�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1723 10 Quy�̉n�� KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

[ Mục Lục | Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 | Quy�̉n 3 | Quy�̉n 4 | Quy�̉n 5 | Quy�̉n 6 | Quy�̉n 7 | Quy�̉n 8 | Quy�̉n 9 | Quy�̉n 10 ]

KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

Đại Sư Khuy Cơ bi�n soạn �� Việt dịch: Cố H�a thượng Th�ch Ch�n Thường

Bi�n soạn: Gi�o sư Trương Đ�nh Nguy�n � Tu chỉnh v� hiệu đ�nh: Tỳ kheo: Th�ch Đồng Bổn

-o0o-

QUYỂN 4

Nghĩa của NHẤT THỪA ch�nh l�
t�ng chỉ của kinh.

�Nay tạm ph�n biệt sơ qua năm m�n :

�I.� XUẤT THỂ T�NH (chỉ ra thể t�nh)
�II.� TH�CH DANH TỰ (giải th�ch danh tự)
�III.� MINH THUYẾT Y.
�IV.� CHƯƠNG SAI BIỆT�
�V.� VẤN Đ�P BIỆN

I. XUẤT THỂ T�NH.

Đại kh�i c� ba loại :
1. Tổng h�m thể.
2. T�y� thắng thể .
3. Ch�n thực thể.

� Một l� Tổng h�m thể :�

Hết thảy v� lậu d� l� Chủng hay l� Hiện, hữu vi hay v� vi, d� nh�n hay quả, căn bản hay phương tiện, c� khả năng th�nh tựu được Phật đức th� đều gọi l� nhất thừa. Nhất thừa tức đại thừa. Đại thừa tức V� thượng thừa.�
Cho n�n Kinh Thắng Man n�i rằng : �nhất thừa đ� tức l� đại thừa�.
Bản luận n�y n�i : Khai l� nghĩa V� thượng n�y.
Biện Trung Bi�n luận, V� Thượng Thừa phẩm n�i c� ba V� thượng :
1) Ch�nh h�nh v� thượng : chỉ Thập độ t�y tu sai biệt c� 6 ch�nh h�nh.
2) Sở duy�n v� thượng : c� 12 loại sở duy�n.
3) Tu chứng v� thượng : Chỉ 10 loại tu chứng như Chủng t�nh tu chứng v.v� , bao qu�t hết thảy mọi Cảnh h�nh quả của Bồ t�t.�
N�n Kinh Thắng Man n�i rằng : �A la h�n, B�ch chi Phật v� sợ h�i n�n quy y. Bốn tr� chẳng cứu c�nh th� gọi l� Hướng Niết b�n giới�.
Lại n�i rằng : �Ch�nh ph�p trụ, Ch�nh ph�p diệt, Ba la đề mộc xoa, Tỳ ni, xuất gia, thụ cụ t�c giới. S�u ph�p n�y được n�i v� mục đ�ch đại thừa�.�
Cho n�n biết rằng : hết thảy mọi căn bản phương tiện, hết thảy v� lậu d� l� Chủng hay l� Hiện, hữu vi hay v� vi, d� nh�n hay quả, c� khả năng th�nh được Phật đức th� đều gọi l� nhất thừa, v� ba loại � sinh th�n đều nhập Sơ địa.

� Hai l� T�y thắng thể :

�Loại n�y c� s�u loại :
1) Nhiếp sự qui l� thể :�
Trong c�c Kinh Niết B�n, Thắng Man v.v� phần nhiều gọi Ph�p th�n, ch�n l�, Phật t�nh l� nhất thừa.
Kinh Thắng Man n�i : �Nhất thừa tức l� đại thừa. Đại thừa tức l� Phật thừa. Phật thừa tức Niết b�n giới (c�i Niết b�n)�.
Kinh Thắng Man c�n n�i : �Trong hằng sa kiếp, tu h�nh s�u ph�p Ba la mật chẳng bằng c� người nghe nhận, đọc tụng thậm ch� chấp tr� kinh quyển, huống hồ c�n c� người v� người kh�c m� diễn thuyết rộng r�i�. Đ�y l� đem Hữu vi hạnh so với V� vi thừa.�
Kinh Niết B�n n�i : �Nhất thừa tức l� Phật t�nh�. Đ�y (chỉ Kinh Ph�p Hoa) diệt H�a th�nh, tới Bảo sở, chỉ coi Ch�n như Ph�p th�n b�nh đẳng l� nhất thừa.
2) L�m dư qui tr� thể (thể gom c�c thứ kh�c qui về tr�) :�
Cũng coi Ch�n tr� l� nhất thừa. Đoạn văn kinh trước n�i : �Phương tiện tri kiến đều đầy đủ. C�c Bồ t�t bất tho�i c� số lượng nhiều như c�t s�ng Hằng, d� c� nhất t�m c�ng nhau suy lường cũng chẳng thể lường được Phật tr�.
Tr� thể chỉ l� Ch�nh thể, Hậu đắc. Bởi v� :
- Nếu tại Nh�n vị th� Tr� yếu Thức mạnh.
- Nếu ở Quả vị th� Tr� mạnh Thức yếu.
3) Ẩn liệt t�ng thắng thể (thể giấu c�i k�m đi theo c�i hơn) :�
Phần dưới của kinh tụng rằng :�
������ �Để thuyết Phật tr� tuệ,
Chư Phật hiện thế gian.
Chỉ một sự n�y Thực,
Hai thứ chẳng phải Ch�n�.
v� :�� �Ph�p đ� trụ ng�i ph�p�,
Tướng thế gian thường c�n.
Nơi đạo tr�ng biết rồi,
Đạo sư phương tiện thuyết�.
Phẩm Ph�n Biệt C�ng Đức n�i : �C� người v� V� thượng Ch�nh đẳng Bồ đề, ở 80 vạn ưc� na do tha kiếp, tu h�nh 5 ph�p Ba la mật th� c�ng đức n�y chẳng bằng c�ng đức của người c� một niệm sinh t�n, v� c�ng đức đạt được của một niệm sinh t�n th� chẳng thể v� dụ được�.�
Do coi Phật quả L� Tr� hai loại l� nhất� thừa. L� ngưng bản hữu, l�a Triền th� gọi l� Niết b�n. Tr� chiếu mới sanh, Quả vi�n th� xưng l� Ch�nh gi�c.
Đ� ch�nh l� nguồn lớn của bốn Đức, diệu bản của ba Minh. Cho n�n n�i chư Phật v� tri kiến đ� (tức Phật tri kiến) m� xuất hiện ở thế gian.�
Coi hai thứ L� Tr� l� thể của nhất thừa.
Tr� t�nh Tr� tướng gọi gộp l� Tr�.
4) Nhị vận dụng quảng thể (thể hai thứ vận dụng rộng) :�
Chỉ coi Nh�n tr� l� nhất thừa. V� trong v� dụ về nh� lửa, cho c�c Bồ t�t c�ng Thanh văn d�ng Bảo thừa n�y tới đạo tr�ng, đ� l� Nh�n hạnh vậy.
5) Thắng xuất Ph�n đoạn thể (thể ưu thắng xuất ly Ph�n đoạn tử) :
Lấy cả L� Tr� của Nh�n quả xuất ly Ph�n đoạn tử, coi đ� l� nhất thừa.
Trong bốn nghĩa Khai Thị Ngộ Nhập, ba nghĩa đầu l� hai Quả, một nghĩa sau l� hai Nh�n. Như tr�n đ� n�i, n�n lướt qua chẳng b�n.
Kinh Thắng Man n�i : �như Thủ l� duy�n, nghiệp Hữu lậu l� nh�n, nối với Hậu hữu n�n sinh ra Tam hữu. Cũng vậy, v� minh tập địa l� duy�n, nghiệp v� lậu l� nh�n, m� sinh ra ba loại � sinh th�n của A la h�n, Độc gi�c v� Bồ t�t đ� được tự tại�.
Cho n�n Thừa m� � sinh th�n sử dụng gọi l� Nh�n trung nhị.
Nhiếp Đại thừa luận n�i : �Vạn hạnh, Ch�n như đều gọi l� đại thừa�.
6) Dẫn nhiếp th� thắng thể.�
Coi hai m�n Thuy�n chỉ l� nhất thừa.
Gi�o t�y theo căn cơ m� đặt ra, � th� th�m diệu kh� biết. L� giả tr� minh (L� nhờ Tr� để đạt tới, nhưng kh� biết), Thể s�u kh�n d�. Cho n�n phẩm Phương Tiện thoạt ti�n coi Tr� tuệ sở thuy�n v� Gi�o m�n năng thuy�n l� nhất thừa. Trong 17 danh của Kinh V� Lượng Nghĩa, danh thứ 14 cũng gọi l� nhất thừa.
Do đ� m� luận về Li�n hoa (hoa sen) của kinh n�y cũng c� hai nghĩa :
a) Thể xuất thủy.�
b) Năng khai ph�.
Nghĩa đầu v� với Tr� tuệ, nghĩa sau ứng với Tuệ m�n. Nếu chỉ coi Ch�n như l� nhất thừa th� mới được một nghĩa Xuất thủy m� mất đi nghĩa thứ hai Năng khai ph�. Song nay Li�n hoa đ� c� đủ bốn nghĩa, lẽ n�o ri�ng Ph�p lại chỉ c� hai loại ?

� Ba l� Ch�n thực thể :�

Căn bản đại thừa Gi�o, L�, Hạnh, Quả, c�ng Năng nhập đại thừa, Phương tiện, Tứ ph�p đều gọi l� nhất thừa, v� đều c� c�ng năng vận tải.
1) Căn bản gi�o :
�Phần đầu phẩm n�y n�i : �Tr� tuệ m�n ấy kh� hiểu, kh� nhập�. Bản luận giải th�ch n�i : A H�m rất s�u. Nghĩa Hoa khai ph� để v� với Diệu Ph�p. Đoạn kinh sau cũng n�i : �Ph�p Hoa kinh tạng s�u bền xa k�n v.v��
Nhiếp Đại thừa luận n�i : đ� l� c�c kinh như Đại Thừa A Tỳ Đạt Mạ v.v�
2) Phương tiện gi�o :
Phẩm n�y n�i : �Hoặc thuyết Tu đa la, Gi� đ� c�ng Bản sự, Bản sinh, Vị tằng hữu. Cũng thuyết về Nh�n duy�n, Th� dụ c�ng Kỳ dạ, Ưu ba đề x� kinh. Ch�n bộ ph�p n�y của ta lấy việc Nhập đại thừa l�m gốc, t�y thuận ch�ng sinh m� thuyết, vậy n�n thuyết kinh n�y�.
Kinh Thắng Man n�i rằng : �Ch�nh ph�p trụ v.v� S�u xứ n�y được thuyết v� mục đ�ch đại thừa�. Cho n�n tiểu thừa tam tạng đều l� đại thừa phương tiẹ�n.
3) Căn bản l� :�
Chỉ Ph�p t�nh ch�n như. C�c Hạnh như Lục độ v.v� nhờ vận dụng ch�n l� n�y m� c� thể đi tới đ�ch, n�n gọi l� đại thừa.
Phần tr�n kinh n�y n�i : �chư Phật tr� tuệ rất s�u v� lượng�. B�i tụng ở dưới tụng rằng :
�Ph�p đ� trụ ng�i ph�p,�
Tướng Thế gian thường c�n.�
Nơi đạo tr�ng biết rồi,�
Đạo sư phương tiện thuyết�.�
Bản luận n�i : Qu�n niệm c� nghĩa l� người tu đại thừa, qu�n ph�p v� ng�, Ch�n như ph�p giới v.v� .
V� T�nh luận n�i : Hoặc Thừa ấy t�nh lớn, n�n gọi l� đại thừa.
Biện Trung Bi�n n�i : Ch�n như ph�p giới gọi l� Sở duy�n v� thượng.
4) Phương tiện l� :�
Chỉ l� Tứ đế. Nhị thừa sở qu�n đều l� Phương tiẹ�n l�.
Kinh Thắng Man n�i rằng : �Thanh văn biết Bốn th�nh đế Hữu t�c. Phật biết Bốn th�nh đế V� t�c�.
Kinh Niết B�n cũng n�i : �Thanh văn c� Khổ, c� Đế m� kh�ng c� Thực. Bồ t�t th� đủ cả�.
Bản luận n�i : Qu�n niệm c� nghĩa l� Thanh văn qu�n Nh�n v� ng� v.v�
Do đ�, hai l� n�y đều l� L� nhất thừa.
5) Căn bản hạnh :
Chỉ Lục độ vạn hạnh của Bồ t�t.
Bồ t�t Địa luận n�i : Thất địa tu bốn Bồ t�t hạnh.
Phẩm An Lạc Hạnh n�u c�c hạnh đều l� Bồ t�t hạnh. Lại n�i : �d�ng Bảo thừa ấy tới thẳng Đạo tr�ng, đ� tức l� Hạnh đại thừa�.
�Nhiếp Đại Thừa luận n�i : �vừa l� Thừa, lại vừa l� lớn, n�n gọi l� đại thừa�.�
Biện Trung Bi�n n�i : �mười Ba la mật, đ� gọi l� Hạnh v� thượng�.
6) Phương tiện hạnh :
�Kinh Thắng Man n�i : �Ch�nh ph�p trụ v.v� S�u xứ n�y được thuyết v� mục đ�ch đại thừa�. Y v�o Tam tạng gi�o m� tiến Thiện, diệt �c, tu V� lậu hạnh, đều l� Hạnh đại thừa.
Ph�p Hoa luận n�i : �gọi l� Phương tiện l� v� Thanh văn th� qu�n Ấm, Giới, Nhập, ch�n khổ l�a khổ. C�n Bồ t�t th� tu S�u độ, Bốn nhiếp, Hai lợi h�nh�.�
Do đ� hai loại hạnh tr�n đều l� Hạnh nhất thừa.
7) Căn bản quả :�
L� Bồ đề Niết b�n của Phật th�n, tức l� hai th�n Ph�p - B�o, hai kiến L� - Tr� đ� n�i ở tr�n .
Phần dưới của kinh tụng rằng :�
� Để thuyết Phật tr� tuệ,
�Chư Phật hiện thế gian.
�Chỉ một� sự n�y Thực,
�Hai thứ chẳng phải Ch�n�.�
C�n n�i : � Ph�p đ� trụ ng�i Ph�p,
�Tướng thế gian thường c�n.�
�Nơi đạo tr�ng biết rồi,
�Đạo sư phương tiện thuyết�.
Th�m nữa, Ph�p th�n, B�o th�n, H�a th�n được thuyết ở phẩm Thọ Lượng đều l� Quả nhất thừa.
�Biện Trung Bi�n n�i : trong 10 Tu chứng th� thứ bảy l� Tịnh độ, thứ ch�n l� Phật địa, thứ mười l� Thị hiện Bồ đề.
8) Phương tiện quả :�
L� Bồ đề, Niết b�n của nhị thừa.
Phần dưới kinh n�y n�i : �Sở h�nh của c�c ngươi l� đạo Bồ t�t. Phương tiện b�y đặt ra xe d�, xe hươu l� nhằm cầu được xe tr�u để tho�t ra nh� lửa. H�a� th�nh ở giữa đường chỉ l� chỗ nghỉ ch�n để đi tới Bảo sở, v� vậy m� thuyết về nhị thừa. Thực ra chỉ c� nhất thừa, chẳng c�n Thừa n�o kh�c�.�
Kinh Thắng Man cũng n�i : �Thanh văn, Duy�n Gi�c Bốn tr� chẳng cứu c�nh th� gọi l� hướng Niết b�n giới (hướng tới c�i Niết b�n). N�i l� được T� tức xứ (chỗ sống lại, thở b�nh thường, chỗ nghỉ ngơi), Bốn tr� cứu c�nh, đắc Niết b�n rồi th� đ� l� phương tiện của Phật�.
Cho n�n Quả nhị thừa cũng l� nhất thừa.
Do đ�, người đốn ngộ th� chủ yếu học căn bản Gi�o, L�, Hạnh, Quả; v� để điều phục gi�o h�a nhị thừa, cho n�n cũng học th�m cả phương tiện Gi�o L� Hạnh Quả.
Người tiệm ngộ th� thoạt đầu học phương tiện, sau hồi t�m rồi mới học căn bản.�
Ph�p sở học của hai hạng n�y giống nhau, nhưng tr�nh tự học trước sau ho�n to�n kh�c nhau.
Cho n�n biết rằng chỉ c� hai loại Phật t�nh L� Tr� ; hai Nh�n v� lậu Hiện Chủng, hữu vi v� vi, Gi�o L� Hạnh Quả của căn bản v� của phương tiện khiến c� thể th�nh Phật được, đ� đều l� Thể của nhất thừa.
Th�m nữa, kể cả c�ng đức hữu lậu Địa tiền c�ng trợ hạnh của Thập địa cũng l� nhất thừa.
Như vậy cũng chẳng tr�i với Ch�nh l�.
Ph�p Hoa kinh luận v� c�c gi�o kh�c, chỉ y theo một m�n trong ba loại Thể n�y m� xuất, th� chưa hẳn đ� bao qu�t hết. Nếu y theo c�c lời văn giải th�ch về Tổng H�m ở đ�y th� kh�ng thứ g� kh�ng bao qu�t hết.
Song Thể t�nh n�y tất cả c� năm m�n :
1/� Thuy�n Chỉ ph�n biệt, th�ng Gi�o v� L�.
2/� Nh�n Quả ph�n biệt, th�ng Hạnh v� Quả.
3/� Tr�� Ph�c ph�n biệt, th�ng Ph�c v� Tr�.
4/� Gi�c Tịch ph�n biệt, th�ng Diệt Đạo đế v� Bồ đề Niết b�n.
5/ Hai Lợi ph�n biệt, th�ng Tự lợi v� Lợi� tha.
Đ�y thuyết nhất thừa, n�n nghĩa th�ng suốt. Nếu n�i Phật thừa, th� n�u Quả m� bao gồm cả c�i danh của Nh�n. Nếu gọi l� Bồ t�t thừa, th� n�u Nh�n m� h�m chứa cả c�i hiệu� của Quả. Danh tuy chẳng chung, m� nghĩa c� thể gồm cả.
Lại nữa, do h�nh giả tu tập hai tr� Ch�nh thể Hậu đắc, qu�n hai l� Sinh kh�ng Ph�p kh�ng, đoạn hai chướng Phiền n�o Sở tri, trừ hai tử Ph�n đoạn Biến dịch, chứng hai quả Bồ đề Niết b�n; vi�n đắc hai Diệt V� dư V� trụ, h�nh hai lợi Tự lợi Lợi tha, xứng đ�ng th� Quả m�n.
Thế th� :
Hai chướng sở đoạn gồm trong Tập đế.
Hai tử sở trừ gồm trong Khổ đế.
Hai tr� sở tu, Bồ đề sở chứng gồm trong Đạo đế.
Hai l� sở qu�n, hai Diệt sở đắc, Niết b�n sở chứng gồm trong Diệt đế.
Hai lợi sở h�nh gồm trong Diệt Đạo đế.
Gộp Diệt Đạo n�y gọi l� nhất thừa.
Cho n�n bản luận n�y trong mục giải th�ch về Gi� n�i rằng : kh�ng c� nhị thừa th� kh�ng c� Niết b�n của nhị thừa. Chỉ c� Phật Như Lai chứng đại Bồ đề, cứu c�nh đầy đủ hết thảy tr� tuệ th� gọi l� đại Niết b�n, v� chỉ c� một Phật thừa.
Trong Kinh Niết b�n đ� coi Ma ha B�t nh�, Ph�p th�n v� Giải tho�t, ba sự đ� vi�n m�n, l� đại Niết b�n. Cho n�n nhất thừa n�y, hai đế l� Thể.

II. GIẢI TH�CH DANH TỰ.

�Thừa : c� nghĩa l� vận tải (chuy�n chở). N�n s�ch Quảng Nh� n�i rằng : Thừa nghĩa l� Gi� (xe, đi xe). S�ch Chu Lễ n�i : Thừa c� nghĩa l� Tải, v� c� nghĩa l� vận tải h�nh giả sang bờ b�n kia.
Cho n�n kinh n�i rằng : �D�ng bảo thừa (xe b�u) n�y thẳng tới đạo tr�ng�.�
Nhiếp Luận cũng n�i : Lục độ vạn hạnh vừa l� Thừa lại vừa Lớn. Ph�p t�nh ch�n như chuy�n chở đại t�nh. Sự L� đều c� khả năng chuy�n chở được h�nh giả, chở m�nh chở người tới bờ b�n kia, đều gọi l� Thừa.
Hỏi : Nh�n h�nh c� khả năng tự vận tới Quả mới đ�ng gọi l� Thừa. Phật quả tự vận ngừng, lẽ ra chẳng l� Thừa thể ?
Đ�p : c� năm nghĩa:
1) Vận tải, đ� gọi l� Thừa. Trong Nh�n th�ng cả Nhị vận (tự vận, vận tha). Tới Quả rồi, quảng vận tha (chở rộng khắp cho người, chỉ việc phổ độ quần sinh của Phật thừa), do đ� cũng gọi l� Thừa.
2) Thể Năng th�ng nhị vận. Năng Thể đều gọi l� Thừa. Thể c� sẵn trong Quả, Năng chẳng phải l� kh�ng, cũng bao gồm ở trong Thừa. Như danh tự Cắt v� Dao m� c�. Thế th� c�i khả năng cắt ấy đ� chứa sẵn trong Dao rồi, chẳng phải l� cần phải thị hiện rộng rải ra c�i khả năng Cắt ấy mới l� Dao, nếu kh�ng chẳng phải l� Dao. Phật quả đức Thể Năng l� Nhị vận, chẳng cần phải vận dụng rộng r�i mới gọi l� Thừa.
3) Nhị thừa chỉ tự vận, l� hạng Tiểu m� c�n được gọi t�n l� Thừa, Phật quảng Vận tha, lẽ n�o chẳng phải l� Thừa.
4) L� Tr� trong Nh�n c� khả năng song vận (Tự vận Vậ�n tha). Nhị dụng th� thắng n�n gọi l� Thừa. L� Tr� trong Quả nh�n tu m� th�nh. Chủng loại Nh�n thừa cũng thuộc về Thừa.
5) Nhị vận trong Nh�n thường tăng tiến. T�c dụng hiện thắng được gọi t�n l� Thừa. Tự vận trong Quả đến tận c�ng thời vị lai, khiến Tha tăng tiến th� được gọi t�n l� Thừa.
Bốn nghĩa đầu l� T�y tha Bất ch�nh đ�p.
Một nghĩa sau l� T�y tự Ch�nh nghĩa đ�p.
Cho n�n Đối Ph�p luận n�i : nhất thừa l� chỗ y chỉ của Tự Tha song lợi.
�Nhất c� ba nghĩa :
� Giản biệt n�n gọi l� Nhất.�
� Ph� biệt n�n gọi l� Nhất.�
� Hội� biệt n�n gọi l� Nhất.�
�1) Giản biệt, n�n gọi l� Nhất :
Ng�y xưa thuyết tam thừa, ng�y nay thuyết nhất thừa. Cho n�n biết rằng L� sở thuy�n cực nhất� m� l� Thực. C�n Gi�o năng thuy�n nhị thừa tức l� Quyền (thừa). Kh�ng c� hai l� kh�c, đ� l� Cực. V� ng�, giải tho�t tuy thảy đều b�nh đẳng, nhưng tới Phật quả mới gọi l� Cực. Cho n�n L� sở thuy�n - Phật tr� gọi l� Nhất. Chẳng phải l� biệt giản Tam, chỉ v� kh�ng c� hai cực.
Luận giải th�ch về Gi� n�i : kh�ng c� nhị thừa c� nghĩa l� kh�ng c� nhị Niết b�n thể. Song kinh n�i : �Ta đặt ra phương tiện n�y để cho ch�ng sinh được nhập Phật tuệ�. Lại n�i : �Trong nh� lửa, hứa cho ba xe. Sau khi ra khỏi cửa rồi, th� chỉ cho xe tr�u�, �lại thu� n� hốt ph�n, suốt 20 năm giả danh l�m con�. N�n nhị thừa đ� l� c�i Nh�n để sau n�y được l�m con thật v� được giao ph� việc nh�.
Th�m nữa, d�ng quả Nhất để giản biệt nh�n Tam, tức c� hai thứ giản :
a) L� giản Gi�o.
b) Quả giản Nh�n.
V� �sở h�nh của c�c ngươi l� đạo Bồ t�t�.
�2. Ph� biệt, n�n gọi l� Nhất:
Nhị thừa chẳng biết Nhị l� phương tiện, chấp quả nhị thừa cho rằng đ� l� Ch�n cực. Nay thuyết nhị Niết b�n chỉ l� H�a th�nh, thuyết nhị Bồ đề chỉ l� quyền gi�o được b�y đặt ra như chuyện xe d�, xe hươu. Chẳng phải Bồ đề Niết b�n sở đắc sở chứng của nhị quả (quả nhị thừa) l� Ch�n thắng cực.
Để ph� m� t�nh của họ chấp l� c� Nhị quả cực, n�n mới thuyết Nhất. Đ� tức l� điều trong kinh đ� n�i: �Những người cầu tam� thừa c� kẻ �m mối nghi ngờ, Phật sẽ gi�p họ đoạn trừ hết sạch kh�ng s�t g� nữa�. Thu Tử cũng n�i : �Song ch�ng con chẳng hiểu phương tiện, t�y nghi sở thuyết, mới nghe Phật ph�p, gặp liền t�n thụ. Thậm ch� đoạn trừ được c�c điều nghi hối�. Ca Diếp cũng n�i : �Hơn nữa ng�y nay ch�ng con đắc Niết b�n chứng, đối với Bồ t�t ph�p chẳng sinh t�m ưa th�ch�.�
Nhiếp Luận cũng n�i : Đoạn trừ Tứ xứ chướng, nhị thừa t�c � v.v� tức l� Chấp n�y.
Phần cuối bản luận cũng n�i phẩm Phương Tiện c� năm phần thị hiện : ph� nhị, minh nhất, chẳng n�i ph� tam v.v��
Hoặc c� người n�i rằng : v� ph� tam chấp, n�n chẳng phải chỉ l� ph� nhị. Như T�t B� Đa chấp h�a th�n Phật l� ch�n Phật. Nay thuyết l� H�a, n�n ph� tam chấp.
�Ở đ�y chẳng thế. Ph�p Hoa chỉ coi nhất thừa m� tự m�nh tu được l� T�ng, hội ph� c�c thừa kia khiến nhập Nhất, chứ chẳng phải coi một th�n sở tri l� T�ng hội ph� c�c th�n kia khiến nhập một th�n.
Th�m nữa, kh�ng chấp H�a th�n đ� l� Cực, kh�ng cầu cạnh tới đ�, m� cũng chẳng cầu cạnh th�n kh�c. Nay ph� chấp đ� khiến cầu một th�n, n�n chỉ ph� chấp nhị thừa l� Cực, chẳng ph� chấp hai th�n kia l� Cực.�
Cũng c� người giải th�ch rằng : xưa nghe thuyết Tam, chấp Tam đều l� cực. Nay thuyết Nhất cực, n�n ph� Tam chấp. V� đ� l� Bồ t�t Địa tiền khởi l�n, nếu ph� chấp Đại cực m� c�n thuyết cho họ về nhất thừa th� c�ng tăng th�m bệnh của họ, thế sao gọi được l� Ph� ?�
Th�m nữa, khi chưa xuất trạch (chỉ việc ra khỏi nh� lửa) th� hứa cho xe tr�u, sau khi xuất trạch rồi cũng ph� cả đại thừa ư ? Thế th� c�n g� l� xe nữa ?�
Nếu n�i rằng : v� cho tr�u trắng, bỏ b� v�ng cũ đi. Đ� thế th� phải bỏ Đốn học Tiệm. Tướng b� v�ng, tr�u trắng l� Nh�n hạnh, hỏi c� g� kh�c ? Đ� trả lại b� cũ, chứng tỏ l� chẳng ph� Đại. Nếu chấp Nhất cực, cũng chẳng tr�i với việc cầu Đại, cần g� phải ph�.
Ch�nh v� chấp nhị l� Cực, chẳng cầu Đại nữa, n�n mới cần phải ph�.
Nếu đắc quả vị n�o liền chấp đ� l� Cực, th� chưa thấy trong Nh�n cầu đại thừa c� loại chấp n�y. Giả thử c� thế, rồi cũng cho ph� th� sẽ cần phải ph� đến v� c�ng. Do đ� chỉ ph� chấp nhị l� Cực.
Lại nữa, chẳng phải ph� chấp tứ thừa l� Cực, v� thuyết Nh�n thi�n thừa cho loại v� chủng t�nh hiểu c� tứ thừa chẳng chấp Cực. Chấp nhị l� Cực chẳng kh�c ph� nhị.
Kh�ng chấp� Nh�n thi�n thừa� l� Cực,� v� người chấp th� chẳng hiểu Thừa, đ� hiểu Thừa th� chẳng chấp. V� nhất đối với tứ, nếu nhất l� phương tiện th� cần ph� chấp nhất m� qui tứ thừa. Cũng chẳng phải l� ph� ngũ, v� chấp Bất định thừa cũng giống chấp tam.
Do đ�, Kinh Thắng Man chỉ n�i : �A la h�n, B�ch chi Phật v� sợ h�i, n�n qui y� v� �N�i l� được Bốn tr� v� Niết b�n, đ� l� phương tiện� của Phật�.�
Kinh n�y n�i :
� Chỉ một sự n�y thực,
�Hai thứ chẳng phải ch�n�.
V� ngầm khiến hạng nhị thừa c� chỗ nghỉ ch�n n�n thuyết nhị thừa chẳng thuyết tam thừa, chứ thực ra nhị thừa (dương xa, lộc xa) chẳng phải l� ch�n thừa.
T�nh từ loại hơn đến loại k�m th� Phật thừa l� đệ nhất, Độc gi�c l� đệ nhị, Thanh văn l� đệ tam. Kh�ng c� đệ nhị l� Độc gi�c, đệ tam l� Thanh văn, chứ chẳng phải l� kh�ng c� đại thừa thể Cực trong ba thừa.�
X�t bản tiếng Phạm n�i rằng : �Kh�ng c� đệ nhị, đệ tam�. Nay bản dịch gọi tắt, n�n n�i rằng: �Kh�ng nhị cũng kh�ng tam�.
Ở đ�y c� người hỏi vặn rằng : Kinh thuyết biệt thể Tam bảo, chẳng ph� biệt thể để m� qui về nhất thể, cớ sao lại ph� nhị thừa qui về nhất thừa ?
Đ�y th� chẳng thế. Nếu chấp biệt thể l� Cực th� cũng giống như ph� chấp n�y. V� nếu l� biệt tướng Tam bảo thể th� cũng kh�ng c� ba cực. Tuy thế, cũng kh�ng cần trụ biệt thể. Song c� thể khiến n� hội nhập v�o đồng thể.�
Rộng ra th� như kinh n�i : �Chẳng phải l� Quyền Thực t�ng�.
�3. Hội biệt, n�n gọi l� Nhất.
Gi�o L� Hạnh Quả đều c� căn bản v� phương tiện.�
Hội biệt n�y c� hai thứ : Hội tiệm ngộ v� Hội nhất.
� Hội tiệm ngộ :�
C� nghĩa l� hạng nhị thừa thoạt ti�n d�ng Gi�o L� Hạnh Quả l�m Đại phương tiện để tu tập th�nh tựu.�
Theo bản luận n�y, th� Bồ t�t Sơ địa trở l�n l�a Ph�n đoạn tử, trước Kiến đạo, tu tập Gi�o L� Hạnh Quả l� căn bản Nh�n của Bất tho�i địa.
� Hội nhất.�
Y chung v�o c�c kinh văn th� Hội nhất c� 4 thứ :
1/ Hội gi�o :
Kinh V� Cấu Xưng n�i : �Phật d�ng một �m m� diễn thuyết ph�p, ch�ng sinh ai nấy đều t�y theo căn cơ của m�nh m� l� giải�.�
Phần dưới kinh n�y n�i : �Một mưa tưới khắp ba cỏ hai c�y, sinh trưởng kh�c nhau�.�
Đ�y l� Hội Gi�o đồng Cơ dị, v� ba thừa về Gi�o c� Thi�n (chỉ thi�n về một đối tượng), c� Phổ (chung cho mọi đối tượng).
2/ Hội l� :
Bảo T�nh Luận n�i : Như thỏ, ngựa, voi ba lo�i th� ấy c�ng lội qua s�ng, t�nh s�ng kh�ng kh�c, nhưng lo�i lội được n�ng, lo�i lội được s�u c� sự kh�c nhau.�
Phần dưới kinh n�y n�i : �V� như ở tr�n cao nguy�n, đ�o để lấy nước. Nếu thấy đất kh�, biết nước c�n xa. Nếu thấy đất ẩm, biết nước chẳng xa. Nếu nh�n thấy b�n, biết nước rất gần�. T�nh nước kh�ng kh�c. Mức được c� kh�c.
Đ�y l� Hội L� đồng Chứng dị, v� ba thừa Chứng L� c� vi�n, c� khuyết kh�c nhau.
3/ Hội hạnh :�
Thu Tử n�i : �L� ph�p cứu c�nh n�y, l� đạo sở h�nh n�y�. Phật cũng n�i : Ta đặt ra phương tiện n�y để khiến ch�ng sinh đắc nhập Phật tuệ�.�
Kinh Thắng Man n�i : �S�u xứ n�y được thuyết v� mục đ�ch đại thừa�.
N�n biết rằng Hạnh đồng nhưng Tu dị, v� ba thừa tu h�nh c� Phận (chỉ bộ phận) c� To�n (chỉ To�n thể).
4) Hội quả :
Phần dưới kinh n�y n�i :
V� l� chỗ nghỉ, n�n thuyết nhị thừa. Giữa đường đặt ra H�a th�nh để dẫn tới Bảo sở mới l� chỗ cứu c�nh. Để cầu xe tr�u ra khỏi nh� lửa, n�n quyền nghi b�y đặt ra chuyện xe d�, xe hươu (chỉ nhị thừa), nhưng sau đều cho xe tr�u (chỉ đại thừa).
�Kinh Thắng Man n�i : �Thanh văn, Duy�n gi�c bốn tr� chẳng cứu c�nh, gọi l� Hướng Niết b�n giới�. Tức l� hội Bồ đề Niết b�n nhị thừa d� l� L� hay Tr� đều qui về nhất thừa.
Cho n�n biết rằng Quả đồng m� Chứng dị, v� ba thừa về quả c� trước, c� sau kh�c nhau.
Tuy y v�o c�c kinh văn, hội chung bốn thứ n�y, nhưng trong Ph�p Hoa th� hiển hội Gi�o L�, mật hội Hạnh Quả.
a) Hiển hội Gi�o L� : tức l� chư Phật Tr� tuệ c�ng Tr� tuệ m�n đ� n�u ở tr�n.�
�Một mưa tưới khắp� : đ� l� hội Gi�o.
�Ngưu xa, Bảo sở� : đ� l� hội L�.
Đ�y lấy Sở thuy�n gọi đ� l� L�, chứ chẳng cứ phải l� ch�n như. Muốn tỏ sở đắc rất s�u kh� hiểu, c� n�i ra th� � chỉ cũng kh� biết, ph�p sở đắc ở đạo tr�ng kh�ng ai c� thể ph�t vấn được, cho n�n Phật n�i : �� ta kh� thể d�, cũng kh�ng ai c� thể hỏi được�.
Cũng tỏ r� Ph�p Hoa khai Phương tiện m�n, hiển Ch�n thực tướng, tức l� Ph�p Hoa khai ph�, t� xuất.
�b) Mật hội Hạnh Quả : nhị đồng.�
�Ta b�y đặt ra phương tiện n�y để khiến ch�ng sinh đắc nhập Phật tuệ, cưỡi bảo thừa n�y thẳng tới đạo tr�ng� : tức l� hội Hạnh.
�Giữa đường đặt ra H�a th�nh để tới Bảo sở� : tức l� hội Quả.
Nhưng Kinh Thắng Man th� hiển hội Hạnh Quả :�
��S�u xứ n�y được thuyết v� mục đ�ch đại thừa� : ch�nh l� hội Hạnh.
��Bốn tr� nhị thừa chẳng phải l� cứu c�nh, gọi l� Hướng Niết b�n giới� : tức l� hội Quả.�
V� Kinh Thắng Man chủ yếu thuyết về nh�n quả nhất thừa, cho n�n hiển hội Hạnh Quả, mật hội Gi�o L�.�
Kinh Ph�p Hoa chủ yếu n�i r� xưa l� Quyền, nay l� Thực, cho n�n hiển hội Gi�o L�; v� để khiến tu chứng, cho n�n mật hội Hạnh Quả.�
Do đ� nhất thừa cứ Thực th�ng hội Gi�o L� Hạnh Quả, tổng giải c�c kinh văn về L�, v� Danh rồi.
Cho n�n n�i rằng : Hội biệt, gọi đ� l� Nhất.
Kinh n�y chủ yếu lấy nh�n quả nhất thừa l�m Thể ch�n thừa, Gi�o l�m phương tiện, n�n chẳng tr�i ngược nhau.
Nay một ch�t nghĩa n�y tuy chưa động biển Tr�,� nhưng cứ như điều t�i biết th� cũng l� tuyệt ở xưa nay rồi. Bậc tr� s�u thức rộng ắt tự m�nh thấy r�.
Trong ba nghĩa, hai nghĩa đầu giải th�ng cả Định t�nh v� Bất định t�nh. Nghĩa sau phần nhiều chỉ y v�o Bất định t�nh. Đại thừa v� thượng tuy tức nhất thừa nhưng chẳng phải l� điều Kinh cần b�n tới, n�n lược qua chẳng n�i.

III. MINH THUYẾT �.

(n�i r� dụng � thuyết ph�p)
Nhiếp Đại Thừa luận n�i :
Để dẫn nhiếp một loại,
V� nhậm tr� loại kh�c,
Do Bất định chủng t�nh,
Chư Phật thuyết nhất thừa.
Ph�p v� ng� giải tho�t,
V� chủng t�nh kh�c nhau,
Đắc nhị � lạc h�a,
Cứu c�nh thuyết nhất thừa.
Trong n�y c� 10 nh�n :

1) Để dẫn nhiếp một loại Bất định chủng t�nh Thanh văn Duy�n Gi�c, khiến họ y v�o đại thừa B�t Niết b�n, n�n một hội Ph�p Hoa phần nhiều v� loại n�y m� thuyết về nhất thừa. Ph�p Hoa luận gọi l� tho�i rồi lại ph�t đại Bồ đề t�m. Do bọn c�c �ng Thu Tử v.v� xưa đều cầu đại, tho�i tu tiểu quả, gọi l� tho�i rồi lại ph�t, chứ chẳng phải l� c�c Bất định t�nh đều tho�i rồi lại ph�t t�m. Loại n�y n�n gọi l� Bất định chủng t�nh.

2) Để nhậm tr� loại kh�c : Bồ t�t địa tiền Bất định chủng t�nh trước Đệ lục trụ vẫn tại tho�i vị, v� sợ ở đại thừa tinh tiến sẽ hoại, tho�i nương B�t Niết b�n nhị thừa. N�n kinh n�y n�i : �Bồ t�t nghe ph�p n�y, lưới nghi đều đ� trừ�.�
Bản luận cũng n�i : Như Lai ch�nh l� đ� v� hai loại người m� giải th�ch. Hai loại n�y đều l� Bất định chủng t�nh, v� hai loại n�y, n�n thuyết nhất thừa.

3) V� Ph�p v.v� : Hạnh thừa tuy kh�c, ch�n như hướng tới kh�ng hề sai biệt. N�n Ph�p Hoa luận thuyết phần nhiều giống với ở đ�y.

4) V� V� ng� v.v�. : nếu c� ch�n thực Bổ Đặc Gi� La, th� c� thể c� sự ph�n biệt về thừa. Ng� đ� kh�ng kh�c, cho n�n thuyết nhất thừa.

5) V� giải tho�t v.v� : v� ba thừa đều c�ng ở trong phiền n�o chướng m� được giải tho�t, n�n giải tho�t kh�ng c� sự sai biệt.

6) V� t�nh kh�c nhau : v� Bất định t�nh trong nhị thừa c� sự kh�c biệt. Th�n Thanh văn n�y c� đủ Thanh văn t�nh v� Phật t�nh. Do c� t�nh n�y, n�n thuyết nhất thừa.

7) V� Phật đối với hữu t�nh đ� c� được Đồng tự thể � lạc, n�n n�i �ta tức l� họ, họ tức l� ta. Ta đ� th�nh Phật, họ cũng th�nh Phật�.

8) V� nhị thừa từ ở Phật m� đắc Đồng tự thể � lạc, c�ng gọi l� Bồ t�t được Thụ k� biệt. V� ở hội n�y Phật biệt k� cho nhị thừa, để khiến họ thụ được � lạc như vầy : �ch�ng ta v� Phật b�nh đẳng kh�ng kh�c�.�
Hơn nữa ở trong hội n�y c� c�c Bồ t�t đồng danh với họ, do đắc thụ k� biệt.�
Một lời của Phật chứa hai loại �ch : đ� l� hạng nhị thừa th� đắc Đồng Phật tự thể � lạc, v� c�c Bồ t�t th� được thụ k� biệt.

9) V� H�a. Như Thế t�n n�i : �N�y c�c �ng Bật s�! Ta nhớ xưa kia đ� h�ng v� lượng trăm ng�n lần quay trở lại y v�o Thanh văn thừa m� B�t Niết b�n.�
V� sao đ� th�nh Phật rồi, sau lại y v�o nhị thừa để B�t Niết b�n ? Đ� ch�nh l� v� muốn điều phục Thanh văn sở h�a m� Phật Bồ t�t v.v� đ� tự h�a th�n m�nh th�nh ra đồng loại của họ, ở V� dư y, hiện B�t Niết b�n, trải trăm ng�n kiếp ham rượu Tịch diệt, say sưa m� nằm, sau từ đ� dậy hiện thụ Phật k�, khiến c�c nhị thừa Bất định chủng t�nh thảy đều nghĩ rằng : C�c bậc kỳ t�c xưa kia nhập Niết b�n, nay đều lại trở dậy, hiện thụ Phật k�. Lẽ n�o ta nay chẳng mong l�m Phật m� nhập Niết b�n ? C�c �ng Ph� L�u Na v.v� ở trong hội n�y ng�y nay ch�nh l� loại ấy�.�
Trong Ph�p Hoa luận, �để h�a Thanh văn thụ k�� tức l� chuyện n�y. V� cũng l� để hạ bớt c�i th�i ki�u mạn của hạng nhị thừa đ�, v� ta cũng đắc Niết b�n của ngươi.�
Rộng ra th� như Kinh Lăng Gi� n�i rằng : �A la h�n nhập V� dư Niết b�n trải trăm ng�n kiếp ham rượu Tam muội, say sưa m� nằm, sau từ đ� dậy mới ph�t đại t�m. Đ� đều l� sự h�a t�c của Phật Bồ t�t�.�
Nếu chẳng thế th� thực nhập V� dư, th�n tr� đều tận, sau từ đ� dậy, ph�p sinh từ đ�u ? Cho n�n biết đ� l� H�a.

10) V� cứu c�nh. V� ngo�i thừa n�y ra kh�ng c� thừa n�o kh�c hơn được. Theo l� cứu c�nh, thừa n�y l� tối th� thắng. N�n n�i l� Nhất.

�Nay trong hội n�y, theo luận th� chỉ K� biệt cho hai hạng người :
a) Hạng Bất định t�nh.
b) Hạng ứng h�a.
V� hạng Bất định t�nh : tức c�c nghĩa thứ nhất, thứ nh�, �t phần nghĩa thứ t�m.�
V� hạng ứng h�a : tức nghĩa thứ ch�n c�ng một �t c�c nghĩa kh�c, m� thuyết về nhất thừa, chứ chẳng phải ho�n to�n v� hạng V� định t�nh.�
Cho n�n nhất thừa n�y l� mật � thuyết.
�Kinh Giải Th�m Mật n�i : �Tướng, Sinh Thắng nghĩa, V� tự t�nh, ta đều đ� hiển thị như vậy. Nếu chẳng biết mật � n�y của Phật th� sẽ thất hoại ch�nh đạo, chẳng thể đi theo c�c tịnh đạo thanh tịnh�.�
Chỉ theo nhất thừa n�y, v� kh�ng c� đệ nhị. Ở trong đ� lập nhất thừa chẳng phải l� hữu t�nh t�nh kh�ng c� sự kh�c biệt. Đối với c�c loại Định t�nh, Bất định t�nh, Hữu t�nh, V� t�nh đều thuyết nhất.�
Kinh Niết B�n n�i : �Nhất thừa một đạo bốn quả, th�nh nh�n đều được l�m Phật. Chẳng hiểu � ta, cho n�n chỉ n�n thuyết như vậy l� tốt�.�
Nay 10 nghĩa n�y thuyết về nhất thừa.
Trong Ph�p Hoa luận kh�ng đầy đủ như vậy. Bộ Hiển Dương th� thuyết s�u nh�n, Trang Nghi�m luận th� n�i 8 nghĩa về nhất thừa, chẳng qua được 10 nghĩa n�y, n�n chẳng thuật lại.�

IV. CHƯƠNG SAI BIỆT.�
(N�u r� sự sai biệt)

Kinh n�y thuyết về nhất thừa c� tướng sai biệt với c�c Kinh Thắng Man, Niết B�n.�
Đ�y (chỉ Kinh Ph�p Hoa) th� th�ng cả L� v� Tr�. Đ� (chỉ c�c Kinh Thắng Man, Niết b�n) th� chỉ thuyết Phật t�nh.�
Đ�y chỉ Nhiếp nhập. Đ� th�ng Xuất sinh.
Đ�y chỉ Hữu t�nh. Đ� th�ng V� t�nh.
Đ�y chỉ ri�ng Bất định t�nh. Đ� th�ng cả Định t�nh.
Đ�y n�i nhiều về Gi�o l�. Đ� n�i nhiều về Hạnh Quả.
Đ�y n�i nhất thừa l� Thực, nhị thừa l� Quyền. Đ� n�i nhất thừa l� Quyền, tứ thừa l� Thực.
N�n Kinh Thắng Man n�i rằng : �Nếu Như Lai t�y theo � muốn của họ m� phương tiện thuyết, th� chỉ c� nhất thừa, kh�ng c� thừa kh�c�.�
Ph�n t�ch sự sai biệt với nhiều kinh s�ch kh�c thuyết về nhất thừa th� như trong mục Th�ch danh đ� giải th�ch rộng.�
Tướng sai biệt n�y c�ng với mục thứ năm l� Vấn đ�p biện v.v� th� đều như chương kh�c, chẳng cần n�u ra.
*
-Kinh văn : �N�y X� Lợi Phất�� tới� �hoặc nhị hoặc tam�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : khiến trụ nhất thừa trong phần Dữ k� (thụ k� cho).�
Đem nhất thừa n�y m� thuyết ph�p cho ch�ng sinh v� kh�ng c� c�c thừa đệ nhị, đệ tam l� Độc gi�c, Thanh văn v� theo thứ tự từ hơn đến k�m, chứ chẳng theo thứ tự tu tập n�ng s�u kh� dễ.�
N�n trong kinh n�y :
�Lượt thứ nhất n�i: �Hai thứ chẳng phải ch�n� .
�Lượt thứ hai n�i: �Mật khiến người tu nhị thừa�.�
Lượt thứ ba n�i : �v� l� chỗ nghỉ ch�n, n�n thuyết nhị thừa, chẳng thuyết tam thừa�.
Cho n�n biết rằng chẳng phải l� n�i chung kh�ng c� tam thừa. Chỉ n�n n�i nghĩa sở thuyết như ng�y nay, hội cả Gi�o L� Hạnh Quả sở tu của họ l�m đại nh�n (nh�n lớn - nh�n đại thừa) ng�y nay, khuy�n họ trụ ở đại thừa.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �ph�p cũng như vậy�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� mục thứ năm : hiển thị theo Ph�p.
Nay Phật Th�ch Ca y v�o hết thảy Phật thuyết ph�p quĩ tắc, đầu ti�n thuyết về phương tiện, sau đ� thuyết về ch�n thực, khuy�n họ sinh t�n, dẫn họ th�nh đạo.�
Đại văn c� ba phần :
� Phần đầu : n�i r� mười phương Phật ph�p thức l� như vậy.
� Phần thứ hai : thuyết minh ph�p thức ba đời của Phật l� như vậy.�
� Phần cuối : n�i r� ph�p thức n�y của ta cũng như vậy.
+ Đ�y l� phần đầu : tuy l�a ba đời th� kh�ng c�n c� mười phương, l�a mười phương cũng kh�ng c�n c� ba đời, v� ngang (đồng đại) dọc (lịch đại) kh�c nhau, n�n c� sự ph�n biệt kh�c nhau.
Nhiếp Đại Thừa luận n�i : �số chốn của c�c hữu t�nh thuộc nẻo người l� v� lượng, niệm niệm chứng Đẳng gi�c, v� vậy chớ n�n tho�i nhụt, v� mười phương Phật hiện tại n�y ph�p thức nhiều v� c�ng v� cũng đều giống nhau�.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �v� một Phật thừa�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� thuyết minh về ph�p thức� của Phật ba đời.�
C� hai phần : đầu ti�n l� thuyết minh về ph�p thức ba đời, sau đ� l� kết luận : sở vi (chỉ việc tu tập, việc tu h�nh) đều giống nhau.
Trong phần đầu ti�n c� ba phần : đầu l� qu� khứ, thứ đến vị lai, cuối c�ng l� hiện tại.
Trong ba phần đ�, mỗi phần đều c� hai bước : đầu ti�n n�i r� Phật thuyết ph�p thức giống nhau. Sau đ� thuyết minh cho ch�ng sinh được độ đắc đạo giống nhau.�
Đ�y n�i r� ph�p thức Phật qu� khứ giống nhau, v� l� phần đầu ti�n :
D�ng nhiều thứ nh�n duy�n v.v� thuyết ph�p l�m phương tiện, đ� đều l� Hậu đắc nhất Phật thừa.�
Bản luận n�i rằng :�
�Phương tiện, c� nghĩa l� :�
+ Tiểu thừa : th� qu�n Ấm Giới Nhập, ch�n khổ l�a khổ, đắc giải tho�t.
+ Đại thừa : th� l� c�c Ba la mật, Bốn nhiếp ph�p, nhiếp thủ Tự th�n Tha th�n lợi �ch, đối trị ph�p.�
+ Nh�n duy�n : th� Bản luận đ� giải th�ch trong thuyết thứ hai về s�u nghĩa rồi. Đ� l� chỉ c�c loại nh�n duy�n m� tr�n kia đ� n�i rằng : �như thuyết trước kia�. Tức l� chỉ ph�p tam thừa. Tam thừa đ� chỉ l� thuyết bằng danh tự chương c�, kh�ng phải l� c� thực nghĩa, n�n thực nghĩa ấy l� bất khả thuyết.
+ Th� dụ : c� nghĩa l� v� như dựa v�o tr�u b� th� c� Nhũ (sữa tươi), Lạc, Sanh t�, Thục t� cho đến Đề hồ. Đề hồ l� đệ nhất. Tiểu thừa như Nhũ, đại thừa như Đề hồ. N�n th� dụ n�y thuyết minh đại thừa v� thượng, c�c Thanh văn v.v� cũng đồng đại thừa v� thượng.�
Thanh văn đồng, tức l� tỏ r� t�nh của Thanh văn đồng với t�nh của Ph�p th�n chư Phật Như Lai,� Ph�p th�n của c�c ph�m phu, Thanh văn, B�ch chi Phật l� b�nh đẳng, kh�ng sai biệt, được thị hiện trong th� dụ n�y.
Trong n�y � n�i : ph�m phu như tr�u, Thanh văn như Nhũ, B�ch chi như Lạc, tiểu Bồ t�t như Sanh t�, đại Bồ t�t như Thục t�, Phật như Đề hồ, Đề hồ l� đệ nhất. Phật thừa cũng thế. Vốn do c�ng một nhũ t�nh từ trong bụng tr�u biến chuyển tốt hơn l�n m� được tới đề hồ. Cũng vậy, từ ph�m phu cho tới th�nh Phật, tướng mạo c� sai biệt, nhưng thể t�nh th� b�nh đẳng, v� vốn kh�ng hai.�
Nay văn kinh n�y chỉ c� ba mục n�y.�
Bản luận giải kinh, c�n c� th�m mục Qu�n niệm.�
+ Qu�n niệm tức l� :�
Tiểu thừa : th� qu�n Nh�n v� ng� v.v��
Đại thừa : th� qu�n ch�n như, ph�p giới, thực tế, Nh�n v� ng�, Ph�p v� ng� v.v��
Kinh n�y xếp thứ tự từ Phương tiện, Nh�n duy�n, Th� dụ đến Ng�n từ. Bản luận giải th�ch kinh th� lấy Th� dụ, Nh�n duy�n, Qu�n niệm, Phương tiện l�m thứ tự sắp xếp. Nay dẫn Kinh v� Luận kh�c nhau, người học cần thấy r�.
*
-Kinh văn : �C�c ch�ng sinh n�y�� tới� �nhất thiết chủng tr�.�
T�n rằng : đoạn n�y n�i r� ch�ng sinh đ� độ trước kia đắc đạo đều giống nhau, l�c đầu tuy l�m nhị thừa, nhưng sau đều th�nh Phật, đắc Nhất thiết chủng tr�. Nhất thiết chủng tr� tức Phật Ch�nh tr�, v� chủng biệt năng tri Nhất thiết ph�p, ch�nh l� Ngưu xa.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �l� một Phật thừa�.�
T�n rằng : đoạn n�y chỉ r� vị lai Phật ph�p thức đồng.
*
-Kinh văn : �C�c ch�ng sinh n�y�� tới� �nhất thiết chủng tr�.�
T�n rằng : đoạn n�y chỉ r� ch�ng sinh sẽ độ trong thời vị lai đắc đạo giống nhau.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �v� một Phật thừa�.�
T�n rằng : đoạn n�y chỉ r� hiện tại Phật ph�p thức đồng.
�Nhi�u �ch : c� nghĩa l� l�m cho được lợi �ch.
An lạc : c� nghĩa l� l�m cho được y�n vui.
Cứu khổ cho vui, cho Tr� v� Ph�c, cho quả Thế gian v� quả Xuất thế gian, cho Tiểu quả Đại quả, cứ theo như thứ tự ấy m� gh�p v�o.
*
-Kinh văn : �C�c ch�ng sinh n�y�� tới� �nhất thiết chủng tr�.�
T�n rằng : đoạn n�y chỉ r� ch�ng sinh được độ trong thời hiện tại đắc đạo giống nhau.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �nhập Phật tri kiến đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� kết về sở vi. Ch�ng sinh sở vi tới l�c cứu c�nh chỉ l� Bồ t�t v� sẽ l�m Phật. V� xưa nh�n ph�t t�m, c�c hạnh sở tu đều hướng Đại quả, n�n đều gọi l� Bồ t�t; ph�p sở vi đều l� nhất thừa. �V� đem Phật tri kiến m� thị cho ch�ng sinh đ�, gi�c ngộ ch�ng sinh đ�, muốn khiến ch�ng sinh nhập Phật tri kiến đạo�.
Kinh văn kh�ng c� từ �Khai�, v� đ� bao h�m trong nghĩa chung.
Nghĩa �Thị� như tr�n, luận kh�ng giải th�ch th�m.�
Lại giải �Ngộ� l� khiến ch�ng sinh ngoại đạo gi�c ngộ, bỏ t� nhập ch�nh.
Lại giải �Nhập� : c� nghĩa l� khiến người đ� đắc quả Thanh văn nhập đại Bồ đề, bỏ Tiểu theo Đại.
Bản luận n�i rằng : phen thứ nhất giải nghĩa Khai l� v� thượng; phen thứ hai giải nghĩa Thị l� đồng, c� nghi tu h�nh; phen thứ ba giải nghĩa Ngộ l� bất tri, chưa ph�t t�m th� khiến ph�t t�m, khiến cho ngoại đạo sinh gi�c ngộ; phen thứ tư giải nghĩa Nhập l� nhập Bất tho�i vị, đ� ph�t t�m rồi th� khiến nhập ph�p, khiến người đắc Thanh văn nhập đại Bồ đề.�
Cứ theo văn, m� phen thứ nhất gh�p v�o trong phần ch�nh giải về đại sự, phen thứ hai gh�p v�o trong phần kết về đại sự, phen thứ ba gh�p v�o trong phần y ph�p. Luận văn đều giải ở trong mục đại sự, về l� cũng kh�ng sai.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �nhất thiết chủng tr�.�
T�n rằng : đ�y chỉ r� : ta do ph�p thức n�y cũng như vậy. V� chỉ c� Phật mới c� mọi thứ Thắng giải tr� lực, n�n biết mọi loại dục của c�c ch�ng sinh.
V� Phật c� Biến th� h�nh tr� lực n�n biết r� điều chấp trước trong th�m t�m của ch�ng sinh.�
�Trước� ở đ�y chỉ những điều ưa th�ch chấp trước trong việc tu h�nh, hoặc l� những điều ưa th�ch chấp trước do t�nh thức ham muốn khởi l�n. C� nghĩa l� ch�ng sinh chỗ n�o cũng chấp trước, Phật dẫn dắt họ ra khỏi sự chấp trước đ�. Đ� đều l� những điều m� Thắng giải tr� lực biết được. Phật c� c�c loại Giới tr� lực, n�n biết bản t�nh ch�ng sinh, v� đ� biết c�c ham muốn trong việc tu của hạng Bất định chủng t�nh.�
Đầu ti�n thuyết tam thừa l� phương tiện, nay thuyết nhất thừa l� cứu c�nh đều l� cốt để cho ch�ng sinh đắc Nhất thiết chủng tr� của một Phật thừa. Văn tr�n đều n�i đắc một Phật thừa Nhất thiết chủng tr�, cho n�n biết rằng Chủng tr� tức l� một Phật thừa.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất��� tới�� �huống chi l� c� Ba�.�
T�n rằng : đ�y l� mục Gi� � mục thứ s�u.
Thừa thứ hai l� Độc gi�c c�n kh�ng c�, huống chi l� thừa thứ ba Thanh văn.
Do kinh n�y n�i rằng : xe d�, xe hươu l� cốt để cầu xe tr�u đặng ra khỏi nh� lửa, n�n chỉ ph� nhị thừa chẳng n�i c�n ph� th�m cả xe tr�u. Đ�y l� kh�ng c� Niết b�n thể cứu k�nh của nhị thừa.�
Luận n�i rằng : kh�ng c� nhị thừa, c� nghĩa l� kh�ng c� Niết b�n của nhị thừa, chỉ c� Phật Như Lai mới chứng đại Niết b�n. Rốt r�o đầy đủ Nhất thiết tr� tuệ th� gọi l� đại Niết b�n, v� ba sự thể nghĩa đều đầy đủ.�
Nhị thừa chẳng thế, chỉ l� Giả trạch diệt, kh�ng c� ph�p th�n đại tr�. Chẳng phải l� Thanh văn, Duy�n Gi�c v.v� c� đại Niết b�n ph�p, v� chỉ c� một Phật thừa.
Một Phật thừa c� nghĩa l� y v�o bốn loại nghĩa như tr�n đ� n�i.�
Luận d�ng s�u nghĩa trong mục Thụ k� cho m� phối hợp với năm nghĩa từ �Những ph�p g� ?� cho tới �Ph�p thể g� ?� như đ� n�i tr�n.
1. �Những ph�p g� : chỉ nghĩa thứ nhất �Chưa được nghe th� khiến được nghe� c� nghĩa l� thuyết ph�p Vị tằng hữu cho m� nghe.
2. �Ph�p như thế n�o ?� : chỉ điều n�i trong nghĩa thứ hai. Đầu ti�n thuyết bằng phương tiện, c�c loại ng�n từ, th� dụ.
�3. �Ph�p tựa như g� ?� : chỉ nghĩa thứ ba đ� n�i ở tr�n : căn cứ v�o những nghĩa g� ? Chỉ v� một đại sự !
4. �Ph�p tướng thế n�o ?� : chỉ nghĩa thứ tư �khiến trụ nhất thừa�, c� nghĩa l� t�y theo căn kh� của ch�ng sinh, thảy đều c� Phật t�nh m� khiến họ trụ ở chư Phật ph�p.
5. �Ph�p thể g� ?� : chỉ mục Gi� � mục thứ s�u.�
Gi� (ngăn lại), kh�ng c� hai thể, chỉ c� một nhất thừa thể, tức l� ph�p th�n b�nh đẳng của chư Phật Như Lai. Nh�n quả, Qu�n hạnh của ba thừa kh�c nhau, c� thể c� sự sai biệt, đ� chẳng phải l� đối tượng của Gi� ở đ�y.
Nay đối tượng của Gi� ở đ�y l� �Gi�, kh�ng c� hai loại Thể của ph�p th�n�, v� ph�p th�n ch�n như của ba thừa giống nhau, chứ chẳng phải c� nghĩa l� �Gi�, kh�ng c� Thể nhị thừa�.
�Hết thảy đều l� Kh�ng, cứ căn cứ v�o l� n�y m� suy luận th� c� thể hiểu được. Nếu chẳng thế th� lời văn của Luận hơi tối nghĩa, kh� hiểu. Chỉ kh�ng c� nghĩa thứ năm n�i về chư Phật ph�p thức. N�n d�ng năm nghĩa kh�c m� lần lượt phối hợp th� lập tức c� thể hiểu được !
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất��� t�ới�� �mệnh trược�.
T�n rằng : tới đoạn thứ ba khơi đ�y l� Thực tướng, gợi đ� l� Quyền m�n, trong đ� c� hai :�
� Tr�n đ� giải th�ch về hai k� : Thủ k� v� Dữ k�
� Dưới ph� bốn loại nghi.
Trong năm phần m� Luận ph�n t�ch, phần thứ năm dưới đ�y l� Đoạn nghi.�
Luận n�i về bốn loại nghi :
1. Thuyết thời n�o ?
2. L�m sao m� biết l� Tăng thượng mạn ?
3. Thế n�o th� kham thuyết ?
4. Thế n�o m� chẳng th�nh vọng ngữ ?
Đ�y ph� nghi đầu.�
Luận rằng : chư Phật Như Lai khởi phương tiện thuyết ph�p ở trong những thời n�o ? C� nghĩa l� Phật đầu ti�n thuyết nhị thừa l� quyền, sau đ� n�i r� nhất thừa l� thực ở trong thời n�o ?�
Trong lời giải đ�p dưới đ�y c� hai � : đầu ti�n n�u l�n việc �Phật xuất hiện v�o thời Ngũ trược�, sau đ� n�i r� nguy�n do. Đ�y l� phần đầu.
�Nghĩa Ngũ trược được ph�n biệt bằng năm m�n:
1. Th�ch danh 2. Xuất thể��� 3. Đối trị
4. Phế lập� 5. Tương nhiếp.
1. Th�ch danh (giải th�ch danh tự) :
� Trược : c� nghĩa l� cặn b� uế tạp. Như ăn c�c thứ cặn b� uế tạp thấp k�m xấu xa c� thể bị � nhiễm, đ� gọi l� Trược (đục). C�u n�y � n�i : L�c kiếp tăng, ba tai giảm nhẹ, phiền n�o th�nh nhẹ, ch�ng sinh hướng hảo, ố kiến nhỏ dần, mệnh căn th�nh d�i, dần dần tới chỗ tốt đẹp. V� thượng hảo đ�ng ưa, n�n gọi l� Thanh (trong). Ch�ng sinh kh�ng khổ th� H�a Phật chẳng ra đời.�
H�a Phật xuất thế ắt v�o l�c kiếp giảm, tai nhỏ khởi l�n dần dần, phiền n�o trở th�nh nặng nề, ch�ng sinh hướng �c, nhiễm kiến thịnh dần, mệnh căn trở n�n ngắn ngủi, dần dần tới chỗ k�m cỏi xấu xa đ�ng ch�n, cho n�n đặt ra t�n gọi l� Trược.
� Ngũ : được giải th�ch l� Số k�m th�m số.
Về Th�ch biệt danh (giải th�ch danh ri�ng) th� đều l� Tr� nghiệp th�ch. Hoặc d�ng Biệt để giản (chọn lựa) Tổng, cũng theo Y chủ th�ch (phần giải th�ch chủ yếu).
2. Xuất thể (chỉ ra thể t�nh) :
Địa Tr� Luận n�i : N�i rằng người đời nay phần nhiều đoản thọ, d�i nhất l� 100 tuổi, đ� gọi l� Mệnh trược.�
Ở đ�y gọi Bản thức l� chủng tử, coi mệnh căn c� c�ng năng kh�c nhau bởi nghiệp dẫn l� Thể. Lực thiện nghiệp yếu, mệnh căn ngắn dần, v� sự cảm ứng của nghiệp s�t sinh. Nếu c�c ch�ng sinh chẳng biết cha mẹ, chẳng biết Sa m�n, B� la m�n c�ng t�n trưởng t�ng tộc, chẳng tu nghĩa l�, chẳng sợ chẳng h�i quả b�o �c nghiệp đời nay đời sau, chẳng tu huệ th�, chẳng l�m c�ng đức, chẳng tu trai ph�p, chẳng giữ cấm� giới, thế th� gọi l� Hữu t�nh trược.�
Tuy thức thứ t�m gọi l� hữu t�nh, nay n�i do gần �c ngoại duy�n n�n c�i ngũ uẩn giả hợp ấy l�m �c, kh�ng l�nh, n�n gọi đ� l� Hữu t�nh trược.�
Gộp thức thứ t�m c�ng năm uẩn lại gọi l� T�nh.�
Nếu ch�ng sinh đ� tăng Phi ph�p tham, hoặc cho dao kiếm hoặc th� kh� trượng, tranh tụng, đấu loạn, xiểm kh�c, vọng ngữ, nhiếp thụ t� ph�p c�ng �c ph�p, bất thiện ph�p kh�c th� đ� gọi l� Phiền n�o trược.
Ngo�i năm kiến ra, hết thảy phiền n�o, t�y phiền n�o kh�c đều l� Thể của Phiền n�o trược.
Phi ph�p tham đ� như cho dao kiếm v.v� sai l�m việc giết hại, hoặc bủn xỉn h�m của chỉ bỏ dao kiếm, nh�n v� Phi ph�p tham m� g�y ra việc tranh tụng cho tới �c ph�p, bất thiện ph�p kh�c, bao gồm hết trong mọi phiền n�o, phiền n�o chướng.
Do T�nh tập lu�n, gặp �c cảnh l�i cuốn phiền n�o c�ng nặng, như ở đời nay ph�p hoại, ch�nh ph�p bị mai một, tượng ph�p dần khởi, t� ph�p nảy sinh, thế th� gọi l� Kiến trược. Loại n�y lấy năm kiến l�m thể t�nh, hay gần ngoại đạo, �c kiến thường sinh.
Nếu kiếp đ�i kh�t khởi l�n, kiếp tật bệnh khởi l�n, kiếp binh đao khởi l�n th� gọi l� Kiếp trược. Loại n�y lấy sắc uẩn tứ trần l�m thể, hoặc th�ng năm uẩn nhưng lấy Bất tương ưng thời� l�m thể, v� y v�o Tứ ngũ uẩn m� kiến lập. Phiền n�o tăng nhiều, �c nghiệp c�ng tăng th� sẽ chuốc �c quả, ba tai sẽ nảy sinh.
3. Đối trị :�
C� nghĩa l� t�y theo tướng n� m� thuyết ph�p đối trị. Trong Tr� Độ Luận lập ra bốn Tất đ�n, Tất đ�n l� t�ng :
1) Thế giới Tất đ�n.
2) C�c c�c vị nh�n Tất đ�n.
3) Đối trị Tất đ�n.
4) Đệ nhất nghĩa Tất đ�n.
Kiếp trược, Ch�ng sinh trược th� đối trị bằng Thế giới Tất đ�n, v� biết Kh� thế gian, ch�ng sinh thế gian đều l� hư huyễn, nếu ch�n sợ m� tu đạo th� sẽ vĩnh ly.
�Mệnh trược th� d�ng C�c c�c vị nh�n Tất đ�n m� đối trị, v� người do thiện nghiệp c� được nhờ sự tu tr� tịnh giới, thực h�nh Bất s�t v.v� th� mệnh căn tự nhi�n sẽ l�u d�i. Hoặc đối với người ở ba thừa th� t�y thừa n�o thuyết ph�p thừa ấy cho họ, khiến họ đắc quả Niết b�n của thừa m�nh, sẽ trừ được mọi Mệnh trược của sinh tử.
Phiền n�o trược, Kiến trược th� d�ng Đối trị Tất đ�n m� trị, v� tu tập đạo đối trị tương ứng th� khiến ch�ng chẳng khởi l�n. Do ba Tất đ�n ph� ngũ trược, n�n nhập Đệ nhất nghĩa, chứng hội ch�n t�ng.
4. Phế lập :�
Hỏi 1 : v� sao chỉ lập ngũ trược, chẳng tăng�
giảm ?�
Đ�p : ch�ng sinh c� hai�:
a) �c hạnh chỉ hạng bạch y tại gia.
b) T� hạnh chỉ hạng người ngoại đạo xuất gia.
Bạch y kh�ng c� tuệ, khi phiền n�o tăng, gọi l� Phiền n�o trược.�
Ngoại đạo t� giải, khi suy nghĩ lung tung, gọi l� Kiến trược.�
Những hạng ngu độn m� hoặc gọi l� Phiền n�o trược.�
C�c hạng Lợi hoặc kh�c gọi l� Kiến trược.
Do hai nh�n n�y l�c đắc đương quả, ly hợp kh�c nhau, lại chia l�m hai thứ trược :
� Gộp hai nội quả, gọi l� Ch�ng sinh trược, v� ch�ng sinh �c.
� Gộp hai ngoại quả, gọi chung l� Kiếp trược, v� kh� cụ �c.
Kiếp : chỉ thời phận. Thời : kh�ng c� thời n�o kh�c, v� y v�o ph�p m� ph�n biệt.�
Kiếp trược th� lấy �c kh� l�m thể. �c ch�ng sinh đ� c�ng với ngoại quả tuy đ� n�i chung đ� l� hai Trược� quả, nhưng chưa ph�n t�ch c�i g� l� thể của ch�nh �c quả.�
Nay n�i r� căn bản, n�n lập ra Mệnh trược. Nội �c quả th� gọi l� Mệnh trược. Ngoại �c quả th� gọi l� Kiếp trược.�
�c nh�n quả n�y do ai m� c� ? Đ� l� chỉ �c ch�ng sinh, n�n gọi l� Ch�ng sinh trược. Do ngũ trược n�y căn cứ v�o Tăng h�nh tướng, muốn khiến ch�ng sinh, sinh ra ch�n gh�t, n�n thuyết thi�n về Ngũ (năm thứ).
Hỏi 2 : cớ sao hoặc khổ gọi l� chướng, nay t�ch l�a ra gọi đ� l� trược. Nghiệp cũng bao gồm ở chướng n�y, chẳng lập ở trược ?
Đ�p : chướng c� nghĩa l� ngại, cả ba đều l� ngại, v� trở ngại cho th�nh�gi�o. Trược c� nghĩa l� cặn b� � uế, trong nghiệp nghĩa trược rất nhỏ, n�n chẳng lập l�m trược. Hơn nữa đao binh trong kiếp cũng tức l� Nghiệp trược.
Kiếp trược nghĩa rộng, n�n đặt t�n theo nghĩa rộng. Nếu lập, cũng kh�ng sai.

�5.� Tương nhiếp :�
�KinhT�t Gi� Ni Kiền Tử đặt ra 12 trược :
1)� Thị hiện Kiếp trược.
2)� Thị hiện Thời trược.
3)� Thị hiện Ch�ng sinh trược.
4)� Thị hiện Phiền n�o trược.
5)� Thị hiện Mệnh trược.
6)� Thị hiện Tam thừa sai biệt trược.
7)� Thị hiện Bất tịnh quốc độ trược.
8)� Thị hiện Nan h�a ch�ng sinh trược.
9) Thị hiện Thuyết chủng chủng phiền n�o trược.
10)� Thị hiện Ngoại đạo loạn trược.
11)� Thị hiện Ma trược.
12)� Thị hiện Ma nghiệp trược.
�N�y Thiện nam tử ! Quốc độ chư Phật đều l� xuất thế, c�ng đức trang nghi�m, cụ t�c thanh tịnh, kh�ng c� c�c trược. Lỗi lầm như vậy đều l� chư Phật phương tiện thị hiện để l�m lợi lạc cho ch�ng sinh�.�
Chỉ n�i thị hiện, cho n�n biết rằng Nghiệp v.v� cũng c� thể lập l�m trược. Mười hai trược n�y chỉ đại thừa c�. T�y theo hai ph�p hơn k�m của c�i m� Phật gi�o h�a m� thị hiện lập ra khai hợp kh�c nhau. Ngũ trược chỉ căn cứ v�o tướng uế độ. Tăng nghĩa m�n : n�i chung cho cả tiểu thừa đại thừa cũng c�.
Kiếp trược v� Thời trược ở đ�y tức l� Kiếp trược.�
Ch�ng sinh trược v� Nan h�a ch�ng sinh trược tức l� Ch�ng sinh trược.�
Phiền n�o v� Thuyết chủng chủng phiền n�o tức Phiền n�o trược.�
Mệnh� tức mệnh trược.�
Ngoại đạo loạn trược tức l� Kiến trược.
T�m trược n�y tức l� Ngũ trược. C�n bốn loại kh�c tức Tam thừa sai biệt trược, Bất tịnh quốc độ trược, Ma trược v� Ma nghiệp trược chẳng phải l� bao gồm trong ngũ trược.�
Ngũ trược căn cứ v�o sự hơn trội, đ� quả thực l� tạp nhiễm. Mười hai trược th� chung cho cả Năng h�a v� Năng chướng, v� đ� l� Phật thị hiện.�
Nếu theo kinh Tỳ Ni Mẫu th� trong ngũ trược kh�ng c� Kiến trược, nhưng lại đặt ra Nghiệp trược. Nếu theo kinh n�y th� Phiền n�o v� Nghiệp, mỗi thứ l� một trược. Trong quả th� chia l�m ba :
1/ Ch�nh b�o thể, đ� gọi l� Mệnh trược.
2/ Nội b�o thể, đ� gọi l� Ch�ng sinh trược.
3/ Ngoại quả thể, đ� l� Kiếp trược.
Chướng căn cứ v�o loại giống nhau, hợp lại lập th�nh ba chướng, hoặc gộp th�m Ph�p chướng nữa. Trược th� căn cứ v�o cặn b� uế tạp hoặc gộp lại hoặc t�ch ra, t�y cơ m� kh�c nhau, khiến sinh ch�n sợ, chẳng thể bắt bẻ.�
Thập Địa luận, quyển thứ nhất n�i rằng : Thanh tịnh c� nghĩa l� Bất trược. Trược c� s�u loại, l�a c�c trược đ� n�n gọi l� thanh tịnh :
1) Bất dục trược.
2) Uy nghi trược.
3) C�i trược.
4) Dị tưởng trược, v� khởi t�m đố thắng, t�m ph� hoại.
5) Bất t�c c�ng đức trược, v� thiện căn b� nhỏ, t�m chẳng th�ch trụ ở trong thuyết� ấy.
6) Si trược, chỉ ngu si v.v�
Đ�y chỉ căn cứ v�o H�nh trược, chứ chẳng phải căn cứ chung v�o c�c ph�p, v� c� s�u thứ đối trị l� : l�a giải đ�i, nghi�m, tịnh, ki�n cố, c�ng đức cụ t�c, tr� cụ t�c. C� s�u thứ sở trị n�y n�n lập ra s�u trược, chẳng cần h�a hội. C�n lại th� như chương kh�c, v� sợ rườm n�n dừng.
Theo ph�p th� Phật xuất hiện, ắt phải v�o thời Ngũ trược. Cho n�n n�i rằng Phật xuất ở thời Ngũ trược �c thế.
Hỏi 1 : v� nguy�n nh�n g� m� Phật Di Lặc sinh v�o l�c ch�ng sinh thọ t�m vạn tuổi, c�n Phật Th�ch Ca lại xuất hiện v�o l�c ch�ng sinh thọ một trăm�
tuổi ?
Đ�p : v� nguyện lực kh�c nhau. V� đều l� trược thế, c�ng h�a tam thừa, trước quyền sau thực, đều l� h�a th�n.�
Nếu c�c B�o Phật v� H�a Phật chẳng h�a nhị thừa đ�ng c�ch trước quyền sau thực, th� chưa hẳn l� trược thời Phật mới xuất thế.�
Nếu h�a nhị thừa, trước quyền sau thực, ắt trược thời xuất thế, v� �c sinh kh� h�a, dần dần mới nhập đạo.�
Đ�y n�i trược, c� nghĩa l� v�o trong kiếp giảm dần sinh năm thứ n�y, th� gọi l� Trược thời (thời � trược). Cho n�n Phật Di Lặc, l�c kiếp bắt đầu giảm tới t�m vạn tuổi, dần dần hướng tới ngũ trược, mới xuất thế.
Cho n�n chẳng cứ phải tới l�c người chỉ thọ hai ba mươi tuổi, tai vạ nhỏ khởi l�n mới gọi l� Kiếp trược. N�n c�c Luận n�i rằng : kiếp giảm, Phật ra đời, kiếp tăng thời Chuyển lu�n vương.
Hỏi 2 : nếu l�c kiếp giảm Phật mới ra đời, kiếp tăng thời l� Chuyển lu�n vương, thế sao Tương Khư v� Di Lặc lại c�ng thời ? Lại nữa, Phật chẳng xuất gia th� hẳn sẽ l�m Lu�n vương. T�m con của Nhật Nguyệt Đăng Minh đều thống trị Tứ thi�n hạ. Thế sao gọi l� kiếp giảm ?
Đ�p : Vua Tương Khư xuất thế l�c kiếp tăng, thọ mệnh d�i n�n gặp Phật Di Lặc, chứ chẳng phải l� Phật Di Lặc xuất thế v�o thời chẳng giảm. Th�m nữa Phật nếu chẳng xuất gia th� hẳn l� ở ng�i vị Kim lu�n vương, nhưng chẳng phải Ng�i định l�m. Nghĩa l� chuyện t�m con của Phật Đăng Minh cũng giống như thế, v� đ� l� b�o th�n, n�n cũng chẳng sai. Đ�y n�i Kim Lu�n ắt kiếp tăng mới xuất, c�n l�c Ng�n, Đồng Thiết lu�n vương xuất thế th� chẳng nhất định. Bởi vậy kh�ng lo thời Lu�n vương th� Phật diệt. Tuổi thọ con người một trăm năm l� thời Thiết lu�n vương vậy.
*
-Kinh văn : �Như vậy X� Lợi Phất� tới �ph�n biệt thuyết tam�.�
T�n rằng : dưới l� giải th�ch về ngũ trược, l� do đ� khiến Phật ra đời, nhắc lại ngũ trược đ� được thuyết minh, được n�u ra trước đ�y, cho n�n n�i l� �Như vậy�.
��Thời loạn kiếp trược� : giải th�ch kiếp trược n�i tr�n : thời đ�i r�t, dịch bệnh, binh đao�.
�Ch�ng sinh cấu trọng� : Cấu, chỉ Lục cấu (s�u thứ dơ d�y nhơ bẩn). � nhiễm th�n t�m, điểm nhiễm bất tịnh th� gọi l� Cấu. Tăng cường kh� ph� th� gọi l� Trọng.�
Lục cấu gồm :�
�1) Hại��������� 2) Hận 3)N�o
�4) Xiểm������ 5) Cuống����� 6) Ki�u.
�Th�ch l�m tổn n�o đối với hữu t�nh th� gọi l� Hại.�
Trước th� do tức giận, rồi kết th�nh th� o�n dai dẳng chẳng bỏ th� gọi l� Hận.�
Nhớ điều �c xưa, chạm nghịch duy�n nay, t�m liền hằn học, hay thốt ra những lời ầm ỹ, hung bạo, th� bỉ, ch�m chọc s�i m�c th� gọi l� N�o.�
Ba thứ n�y lấy S�n l�m thể.
Cạm bẫy người kh�c, hoặc giấu lỗi m�nh, hoặc lấy � người, giả b�y vẻ kh�c, th�m hiểm quắt qu�o th� gọi l� Xiểm.�
Để kiếm lợi danh, giả vờ biểu hiện l� c� đức, quỉ quyệt dối tr� th� gọi l� Cuống (lừa dối, bịp bợm).�
� n�i kẻ kiểu cuống l� kẻ trong t�m chứa mưu m� kh�c, v� thường hay thể hiện ra sự t� mệnh chẳng thật.
Hai thứ n�y lấy hai ph�p Tham Si l�m thể.
Nhiễm trước rất s�u đối với sự thịnh đạt của bản th�n, say sưa ngạo mạn th� gọi l� Ki�u. Ki�u lấy Tham l�m thể.
Do c�c ch�ng sinh s�u cấu nghi�m trọng, chẳng biết Sa m�n, chẳng tu thiện ph�p, n�n gọi l� Ch�ng sinh trược.
�Xan, tham, tật, đố � : tức l� Phiền n�o trược.
Đam m� chấp trước đối với t�i ph�p đ� c� được, chẳng thể huệ xả, bủn xỉn giấu k�n th� gọi l� Xan (keo kiệt, bủn xỉn).�
Đối với những thứ m�nh chưa c� được, hoặc đ� c� đủ m� c�n mong muốn th�m nhiều th� gọi l� Tham.�
Xan dẫu tức l� tham, nhưng v� tham l� đối với những thứ đ� được hoặc chưa được đều nhiễm trước, mong muốn được c�c thứ kh�c, n�n chia l�m hai m�n.
* Chữ Tật [ 嫉 ] c� ba �m Tất, Tuất, Tật (nay đọc �m Tật) c� khi viết l� [������ ] , c� nghĩa l� độc hại (Tật: c� nghĩa l� gh�t).�
Liều chết v� danh lợi của bản th�n m�nh, chẳng chịu nổi trước sự thịnh đạt của người kh�c, đố kỵ buồn bực th� gọi l� Tật đố (ghen gh�t).�
Tật tuy tức� l� Đố, song duy�n tha ch�nh ph�p danh thể th� gọi l� Tật, c�n duy�n tha vinh lạc danh lợi th� gọi l� Đố.�
* S�ch Thuyết Văn, Ngọc Thi�n giải th�ch rằng : hại hiền th� gọi l� Tật, hại sắc th� gọi l� Đố.
�Th�nh tựu c�c bất thiện căn� : Bất thiện căn c� ba thứ, đ� l� Tham, S�n, Si. Do đủ hai nghĩa m� lập ra Bất thiện căn :
a) Đ� l� Căn bản phiền n�o c� thể sinh ra những thứ kh�c. Loại c�c T�y hoặc ra, chẳng được đặt v�o đ�y.
b) Khắp s�u thức đều c� lỗi lầm s�u rộng. C�n Mạn, Kiến, Nghi chẳng phải l� Bất thiện căn, v� chỉ � căn mới c�.
Do đủ hai nghĩa n�y, n�n chỉ c� ba thứ tr�n mới gọi l� Bất thiện căn. Căn đ�y c� nghĩa l� xuất sinh, v� sinh ra �c duy�n cũng l� Phiền n�o trược. Chỉ n�i tam trược, chẳng thuyết Kiến, Mệnh trược, v� Kiếp trược bao gồm cả Mệnh trược bởi lẽ khi đ�i kh�t, binh đao, tật bệnh th� mệnh phần nhiều đoản. C�n Phiền n�o trược th� bao gồm cả Kiến trược rồi v� khi n�u ra c�i gốc l� Bất thiện căn phiền n�o th� đ� bao gồm hết thảy phiền n�o rồi.�
Do ở thời ấy nh�n thi�n giảm thiểu, �c đạo th�m nhiều, ch�ng sinh rốt cuộc kh� thể gi�o h�a bằng đại thừa, n�n đ� phải d�ng Tr� phương tiện đem một Phật thừa ph�n biệt n�i th�nh ba thừa để khiến ch�ng sinh dần dần nhập đạo.
Cho n�n kinh n�i rằng, chỉ t�n th�n Phật thừa, th� ch�ng sinh kh�ng khổ chẳng thể t�n thụ, n�n d�ng phương tiện m� thuyết.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �chẳng phải B�ch chi Phật�.
T�n rằng : dưới đ�y l� giải th�ch điều nghi thứ hai.�
Điều nghi thứ hai n�i : Như Lai đ� chẳng thuyết cho kẻ Tăng thượng mạn. L�m sao m� biết đ� l� Tăng thượng mạn ?
Trong văn c� 3 phần :
- Phần đầu n�i r� về tướng chẳng phải l� ch�n th�nh nhị thừa.
- Phần sau n�i r� về tướng kẻ Tăng thượng mạn.
- Phần cuối kết luận về tướng ch�n th�nh nhị thừa.
Đ�y l� phần đầu.�
Thanh văn, B�ch chi ch�n th�nh Th� tịch nếu gặp Phật th� phần nhiều sẽ chẳng ngu về ph�p, số Bất định t�nh trong bọn họ c� thể hồi t�m, chẳng kể gần xa ắt c� thể nghe biết việc Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t.�
C�n hạng tự cho m�nh l� ch�n th�nh nhị thừa m� được gặp Phật th� lại chẳng nghe biết về việc Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t. Đ� chẳng phải l� hạng th�nh đệ tử của Phật, cũng chẳng phải l� ch�n th�nh nhị thừa.�
*
-Kinh văn : �Lại nữa X� Lợi Phất�� tới� �đều l� người Tăng thượng mạn�.�
T�n rằng : đ�y l� n�i r� về tướng của kẻ Tăng thượng mạn.�
Ph�m phu được Đệ tứ thiền chưa l�a tam giới nhiễm m� đ� tự cho l� bậc ch�n th�nh nhị thừa l� A la h�n, l� th�n cuối c�ng cứu c�nh Niết b�n, chẳng cầu ch�nh gi�c, t�m chẳng tin theo, đ� l� Tăng thượng mạn.
*
-Kinh văn : �V� sao vậy?�� tới� �kh�ng c� xứ đ�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận về tướng� ch�n th�nh nhị thừa.�
Chỉ c� h�ng ch�n th�nh m� gặp ta th� mới ph�t � Th� tịch, phần nhiều l� hạng người chẳng ngu về ph�p, tuy chẳng thể thực h�nh, nhưng nghe cũng tin. V� l� Bất định chủng t�nh về l� th� tin, nếu tu th� gi�c, n�n l� bậc ch�n th�nh nhị thừa. Nếu chẳng tin th� kh�ng c� xứ ấy, v� đ� l� phi đạo l�.
C�n �Th� tịch� c� nghĩa l� chẳng thể chứng nhập, ban đầu vẫn chưa tin gọi l� tổn hao kinh sợ, quay về với đạo th� sinh nghi, sau mới tin v� trở th�nh chẳng ngu về ph�p. Cho n�n, ở đ�y mới kết luận rằng : Chẳng tin nhất thừa, kh�ng c� xứ ấy.
*
-Kinh văn : �Trừ sau khi Phật diệt độ, hiện tiền kh�ng Phật�.�
T�n rằng : dưới đ�y giải th�ch về mối nghi thứ ba : thế n�o th� kham thuyết ?�
V� c� kẻ nghi ngờ, theo Phật nghe ph�p m� sinh b�ng t�m : Như� Lai lẽ n�o l� người chẳng kham thuyết ph�p ? V� sao ?
C�u n�y � n�i rằng : cũng c� bậc th�nh nhị thừa ch�n thực th� tịch m� ngu về ph�p, nghe ph�p lại phỉ b�ng, cũng chẳng nghe biết việc Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t. Thế tức l� Thế t�n chẳng thể h�a được. Vậy th� Phật lẽ n�o l� người chẳng kham thuyết ph�p ? M� lại đ� l� người chẳng kham thuyết ph�p th� l� cớ�
sao ?
N�i c�ch kh�c th� : v� sao Thế t�n c� thể kham nổi việc thuyết ph�p cho ch�ng sinh v� được gọi l� Chủng tr� ?�
Phật đ�p rằng : �Trừ sau Phật diệt độ, hiện tiền kh�ng c� Phật. Tuy ch�n Th� tịch m� gặp ta th� phần nhiều chẳng ngu về ph�p, đều nhất định nghe biết việc Phật gi�o h�a Bồ t�t. Nếu chẳng gặp ta m� Th� tịch, th� c� kẻ ngu về ph�p m� chẳng thể biết rằng Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t�.
Đoạn văn n�y c� ba phần : ban đầu l� n�u, kế l� giải th�ch, sau c�ng l� kết th�nh. Tr�n đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �V� sao vậy ?�� tới� �người ấy kh� được�.
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch phần n�u l�n ở trước.�
Sau khi ta diệt độ rồi, v� kh�ng c� duy�n l�nh, phương tiện thiện xảo để dẫn dụ, cho n�n c�c th� tịch phần nhiều ngu về ph�p, đối với việc thụ tr� giải nghĩa những kinh n�y sẽ kh� m� được, v� chẳng hiểu �. N�n sau khi ta diệt độ sẽ c� ch�n th�nh nhị thừa chẳng nghe chẳng biết việc Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t.
*
-Kinh văn : �Nếu gặp Phật kh�c��� tới�� �liền được hiểu r��.�
T�n rằng : đ�y kết th�nh nghĩa trước.
Hạng ngu ph�p n�y nếu sau khi ta diệt độ m� gặp được Phật kh�c phương tiện thuyết h�a th� sẽ được hiểu r� ph�p n�y, n�n cũng c� thể biết được l� Phật chỉ gi�o h�a Bồ t�t. Nếu chẳng gặp Phật th� c� kẻ chẳng biết. Cho n�n ta nay chẳng phải l� chẳng kham thuyết v.v�
N�n Du Gi� n�i : Nếu đ� kiến lập A lại da thức, y v�o V� sắc giới th� cũng nhập diệt định, v� tin c� tạng thức chẳng đoạn tuyệt.�
Hoặc nghi n�y chẳng phải l� nghi Th� tịch, m� tức l� nghi Phật v� sao đ� chẳng h�a được hạng Tăng thượng mạn, Thế t�n lẽ n�o l� người chẳng kham thuyết ph�p ? V� sao ? Đ�y giải th�ch n�i: Ta tại thế ắt gi�o h�a được, trừ sau khi ta diệt độ v.v�
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất�� tới� �chỉ một Phật thừa�.
T�n rằng : dưới đ�y l� giải th�ch về mối nghi thứ tư,� nghi rằng : trước thuyết ba thừa, nay thuyết l� một. Trước thuyết ph�p kh�c, nay thuyết ph�p kh�c, v� sao Thế t�n chẳng th�nh vọng ngữ ?�
Phật đ�p rằng : �Ta đ� chứng giải c�n ngươi ho�n to�n chưa biết, hạnh vị chưa tới, chỉ n�n nhất t�m tin điều ta n�i, v� ngươi mới ph�t t�m bước đầu h�y cứ tin tưởng�.�
A la h�n hồi t�m, trải hai vạn kiếp mới tới được địa vị bắt đầu t�n t�m trong ba đại A tăng kỳ kiếp. Chỉ n�n tin tưởng, chớ n�n nghi hoặc, lời Phật kh�ng dối, l� chỉ nhất thừa. V� bất định chủng t�nh cứu c�nh th�nh quả tr� cũng chỉ c� nhất thừa, kh�ng c� nhị thừa.�
B�t Nh� luận n�i rằng : Phật thuyết bốn sự, kh�ng hề hư vọng : Bồ đề, thụ k�, tiểu thừa, đại thừa. Nay tức đại thừa v� thụ k�, n�n th�nh Bất vọng ngữ.
Phẩm n�y thoạt ti�n t�n th�n Ph�p diệu v� Ph�p sư diệu. Đ� c� phần Định nghi. Ở phần Định k� c� bốn mối nghi n�y.�
Mối nghi đầu ti�n nảy sinh ở mục Dữ k� (thụ k� cho) : ở trong thời n�o, đầu n�i phương tiện, về sau lại thuyết ch�n thực ?
�Mối nghi thứ hai nảy sinh ở phần Thủ k� (nhận lấy sự thụ k�) : v� c� kẻ Tăng thượng mạn từ trong cử tọa đứng dậy bỏ đi. L�m sao m� biết điều� đ� ?�
Nếu căn cứ v�o c�ch giải th�ch ban đầu, th� mối ngờ thứ ba ở phần Nh�n k� m� sinh. T�m Phật vốn định thuyết cho người nhị thừa chẳng phải l� hạng ngu về ph�p, n�n sinh ra mối nghi n�y : v� sao m� kham thuyết ? Nếu căn cứ v�o c�ch giải th�ch sau th� cũng nảy sinh từ việc Thủ k�.�
Mối nghi thứ tư nảy sinh ở tất cả, nghi rằng : v� lần thuyết đầu v� lần thuyết sau tr�i ngược nhau, cớ sao chẳng th�nh vọng ngữ ?
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n�� tới� �Ưu b� di chẳng tin�.�
T�n rằng : dưới đ�y c� 121 tụng, trong đ� :
+ 3 tụng cuối nhập phẩm đệ tứ, đoạn �khuyến ph�t hỷ t�m, khiến biết l�m Phật�.
+ 118 tụng đầu, tụng trường h�ng đoạn thứ ba �khơi thực tướng n�y, gợi quyền m�n kia� v� chia l�m hai phần :�
�115 tụng đầu tụng về hai k� (Thủ k� v� Dữ k�) đ�� �n�i ở tr�n.
�3 tụng cuối tụng về ph� bốn� �nghi.�
Trong phần đầu lại chia l�m hai phần :�
a) 4 tụng đầu, tụng về trong việc Thủ k�, kẻ �c r�t lui.
b) 111 tụng sau, tụng về việc thụ k� cho (Dữ k�).
�Trong 4 tụng đầu :
�1 tụng, tụng về hạng� �Tăng thượng mạn.
�3 tụng sau, tụng về tội căn s�u� nặng.�
�Bốn tụng n�y theo thứ tự, tụng về Mạn, Phạm, Ph�, Chướng (chỉ Tăng thượng mạn, phạm giới, ph� tội, chướng ph�p).
Đ�y l� tụng về mạn : người xuất gia lấy việc chứng được đạo l�m đầu. Mới được �t đ� cho l� được nhiều, th� chỉ l� khởi Tăng thượng mạn.�
Nam tử tại tục (tức Ưu b� tắc) thường hay chấp ng�, c� t�m l� cậy m�nh, tự cao, n�n sinh ra ng� mạn.�
Nữ nh�n tại tục (tức Ưu b� di) phần nhiều hay sinh ra ti mạn, kh�ng nương dựa v�o thắng đạo, �t chấp ng� nhưng hay t�y thuận chồng v� b� bạn, cũng ho�i nghi chẳng tin.
*
-Kinh văn : �H�ng bốn ch�ng như vậy�� tới� �c� khuyết lậu về giới�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 3 tụng, tụng về tội căn s�u nặng, ph�n biệt ba thứ : phạm giới, ph� tội (che giấu tội lỗi) v� ph�p chướng.�
Đ�y l� n�i về phạm giới :�
Nếu phạm �t th� gọi l� khuyết, nếu phạm nhiều th� gọi l� lậu, v� đ�ng ch� tr�ch.�
Hoại giới th� gọi l� khuyết. Hoại kiến th� gọi l� lậu, c� phiền n�o lậu khởi m� vẫn chẳng thấy chẳng biết, cậy m�nh tự cao.�
Trong giới đ� n�i : trừ Tăng thượng mạn, tự xưng đắc th�nh mới phạm tội nặng. Cho n�n lỗi lầm n�y chẳng phải Thi la, chẳng thanh tịnh, n�n Tam muội chẳng hiện tiền nhiếp.
Nay n�i tướng chung của việc phạm giới v� thuyết về tướng chẳng biết phạm giới.
*
-Kinh văn : �Che giữ t� vết m�nh�� tới� �uy đức Phật phải đi�.�
T�n rằng : đ�y l� ph� tội (che giấu tội lỗi).
Trong ngọc c� gợn th� gọi l� vết (H�). Ngo�i ngọc c� tật th� gọi l� t�, Phạm giới cũng giống như thế, bị đời ch� như t�, trong c� lỗi như vết.�
Lỗi về th�n ngữ th� như t�, tức l� khuyết. Lỗi trong nội t�m th� như vết, tức l� lậu n�i ở tr�n.
Phạm T�nh tội, gọi l� vết (H�). Phạm Gi� tội, gọi l� t�.�
Tật ở bề ngo�i của ngọc lẽ ra n�n d�ng chữ T� thuọ�c bộ Ngọc, nay d�ng chữ T� chỉ tật bệnh, chỉ người trong ph�p c� bệnh phiền n�o cũng giống như ngọc c� vết. Dụ v� Ph�p kết hợp với nhau m� thuyết. T� l� bệnh, n�n bao che giữ g�n chẳng phơi b�y ra, đ�y v� với việc che giấu tội lỗi của m�nh.
B� rượu th� gọi l� Tao, l� thứ cực kỳ trầm trược. M�ng gạo th� gọi l� Khang (c�m), l� thứ rẻ mạt v� dụng (v� với hạng Tăng thượng mạn), chẳng những l� hạng Tiểu tr�, m� c�n l� hạng tự � h�nh động tr�i với đạo ph�p. Phật đ� d�ng uy m� gạt ch�ng ra, khiến ch�ng phải r�t lui bỏ đi. E rằng ch�ng nghe diệu ph�p rồi sẽ phỉ b�ng lại c�ng th�m tội, v� �ch cho ch�ng, n�n Phật đ� uy bức ch�ng khiến ch�ng đứng dậy bỏ ra đi.
*
-Kinh văn : �Người n�y �t ph�c đức� tới �chỉ c� thứ ch�n thực�.�
T�n rằng : đ�y l� ph�p chướng. V� xưa g�y nghiệp thiếu ph�p, ph�p chướng tại th�n, n�n chẳng kham nổi việc nghe ph�p.�
* Tiển : c� nghĩa l� �t. Hai chữ Thiểu [鮮� ,����� ], d�ng chữ n�o cũng đều được cả.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất kh�o nghe !�� tới� �m� thuyết cho ch�ng sinh�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ hai gồm 111 tụng, tụng về việc thụ k� cho.�
Trường h�ng ở trước c� 6 phần, cho n�n ở đ�y cũng chia 111 b�i tụng l�m 6 phần :
1/- 6 tụng, tụng về Thuyết.
2/- 7 tụng rưỡi, tụng về Khiến trụ lại.
3/- 1 tụng rưỡi, tụng về Gi�.
4/- 18 tụng rưỡi, tụng về �Y v�o những nghĩa n�o�
5/- 70 tụng rưỡi, tụng về Y ph�p .
6/- 7 tụng, tụng về � �chưa nghe th� khiến được nghe�.
�Ở trong s�u điều tr�n c� sự bất đồng. Cho n�n c� tụng rằng :
S�u Thuyết, bảy rưỡi Trụ,
Đến một tụng rưỡi Gi�,
Mười t�m rưỡi Những g�,
Bảy mươi rưỡi, Bảy hai.
Trong 6 tụng đầu về Thuyết, chia l�m hai phần :
� 4 tụng rưỡi, tụng về � �V� sao vậy ?� Dưới l� văn giải th�ch.
� 1 tụng rưỡi, tụng về � �T�y nghi m� thuyết, � th� kh� hiểu� đ� n�u ra ở tr�n.
Trong phần đầu lại chia l�m ba :
- 1 tụng, tụng về v� số phương tiện.
- 2 tụng, tụng về v� v�n nh�n duy�n, th� dụ, ng�n từ. Tức l� th� dụ, nh�n duy�n, qu�n niệm, phương tiện vậy.�
- 1 tụng rưỡi, tụng về diễn thuyết c�c ph�p.
Đ�y l� phần đầu.�
Trong trường h�ng ở trước đ� n�u l�n rằng : �chư Phật t�y nghi m� thuyết�. Trong giải th�ch n�i : �Ta d�ng v� số phương tiện�.� Nay tụng n�y giải th�ch rằng : �chư Phật sở đắc ph�p v� lượng phương tiện lực�.
Thế l� trước sau l�m r� nghĩa� cho nhau, tự tha n�u bật cho nhau, cũng chẳng tr�i ngược nhau.
*
-Kinh văn : �Điều ch�ng sinh t�m niệm� tới �khiến thảy đều hoan hỉ�.�
T�n rằng : đ�y�l� 2 tụng, tụng về nhiều loại nh�n duy�n v.v� . Trong n�y c� hai :
� Tụng đầu, tụng về tri cơ (biết cơ).
� Tụng sau tụng về nh�n duy�n, th� dụ.
T�m sở niệm, sở h�nh đạo, đ� l� biến th� h�nh.�
Chư dục l� chủng chủng thắng giải.�
Chư t�nh l� chủng chủng thắng giới.
Nghiệp thiện �c đời trước l� Xứ, Phi xứ v� Tự nghiệp.�
N�i Phật c� ngũ tr� lực, đ� l� chủng chủng qu�n niệm, v� c� khả năng� biết được năm loại n�y của ch�ng sinh, d�ng nh�n duy�n, th� dụ, ng�n từ, phương tiện thuyết ph�p khiến cho họ đều hoan hỉ.
Đ�y l� giải th�ch nguy�n do c�c loại ng�n từ đ� n�i ở tr�n.
*
-Kinh văn : �Hoặc thuyết Tu đa la�� tới� �Kinh Ưu ba đề x�.�
T�n rằng : một tụng rưỡi tụng về diễn thuyết chư ph�p. Căn cứ về c�c chỗ n�i về mười hai bộ kinh, th� c� thứ tự như� sau :
1. Khế kinh : kinh gọi l� Tu đa la.
2. Ứng tụng : kinh gọi l� Kỳ dạ.
3. K� biệt : trong đ�y kh�ng c�.
4. Ph�ng tụng : kinh gọi l� Gi� đ�.
5. Tự thuyết : trong đ�y kh�ng c�.
6. Duy�n khởi : kinh gọi l� nh�n duy�n.
7. Th� dụ :
�Ba t�n8. Bản sự :��� �gọi n�y giống ở đ�y.
9. Bản sinh :�
���� 10. Phương quảng : ở đ�y kh�ng c�.
���� 11. Hi ph�p : kinh gọi l� Vị tằng hữu.
���� 12. Luận nghị : kinh gọi l� Ưu ba đề x� kinh.
Ở đ�y, d�ng ba m�n ph�n biệt :
�A. Biện tướng B. Th�ch danh. C. Sai biệt.
A. Biện tướng :
1. Khế kinh� c� hai tướng :
a) Th�ng;�� b) Biệt.�
Kinh Niết B�n n�i rằng : Từ �t�i nghe như vầy� cho tới �hoan hỉ phụng h�nh�, hết thảy như vậy gọi l� Tu đa la, thu nhiếp hết 12 thứ th� gọi l� Th�ng tướng, v� d�ng gi�o m� qu�n th�ng cả l� v� việc Nhiếp sinh.�
Đối Ph�p Luận n�i rằng : d�ng trường h�ng tổ chức th�nh văn để n�i qua về nghĩa cần phải thuyết th� gọi l� Khế kinh.�
Đ�y chỉ l� trường h�ng th� gọi l� Biệt tướng, Kệ tụng th� chẳng bao gồm trong loại Khế kinh biệt tướng.
2. Ứng tụng c� hai tướng:
1) Để l�m lợi �ch cho sau n�y.
2) N�i r� nghĩa chưa trọn trước đ�.
�Đối Ph�p v.v� n�i rằng : trong c�c kinh hoặc ở giữa hoặc ở cuối, d�ng tụng tụng lại nghĩa trường h�ng ph�a trước, th� gọi l� �ch hậu lai (l�m lợi �ch cho sau n�y).�
Lại n�i rằng : nếu l� kinh chẳng liễu nghĩa th� phải d�ng tụng để giải th�ch th�m, v� tuy trường h�ng đ� thuyết, nhưng nghĩa chưa trọn, cho n�n gọi l� �N�i r� nghĩa chưa trọn trước đ�.�
Kinh Niết B�n chỉ thuyết về một nghĩa đầu.
3. K� biệt c� ba tướng:
1) K� nh�n quả sinh tử của đệ tử.
2) Ph�n minh k� nghĩa th�m mật.
3) K� sự Bồ t�t sẽ th�nh Phật.
�Đối Trị luận v.v� n�i rằng : Đ� l� chỉ ở chốn n�y, c�c th�nh đệ tử đ� gi� từ qu� khứ th� ghi nhận, ph�n biệt sự kh�c biệt ở nơi sinh do đạo đức hoặc lỗi lầm của họ. Đ� l� k� về nh�n quả sinh tử của đệ tử.�
�Lại n�i : Th�m nữa, kinh liễu nghĩa gọi l� K� biệt, v� k� biệt khai thị nghĩa th�m mật. Tức l� loại thứ hai k� nghĩa th�m mật. N�n bản luận n�y n�i rằng : Thụ k� c� bốn thứ, đ� l� Quyết định t�m, Nh�n, Thủ k� v� Dữ k� v.v�
�Kinh Niết B�n n�i : Như� Lai thụ k� cho bậc đại nh�n : N�y �ng A Dật Đa ! Tới thời vị lai c� vị vua Tương Khư, �ng sẽ ở v�o đời ấy m� được th�nh Phật v� gọi l� Di Lặc. Đ� l� K� biệt kinh. Đ� l� loại thứ ba : k� sẽ th�nh Phật.
4. Ph�ng tụng :
Về tướng của Ph�ng tụng, th� Hiển Dương luận v.v� n�i rằng : Đ� l� chỉ trong c�c kinh chẳng phải l� d�ng trường h�ng n�i thẳng ra, m� l� d�ng một c�u m� kết th�nh, hoặc thuyết bằng hai, ba, bốn, năm, s�u c�u v.v� . Đ� đều l� Ph�ng tụng.
5. Tự thuyết :
Về tướng Tự thuyết, Du Gi� v.v� n�i : Đ� l� chỉ trong n�y kh�ng n�i r� người thỉnh, để khiến cho sau n�y ch�nh ph�p được trụ l�u d�i, để ch�nh gi�o trụ l�u d�i, n�n chẳng thỉnh m� vẫn thuyết, đ� đều gọi l� Tự thuyết.
6. Duy�n khởi : c� ba tướng :
� Nh�n thỉnh m� thuyết.
� Nh�n phạm m� chế giới.
� Nh�n sự m� thuyết ph�p.
�Đối Trị luận n�i : Nh�n duy�n c� nghĩa l� Nh�n thỉnh m� thuyết. Lại c� Nh�n duy�n chế lập học xứ, tức l� nghĩa thứ hai gọi l� Duy�n khởi.�
Kinh Niết B�n n�i : Đ� l� c�c nguy�n nh�n căn bản m� c�c kinh kệ dựa v�o, như chuyện nước X� Vệ c� một đấng trượng phu giăng lưới bắt chim, bắt được rồi lại thả ra, Thế t�n biết nh�n duy�n gốc ngọn chuyện đ� b�n thuyết kệ rằng :
Chớ khinh tội nhỏ ,
Cho l� kh�ng vạ,
Giọt nước tuy nhỏ,
Dần đầy chum cả.
Đ� gọi l� Duy�n khởi, tức l� loại thứ ba : Nh�n sự� m� thuyết ph�p.
7. Th� dụ :
Về tướng của Th� dụ, Du Gi� luận n�i : Đ� l� chỉ tất cả c�c th� dụ d�ng để thuyết ph�p ở trong c�c kinh luật.
8. Bản sự :
Về tướng của Bản sự Du Gi� luận n�i : Đ� l� tất cả c�c sự hoặc l� về người hoặc l� về ph�p thời trước, trừ phần bản sinh m� Phật tuy�n thuyết.
Trong Kinh Niết B�n chỉ thuyết V�ng ph�p (ph�p thời qu� khứ) như �Ph�p m� ta c� thể n�i khi xuất thế gọi l� Giới kinh, Phật C�u L�u Tần c� t�n gọi l� Cam Lộ Cổ (trống cam lộ), Phật C�u Na H�m M�u Ni c� t�n gọi l� Ph�p K�nh (gương ph�p), Phật Ca Diếp l�c đ� gọi l� Ph�n Biệt Kh�ng�. Chẳng thuyết về V�ng nh�n (người thời qu� khứ). Đ� l� căn cứ v�o sự thực m� qu�n th�ng vậy.
9. Bản sinh :
Về tướng của Bản sinh, th� Hiển Dương luận n�i : C� nghĩa l� ở trong n�y tuy�n thuyết về Thế t�n v�o đời qu� khứ� ở những nơi chốn đ� hoặc tử hoặc sinh, đ� tu h�nh hạnh Bồ t�t, tu h�nh hạnh kh� tu h�nh, đ� gọi l� Bản sinh. N�i về th�n hay hạnh l�c Phật l� Bồ t�t, đ� đều l� Bản sinh.
�Trong Kinh Niết B�n chỉ n�i về th�n thời qu� khứ của Bồ t�t, chẳng thuyết về hạnh thời qu� khứ của Bồ t�t : l�m hươu, l�m gấu, l�m nai, l�m thỏ thậm ch� n�i rộng ra l�m chim Kim X� v.v�
10. Phương quảng:� c� hai tướng :
1) Thuyết về đạo Bồ t�t.
2) Ph�p rộng v� nhiều, v� cực kỳ cao cả, v� thời gian l�u d�i xa x�i.
Đ�y chung với Thanh văn, cũng c� Phương quảng. Nay lấy Niết b�n c� đủ cả hai tướng tr�n l�m ch�nh.
11. Hi ph�p :
Tướng của Hi ph�p chỉ trong c�c kinh tuy�n thuyết tất cả c�c Cộng đức, bất Cộng đức của chư Phật c�ng th�nh đệ tử t�m ch�ng v� c�c ph�p tối th� thắng, đặc biệt kinh dị kh�c. Đ� l� Hi ph�p.
Trong Kinh Niết B�n chỉ thuyết về sự t�ch của Phật : như chuyện l�c Phật mới gi�ng sinh liền bước bảy bước, ph�ng đại quang minh chiếu khắp 10 phương, khỉ d�ng mật, ch� trắng nghe ph�p, ma biến th�nh tr�u xanh đi trong b�t s�nh, khiến đụng v�o c�y hải đường m� kh�ng hề thương tổn. Chỉ thuyết về c�c sự hiếm c� của đệ tử v� những người chẳng phải l� đệ tử, đ� đều gọi l� Hi ph�p.
12. Luận nghị : c� hai tướng :
� Một l� Phật tự thuyết.
� Hai l� đệ tử thuyết.
Du Gi� luận n�i : Đ� l� chỉ việc tuần ho�n nghi�n cứu khảo hạch Ma Đ�t L� Ca trong c�c kinh điển. Mọi Liễu nghĩa kinh đều gọi l� Ma Đ�t L� Ca. C� nghĩa l� ở chỗ đ�, Thế t�n tự m�nh ph�n biệt rộng ph�p tướng.
Th�m nữa, th�nh đệ tử đ� thấy được đế t�ch (dấu vết của ch�n l�) rồi, căn cứ v�o điều tự m�nh chứng được, kh�ng đi�n đảo ph�n biệt thể t�nh c�c ph�p. Đ� cũng gọi l� Ma Đ�t L� Ca, cũng gọi l� A T� Đạt Mạ. Nay đ�y tạm dẫn nghĩa bao qu�t trọn theo kinh văn. C�n gi�o ri�ng kh�c, sợ rườm, chẳng dẫn.
B. Th�ch danh (giải th�ch danh tự).
B.1. Giải th�ch tổng danh (t�n chung).�
Ti�n đức (chỉ c�c vị cao tăng thời xưa) dịch l� Thập Nhị bộ kinh.�
Bộ bao gồm hai nghĩa :�
1. Bộ trật (chỉ Bộ của s�ch vở, v� dụ bộ luận Du Gi�).
2. Bộ loại (tức chủng loại). Đ�y l� Bộ loại, v� mười hai nghĩa loại, c� sự kh�c biệt nhau.
�Người xưa nghi ngờ n�i rằng đ� l� chỉ 12 bộ s�ch kinh điển. Do đ� m� Đạo sĩ thuyết 36 bộ. Bọn Trang L�o mỗi hạng c� một bộ.�
Nay n�i l� 12 phần gi�o, phần l� ph�n đoạn, v� văn nghĩa sai biệt c� 12 phần đoạn.
Lại n�i : gọi l� Kinh th� lầm với Khế kinh. Nay dịch l� Gi�o thập nhị (12 phần gi�o) th� kh�ng c�n lẫn nữa, đ� l� c�ch giải th�ch k�m theo số.
B.2. Giải th�ch biệt danh (giải th�ch t�n ri�ng) :�
Tổng loại chia l�m ba loại :
1) Ứng tụng, Ph�ng tụng, Tự thuyết, Duy�n khởi, Hi ph�p, Phương quảng : s�u danh từ n�y chỉ l� Y chủ th�ch, v� l� �ứng tr�ng thuật tụng� cho tới �phương l� chi quảng�.
2) Ri�ng một loại Nghị luận chỉ l� Tr� nghiệp th�ch, v� thể của luận tức l� nghị. Hoặc Ph�ng tụng cũng l� Tr� nghiệp th�ch, v� l� khả ph�ng khả tụng, kh�c với Ứng tụng v� tụng kia l� gi�o, tụng n�y l� ng�n.
3) Khế kinh, K� biệt, Th� dụ, Bản sự, Bản sinh : năm danh từ n�y th�ng dụng cả hai c�ch giải th�ch : Y chủ th�ch v� Tr� nghiệp th�ch, v� c� khả năng khế hợp tức l� kinh, m� kinh khế hợp với l� bản thể tức sinh bản thế chi sinh.
C. Sai biệt :
1.� Thể sai biệt.��������� 2. Gi�o sai biệt.
1. Thể sai biệt :
�Thể sai biệt� c� nghĩa l� trong Ứng tụng nhất định kh�ng c� Ph�ng tụng. Trong Ph�ng tụng nhất định kh�ng c� Ứng tụng, v� trước sau kh�c nhau, đơn k�p kh�c nhau. Trong Bản sự nhất định kh�ng c� Bản sinh, trong Bản sinh nhất định kh�ng c� Bản sự, v� thầy tr� kh�c nhau.
Bốn bộ n�y chỉ c� 11, c�n t�m bộ kh�c đều đủ 12, v� t�y theo sở ứng m� c� tướng sai biệt n�i tr�n. Kinh Niết B�n n�i : Bắt đầu từ �như vầy� tới �phụng h�nh� ở cuối đều l� Tu đa la, n�n th�ng cả 12, v� đ� kh�ng c� biệt tướng v� chỉ lấy trường h�ng l�m Khế kinh, hai Kệ th� chẳng phải. Ngo�i ra bảy gi�o kh�c đều đủ 12.�
Căn cứ v�o đ�y th� c� thể biết được : trong Ứng tụng c� 11. Phẩm Th� Dụ n�i rằng : �X� Lợi Phất đời sau sẽ th�nh Phật Phổ Tr�, t�n hiệu l� Hoa Quang, sẽ độ v� lượng ch�ng� tức l� c� Ứng tụng của K� biệt.�
Trong Ứng tụng cũng c� Tự thuyết.� Phẩm Phương Tiện n�i : �Thế H�ng chẳng thể lường, chư thi�n v� người đời, hết thảy lo�i ch�ng sinh, đều kh�ng thể biết Phật�� đ� tức l� Ứng tụng của Tự thuyết.
Trong Ứng tụng cũng c� Duy�n khởi. Phẩm Phương Tiện n�i : �N�y X� Lợi Phất h�y lắng nghe, chư Phật được v� lượng ph�p d�ng lực phương tiện m� thuyết cho ch�ng sinh�. Đ� tức l� Ứng tụng của Nh�n duy�n, v� nh�n Thu Tử thỉnh m� thuyết ph�p.�
Trong Ứng tụng cũng c� Th� dụ, v� như trưởng giả c� một ng�i nh� lớn, v� nh� ấy l�u ng�y n�n lại đổ n�t v.v� . Đ� tức l� Ứng tụng của Th� dụ.
Trong Ứng tụng cũng c� Bản sự. Phẩm� Tựa n�i : �Sau khi Phật đ� diệt độ, kẻ lười nh�c l� ngươi. Ph�p sư� Diệu Quang l� th�n ta ng�y nay�. Đ� tức l� Ứng tụng Bản sự�.�
Trong Ứng tụng cũng c� Bản sinh. Phẩm Thường Bất Khinh n�i : �Bất Khinh thời đ� tức l� th�n ta�. Đ� tức l� Ứng tụng bản sinh.
Trong Ứng tụng cũng c� Phương quảng. Phẩm Phương Tiện n�i rằng : �Trong c�i Phật ở mười phương, chỉ c� ph�p nhất thừa, kh�ng c� nhị, cũng kh�ng c� tam, trừ khi Phật phương tiện thuyết�. Đ� tức l� Ứng tụng của Phương quảng.�
Trong Ứng tụng cũng c� Hi ph�p. Phẩm H�a Th�nh n�i : �Đại Th�ng Tr� Thắng Phật mười kiếp ngồi ở đạo tr�ng, Phật ph�p chẳng hiện tiền, chẳng được th�nh Phật đạo�. Đ� tức l� Ứng tụng của Hi ph�p.
Trong Ứng tụng cũng c� Nghị luận. Phẩm Thọ Lượng n�i rằng : ch�ng sinh đ� t�n phục, chất trực, � đ� nhu nhuyễn, nhất t�m muốn thấy Phật, chẳng tiếc th�n mạng. Bấy giờ ta c�ng ch�ng tăng đều ra n�i Linh Thứu. Bấy giờ ta bảo với ch�ng sinh rằng : thường tại đ�y, chẳng diệt. Nhờ sức phương tiện n�n thị hiện th�nh c� diệt, kh�ng diệt�. Đ�y tức l� Ứng tụng của Nghị luận.
C�n ba gi�o kh�c đều c� 11, cứ theo đ�y th� c� thể biết được. Song trong kinh n�y c� đủ 12 phần, cả bộ đều l� th�ng tướng Khế kinh. N�i lại chỗ nghĩa đ� th� đều l� Ứng tụng. C�c chỗ thụ k�, giải nghĩa th�m mật đều l� K� biệt. Trong phẩm H�a Th�nh, Đ�ng phương Phạm Thi�n d�ng kệ tụng m� n�i rằng :�
Thế t�n rất hiếm c�,
Kh� c� thể được gặp,
Đủ v� lượng c�ng đức,
Cứu hộ được hết thảy v.v�
Đ�y đều l� Ph�ng tụng. Phần đầu phẩm Phương Tiện đều l� Tự thuyết, cho n�n b�i kệ trước đ� n�i :
Chẳng hỏi m� tự thuyết,
Ca ngợi đạo sở h�nh.
Thu Tử ba lần thỉnh, Di Lặc ba lần thỉnh v.v� , c�c chỗ n�i về quyền, thực đều l� Duy�n khởi.�
Phẩm Th� Dụ v.v�� đều l� Th� dụ.�
C�c chỗ thuyết về sự qu� khứ của c�c đệ tử đều l� Bản sự.�
C�c chỗ Phật tự n�i về c�c sự trong qu� khứ của bản th�n Phật đều l� Bản sinh.�
C�c chỗ thuyết về nhất thừa đều l� Phương quảng.�
C�c chỗ n�i về thị hiện thần th�ng đều l� Hi ph�p.�
Trong phẩm Thọ Lượng, Phật tự n�i đi n�i lại về tướng ba th�n, c� thể gọi l� Luận nghị.
2. Gi�o sai biệt :
Gi�o sai biệt c� nghĩa l� :
1) Đại thừa đủ cả 12, tiểu thừa chỉ c� 9 phần gi�o. Đ� tức l� kinh văn n�y. Tiểu thừa chỉ kh�ng c� ba loại Thụ k�, Tự thuyết v� Phương quảng. Bất gi� đại thừa c� 12 phần.
2) Tiểu thừa đủ cả 12 phần, đại thừa chỉ c� 9.�
Kinh Niết B�n, quyển thứ ba n�i : �Hộ đại thừa th� thụ tr� 9 bộ, ở đ� chừa ra Nh�n duy�n, Th� dụ v� Nghị luận�. Bất gi� tiểu thừa c� 12 phần.
3) Đại thừa đủ cả, Tiểu thừa chỉ c� 11. Du Gi�, quyển 38 n�i : �một phần Phương quảng chỉ c� Bồ t�t tạng mới c�, c�n c�c phần kh�c th� Thanh văn tạng cũng c�.
4) Đại thừa 1, tiểu thừa 11. Du Gi� quyển 85 n�i : �trừ một gi�o phần Phương quảng, c�c phần kh�c gọi l� Thanh văn thừa tương ứng Khế kinh�.
V� sao văn n�y (chỉ kinh Ph�p Hoa), về đại thừa th� đủ cả 12 phần gi�o, đối tiểu thừa th� chỉ c� 9 gi�o phần ?�
V� căn cứ v�o việc thụ k� cho đệ tử được th�nh Phật th� gọi l� K� biệt. N�i Thanh văn kh�ng c� K� biệt, v� họ trước ti�n chưa cầu đại Bồ đề, v� như đem của b�u m� ph� cho người ngu xem th� người ngu sẽ ch� cười. Thanh văn nghe k� cũng giống y như thế, cho n�n n�i l� kh�ng c� (K� biệt), chứ chẳng phải l� K� biệt về c�c sự sinh tử thời qu� khứ của đệ tử cũng kh�ng c� nốt.
Lại nữa, Thanh văn thừa phần nhiều nghe ph�p n�ng, nếu chẳng đợi họ thỉnh m� đ� thuyết ngay th� họ sẽ sinh ra ki�u mạn. N�i l� kh�ng c� Tự thuyết, kỳ thực vẫn c�.
�Lại nữa, người Thanh văn chỉ chứng tiểu quả chẳng được ch�nh gi�c, về L� chẳng phải l� ch� cực, về Hạnh chẳng rộng r�i bao la, n�n n�i l� kh�ng� c� Phương quảng, nhưng kỳ thực vẫn c�, đ� l� Phương quảng của ch�nh ph�p quảng trần (ch�nh ph�p được tr�nh b�y rộng r�i). Cho n�n trong tụng n�y chỉ thuyết cho Thanh văn 9 bộ nhưng L� th�ng cả 12 bộ.
� Trong kinh Niết B�n �Tiểu thừa đủ cả, đại thừa chỉ ch�n�: nh�n phạm m� chế giới, thuyết l� Nh�n duy�n, Bồ t�t kh�ng phạm, n�n lược đi m� n�i l� kh�ng c�. Chẳng phải l� kh�ng c� Duy�n khởi nh�n thỉnh, nh�n sự m� thuyết ph�p.�
X�t ra việc n�i th� dụ l� để khai thị cho c�c hạng trung v� hạ căn, c�n như Thu Tử l� bậc thượng phẩm lợi căn phần nhiều chẳng đợi phải th� dụ, huống hồ l� c�c Bồ t�t đa phần chẳng cần, cho n�n n�i l� kh�ng c�, nhưng về l� m� n�i cũng vẫn c�.�
Lại nữa đại Bồ t�t t�nh đều lợi căn, chỉ n�u t�ng chỉ l� hiểu ngay, chẳng cần phải hỏi mới sinh Tuệ t�m. Cho n�n n�i l� kh�ng c� Luận nghị nhưng theo l� thực ra chẳng phải l� kh�ng c�.�
Lại nữa Hộ ph�p th� hay tụng Tố Đ�t L�m tạng. Duy�n khởi, Th� dụ phần nhiều l� Điều phục tạng. Luận nghị phần nhiều l� gồm trong Đối ph�p tạng. Cho n�n n�i đại thừa chỉ 9, nhưng theo l� chẳng phải l� kh�ng c� đủ 12 phần gi�o.�
� Du Gi� quyển 38 �Đại thừa đủ cả, tiểu thừa chỉ 11� : đối với tiểu thừa, cũng k� biệt c�c sự thời qu� khứ của đệ tử v� cũng chẳng đợi phải thỉnh, v� Phật bi th�m, cho n�n c� đủ cả K� biệt v� Tự thuyết v.v� do vậy m� c� 11 phần, kh�ng c� Phương quảng v� chẳng cầu ch�nh gi�c. Thuyết l� th� thiển th� gọi l� kh�ng c�, chứ thực ra th� vẫn c�.
� Văn Du Gi� quyển 85 kh�ng kh�c g� tr�n đ�y. Song d�ng 11 phần gi�o thuyết cho Thanh văn, đối lại d�ng Phương quảng thuyết cho Bồ t�t, chẳng phải l� Bồ t�t tạng kh�ng c� 11 phần gi�o kh�c. Đ� đều l� t�y ở nghĩa một sự kh�c biệt m� thuyết về số kh�c nhau. Theo l� th� thực ra hai tạng Thanh văn v� Bồ t�t đều đủ cả 12 phần gi�o.�
Nay t�y theo sự cần thiết m� ph�n biệt qua. C�n sự giải th�ch rộng kh�c th� như chương. Đ� l� điều cần biết.
*
-Kinh văn : �Độn căn ưa tiểu ph�p�� tới� �thuyết Niết b�n cho họ�.
T�n rằng : đ�y l� một tụng rưỡi, tụng về việc t�y nghi sở thuyết, � th� kh� hiểu trong phần đ� n�u ra ở tr�n.�
Nếu n�i sơ qua th� do năm nghĩa :
1) Độn căn kh� ngộ.
2) Th�ch Tiểu sợ Đại.
3) Đam m� sinh tử, chẳng mong xuất thế.�
4) Gặp duy�n chẳng tu.�
5) Hiện bị c�c nỗi khỗ bức b�ch.
�Do năm nghĩa n�y m� thuyết về Niết b�n cho họ. V� độn căn n�n đắm trước sinh tử, dẫu gặp chư Phật ng�y xưa đ� gi�o h�a cho, nhưng chẳng tu h�nh đạo th�m diệu l� đại thừa. Do họ l�m �c n�n l�i về bị khổ. Do khuy�n l�a khổ n�n đầu ti�n thuyết cho họ về Niết b�n nhị thừa.
Cho n�n phẩm T�n Giải n�i thoạt đầu gặp Phật, rồi l�i về lưu chuyển trong v�ng sinh tử, sau đ� được h�a độ bằng nhị thừa. Đ� ch�nh l� giống với ở đ�y.
*
-Kinh văn : �Ta b�y phương tiện n�y�� tới� �sẽ được th�nh Phật đạo�.
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn thứ hai n�i về mục Khiến trụ, l� mục thứ tư, gồm c� 7 tụng rưỡi, trong đ� chia ra l�m 4 phần :
- 1 tụng l� phần n�u.
- 1 tụng l� giải th�ch.
- 4 tụng rưỡi l� phần hội.
- 1 tụng l� khuy�n trụ.
Đ�y l� phần n�u.
Đầu ti�n đặt ra nhị thừa l� quyền thừa, cốt l� để khiến họ cứu c�nh nhập v�o Phật tuệ, trụ ở nhất thừa.
*
-Kinh văn : �Bởi vậy chưa từng thuyết� tới�� �quyết định thuyết đại thừa�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch về Hội n�u l�n trước đ�y : �Trước đ�y, căn ngươi chưa ch�n chưa ngộ đại thừa, chẳng đ�ng để thuyết cho. Nay ngươi căn cơ đ� ch�n, ch�nh đ� đến l�c, n�n mới thuyết cho�. Giống như phẩm H�a Th�nh n�i : �N�y c�c Tỳ kheo ! Nếu Như Lai tự biết đ� tới l�c Niết b�n, ch�ng lại thanh tịnh t�n giải, ki�n cố liễu đạt Kh�ng ph�p, th�m nhập thiền định, th� sẽ triệu tập c�c Bồ t�t c�ng Thanh văn ch�ng m� thuyết cho họ kinh n�y�.�
Thế gian kh�ng c� chuyện nhị thừa m� được diệt độ. Chỉ c� nhất thừa được diệt độ m� th�i.
-Kinh văn : �Ch�n bộ ph�p của ta�� tới� �bởi thế thuyết kinh n�y�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� phần Hội, gồm 4 tụng rưỡi, chia l�m ba phần :
a) 1 tụng rưỡi n�i r� về Tiểu ph�p (chỉ ph�p tiểu thừa) chẳng phải l� ch�n thừa, thuyết v� đại bản (căn bản của đại thừa).
b) 1 tụng rưỡi n�i r� Đại ph�p thắng diệu, thuyết cho thắng nh�n.
c) 2 tụng kết luận về Nh�n ph�p thắng diệu, khuy�n bỏ Nh�n ph�p phi diệu; t�y thuận sơ cơ, thuyết 9 bộ n�y để nhập đại bản, chứ chẳng phải l� cứu c�nh. Bởi thế, n�n trụ ở đại thừa.
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �C� Phật tử t�m tịnh�� tới� �thuyết kinh đại thừa n�y�.�
T�n rằng : n�i r� Đại ph�p thắng diệu thuyết cho thắng nh�n (người hơn), khuy�n bỏ ph�p k�m chớ l�m kẻ �c.�
Hết thảy Bồ t�t d� l� đốn ngộ hay tiệm ngộ đều gọi l� Phật tử. Loại n�y c� 5 đức :�
1) T�m tịnh, chuy�n cầu đại thừa cầu tr� tuệ Phật, chẳng ưa thứ k�m cỏi, v� đ� trừ được hai chướng.�
2) Nhu nhuyễn, nh�n l�ng nhẫn nại chịu đựng được vất vả, c� thể l�m được đại nghiệp, v� tinh tiến cần c� kh�ng ngừng.�
3) Lợi căn, t�nh hay cứu khổ, cho người kh�c vui, muốn hết thảy b�nh đẳng nghe ph�p ch�ng ngộ nhập.�
4) Từ l�u gặp được duy�n l�nh ở nơi v� lượng chư Phật, hằng tự trau giồi cho được s�ng l�ng.�
5) Tu h�nh đạo th�m diệu, đồng thời tu cả ph�c lẫn tuệ, cả bảo qui lẫn ch�n gi�c.
Ph�t Bồ Đề T�m Kinh n�i rằng c� đủ 10 loại ph�p c� thể ph�t t�m Bồ đề :�
1) Th�n cận thiện hữu.
2) C�ng d�ng chư Phật.
3) Tu tập thiện căn.
4) Ch� cầu thắng ph�p.
5) T�m thường nhu h�a.
6) Gặp khổ, nhẫn được.
7) Từ bi thuần hậu.
8) Th�m t�m b�nh đẳng.
9) Y�u th�ch đại thừa.
10) Cầu Phật tr� tuệ.
Tất cả 10 ph�p n�y đều bao gồm trong năm đức tr�n :
� T�m tịnh, bao gồm hai c�u �Y�u th�ch đại thừa, Cầu Phật tr� tuệ�.�
� Nhu nhuyễn, bao gồm hai c�u �T�m thường nhu h�a, Gặp khổ nhẫn được�.
� Lợi căn, bao gồm hai c�u �Từ bi thuần hậu, Th�m t�m b�nh đẳng�.
� Gặp được duy�n l�nh nơi v� lượng Phật sở, bao gồm hai c�u �Th�n cận thiện hữu, C�ng d�ng chư� Phật�.
� H�nh đạo th�m diệu, bao gồm hai c�u �Tu tập thiện căn, Ch� cầu thắng ph�p�.
�Người n�o c� đủ năm đức n�y, th�nh đệ tử c� 10 ph�p n�y, th� mới thuyết đại thừa cho người đ� để khiến họ ph�t th� (ph�t t�m hướng theo).
*
-Kinh văn : �Ta k� người như vậy�� tới� �n�n thuyết cho đại thừa�.�
T�n rằng : kết luận phải th�nh tựu hai thứ Thắng diệu (tức nh�n ph�p), khuy�n h�y xả bỏ hai thứ Phi diệu (cũng chỉ nh�n ph�p).�
K� (ghi nhận) người c� năm đức tới đời sau sẽ th�nh Phật, v� th�m t�m niệm Phật, tu tr� tịnh giới.
Niệm Phật c� hai c�ch :
a) Ngữ niệm (d�ng ng�n ngữ m� niệm).
b) T�m niệm (niệm thầm trong t�m).
Hoặc t�m duy�n sự Phật, cầu nguyện Phật cứu độ, hy vọng th�nh Phật đạo, tr� niệm l� th�n (tức ph�p th�n) cầu chứng, diệt chướng. Định tuệ đ� như thế, lại tr� tịnh giới, ba học đ� th�nh, n�n Phật k� cho. Những người như thế nghe thấy được Phật thuận l�ng n�n hoan hỉ. Phật đ� biết r� t�m tư của họ, n�n thuyết về đại thừa cho họ.
*
-Kinh văn : �Thanh văn hay Bồ t�t�� tới� �đều th�nh Phật chớ nghi�.�
T�n rằng : đ�y l� khuy�n h�y trụ lại (khuyến trụ). T�n th�n lợi �ch của việc nghe ph�p, khuy�n h�y trụ ở đại thừa.
*
-Kinh văn : �Trong mười phương c�i Phật�� tới� �dẫn đạo cho ch�ng sinh�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ ba, gồm 1 tụng rưỡi, tụng về mục thứ s�u l� Gi�.
�Kh�ng hai� c� nghĩa l� kh�ng c� thừa thứ hai l� thừa Độc gi�c.
�Kh�ng ba� c� nghĩa l� kh�ng c� thừa thứ ba l� thừa Thanh văn.�
T�nh từ hơn đến k�m th� Phật thừa l� thừa đầu (tức thừa thứ nhất). Đ�y l� căn cứ v�o ch�n l� kh�ng c� hai Cực thừa, trừ phương tiện thuyết. Trong phương tiện thuyết c� thể c� ba, v� mượn ba danh để dẫn đạo ch�ng sinh.
D�ng giả danh l� xe hươu, xe d� để dẫn dắt ch�ng sinh ra khỏi nh� lửa, chứ chẳng phải thật sự c� hai thứ đ�. Để độ ch�ng sinh, ở đ�y thuyết về Niết b�n Bồ đề nhị thừa, c�c thứ ấy đều kh�ng c� thực thể, đều gọi l� giả danh. Song Niết b�n c� thể chứng được v� Phược trừ được. Nhưng Chủng tr� chẳng th�nh l� v� kh�ng gi�c ngộ. Cho họ nhập H�a th�nh để họ khỏi khổ. C�n xe hươu, xe d� c� danh m� chẳng c� thu hoạch.
Hỏi : ba sự gọi l� Đại B�t. Chỉ được giải tho�t m� gọi l� nhập H�a th�nh. Nhị Kh�ng tr� gọi l� xe tr�u, chỉ được Sinh Kh�ng tr� m� lại thượng l�n xe hươu, xe d� ư ?
Đ�p : giải tho�t khỏi c�c nỗi khổ, mới gọi l� nhập H�a th�nh. Nhị thừa kh�ng c� Chủng tr�, n�n chẳng �thượng� xe hươu, xe d�. Th�m nữa về giải tho�t th� ba thừa đều c�ng diệt khổ. Họ (chỉ nhị thừa) cũng được dự phần mang danh l� Nhập. Song Ch�n tr� chủng loại chỉ ri�ng Phật mới vi�n m�n. Cho n�n tuy họ cũng được dự phần giải tho�t nhưng chẳng gọi l� �thượng�. X�t về l�, thực ra kh�ng c� g� kh�c cả. Th�m nữa, nh�n quả, Hoặc chướng họ đều trừ cả, n�n giải tho�t H�a th�nh gọi l� tạm nhập. Nhưng nh�n quả Tr� chướng họ chẳng diệt, n�n chẳng n�i l� được Chủng tr�.
*
-Kinh văn : �V� thuyết Phật tr� tuệ�� tới�� �m� tế độ ch�ng sinh !�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn thứ tư gồm 18 tụng rưỡi, tụng về mục thứ ba �Y v�o những nghĩa g�. Trong đ� c� hai phần :
� 1 tụng rưỡi, tụng về việc n�u l�n một đại sự.�
� 17 tụng, tụng về Khai Thị Ngộ Nhập đ� n�i ở tr�n.�
Đ�y l� phần đầu.�
Tr� tuệ của Phật như tr�n đ� n�i tổng cộng c� 5 loại. Nay đ�y chỉ thuyết về Phật quả nhị ph�p Bồ đề, Niết b�n. Tr� t�nh, Tuệ dụng gộp lại gọi l� Tr� tuệ.�
Hoặc chỉ l� ch�n tr�, chẳng chấp ch�n như.� Phật xuất thế l� để n�i r� một thứ n�y, khiến ch�ng sinh hăm hở đi theo. Chỉ c� một Thực n�y l� cứu c�nh cực quả Thắng diệu v� thượng. C�n nhị thừa th� thể chẳng phải l� ch�n cực cứu c�nh Thắng diệu. N�n phần hạ văn của kinh n�y d�ng năm độ trước kia để so đọ với kinh n�y, v� chẳng thuyết về B�t nh�, n�n rốt cuộc chẳng d�ng Tiểu thừa để tế độ ch�ng sinh.
Hoặc l� một sự n�y chỉ n�i về Tr� t�nh. Trong Kinh Niết B�n phẩm Sư Tử Hống n�i : � Phật t�nh tức Kh�ng, Kh�ng tức Tr� tuệ. Do đ� Tr� t�nh cũng gọi l� Tr� tuệ�. Nay ở đ�y phần nhiều lấy c�ch giải th�ch đầu ti�n l�m ch�nh, v� nhị thừa kh�ng c�, n�n đ� n�i l� � c�n nhị thừa th� chẳng phải l� ch�n cực...��
Cho n�n biết rằng �chẳng phải l� ph� Tam�, m� l� �hội Tam quy Nhất�, nghĩa l� gom cả ba c�i lại để quy về một c�i.�
*
-Kinh văn : �Phật tự trụ đại thừa�� tới� �lấy đ� độ ch�ng sinh�.�
T�n rằng : 17 tụng ở dưới l� tụng về Khai Thị Ngộ Nhập, chia l�m bốn :
a. 1 tụng về Khai. b. 5 tụng về Ngộ.
c. 1 tụng về Nhập. d. 10 tụng về Thị.
Đ�y l� phần đầu.�
Đại thừa gom cả ch�n l� Ch�nh tr�, nhờ đ� Phật th�n hằng an xử ở Niết b�n Bồ đề n�y, gọi l� Trụ.�
Trụ c� nghĩa l� y chỉ an xử.�
Sở đắc chỉ l� Ph�p th�n ch�n l�.�
Hoặc l� đại thừa chỉ lấy ch�n l� Ch�nh tr� chứng hội, đ� gọi l� Trụ, v� Ph�p th�n đ� mu�n đức đầy đủ ch�n đức t�nh. Cho n�n B�o th�n Phật đ� từng d�ng v� lượng Định Tuệ để trang nghi�m đ�ng như Ph�p th�n l� m� Phật đ� chứng được.
Định tức l� Ph�c. Tuệ tức l� Tr� vậy. Nhiếp tr� hết thảy mọi đức hữu vi, trong tỏ ch�n l� Niết b�n đ� m�n, ch�n tr� b�n sinh, đầy đủ Ph�c Tuệ trang nghi�m, Bồ đề lại m�n, đức của bản th�n đ� vẹn. N�n d�ng hai ph�p m� khơi gợi cho ch�ng sinh, đ� gọi l� Độ. N�i r� hai thể t�nh l� v� thượng, n�n khiến cho ch�ng sinh ưa th�ch.
*
-Kinh văn : �Tự chứng đạo v� thượng�� tới� �sự n�y � chẳng thể được!�.�
T�n rằng : dưới c� 5 tụng, tụng về Ngộ. Trong đ� chia l�m ba :�
- 1 tụng rưỡi n�i r� l� B�nh đẳng.�
- 2 tụng rưỡi n�i r� Thắng đức.�
- 1 tụng, tụng về khiến cho gi�c ngộ.
�Đ�y l� phần đầu.�
Đạo v� thượng, đ� l� ch�nh tr�, v� l� th� thắng.�
V� thượng đại thừa, đ� l� ch�n l�, v� l� th� thắng.�
Ở đ�y c� hai � :
a) Từ �V� thượng� qu�n th�ng cả hai xứ (đạo v� thừa).
b) Đều b�nh đẳng, kh�ng chấp Năng, Sở, v� kh�ng c� sự kh�c biệt Tự v� Tha, Vật v� Ng�.
Th�m nữa, đại thừa tức l� Đạo v� thượng, v� vận dụng thắng. Phật đ� chứng l� tr� b�nh đẳng đ� th� l�m g� c�n c� Tự, Tha, Vật, Ng� hai loại kh�c biệt.�
Nội tr� nếu chẳng b�nh đẳng th� tự m�nh chấp lấy đại thừa. Ngoại tr� nếu chẳng b�nh đẳng th� khiến người kh�c chấp lấy tiểu thừa. Thế th� đoạ v�o tội Xan ph�p (bủn xỉn về ph�p), tham cầu danh lợi, Hoặc vẫn chưa hết, l�m sao c� thể gọi l� chứng được Ch�nh gi�c đại thừa chở rộng hết thảy. Thế l� chẳng được.
*
Kinh văn : �Nếu người n�o tin Phật� tới �m� ri�ng kh�ng c� sợ�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 2 tụng rưỡi n�i r� Thắng đức, c� hai phần :�
� 1 tụng rưỡi đầu n�i r� c�i đức trong th� l�a nhiễm kh�ng c� điều g� sợ sệt.
� 1 tụng sau n�i r� c�i đức ngo�i th� trang nghi�m, thuyết Thực ph�p.
Đ�y l� phần đầu.�
Nếu người n�o tin Phật, đ� l� bắt đầu ph�t t�m. Qui Phật c� nghĩa l� sau đ� tu ch�nh hạnh. Như Lai chẳng phải v� kẻ kia x�c phạm� dối nạt khinh rẻ m� chẳng truyền thụ ph�p đại thừa, chỉ gi�o h�a cho họ bằng ph�p tiểu thừa, cũng chẳng lừa phỉnh họ, ban đầu hứa cho họ ph�p đại thừa m� sau lại chẳng cho.
V� sao vậy ? V� Phật kh�ng tham lam tiếc rẻ đại thừa m� lừa dối chẳng cho, cũng kh�ng ghen gh�t sợ họ chứng Đại m� dối lừa họ, v� Phật đ� đoạn được điều �c trong mọi ph�p. �c đ�y l� phiền n�o, nghiệp, khổ v� sinh tử �c ph�p đều đ� đoạn hẳn. Đ� kh�ng c� c�c sự như đ� n�i tr�n, ch�nh tr� vi�n m�n, n�n ở mười phương đều kh�ng c� điều g� sợ sệt, l�m Sư tử gầm : �Ta l� bậc Nhất thiết tr�, Nhất thiết kiến, B�nh đẳng h�a�.�
Nếu c� c�c sự n�i tr�n, �c đ� chưa hết, tr� quả chưa tr�n, th� l�m sao m� c� thể cất tiếng gầm v� �y ở mười phương được ? Cho n�n trong tục ngữ c� c�u : �Cha thấy con giỏi, tiếc chẳng c� nhiều con�. Tự ngo�i n�o tiếc, n�n kh�ng tham lam ghen gh�t.
*
-Kinh văn : �Ta d�ng tướng nghi�m th�n�� tới� �v� thuyết Thực tướng ấn�.
T�n rằng : đ�y l� n�i r� đức ngo�i trang nghi�m, thuyết Thực ph�p.�
H�nh h�i tướng hảo đoan nghi�m th�n m�nh. Th�n quang, tr� quang lại c� thể soi s�ng hai loại thế gian : Kh� thế gian v� Ch�ng sinh thế gian. Do đ� m� người thế gian đều t�n k�nh ta, gọi ta l� Thế Gian Giải.�
Nếu trong c� nhiễm, th� ngo�i kh�ng c� tướng n�y. Ngo�i hiện tướng n�y, chứng tỏ trong kh�ng c� nhiễm. Cho n�n nay ta thuyết Thực tướng ấn.�
Thực tướng ấn l� chỉ c�i l� Nhị Kh�ng của đại thừa, v� L� ấn n�y ấn Đại gi�o. Đại thừa dứt kho�t l� thắng thực, chứ chẳng phải l� quyền như trong tiểu thừa thuyết ba ph�p ấn, ấn định gi�o ph�p.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết�� tới� �bằng như ta kh�ng kh�c�.�
T�n rằng : một tụng n�y ,tụng về khiến Ngộ.
�Ngươi n�n như ta ngộ ch�n tr� đại thừa m� trước kia ngươi chẳng biết, ta xưa đ� đặt lời thệ nguyện sao cho hết thảy ch�ng sinh được như ta kh�ng kh�c, ta nguyện khiến họ tỏ ngộ�.�
Nguyện đ�y c� nghĩa l� lấy T�n Dục thắng giải l�m T�nh.
*
-Kinh văn : �Như ta xưa đ� nguyện�� tới� �đều khiến nhập Phật đạo�.�
T�n rằng : một tụng n�y, tụng về khiến Nhập.�
Nay quả đ� m�n, đ� toại nguyện xưa, n�n h�a độ cho ch�ng sinh nhập v�o Phật đạo.�
Đạo đ�y c� nghĩa l� Nh�n. V� khiến nhập vị B�t địa hoặc Sơ địa chẳng tho�i chuyển, đ� l� Nh�n để th�nh quả Phật.
*
-Kinh văn : �Nếu ta gặp ch�ng sinh� tới �m� hoặc, chẳng thụ gi�o�.�
T�n rằng : dưới c� 10 tụng, tụng về Thị. C� hai phần :
� Đầu ti�n l� 8 tụng, tụng về Thị, � ban đầu bất đồng.
� Sau đ� l� 2 tụng, tụng về Thị, � sau lại tương đồng.
�Phần đầu lại c� ba :�
- 1 tụng biểu thị � bất đồng.
- 6 tụng biểu thị tướng bất đồng.
- 1 tụng kết luận về bất đồng.
�Đ�y l� phần đầu.�
Nếu chỉ d�ng đại thừa để gi�o h�a hết thảy ch�ng sinh th� :�
- Đối với hạng tr� giả th� c� thể như thế được.
- Nhưng hạng ngu si v� tr� th� sẽ học sai l�m bậy, t�m m� muội chẳng tin, nghi hoặc phỉ b�ng, hoạt b�t ngược lại c�ng tăng th�m điều �c, kh�ng thể tiếp nhận được, cũng v� như đổ ch�n nước v�o chỗ l�m tr�n đường rồi thả c�i ch�n v�o th� ch�n sẽ bị mắc cạn vậy, do đ� lại c�ng tăng th�m c�i lỗi của người ngu.
Cho n�n chẳng gi�o h�a thuần bằng đại thừa.
*
-Kinh văn : �Ta biết ch�ng sinh n�y� tới �v� si �i sinh n�o�.�
T�n rằng : dưới c� 6 tụng chỉ r� tướng bất đồng. Trong chia l�m hai phần :
� Phần đầu l� 1 tụng n�u r� v� kh�ng thiện c� �c, cho n�n bất đồng.
� Phần sau l� 5 tụng giải th�ch v� c� �c kh�ng thiện, n�n bất đồng.
�Đ�y l� phần đầu.
Chưa từng tu thiện bản : tức l� thiện căn phương tiện xuất thế, từ v� thủy tuy c� khởi l�n nhưng phần nhiều l� tăm tối h�n k�m, chỉ sinh được thiện m� kh�ng c� nh�n v� lậu, do đắm trước năm cảnh, ki�n chấp chẳng chịu xả bỏ, lấy đ� l�m duy�n, Si liền ph�t nghiệp, �i liền nhuận sinh. Cho n�n mọi khổ n�o, khổ thụ thuộc c�c chi sinh, l�o, bệnh, tử trong c�c lần sinh tử c�ng th�m tăng trưởng.
Do kh�ng c� thiện bản l�m phương tiện xuất thế, nhưng lại c� hai thứ Si �i l�m nh�n khiến đắm trước năm Dục cảnh chẳng chịu xả bỏ. Ph�t nghiệp v� minh phần nhiều do m� ở trong m� ph�t. Nhuận sinh tham �i phần nhiều do năm Dục m� sinh.�
Nay căn cứ v�o Dục giới, v� minh ph�t nghiệp, gọi chung l� Trước Dục, v� nhấn mạnh v�o� chỗ nghi�m trọng vậy.
*
-Kinh văn : �V� nh�n duy�n c�c dục�� tới� �đời đời thường tăng trưởng�.�
T�n rằng : dưới l� 5 tụng giải th�ch v� c� �c kh�ng thiện n�n bất đồng.�
Trong c� hai phần :�
-� Phần đầu l� 4 tụng n�i về c� �c n�n bất�� đồng.�
- Phần sau l� 1 tụng n�i về kh�ng thiện n�n bất đồng.�
Trong phần đầu lại chia l�m hai :
a) Đầu ti�n l� 1 tụng rưỡi, n�i r� do ở trong v�ng trần tục, đắm đuối năm Dục, cho n�n bất đồng.�
b) Sau đến 2 tụng rưỡi, n�i r� v� cầu t� xuất ly, h�nh sai học nhảm, n�n bất đồng.
Phần đầu n�y do c�c Dục n�n to�n khởi nghiệp bất thiện, sa đọa v�o nẻo �c ; do tạp nghiệp n�n lu�n hồi trong s�u nẻo, chịu đủ mọi nỗi khổ, v� bốn lo�i sinh trưởng đều c� nghiệp, v� ba khổ, năm khổ, t�m khổ bức b�ch.
Chỉ ri�ng về c�c nỗi khổ hiện tại trong một lần sinh m� b�n, cho n�n n�i rằng Vi h�nh thụ thai đời đời thường tăng trưởng.�
Vi : đ�y c� nghĩa l� b� nhỏ k�m cỏi yếu ớt.
Thai : chỉ thai tạng, bất tịnh, bị quấn bọc đ�ng ch�n đ�ng gh�t v� sinh ra b� nhỏ k�m cỏi.
�Du Gi� luận n�i rằng : Mới thụ sinh th� ở Trung hữu. Trung hữu d�i nhất l� bảy ng�y sẽ mệnh chung.� Nhiều nhất chẳng qua chỉ trụ bảy lần bảy ng�y (tức 7 x 7 = 49 ng�y).�
Tạo nghiệp �c th� Trung hữu như �nh d� đen hoặc như đ�m tối. Tạo thiện nghiệp th� như �nh �o trắng hoặc như đ�m s�ng. T�y tướng sẽ sinh, sở trụ v� ngại, thấy đồng loại v� nơi sẽ sinh của m�nh.
�Kẻ tạo �c th� mắt phải nh�n c�c thứ bất tịnh, sấp mặt m� đi. Nếu được sinh thi�n th� ngửa mặt hướng l�n tr�n. Sinh v�o c�i người th� mặt nh�n ngang m� đi. Nếu g�y tội bất luật nghi, phải sinh trong địa ngục, th� nh�n thấy đồng loại cũ, mừng rỡ chạy đến rồi bị n�u giữ mắc mớ. C�i quỉ, lo�i b�ng sinh chỉ to�n l� khổ cũng thế.�
Nếu l� tạp nghiệp kh�c, th� t�y theo nghiệp thiện hay �c sinh trưởng chốn n�o, đối với cha mẹ, t�y nam t�y nữ m� sinh ưu sinh hỷ. V� nhuận đương sinh, nắm di thể của mẹ cha, l�c m� say liền bị n�u giữ vướng mắc.
Trong v�ng bảy ng�y th� gọi l� Kiết Th�ch Lam, ở phương đ�y gọi l� Tạp uế. V� cha mẹ bất tịnh h�a hợp c�ng nhau n�n gọi l� Tạp. Rất đ�ng ch�n gh�t n�n gọi l� Uế � v� đ� ngưng kết như mũi t�n nhưng trong c�n lỗng.
Trong v�ng hai lần bảy ng�y th� gọi l� �n Bộ Đ�m, ở phương đ�y gọi l� B�o (nốt phổng, nốt rộp, bọng nước), giống như mụn đậu, nốt phổng, trong ngo�i chỉ như sữa đặc chưa th�nh thịt.�
Trong v�ng ba lần bảy ng�y gọi l� Bế Thi, ở phương đ�y gọi l� Ngưng kết, v� giống như� m�u hơi đ�ng. T�y Vực gọi m�u l� Bế Thi,� như đ� th�nh thịt, nhưng c�n rất mềm nhũn.
�Trong v�ng bốn lần bảy ng�y th� gọi l� Kiện Nam, ở phương đ�y gọi l� Ngưng hậu, v� dần dần đ�ng cứng, như đ� rắn chắc hơi đụng chạm được.
�Trong v�ng năm lần bảy ng�y th� gọi l� B�t La Xa Khư, ở phương đ�y gọi l� H�nh vị, v� giống như cục đất nh�o c� tướng năm phần : một th�n liền với tứ chi (chỉ ch�n tay), Phong đại ở trong đ�nh ra b�n ngo�i m� sinh căn h�nh c� tướng sai biệt, tức l� cục thịt trước kia tăng trưởng, hiện th�nh tướng c�c chi phần.
�Trong v�ng s�u lần bảy ng�y th� gọi l� Ph�t Trảo Vị, v� l�ng t�c mọc.
�Trong v�ng bảy lần bảy ng�y th� gọi l� Cụ Căn Vị, v� năm căn đ� hiển hiện vi�n m�n minh thịnh.
�Sau đ�y chừng ba th�ng nữa, mọi thứ th�nh tựu dường chẳng tăng giảm. Cứ như vậy cả thảy trải qua ba mươi t�m lần bảy ng�y th� vi�n m�n ở trong bụng. Lại qua bốn ng�y nữa th� đầu quay ch�c xuống dưới, hai ch�n hướng l�n tr�n. Nhau bị r�ch ra, bức xuống lỗ đẻ, mọi nỗi khổ sở bấy giờ bức b�ch.
�Hoặc do nghiệp trước mẹ ăn tro ăn muối, con sinh ra l�ng t�c lơ thơ. Hoặc do nghiệp trước mẹ ăn thứ n�ng sốt, con sinh ra đen đủi hoặc m�u đỏ hỏn. Hoặc do nghiệp trước mẹ ăn thứ lạnh hoặc gần ph�ng lạnh, con phần nhiều trắng bệch. Nếu mẹ quen th�i d�m dục th� con sinh ra bị nhiều nhọt, sảy, chốc, lở. Nếu mẹ hay nhảy nh�t, uy nghi chẳng tốt, th� chi của con khuyết giảm, quấn quắp chẳng y�n. Nam th� ở� b�n lườn phải dựa v�o bụng, hướng v�o xương sống. Nữ th� ở b�n lườn tr�i dựa v�o cột sống, hướng v�o bụng.
�T�y ở cha mẹ sinh �i nhiễm m� l�c đầu vơ lấy thứ bất tịnh của cha mẹ để l�m th�n, sau đ� lấy thứ bất tịnh của mẹ để gi�p cho sự tăng trưởng. Hiện duy�n đ� thế, n�n nghiệp chẳng thiện, cảm thụ trăm �c, lấy 36 vật bất tịnh l�m Thể. Th�n �c như thế chẳng đ�ng y�u th�ch, lu�n chuyển kh�ng c�ng, gọi l� đời đời tăng trưởng.
*
-Kinh văn : �Người �t ph�c đức mỏng�� tới� �xiểm nịnh t�m chẳng thực�.�
T�n rằng : đ�y l� 2 tụng rưỡi, n�i về việc cầu t� xuất ly, l�m sai học bậy, n�n bất đồng.�
Ở đ�y c� hai c�ch ph�n chia :
- C�ch đầu :
� 1 tụng rưỡi đầu, thuyết minh về việc khởi Th�n kiến, Bi�n kiến, T� kiến, th�nh 62 kiến.
� 1 tụng sau, n�i về việc nh�n khởi kiến giới thủ, m� c�c hoặc kh�c nảy sinh.
- C�ch sau :�
�1 tụng đầu, thuyết minh chung về khởi năm kiến.�
�1 tụng rưỡi sau, thuyết minh ri�ng về khởi năm kiến.
�C�c ch�ng sinh kia từ thời v� thủy tới nay v� đức mỏng ph�c �t n�n bị khổ bức b�ch, tuy cầu xuất ly, nhưng chẳng ngộ t� ch�nh, lầm nhập bất ch�nh kiến ngoại đạo. H�nh sai học sai th� gọi l� T� kiến, năm kiến đều t�. Đ�y y v�o c�ch ph�n chia sau.
Chẳng phải cứ B�t v� (trừ bỏ kh�ng c�n g� nữa) mới gọi l� T� kiến. T� kiến phiền n�o n�u giữ ngăn ngại ch�ng sinh, khiến họ kh� thể xuất ly, chẳng thể giải tho�t, đ� gọi l� Tr� l�m (rừng rậm). Đ�y l� Tổng kiến, sau mới n�u ri�ng.
��D� hữu, v�, v�n v�n� : c�u n�y c� hai c�ch giải th�ch :�
- Nếu căn cứ v�o c�ch ph�n chia sau th� :
�Bốn kiến trong 5 kiến, l� Hữu, v� đều chấp hữu.
�T� kiến l� V�, v� phần� nhiều B�t v�.
��V�n v�n� : chỉ r� nhiều loại phiền n�o.
Nếu căn cứ v�o c�ch ph�n chia đầu th� :
�T� kiến tr� l�m l� T� kiến B�t v�.�
�Nếu l� chấp Hữu, th� chấp th�n sau của ta l� c�, đ� l� Thường kiến. Nếu l� chấp V�, th� chấp th�n sau của ta l� kh�ng, đ� l� Đoạn kiến. Hai thứ n�y l� Bi�n kiến.�
�V�n v�n� l� chấp thủ Th�n kiến, Kiến thủ, Giới thủ.�
Do 62 kiến lấy hai thứ T� kiến Bi�n kiến l�m tự thể, n�n n�u ri�ng ra, lấy hai kiến c�n lại l�m quyến thuộc, y ở Th�n kiến l�m căn bản. N�i rộng ra th� như chương 62 kiến đ� n�i.�
62 Kiến l� những g� ? Tụng rằng :
Hai, bốn, t�m mươi kiếp� Thấy sinh tử biến thường
Phạm dư Đại chủng t�m� H� Phẫn Nhuế, nhất phần
Hữu sắc, Hữu bi�n đều� Ở sinh tử tưởng địa
Một loại, Tiểu, V� lượng� Hữu tưởng gồm Thuần lạc
Tức Hữu sắc, Hữu bi�n� Sinh V� tưởng đều phi�
Nh�n dục, Thi�n sắc giới� Bốn V� sắc đoạn diệt�
Lặn từ V� tưởng thi�n� Tầm Tứ, chấp v� nh�n
Nhớ tr�n dưới, cạnh đủ� C�ng Hoại kiếp, Hữu bi�n
Sợ, v� tri, xiểm nịnh� Lo sợ, sinh kiểu loạn
Nh�n dục, Thi�n dục lạc� Bốn tĩnh lự Niết b�n.
Trong c�c kiến n�y, mấy thứ thuộc về qu� khứ c�i trước, mấy thứ thuộc về vị lai c�i sau, mấy thứ hiện tại th�ng với cả hai c�i khắp cả một phần. V� nh�n, bi�n, kiểu loạn thuộc c�i trước. C�n 44 thứ kh�c đều l� c�c kiến thuộc c�i sau.
62 kiến n�y, kinh luận đều n�i l� bao gồm trong hai loại T� kiến v� Bi�n kiến.
�Mỗi loại bao gồm những kiến n�o ?�
Biến, Nhất phần mỗi loại 4; Hữu tưởng th�nh 16; V� c�u phi mỗi loại 8;� 7 Đoạn, đ� đều l� Bi�n kiến.�
C�n nhị V� nh�n, Bi�n, T�, Loạn mỗi thứ 4 v� 5 hiện Niết b�n luận đều thuộc về T� kiến.�
Do chấp Thần ng�, khởi ng� kiến rồi th� khởi 62 kiến như vậy.
�Sau khởi c�c ph�p Kiến thủ chấp kiến v.v� , v� thắng trội l�m nh�n, lại khởi c�c ph�p Giới thủ chấp giới l�m nh�n thắng trội, chấp trước c�c vọng ph�p đ� chẳng hề chịu bỏ, ng� mạn tự thị khoe khoang tự cao m� lấn lướt khinh miệt người kh�c, đối với người m�nh coi l� thầy th� xiểm nịnh, t�n th�n lẫn nhau, giả dối để cầu danh lợi, t�m kh�ng hề thật. V� đắm Dục trước T� như vậy, n�n chẳng thể đ�ng được gi�o h�a bằng Đại ph�p ngay.
*
-Kinh văn : �Trong ng�n vạn ức kiếp�� tới�� �người như vậy kh� độ�.
T�n rằng : một tụng n�y, tụng về �V� kh�ng thiện, n�n bất đồng�.�
Người thiện đều tu h�nh bốn th�n cận :
1) Th�n cận thiện hữu.�
2) Chịu nghe ch�nh ph�p.
3) Như l� tư duy.�
4) Tu h�nh như thuyết.
C�n hạng �c nh�n n�y ng�n vạn ức kiếp chẳng nghe danh Phật th� l�m sao m� được th�n cận hết thảy thiện hữu, v� đ� chẳng thấy Phật, cũng chẳng nghe Ph�p. Đ� kh�ng c� nh�n ban đầu văn Tuệ nhập Ph�p th� lẽ n�o lại c� thể tư duy tu tập được ! Người như vậy rất l� kh� độ, l�m sao m� ngay từ đầu đ� gi�o h�a cho họ bằng đại thừa được.
*
-Kinh văn : �Vậy n�n ! X� Lợi Phất�� tới� �b�y cho họ Niết b�n�.�
T�n rằng : đ�y l� kết về bất đồng.�
Do những nguy�n nh�n như vậy n�n đặt ra phương tiện, đầu ti�n khai thị cho họ về Niết b�n để khiến họ hết khổ.
*
-Kinh văn : �Ta tuy thuyết Niết b�n�� tới� �khai thị tam thừa ph�p�.�
T�n rằng : tr�n đ� n�i r� : thoạt đầu th� bất đồng. Hai tụng n�y chỉ r� sau th� khiến đồng, khuy�n bỏ th�n giải tho�t, lấy th�n Phật ph�p. Niết b�n nhị thừa đ� thuyết giống như H�a th�nh, đ� chẳng phải l� ch�n diệt, v� Ph�p từ v� thủy, t�nh đ� thường tịch, tức l� Niết b�n tự t�nh thanh tịnh.
T�nh l�a ng�n thuyết, Ph�p chẳng phải l� nay mới c�. Như Bảo sở kia, đ� mới ch�nh l� ch�n diệt. Ch�n diệt đ� thế. N�n chi, h�nh đạo rồi đời sau chứng ph�p bản t�nh diệt n�y, được th�nh Phật đạo. Ta vốn tr� tuệ, kh�o d�ng phương tiện, đầu ti�n mở ra hai quyền, sau mới chỉ ra một thực, gọi chung l� Khai thị Ph�p ba thừa.

-Kinh văn : �Tất cả c�c Thế t�n� tới �chỉ nhất kh�ng nhị thừa�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ năm gồm 70 tụng rưỡi, tụng về Y ph�p, đ� l� mục thứ năm, c� ba phần :
- 1 tụng rưỡi, tụng về mười phương Phật ph�p.
- 38 tụng rưỡi, tụng về ba đời Phật ph�p.
- 30 tụng rưỡi, tụng về ta cũng như� vậy.
Đ�y l� phần đầu : đ� chỉ c� nhất thừa, kh�ng c� nhị thừa th� l�m sao m� ph� tam để quy nhất nữa !�
*
-Kinh văn : �Qu� khứ v� số kiếp�� tới� �số ấy chẳng thể lường�.�
T�n rằng : dưới l� 38 tụng rưỡi, tụng về ba đời, trong chia l�m ba :
- 27 tụng rưỡi, tụng về qu� khứ.
- 6 tụng rưỡi, tụng về vị lai.
- 4 tụng rưỡi, tụng về hiện tại.
Trong phần đầu lại c� hai :�
a) 4 tụng rưỡi đầu tụng về Phật thuyết ph�p, trước quyền sau thực.
b) 23 tụng sau, tụng về ch�ng sinh nghe ph�p, cứu c�nh đều được nhất thiết chủng tr�.
Trong phần đầu n�y lại chia l�m bốn :
+ 1 tụng :� Phật nhiều.
+ 1 tụng :� khai Quyền.
+ 1 tụng :� hiển Thực.
+ 1 tụng rưỡi : giải th�ch dụng � khai quyền hiển thực.
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �C�c Thế t�n như vậy�� tới� �diễn thuyết tướng c�c ph�p�.�
T�n rằng : đ�y l� thuyết minh về khai quyền n�i trong phần đầu.
*
-Kinh văn : �C�c đức Thế t�n đ� tới� �khiến đều nhập Phật đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� thuyết minh về hiển thực n�i trong phần sau.
*
-Kinh văn : �V� c�c đại Th�nh ch�a�� tới� �gi�p b�y đệ nhất nghĩa�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch nghĩa của khai quyền hiển thực. V� biết r� c�c ch�ng sinh chưa thể học ngay gi�o ph�p nhất thừa, biết r� căn dục của họ, cho n�n đầu ti�n d�ng Quyền phương tiện để gi�p cho việc n�i r� về nhất thừa, sau đ� mới khiến họ nhập Thực.�
Th�m nữa, Bồ t�t căn t�nh c� hai loại : một l� Bất định t�nh, hai l� Định t�nh.�
Thuyết cho hạng Bất định t�nh, th� trước quyền sau thực, n�u r� nhất thừa. Đ� l� hai tụng tr�n.�
Đối với hạng Định t�nh th� thuyết cho họ Đốn gi�o nhất thừa. Đ� l� đoạn văn n�y.�
C� nghĩa l� biết r� t�m t�nh ch�ng sinh muốn ngay, n�n d�ng phương tiện kh�c, chẳng từ quyền lấy thực, m� gi�p ngay nhất thừa. Nhất thừa tức l� Đệ nhất nghĩa đế ch�n như v.v�
Trước ba sau một l� phương tiện quyền thực. Thuyết ngay nhất thừa, n�n gọi l� phương tiện kh�c.
*
-Kinh văn : �Nếu c� lo�i ch�ng sinh�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : dưới l� 23 tụng, tụng về ch�ng sinh nghe ph�p, cứu c�nh đều được Nhất thiết chủng tr�. Chia l�m ba :
� Phần đầu l� 2 tụng, tụng về Phật tại.
� Sau 20 tụng, tụng về sau khi Phật diệt.
� Cuối c�ng l� 1 tụng : kết luận.
Đ�y l� phần đầu : gặp Phật nghe ph�p, tu h�nh Lục độ, Tứ nhiếp, V� lượng v.v� gọi l� chủng chủng ph�c đức. V� tu hạnh Bồ t�t l� nh�n để th�nh quả Phật, n�n đều đ� th�nh đạo.
*
-Kinh văn : �Chư Phật diệt độ rồi�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.
T�n rằng : dưới l� 20 tụng, tụng về sau khi Phật diệt độ. Chia l�m năm phần :
a) 1 tụng về từ t�m.
b) 4 tụng rưỡi n�i về việc x�y th�p.
c) 6 tụng rưỡi n�i về việc tạc tượng.
d) 7 tụng n�i việc c�ng d�ng.
e) 1 tụng về xưng t�n Phật.
Đ�y l� phần đầu : c� thiện m� cương cường th� cũng chẳng phải l� Bồ t�t. T�m nhu nhuyễn nhưng chẳng thiện cũng chẳng phải l� Bồ t�t. Cần phải vừa thiện vừa nhu nhuyễn, mới l� t�m Bồ t�t. Cho n�n thuận theo l�, l�m lợi cho ngoại vật, cực kỳ nhu h�a l� đ� g�y được nh�n Phật để th�nh Phật đạo.�
Đoạn văn sau l� căn cứ v�o sự tu h�nh sau khi Phật diệt độ, v� l� kh� l�m, l� biệt h�nh. Chứ chẳng phải l� khi Phật tại thế th� l�m c�c h�nh n�y v� chẳng phải l� nh�n Phật, chỉ cốt ở chỗ dễ tu.
Theo Lục độ ở tr�n th� h�nh sau khi Phật diệt độ l� tổng h�nh, n�n cũng th�nh Phật đạo.
*
-Kinh văn : �Chư Phật diệt độ rồi�� tới� �trang nghi�m nơi c�c th�p�.�
T�n rằng : dưới l� 4 tụng rưỡi, n�i về tạo th�p th�nh Phật. Chia l�m hai :
a) 4 tụng đầu n�i r� việc x�y th�p.
b)� Nửa tụng sau l� kết luận.
Phần đầu lại chia l�m ba :
- 2 tụng đầu n�i về việc x�y th�p, số lượng nhiều, trang ho�ng bằng b�t tr�n (t�m thứ qu�) lộng lẫy.
- 1 tụng n�i về d�ng ch�n vật m� l�m th�p.
- 1 tụng n�i tới mức thấp nhất l� cười đ�a d�ng vật k�m cỏi để l�m th�p.
Đ�y l� phần đầu.
Phật Địa luận đếm bảy thứ b�u, kh�ng c� mai kh�i. Nhưng pha l� kh�c với hạt ch�u.
Ch�u : chỉ tr�n ch�u đỏ. Nay đ�y nếu coi lưu ly l� ch�u, th� l� thất bảo. Nếu kh�ng thế th� l� b�t tr�n, v� lưu ly kh�c với ch�u.�
Pha l� phần nhiều m�u trắng hồng. X� cừ th� m�u xanh m�u trắng xen lẫn nhau. M� n�o th� nhiều m�u, hoặc thuần trắng, hoặc thuần xanh v�ng, hoặc nhiều m�u xen nhau. Mai kh�i th� m�u đỏ.
Theo s�ch Thuyết Văn, th� đ� gọi l� Hoả tề ch�u. C� thuyết n�i rằng : đ� qu� đẹp th� gọi l� mai; c�n tr�n v� đẹp th� gọi l� kh�i. C�n c�c thứ kh�c, c� thể biết được.�
Trong Kinh Tăng Nhất A H�m, Phật bảo : �N�y c�c Tỳ kheo ! Ta nay sẽ thuyết về bốn Phạm ph�c : một l� nếu c� c�c thiện nam tử t�n t�m, x�y được th�p ở nơi chưa từng dựng th�p. Hai l� tu bổ giữ g�n ch�a cũ. Ba l� h�a hợp th�nh ch�ng. Bốn l� khi Phật mới th�nh đạo th� c�c trời, người v.v� thỉnh Phật chuyển Ph�p lu�n. Đ� gọi l� bốn Phạm ph�c�. Tỳ kheo hỏi Phật Phạm ph�c nhiều �t thế n�o ? Phật dạy : �tất cả ph�c đức của Tứ thi�n hạ v� Lục dục thi�n cũng chẳng bằng được ph�c của một Phạm vương. Đặc biệt khuy�n h�y dựng th�p, sẽ được Bồ đề�.
*
-Kinh văn : �Hoặc c� dựng miếu đᔠ tới� �gạch ng�i, v� b�n đất v.v���
T�n rằng : đ�y l� 1 tụng n�i về việc d�ng ch�n vật để l�m th�p.�
Miếu đ� : chỉ Phật đường bằng đ�. Thời cổ gọi l� Chi đề, nay gọi l� Chế đa, dịch nghĩa l� Linh miếu (miếu thi�ng). Phải l� chữ Miếu, tức l� Miếu mạo vậy.�
S�ch Bạch Hổ Th�ng Ngọc Thi�n n�i : l� nơi sở tại của t�n mạo tổ ti�n, n�n gọi l� miếu.
�* �Mộc mật� : theo Tự L�m, đ� l� loại gỗ thơm. Chữ Mật, s�ch Thiết Vận viết l� [����������� ], Ngọc Thi�n viết l� [��������� ]. Loại c�y n�y giống như c�y ho� nhưng m�i hương cực thơm. Chặt rồi để 5 năm mới d�ng. Nếu lấy hương th� phải nghiền ra, để l�u th� m�i thơm mới toả ra.
*
-Kinh văn : �Nếu ở trong đồng rộng�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.
T�n rằng : đầu l� 1 tụng n�i về việc cười đ�a d�ng c�c vật k�m cỏi m� l�m th�p, đ� l� mức thấp nhất. Sau l� nửa tụng d�ng l�m kết luận.�
Luận rằng : người vun c�t lại th�nh th�p Phật đ� th�nh Phật đạo, đ� l� chỉ người ph�t t�m Bồ đề, tu h�nh hạnh Bồ t�t, thiện căn đ� l�m c� thể chứng được Bồ đề. Chứ chẳng phải l� chỉ c�c ph�m phu c�ng hạng quyết định chủng t�nh Thanh văn� chưa ph�t t�m Bồ đề m� c� thể chứng được. Như vậy cho đến �c�ng mức thấp l� hơi cuối đầu v.v�� ở đoạn văn tr�n cũng như thế.
*
-Kinh văn : �Nếu như người v� Phật�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : dưới l� 6 tụng rưỡi, thuyết minh về việc tạo tượng. Trong c� hai :
� 5 tụng đầu n�i về tạo.
� 1 tụng rưỡi cuối l� kết.�
Phần đầu lại chia l�m bốn :
- 1 tụng về việc đi�u khắc.
- 2 tụng về mười vật để trang sức..
- 1 tụng về việc vẽ lụa m�u (l�m tượng Phật).
- 1 tụng về việc đ�a l�m (tượng Phật).�
Đ�y l� phần đầu : n�i r� l� l�m tượng Phật chứ chẳng phải l�m tượng kh�c. Cho n�n n�i l� v� Phật. V� cầu l�m Phật, v� k�nh nhớ Phật n�n gọi l� v� Phật. Lại n�i : v� Phật m� l�m c�c tượng, để trang nghi�m Phật, đ� gọi l� v� Phật.�
Kinh Tạo Tượng C�ng Đức n�i tạc tượng được 11 loại quả :
1) Đời đời sinh ra hai mắt tinh khiết, mặt mũi ngay ngắn.
2) Sinh xứ kh�ng �c.
3) Thường sinh ở qu� gia.
4) Th�n thể đẹp đẽ m�u v�ng t�a.
5) Thường c� nhiều đồ chơi qu� b�u.
6) Sinh ở nh� hiền thiện.
7) Sau sinh l�m vua thắng trội nhất trong c�c vua.�
8) L�m Kim lu�n ho� vương.
9) Sau sinh ở Phạm thi�n thọ mệnh một kiếp.
10)� Chẳng theo đường �c.
11)� Trong lần sinh sau vẫn trọng Tam bảo, th�ch đem vật tốt lại l�m c�ng đức tạo tượng nữa.
Một Phạm ph�c nhiều gấp mười lần biển lớn của Tứ thi�n hạ.
*
-Kinh văn : �Hoặc d�ng bảy b�u l�m�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : 2 tụng n�y n�i về việc d�ng mười vật trang sức để l�m tượng.
* S�ch Thiết Vận n�i : Di�n (ch�) tức l� T�ch (thiếc). C� thuyết n�i : thiếc l� loại ở giữa bạc v� ch�,� Ngọc Thi�n n�i : đ� l� loại thanh kim (kim loại m�u xanh).
*
-Kinh văn : �Vẽ vời l�m tượng Phật�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� tụng về vẽ tượng Phật.
*
-Kinh văn : �Cho đến trẻ con đ�a� tới �m� vẽ th�nh tượng Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� tụng về đ�a m� l�m (tượng Phật).
*
-Kinh văn : �Những hạng người như vậy�� tới �độ tho�t v� lượng ch�ng�.�
T�n rằng : đ�y l� kết. Người c� đầy đủ t�m Đại bi, l�m bất cứ việc thiện g�, cũng ắt phải mang Bi t�m mới th�nh �tới bờ b�n kia�, cho n�n th�nh Phật đạo.
*
-Kinh văn : �Nếu người nơi th�p miếu� tới �l�ng k�nh m� c�ng d�ng�.�
T�n rằng : dưới c� 7 tụng thuyết minh về c�ng d�ng. C� hai phần :
�Phần đầu l� 5 tụng rưỡi thuyết minh về c�ng d�ng.
�Phần cuối l� 1 tụng rưỡi, đ� l� kết luận.
Trong phần đầu lại chia l�m 5 :
+ 1 tụng về sự c�ng d�ng bằng 4 vật.
+ 1 tụng rưỡi n�i về sự c�ng d�ng bằng �m nhạc.
+ 1 tụng n�i về sự c�ng d�ng bằng ca bối (chỉ việc tụng niệm kinh kệ).
+ 1 tụng n�i về việc c�ng d�ng bằng hoa.
+ 1 tụng về c�ng d�ng bằng th�n nghiệp (thực h�nh cung k�nh).�
Đ�y l� 1 tụng phần đầu :
Ph�t Bồ Đề T�m Kinh n�i rằng : �Nếu bố th� bằng hoa th� được hoa Thất gi�c, bố th� bằng hương th� được hương Năm phần ph�p th�n, bố th� bằng phướn th� được Đ� la ni chuyển c�c điều �c, bố th� bằng lọng th� được Bốn v� lượng che cho ch�ng sinh�.�
Nghiệp B�o Sai Biệt Kinh n�i : �Mỗi loại bố th� đều được mười đức�.
*
-Kinh văn : �Nếu sai người tấu nhạc�� tới� �đem hết để c�ng d�ng�.�
T�n rằng : đ�y l� c�ng d�ng bằng �m nhạc.�
* Chữ �Nhạc� [ 樂]� c� �m đọc l� Nhạo, v� l�m cho người ta sinh ra vui th�ch. C�n c� �m đọc l� Lạc. Thời ho�ng đế Linh Lu�n l�m lấy chữ n�y l�m Nhạc.�
S�ch Thuyết Văn n�i đ� l� t�n gọi chung của năm thanh t�m �m.�
S�ch Lễ K� n�i rằng : Can th�ch vũ mao (chỉ gi�o mộc l�ng vũ l�ng mao d�ng để m�a) đ� gọi l� Nhạc.�
Trịnh Huyền n�i : T�m� �m h�i h�a th� gọi l� Nhạc.
�Cổ� (trống) : c� nghĩa l� động, l� khua vang. Ph�m ph�t ra tiếng th� gọi l� Cổ. Nay tang gỗ bịt da, động v�o l� k�u (đ� gọi l� Cổ)�
�Gi�c� (t� v�) : l� (nhạc cụ) h�nh cong giống như sừng th�.�
�Bối� : tức l� loa (ốc biển). Kinh Niết B�n n�i : thổi loa để biết thời giờ.
��Ti�u� : l� ống quản (tức ống s�o).�
* S�ch� Ngọc Thi�n n�i : gh�p ống nhỏ lại để m� thổi. Chữ Ti�u c�n viết l� [����� ].
�Địch� : c� bảy lỗ. C�n gọi l� �Thược�, tục gọi l� Trực.�
* S�ch Ngọc Thi�n c� n�i tới Tr�c địch năm lỗ. Khương địch c� ba lỗ.
��Cầm� (đ�n cầm) : c� nghĩa l� cấm, người qu�n tử giữ nếp ch�nh đ�nh, tự răn cấm m�nh. Đ�n cầm l� do vua Thần N�ng chế t�c ra.
�Kh�ng hầu�: h�nh d�ng như đ�n tỳ b�, c� thể biết được.�
�Kiểng� : cũng như c�i Lệnh nhưng to hơn.�
* S�ch Ngọc Thi�n n�i : đ� l� loại chi�ng nhỏ.
Theo qu�n ph�p, thập Lưởng cầm n�o bạt. Năm người l� một Ngũ, năm Ngũ tức 25 người l� một Lưỡng. Quan Lưỡng tư m� cầm m�. N�o bạt bằng đồng c� hai mảnh đ�nh v�o nhau th�nh tiếng.�
* Chữ Bạt c� khi viết l� [鈸], kh�ng biết nguồn gốc từ đ�u, hoặc viết l� [跋 ].�
Kinh Ph�t Bồ Đề T�m n�i rằng : ��m nhạc v� nữ sắc kh�ng thể đem bố th� cho người, v� sẽ l�m loạn ch�ng sinh�. Đ�y đem c�ng Phật, n�n cũng chẳng sai tr�i, như việc c�ng d�ng �m nhạc của Kim Tạng (d�n tộc Tạng ở nước Kim).
*
-Kinh văn : �Hoặc bằng t�m hoan hỷ�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� chỉ việc c�ng d�ng bằng ca ng�m ch�c t�n, sẽ được giọng n�i �m thanh của bậc Đại sĩ.�
Tiếng Phạm gọi l� B� Trắc. Ở phương đ�y gọi l� t�n th�n. Phi�n �m l� Bối Nặc l� phi�n sai.�
Xưa Trần Tư� vương l�n n�i Ngư Sơn nghe tiếng tụng kinh từ động đ� vang ra, �m thanh th�nh th�t ng�n nga vang tận hang xa, b�n bắt chước �m thanh đ� m� chế định ra Phạm Bối. Cho n�n nay tục gọi đ� l� Ngư Phạm, ngầm hợp với tam khế thất thanh của T�y vực do Văn C�u Đ� Nhĩ v.v� đặt ra.
*
-Kinh văn : �Nếu người t�m t�n loạn�� tới� �dần thấy v� số Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� c�ng d�ng bằng hoa.
C�ng hoa c� g� kh�c với bốn sự tr�n ? Đằng kia th� chuy�n thiện t�m, đằng n�y th� với t�n t�m. Cho n�n chẳng tr�i g� nhau. Chỉ n�i qua việc c�ng tượng vẽ, c�ng d�ng tượng kh�c cũng được.
*
Kinh văn : �Hoặc c� người lễ b�i��� tới� �hoặc chỉ hơi c�i đầu�.�
T�n rằng : đ�y thuyết minh về sự c�ng d�ng bằng th�n nghiệp : thực h�nh cung k�nh. Ca ng�m ch�c t�n n�i tr�n l� ngữ nghiệp. C�n năng ph�t t�m tức l� � nghiệp. Ngo�i ra đều l� ngoại t�i c�ng d�ng, Tam nghiệp hạnh c�ng d�ng.
*
-Kinh văn : �Lấy đ� c�ng d�ng tượng�� tới� �như củi hết lửa tắt�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận về c�ng d�ng.
*
-Kinh văn : �Nếu người t�m t�n loạn�� tới� �đều đ� th�nh Phật đạo�.
T�n rằng : đ�y n�i về xưng tụng Phật, được l�m Phật. Chỉ cử một lần xưng tụng c�n được l�m Phật huống hồ l� xưng tụng nhiều. Như Kinh Dược Vương Dược Thượng n�i rằng : �Ta thường xưng tụng năm mươi ba danh Phật, n�n nay được l�m Phật� tức l� sự n�y.�
*
-Kinh văn : �Nơi c�c Phật qu� khứ� tới �đều được th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : trong phần tụng về ch�ng sinh nghe ph�p đắc chủng tr�, đ�y l� phần thứ ba kết : th�nh Phật đạo.
*
-Kinh văn : �C�c Thế t�n vị lai� tới� �cũng phương tiện thuyết ph�p� .
T�n rằng : dưới l� 6 tụng rưỡi, n�i về ph�p thời vị lai, trong đ� chia l�m hai :
- Đầu ti�n l� 3 tụng rưỡi, n�u r� ph�p thời vị lai cũng giống như ng�y nay : thuyết Thực.
- Sau đ� l� 3 tụng giải th�ch lại nghĩa tr�n.
Trong phần đầu lại chia l�m ba :
+ 1 tụng n�u r� : cũng giống như ng�y nay, đầu�
�ti�n l� phương tiện.
+� 1 tụng rưỡi n�u r� : sau th�nh thuyết Thực.
+� 1 tụng giải th�ch nguy�n do tr�n.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Tất cả c�c Như Lai�� tới� �kh�ng ai� kh�ng th�nh Phật�.�
T�n rằng : tụng n�y n�u r� : sau th�nh thuyết Thực, khiến người nghe ph�p đều được th�nh Phật. Phật v� ch�ng sinh cả hai gộp lại m� thuyết.
*
-Kinh văn : �Chư Phật vốn thệ nguyện� tới �cũng c�ng được đạo n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch về nguy�n do tr�n : do bản nguyện.
*
-Kinh văn : �Chư Phật đời vị lai�� tới� �kỳ thực l� nhất thừa�.�
T�n rằng : dưới l� 3 tụng giải th�ch lại nghĩa trước, chia l�m hai :
� Đầu ti�n l� 1 tụng, n�i r� phương tiện l�c đầu đều v� nhất thừa.
� Sau đến 2 tụng, n�i r� v� liễu ngộ được xu hướng của c�c ph�p ba t�nh, cho n�n như vậy.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Chư Phật lưỡng t�c t�n�� tới� �Đạo sư phương tiện thuyết�.�
T�n rằng : đ�y n�i r� do ngộ được xu hướng của c�c ph�p ba t�nh, cho n�n đầu ti�n thuyết về quyền thừa, sau đ� mới thuyết về nhất thừa. Phật chứng tri được ch�n như diệu l�, thể t�nh thường trụ.
�Biến kế sở chấp sinh ph�p nhị ng�, Thể t�nh l� v�. V� Phật đ� chứng được l� V� ng�, n�n cũng biết rằng c�i V� n�y l� ph�m hư vọng chấp.
�Phật chủng từ duy�n khởi� : c� nghĩa l� chủng tử B�o Phật, v� lậu y tha, do nh�n duy�n m� sinh ra, từ duy�n m� khởi l�n, nh�n tu t�c m� th�nh. Do chứng được ch�n l�, đoạn trừ được Nhiễm phần y tha của c�i t�m năng chấp, biết r� c�i sở chấp l� v�, từ ở Tịnh phần y tha nh�n duy�n m� tu Phật chủng, đ� l� nhất thừa. V� sao vậy ? V� nhất thừa nhiều lần tỏ r� Thường ph�p tức l� Vi�n th�nh thực.
�Ph�p trụ ph�p vị�: ch�n như trụ trong c�c ph�p, Thể t�nh thường hữu, đ� gọi l� ph�p trụ. Ph�p c� nhiễm tịnh, l�a nhiễm được tịnh, phần vị hiển lộ, đ� gọi l� ph�p vị.
�Tướng� : đ�y l� chỉ thể t�nh thế gian bản thể, tức l� Thường trụ ch�n như thực t�nh. Đ� l� thể của nhất thừa.
�Nơi đạo tr�ng biết rồi, Đạo sư phương tiện thuyết� : nghĩa l� ở t�a kim cương nơi đạo tr�ng biết được bản thể t�nh c�c ph�p đ� rồi, c�c ph�p vốn kh�ng c� danh tướng, nhưng Đạo sư phương tiện d�ng danh tướng m� thuyết ph�p.
Hết thảy c�c ph�p, t�m lại đều c� hai loại : một l� Kh�ng, hai l� Hữu.�
Kh�ng ph�p kh�ng c� sự sai biệt, đặt chung một t�nh gọi l� Biến kế sở chấp.�
Hữu ph�p c� sự sai biệt, chia l�m hai loại : một l� thường, hai l� v� thường. Thường th� gọi l� Vi�n th�nh thực t�nh. V� thường th� l� Y tha khởi t�nh.�
Y tha khởi t�nh lại chia l�m hai : một l� Hữu lậu, hai l� V� lậu. Hữu lậu l� Y tha khởi t�nh. V� lậu l� Vi�n th�nh thực t�nh.�
Nay y v�o m�n trước, v� thường l� Y tha. Y tha hữu lậu thảy đều trừ đoạn, tựu trung chỉ lấy V� lậu v� thường Tịnh phần y tha, cứu c�nh m�n vị th�nh Bồ đề.�
Cho n�n n�i rằng : �Phật chủng từ duy�n khởi�. � n�i c� khả năng chứng được Thường trụ ph�p t�nh ch�n như, chứng được l� V� ng�, th� mới c� thể biết r� nhị ng� l� kh�ng, y ở thiện hữu, tu tập tr� tuệ, theo ph�p Duy�n khởi, Bồ đề gi�c m�n để chứng Diệu l� ch�n như nhất thừa.
Diệu l� tức l� : �Thị ph�p trụ ph�p vị, thế gian tướng thường trụ�. Ở ngay đạo tr�ng đ� chứng tri Đại b�t Niết b�n rồi, nay v� ch�ng sinh m� phương tiện thuyết ph�p đ� khiến họ cũng muốn chứng được.�
Nay Y tha đ�y tức l� Bồ đề, Vi�n th�nh tức l� Niết b�n, hợp th�nh nhất thừa. Vi�n th�nh thắng trội, n�n gọi ri�ng l� nhất thừa.
�Do đoạn được Hữu lậu Y tha khởi t�nh, trừ được Biến kế sở chấp, chứng được hai quả n�y.
Do liễu ngộ Y tha sở chấp t�nh, cho n�n trước ti�n thuyết về A h�m, sau đ� thuyết về B�t nh�, thuần Hữu Kh�ng gi�o, đ� gọi l� phương tiện.�
Nay cả ba đều thuyết, n�n gọi l� ch�n thực. Nghĩa của ba t�nh (tam t�nh) th� như chương kh�c đ� n�i.
*
-Kinh văn : �Được trời người c�ng d�ng� tới� �cũng thuyết ph�p như vầy�.�
T�n rằng : dưới c� 4 tụng rưỡi, tụng về hiện tại. Chia l�m ba :
� Đầu l� 1 tụng rưỡi để n�u.
� Sau đến 1 tụng khai quyền hiển thực.
� Cuối c�ng l� 2 tụng n�u r� �.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Biết đệ nhất tịch diệt�� tới� �kỳ thực l� nhất thừa�.
T�n rằng : đ�y l� phần đầu khai quyền, sau đ� lại hiển thực.
*
-Kinh văn : �Biết c�c h�nh ch�ng sinh�� tới� �t�y ứng phương tiện thuyết�.�
T�n rằng : đ�y n�i r� c�i � trước quyền sau thực.�
�C�c h�nh của ch�ng sinh� : đ� l� tổng c�, l� t�m h�nh tướng vậy.
�Dưới l� biệt c�, hoặc l� thắng giải vậy.
�T�m sở niệm� : đ� l� Biến th� h�nh.
�Nghiệp lực� : đ� l� Tự nghiệp.�
�Dục lực� : chỉ thắng giải.�
�T�nh lực� : chỉ chủng chủng giới.�
�Tinh tiến lực� : chỉ xứ, phi xứ v.v��
Hoặc thể của tinh tiến v.v� tức l� T�nh lực, v� thể của chủng t�nh tức l� ngũ căn. Chữ Lực ở dưới qu�n th�ng cả ở tr�n (Kinh văn : �Dục, T�nh, Tinh tiến lực�).�
�Căn lợi độn� : c� nghĩa l� căn c� lực hơn k�m kh�c nhau. Phật c� tr� lực n�y, biết được những điều ấy, bởi vậy trước l� quyền, sau lại ch�n thực.�
Ở phần trước n�i chư Phật đời vị lai Phật do ngộ ba t�nh, ở đ�y n�i Phật hiện tại do biết ch�ng sinh b�nh đẳng, ảnh hưởng lẫn nhau, cho n�n đầu ti�n l� phương tiện, sau đ� thuyết ch�n thực.
*
-Kinh văn : �Nay ta cũng như vậy�� tới� �đều khiến được hoan hỷ�.�
T�n rằng : dưới l� 30 tụng rưỡi n�i về Th�ch Ca cũng giống : �Nay ta cũng giống như vậy� .�
Chia l�m hai :�
� 2 tụng đầu, n�u l�n.
� 28 tụng rưỡi sau, giải th�ch rộng.
Đ�y l� phần đầu : tụng đầu n�i r� nay l� thực, tụng sau n�i r� xưa l� quyền, đều khiến hoan hỷ dần dần nhập đạo.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết�� tới� �ngh�o t�ng kh�ng ph�c tuệ� .
T�n rằng : dưới l� giải th�ch rộng. Chia l�m hai:
- 21 tụng rưỡi n�i về thoạt đầu d�ng tam thừa phương tiện để dẫn dụ, tức l� đoạn văn trường h�ng n�i rằng : �Biết c�c ch�ng sinh c� nhiều dục vọng m� th�m t�m họ đắm trước, cho n�n t�y theo bản t�nh của họ m� d�ng nhiều thứ nh�n duy�n, th� dụ, ng�n từ, phương tiện lực m� thuyết ph�p cho họ�.
- 7 tụng, tụng về � nay thuyết ch�n thực, tức l� đoạn văn trường h�ng n�i rằng : �Như vậy đều l� để được Nhất thiết chủng tr� của một Phật thừa. Tức l� tụng về nghĩa trước quyền sau thực.�
Trong đoạn văn đầu lại chia l�m bốn phần :
a) 3 tụng rưỡi đầu : n�i về thấy sinh xứ nguy nan.
b) 3 tụng tiếp theo : muốn cứu chẳng thể được.
c) 11 tụng rưỡi kế tiếp : thỉnh niệm thiết phương tiện quyền thừa.
d) 3 tụng rưỡi cuối : ch�nh thuyết tam thừa h�a.
Trong phần đầu lại c� hai :
+� 1 tụng : kh�ng thiện.
+� 2 tụng rưỡi : c� �c.
Đ�y l� phần đầu.
��Kinh B�t Nh� n�i Phật c� năm loại mắt :
1) Nhục nh�n : chẳng phải do tu định m� sinh ra, m� l� do tứ đại tạo n�n, hoặc trưởng dưỡng hoặc dị thục, tịnh sắc l� t�nh.
2) Thi�n nh�n : đoạn với định chướng, đ� tu tập m� th�nh, chỉ l� trưởng dưỡng, do tứ đại tạo ra, tịnh sắc l� t�nh.
3) Ph�p nh�n : qu�n sự Hữu tuệ.
4) Tuệ nh�n : qu�n Kh�ng l� tuệ.
5) Phật nh�n : nh�n t�ch m� quả vi�n, lấy cả bốn loại tr�n l�m thể.
� Long Thụ giải th�ch rằng : Bốn s�ng lớn chảy tới ao trời gọi t�n chung l� biển cả. Cũng giống như vậy, bốn mắt chảy tới quả Phật, gọi chung l� Phật nh�n.�
Hai loại đầu l� thể sắc, hai loại sau l� thể tr�. Một loại cuối th�ng với cả hai.
� Lại n�i : Người v.v� th� c� nhục nh�n. Trời v.v� th� c� thi�n nh�n. Nhị thừa c� tuệ nh�n. Bồ t�t c� ph�p nh�n. Phật c� Phật nh�n. Do đ� m� n�i l� năm.
� Du Gi�, quyển 14 n�i c� ba loại mắt :
1) Nhục nh�n : soi được c�c sắc hiển lộ kh�ng c� chướng ngại.
2) Thi�n nh�n : soi được c�c sắc ẩn t�ng cũng như hiển lộ, c� chướng cũng như kh�ng chướng.
3) Tuệ nh�n : soi được mọi thứ sắc cũng như phi sắc.
Ph�p nh�n thể tuệ, hợp tuệ l�m một, sắc kh�c nhau, nh�n cảnh c� ẩn c� hiển, ở đ�y lược đi chẳng n�i.
Phật nh�n tức l� bốn loại mắt trước, chỉ b�n về nh�n, chứ chẳng phải quả, n�n lược đi chẳng b�n.
� Kinh Hoa Nghi�m n�i về mười loại mắt :
1) Nhục nh�n : thấy được mọi sắc.
2) Thi�n nh�n : thấy được chết ở đ�y sinh ở kia.
3) Tuệ nh�n : thấy c�c ch�ng sinh c�c căn sai biệt.
4) Ph�p nh�n : thấy được đệ nhất nghĩa của mọi ph�p.
5) Phật nh�n : thấy được mười lực của Phật.
6) Tr� nh�n : ph�n biệt r� được mọi loại ph�p.
7) Quang minh nh�n : thấy được �nh quang minh của Phật.
8) Xuất sinh tử nh�n : thấy được ph�p Niết b�n.
9) V� ngại nh�n : thấy được mọi ph�p, kh�ng c� trở ngại.
10) Phổ nh�n : c� nghĩa l� thấy được Ph�p giới b�nh đẳng ph�p m�n.
- Loại thứ nhất trong mười mắt n�y l� loại thứ nhất trong năm mắt trước, v� thấy được c�c sắc.
- Loại thứ hai n�y l� loại thứ hai trước.
- Năm mắt :� thứ ba, thứ năm, thứ s�u, thứ bảy, thứ ch�n ở đ�y, l� Ph�p nh�n trước.
- C�c loại thứ tư, thứ t�m trong n�y l� Tuệ nh�n trước, v� thấy được ch�n đế.�
- Hoặc ba mắt : thứ tư, thứ t�m, thứ ch�n ở đ�y� l� Tuệ nh�n trước, v� đều thấy được l�.
- Mắt thứ mười Phổ nh�n : l� Phật nh�n trước, v� khắp thấy Ph�p giới b�nh đẳng t�nh.
�Qu�n bằng Phật nh�n� : c� nghĩa l� qu�n bằng Phật nh�n trong Ngũ nh�n, v� Phật nh�n trong Thập nh�n chẳng thấy ch�ng sinh, chỉ thấy Thập lực.
Ch�ng sinh s�u đường từ v� thủy chẳng tu hai nh�n Ph�c Tr�, chưa được bảy loại Th�nh t�i v� bảy Ph�p t�i của nh�n thi�n. Đ� l� : Th�, Giới, Nhẫn, Cần, Định, Tuệ, Phương tiện, cho n�n kh�ng c� ph�c v� tuệ.
*
-Kinh văn : �V�o đường hiểm sinh tử�� tới� �m� lo� chẳng thấy g�.�
T�n rằng : 2 tụng rưỡi ở dưới n�i về c� �c.�
Chia l�m hai :
� 1 tụng rưỡi đầu : hiện khổ ch�m đắm, phiền n�o th�m nhiều.
� 1 tụng sau : muốn cầu xuất ly, nhưng h�nh t� hạnh.
Đ�y l� phần đầu.
Con Ly ngưu (tr�u mao) ở thế gian do tự y�u c�i đu�i của n�, n�n n�u m�nh giữ đu�i. Người ta tham h�m đu�i n�, cho n�n đ� giết th�n n�. Ch�ng sinh cũng thế, do tham trước năm dục cho n�n tự giấu th�n m�nh, rồi v� tham �i m� tự bại hoại, bị hư hỏng khốn đốn sa đọa v�o đường �c.
�Tự tệ�: tự l�m hại m�nh, c� bản viết l� �Tự tế� . Tế l� yểm chướng (che lấp)
Như con ly ngưu y�u đu�i m� l�m hại t�m, đến nỗi mất mạng. Ch�ng sinh cũng thế, tham �i che lấp mất t�m.
* �Ly ngưu�: s�ch Thuyết Văn giải th�ch l� loại tr�u c� r�u d�i của T�y Nam Di.�
Chữ Ngưu c� chỗ viết l� [ 貓 ] Mi�u (m�o), đ� l� lo�i bắt chuột trong nh�n gian, chẳng đ�ng với nghĩa ở đ�y. C� chỗ viết l� Mi�u mi�u [ 貓描 ], chả biết xuất xứ từ đ�u.
*
-Kinh văn : �Chẳng cầu Đại Thế Phật�� tới� �v� khổ muốn xả khổ�.�
T�n rằng : muốn cầu xuất ly, m� lại h�nh t� hạnh. Phật c� thần th�ng uy thế v� ph�p d�ng tr� tuệ để đoạn trừ� khổ m� lại chẳng cầu tới, lại sa v�o lưới t� kiến ngoại đạo. Tu h�nh c�c hạnh khổ hạnh về th�n để xả bỏ nỗi khổ sinh tử, thế l� chưa được.�
Bởi vậy m� s�u năm chỉ ăn vừng ăn mạch vẫn chẳng chứng được Bồ đề, ngồi nằm tr�n gai g�c đ�u c� chứng được đạo quả ! Như ch� đuổi h�n đất, h�n đất c�ng lăn th�m, đ�u c� giống với sư tử đuổi người chẳng đuổi h�n đất.
*
-Kinh văn : �Phật v� ch�ng sinh n�y, m� khởi t�m Đại bi�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 3 tụng n�i về tư duy muốn cứu m� chẳng thể được. Chia l�m ba :
a) Nửa tụng đầu, l� tư duy muốn khởi nh�n h�nh.
b) 1 tụng ,chỉ đắc quả đ� tư duy.
c) 1 tụng rưỡi, chỉ tư duy muốn cứu m� chẳng thể được.
Đ�y l� phần đầu : thấy c�c ch�ng sinh c� hai duy�n n�y, n�n khởi bi t�m, ph�t t�m tu h�nh, tư duy muốn cứu.
*
-Kinh văn : �Ta xưa ngồi đạo tr�ng�� tới� �tư duy sự như vầy�.�
T�n rằng : đ�y l� đắc quả rồi tư duy.�
Phật th�nh đạo rồi, kinh h�nh dưới c�y, ngắm c�y, mừng rằng đạo của m�nh đ� vi�n th�nh, kinh h�nh tư duy (đi lại ngẫm nghĩ) muốn l�m lợi cho ngoại vật.�
Lại nh�n c�y, t�m ngưng tụ diệu l�, kinh h�nh nghĩ muốn gi�o h�a cho c�c ch�ng sinh.
Lại ngắm c�y, muốn l�m b�ng m�t che cho ch�ng sinh, kinh h�nh nghĩ đến bố th� ph�c v� tuệ cho ch�ng sinh.�
C�c kinh n�i về thời điểm thuyết ph�p của Phật sau khi th�nh đạo, mỗi kinh mỗi kh�c :
- Kinh n�y n�i l� (sau) 3 lần 7 ng�y.�
- Di Sa Tắc luật n�i rằng : �Tam muội bảy ng�y�, giống như Thập Địa kinh, 7 ng�y chẳng thuyết ph�p để chỉ r� tự m�nh thụ ph�p lạc, để khiến ch�ng sinh c�ng th�m y�u k�nh.
- Luật v� T�t B� Đa truyện th� n�i l� sau 6 lần 7 ng�y, tức l� sau 42 ng�y mới thuyết ph�p, v� Phạm thi�n đến thỉnh v� bọn c�c �ng Kiền Trần Như căn cơ đ� ch�n.�
- Lại c� thuyết n�i rằng : sau Hạ an cư mới độ cho 5 người.�
- Thập Nhị Do kinh th� n�i l� sau khi th�nh đạo đ� 2 năm mới độ cho 5 người.�
- Tr� Độ luận n�i l�: 50 lần 7 ng�y chẳng thuyết ph�p.�
Đ� đều l� do � kiến c�c bộ bất đồng chưa thể h�a hợp. Song những nh� giải th�ch ng�y nay theo đại thừa th� lấy Ph�p Hoa l�m ch�nh.
Thuyết n�y th�ng h�nh Tứ đế Ph�p lu�n n�n l� 3 lần 7 ng�y. Nếu chỉ thuyết đại thừa Ph�p lu�n, Thập địa l� ch�nh, th� sang tuần 7 ng�y thứ hai mới thuyết Thập địa.
*
-Kinh văn : �Tr� tuệ m� ta được�� tới� �l�m sao m� độ được ? �.
T�n rằng : đ�y l� tư duy muốn cứu m� chẳng thể được, v� c� bốn nguy�n nh�n :�
1. Ph�p s�u kh� hiểu. 2. Căn độn kh� cứu.
3. Trước lạc kh� xả.� 4. Ngu m� kh� ngộ.
�Thế th� l�m sao m� độ được ?
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c�c Phạm vương� tới �thỉnh ta chuyển Ph�p lu�n�.
T�n rằng : dưới l� 11 tụng rưỡi xin Phật hộ niệm, đặt ra phương tiện quyền nghi.�
Trong chia l�m bốn phần :
- 2 tụng : chư thi�n thỉnh thuyết.
- 3 tụng : thị tướng tư duy.
- 4 tụng rưỡi : ho� độ gặp duy�n l�nh.
- 2 tụng cuối : x�t thương dẫn dụ theo c�ch quyền nghi.�
Đ�y l� phần đầu.
Đại Tự Tại thi�n : tức l� Sắc giới thi�n. Nay đối với tam thừa, thuyết ph�p đ�ng ph�p v� đều đợi phải thỉnh mới thuyết.�
Tr� Độ luận n�i rằng : Tịnh Cư thi�n khuy�n (Phật) xuất gia. Tứ Thi�n vương d�ng b�t. Đế Th�ch d�ng t�a b�u. Phạm thi�n thỉnh chuyển Ph�p lu�n. L�c đầu Phật chẳng ưng thuận. Phạm vương n�i c� ba căn, tha thiết n�i thỉnh, Phật mới ưng thuận, đầu ti�n thuyết về tam thừa.�
Thắng Thi�n Vương B�t Nh� n�i : c�c Tứ Thi�n vương d�ng b�t. Thi�n Đế Th�ch d�ng t�a. Phật b�n nhận. Ai nấy thấy chỉ ri�ng m�nh được (Phật) nhận, cho n�n đều ph�t t�m thắng trội.
Song ở đọan kinh dưới th� chỉ c� Phạm vương thỉnh Phật Đại Th�ng Tr� Thắng. Ở đ�y th� n�i chung cả chư thi�n. Ở đ� n�u loại thắng trội, chẳng phải l� kh�ng c� thi�n kh�c thỉnh Phật đ�.
*
-Kinh văn : �Ta liền tự tư duy�� tới� �vội nhập v�o Niết b�n�.�
T�n rằng : dưới l� 3 tụng Thị tướng tư duy, chia l�m hai :
- 2 tụng đầu : nếu thuyết ngay đại thừa th� sẽ c� sự tổn hại cho ch�ng sinh.
- 1 tụng cuối : tạm thuyết tam thừa th� c� lợi �ch cho ch�ng sinh.
Phần đầu n�y, v� c�c ch�ng sinh hiện đang ở trong cảnh khổ của c�i tục, nếu xuất gia th� tu xằng theo ph�p khổ hạnh, kh�ng c�n c� l�c n�o rảnh m� c� thể tin ngay ph�p đại thừa. Nếu thuyết cho họ (về đại thừa ngay) th� ngược lại họ sẽ sinh ra phỉ b�ng, nghi hoặc, ph� hoại. Nếu sinh bất t�n th� lại sa v�o đường �c.�
C�n hạng tại tục kh�ng khổ th� chẳng tin. Kẻ xuất gia ngoại đạo th� ph� ph�p n�n chẳng tin.
Đ� c� sự tổn hại đ� th� th� chẳng thuyết ph�p m� vội nhập Niết b�n. Sao lại g�y tổn hại cho c�c ch�ng sinh được ! Tức giống như Tr� Độ luận, l�c đầu chẳng ưng thuận.
*
-Kinh văn : �Nhớ tới Phật qu� khứ�� tới� �cũng n�n thuyết tam thừa�.�
T�n rằng : đ�y l� n�i về tạm thuyết tam thừa, ch�ng sinh được �ch lợi, v� giống với chư Phật.�
Đ�y giống như Tr� Độ luận : thỉnh nhiều lần mới ưng thuận.
*
-Kinh văn : �L�c tư duy như vậy��� tới�� �m� d�ng lực� phương tiện�.
T�n rằng : dưới c� 4 tụng rưỡi n�i về việc h�a độ gặp duy�n l�nh. Chia l�m ba :
- 2 tụng đầu : Phật hiện t�n dương.
- 1 tụng sau : khuy�n giống chư Phật.
- 1 tụng rưỡi cuối : dẫn bản th�n m�nh ra l�m chứng : sau thực trước quyền.�
Đ�y l� 2 tụng đầu : mười phương Phật hiện ca ngợi Phật l�nh thay, ca ngợi người th�y giỏi nhất đắc ph�p v� thượng, khuy�n n�n giống như chư Phật: sau thực, trước quyền.
Th�ch Ca l� họ, nghĩa l� Năng.
M�u Ni l� hiệu,nghĩa l� Tịch.�
Nay n�i qua về lời văn, như �m m� giải thuyết. Đ�ng theo ph�p m� t�y hỉ, đều n�i l� :� �L�nh thay !�.
*
-Kinh văn : �Ch�ng t�i cũng đều được�� tới� �ph�n biệt thuyết tam thừa�.�
T�n rằng : dưới l� 2 tụng rưỡi dẫn bản th�n m�nh ra l�m chứng, sau thực trước quyền. Trong n�y c� ba phần :�
- 1 tụng đầu dẫn bản th�n m�nh ra l�m chứng.
- 1 tụng giải th�ch nguy�n do chuyện n�y.
- Nửa tụng kết luận qui về ch�n thực.
�Đ�y l� phần đầu : dẫn chứng bản th�n l�c đầu thuyết tam thừa.
*
-Kinh văn : �Tr� k�m th�ch tiểu ph�p�� tới� �chỉ dạy cho Bồ t�t�.�
T�n rằng : đ�y giải th�ch về nguy�n do v� kết luận qui về ch�n thực.�
V� người bất định (t�nh) l�c đầu c�n l� ph�m phu tr� thấp, ưa tiểu ph�p, kh�ng c� � th�ch ph�p đại thừa, chẳng tin tưởng m�nh sẽ được th�nh Phật, cho n�n đầu ti�n thuyết về tam thừa.
Dẫu rằng đầu ti�n l� quyền, sau đ� ắt phải l� ch�n thực, song chỉ h�a độ cho Bồ t�t.
*
Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết�� tới� �hỉ xưng Nam m� Phật�.�
T�n rằng : dưới l� 2 tụng, nghĩ theo quyền thừa m� dẫn dụ. Chia l�m hai :
a) Tụng đầu : nghe xong t�n k�nh t�n th�n.
b) Tụng sau : tư duy muốn thuận theo hạnh của họ.
Đ�y l� phần đầu.
C� bản viết l� �xưng Nam m� chư Phật�. N�n theo �hỉ xưng Nam m� Phật� (mừng niệm Nam m� Phật), đ� mới l� (văn bản) đ�ng.
Đ�ng ra phải phi�n �m l� Nạp M�, c� chỗ phi�n l� Nạp Mạc, phương đ�y gọi l� K�nh lễ. Nếu n�i Bạn Đ�m hoặc Bạn Đề th� ở phương đ�y gọi l� Lễ b�i. C�ch n�i cũ gọi l� H�a Nam, đ� l� dịch vừa sai vừa tỉnh lược.
*
-Kinh văn : �Lại c� � như vầy�� tới� �ta cũng t�y thuận hạnh�.
T�n rằng : tư duy muốn thuận theo hạnh của họ.�
Duy�n l�nh đ� gặp, khuyến kh�ch ta d�ng quyền thừa m� gi�o h�a. Ta nghĩ sinh ở kiếp trược, phải n�n t�y thuận theo hạnh của họ.
*
-Kinh văn : �Tư duy sự n�y rồi�� tới� �thuyết cho năm Tỳ kheo�.�
T�n rằng : 3 tụng rưỡi dưới đ�y, l� ch�nh thuyết tam thừa h�a, chia l�m ba :
- 1 tụng rưỡi đầu : ch�nh khởi quyền h�a.
- 1 tụng sau : Tam bảo dấy l�n.
- 1 tụng cuối : hội th�nh kim cổ.
Đ�y l� phần đầu.�
Tiếng Phạm gọi l� B� La Ni Tư, hoặc gọi l� Ba La Nại (đ�y l� phi�n sai). (Th�nh n�y) thuộc xứ trung Ấn Độ.�
Xưa kia ở đất n�y c� hai đ�n hươu mỗi đ�n c� hơn 500 con. Phật l� Lộc vương của một đ�n. Đề B� Đạt Đa l�m vua một đ�n. Bấy giờ vua nước n�y đi săn bắn ở đồng nội.�
Bồ t�t Lộc vương b�n đến trước nh� vua m� thỉnh rằng : Đại vương săn bắn ở trung nguy�n, thả ch� bắn t�n, chỉ trong s�ng sớm h�m nay tất cả thuộc hạ của t�i ắt sẽ mệnh tận. Thế th� ngay trong ng�y sẽ thối rữa, kh�ng c�n c� thịt hươu tươi l�m thức ăn cho vua nữa. Vậy xin đại vương cho ch�ng t�i mỗi ng�y d�ng nộp một con hươu, như vậy th� đại vương c� m�n ăn bằng thịt tươi, m� ch�ng t�i cũng được k�o d�i mệnh m�nh th�m một sớm một tối.�
Vua cho lời t�u ấy l� phải, b�n quay xa gi� trở về. Từ đ� hai đ�n hươu lần lượt theo thứ tự tới nộp mạng.
Trong đ�n của Đề B� c� con hươu chửa đến lượt phải chết, b�n bạch với ch�a m�nh rằng : �bản th�n tuy đ�ng phải chết, nhưng (hươu) con (trong bụng) chưa đến lượt, xin tạm cử hươu kh�c thay. Sinh đẻ xong, sẽ đi nộp mạng.��
Lộc vương Đề B� nổi giận n�i : �Ai m� chẳng qu� mạng m�nh.� Hươu c�i nghe xong than rằng : �Vua ta bất nh�n, kh�ng mấy nữa ắt sẽ chết !� .
Thế rồi vội b�o Bồ t�t Lộc vương. Bồ t�t Lộc vương n�i : �Thương thay ! Tấm l�ng của mẹ hiền thương tới cả đứa con chưa th�nh h�nh ! Ta nay sẽ thay ngươi !�.
Rồi ng�i tới cửa vua. Người đi đường (thấy vậy) kh�o nhau n�i : �Đại Lộc vương ấy nay tới v�o trong đ� ấp�. Nh�n d�n kinh đ� ai nấy đều đổ đến xem. Vua nghe tin ấy cho l� chẳng thực. Người canh cửa t�u với vua, vua mới tin l� đ�ng. Vua hỏi : �Lộc vương sao m� đ� vội đến đ�y thế ?�. Lộc vương n�i : �C� con hươu c�i đến� lượt phải chết, nhưng con n� trong thai chưa sinh. T�m t�i chẳng nỡ, d�m xin đem th�n đến chết thay !�.
Vua nghe xong than rằng : �Ta l� hươu mang th�n người, kh�ng c� t�m từ bi dưỡng dục. C�n ngươi ch�nh l� người mang th�n hươu, v� c� đức thế mạng�. Thế rồi tha cho hết thảy c�c hươu chẳng c�n phải nộp mạng nữa. Liền lấy rừng đ� l�m nơi hội tụ cho lo�i hươu, nh�n đ� m� gọi l� Th� lộc l�m. Danh hiệu Lộc D� ph�t sinh từ đ�.
�Ban đầu sau khi th�i tử T�t Phọc H�t Lạt Tha Tất Đ� (theo tiếng Đường, c� nghĩa l� Nhất Thiết Nghĩa Th�nh, xưa phi�n l� Tất Đạt Đa, vừa sai vừa tỉnh lược) đ� nương th�n ở n�i, ẩn m�nh trong hang, qu�n m�nh v� đạo ph�p. Tịnh Phạn vương b�n sai ba người trong gia tộc v� hai người cậu đi v� n�i rằng : �Nhất Thiết Nghĩa Th�nh con ta bỏ nh� đi tu học một m�nh nơi chốn n�i đầm, một th�n ở nơi rừng r�, cho n�n sai c�c ngươi đi theo để biết chỗ n� dừng lại ở đ�u. C�c ngươi trong th� l� ch� l� b�c l� cậu, ngo�i th� l� nghĩa vua t�i, mọi động tĩnh của con ta c�c ngươi cần phải biết để khuy�n nhủ can ngăn�.
Năm người v�ng lệnh, c�ng nhau bảo vệ. Nh�n đ� cũng tha thiết cầu mong được xuất ly. Họ thường bảo nhau rằng : �Người tu đạo do khổ m� chứng được hay sướng m� chứng được ?� Hai người n�i : �An lạc v� đạo�. Ba người n�i : �Cần khổ v� đạo�. Hai, ba lần tranh c�i với nhau m� vẫn chưa c� g� để chứng minh được.
Bấy giờ th�i tử suy ngẫm về điều ch� l�, tu theo lối khổ hạnh của ngoại đạo, tức l� d�ng vừng, l�a mạch để duy tr� sắc th�n.�
Hai người kia thấy vậy liền n�i : �Lối tu h�nh của th�i tử chẳng phải l� ph�p ch�n thực. X�t ra c�i gọi l� đạo phải sướng mới chứng được. Nay l� cần khổ như vậy, th� đ� chẳng phải người bọn ta�. B�n bỏ m� trốn đi xa, nghĩ c�ch để chứng quả.
Th�i tử tu khổ hạnh s�u năm vẫn chưa chứng Bồ đề, muốn nghiệm xem khổ hạnh chẳng phải l� ch�n thực ph�p, liền nhận sữa, thế m� lại chứng quả. Ba người nọ nghe chuyện b�n n�i : �C�ng sắp th�nh rồi m� nay lại l�i. S�u năm khổ hạnh, một sớm vứt c�ng�. Rồi cũng bỏ đi, b�n c�ng nhau đi t�m hai người kia.
Bọn họ gặp nhau rồi ba người nọ b�n ngồi ngay ngắn, lớn tiếng nghị luận rằng : �Xưa thấy th�i tử Nhất Thiết Nghĩa Th�nh ra khỏi cung vua tới nơi hang vắng, bỏ quần �o đẹp, kho�c mảnh da hươu, si�ng năng gắng ch�, trinh tiết khổ t�m cầu ph�p th�m diệu, mong quả V� thượng thế m� nay lại nhận sữa của c� g�i chăn b�, bại đạo nhụt ch�. T�i biết chắc chắn th�i tử chẳng thể l�m l�n tr� trống g� đ�u !� .
Hai người kia n�i : ���ng sao thấy muộn l�m vậy ! Con người n�y chỉ l� người đi�n rồ m� th�i. Đang ở trong th�m cung, y�n ổn tại địa vị t�n qu�, thế m� chẳng chịu tĩnh ch�, lại đi lẩn l�t trong chốn n�i rừng. Bỏ ng�i Chuyển lu�n vương m� h�nh động như người qu� m�a h�n hạ ! Thế th� đ�u đ�ng để quan t�m nữa!� C�ng n�i c�ng gay gắt.�
Bồ t�t tắm ở s�ng Ni Li�n xong, l�n ngồi dưới c�y Bồ đề, th�nh Đẳng ch�nh gi�c, được danh hiệu l� bậc th�y của trời người, lặng lẽ điềm nhi�n, chỉ quan s�t xem ai l� kẻ đ�ng độ.
Ng�i ngẫm nghĩ n�i : � ��ng Uất Đầu Lam Tử� kia đ� chứng được Phi tưởng định, đ�ng thụ ph�p của ta�. Chư thi�n trong kh�ng trung nghe tiếng liền b�o rằng: �Uất Đầu Lam Tử mệnh chung đến nay đ� bảy ng�y rồi !�. Như Lai than tiếc : Người n�y sao m� chẳng gặp, sắp được nghe diệu ph�p th� vội theo đ� biến h�a�.�
Rồi ng�i lại quan s�t thấy c� A Lam Ca Lam đ� chứng đắc V� sở hữu xứ định, l� người đ�ng được truyền thụ cho ch� l�. Chư thi�n lại m�ch : Người n�y mệnh chung đ� năm ng�y rồi. Như Lai lại than thở x�t thương cho sự bạc ph�c của người n�y.�
Thế rồi ng�i lại quan s�t thật kỹ xem ai l� người đ�ng được thụ gi�o, th� thấy chỉ c� bọn năm người ở rừng Th� Lộc� l� đ�ng được dẫn thụ trước.�
Bấy giờ Như Lai từ dưới c�y Bồ đề đứng dậy, đi đến vườn Lộc d�, uy nghi tịnh tĩnh, thần quang s�ng ngời, m�y chứa vẻ ngọc, th�n rực sắc v�ng, ung dung tới trước năm người để d�u dắt họ. Năm người n�y xa xa tr�ng thấy Như Lai b�n bảo nhau rằng :
�Nhất Thiết Nghĩa Th�nh từ đ� đến nay th�ng ng�y lần lữa, th�nh quả chẳng chứng, t�m muốn quay về, n�n mới t�m đến bọn ta. Ch�ng ta ai nấy đều n�n lặng im, chớ đứng l�n l�m lễ ngh�nh đ�n�. Như Lai dần dần c�ng đến gần, oai thần t�c động đến ngoại vật. Năm người qu�n cả điều đ� giao ước, b�n lạy rước ch�o hỏi, theo hầu đ�ng như nghi thức. Như� Lai b�n dẫn dụ dần dần, chỉ cho họ r� diệu l�.
Tương truyền giải rằng : năm người đ� gồm :�
1) Trần Như.�
2) Thập Lực Ca Diếp.�
3) �t Bề, tức M� Thắng Tỳ kheo.
4) Bạt Đề.�
5) Ma Ha Nam C�u Lợi.�
Đ�ng nghe thuyết ph�p, cớ sao lại chỉ c� năm người n�y ? C� người n�i rằng : thời Phật Ca Diếp c� ch�n người c�ng học, bốn người lợi căn đ� đắc đạo trước, năm người độn căn n�n đến nay mới ngộ, v� nguyện được gặp Phật Th�ch Ca xuất thế th�nh đạo.�
Lại nữa, kinh n�i rằng : �Thời qu� khứ Th�ch Ca l�m th�n c� lớn, c� nguyện rằng ai ăn thịt ta trước th� sẽ được độ trước, năm người n�y ăn trước n�n được Phật độ trước�.�
Th�m nữa, kinh c�n n�i rằng : �S�u người c�ng d�ng Phật, năm người lấy hoa l�a c�ng d�ng, một người chờ l�a ch�n. Cho n�n năm người ngộ ngay từ đầu, một người sau n�y mới ngộ, đ� tức l� Tu Bạt Đ� La�.
Ngo�i ra, đ� tức l� năm Dạ xoa ăn thịt Từ Lực Vương vậy. Trong năm người n�y, Trần Như đắc Sơ quả. C�n bốn người th� tại Tứ� thiện căn, tới đầu Hạ mới đắc đạo.�
T�y Vực K� n�i rằng : Hạ an cư xong mới đắc đạo t�ch.�
Ph�p tịch diệt tướng tức l� ch�n như, chẳng thể d�ng ng�n ngữ m� tuy�n thuyết, v� t�nh l�a ng�n thuyết. Ph�p kh�ng c� danh tướng m� lại d�ng danh tướng để diễn thuyết th� đ� gọi l� Phương tiện lực. Tới Ba La Nại l� để thuyết cho năm người.
*
-Kinh văn : �Đ� gọi chuyển Ph�p lu�n�� tới�� �t�n Ph�p, Tăng sai kh�c�.
T�n rằng : thế l� Tam bảo được lập ra vậy.�
Nghĩa từ �Ph�p lu�n� n�y, đại để d�ng 5 m�n để ph�n biệt :�
1. Xuất thể. 4. Sai biệt.
2. Th�ch danh. 5. Tam thừa.
3. Chuyển tướng.�
1. Xuất thể :
�C�u X� luận quyển 24 n�i rằng :�
C�i gọi l� Sa m�n t�nh cũng gọi l� B� la m�n, cũng gọi t�n l� Phạm lu�n, v� l� ch�n Phạm sở chuyển.
Trong đ� chỉ c� Kiến đạo gọi t�n l� Ph�p lu�n, v� nhanh như b�nh xe, v� c� nan hoa như b�nh xe. Tức l� ở trong n�y, y v�o Kiến đạo. C� chỗ gọi Thế t�n t�n l� Ph�p lu�n. Như b�nh xe thế gian c� c�c tướng như nhanh ch�ng v.v� Kiến đạo tựa như thế, n�n gọi l� Ph�p lu�n. C� nghĩa l� chứng ngộ ch�n l� th� vận h�nh đạo nhanh ch�ng, c� lấy c� bỏ, h�ng phục thứ chưa phục, trấn �p thứ đ� phục, tr�n dưới chuyển, c� đủ năm tướng ấy tựa như b�nh xe ở thế gian.
Cho n�n Hiển T�ng luận n�i rằng : như b�nh xe của th�nh vương lấy trước bỏ sau, Kiến đạo cũng thế : bỏ cảnh Khổ v.v� lấy Tập v.v� � n�y tỏ r� việc thấy l� Tứ đế ắt chẳng đồng thời.
Như b�nh xe của th�nh vương bắt h�ng kẻ chưa phục, t�n giả Diệu �m thuyết như vậy.
Cũng như b�nh xe thế gian c� c�c nan hoa v.v�, c�c chi phần của T�m th�nh đạo tựa như đ�, gọi l� Lu�n. C� nghĩa l� :
Ch�nh kiến, Ch�nh tư duy, Ch�nh cần, Ch�nh niệm : tựa như nan hoa b�nh xe thế gian.�
Ch�nh ngữ, Ch�nh mệnh, Ch�nh nghiệp : tựa như ổ trục.
Ch�nh định như v�nh b�nh.�
Cho n�n gọi l� Ph�p lu�n.�
Thế n�n biết, Ph�p lu�n đ�u chỉ l� Kiến đạo ? V� khi nh�m c�c �ng Kiều Trần Na Kiến đạo, th� đ� gọi l� đ� chuyển Ch�nh Ph�p lu�n.�
Thi�n Th�n Luận chủ căn cứ v�o t�ng chỉ của ph�i Kinh bộ, đ� đả ph� T�t B� Đa bộ, n�i : H�nh tướng ba chuyển chẳng phải chỉ l� Kiến đạo !
L�m sao m� c� thể n�i rằng : đặt ra danh từ Ph�p lu�n chỉ l� để chỉ Kiến đạo ? Bởi vậy chỉ n�n coi tất cả ph�p m�n gồm 3 chuyển 12 h�nh tướng n�y l� Ph�p lu�n mới c� thể đ�ng với ch�nh l�.�
Thế n�o gọi l� chuyển ?�
C� nghĩa l� do ph�p m�n n�y tới Tha tương tục (tha nh�n, người kh�c) khiến họ hiểu nghĩa vậy.
Hoặc l� đạo của chư Th�nh đều gọi l� Ph�p lu�n, v� ở ngay nơi muốn h�a độ m� sinh th�n để chuyển đ�ng ph�p.
Đối với Tha tương tục, từ l�c Kiến đạo cho tới l�c bắt đầu chuyển, th� gọi l� đ� chuyển.
Đ�y c� sự giải th�ch, n�i rằng :
Thoạt ti�n thuyết về Kiến đạo, gọi t�n l� Ph�p lu�n, chẳng phải l� T�t B� Đa ch�nh nghĩa.�
Tạp T�m luận cũng kể bất ch�nh nghĩa,� n�i : M�u Ni thuyết Kiến đạo mau ch�ng, gọi l� Ph�p lu�n.�
C�u X� luận lại n�i : hoặc đạo của chư Th�nh đều l� Ph�p lu�n v.v� Đ� l� bản � của T�t B� Đa sư.�
Cho n�n Hiển T�ng luận n�i rằng : đ� l� bản � của Tỳ B� Sa sư. N�i chung mọi Th�nh đạo đều gọi l� Ph�p lu�n, cho n�n n�i ba chuyển bao gồm ba đạo.�
L�c Tha tương tục Kiến đạo, gọi l� đ� chuyển. Chẳng phải chỉ c� Kiến đạo với t�m Th�nh đạo mới được ri�ng gọi l� Ph�p lu�n.
Cho n�n điều m� t�n giả Diệu �m thuyết, chẳng phải l� nghĩa ch�nh.
Th�nh Thực luận n�i :�
- Chuyển lần đầu sinh ra Văn tuệ.
- Chuyển lần hai sinh ra Tư tuệ.
- Chuyển lần ba sinh ra Tu tuệ.
Cũng kh�ng c� 12 h�nh tướng, chỉ c� một Kh�ng h�nh.�
Nay đại thừa qu�n xuyến chung � c�c văn bản.�
N�i về Ph�p lu�n, thấy c� năm � :
1/ Lu�n tự t�nh : chỉ Trạch ph�p gi�c chi, Ch�nh kiến, Ch�nh tr�. v.v��
Du Gi� luận, quyển thứ 95 n�i rằng : Ch�nh kiến v.v� l� t�nh do ph�p tạo th�nh, n�n gọi l� Ph�p lu�n, v� tự tha ba chuyển th�ng suốt cả Kiến đạo c�ng Tu đạo v� V� học đạo. V� tuệ nh�n chư th�nh c� khả năng ph� hủy phiền n�o, n�n gọi l� Ph�p lu�n.�
C�u X� luận cũng n�i rằng mọi Th�nh đạo đều l� Ph�p lu�n.�
Hoặc v� Thể chỉ lấy t�m Th�nh đạo chi, như b�nh xe c� đủ ổ trục, v�nh b�nh, nan hoa với nghĩa vi�n m�n :
Ch�nh kiến, Ch�nh tư duy : gọi l� ổ trục, v� đ� l� căn bản.
Ch�nh ngữ, Ch�nh nghiệp, Ch�nh mệnh : gọi t�n l� nan hoa, nh�n ổ trục m� c�.�
Ch�nh niệm, Ch�nh cần, Ch�nh định : gọi t�n l� v�nh b�nh v� n� th�u t�m c�c thứ c�n lại của b�nh xe.�
Kh�c với tiểu thừa, h�nh tướng tu ri�ng biệt của t�m Th�nh đạo n�y tuy tại Tu đạo, nhưng thực ra Thể của ch�ng th�ng với Kiến đạo v� V� học đạo.
Thế t�n ưng v� t�m Th�nh đạo (� n�i Phật kh�ng c�n phải tu t�m Th�nh đạo chi).
2/ Ph�p lu�n nh�n : chỉ c�c gi�o ph�p� Văn, Tư, Tu v.v� c� khả năng sinh ra Th�nh đạo sau n�y. Trong 17 danh của Kinh V� Lượng Nghĩa cũng c� t�n l� Ph�p lu�n. Trong c�c kinh luạ�n đều n�i rằng gi�o ph�p của Phật gọi t�n l� Ph�p lu�n.
C�u X� luận cũng n�i : đ� tức l� tất cả ph�p m�n 3 chuyển 12 h�nh tướng gọi l� Ph�p lu�n.
Du Gi� cũng n�i : 3 v�ng 12 h�nh tướng gọi l� phương tiện để đắc c�i sở đắc.
C�i trước l�m nh�n cho c�i sau, gộp lại l�m nh�n quả, n�n gọi l� phương tiện.
Lại n�i : 3 v�ng ch�nh chuyển Kiến, Tu, V� học theo thứ tự của ch�ng. Tr� kiến hiện qu�n, gọi l� phương tiện.
3/ Lu�n quyến thuộc : chỉ c�c Th�nh đạo trợ gi�p cho năm uẩn.�
Du Gi� v.v� n�i rằng : đ� l� c�c ph�p Giới v� T�n v.v� m� bậc Th�nh ưa th�ch. Những ph�p n�y gi�p cho việc qu�n th�m s�ng suốt, gi�p đạo trừ hoặc, nhưng chẳng phải l� ch�nh đoạn.
4/ Ph�p lu�n cảnh : chỉ c�c ph�p bốn Th�nh đế, mười hai nh�n duy�n, ba t�nh v.v�
Du Gi� n�i : cảnh sở duy�n để đắc c�i sở đắc, đ� l� chỉ bốn Th�nh đế. Kinh n�y cũng n�i : Đại Th�ng Tr� Thắng chuyển mười hai nh�n duy�n.�
Kinh Giải Th�m Mật thuyết Y hiển liễu tướng, n�i : ba v� t�nh đều y v�o biến kế sở chấp, đ� gọi l� Ph�p lu�n.
5/ Ph�p lu�n quả : Du Gi� n�i : �để đắc c�i sở đắc, đ� l� đại Bồ đề�. Văn sau c�n n�i : đ� l� quả bao gồm trong bốn quả Sa m�n. Bồ đề của Thanh văn của Độc gi�c v� V� thượng Bồ đề của c�c vị Như Lai, đ� l� Ph�p lu�n quả.�
Du Gi� lại n�i : 3 v�ng 12 h�nh tướng, đ� gọi l� phương tiện để đắc c�i sở đắc.�
Lại n�i : 3 v�ng chủ yếu chuyển Kiến, Tu, V� học theo thứ tự của ch�ng. Tr� kiến hiện qu�n gọi l� đắc phương tiện. Cho n�n Bồ đề Niết b�n gọi l� quả sở đắc.�
Song năm thể n�y chẳng qua chỉ l� bốn loại :
�1) Gi�o 3) Hạnh�
�2) L� 4) Quả
2. Th�ch danh (giải th�ch t�n gọi) :
� Gọi l� Phạm lu�n : Như Lai Ứng c�ng l� Phạm. Chuyển ph�p bằng thứ ng�n ngữ tăng thượng, n�n gọi l� Phạm lu�n.
� Gọi l� Ph�p lu�n : Ph�p c� nghĩa l� đ�ng để quỹ tr� (l�m khu�n ph�p để giữ g�n). L� t�nh do c�c ph�p như Ch�nh kiến v.v� h�nh th�nh, n�n gọi l� Ph�p lu�n.�
Lu�n (b�nh xe) c� bốn nghĩa :
a) Nghĩa Vi�n m�n (tr�n trặn đầy đủ); c� đủ ổ trục, v�nh b�nh, nan hoa. Hoặc Trạch ph�p gi�c v.v� thể dụng đầy đủ th� gọi l� Lu�n.
b) Nghĩa tồi hoại (ph� hủy trừ diệt) : bốn loại ph�p n�y d� phục, hay đoạn, d� trợ hay ch�nh đều c� khả năng tồi hoại được c�c phiền n�o chưa đoạn.
c) Nghĩa trấn �t : v� khiến cho c�c phiền n�o đ� h�ng phục được chẳng thể t�i hiện.
d) Nghĩa bất định : từ tự Kiến tới tự Tu, từ tự Tu tới tự V� học, từ tự V� học tr� ph�t ra ng�n gi�o.�
Tha từ ng�n Gi�o m� hiểu đế L�, tha từ đế L� m� khởi ch�nh Hạnh, tha từ ch�nh Hạnh m� khởi Quả tr� , xoay vần như vậy lại v� tha m� thuyết.�
Như lu�n bảo của Chuyển lu�n vương, c� khả năng h�ng phục được phiền n�o chưa phục, trấn �t được phiền n�o đ� phục, qua rồi lại qua.
Du Gi� luận n�i : �Cần phải biết rằng Thế t�n chuyển ph�p sở giải đặt v�o ngay nơi th�n A Nh� Kiều Trần Như�.�
Đ�y lại t�y căn cơ m� đặt v�o th�n kh�c. Đ� lại t�y duy�n m� chuyển đặt v�o th�n kh�c.
V� nghĩa xoay vần t�y chuyển n�y, cho n�n gọi t�n l� Ph�p lu�n. Ph�p tức l� lu�n, đ� l� Tr� nghiệp th�ch.�
Chuyển : c� nghĩa l� Động, l� Hiển, l� Vận, l� Khởi :�
Động tuy�n ng�n gi�o.
Hiển dương diệu l�.
Vận th�nh gi�o trước �m thanh.
Khởi ch�n tr� sau ng�n ngữ.
Trừ diệt ho�n to�n mọi chướng n�o, gọi l� chuyển Ph�p lu�n.
Sở chuyển : tức l� Ph�p lu�n, hoặc l� sự chuyển động của Ph�p lu�n. Hai c�ch giải th�ch đều được.
3. Chuyển tướng :�
Du Gi� quyển 95 n�i rằng do năm loại tướng chuyển Ph�p lu�n, cần phải biết rằng đ� gọi l� kh�o chuyển Ph�p lu�n :
1/ Khi Thế t�n c�n l� Bồ t�t th� l� cảnh giới sở duy�n để đắc sở� đắc.
2/ Đắc sở đắc phương tiện.
3/ Chứng đắc điều tự m�nh cần phải chứng.
4/ Chứng rồi th� g�y dựng cho người kh�c, khiến họ sinh t�n giải s�u sắc đối với điều m�nh tự chứng được.
5/� Khiến người kh�c sinh ra t�n giải s�u sắc đối với điều m� người kh�c chứng.
� n�y n�i chung về h�a th�n h�a tướng l�c tự chứng quả cũng khiến hạng Thanh văn v.v� c� điều sở chứng, chẳng y v�o b�o th�n Bồ t�t m� th�nh nghĩa. Hoặc cũng y v�o thực Bồ t�t m� chuyển nghĩa, y chung v�o thủy chung cứu c�nh m� th�nh luận, chẳng y v�o một hội m� th�nh ba chuyển.
� Cảnh sở duy�n : chỉ bốn Th�nh đế, v� y v�o An lập đế, Phi an lập đế, y v�o ba t�nh đều bao gồm cả ở đ�y.
� Đắc phương tiện : chỉ 3 v�ng 12 h�nh tướng tr� ở ngay trong bốn Th�nh đế n�y. Đ�y l� từ tướng ba v�ng chuyển Ph�p lu�n để được c�i nh�n của Bồ đề v� thượng.�
�Ba v�ng chuyển :�
� V�ng chuyển đầu : chỉ xưa kia l�c Bồ t�t nhập hiện qu�n đ� biết r� như thực rằng đ�y l� Khổ th�nh đế, n�i rộng ra cho đến đ�y l� Đạo th�nh đế, trong đ� tất cả hiện lượng th�nh tr� c� khả năng đoạn trừ được c�c phiền n�o m� Kiến đạo đoạn trừ, bấy giờ được gọi l� Ch�n th�nh tuệ nh�n.
V� căn cứ v�o ba đời qu� khứ, vị lai, hiện tại m� c� sự sai biệt theo thứ tự c�c đời đ� m� gọi l� Tr� minh gi�c. Đ�y l� n�i về một tr� c� t�n chung gọi l� Ph�p nh�n, c� ba h�nh tướng gọi l� Tr� minh gi�c, chứ chẳng phải ở một đế m� biệt khởi bốn tr�.
Do ch�n Kiến đạo chỉ một s�t na, chẳng giống với tiểu thừa tr�n dưới biệt qu�n. Căn cứ v�o � nghĩa của việc chứng Diệt m� thuyết chung cho cả ba đời, chứ chẳng phải ba đời đều c� Diệt đế.
� V�ng chuyển thứ hai, đ� l� n�i rằng : đ�y l� hạng Hữu học, nhờ diệu tuệ m� th�ng đạt được đ�ng như thật rằng : �sau n�y ta vẫn c�n việc phải l�m, đ� l� cần phải biết hết Khổ đế (m� ta) chưa biết, cần phải đoạn hẳn Tập đế m� ta chưa đoạn, cần phải chứng được Diệt đế (m� ta) chưa chứng, cần phải tu tập Đạo đế (m� ta) chưa tu�. Như vậy th� cũng c� bốn h�nh tướng như tr�n n�n biết.
� V�ng chuyển thứ ba, đ� l� n�i rằng : đ�y l� hạng V� học, v� đ� được Tận tr� V� sinh tr�.
N�i rằng �c�c việc cần l�m ta đều đ� l�m�, c� nghĩa l� �ta đ� biết hết Khổ đế chưa biết�, n�i rộng ra cho tới �ta đ� tu tập Đạo đế chưa tu�. Cũng c� bốn loại h�nh tướng như tr�n n�n biết.
4. Sai biệt :�
Chỗ sai biệt ở đ�y l� ở chỗ bốn h�nh tướng của hai v�ng chuyển đầu l� Ch�n th�nh tuệ nh�n của hạng Hữu học, c�n của v�ng chuyển cuối c�ng l� Ch�n th�nh tuệ nh�n của hạng V� học.
Xem � văn n�y th� l�c chuyển v�ng đầu, ở địa vị Gia hạnh tr� trước Kiến đạo tuy biết bốn đế, nhưng chỉ l� chuyển nh�n, vẫn chưa phải l� ch�nh chuyển, v� chưa tồi ph�. Do đ� chỉ gọi l� �tổn lực �ch�, bao gồm trong năng chuyển vị.
Nhập ch�n V� gi�n đạo trong Kiến đạo mới ch�nh thức được gọi l� chuyển, v� thực sự đoạn được Hoặc.�
Giải tho�t đạo c�ng Tương kiến đạo cũng gọi l� sơ chuyển, (v�) tuy chưa đoạn Hoặc nhưng đoạn th� trọng, trấn �t được (c�c thứ) đ� h�ng phục, cho n�n cũng chẳng phải l� biệt tri tướng bốn đế.�
Sau đ� c�c h�nh tướng m� Tu đạo khởi l�n như Ứng biến tri v.v� trước khi đoạn Hoặc th� gọi l� ch�nh chuyển tướng.�
Ch�nh khởi ch�n tr� cho đến t�m kim cương đoạn c�c phiền n�o cũng thuộc chuyển n�y, v� khởi Biệt h�nh tướng chỉ muốn hướng tới c�ch đoạn trừ c�c Hoặc.
Chiết phục, ch�nh đoạn đều gọi l� Chuyển cả.
�C�n như tr� cho rằng �ta đ� l�m việ�c cần phải l�m� của hạng V� học khởi l�n sau Giải tho�t đạo, sau n�y chẳng đoạn nữa, chỉ trấn �t c�c Hoặc đ� chịu h�ng phục, kh�ng h�ng phục c�c Hoặc chưa bị h�ng phục. Trước Kiến đạo tuy c� c�ch h�ng phục c�c Hoặc, vẫn chẳng gọi l� chuyển, v� chẳng phải v� lậu. V� trước kh�ng c� v� lậu n�n chẳng đồng Tu.�
Như vậy th� Bồ t�t tự l�m ba chuyển :
- Chuyển đầu : tại Kiến đạo, gọi l� Ấn tướng chuyển.�
- Chuyển sau : tại Tu đạo gọi l� Ứng tu chuyển.�
- Chuyển cuối : tại V� học đạo gọi l� Dĩ t�c chuyển.
�Cứ mỗi một lần chuyển, ở mỗi đế đều sinh bốn h�nh tướng, như vậy trong ba chuyển mỗi đế sẽ c� 12 tướng, bốn đế cả thảy sẽ c� 48 tướng. Chẳng qua 12 l� số h�nh tướng của mỗi đế trong cả ba chuyển, n�n gọi chung l� 3 chuyển 12 h�nh tướng.
C�u X� cũng n�i về nh�n, tr�, minh, gi�c, v� qu�n ri�ng từng đế. Luận đ� theo như thứ tự m� chia l�m bốn thứ ph�p nhẫn, ph�p tr�, loại nhẫn, loại tr�. Nếu giải th�ch chẳng th�nh 8 đế như c�ch giải th�ch n�y, th� qu�n ở mỗi một đế sẽ kh�ng c� bốn h�nh tướng. Hoặc nhẫn v� tr� mỗi thứ c� bốn h�nh tướng.
- Chiếu cảnh ph�n minh, th� gọi l� nh�n (mắt).�
- Đối trị v� tri, đ� gọi l� tr�.�
- Đối trị v� minh th� gọi l� minh.�
- Đối trị t� gi�c, th� gọi l� gi�c.�
Chẳng giống với đ�y, chứng được điều tự m�nh cần chứng đắc th� gọi l� �đắc V� thượng ch�nh đẳng Bồ đề�, c� nghĩa l� được cả hai Bồ đề v� Niết b�n. C�i trước l� nh�n của c�i sau. C�i trước l� V� gi�n đạo l�m nh�n cho Giải tho�t đạo sau. Đ�y l� n�i c�i quả của Bồ t�t tự chuyển ba v�ng Ph�p lu�n.�
Hoặc n�i Ph�p th�n Niết b�n Ch�n l� gọi l� V� thượng Bồ đề, v� khởi l�n c�i tr� của B�o th�n Bồ đề, ở địa vị V� học đ� l�m đặng chứng Ph�p th�n.�
C�u X� luận v.v� kh�ng c� mục Phật tự chuyển, g�y dựng cho người kh�c, khiến họ sinh ra t�n giải đối với điều tự chứng. C� nghĩa l� như trưởng l�o A Nh� Kiều Trần Như nghe được ch�nh ph�p từ nơi Thế t�n rồi, thoạt đầu th� ngộ giải ph�p tứ Th�nh đế, khi Phật hỏi, th� trả lời rằng : �t�i đ� hiểu ph�p�. Từ đ� về sau l� h�nh tướng cứu c�nh như tr�n đ� n�i.�
�Năm người đều chứng được quả A la h�n, sinh giải tho�t xứ ��. Đ�y n�i Thế t�n tự m�nh đắc đạo, lại ba lần chuyển Ph�p lu�n cho người kh�c. Giống như C�u X� luận n�i về ba v�ng xoay quanh bốn Th�nh đế:�
- Rằng �đ�y l� Khổ� cho đến �đ�y l� Đạo� : đ� gọi l� Sơ chuyển (chuyển v�ng đầu).�
- Rằng đ�y l� �điều cần phải biết khắp� cho đến �đ�y l� điều cần phải tu tập� : đ� gọi l� chuyển v�ng hai (đệ nhị chuyển).�
- Rằng �đ�y l� điều đ� biết khắp� cho đến �đ�y l� điều đ� tu tập� : đ� l� chuyển v�ng ba (đệ tam chuyển).
Ba v�ng lần lượt theo như thứ tự đ� chỉ r� ba thứ Kiến đạo, Tu đạo v� V� học đạo.
Đ� l� ba chuyển của Phật đối với người kh�c :
� Đầu ti�n gọi l� Thị tướng, v� chỉ r� tướng Tứ đế.
� Thứ hai gọi l� Khuyến tu, v� khuy�n tu Đế hạnh.
� Cuối c�ng gọi l� T�c chứng, v� biết r� vị đ� đ� m�n.
Do �ng Kiều Trần đ� đầu ti�n ngộ giải, nhập Kiến đạo rồi, Phật mới hỏi �ng rằng : �ngươi đ� ngộ giải chưa ?� Đ�p : �đ� ngộ giải�, n�n được t�n l� Giải.�
V�ng hai, v�ng ba chuyển xong, đắc A la h�n, sinh Giải tho�t tr� xứ, chứng đắc quả V� vi. Đ� gọi l� chuyển tại th�n người kh�c th�m sinh t�n giải đối với điều Phật đ� chứng.
Cuối c�ng khiến người kh�c sinh t�n giải đối với điều người kh�c đ� chứng. C� nghĩa l� như trưởng l�o A Nh� Kiều Trần Na, khởi t�m thế gian : �ta đ� ngộ giải được ph�p�. Phật biết rồi, khởi t�m thế gian �A Nh� Kiều Trần Na đ� chứng được ph�p của ta �. Thần đất biết rồi, liền cất tiếng loan tin chỉ trong một s�t na, một chớp mắt, một chốc l�t m� tiếng ấy vọng tới tận Phạm thế (c�c c�i trời Sắc giới).�
T�m thế gian : đ�y tức l� t�m duy�n sự, chẳng phải l� t�m bị t�n loạn.�
Đ�y l� tướng thứ tư đ� n�i ở tr�n : g�y dựng th�nh đạo ở ngay nơi th�n năm người kh�c, khiến họ th�m sinh t�n giải đối với điều m� Phật đ� tự m�nh chứng được.
Tướng thứ năm l� khiến người kh�c, như thần đất v.v... biết điều A Nh� Kiều Trần đ� chứng được, th�m sinh t�n giải.
Sự kh�c biệt l� ở chỗ tuy chuyển Tứ đế, ph�p tướng chẳng kh�c, song người của ba thừa ai chứng quả nấy.�
- Hạng Thanh văn nếu trước kia ở trong ba đời hoặc 60 kiếp đ� tu tập rồi, th� nghe điều Phật thuyết sẽ y v�o Uẩn, Xứ, Giới� m� chứng l� Tứ đế ; đ� gọi l� Thanh văn Ph�p lu�n.
- Hạng Độc gi�c nếu trước kia ở trong bốn đời hoặc một 100 kiếp đ� tu tập rồi, th� nghe điều Phật thuyết sẽ y v�o mười hai Duy�n khởi m� tu chứng Tứ đế, đ� gọi l� Độc gi�c Ph�p lu�n.�
- H�ng Bồ t�t nếu trước kia trong một Đại A tăng kỳ kiếp đ� tu tập rồi, th� nghe điều Phật thuyết sẽ y v�o ba t�nh m� chứng được l� Tứ đế, đ� gọi l� Bồ t�t Ph�p lu�n.
Chẳng thế th� ba thừa c�ng qu�n Tứ đế c�ng đồng thời chứng th�nh, như vậy c�n c� g� kh�c biệt nữa ?
Kinh Đại B�t Nh� n�i : �L�c ban đầu khi Thế t�n chuyển Ph�p lu�n Tứ đế ở nước Ba La Nại, v� lượng ch�ng sinh ph�t t�m Thanh văn, chứng quả Thanh văn; v� lượng ch�ng sinh ph�t t�m Độc gi�c, v� lượng ch�ng sinh ph�t khởi t�m V� thượng ch�nh đẳng gi�c chứng ở Sơ địa, Nhị địa, Tam địa � cho đến một đời sẽ được Bồ đề��.�
Cho n�n biết rằng khi ở Lộc d� mới bắt đầu chuyển Ph�p lu�n chung cho cả ba thừa. Nếu chẳng thế th� tới tuần 7 ng�y thứ hai đ� thuyết về Thập địa, cớ sao chẳng gọi l� chuyển� Ph�p lu�n ? V� đ� chẳng phải l� ph�p m� cả ba thừa c�ng tu, n�n chẳng gọi Sơ chuyển Ph�p lu�n.�
Nhưng thực ra nếu tr� ba thời của tha th�n ph�t khởi th� cũng c� người chỉ trong một đời đ� chứng được th�nh quả gọi l� tam chuyển, như Giải Kiều Trần v.v�, Phật ở Lộc uyển chỉ trong một thời đ� khiến �ng ấy lần lượt chứng được ba quả n�y, đ� gọi l� tam chuyển.
Kinh V� Cấu Xưng n�i :
�Tam chuyển Ph�p lu�n ở đại thi�n.
Lu�n ấy năng tịch, bản t�nh tịch.
Hi hữu ph�p tr�, trời người chứng.
Thế l� Tam bảo hiện thế gian�.
Tức như kinh n�y n�i rằng :�
� B�n c� tiếng Niết b�n,�
�C�ng với A la h�n,�
�T�n Ph�p, Tăng sai kh�c�.
Tam bảo xuất hiện vậy :�
- Phật l� Phật bảo.�
- Niết b�n v� ng�n �m, Quả ph�p v� Gi�o ph�p đ� gọi l� Ph�p bảo.�
- A Nh� Đa v.v� , đ� gọi l� Tăng bảo.�
A la h�n đ�y l� Kiều Trần Như.�
Lại n�i : Tăng đ�y l� chỉ bốn người kh�c, v� c�n trụ ở địa vị Hữu học.�
Tr� năng chứng, Đế sở chứng tức Hạnh L� ph�p bảo. Bốn ph�p đ� đủ.�
C�ng với Phật v� Tăng. Năng h�a, sở h�a, đ� c� Thể (tướng) xuất hiện, n�n gọi gộp lại l� Tam bảo xuất hiện ở thế gian.
5. Tam thừa :�
Ba thừa đ�y l� chỉ Phật v� Bồ t�t c�ng với Thanh văn thuyết ph�p khiến người kh�c đắc tr� đoạn Hoặc, th� đ�ng gọi l� chuyển Ph�p lu�n. Độc gi�c th� chẳng thế.
Kinh Niết B�n n�i rằng : Duy�n gi�c thuyết ph�p� chẳng thể khiến người ta đắc ph�p nhu nhuyễn v.v� . Do hạng Thanh văn chẳng biết đ�u l� thuốc, đ�u l� bệnh, n�n chẳng cho Thanh văn c�i danh l� chuyển Ph�p lu�n. Như vậy x�t về l� m� n�i cũng chẳng sai.
*
-Kinh văn : �Từ kiếp xưa tới nay� tới �vẫn thường thuyết như vậy�.�
T�n rằng : đ� l� kết : hội cổ kim.
Chẳng phải l� chỉ đến ng�y nay mới t�n th�n Niết b�n hết hẳn mọi khổ, m� xưa nay thường vẫn n�i thế. Cho n�n xưa giống với nay.
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết�� tới� �nghe thuyết ph�p phương tiện�.
T�n rằng : dưới c� 7 tụng n�i r� : nay thuyết ch�n Thực.�
Tụng rằng : như vậy đều để được Nhất thiết chủng tr�. Trong chia l�m bốn :
- 2 tụng đầu n�i r� : căn ch�n, tới gặp.
- 1 tụng n�i r� : nghĩ rằng họ đ�ng độ.
- 3 tụng : ch�nh thuyết ch�n Thực.
- 1 tụng : kết th�nh ph�p nghi.
Đ�y l� phần đầu : Ta thấy người trước đ�y được độ bằng quyền gi�o, đ� từng nghe quyền gi�o ở nơi Phật, v� thiện căn đ� ch�n, nay đến gặp Phật. Cho n�n văn tr�n n�i : ch�ng sinh hội n�y đ� từng thấy Phật, cũng đ� từng thấy Th�ch Ca, nay gọi chung l� chư Phật.
*
-Kinh văn : �Ta liền nghĩ như vầy� tới �nay ch�nh l� đ�ng l�c� .
T�n rằng : nghĩ rằng họ đ�ng độ b�n thuyết Phật tuệ cho họ, khiến họ th�ch tu học, nay căn đ� ch�n chẳng dạy sao được !
*
-Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết�� tới� �chẳng thể tin ph�p n�y�.
T�n rằng : dưới l� 3 tụng ch�nh thuyết ch�n Thực. Chia l�m hai :
� 1 tụng đầu n�i r� : độn chẳng đ�ng truyền thụ.
� 2 tụng sau n�i r� : lợi th� đ�ng truyền thụ.
Đ�y l� phần đầu.
Loại độn n�y gồm năm hạng c� nhược điểm chẳng thể thụ nổi ph�p đại thừa :
1/ Loại độn căn nghe ph�p chẳng hiểu hoặc loại A Đi�n Để Ca.
2/ Loại tiểu tr� tuy th�ng minh, nhưng t�nh kiến chẳng rộng. Hoặc l� loại th� tịch.
3/ Loại chấp tướng, c� nghĩa l� khởi kế chấp hai tướng Kh�ng Hữu, học sai h�nh bậy. Hoặc l� loại Bất định chủng t�nh chấp hữu phi kh�ng, v� căn chưa ch�n.
4/ Hạng ki�u cậy sự thịnh của m�nh, c�c hạng gi�u sang say sưa ph�ng t�ng. Hoặc hạng ph�m phu hữu t�nh căn chưa ch�n, bẩm t�nh say sưa ph�ng dật.
5/ Hạng mạn cậy m�nh lấn lướt người kh�c, như bọn năm ng�n người. Hoặc hạng c�n khởi l�n c�c phiền n�o như bảy loại mạn v.v�
C�c hạng tr�n chẳng thể tin đại thừa, chẳng n�n truyền thụ cho họ.
*
-Kinh văn : �Nay ta hỷ, v� �y��� tới�� �đều cũng sẽ th�nh Phật� .
T�n rằng : đ�y l� 2 tụng thuyết minh về hạng đ�ng được truyền thụ.�
- Tụng đầu thuyết minh về bỏ quyền theo thực.
- Tụng sau n�i r� việc trừ nghi. Đ� được hỷ th� hỷ v� lượng, chẳng ghen với việc ch�ng sinh th�nh Phật.�
V� �y : đ�y c� nghĩa l� quyết định l�m sư tử gầm, v� l� quyết định, v� ở giữa c�c Bồ t�t đứng trước những người thắng trội, v� nhị thừa đều ph�t t�m Bồ t�t.�
Căn cứ v�o l� ch�n Thực m� thuyết về đạo nhất thừa th� gọi l� ch�nh trực, chẳng t�y cơ quyền m� thuyết c� ba, n�n gọi l� xả phương tiện. Chỉ thuyết về đạo nhất thừa v� thượng, tức l� tỏ r� nay ch�nh trực, chỉ thuyết một đạo, chẳng c�n c� c�c đạo kh�c.�
Bồ t�t địa tiền đốn ngộ nghi rằng ri�ng m�nh được Bồ đề, c�n Thanh văn th� kh�ng c� phần.�
Bồ t�t bất định chủng t�nh nghi rằng đối với quả Phật m�nh cũng kh�ng c� phần, cho n�n muốn tho�i chuyển theo tiểu thừa.�
Nay c�c loại Bồ t�t n�y nghe ph�p, c�c mối nghi đ� đều trừ hết.
Hiện tiền 1.200 vị Thanh văn danh cao nghi rằng m�nh chẳng được l�m Phật. Nay ch�nh đang thuyết cho họ rằng : �cũng đều sẽ l�m Phật�.
Kinh Niết B�n do đ� n�i : �Tu đ� ho�n t�m vạn kiếp cho đến B�ch chi mười ng�n kiếp th� tới�.�
Tới : l� tới ở địa vị Sơ ph�t t�m trong Thập t�n. Những hạng n�y tu h�nh cực kỳ chậm chạp đần độn, chẳng như Bồ t�t sơ tu thủy nghiệp. Đ�y l� căn cứ v�o hạng bất định, chẳng phải l� c�c hạng nhị thừa đều định l�m Phật.�
Cho n�n Kinh Niết B�n, quyển thứ 34 n�i rằng: �Ta ở một thời thuyết về một thừa, một đạo, một hạnh, một duy�n c� thể l�m đại tịch tĩnh cho ch�ng sinh đoạn hẳn mọi kết phược sầu khổ. Khổ v� khổ nh�n, khiến hết thảy ch�ng sinh tới ở một Hữu. C�c đệ tử của ta chẳng hiểu � ta, n�n đ� n�i những lời như vầy ở giữa đại ch�ng : Như Lai n�i Tu đ� ho�n cho tới A la h�n đều đắc Phật đạo v.v��.
*
-Kinh văn : �Như chư Phật ba đời�� tới� �thuyết ph�p kh�ng ph�n biệt� .
T�n rằng : đ�y l� kết th�nh ph�p nghi.
Diệu l� đại thừa, thể kh�ng ph�n biệt. Ba thừa chẳng kh�c, thảy đều l�m Phật. Cho n�n thuyết ph�p đ�.
*
-Kinh văn : �C�c đức Phật ra đời� tới �người n�y cũng vẫn kh� .
T�n rằng : dưới l� đoạn thứ s�u c� 7 tụng, tụng về mục thứ nhất đ� n�i ở tr�n, tức l� mục chưa nghe ph�p th� khiến nghe ph�p.�
Chia l�m bốn phần :
� 2 tụng : ph�p thuyết bốn hiếm.
� 2 tụng rưỡi : th� dụ n�u bật hai hiếm.
� 1 tụng rưỡi : khuyến t�n.
� 1 tụng : th�n kết.
Phần đầu n�y gồm bốn c�i hiếm :�
1) Phật ra đời, hiếm.�
2) Thuyết ph�p, hiếm.�
3) Kh� m� được nghe, hiếm.�
4) C� thể nghe được, hiếm.
- Phật ra đời, hiếm : như ng�n Phật thời Hiền kiếp, nay đến kiếp trụ thứ 9 rồi m� mới c� bốn Phật ra đời. Sau n�y đến kiếp thứ 10 mới c� Phật Di Lặc ra. Tới kiếp thứ 15 c� 994 Phật ra. Kiếp n�y hoại rồi, Phật Cốt L� Chi một m�nh l�m vua một kiếp. Trải qua 12 kiếp nữa, mới đến kiếp Tinh T�. C� Phật Sơ Tịnh Quang Xưng Vương trong một ng�n Phật của kiếp đ� ra đời. Sau đ� trải qua 300 kiếp uổng qua đi kh�ng hề c� Phật. N�n Phật ra đời, hiếm vậy.
- Thuyết ph�p n�y, hiếm : như Phật Ca Diếp trụ dưới c�y 7 ng�y chẳng thuyết ph�p n�y. Tới nay Th�ch Ca th�nh Phật 40 năm mới thuyết kinh n�y. N�n thuyết ph�p n�y, hiếm.
- Kh� m� được nghe, hiếm : ch�ng sinh thường ở trong t�m nạn, l�m sao m� gặp được Phật, n�n kh� m� được nghe, thế l� hiếm.�
- C� thể nghe được, hiếm : tuy gặp ng�y Phật ra, nhưng lại nghe tiểu thừa, chẳng h�ng đại ph�p, cho n�n c� thể nghe được l� hiếm.
*
-Kinh văn : �V� như hoa Ưu đ�m�� tới� �hơn cả hoa Ưu đ�m�.�
T�n rằng : đ�y l� v� dụ để n�u bật hai hiếm :�
- 1 tụng, n�i r� ph�p xuất hiếm.�
- 1 tụng rưỡi, tụng về nghe t�n hiếm, v� nghe ph�p v� t�n th�n, c�n hiếm hơn l� hoa Ưu đ�m.�
H�nh ch�n ph�p hạnh l� để c�ng d�ng Phật ba đời :
- Tự m�nh nghe, bảo người kh�c nghe đều gọi gộp l� nghe ph�p.�
- Vui mừng m� nghe, đ�y gọi l� hoan hỷ. Nghe m� t�n th�n, đ�y gọi l� t�n.�
H�nh bốn thứ đ� đều l� ch�n h�nh.
*
-Kinh văn : �C�c ngươi chớ nghi ngờ�� tới�� �kh�ng � đệ tử Thanh văn�.
T�n rằng : khuyến t�n chớ nghi.
*
-Kinh văn : �C�c ngươi X� Lợi Phất�� tới�� �b� yếu của chư Phật�.
T�n rằng : kết luận t�n th�n ph�p th�m diệu. Đ�y l� thắng đạo mật tạng của chư Phật.
*
-Kinh văn : �V� đời �c năm trược� tới �thảy chẳng cầu Phật đạo�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ hai, c� 3 tụng, tụng về ph� bốn nghi.
Chia l�m ba phần :
a) 1 tụng đầu n�i về Phật ra đời v�o thời n�o để gi�o h�a bằng ba thừa : ra đời v�o thời ngũ trược �c thế !
b) Thứ đến 1 tụng, n�i về l�m sao m� biết l� Tăng thượng mạn ?� Nếu đệ tử ta, tự cho rằng m�nh l� A la h�n m� chẳng tin ph�p n�y, th� thật l� phi l�.
c) 1 tụng n�i về thế n�o th� đ�ng để thuyết ? Trừ sau khi Phật diệt rồi th� hiện tiền kh�ng Phật.
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Người �c đời vị lai��� tới�� �ph� ph�p, đọa �c đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� tụng giải th�ch l�m sao m� biết l� Tăng thượng mạn ?�
Người �c đời sau chẳng tin ph�p n�y, phần nhiều l� Tăng thượng mạn. Chẳng những l� hạng Tăng thượng mạn m� c�c người �c kh�c cũng chẳng thể tin. Khi Phật c�n tại thế, ng�i đ� thuyết về tướng của mạn. Sau khi Phật diệt độ rồi kh� m� biết được, n�n n�u ri�ng ra ở đ�y.
*
-Kinh văn : �Người t�m, qu�, thanh tịnh�� tới��� �rộng khen đạo nhất thừa�.�
T�n rằng : đ�y l� tụng về thế n�o th� đ�ng thuyết ?�
C� đủ bốn đức :
� Một l� t�m, s�ng trọng bậc hiền thiện, lại tự x�t bản th�n thấy xấu hổ về tội lỗi.
� Hai l� qu�, khinh cự kẻ bạo �c, lại x�t thế gian, thấy xấu hổ về tội lỗi.
� Ba l� thanh tịnh, trong ngo�i đều kh�ng c� tỳ vết, vứt bỏ danh lợi thế gian.
� Bốn l� ch� cầu Phật đạo, chẳng th�m nhị thừa, c� thể tin được kinh n�y.�
Loại bất ngu ph�p mới đ�ng để thuyết kinh n�y cho nghe. Giả sử l� hạng ngu ph�p, nếu gặp Phật kh�c th� sẽ được quyết định liễu ngộ đạo nhất thừa.

-Kinh văn : �X� Lợi Phất n�n biết��� tới�� �tự biết sẽ th�nh Phật�.�
T�n rằng : trong n�y c� 3 tụng, tụng đoạn lớn thứ tư trong phẩm : khuy�n ph�t hỷ t�m, khiến th�ch th�nh Phật :
� 1 tụng rưỡi đầu, n�i r� Phật ph�p đều giống nhau, chẳng học th� chẳng liễu ngộ.
� 1 tụng rưỡi sau, khuy�n ph�t hỷ t�m, th�ch cầu th�nh Phật.
Cứ như lời văn, c� thể hiểu được. �

�

H�́T QUYỂN 4

�

� � � � � ��

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]