho�. Chẳng phải l� ngay l�c đ� đ� được c�i thể của tr� sở thuy�n, v� như cho minh ch�u chưa đắc thể. Cho n�n ba loại � sinh th�n trong Kinh Thắng Man v.v� tức l� ba (loại) con vậy.�
Kinh n�y thuyết Sơ địa gọi l� Bất tho�i địa, c�n thuyết về đốn ngộ, về nh�n h�nh đại thừa từ l�c sơ ph�t t�m tuy cũng l� xe, nay lấy nh�n h�nh Bất tho�i từ B�t địa trở đi, c�n Thất địa trở về trước vẫn c�n c� ph�n đoạn (sinh tử).�
Cho n�n kinh phần sau n�i : Thanh văn, Duy�n gi�c v� Bồ t�t bất tho�i nhờ bảo thừa n�y thẳng tới đạo tr�ng.�
Phẩm Phương Tiện giải th�ch �Nhập� tức l� Bất tho�i chuyển địa.�
Nay theo c�ch giải th�ch trước từ Sơ địa trở l�n l�a ph�n đoạn tử th� gọi l� Bất tho�i địa cưỡi nhất thừa.
Kinh Lăng Gi� gọi từ Sơ địa n�y trở l�n l� �ba loại � sinh th�n�.
*
-Kinh văn : �Xe ấy cao rộng���� tới��� �bốn mặt treo chu�ng nhỏ�.�
T�n rằng : dưới l� thuyết minh về c�c thứ tu sức trang nghi�m.�
C� mười thứ. Ở đoạn n�y c� bốn :�
1. H�nh lượng.����� 3. Nhiếp ngự.�
2. Nghi�m sức.� 4. Chu�ng đeo.
�- Cao rộng : l� chỉ h�nh lượng. V� với Phật chủng tr�, thể th� cao tột ba c�i, dụng th� rộng khắp mười phương, chiếu h�a được khắp cả ph�p giới.
�- C�c b�u trang nghi�m : đ� l� chỉ nghi�m sức, v� do phương đức tạo th�nh m� tr� l� gốc.
�- Lan can bao quanh : đ� l� chỉ sự nhiếp ngự : ph�ng ngự ở ngo�i chẳng cho v�o, nhiếp thu ở trong chẳng cho ra. Đ� tức l� Bốn tổng tr�, ph�ng ngự c�c điều �c chẳng cho nảy sinh, nhiếp thu c�c điều thiện chẳng để tan mất.
�- Bốn mặt treo chu�ng : chỉ lục lạc treo. � n�i d�ng Thất biện để rộng độ khắp cả tứ sinh.
*
-Kinh văn : �Th�m nữa ở tr�n��� tới�� �m� nghi�m sức n�.�
T�n rằng : đ�y c� hai thứ nghi�m sức :�
�5. Che cao.���������� 6. C�c thứ trang tr�.
Giương mui căng m�n, đ� l� che cao vậy.
C�c thứ nghi�m sức hợp lại, đ� l� chỉ c�c thứ trang tr�. D�ng Tứ v� lượng t�m m� che chở khắp quần sinh, v� như mui xe, m�n treo ở cửa xe. Từ, Bi, Hỉ, Xả mỗi thứ V� lượng t�m n�y c� đủ c�c thứ t�m h�nh thuộc về Hữu t�nh duy�n, Ph�p duy�n v� V� duy�n, gi�p cho việc nghi�m sức.
*
-Kinh văn : �Thừng b�u d�y chằng��� tới��� �gối đỏ đặt �m�.�
T�n rằng : đ�y c� bốn loại nghi�m sức, đ� l� c�c loại :�
�7. D�y chằng.������� 9. Đệm trải.�
�8. Tua rủ. 10. Gối �m.�
- D�y chằng, đ� l� bốn nguyện lớn.�
Mọi việc tu h�nh đều ph�t bốn nguyện lớn :
1) Nguyện đem thiện căn n�y c�ng chung với ch�ng sinh, kẻ chưa l�a khổ, nguyẹ�n khiến l�a khổ.
2) Kẻ chưa được sướng, nguyện khiến được sướng.�
3) Kẻ chưa ph�t t�m Bồ đề bỏ �c tu thiện, nguyện khiến ph�t t�m Bồ đề bỏ �c tu thiện.�
4) Kẻ chưa th�nh Phật, nguyện cho sớm th�nh Phật.
- Nguyện, v� như thừng b�u d�y chằng, hướng dẫn c�c h�nh khiến sẽ đắc quả, được t�m quyết định th� thắng, n�n t� kiến bạo phong chẳng thể khuynh tổn.�
Th�m nữa, Kinh Thắng Man n�i : �Nhiếp thụ ch�nh ph�p l� nhiếp thụ mọi nguyện�.�
Kinh Du Gi� v.v� n�i : �N�i chung c� hai nguyện : nguyện cầu Bồ đề, nguyện lợi lạc cho người kh�c�.�
- Rủ c�c tua hoa : đ� l� tua rủ, tức l� Tứ nhiếp rủ l�ng nhiếp thụ bốn loại ch�ng sinh :
1. Bố th�.������ 3. Lợi h�nh.�
2. �i ngữ.������ 4. Đồng sự.�
* Chữ [ 華 ] c� hai �m Hoa v� Họa. D�ng hoa để l�m gi�y tua. Hoặc gi�y tua trang tr� hoa mỹ.
- Trải nhiều đệm trải đẹp, đ� l� n�i về đệm trải.
�* �Ph�� : c� nghĩa l� trần thiết, ở đ�y nghĩa l� �trải�.
[� 婉筵� ] Uyển di�n (chiếu đẹp), c� bản viết l� [��������� ] .�
Theo Tự L�m, chữ [���� ] đọc l� phi�n thiết của Nhất Viễn. Theo Ngọc Thi�n : nghĩa như chữ [ 紘] Ho�nh. Chữ Ho�nh n�y c� nghĩa l� mũ. Nay chữ n�y phải l� chữ [ 婉 ] c� nghĩa l� văn vẻ đẹp đẽ.� Chữ [���� ] nếu chỉ c� chiếu nệm th� phải viết l� [ 筵 ]� (Di�n). S�ch� Thiết Vận n�i chữ [������ ] (Di�n): chỉ bộ phận che đỉnh mũ. Theo s�ch Ngọc Thi�n : bộ phận rủ xuống ở ph�a trước ph�a sau mũ th� gọi l� [�������� ] (Di�n). Nay c� nghĩa l� nệm đẹp c� hoa văn, như c�c loại chiếu hoa đẹp đẽ d�ng l�m nệm. Chẳng biết lấy từ đ�u. Cho n�n về tự diện, n�n viết l� [ 婉筵].�
Xưa kia c� c�ch giải th�ch n�i : Tĩnh lự l� nệm đẹp, v� t�m thường an xử, v� Tứ thiền tr�n dưới kh�c nhau, n�n (v� với nệm trải m�) n�i l� �Tr�ng ph�� (trải nhiều lớp). L� n�y chẳng đ�ng.
Kinh V� Cấu Xưng n�i : �Tứ tĩnh lự l� giường, tịnh mệnh l� nệm�. Th�n ngữ � nghiệp đều kh�ng tham, ph�t t�m hằng du xử, thường h�nh tịnh mệnh, l�a năm t� mệnh, ba nghiệp đều như thế th� gọi l� �Tr�ng ph��.
- Đặt gối đỏ �m, đ� l� gối �m. Xưa giải th�ch đ� l� Niết b�n c� thể dứt được sinh tử. Nay giải th�ch Diệt định c� thể dứt được phan duy�n, nhờ vậy m� khỏi mệt n�n gọi l� �gối �m�. Gối đ� đặt tr�n xe, chứng tỏ chẳng phải l� Niết b�n, chỉ lấy nghĩa Diệt định.�
Gối c� ti�n đan, gối v�o sẽ tăng tuổi thọ n�n gọi l� Đan Chẩm. V� lậu Diệt định cũng giống như thế, v� tăng th�nh đạo. L� n�y chẳng đ�ng, v� T�y vực kh�ng c� loại n�y.
- Đan Chẩm : ở đ�y chỉ gối m�u đỏ, ruột gối l�m bằng b�ng nhồi, ngo�i l� �o gối m�u đỏ, n�n gọi l� Đan Chẩm.�
C�n c� c�ch giải th�ch n�i rằng : Thể (gối) tức l� ngũ căn gồm V� lậu, T�n v.v� , ph� tr� th�nh đạo, giống như gối vậy.
*
-Kinh văn : �K�o bằng tr�u trắng��� tới�� �chạy nhanh như gi�.�
T�n rằng : đ�y l� n�i r� tr�u c� bảy đức tướng :�
(1) Tr�u trắng, v� thể tức l� Căn bản V� ph�n biệt tr� dẫn dắt xe Chủng tr�, v� như tr�u k�o xe. Trắng l� gốc của c�c m�u, như hoa sen trắng ti�u biểu cho gốc của c�c thừa trong kinh, v� l� chủ của mu�n đức.�
Tr�u ch�a c� ba đức :
1. Đức h�ng o�n, v� c� thể trừ được hai chướng.�
2. Đức đoan nghi�m, v� nhiều đức trang nghi�m.
3. Đức vận tải, v� tế độ tự tha.
�Cho n�n v� với tr�u m� chẳng v� với ngựa, voi.�
Xe ngựa như đại thừa hay tốt, chẳng như xe lừa tiểu thừa tr� đọ�n.
Kinh Niết B�n n�i : D�ng ngựa k�o xe l� để tượng trưng cho h�nh đức lớn so với tr�u, hươu, d� h�nh đức nhỏ, v� v� trụ Niết b�n l� tối thắng. Do đ�, Kinh Thiện Giới n�i : �d�ng voi k�o xe�.�
Nay d�ng tr�u, v� tr�u c� ba đức, n�n xe đại thừa k�o bằng tr�u trắng.�
(2) Đẫy đ�, v� trong Ch�nh tr� th� nội đức vi�n m�n.
(3) Sắc sạch, v� ba chướng hết hẳn, giới đức đầy đủ
(4) H�nh thể th� hảo : th�n h�nh đẹp đẽ.
* Theo Tự L�m, chữ Th� nghĩa như Hảo (đẹp) Tiếng địa phương ở v�ng Triệu, Ngụy, Y�n, Đại gọi Hảo l� Th� (đều c� nghĩa l� đẹp).
Kinh Thi c� c�u : �Tĩnh nữ kỳ thu�� (người con g�i dịu d�ng mới xinh đẹp l�m sao).�
Chữ [ 好] ở đ�y đọc l� Hảo, c� nghĩa l� xinh đẹp, tốt. V� tướng hảo đầy đặn s�ng sủa, người v� trời đều y�u k�nh.
(5) C� c�n lực lớn :
1/ Dong ruổi khắp mọi nơi. Tr� lực vi�n m�n th�u khắp hết cả mọi lẽ.
2/ X�ng pha v�o chốn nguy hiểm chẳng biết mệt mỏi, c� khả năng h�a độ được mười phương, v�o chốn nguy hiểm sinh tử, kh�ng biết mệt mỏi.�
3/ Gặp kẻ th� o�n, ắt thắng, v� ph� được mọi chướng, h�ng phục được sinh tử.�
C� ba nghĩa ấy, n�n gọi l� đại c�n lực.�
(6) Bước đi chững chạc, v� hai l� đều chứng, dẫn đến được Hậu tr�, o�n th�n kh�ng hai (đều coi như nhau, kh�ng ph�n biệt).�
(7) Ph�ng nhanh như gi�, v� ch�nh tr� thể t�nh trong một s�t na duy�n khắp ph�p giới, do đức đại bi, trong th� mọi đức vi�n m�n, ngo�i th� h�a độ ch�ng sinh, kh�ng chậm trễ tr� trệ. V� từ Sơ địa trở l�n c� thể tiến nhanh tu qu�n Kh�ng, qu�n Hữu chẳng nấn n�. T�nh tuy nhanh nhẹn lanh lợi, nhưng sự tướng th� ung dung.
�Bảy đức tr�n kh�ng phải l� c�i dụng căn bản của ch�nh tr�, nhưng do n� m� c�, n�n được gọi t�n đ�.
*
-Kinh văn : �Lại c� nhiều t�i tớ t�y t�ng để hầu hạ bảo vệ�.�
T�n rằng : đ�y l� thuyết minh về t�i tớ theo hầu.
Lấy hai tr� l�m đầu mu�n hạnh, thần th�ng, lục độ, tứ nhiếp, gi�c phần, giải tho�t khỏi phiền n�o, c�c ph�p lợi sinh đều theo đ� m� khởi l�n, gọi l� �nhiều t�i tớ t�y t�ng�.
�Kinh Phật Địa n�i :� �Phật c� v� lượng Trời, Rồng, Dược xoa, Người, lo�i Phi nh�n v.v� thường theo bảo vệ, cũng gọi l� bộc t�ng�.�
C� chỗ giải th�ch thể của xe chỉ l� Đại b�t Niết b�n. Ngo�i ra c�c thứ kh�c chỉ l� đồ trang sức như l� T�nh c�ng đức, hoặc l� Tướng c�ng đức. Bởi v� thể của xe tr�u l� hai Tr� k�o xe, cho n�n c�ch giải th�ch n�y như tr�n đ� n�i, l� sai.
*
-Kinh văn : �Sở dĩ như vậy l� v� sao?�� tới� �thảy đều dồi d�o�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� phần thứ ba, l� giải th�ch sự ho�n th�nh ch� hướng của cha. C� ba � :
1. N�u sự giầu c�.
2. � niệm b�nh qu�n.�
3. Giải th�ch nguy�n nh�n.�
Đ�y l� phần đầu.�
Sung m�n : c� nghĩa l� tr�n trề, dồi d�o. Đủ c�c tạng hữu vi, v� vi. Thể c� khả năng chứa đựng nghĩa, hoặc l� hai tạng, ba tạng gi�o c� thể chứa được� L�.�
Nay lấy sở t�ng để cấp cho c�c con.
*
-Kinh văn : �M� nghĩ như vầy��� tới�� �chẳng n�n kh�c biệt��
T�n rằng : đ�y l� � niệm b�nh qu�n.�
C� hai � : đầu ti�n chẳng n�n cho Tiểu, sau l� đều n�n cho Đại.�
- Nay đứa nhỏ n�y : l� giả tưởng niệm.�
- V� cực : c� nghĩa l� v� c�ng cực.
- Thuyết hai loại tr� gọi l� xe tồi.�
- Do c� chủng t�nh, ph�t đại t�m trước, gọi l� trẻ nhỏ.�
- C� thể l�m Phật được n�n gọi l� con ta.
- Bi t�m bất nhị, gọi l� y�u kh�ng thi�n lệch.�
- Nghi�m sức bằng thất th�nh t�i, gọi l� xe thất bảo.�
- Mỗi người tự tu tr� tuệ vi�n m�n, Hữu vi tr� chẳng phải chỉ c� một, gọi l� số đ� v� lượng.
�- � muốn b�nh đẳng, t�y theo căn cơ m� trao cho, gọi l� ai nấy đều cho.�
Cho khắp đại thừa, chẳng n�n kh�c biệt.
* Chữ [ 童 ] đọc l� Đồng, nay gọi l� Đồng tử. Xưa gọi l� Bộc. Xưa viết l� [ 僮 ] . Nay gọi l� Bộc Lệ (t�i tớ). S�ch Ngọc Thi�n n�i: �Ấu đồng� l� từ để gọi kẻ c�n u m� v� chưa tới tuổi đội mũ (tức chưa tới 20 tuổi).
*
-Kinh văn : �Nguy�n nh�n v� sao ?���� tới��� �huống chi c�c con�.
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch nguy�n nh�n.
Quỹ phạp : c� nghĩa như �tận�, tức l� hết, cạn kiệt.
Đem nhất thừa n�y giả sử cho khắp tất cả ch�ng sinh năm đường, gồm cả hữu t�nh lẫn v� t�nh, định t�nh lẫn bất định t�nh của một nước Phật cũng vẫn chẳng hết, huống chi l� chỉ cho loại c� đại thừa t�nh v� loại Bất định chủng t�nh l� con thật của Phật m� lại sợ chẳng đủ ư ?
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c�c con���� tới��� �chẳng phải l� điều vố�n mong ước�.
T�n rằng : đ�y l� phần thứ tư : vượt mong muốn xưa nay của con.�
Đ� n�i c�c thừa th� biết r� l� ai nấy tự được chủng tr�, chẳng giống với h�a th�nh, mọi người c�ng v�o.
*
Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �hư vọng�
chăng ? �.�
T�n rằng : dụ tr�n thuyết thực, dụ dưới giải th�ch những điều nghi vấn.�
Tức l� quyển tr�n n�i rằng : �C�c ngươi n�n t�n giải những điều Phật thuyết, lời chẳng hư vọng.��
Chỉ v� ch�ng nh�n ngờ rằng : �đầu ti�n Phật thuyết tam (thừa), sau chỉ thuyết nhất (thừa), trước sau kh�c nhau, thế th� tại sao Phật lại chẳng th�nh người vọng ngữ ?�. Cho n�n ở đ�y phải giải th�ch điều đ�.�
Trong văn c� ba � :� 1. Hỏi,� 2. Đ�p,� 3. Ấn chứng.�
Đ�y tức l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �chẳng phải l� hư vọng�.
T�n rằng : dưới l� phần giải đ�p, c� hai � : đầu ti�n l� n�u l�n, sau đ� l� giải th�ch.�
Đ�y l� phần n�u.
- Ph�m phu l�a dục, điều phục được phiền n�o th� gọi l� tr�nh khỏi nạn lửa.�
- L�a nạn cực khổ bức b�ch của c�c nẻo trong tam giới th� gọi l� bảo to�n th�n mệnh.�
V� chưa tr�nh khỏi c�i người c�i trời, như đang ở nh� lửa, m� to�n được th�n mệnh.
* �Miễn� �m đọc l� Miễn, c� nghĩa l� truất bỏ. S�ch Ngọc Thi�n giải th�ch l� �X�, �Tho�t�, �Giải�, �Khử�. Nay theo Ngọc Thi�n.
*
-Kinh văn : �V� sao ?��� tới�� �m� cứu gi�p họ�.�
T�n rằng : dưới l� giải th�ch, c� hai � :�
1) Tr�nh được tai nạn, đ� chẳng phải l� hư vọng.�
2) Huống hồ lại c�n cho đại thừa.�
Đ�y l� phần đầu : chỉ ri�ng việc bảo to�n được th�n mệnh, tho�t ra khỏi ba đường �c, sinh trong c�i người, c�i trời, đ� (l�) gặp ch�u b�u rồi, huống hồ lại tr�nh khỏi hoạn nạn, được cứu vớt ra khỏi ng�i nh� lửa tam giới của người, trời.
*
-Kinh văn : �Thế t�n��� tới�� �kh�ng hư vọng n�y�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� huống hồ c�n cho đại thừa.�
C� hai � :�
- � đầu l� chẳng đắc Tiểu, cũng chẳng phải l� hư vọng, v� chẳng tr�i với � trước.�
- � sau l� huống hồ lại được đại thừa m� th�nh lỗi hư vọng sao ?�
Đ�y l� phần đầu.�
Thoạt đầu n�u l�n, sau đ� giải th�ch. � trước l� giả thiết, hứa cho ba xe, nay tuy chẳng được tiểu (thừa), cũng chẳng tr�i với � giả thiết l�c trước, v� t�m cảnh chẳng tr�i ngược nhau n�n chẳng phải l� hư vọng.
*
-Kinh văn : �Huống hồ trưởng giả���� tới��� �cho xe lớn như nhau�.�
T�n rằng : huống hồ được đại thừa m� lại th�nh hư vọng ư !
*
-Kinh văn : �Phật bảo X� Lợi Phất���� tới�� �như lời �ng n�i�.�
T�n rằng : đ�y l� ấn khả.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất����� tới��� �cha của hết thảy thế gian�.
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn lớn thứ hai : hợp thuyết. C� hai phần :�
- Đầu l� hợp thuyết xưa l� quyền (thừa).
- Sau l� hợp thuyết nay l� thực (thừa).�
Đ� l� đoạn từ �N�y X� Lợi Phất ! Như vị trưởng giả đ� thấy c�c con được tho�t ra khỏi một c�ch y�n ổn� trở xuống.�
Phần đầu c� bốn � :�
1.�� Hợp thuyết tam giới c� Phật.�
2. Hợp thuyết năm nẻo nguy vong, đ� l� đoạn từ �để độ ch�ng sinh (khỏi v�ng) sinh l�o� trở xuống.�
3. Hợp thuyết về việc đặt ra phương tiện quyền nghi. Đ� l� đoạn từ �thấy c�c ch�ng sinh bị sinh l�o bệnh tử� trở xuống.
4. Hợp thuyết về nếu theo lời (Phật) th� tr�nh khỏi hoạn nạn. Đ� l� đoạn từ �N�y X� Lợi Phất ! Nếu c� ch�ng sinh trong c� tr� t�nh� trở xuống.
Dụ đầu c� s�u � :�
1. Xứ sở.���������� 2. Gia chủ.�
3. Của cải .������� 4. Gi� trẻ.�
5. Tướng nh�.��� 6. Cửa rả.�
Nay hợp thuyết 5 thứ, chẳng hợp thuyết cửa rả.�
Đoạn văn n�y c� 2 � :�
1) Hết thảy thế gian : l� n�i về xứ sở.
2) Cha : l� n�i về gia chủ.�
Thế gian : chỉ hữu t�nh thế gian v� kh� thế gian.�
Kinh V� Cấu Xưng n�i : �C�i đất của c�c hữu t�nh l� c�i Phật nghi�m tịnh của Bồ t�t�. Cho n�n lấy hai loại thế gian n�y gọi l� đất nước Phật, v� con người l� gốc của nước, gốc bền th� nước y�n v� l�m cho thi�n hạ th�nh ng�i nh� s�ng sủa.�
Cha : c� nghĩa l� sinh th�nh dưỡng dục, khiến c�c ch�ng sinh, sinh trưởng thiện căn, nối ng�i của cha l� Phật, n�n gọi l� cha.
*
-Kinh văn : �Đối với c�c nỗi sợ h�i�� tới� �v� lượng tri kiến�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� � thứ ba, n�i về của cải.�
Đ�y l� hợp thuyết về đa điền (nhiều ruộng). Dứt hết c�c nỗi sợ h�i v.v� , hợp th�nh Đoạn điền. V� lượng tri kiến hợp th�nh Tr� điền.
Sợ h�i c� năm thứ :�
1. Bất hoạt �y (sợ về sinh kế : sợ chẳng đủ� sống) do ph�n biệt (chấp) ng�, n�n khởi l�n l�ng tham �i đối với của cải, với đời sống.
2. �c danh �y (sợ tiếng xấu) : v� l�m những điều chẳng lợi �ch g�, n�n c� � sợ sẽ bị o�n vọng.�
3. Tử �y (sợ chết) : do c� ng� kiến, n�n nảy ra � nghĩ lo sợ m�nh sẽ bị mất m�t hủy hoại.
4. �c th� �y (sợ nẻo �c) : chẳng gặp chư Phật, sợ nảy ra nghiệp �c.�
5. Khiếp ch�ng �y (sợ uy đức đại ch�ng) : thấy quả m�nh chứng được k�m cỏi, người kh�c hơn m�nh, nảy ra nỗi lo sợ sẽ bị suy n�o ưu hoạn, cho rằng m�nh sẽ bị tan cửa n�t nh�, sẽ bị diệt vong, đủ mọi thứ khổ.
Tr�n đ�y l� hợp thuyết về khổ quả sinh tử. V� minh �m tế ngu si tăng nhiều, bởi v� Hoặc nghiệp l� gốc. Đ� l� khổ nh�n chẳng hết, qua lại chẳng c�ng. Nay theo thứ tự phối với v� minh �m tế. Hoặc theo như thứ tự m� phối với m� muội về Tam bảo. Do chứng l�, đoạn Hoặc, dứt hẳn kh�ng s�t, n�n c�c Đoạn đức v� vi vi�n m�n, th�nh tựu tri kiến Tr� đức vi�n m�n.
*
-Kinh văn : �Lực, V� sở �y���� tới��� �Ba la mật�.�
T�n rằng : đ�y l� hợp thuyết về của cải v� lượng, về nội đức tr� tuệ c�ng phương tiện thiện xảo, đều đ� đầy đủ để sang tới bờ b�n kia.
Tr�n đ�y tất cả l� hợp thuyết về của cải. Nếu theo Kinh V� Cấu Xưng th� phiền n�o l� t�i tớ, hoặc l� theo văn n�y th� thần th�ng ngoại h�a l� t�i tớ, do tr� tuệ sai khiến n�n dựa v�o đ� m� thuyết.
*
-Kinh văn : �Đại từ đại bi���� tới��� �hằng cầu việc thiện�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ tư : hợp thuyết về tuổi t�c gi� yếu.
Người gi� lại c�ng thương x�t lớp trẻ, cho n�n đại từ đại bi.�
Việc l�m kh�ng bỏ, cho n�n thường kh�ng uể oải mệt mỏi.�
Ph�m l�m việc g� đều suy nghĩ quan s�t kỹ lưỡng, c� đầu c� cuối, kh�ng bỏ giữa chừng, n�n ắt phải đặt ph�p hay, hằng cầu việc thiện.
�Trong n�y tức l� n�i về ba đức : �n, Đoạn v� Tr� đức, cứ theo như thứ tự m� phối với ba loại trưởng giả n�i tr�n, v� tự tha đều lợi, thể hiện sự tu l�u nhờ bi m� tr� m�n.
*
-Kinh văn : �Lợi �ch hết thảy���� tới��� �ng�i nh� bị ch�y cũ n�t�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ năm : hợp thuyết về tướng nh�, cũng l� nơi hợp thuyết về tướng nhiều nh�, v� l� phổ biến khắp cả ba c�i.
Để l�m lợi cho năm nẻo, cho n�n Phật đ� thị hiện sinh ra trong đ�. Cho n�n dụ trước n�i rằng �nếu ta c�ng c�c con chẳng kịp thời ra khỏi nh� lửa�, tức l� v� ch�ng sinh m� Phật thị hiện ở trong sinh tử. Phật thị hiện ở th�n đời nay mới từ nh� lửa m� ra, điều n�y giải th�ch l� do việc Phật nhập trạch.�
Cũng c� chỗ giải th�ch rằng : lợi �ch đ�y, l� chỉ cửa rả. V� Phật v� muốn lợi �ch cho ch�ng sinh, cho n�n nhập trạch, ch�ng sinh y theo lợi �ch ấy m� xuất trạch. Đ� tức l� Gi�o Hạnh nhất thừa.
*
-Kinh văn : �Để độ ch�ng sinh���� tới��� �Tam miệu Tam Bồ đề�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ hai, l� hợp thuyết dụ năm nẻo nguy vong.�
Th� dụ n�y c� bốn � :�
1. Người đ�ng.�������� 2. Nh� n�t.�
3. Lửa ch�y.����������� 4. C�c con vẫn ở trong nh�.�
Nay hợp thuyết c� bốn :�
1. Để độ ch�ng sinh, hợp thuyết về số người rất đ�ng.
2. Sinh l�o, bệnh, tử, ưu, bi, khổ n�o, hợp thuyết v� với nh� cửa mục n�t nguy hiểm.�
3. Ngu si, tối tăm, lửa ba độc bao tr�m, hợp thuyết v� với tai họa ch�y nh� khởi l�n ở khắp nơi.�
4. Gi�o h�a khiến được quả Bồ đề, hợp thuyết v� với việc ch�ng sinh chơi ở trong nh� lửa.
- Sinh l�o bệnh tử, ưu bi khổ n�o : v� với nh� cửa mục n�t nguy hiểm, l� v� thường v� khổ trong tứ uẩn, nhất nhất đều c� sinh l�o bệnh tử.�
Nếu cứ theo thứ tự m� lần lượt v� với nh� cửa mục n�t nguy hiểm th� nghĩa hơi kh� hiểu. C� khi đ�y l� chỉ tất cả t�c hại của việc nh� hư hoại.�
Cứ thực m� x�t th� l� nh� cửa mục n�t l� chung cho cả ba c�i, cho n�n v� với nghĩa tứ uẩn như tr�n đ� n�i. Nay lấy ph�p biến đổi của tứ tướng trong Dục giới để n�u l�n t�c hại ở đ�, gọi l� n�i r� nỗi khổ của ba c�i. Để khiến cho l�ng ch�ng sinh ch�n gh�t cảnh sinh l�o bệnh tử thật s�u sắc, cho n�n đ� thuyết về t�c hại của ng�i nh� sinh l�o bệnh tử bị hư hoại. Chẳng thế th� cớ g� m� tai họa ch�y nh� lại nổi l�n từ khắp nơi ?�
Phiền n�o trong tất cả ba c�i đều v� với nh� cửa mục n�t nguy ngập. Nhưng chỉ thuyết minh về quả khổ của c�i Dục giới. C�c con chơi ở trong đ� c� kẻ l� đại thừa t�nh, v� như trưởng tử, như ch�n tử (con đẻ) do vợ sinh ra. C�n những kẻ chưa ph�t t�m th� gọi l� tam giới tử, sau khi ph�t t�m rồi dần dần m�i chứng được Bồ đề.
*
-Kinh văn : �Thấy c�c ch�ng sinh���� tới��� �bị đủ loại khổ�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ ba hợp thuyết về việc Phật thấy cảnh khổ của ch�ng sinh b�n đặt ra phương tiện quyền nghi để cứu khổ.�
Hợp dụ tr�n c� bốn � :�
1. Thấy cảnh khổ th� bi mẫn ch�ng sinh.
2. Tỏ r� chẳng hy vọng đại thừa.
3. Nghĩ phương tiện cứu gi�p.�
4. Ch�nh thuyết tam thừa.
Ở đ�y hợp thuyết cũng c� bốn :�
� Đầu ti�n l� hợp thuyết về l�ng bi mẫn ch�ng sinh.
� Thứ hai l� đoạn từ �N�y X� Lợi Phất ! Thấy chuyện n�y rồi, ta liền nghĩ như vầy : ta l� cha của ch�ng sinh� trở xuống, đ� l� hợp thuyết về sự tỏ r� chẳng c� hy vọng đại thừa.
� Thứ ba l� đoạn từ �N�y X� Lợi Phất ! Giống như vị trưởng giả kia tuy th�n v� tay c� sức lực m� chẳng d�ng đến� trở xuống, đ� l� hợp thuyết về nghĩ phương tiện cứu gi�p.
� Thứ tư l� đoạn từ �M� n�i rằng : c�c ngươi kh�ng được th�ch trụ ở ba c�i� trở xuống, đ� l� hợp thuyết� về ch�nh thuyết tam thừa.
Trong hợp thuyết về sơ dụ c� hai � :�
1/ Bi mẫn ch�ng sinh.
�2/ Sự đ�ng bi mẫn.�
Trong đoạn n�y :�
�Thấy c�c ch�ng sinh� l� hợp thuyết về l�ng bi mẫn ch�ng sinh.
Từ �bị sinh, l�o, bệnh, tử� trở xuống : đ� l� c�c sự đ�ng bi mẫn.�
Trong c�c sự đ�ng bi mẫn, đầu ti�n l� hợp thuyết về khổ tướng, sau đ� hợp thuyết về lạc trước (ham vui).�
�Ch�ng sinh ch�m đắm ở trong đ�: đ� l� hợp thuyết về khổ tướng.�
Trong n�y đầu ti�n n�i r� bảy nỗi khổ ở Dục giới, sau đ� đoạn �biết bao nỗi khổ như vậy� l� n�i r� về Sắc giới, V� sắc giới.
Sắc giới, V� sắc giới đều c� nỗi khổ thứ t�m t�m th�u mọi thứ khổ do ngũ thủ uẩn g�y ra.
Thuyết minh về nỗi khổ của Dục giới c� bốn � :�
1. Bốn tướng giao x�m.�
2. Năm dục tranh đua.�
3. Bủn xỉn tham lam đốt thi�u bức b�ch.�
4. C�c nẻo lu�n hồi.�
- Ba thứ đầu l� nỗi khổ đời n�y, một thứ sau l� nỗi khổ đời sau.�
- Bốn tướng giao x�m tức l� tứ khổ.�
- Năm dục tranh đua, v� bủn xỉn tham lam thi�u đốt bức b�ch, đ� l� Cầu bất đắc khổ.
- Trong năm nẻo lu�n hồi, mới thể hiện r� �i biệt ly khổ, O�n tăng hội khổ c�ng biết bao nỗi khổ kh�c, tức l� th�u t�m hết thảy mọi nỗi khổ do ngũ thủ uẩn g�y ra. Như vậy l� th�u t�m hết cả t�m nỗi khổ rồi.
Đoạn văn n�y ch�nh l� n�i về bốn tướng giao x�m, năm dục tranh đua. Trong th� dụ trước đ� n�i về việc nh�n thấy nh�n hỏa (lửa) m� sợ h�i. Đ�y hợp thuyết về việc nh�n thấy quả khổ m� nảy ra � bi mẫn. Nh�n quả chứng minh cho nhau, đều đ�ng ta th�n, nh�n trước quả sau đều bức b�ch nhau, đều đ�ng bi mẫn, đều đ�ng ch�n gh�t.
Đối Ph�p luận n�i rằng :�
- Sinh khổ l� chỗ dựa của mọi nỗi khổ, bị mọi nỗi khổ bức b�ch, ch�n th�ng mười th�ng ở trong thai tạng như ở trong hố ph�n bẩn thỉu, phải chịu đựng l�u d�i đủ mọi thứ khổ như n�ng lạnh v.v� ; ở giữa sinh thực tạng như bị hai tr�i n�i ch�n �p phải đi thẳng ra sản m�n (lỗ đẻ), nỗi khổ kh� m� chịu đựng nổi, th�nh l�nh ra ngo�i bị gi� thổi như dao cắt d�i đ�m, bất gi�c k�u thất thanh, qu�n bẵng cả sự nghiệp trước kia. Đ� gọi l� sinh khổ.
- L�o khổ c� nghĩa l� do thời gian biến đổi cho n�n khổ. Th�n phần nặng nề, c�c căn nẫu tối, da dẻ nhẽo nhăn, đi đứng lom khom, ăn ngủ chẳng y�n, đứng ngồi r�n rỉ, hen xuyễn ợ hơi, l�m lụng chậm chạp, bị người khinh rẻ, c�ng nặng thế t�nh, sự đời đều hết. Đ� gọi l� l�o khổ.
- Bệnh khổ c� nghĩa l� tứ đại biến dị, chẳng được th�ch nghi, cho n�n khổ. Trăm đốt nhức nhối, ch�n tay đau đớn, c� thể hủy hoại mọi sự an ổn sung sướng, như mưa đ� bỗng tr�t xuống l�m tổn hại cho l�a mạ tươi tốt.�
Do đ�, trong kinh n�i rằng : như c� người trẻ khoẻ đẹp trai, vương phi y�u trộm dấu thầm sai người đưa thư hẹn c�ng tư th�ng, người ấy bị vua bắt được liền m�c mắt, xẻo tai xẻo mũi, chặt cả ch�n tay, h�nh dung bỗng đổi bị người gh�t bỏ khinh rẻ, đ� bị bệnh khổ bức b�ch kh� m� chịu nổi như vậy, lại bị người ta gh�t bỏ như vậy. Đ� l� bệnh khổ.�
- Tử khổ c� nghĩa l� thọ mệnh biến hoại cho n�n khổ. Dao gi� mổ xẻ ch�n tay t�ch th�o đốt khớp, kh�ng chỗ n�o kh�ng đau đớn, mở miệng than d�i, ch�n tay quờ quạng trợn mắt s�i bọt, sờ m� hư kh�ng, mồ h�i v� ra, cứt đ�i dầm dề.�
Kinh Niết B�n n�i : người chết ở chỗ hiểm nạn m� kh�ng c� tiền lương gạo bị, chỗ đến th� xa x�i m� kh�ng c� bầu bạn, muốn v�o m� kh�ng c� cửa ng�, kh�ng c� nơi chốn, dẫu kh�ng c� chỗ n�o đau chẳng thể chữa trị, cứ đi m� kh�ng g� ngăn cản cho đến (chỗ chết) chẳng được giải tho�t. Kh�ng hủy hoại g� m� người nh�n thấy đều buồn rầu đau đớn, chẳng phải l� do vẻ xấu x� khiến người ta phải sợ. Tiếng gọi b�n tai m� chẳng thể biết. Đ� gọi l� tử khổ.
Xưa dẫu mượn sự tắm gội, chung quy ắt th�nh bất tịnh; xưa kia dẫu mượn sự tr�t phấn t� son x�ng sức hương thơm, chung quy ắt trở th�nh thối bẩn; thời xưa th� l� ng�i vua nhiều của cải ch�u b�u vinh hoa thịnh vượng, họ h�ng th�n th�ch vợ lớn vợ nhỏ nhiều h�ng vạn ức, l�c n�y th� ph�t chốc bỏ hết, một m�nh đi đến đời sau, kh�ng một ai theo. Th�y x�c nằm ngửa đặt tr�n giường gối, cha mẹ vợ con đấm ngực nức nở, mọi người hờ kh�c x�a t�c vỗ đầu, dẫu trong l�ng họ buồn thương lưu luyến, nhưng cuối c�ng vẫn phải đau x�t m� chia l�a m�i m�i.�
Hoặc ch�n qu�n ở nơi lăng mộ, xương mục thịt ti�u; hoặc phơi th�y để th� bỏ thịt tr�n th�n cho chim mu�ng kiến mối đua nhau x� rỉa; hoặc hỏa thi�u kh�i tỏa kh�t um, khiến mọi người x�m x�t xung quanh phải thở than thương cảm, buồn thương g�o kh�c khản hết cả tiếng, c�ng trở về qu�. Chỉ c�n s�t đống tro t�n một m�nh ri�ng theo gi� bụi. B�nh sinh � kh� ri�ng lướt m�y cao, một sớm l�a đời d�i dầu sương nguyệt. V� vợ con m� tranh đấu, bon chen tiền t�i lợi lộc để đến nỗi rối loạn tơi bời, đấu c�ng danh gia vọng tộc để đến nỗi g�y th� kết o�n. Tranh vinh hoa hại mệnh người kh�c. Bỗng nhi�n l�a đời đi hẳn, rơi m�i v�o đường tối tăm, một m�nh chịu họa v� đ� g�y tội �c, c�n vợ con vẫn y�n ổn ph� phỡn nhởn nhơ. Khi xưa l�m điều �c chỉ v� vợ con, tới l�c sa v�o ba đường n�o ngờ ri�ng m�nh bị khổ. Thật đ�ng buồn thương ! Thật đ�ng buồn thương ! Chẳng đ�ng răn sao ! Đ� gọi l� tử khổ.�
- Ưu bi khổ n�o : Kinh Đạo Vu n�i rằng : �Cảm nhớ việc xưa, n�i năng buồn b� th� gọi l� ưu. Nghĩ nhớ li�n tục th� gọi l� bi. Sự khổ bức b�ch th� gọi l� khổ. Phiền n�o tr�i buộc th� gọi l� n�o�.
Kinh Thập Địa n�i : �L�c tử biệt ly, người ngu th� t�m tham chấp xốn xang đ� gọi l� ưu, ph�t ra tiếng hờ kh�c đ� gọi l� bi, ngũ căn đối nhau đ� gọi l� khổ, � căn đối nhau đ� gọi l� ưu, ưu khổ nhiều m�i đ� gọi l� n�o. Cũng v� ngũ dục t�i lợi cho n�n bị đủ thứ khổ. Chim v� ăn m� qu�n th�n, người v� của m� mất mạng�.
Kinh V� Lượng Thọ n�i : �Người thế gian v� kh�ng c� ruộng nương nh� cửa m� sinh l�ng ham muốn th� cũng ưu lo, c� ruộng nương nh� cửa m� bủn xỉn giữ bo bo th� cũng ưu lo. Ngũ dục t�i lợi thảy đều như vậy. Sợ năm nh� x�m lấn, ngại bị l�ng giềng cướp đoạt, bởi vậy m� sinh ra khổ�.
*
-Kinh văn : �Lại v� tham trước���� tới��� �O�n tắng hội khổ�.�
T�n rằng : đ�y l� chỉ xan tham thi�u bức, c�c nẻo lu�n hồi vậy.�
Của đ� được rồi th� tham trước, vật vẫn chưa được th� truy cầu, cho n�n sinh ra nhiều nỗi khổ. Ngũ dục n�i tr�n cũng tức l� loại Cầu bất đắc khổ n�y.�
Trong Kim Cương B�t Nh� luận khi giải th�ch c�u kinh : �bố th� ch�u b�u đầy khắp hằng h� sa số thế giới chẳng bằng tr� niệm một b�i kệ bốn c�u�, th� n�i rằng : �v� của cải sinh ra phiền n�o nhiều như vi trần thế giới, lại ch�nh l� nhờ tr� kinh m� diệt được c�c phiền n�o đ�, cho n�n th� của ph�c nhỏ, tr� kinh ph�c nhiều�.�
Nỗi khổ của năm nẻo lu�n hồi, tới phần tụng sẽ giải th�ch.
- Bần c�ng khốn khổ : chỉ trong c�i người.
- �i biệt ly, O�n tắng hội : chung cho người trời. Đ� l� như việc c� vị con trời c� sức mạnh, v�o trong cung trời cướp vợ con trời đuổi ra khỏi cung trời v.v��
Như Du Gi� quyển đệ tứ thuyết minh đầy đủ về nỗi khổ của chư thi�n, ngũ th� v.v��
Tướng địa ngục v.v� trong tụng sẽ n�i.�
V� trong c�i người c�i trời, cảnh c�i th� diệu, c� nhiều nỗi �i biệt ly khổ, O�n tăng hội khổ, bởi vậy thuyết minh thi�n về c�c c�i đ�. Cần n�i rộng th� dẫn Du Gi� để ch� th�ch chỗ n�y v� sự tranh đấu của lo�i phi thi�n v.v�
*
-Kinh văn : �Đủ mọi thứ khổ như vậy�.�
T�n rằng : tr�n kia n�i Dục giới c� bảy nổi khổ: hiện tại, hậu thế, ngũ th� khổ v.v� đủ ba loại khổ.�
Sắc giới chỉ c� hoại khổ, h�nh khổ v� c� lạc, xả.�
Đối Ph�p khi dẫn c�u kinh : �Sắc giới c� hoại khổ�, th� n�i rằng �Nhập biến hoại t�m�.�
V� sắc giới chỉ c� một loại khổ l� h�nh khổ, v� kh�ng c� lạc thụ.�
C�i Dục giới c� đủ t�m loại khổ, c�c c�i tr�n kh�ng c� bảy loại đầu.
*
-Kinh văn : �Ch�ng sinh ch�m đắm ở trong�� tới� �chẳng cho l� họa�.�
T�n rằng : dưới l� hợp thuyết về đắm chấp c�c lạc.
Chẳng d�ng tỷ tr� để m� thấy, chẳng d�ng hiện tr� để m� biết, chẳng kinh quả khổ, chẳng sợ nh�n khổ, chẳng ch�n chung mọi khổ, chẳng cầu giải tho�t, do đ� rong ruổi trong nẻo thiện nẻo �c m� chẳng hề coi đ� l� tai họa đ�ng lo.�
V� như kẻ ngu si nghịch ph�n tro đất c�t, v� như kẻ si ngốc rơi v�o trong l� n�ng, chưa coi bụi bẩn lấm lem l� điều xấu hổ, h� cho lửa đốt l� đau !
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất�� tới� �khiến ch�ng rong chơi�.�
T�n rằng : dưới l� hợp thuyết về tỏ r� chẳng hy vọng d�ng đại thừa để gi�o h�a.�
Dụ tr�n c� bốn � :�
1. Nghĩ tới đại thừa Quả h�a (gi�o h�a bằng quả đại thừa).�
2. Nghĩ tới đại thừa Nh�n h�a (gi�o h�a bằng nh�n đại thừa).�
3. Ba l� T�y thị đại thừa H�nh h�a (t�y nghi thị hiện gi�o h�a về hạnh đại thừa).�
4. Kh�ng hy vọng d�ng đại thừa để gi�o h�a.
Ở đ�y hợp thuyết c� ba, chẳng hợp thuyết về T�y thị đại thừa h�nh h�a.�
Đoạn n�y l� hợp thuyết đầu ti�n về sơ dụ.�
Đoạn từ �N�y X� Lợi Phất ! Như Lai nghĩ� trở xuống, l� hợp thuyết về dụ thứ hai.�
Đoạn từ �Sở dĩ như vậy l� v� sao� trở xuống, l� hợp thuyết về dụ thứ tư.�
�Niềm vui v� được tr� tuệ Phật� l� hợp thuyết về th�n Phật c� lực.�
�D�ng kỷ �n� (b�n ghế) : l� để cứu ngay c�c nỗi khổ của hạng Độc gi�c.
��Khiến ch�ng rong chơi� l� hợp thuyết về tay Phật c� lực.�
D�ng �o xi�m l� để cứu ngay c�c nỗi khổ của hạng Thanh văn.�
Ở đ�y � n�i �Hay l� d�ng hai thứ c� t�c dụng mầu nhiệm l� tr� tuệ c�ng đại thần th�ng của Phật m� cứu ngay nhị thừa ra khỏi cảnh khổ chăng ?�.
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất�� tới� �nhờ vậy m� được độ�.�
T�n rằng : đ�y l� hợp thuyết về việc nghĩ tới đại thừa nh�n h�a.�
Nh� chỉ c� một cửa, chỉ c� Bồ t�t (đứa con lớn) mới ra lọt. Nếu ta truyền thụ cho tr� tuệ, thần th�ng ngay, thuyết về nh�n đại thừa để gi�o h�a nhị tử (đứa con giữa v� đứa con nhỏ, tức l� nhị thừa), bỏ chẳng thuyết về phương tiện ba thừa, th� nhị thừa kh� lượng nhỏ hẹp chẳng thể y theo m� tu h�nh để tho�t khỏi c�c thứ khổ. Cửa đ� nhỏ hẹp, c� khi họ sẽ bị sa sảy rơi rớt.�
� n�y cũng l� hợp thuyết về việc mật thuyết c�c sự đ�ng sợ, kh�ng để cho họ bị lửa đốt hại.
*
-Kinh văn : �V� sao như vậy ?�� tới� �tr� tuệ của Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� hợp thuyết về kh�ng hy vọng d�ng đại thừa để gi�o h�a.�
Phật tuệ s�u sắc, sao m� hiểu được ?�
Nhị thừa tr� n�ng, n�n chẳng hy vọng tranh thủ được.
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất��� tới�� �xe lớn ch�u b�u�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ ba, hợp thuyết về việc Phật nghĩ phương tiện để cứu vớt.�
C� hai phần : phần đầu l� dụ, phần sau l� hợp thuyết.
Đ�y l� phần đầu.
Chẳng d�ng tr� tuệ th�n lực, cũng chẳng d�ng thần th�ng thủ lực, chỉ d�ng phương tiện ng�n thuyết khuy�n bảo động vi�n, độ cho c�c con ra khỏi nh� lửa rồi sau mới cho xe lớn (v� với đại thừa). Điều n�y chứng tỏ Phật l� trợ duy�n, c�n ch�ng sinh phải tự m�nh tu h�nh diệu hạnh mới ra khỏi được v�ng sinh tử. Cho n�n Phật tỏ lời khuyến kh�ch, răn bảo, chứ chẳng phải l� do Phật lực, c�n ch�ng sinh tự m�nh chẳng tu nh�n m� c� thể được th�nh Phật.�
* �Miễn�: gi�p đỡ khuyến kh�ch, c� bản viết th�nh [免], chẳng đ�ng với nghĩa ở đ�y.
*
-Kinh văn : �Như Lai cũng lại� tới �Phật thừa��
T�n rằng : đ�y l� hợp thuyết thu nhiếp tr� tuệ v� thần th�ng lại, chỉ l�m phương tiện khuy�n ch�ng sinh h�y tho�t khỏi ba c�i.�
Phật như thầy thuốc giỏi căn cứ v�o bệnh m� cho thuốc, chỉ l�m phương tiện gi�o h�a cho họ biết muốn như thế n�o. Thầy thuốc giỏi h� c� thể d�ng dao d�ng tay cắt bỏ bệnh ở trong bụng, chẳng cho thuốc thang m� được sao !
*
-Kinh văn : �M� n�i như vầy�� tới� �th� bị đốt ch�y�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ tư : hợp thuyết về ch�nh thuyết ba thừa. C� bốn phần :�
� Phần đầu khuy�n n�n ch�n ba c�i.
�� Phần hai l� khuy�n n�n lấy tam thừa.�
� Phần ba l� lấy m�nh l�m dẫn chứng.�
� Phần bốn l� t�n th�n đức tốt trội của thừa.
Đ�y l� phần đầu.
Nh� lửa tam giới l� nội thể, ngũ trần th� tệ l� ngoại cảnh. Khuy�n l�a nội ngoại khổ quả thể, chớ sinh tham trước. Do tham trước, n�n phiền n�o thi�u đốt c�ng th�m khổ đau. Khuy�n bỏ nh�n �c, dẫu c� Diệu quả, thể trong l� th�n kim cương, ngo�i l� ngũ trần vi tế, cũng n�n ưa th�ch cầu mong c�c tướng tịnh độ, m� chưa n�i r�.
*
-Kinh văn : �Ngươi mau mau ra khỏi ba c�i��� tới��� �Phật thừa�.�
T�n rằng : khuy�n lấy ba thừa.
*
-Kinh văn : �Ta nay v� ngươi�� tới� �dẫn dụ ch�ng sinh tiến tới�.�
T�n rằng : đ�y l� lấy bản th�n m�nh l�m dẫn chứng.
Bảo : nghĩa như đ�ng, t�n, chứng.
Nhậm : nghĩa như bảo, an, khả, tr�.�
Ta c� thể bảo đảm với ngươi : � n�i c� thể bảo đảm l� n�i chẳng bao giờ sai. C�c ngươi h�y tranh thủ, chớ sinh nghi hoặc.
�Ph�p tam thừa thực sự l� ph�p hay. Ta bảo đảm với ngươi. Ngươi cứ lấy ph�p đ�, si�ng năng tinh tiến. Như thế gian mua sắm đồ vật, nếu kh�ng c� người bảo đảm tin cậy th� biết vật đ� chẳng phải của thật. C� người bảo đảm th� biết đ� l� của tốt. Tam thừa cũng thế, ta c� thể bảo đảm chắc chắn. C�n sinh tử chẳng phải thật, ta chẳng thể bảo đảm.
*
-Kinh văn : �Lại n�i như vầy��� tới�� �kh�ng y cầu g�.�
T�n rằng : đ�y l� t�n th�n đức thắng trội của thừa. C� hai phần :
- Phần đầu n�i r� tam thừa chẳng giống sinh tử.�
- Phần sau thuyết minh về đức thắng trội của thừa.�
Đ�y l� phần đầu.
Sinh tử bị th�nh quở, tam thừa được th�nh khen. Sinh tử tr�i buộc, phiền n�o tăng m�i, chẳng được tự tại.�
Tam thừa v� lậu, n�n chẳng bị tr�i buộc, mới gọi l� tự tại.�
Ph�p hữu lậu gọi l� hữu y (c� sự dựa dẫm). Quả dị thục y v�o Nh�n dị thục m� th�nh ra quả. Hạng thắng trội trong v�ng sinh tử hữu lậu l� người v� trời, c�n c� ba điều cầu.�
Tam thừa chẳng thế, chẳng phải l� thứ sở cầu m� lấy được. Đ� l� thứ kh�ng c� lỗi lầm m� vẫn cầu, chứ chẳng phải l� thứ kh�ng c� lỗi lầm n�n chẳng cầu.�
Ba thứ cầu l� :� 1. Dục cầu�
�2. Hữu cầu�
�3. T� phạm hạnh cầu.
� Dục cầu : Du Gi� luận n�i : �Kẻ bị đọa v�o Dục cầu th� hết thảy đều l� ba loại dục sinh, kh�ng th�m kh�ng bớt�.�
Ba loại dục sinh l� :�
1/ Hiện trụ dục trần sinh, chỉ người v� trời từ Tri T�c thi�n trở xuống.�
2/ Tự biến dục trần sinh, chỉ c�i Dục thi�n thứ năm.�
3/ Tha biến dục trần sinh, chỉ c�i Dục thi�n thứ s�u.�
� Hữu cầu : Kẻ đọa v�o hữu cầu th� hết thảy đều l� ba loại lạc sinh :
�1) Ly sinh hỷ lạc, tưới� gội th�n n�.�
�2) Định sinh hỷ lạc, tưới gội th�n n�.�
�3) Dĩ ly hỷ lạc, tưới� gội th�n n�.
�Sơ định, nhị định, tam định cứ theo thứ tự m� phối với c�c lạc sinh n�y. V� ở Bất khổ bất lạc tịch tĩnh sinh xứ, kẻ khởi tho�i cầu rất �t, cho n�n Đệ tứ định kh�ng lập th�nh Sinh.�
� T� phạm hạnh cầu : chỉ c�c ngoại đạo cầu Tứ v� sắc, coi đ� l� Niết b�n giải tho�t xứ.
Nay chẳng phải l� ba thứ cầu ấy, n�n gọi l� v� cầu, dẫu c� Phạm hạnh cầu nhưng v� v� lậu, n�n đ� tức l� V� thượng ch�nh phạm hạnh cầu, chẳng phải l� T� phạm hạnh cầu.
*
-Kinh văn : �D�ng ba thừa n�y�� tới� �y�n ổn kho�i lạc�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� thuyết minh về đức thắng trội của tam thừa.
Ch�nh thức d�ng tam thừa rồi, th� cứ tự m�nh vui sướng với Ngũ căn, Ngũ lực, Thất gi�c, B�t th�nh đạo, Tứ thiền, Cửu định, B�t giải tho�t, Tam tam muội v.v� liền được v� lượng y�n ổn kho�i lạc, đ�u c�n như v�ng sinh tử nhiều nỗi khổ sở.
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất���� tới��� �ra khỏi nh� lửa�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn lớn thứ tư : hợp thuyết về y theo lời Phật tr�nh khỏi hoạn nạn.�
Ba thừa chia l�m ba. Mỗi thứ đều c� hai : đầu l� ph�p thuyết, sau l� hợp thuyết.
Đ�y l� phần đầu.
Mỗi thứ đều c� bốn lực :�
1. Nội tr� t�nh l� Nh�n lực, v� l� t�nh chủng t�nh.
2. Theo Phật Thế t�n, đ� l� Thiện hữu lực. Phật l�m duy�n cho, n�n gặp Phật; nếu chẳng gặp Phật, l�c ban đầu ắt phải y theo Phật ph�p mới được ph�t t�m, đ� gọi l� Thiện hữu lực.
3. Nghe ph�p m� t�n thụ, đ� gọi l� T�c � lực, v� l� Tập chủng t�nh.
4. Chăm chỉ tinh tiến, đ� l� Tư lương lực.
Lấy cần c� tinh tiến l�m đầu thu nhiếp mọi h�nh, y v�o bốn thắng lực l� : Nh�n lực, Thiện hữu lực, T�c � lực, Tư lương lực; chuy�n tự tu h�nh để cầu Niết b�n, đ� gọi l� Thanh văn thừa.
Nghe ph�p tự h�nh, chẳng thể ho� tha, gọi l� tự cầu, chứ chẳng phải l� chẳng cầu Phật dạy cho đệ tử.
Du Gi� giải th�ch rằng : �chư Phật th�nh lấy gi�o thanh l�m đầu. Theo thầy theo bạn được nghe gi�o thanh ấy m� chứng th�nh quả, n�n gọi l� Thanh văn�. V� l� do được nghe �m thanh, đ� l� Y chủ th�ch.
Phẩm T�n Giải ở dưới giải th�ch rằng : �nhờ gi�o thanh của Phật khiến hết thảy được nghe, cho n�n gọi l� Thanh văn�, đ�y cũng l� Y chủ th�ch hoặc Hữu t�i th�ch. C�ch trước th�ng với Định t�nh, c�ch sau th�ng với Bất định t�nh.
Cầu Niết b�n ở đ�y, l� lấy Chủng tr� sở học l�m xa thể (thể của xe), chẳng phải lấy Niết b�n l�m xa thể. Trong đoạn văn n�y, điều ấy lược đi, cho n�n tới phần sau ắt hẳn sẽ biết.
*
-Kinh văn : �Nếu c� ch�ng sinh��� tới�� �ra khỏi nh� lửa�.�
T�n rằng : đ�y chỉ c� ba lực, lược bỏ kh�ng n�i Nh�n lực.�
Kẻ cầu Tự nhi�n tuệ th� chẳng cầu c�ng Phật đồng thời xuất thế, v� chẳng phải l� thấy Phật rồi mới đắc quả.
�Như c� kinh n�i Phật Th�ch Ca xuất thế, năm trăm vị Độc gi�c từ trong n�i ra tới chỗ Phật. Cho n�n trong Kinh Nh�n Vương c� Độc gi�c ch�ng, đ� th�nh đạo từ trước rồi sau mới gặp đức Thế t�n.Chẳng giống như Thanh văn đắc đạo ở chỗ Phật. Cho n�n gọi l� tinh tiến cầu Tự nhi�n tuệ, c� thể chứng đạo được.�
Th�ch một m�nh ho�n thiện chứng l� tịch diệt, đ� l� nghĩa Độc gi�c (một m�nh gi�c ngộ), v� xuất hiện ở đời kh�ng Phật, c� khả năng chứng được đạo, một m�nh tự ho�n thiện chứng l� tịch diệt.
Th�m nữa, nhờ tuệ n�y m� biết s�u nh�n duy�n c�c ph�p, đ� l� nghĩa của Duy�n gi�c. Cho n�n Du Gi� n�i rằng : �Hoặc qu�n đ�i duy�n m� chứng th�nh quả, cho n�n gọi l� Duy�n gi�c, v� qu�n mười hai Duy�n khởi m� chứng quả��.
B�ch Chi Phật, phương đ�y gọi l� Độc gi�c. Độc gi�c c� hai loại :�
1) Bộ h�nh.�� 2) L�n gi�c.�
Loại đầu c� thể được thấy Phật, loại sau ắt chẳng được thấy. Cho n�n Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : �Bồ t�t ở c�i trời Đ�u Suất l�c sắp hạ sinh c� mười tướng hiện. Tướng thứ ba l� ở b�n tay phải ph�ng đại quang minh gọi l� Nghi�m tịnh thế giới. Trong tam thi�n giới nếu c� Độc gi�c gặp �nh s�ng n�y rồi th� mau ch�ng nhập Niết b�n. Nếu chẳng nhập th� lực Phật quang sẽ dời đi đặt ở nước c�c Phật ở phương kh�c, chẳng được thấy Phật�.
Biết r� Độc gi�c m�n trăm kiếp th� th�nh L�n Gi�c, chẳng thế th� l� Bộ H�nh. Nếu từ Thanh văn giải tho�t phần vị m� l�m Độc gi�c, th� th�nh L�n Gi�c dụ, v� c� thể được một trăm kiếp, thời gian c�n d�i. Nhập tứ thiện căn l�m Độc gi�c th� th�nh Bộ h�nh, v� thời gian c�n lại ngắn. Độc chứng m� gi�c, đ�i duy�n m� gi�c, đều l� Y chủ th�ch.
*
-Kinh văn : �Nếu c� ch�ng sinh���� tới��� �đ� gọi l� đại thừa�.�
T�n rằng : trong phần đầu Ph�p thuyết c� hai phần : đầu ti�n giải th�ch đại thừa, sau đ� giải th�ch Bồ t�t thừa.
Đ�y l� phần đầu.
- Nhất thiết tr�, nghĩa l� tr� qu�n Kh�ng, ba thừa c�ng c�.�
- Phật tr�, l� tr� qu�n Hữu sự, ri�ng m�nh Phật th�nh.�
- Do tự gi�c m� sinh hai tr� n�y, th� gọi l� Tự nhi�n tr�.�
- Chẳng đợi tha duy�n, đ� gọi l� V� sư tr�.
�Hoặc l� Tr� t�nh gọi l� Tự nhi�n tr�, Tr� tướng gọi l� V� sư tr�.�
Cầu lực, V� �y v.v� quyến thuộc của tri kiến n�y lấy đ� l�m đức b�n trong, ngo�i th� c� thể l�m lợi được cho ch�ng sinh, x�t thương họ khiến cho họ được vui, l�m lợi �ch cho họ cứu họ khỏi khổ, trước Từ sau Bi. Hạnh, Giải to rộng, đ� gọi l� đại thừa. T�n gọi đại thừa đ� giải th�ch như tr�n.
*
-Kinh văn : �V� Bồ t�t cầu thừa n�y���� tới��� �ra khỏi nh� lửa�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch về Bồ t�t thừa v� dụ.�
Bồ t�t l� gọi chung cả tam thừa. Nếu cầu đặng thừa n�y th� cộng th�m danh hiệu Ma ha t�t, đ� l� đại hữu t�nh, ngo�i ra những loại kh�c chẳng được danh hiệu ấy.�
B�t Nh� luận của ng�i V� Trước n�i rằng : do tương ứng với bảy loại đại t�nh, n�n th�m danh hiệu Ma ha t�t. Cầu tr� l� Bồ, mẫn niệm l� T�t. Trong tam thừa n�y, mỗi thừa đều c� một chủng một t�nh, ba chủng hai t�nh, một chủng ba t�nh, v� Định t�nh v� Bất định t�nh chủng loại kh�c nhau.�
Sơ hậu ph�t t�m, đắc quả bất định, như Đại Ca Diếp nếu chẳng gặp Phật, hẳn th�nh Độc gi�c, nhưng do gặp Phật n�n nay l�m Thanh văn. C�n bọn c�c ng�i X� Lợi Phất, cứ suy ra cũng c� thể biết được.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất� tới �m� cho c�c con��
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ ba : hợp thuyết về nay thuyết thực thừa.
Trong c� hai phần :�
- Phần đầu hợp thuyết về thực thừa.
- Phần sau giải th�ch điều nghi vấn.�
Dụ trước c� bốn, nay chỉ hợp thuyết hai :
� Phần đầu hợp thuyết nhằm giải th�ch về sự ho�n th�nh c�i ch� của cha, đ� l� đoạn từ �c�c ch�ng sinh� n�y� trở xuống.�
� Phần sau hợp thuyết về việc cha chỉ cho một. Trong văn chẳng hợp thuyết c�c con đ�i ba, vượt qu� điều mong ước xưa nay của con.�
Phần đầu lại chia l�m hai : đầu ti�n n�u th� dụ trước, sau đ� d�ng ph�p m� hợp thuyết.�
Trong dụ lại c� hai : phần đầu l� đoạn từ �Thấy con được ra khỏi, l�ng cha thanh thản tự nghĩ� trở xuống, l� hợp thuyết về sự ho�n th�nh c�i ch� của cha. � n�y c� thể biết được.
*
-Kinh văn : �Như Lai cũng lại như thế��� tới�� �được niềm vui Niết b�n�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� hợp thuyết về ch� cha. Cũng c� hai phần :
� Đầu l� hợp thuyết về �thấy con ra được, l�ng cha thanh thản�.
� Sau l� hợp thuyết giải th�ch việc ho�n th�nh ch� cha.
Đ�y l� phần đầu.
Lấy Gi�o l�m cửa m� ra khỏi nh� lửa �đường hiểm tam giới�, lấy Hạnh l�m cửa m� nhập quả Niết b�n. Trong n�y chỉ c� Gi�o m�n xuất trạch, chẳng thuyết Hạnh m�n, v� Gi�o cũng c� thể nhập Quả Niết b�n, c� thể nhập L� được vậy.�
Đ�y chỉ thuyết về xuất, chẳng thuyết về nhập. Cũng c� thể n�i rằng : �được niềm vui Niết b�n� th� gọi l� nhập.
*
-Kinh văn : �Như Lai bấy giờ���� tới��� �m� khiến họ được diệt độ�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� hợp thuyết giải th�ch việc ho�n th�nh ch� cha.�
C�c con đ� kh�ng c� sự sai biệt th� n�n đều cho đại thừa, đ�u c� chuyện chỉ khiến Bồ t�t được Phật diệt độ, chẳng cho nhị thừa. Cần phải đối xử b�nh đẳng, d�ng đại b�t Niết b�n của Phật m� gi�p họ diệt độ.
�Bất linh : c� nghĩa l� �v� linh� : chớ để cho một m�nh Bồ t�t được, c�n người nhị thừa th� chẳng được.
*
-Kinh văn : �C�c ch�ng sinh n�y��� tới�� �đầy đủ c�c m�n để vui chơi�.�
T�n rằng : dưới l� hợp thuyết về việc cha chỉ cho một. C� hai phần :�
� Phần đầu thuyết minh về thể của xe.�
� Phần sau thuyết minh về đức của xe.�
Đ�y l� phần đầu.�
�Tất cả những người m� được Phật cho đ� (tất dữ chư Phật) : l� hạng nhị thừa Bất định t�nh v� hạng Bồ t�t t�nh �đ� tho�t tam giới�, th� đều được cho �thiền định, giải tho�t v.v�� của Phật thừa như nhau, v� nhất thừa trang nghi�m mu�n thiện đầy đủ. N�u qua �c�c m�n để vui chơi� như thế.
*
-Kinh văn : �Đều l� một tướng���� tới��� �niềm vui đệ nhất�.�
T�n rằng : đ�y l� thuyết minh về đức của xe. Tất cả dụng cụ để vui chơi, trang nghi�m của xe nhất thừa n�y đều l� :
1. �Một tướng� : l�a tạp nhiễm.
2. �Một loại� : chủng loại v� lậu.
D� nh�n hay quả đều �được th�nh khen, c� thể sinh ra niềm vui tịnh diệu bậc nhất� v� lậ�u cho ch�ng sinh, v� l� gốc của c�c đức, l� V� n�o hại lạc trong Ngũ lạc, bao gồm hai lạc thứ ba, thứ tư trong Tứ v� n�o, tức l� Gi�c ph�p lạc v� Tịch tĩnh lạc.�
Kh�c với mọi c�ng đức của xe d� xe hươu nhị thừa, v� c�c xe n�y chẳng phải đều l�a tạp nhiễm, cũng chẳng phải l� thuần v� lậu. C�c th�nh tuy c� nhưng chẳng khen l� ch�ng sinh lạc, v� chẳng phải l� đệ nhất. Đấy gọi l� đại thừa.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất���� tới��� �kh�ng mắc lỗi hư vọng�.�
T�n rằng : dưới l� hợp thuyết, giải th�ch điều nghi vấn.�
C� hai phần : đầu ti�n n�u th� dụ, sau đ� giải đ�p nghi vấn.
Đ�y l� phần đầu.
Dụ trước c� ba. Đ� l� Hỏi, Đ�p, Ấn. Nay chỉ thuyết chung về Ấn khả kh�ng s�t.
�Vật b�u trang nghi�m� : mu�n đức đầy đủ.
�Y�n ổn đệ nhất� :� l�a c�c tai chướng.
*
-Kinh văn : �Như Lai cũng lại��� tới�� �m� độ tho�t cho họ�.�
T�n rằng : phần hợp thuyết ở dưới c� hai : đầu ti�n l� n�u, sau l� giải th�ch.�
Đ�y l� phần n�u.
*
-Kinh văn : �V� sao vậy ?���� tới��� �chỉ chẳng thể thụ dụng hết�.�

T�n rằng : đ�y l� giải th�ch : nhất thừa của ta c�ng đức v� lượng, c� thể cho ch�ng sinh thụ dụng kh�ng hết.�
C�c ch�ng sinh hoặc Hữu t�nh, hoặc V� t�nh, hoặc Định t�nh, hoặc Bất định t�nh, hoặc thoạt đầu th� th�ch tiểu thừa, cuối c�ng mới th�ch đại thừa, do đ� bất tận ch�ng sinh đều lĩnh thụ được nhất thừa n�y.
Bởi thế cho n�n xưa kia đầu ti�n ta thuyết tam thừa m� nay thuyết nhất thừa mới l� thực thừa. Đ� chẳng phải l� hư vọng, m� l� phương ph�p để dẫn dụ dần dần.
*
-Kinh Văn : �X� Lợi Phất�� tới� �ph�n biệt thuyết ba�.
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba trong đoạn văn lớn : kết luận giải đ�p.
Do �nh�n duy�n� đạo l� đ� n�i ở tr�n cho n�n :
- Về thể của nhất thừa, th� ph�n biệt thuyết c� ba gi�o.�
- Về nhất thừa cực quả, th� thuyết c� ba nh�n.
Chứ thực ra kh�ng phải c� ba thể, hay ba cực quả.

�

H�́T QUYỂN 5

�

�

� � � � � ��

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]