�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

Quy�̉n 1��� Quy�̉n 2��� Quy�̉n 3

S�́ 1510b

LUẬN KINH KIM CƯƠNG B�T NH�
BA LA MẬT

T�c giả: Bồ t�t V� Trước.

H�n dịch: Đời T�y, Đại sư Đạt Ma Ngập Đa.

Vi�̣t Dịch: Nguy�n Hu�̣

QUYỂN 1

Xuất sinh ph�p Phật kh�ng g� hơn

Hiển b�y ph�p giới l� bậc nhất

Kim cương kh� hoại, c�u nghĩa hợp

Tất cả Th�nh nh�n kh�ng thể nhập.

Tiểu Kim Cương Ba-la-mật nầy

Do t�n như thế n�u uy lực

Bậc Tr� đ� thuyết giảng gi�o, nghĩa

Nghe rồi chuyển v� ch�ng con n�i.

Quy mạng hết thảy bậc Gi�c ngộ

Đều đem t�m ch�nh m� đảnh lễ

Con n�n tinh tấn lập nghĩa ấy

Giải th�ch nối tiếp v� m�nh, người.

* Luận n�u:Th�nh lập bảy thứ Nghĩa c� rồi, th� B�t-nh� Ba-la-mật nầy liền được th�nh lập. Bảy Nghĩa c� l�:

1. Chủng t�nh kh�ng đoạn.

2. Ph�t khởi h�nh tướng.

3. N�u trụ xứ của h�nh.

4. Đối trị.

5. Kh�ng lỗi.

6. Địa.

7. Lập danh.

Bảy nghĩa như thế được th�nh lập từ trong Kinh B�t-nh� Ba-la-mật n�n gọi l� Nghĩa c�.

Ở đ�y, s�u Nghĩa c� trước l� hiển thị chỗ tạo t�c rốt r�o của Bồ-t�t. Nghĩa c� thứ bảy hiển thị việc th�nh lập ph�p m�n ấy. N�n nhận biết như thế. B�t-nh� Ba-la-mật nầy, v� Phật chủng kh�ng đoạn dứt n�n lưu h�nh ở đời. Thượng tọa Tu-bồ-đề, ngay nơi phần đầu kinh đ� bạch Phật: Hy hữu thay! Đức Thế T�n! Như Lai Ứng C�ng Ch�nh Biến Tri đ� kh�o hộ niệm c�c Bồ-t�t, đ� kh�o ph� ch�c c�c Bồ-t�t v.v� (Chủng t�nh kh�ng đoạn).

* Nghĩa c� thứ hai: Ph�t khởi h�nh tướng

Như kinh viết: Thế n�o l� Bồ-t�t ở trong Đại thừa ph�t khởi t�m cầu đạt đạo quả Bồ-đề V� thượng? v.v�

* Nghĩa c� thứ ba: N�u trụ xứ của h�nh

Nghĩa l� n�u trụ xứ của h�nh tướng được ph�t khởi kia. Ở đ�y lại c� 18 thứ, n�n biết:

1. Ph�t t�m. Như kinh n�i: C�c Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế, đối với tất cả ch�ng sinh hiện c� v.v�

2. H�nh Ba-la-mật tương ưng. Như kinh n�u: Kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th� v.v�

3. Muốn đạt được Sắc th�n. Như kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai chăng? v.v�

4. Muốn đạt được Ph�p th�n. Kinh viết: Tu-bồ-đề bạch Phật: Thế T�n! Nếu c� ch�ng sinh nơi đời vị lai v.v�

5. Ở trong việc tu đạo đạt được ph�p th� thắng, kh�ng ki�u mạn. Kinh viết: Tu-đ�-ho�n c� thể khởi niệm nầy v.v�

6. Kh�ng l�a l�c Phật xuất hiện ở đời. Kinh n�u: Theo � của T�n giả l� thế n�o? Như Lai, về thời xa xưa, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng v.v�

7.Nguyện l�m thanh tịnh c�i Phật. Kinh viết: Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t n�i như vầy: Ta đ� trang nghi�m quốc độ Phật v.v�

8.Th�nh thục ch�ng sinh. Kinh n�u: Tu-bồ-đề! V� như c� người th�n như n�i ch�a Tu-di v.v�

9. Xa l�a việc thuận theo nẻo t�n loạn của ngoại luận. Kinh viết: Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như số lượng c�t hiện c� trong s�ng Hằng v.v�

10. Sắc th�n c�ng ch�ng sinh th�n giữ lấy chỗ hợp với qu�n, l�m r� h�nh tương ưng. Kinh n�u: Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Số lượng vi trần hiện c� trong Tam thi�n đại thi�n thế giới v.v�

11.C�ng dường, hầu cận Như Lai. Kinh viết: Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng ba mươi hai tướng của bậc đại nh�n để thấy Như Lai chăng? v.v�

12. Xa l�a mọi thứ lợi dưỡng c�ng phiền n�o bức b�ch v� mệt nhọc, thiếu thốn, khiến tinh tấn kh�ng khởi c�ng thối chuyển. Kinh n�u: Tu-bồ-đề! Nếu c�c thiện nam, thiện nữ d�ng Hằng h� sa số th�n v.v�

13. Nhẫn chịu khổ. Kinh n�u: Như Lai n�i Nhẫn nhục Ba-la-mật v.v�

14. L�a vị tịch tĩnh. Kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Như c�c thiện nam, thiện nữ, c� thể đối với ph�p m�n nầy thọ tr�, đọc tụng, tu tập v.v�

15. V�o l�c chứng đạo, xa l�a hỷ động. Kinh viết: Thế T�n! Thế n�o l� Bồ-t�t ph�t t�m cầu đạt đạo quả Bồ-đề V� thượng? v.v�

16. Cầu được chỉ dạy, trao truyền. Kinh viết: � như thế n�o? Như Lai ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng c� ph�p n�o để đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng? v.v�

17.Chứng đạo. Kinh n�u: V� như c� người th�n vi diệu, to lớn v.v�

18. Cầu đạt Phật địa. Kinh viết: Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t n�i như vầy: Ta đ� trang nghi�m quốc độ của Phật, tức kh�ng gọi l� Bồ-t�t v.v�

Những trụ xứ ấy, t�m lược l�m 8 loại cũng được đầy đủ:

1. Trụ xứ gồm th�u.

2. Trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh.

3. Trụ xứ mong muốn.

4. Trụ xứ l�a chướng ngại.

5. Trụ xứ t�m tịnh.

6. Trụ xứ cứu c�nh.

7. Trụ xứ rộng lớn.

8. Trụ xứ th�m diệu.

Ở đ�y:

Trụ xứ gồm th�u: Nghĩa l� ph�t t�m.

Trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh: L� h�nh Ba-la-mật tương ưng.

Trụ xứ mong muốn: L� muốn đạt được Sắc th�n, Ph�p th�n.

Trụ xứ l�a chướng ngại: L� mười hai thứ c�n lại.

Trụ xứ t�m tịnh: L� chứng đạo.

Trụ xứ cứu c�nh: L� tr�n cầu Phật địa.

Trụ xứ rộng lớn v� trụ xứ th�m diệu: L� chung cho tất cả trụ xứ.

Ở trong Trụ xứ thứ nhất: Nếu n�i Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế, đối với ch�ng sinh hiện c�, đấy l� rộng lớn.

Lại n�i: Nếu Bồ-t�t c� tướng ch�ng sinh v.v� Đấy l� th�m diệu.

Trong Trụ xứ thứ hai: Nếu n�i Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th� v.v� Đ�y l� th�m diệu. Nếu lại n�i: Tụ phước hiện c� kia l� kh�ng thể lường x�t v.v� Đấy l� rộng lớn.

Như thế, ở trong c�c trụ xứ c�n lại, t�nh chất rộng lớn, th�m diệu, n�n biết l� theo chỗ tương ưng.

* Đ� n�i về Trụ xứ. Nghĩa c� thứ tư: Đối trị

H�nh tướng ấy tương ưng như thế, l�c h�nh c�c trụ xứ, n�n biết l� c� 2 thứ đối trị:

1. H�nh t�.

2. H�nh ch�nh c�ng kiến.

Ở đ�y, kiến tức l� ph�n biệt.

Trong trụ xứ thứ nhất: Nếu n�i Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế nơi ch�ng sinh hiện c�: Đ�y l� đối trị h�nh t�. V� sinh t�m như thế l� Bồ-t�t h�nh t�. Nếu lại n�i: Như Bồ-t�t c� tưởng ch�ng sinh v.v� Đ�y l� đối trị h�nh ch�nh c�ng kiến. V� ph�n biệt chấp ấy, Bồ-t�t cũng n�n đoạn trừ, nghĩa l�: Ta n�n độ ch�ng sinh đưa họ đến giải tho�t.

Nơi trụ xứ thứ hai: Như n�i: N�n h�nh bố th�. Đ�y l� đối trị h�nh t�. V� kh�ng phải đối với bố th� l� h�nh t� của Bồ-t�t.

Như lại n�i: Trụ nơi sự v.v� Đ�y l� đối trị h�nh ch�nh c�ng kiến. V� ph�n biệt chấp nầy, Bồ-t�t cũng n�n đoạn trừ. Nghĩa l� n�n h�nh bố th�.

* Nghĩa c� thứ năm: Kh�ng lỗi

Nghĩa l� l�a hai bi�n. Thế n�o l� hai bi�n? Nghĩa l� bi�n tăng �ch v� bi�n tổn giảm.

Nếu ở trong ph�p như ng�n từ, ph�n biệt chấp c� tự t�nh, l� bi�n tăng �ch. Hoặc ở trong sự của ph�p v� ng� m� chấp l� kh�ng, l� bi�n tổn giảm.

Trong đ�y, như n�i: Thế T�n! Nếu tụ phước chẳng phải l� tụ phước v.v� Đ�y l� nhằm ngăn chận bi�n tăng �ch. Do tụ phước kia kh�ng c� tự t�nh ph�n biệt. Hoặc lại n�i: Thế n�n Như Lai n�i l� tụ phước. Đ�y l� nhằm ngăn chận bi�n tổn giảm. V� tụ phước ấy kh�ng như ng�n từ c� tự t�nh, nhưng c� sự để c� thể n�u b�y, do Như Lai n�i tụ phước. Đ�y l� được hiển thị như thế.

Tu-bồ-đề! Phật ph�p, Phật ph�p ấy, Như Lai n�i l� phi Phật ph�p: Đ�y l� nhằm ngăn chận bi�n tăng �ch.

Đ� gọi l� Phật ph�p: Đ�y l� ngăn chận bi�n tổn giảm.

Ở đ�y, Như Lai n�i l� phi Phật ph�p: L� hiển b�y nghĩa kh�ng lỗi.

Đ� gọi l� Phật ph�p: L� hiển b�y nghĩa tương ưng.

Thế n�o l� tương ưng? Nếu Phật ph�p, như n�i c� tự t�nh, tức Như Lai kh�ng n�i l� Phật ph�p. Do tuy kh�ng n�i cũng tự nhận biết, v� vậy kh�ng c� tự t�nh. V� thế đế n�n Như Lai n�i, gọi l� Phật ph�p.

Như thế, nơi tất cả xứ đ� hiển thị nghĩa kh�ng chung v� nghĩa tương ưng, n�n biết.

Lại nữa, Phật ph�p: L� gồm th�u sự Ba-la-mật c�ng c�c ph�p Bồ-đề phần như Niệm xứ v.v� N�n biết, Bồ-t�t l�a hai bi�n ấy, n�n ở nơi sự đối trị kia kh�ng c�n c� lỗi. Đ� gọi l� kh�ng lỗi.

* Nghĩa c� thứ s�u: N�u địa

Địa nầy c� 3 thứ:

1. Địa T�n h�nh.

2. Địa T�m tịnh.

3. Địa Như Lai.

Trong đ�:

Mười s�u xứ trước l� hiển b�y địa T�n h�nh.

Trụ xứ chứng đạo l� địa T�m tịnh.

Trụ xứ cầu đạt Phật địa l� địa Như Lai.

* Nghĩa c� thứ bảy: Lập danh

Gọi l� kim cương năng đoạn: T�n gọi nầy c� hai tướng nghĩa, n�n biết, như n�i: H�nh nhập ch�nh kiến, h�nh nhập t� kiến.

Kim cương: L� vi tế, cứng chắc. Vi tế: L� nh�n của tr�. Cứng chắc: L� kh�ng thể hoại.

Năng đoạn: L� đối tượng đoạn trừ của văn tư tu trong Tr� tuệ Ba-la-mật, như xứ đoạn của kim cương m� đoạn. Đ� gọi l� kim cương năng đoạn.

Lại như vẽ h�nh kim cương, trước sau rộng, giữa th� hẹp. Như vậy, trong Tr� tuệ Ba-la-mật, hẹp l� địa T�m tịnh. Trước, sau rộng l� địa T�n h�nh, địa Như Lai. Đ�y l� hiển thị nghĩa kh�ng chung.

Năm thứ Nghĩa c� kia, c�ng l�n tr�n c�ng nương dựa, n�n biết l� tất cả đều nương dựa nơi địa.

* Kinh viết: �T�i nghe như vầy: Một thời, Đức B�-gi�-b� ở tại khu vườn rừng Kỳ-đ� � Cấp C� Độc thuộc th�nh X�-b�-đề, c�ng với ch�ng Đại Tỳ-kheo một ng�n hai trăm năm mươi vị hội đủ.

Bấy giờ, sắp v�o giờ thọ trai, Đức Thế T�n mặc y, bưng b�t, v�o đại th�nh X�-b�-đề, theo thứ lớp khất thực. Khất thực xong, Đức Thế T�n trở về trụ xứ để thọ trai. Thọ thực xong xu�i, Đức Thế T�n th�u y, b�t, rửa ch�n, rồi trải tọa cụ, ngồi kiết gi�, ch�nh niệm, bất động.

L�c nầy, c�c Tỳ-kheo c�ng đi đến chỗ Phật, cung k�nh đảnh lễ nơi ch�n Phật, đi nhiễu quanh Phật ba v�ng theo ph�a tay phải rồi lui ra ngồi qua một b�n.

Khi ấy, Huệ mạng Tu-bồ-đề, ở trong đại ch�ng, liền từ t�a ngồi đứng dậy, b�y vai b�n phải, gối b�n phải quỳ s�t đất, hướng về Đức Phật, chấp tay cung k�nh bạch Phật: Hy hữu thay Đức Thế T�n! Như Lai Ứng C�ng Ch�nh Biến Tri đ� kh�o hộ niệm c�c Bồ-t�t, kh�o ph� ch�c c�c Bồ-t�t�.

* Luận n�u: Th�n Tu-đa-la nối tiếp, Nghĩa c� ấy nay sẽ n�i.

Đức Thế T�n do đ�u đ� d�ng oai nghi của người tịch tĩnh để an tọa? L� nhằm hiển thị, chỉ c� người tịch tĩnh, đối với ph�p mới c� thể tỏ ngộ, mới c� thể n�u b�y, n�n kinh viết: Kh�o th�u giữ c�c Đại Bồ-t�t bậc nhất. Nghĩa l� c�c Bồ-t�t đ� th�nh thục đối với thời gian Phật chứng đắc Ch�nh gi�c, chuyển ph�p lu�n, d�ng năm thứ nghĩa hợp với ph�p Bồ-t�t m� kiến lập. C�c Bồ-t�t c� bảy thứ lớn:

Ở đ�y l� ch�ng sinh lớn n�n gọi l� Ma-ha T�t-đ�a.

Những g� l� 7 thứ lớn? Đ� l�:

1. Ph�p lớn.

2. T�m lớn.

3. Tin hiểu lớn.

4. T�m tịnh lớn.

5. Tư lương lớn.

6. Thời lớn.

7. Quả b�o lớn.

Như trong phần Bồ-t�t Địa Tr� đ� n�i.

Nơi trụ xứ của c�c Bồ-t�t, thế n�o l� kh�o th�u giữ? Thế n�o l� bậc nhất? Lợi lạc tương ưng l� kh�o th�u giữ. Bậc nhất c� s�u thứ, n�n biết:

1. Thời.

2. Sai biệt.

3. Cao lớn.

4. Ki�n cố.

5. Hiện b�y khắp.

6. Dị tướng.

Thế n�o l� thời? L� ph�p hiện thấy v� vị lai. Bồ-t�t kia kh�o gồm th�u hợp với lạc, l� ph�p hiện thấy. Lợi l� vị lai.

Thế n�o l� sai biệt? L� đối với Tam-muội của thế gian c�ng c�c bậc Th�nh xuất thế như Thanh-văn, Độc-gi�c, trong sự kh�o gồm th�u c� sai biệt.

Thế n�o l� cao lớn? Tức sự kh�o gồm th�u nầy l� v� thượng.

Thế n�o l� ki�n cố? Nghĩa l� rốt r�o.

Thế n�o l� hiện b�y khắp? L� tự nhi�n ở nơi th�n m�nh, người, kh�o th�u giữ.

Thế n�o l� dị tướng? L� ở trong chốn c�c Bồ-t�t chưa tịnh, kh�o th�u giữ l� hơn hết.

Kinh n�i: Ph� ch�c bậc nhất: L� c�c Bồ-t�t đ� được kh�o th�u giữ, đối với l�c Phật B�t-Niết-b�n, cũng d�ng năm nghĩa ấy để kiến lập như thế.

Thế n�o l� ph� ch�c bậc nhất? C� 6 thứ nh�n duy�n:

1. Nhập xứ.

2. Được ph�p như thế.

3. Chuyển gi�o.

4. Kh�ng lỗi.

5. Bi.

6. T�n trọng.

Thế n�o l� nhập xứ? L� ở nơi trụ xứ của Thiện hữu kh�o ph� ch�c.

Thế n�o l� được ph�p như thế? L� c�c Bồ-t�t đ� được kh�o th�u giữ, ở chỗ kẻ kh�c cũng kh�o th�u giữ ph�p như thế.

Thế n�o l� chuyển gi�o? Tức l� c�c vị ấy đối với c�c Bồ-t�t kh�c phải n�n kh�o th�u giữ. Đ� gọi l� chuyển gi�o.

Ba thứ ấy theo như thứ lớp, tức l� kh�ng lỗi, c�ng bi v� t�n trọng đều c� thể nhận biết.

Hai thứ kh�o th�u giữ v� ph� ch�c nầy l� hiển b�y về Nghĩa c� thứ nhất: Chủng t�nh kh�ng đoạn.

* Kinh viết:�Thế T�n! Bồ-t�t ở trong Đại thừa, ph�t t�m Bồ-đề cầu đạt đạo quả Ch�nh gi�c V� thượng, th� n�n trụ như thế n�o, n�n tu h�nh như thế n�o, l�m sao để h�ng phục t�m m�nh?

Bấy giờ, Đức Phật bảo T�n giả Tu-bồ-đề: L�nh thay! L�nh thay! Nầy Tu-bồ-đề! Như T�n giả đ� n�i, Như Lai đ� kh�o hộ niệm c�c Bồ-t�t, kh�o ph� ch�c c�c Bồ-t�t. T�n giả nay n�n lắng nghe, Ta sẽ v� T�n giả m� giảng n�i. Như Bồ-t�t ở trong Đại thừa ph�t t�m Bồ-đề cầu đạo quả Ch�nh gi�c V� thượng, th� n�n trụ, n�n tu h�nh, n�n h�ng phục t�m m�nh như thế.

T�n giả Tu-bồ-đề thưa: Thế T�n! Con mong muốn được nghe�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� Nghĩa c� thứ hai: Ph�t khởi h�nh tướng. Do đ�u Thượng tọa Tu-bồ-đề thưa hỏi? C� 6 nh�n duy�n:

1. V� đoạn trừ nghi.

2. V� ph�t khởi tin hiểu.

3. V� hội nhập nghĩa th�m diệu.

4. V� kh�ng thối chuyển.

5. V� sinh hoan hỷ.

6. V� khiến cho ch�nh ph�p trụ l�u. Cũng tức l� B�t-nh� Ba-la-mật khiến cho Phật chủng kh�ng đoạn.

Thế n�o l� do đấy khiến Phật chủng kh�ng đoạn? Tức nếu c� người nghi, liền được dứt. C�c Bồ-t�t vui th�ch với phước đức, nhưng t�m chưa th�nh thục, nghe c� nhiều phước đức, n�n đối với B�t-nh� Ba-la-mật dấy khởitin hiểu. Người t�m đ� th�nh thục th� hội nhập nghĩa th�m diệu. Người đ� được kh�ng c�n bị khinh khi, do tham thọ tr� tu h�nh, c� nhiều c�ng đức n�n kh�ng c�n thối chuyển. Người đ� được thuận th�u giữ c�ng t�m tịnh, ở nơi ph�p tự nhập v� thấy sinh hoan hỷ, c� thể khiến cho nơi đời vị lai, gi�o ph�p Đại thừa được trụ l�u d�i.

Nếu lược n�i, th� kẻ nghi khiến thấy r�. C�c Bồ-t�t vui th�ch phước đức c�ng đ� th�nh thục th� được th�u nhận. Đ� được kh�ng c�n bị khinh khi th� t�m t�m tinh tấn. Người đ� được t�m tịnh th� khiến hoan hỷ.

Kinh viết: N�n trụ như thế n�o? Nghĩa l� dục nguyện. N�n tu h�nh: L� tương ưng nơi Tam-muội. N�n h�ng phục t�m: L� điều phục sự t�n loạn.

Ở đ�y: Dục l� đang cầu. Nguyện l� v� chỗ cầu n�n khởi t�m tư niệm.

Tương ưng nơi Tam-muội: L� Tam-muội kh�ng ph�n biệt.

Điều phục sự t�n loạn: L� nếu t�m ch�nh định kia t�n động th� chế ngự, khiến trở lại an trụ.

C�u thứ nhất l� hiển b�y về th�u giữ đạo. C�u thứ hai l� hiển b�y về th�nh tựu đạo. C�u thứ ba l� hiển b�y về đạo kh�ng lỗi.

Do đ�u chỉ hỏi về việc ph�t khởi h�nh Bồ-t�t thừa? V� ba thứ Bồ-đề c� sai biệt. Do kh�o thưa hỏi, n�n đối với Thượng tọa Tu-bồ-đề đ�ng được khen l�: L�nh thay!

* Kinh viết: �Đức Phật bảo Tu-bồ-đề: C�c Bồ-t�t n�n sinh t�m như vầy: Tất cả ch�ng sinh hiện c�, thuộc về c�c lo�i, hoặc sinh từ trứng, hoặc sinh từ thai, hoặc sinh từ sự ẩm thấp, hoặc h�a sinh. Hoặc c� sắc, hoặc kh�ng sắc, hoặc c� tưởng, hoặc kh�ng tưởng, hoặc phi c� tưởng phi kh�ng tưởng, hết thảy giới ch�ng sinh ấy, Ta đều khiến nhập nơi Niết-b�n v� dư m� được giải tho�t. H�a độ khiến đạt đến giải tho�t v� lượng v� bi�n ch�ng sinh như thế, nhưng thật kh�ng c� ch�ng sinh được diệt độ. V� sao? Nầy Tu-bồ-đề! V� nếu Bồ-t�t c�n c� tướng ch�ng sinh, tức chẳng phải l� Bồ-t�t. V� sao? Nầy Tu-bồ-đề! V� nếu Bồ-t�t c�n khởi tướng ch�ng sinh, tướng người, tướng thọ giả, th� kh�ng gọi l� Bồ-t�t�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� Nghĩa c� thứ ba: N�u trụ xứ của h�nh. Đến hết cuối kinh, c� 18 m�n, như trước đ� n�i đủ.

Ở đ�y, phần Trụ xứ thứ nhất: N�u r� về ph�t t�m.

Kinh viết: Ch�ng sinh hiện c� thuộc về c�c lo�i: L� n�i về tướng chung.

Hoặc sinh từ trứng v.v�: L� n�i về sai biệt.

Lại, thọ sinh, nương dựa, cảnh giới được gồm th�u c� sai biệt, n�n biết.

Sinh từ trứng cho đến h�a sinh: L� n�i về thọ sinh c� sai biệt.

Hoặc c� sắc, hoặc v� sắc: L� n�i về nương dựa c� sai biệt.

Hoặc c� tưởng, hoặc kh�ng tưởng, hoặc phi c� tưởng phi kh�ng tưởng: L� n�i về cảnh giới được gồm th�u c� sai biệt.

Cảnh giới ch�ng sinh hiện c�, thuộc về ch�ng sinh: Nghĩa l� c�c thứ loại tưởng ở tr�n, trụ nơi cảnh giới ch�ng sinh, Đức Phật n�u đặt để thuyết giảng.

Ta đều khiến nhập nơi Niết-b�n v� dư: Do đ�u nguyện nầy, về nghĩa kh�ng thể đạt được? Do thuộc về sinh, n�n kh�ng c� lỗi. Do đều l� sinh, như đ� n�i c�c lo�i sinh, như sinh từ trứng v.v� đều nhập nơi nguyện số. C�c lo�i sinh từ trứng, sinh từ sự ẩm thấp kia đều l� kh�ng tưởng, c�ng phi c� tưởng phi kh�ng tưởng, tức kh�ng thể. V� sao c� thể khiến cho hết thảy ch�ng sinh nhập Niết-b�n? C� 3 nh�n duy�n:

1. Sinh nơi xứ nạn: L� được thời.

2. Sinh nơi xứ kh�ng nạn: Chưa th�nh thục th� khiến th�nh thục.

3. Đ� th�nh thục rồi th� khiến giải tho�t.

V� sao n�i giới Niết-b�n v� dư m� kh�ng n�u trực tiếp về Niết-b�n? Nếu như thế th� so với điều Đức Thế T�n đ� n�i về Niết-b�n phương tiện như sơ thiền v.v� l� kh�ng kh�c. Kẻ kia tự d�ng sức trượng phu, n�n kh�ng c� Phật cũng đạt được, song kh�ng rốt r�o.

Do đ�u kh�ng n�i giới Niết-b�n hữu dư? V� quả chung kia, tự cho l� từ t�c nghiệp. Lại gặp Phật n�u giảng m� được quả. Lại, kh�ng phải th�n ho�n to�n khổ l� hữu dư. Như vậy, Niết-b�n c�ng Niết-b�n hữu dư, l� quả của sức trượng phu, l� quả chung, kh�ng phải l� quả cứu c�nh, kh�ng phải l� quả ho�n to�n. Thế n�n n�i v� dư.

Như thế, v� lượng ch�ng sinh nhập Niết-b�n rồi: L� hiển b�y c�c lo�i sinh như sinh từ trứng v.v� mỗi mỗi lo�i l� v� lượng.

Kh�ng c� ch�ng sinh n�o được Niết-b�n: Đ�y l� c� nghĩa g�? Như Bồ-t�t tự chứng đắc Niết-b�n, kh�ng kh�c với ch�ng sinh. V� sao? V� nếu Bồ-t�t c� tướng ch�ng sinh, tức chẳng phải l� Bồ-t�t. Đ�y lại c� nghĩa g�?

Nếu Bồ-t�t ở nơi chỗ c�c ch�ng sinh, c� tưởng kh�c chuyển, kh�ng phải tưởng của tự thể, th� kh�ng gọi l� Bồ-t�t. V� sao? V� nếu Bồ-t�t khởi tưởng ch�ng sinh, tưởng người, tưởng thọ giả, tức kh�ng gọi l� Bồ-t�t. Ở đ�y lại c� nghĩa g�?

Nếu d�ng phiền n�o giữ lấy tưởng ch�ng sinh, thọ mạng, người c�ng chuyển, tức c� tưởng ng�, c�ng ở trong ch�ng sinh c� tưởng ch�ng sinh c�ng chuyển. Bồ-t�t trong trường hợp nầy kh�ng chuyển l� do đ� đoạn trừ ng� kiến, n�n được tự h�nh (h�nh của năm ấm) nơi tướng b�nh đẳng, n�n tin hiểu về tự tha b�nh đẳng. Bồ-t�t kia kh�ng chấp giữ nơi kiến của ch�ng sinh, mạng, người: Đ�y l� nghĩa đ� được n�i đến.

Lại nữa, kinh n�i: C�c Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế: L� hiển thị Bồ-t�t n�n trụ như thế hợp với dục nguyện.

Nếu Bồ-t�t c� tưởng ch�ng sinh, tức chẳng phải l� Bồ-t�t: Đ�y l� hiển b�y n�n tu h�nh như thế, hợp với l�c Tam-muội tương ưng.

Nếu Bồ-t�t khởi tướng ch�ng sinh, tướng người, tướng thọ giả, th� kh�ng gọi l� Bồ-t�t: Đ�y l� hiển thị n�n h�ng phục t�m như thế hợp với l�c th�u giữ sự t�n loạn. Như l�c Bồ-t�t h�nh Tam-muội tương ưng bị t�n động, tưởng ch�ng sinh cũng kh�ng c�ng chuyển, như nơi cảnh giới kia c�ng trụ. Thế n�n kh�ng c� ch�ng sinh đắc Niết-b�n: Đ�y l� th�nh tựu được dục nguyện kia. Th�u giữ c�c trụ xứ l� tối thắng. H�nh tướng tương ưng ấy, l�c h�nh c�c trụ xứ kh�c, nương dựa nơi dục nguyện, quyết định l� đạt được. Nghĩa của dục nguyện nầy kh�ng giải th�ch nữa.

* Kinh viết: �Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th�. Kh�ng chỗ trụ để h�nh bố th�. Kh�ng trụ nơi sắc để bố th�. Kh�ng trụ nơi thanh, hương, vị, x�c, ph�p m� bố th�. Nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t n�n bố th� như thế, tức kh�ng trụ nơi tướng tưởng. V� sao? V� nếu Bồ-t�t kh�ng trụ nơi tướng để bố th�, th� tụ phước đức l� kh�ng thể lường x�t.

Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Hư kh�ng ở phương Đ�ng c� thể lường x�t chăng? Tu-bồ-đề thưa: Kh�ng thể, bạch Đức Thế T�n! Phật bảo: Đ�ng vậy! Nầy Tu-bồ-đề! Hư kh�ng nơi c�c phương Nam, T�y, Bắc, bốn hướng c�ng hai phương tr�n dưới, l� c� thể lường x�t chăng? Tu-bồ-đề thưa: Kh�ng thể, bạch Đức Thế T�n! Phật bảo: Đ�ng thế! Đ�ng thế! Nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t kh�ng trụ nơi tướng để bố th� th� tụ phước đức cũng lại như vậy, l� kh�ng thể lường t�nh.

Đức Phật lại bảo Tu-bồ-đề: Bồ-t�t chỉ n�n h�nh bố th� như thế�.

* Luận n�u: Nơi đoạn nầy trở xuống l� Trụ xứ thứ hai: N�i về h�nh Ba-la-mật tương ưng. Từ đ�y về sau, trong c�c trụ xứ c�n lại, n�n biết c� 5 thứ theo chỗ tương ưng m� giải th�ch:

1. Dựa nơi nghĩa.

2. N�i về tướng.

3. Th�u giữ.

4. An lập.

5. Hiển hiện.

Trụ xứ đối trị l� dựa nơi nghĩa. Tức trụ xứ kia l� n�i về tướng. Dục nguyện l� th�u giữ. Trụ xứ đệ nhất nghĩa l� an lập. Tương ưng nơi Tam-muội c�ng th�u t�m t�m t�n động l� hiển hiện.

Ở trong trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh, kinh n�i: Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th�: Đ�y l� dựa nơi nghĩa, hiển thị việc đối trị trụ chấp.

Kinh viết: N�n h�nh bố th�: Đ�y l� n�i về tướng.

S�u Ba-la-mật ấy được gồm th�u nơi thể t�nh của tất cả bố th�. Bố th� c� 3 loại:

1. Tư sinh th� (T�i th�): Nghĩa l� Bố th� Ba-la-mật.

2. V� �y th�: L� Tr� giới Ba-la-mật, Nhẫn nhục Ba-la-mật.

3. Ph�p th�: L� Tinh tấn Ba-la-mật, Thiền na Ba-la-mật, B�t-nh� Ba-la-mật.

Nếu người thọ nhận ph�p kh�ng tinh tấn, th� khi thực hiện việc thuyết ph�p sẽ mệt mỏi, kh�ng thể thuyết ph�p. Nếu kh�ng thiền định, tức sẽ tham chấp nơi sự tin k�nh, c�ng dường, c�ng kh�ng thể nhẫn chịu sự bức n�o của lạnh n�ng, tức thuyết ph�p với t�m nhiễm. Nếu kh�ng tr� tuệ th� sẽ thuyết ph�p đi�n đảo, c� nhiều lỗi lầm. Lu�n gắn liền với ba thứ ấy (Tinh tấn, Thiền định, Tr� tuệ) để c� thể th�nh tựu ph�p th�.

C�c Ba-la-mật ấy c� hai thứ quả: Vị lai v� hiện tại.

Quả vị lai: L� Bố th� Ba-la-mật được phước b�o lớn. Tr� giới Ba-la-mật được tự th�n đầy đủ, tức như Th�ch, Phạm. Nhẫn nhục Ba-la-mật th� được nhiều bạn b� hỗ trợ, quyến thuộc đ�ng đ�c. Tinh tấn Ba-la-mật th� được c�c thứ quả b�o kh�ng đoạn dứt. Thiền na Ba-la-mật th� được sinh th�n kh�ng thể tổn hoại. Tr� tuệ Ba-la-mật th� được c�c căn mạnh mẽ, nhạy b�n c�ng nhiều vui th�ch, ở trong đại ch�ng lu�n được tự tại.

Quả hiện tại: L� được tất cả tin k�nh, c�ng dường, c�ng Niết-b�n hiện ph�p.

Ở đ�y, nếu Bồ-t�t v� cầu quả vị lai n�n h�nh th�, l� trụ nơi sự để h�nh th�, như vật được th� trở lại được quả l� vật ấy. Thế n�n kinh n�i: Kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th�.

Nếu cầu quả vị lai như tr� giới v.v�, n�n h�nh th�, l� c� chỗ trụ để h�nh th�, n�n kinh viết: N�n kh�ng chỗ trụ để h�nh th�. Quả của tr� giới c� rất nhiều, kh�ng thể ph�n biệt, n�n gọi chung l� c� chỗ trụ.

Nếu cầu quả hiện tại l� được tin k�nh, c�ng dường để h�nh th�, l� trụ nơi sắc, thanh, hương, vị, x�c để h�nh th�, n�n kinh viết: Kh�ng trụ nơi sắc v.v�

Nếu v� cầu Niết-b�n hiện ph�p n�n h�nh th�, l� trụ nơi ph�p để h�nh th�, n�n kinh viết: Kh�ng trụ noi ph�p để h�nh bố th�.

Lại, kinh n�i: N�n h�nh bố th�: Tức n�i về th�u giữ th� nơi dục nguyện.

Kinh n�i: Kh�ng trụ nơi h�nh th�: Tức kh�ng trụ ấy l� an lập đệ nhất nghĩa. Ở đ�y, do kh�ng trụ n�n hiển b�y như sự hiện c� nơi đệ nhất nghĩa, v� kh�ng trụ nơi vật v.v� l� sự hiện c�.

Kinh viết: Bồ-t�t n�n h�nh th� như thế, tức kh�ng trụ nơi tướng, tưởng: Đ�y l� hiển thị, tức tương ưng nơi Tam-muội c�ng th�u giữ t�m t�n động, l� ở nơi hai thời gian ấy, chẳng trụ v�o tướng, tưởng.

Như thế l� đ� kiến lập kh�ng trụ rồi, hoặc c� Bồ-t�t do tham vướng nơi phước đức, n�n đối với điều ấy kh�ng thể kham nhận. Nhằm khiến cho c�c Bồ-t�t gắng sức nhận lấy, n�n Đức Thế T�n đ� hiển thị: H�nh th� kh�ng trụ nơi tướng th� tụ phước l� hết sức nhiều cũng như hư kh�ng. C� 3 nh�n duy�n:

1. Hiện b�y khắp tất cả xứ. Nghĩa l� ở trong tướng trụ, chẳng trụ, phước sinh khởi.

2. Rộng khắp, cao lớn, th� thắng.

3. V� tận, l� rốt r�o kh�ng c�ng.

* Kinh viết: �Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai chăng? T�n giả Tu-bồ-đề thưa: Kh�ng thể, bạch Đức Thế T�n! Kh�ng thể d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai. V� sao? V� Đức Như Lai đ� n�i tướng tức l� phi tướng (hư vọng). Đức Phật bảo Tu-bồ-đề: Ph�m mọi tướng hiện c� đều l� vọng ngữ. Nếu thấy c�c tướng l� phi tướng tức kh�ng vọng ngữ (hư vọng). C�c tướng như thế l� phi tướng, tức thấy Như Lai�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� Trụ xứ thứ ba: Muốn đạt được Sắc th�n.

Kinh n�i: Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai chăng?: Đ�y l� dựa nơi nghĩa. Hiển thị n�n như sự đối trị về mạn nơi sắc th�n Như Lai.

Kinh n�i: Tướng th�nh tựu: Đ�y l� n�i về tướng, hiển thị về sắc th�n của Như Lai.

Thượng tọa Tu-bồ-đề n�i kh�ng phải: L� th�nh tựu đủ nghĩa ấy.

Đức Thế T�n n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Ph�m c�c tướng hiện c� đều l� vọng ngữ: Tức hiển b�y về dục nguyện. Ở trong nghĩa như thế n�n th�u giữ, c�ng tức l� an lập đệ nhất nghĩa. Nơi đệ nhất nghĩa, tướng th�nh tựu l� hư vọng, phi tướng th�nh tựu l� kh�ng hư vọng. Kinh viết: Như thế c�c tướng l� phi tướng, tức thấy Như Lai: Đ�y l� hiển hiện. Nghĩa l� tương ưng nơi Tam-muội, c�ng l�c th�u giữ t�m t�n động. Ở trong tướng kia, phi tướng l� thấy.

* Kinh viết:�Tu-bồ-đề bạch Phật: Thế T�n! Như c� ch�ng sinh nơi đời sau c�ng của đời vị lai, được nghe chương c� của kinh như thế, c� sinh khởi thật tướng chăng?

Đức Phật bảo Tu-bồ-đề: T�n giả chớ n�i như vậy! Chớ n�i l� nếu c� ch�ng sinh nơi đời sau c�ng của đời vị lai, được nghe chương c� của kinh như thế, c� sinh khởi thật tướng chăng! Đức Phật lại bảo T�n giả Tu-bồ-đề: Nơi đời sau c�ng của đời vị lai, l�c ch�nh ph�p sắp bị hủy diệt, c� c�c Đại Bồ-t�t l� những người c� tr� giới, tu phước đức, tr� tuệ, đối với chương c� của kinh nầy, c� thể sinh t�m tin tưởng, cho đ� l� thật, n�n biết c�c Đại Bồ-t�t ấy, kh�ng phải đ� ở nơi tr� xứ của một Đức Phật, hai Đức Phật, ba, bốn, năm Đức Phật tu h�nh, c�ng dường, gieo trồng thiện căn, m� đ� ở nơi trụ xứ của v� lượng ng�n vạn chư Phật tu h�nh, c�ng dường v� lượng trăm ng�n vạn chư Phật, đ� gieo trồng c�c thiện căn, nghe kinh nầy, cho đến trong một niệm c� thể sinh tịnh t�n. Nầy Tu-bồ-đề! Như Lai đều nhận biết c�c ch�ng sinh ấy. Như Lai đều thấy r� c�c ch�ng sinh ấy. Nầy Tu-bồ-đề! C�c Bồ-t�t đ�, sinh v� lượng tụ phước đức như thế, nhận lấy v� lượng phước đức như thế. V� sao? V� c�c Bồ-t�t đ� kh�ng c�n tướng ng�, tướng ch�ng sinh, tướng người, tướng thọ giả. Nầy Tu-bồ-đề! C�c Bồ-t�t ấy, kh�ng c� tướng ph�p, cũng kh�ng phải kh�ng c� tướng ph�p, kh�ng tướng cũng kh�ng phải l� kh�ng tướng. V� sao? Nầy Tu-bồ-đề! V� c�c Bồ-t�t ấy, nếu chấp giữ nơi tướng ph�p, tức l� chấp trước nơi ng�, nh�n, ch�ng sinh, thọ giả. Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c�c Bồ-t�t ấy, c� tướng ph�p, tức l� chấp nơi tướng ng�, tướng người, tướng ch�ng sinh, tướng thọ giả. V� sao? V� kh�ng n�n chấp giữ ph�p, chẳng phải l� kh�ng chấp giữ ph�p. Do nghĩa ấy, n�n Như Lai thường n�i: ph�p m�n dụ như chiếc b�, ph�p c�n n�n bỏ huống chi l� phi ph�p�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� Trụ xứ thứ tư: Muốn đạt được Ph�p th�n. Ở đ�y c� 2 loại Ph�p th�n:

1. Ph�p th�n ng�n thuyết.

2. Ph�p th�n chứng đắc.

V� muốn đạt được Ph�p th�n ng�n thuyết, n�n kinh viết: Thế T�n! Như c� ch�ng sinh nơi đời sau c�ng của đời vị lai, được nghe chương c� của kinh như thế v.v�

Trong ấy, chương c� của kinh: Tức l� về nghĩa hiện c�, n�n biết. Thế n�o l� c�? Như tr�n đ� n�i về bảy thứ nghĩa c�.

Ở nơi nghĩa tưởng kh�ng đi�n đảo, đ� l� thật tướng. N�n biết, như ng�n thuyết chấp giữ nghĩa, th� đấy kh�ng phải l� thật tướng. Thượng tọa Tu-bồ-đề khởi suy niệm: Nơi đời vị lai kh�ng c� người sinh khởi thật tướng. V� nhằm ngăn chận điều ấy, n�n Đức Thế T�n n�i c� l�c ch�nh ph�p sắp bị diệt hoại: Nghĩa l� sự tu h�nh dần diệt. N�n biết l� tiếp theo sau, Đức Thế T�n v� nghĩa như thế, n�n đ� hiển thị 5 thứ:

1. Hiển thị về tu h�nh.

2. Hiển thị về tập nh�n.

3. Hiển thị về Thiện hữu th�u nhận.

4. Hiển thị về sự th�u giữ phước đức tương ưng.

5. Hiển thị về việc sẽ đạt được tưởng thật trong tướng thật.

Kinh n�i: C� bậc tr� giới, tu phước đức tr� tuệ: Đ�y l� ba học như giới, tăng thượng v.v� L� hiển thị về c�ng đức tu h�nh, c�ng đức như thiểu dục v.v� l� đứng đầu, cho đến ch�nh định v.v�

Kinh viết: Đ� được c�ng dường v� lượng trăm ng�n chư Phật, cho đến nhất t�m tịnh t�n v.v�: Đ�y l� hiển thị về tập nh�n. Nhất t�m tịnh t�n h�y c�n được như thế, huống chi l� sinh tưởng thật.

Kinh n�i: Như Lai đều biết, đều thấy c�c ch�ng sinh ấy: Đ�y l� hiển thị về Thiện hữu đ� th�u nhận.

Biết: L� nhận biết về danh th�n.

Thấy: L� thấy r� về sắc th�n. Nghĩa l� trong tất cả h�nh trụ đ� tạo t�c, đ� nhận biết về t�m, thấy r� về chỗ nương dựa.

Kinh viết: Sinh, nhận lấy v� lượng tụ phước: Đ�y l� hiển thị về sự th�u giữ phước đức.

Sinh l� l�c phước đang dấy khởi.

Nhận lấy l� l�c phước kia diệt, th�u giữ chủng tử.

Kinh viết: C�c Bồ-t�t ấy, kh�ng c�n tướng ng�, tướng ch�ng sinh, cho đến: Nếu c�c Bồ-t�t c� tưởng ph�p, tức chấp trước nơi tướng ng�, tướng nh�n, tướng ch�ng sinh, tướng thọ giả: Đ�y l� hiển thị về tưởng thật, đối trị 5 thứ chấp giữ t� vạy. Những g� l� 5 thứ chấp giữ t� vạy? Đ� l�:

1. Ngoại đạo.

2. Ph�m phu v� Thanh-văn của nội ph�p.

3. Bồ-t�t tăng thượng mạn.

4. Định c�ng tưởng của thế gian.

5. Định v� tưởng.

Loại thứ nhất: L� tưởng như ng� v.v� c�ng chuyển.

Loại thứ hai: L� tướng ph�p c�ng chuyển.

Loại thứ ba: L� tưởng kh�ng tịnh c�ng chuyển. Ở đ�y cũng c� chấp giữ ph�p. C� chấp giữ ph�p: L� chấp giữ ph�p kh�ng.

Loại thứ tư: L� c� tưởng c�ng chuyển.

Loại thứ năm: L� kh�ng tưởng c�ng chuyển.

C�c Bồ-t�t ấy, đối với năm thứ nầy đều kh�ng c�ng chuyển.

Ở đ�y hiển b�y r� l� c� giới, cho đến sẽ sinh v� lượng tụ phước. Kinh n�i: V� sao? Tức ở đ�y n�i l� trong sự chấp giữ t� vạy chỉ c� tưởng ph�p v� tưởng phi ph�p c�ng chuyển, kh�ng phải l� tưởng như ng� v.v�? Do tưởng ng� c�ng sự nương dựa kh�ng c�ng chuyển. Nhưng ở trong tưởng ng�, t�y mi�n kh�ng đoạn, tức l� c� ng� chấp giữ. Do đ�, kinh viết: C�c Bồ-t�t nầy, nếu chấp giữ tưởng ph�p, tức l� chấp trước nơi sự chấp giữ như ng� v.v� Nếu kh�ng c� tưởng ph�p c�ng chuyển. Nếu c� tưởng kh�ng ph�p c�ng chuyển, tức l� c� ng� chấp giữ. Trong tưởng ng� c�ng chuyển nầy, c�c nghĩa kh�c cũng chưa n�i.

Kinh viết: Nếu c�c Bồ-t�t ấy c� tướng ph�p, tức chấp trước nơi ng� v.v�: Ở đ�y, chấp giữ về tự thể nối tiếp l� tưởng ng�. Đối tượng được chấp giữ của ng� l� tưởng ch�ng sinh. Nghĩa l� ng� cho đến thọ mạng trụ được chấp giữ l� tưởng mạng. Lần lượt chấp giữ c�c nẻo kh�c, th� sự chấp giữ ấy l� tưởng nh�n. N�n biết ở đ�y n�i sẽ sinh tưởng thật: Đ�y l� dựa nơi nghĩa, n�n biết l� hiển b�y sự đối trị tưởng kh�ng thật.

N�i ở trong chương c� của kinh nầy đ� n�u b�y: Đ�y l� n�i về tướng, hiển thị về Ph�p th�n ng�n thuyết. Tức trong tưởng thật sẽ sinh kia n�i sẽ sinh, thế n�n nguyện th�u giữ.

C�c Bồ-t�t nầy kh�ng c�n tưởng ng� c�ng chuyển: L� an lập đệ nhất nghĩa.

Tu-bồ-đề! Kh�ng n�n chấp giữ ph�p, kh�ng phải l� kh�ng chấp giữ ph�p: L� hiển b�y đầy đủ: Tức Tam-muội tương ưng c�ng với l�c t�m t�n động, kh�ng n�n chấp giữ ph�p. Đối với thể của ph�p v� ph�p v� ng� đều kh�ng ph�n biệt.

Lại, nghĩa ch�nh yếu của Ph�p th�n ng�n thuyết, như kinh n�i: Do nghĩa ấy, n�n Như Lai thường n�i, ph�p m�n dụ như chiếc b�, nếu hiểu r� điều ấy, th� ph�p h�y c�n n�n bỏ, huống chi l� phi ph�p.

Ph�p h�y c�n n�n bỏ, l� tưởng thật sinh. Huống chi l� phi ph�p: L� l� kh�ng n�n. Lược n�i l� hiển b�y, Bồ-t�t muốn đạt được Ph�p th�n ng�n thuyết th� kh�ng n�n tạo tưởng kh�ng thật.

* Kinh viết:�Lại nữa, Đức Phật bảo Huệ mạng Tu-bồ-đề: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai chứng đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng? Như Lai đ� c� thuyết ph�p chăng? Tu-bồ-đề thưa: Như con hiểu nghĩa Phật đ� n�i th� kh�ng c� ph�p cố định để Như Lai chứng đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng, cũng kh�ng c� ph�p cố định để Như Lai c� thể thuyết giảng. V� sao? V� Như Lai đ� n�i l� ph�p kh�ng thể giữ lấy, kh�ng thể n�u b�y, l� phi ph�p, phi phi ph�p. V� sao? V� tất cả Th�nh nh�n đều do ph�p v� vi m� được gọi l� Th�nh nh�n�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� n�i về Ph�p th�n chứng đắc. Lại c� 2 loại:

1. Ph�p th�n tr� tướng.

2. Ph�p th�n phước tướng.

V� muốn đạt được trụ xứ của Ph�p th�n chứng đắc tr� tướng n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai chứng đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng? Đ�y l� dựa nơi nghĩa, hiển thị ngược trở lại đối với ch�nh gi�c về Bồ-đề được nhận lấy.

Thuyết ph�p l� thuộc về ch�nh gi�c, n�n kinh viết: C� ph�p, c� thể n�u giảng về đạo quả Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c: Đ� l� n�i về tướng, hiển thị Ph�p th�n chứng đắc, n�n kh�ng c� ph�p cố định.

Thượng tọa Tu-bồ-đề n�i theo � của Đức Phật. L� thế đế n�n c� Bồ-đề c�ng chứng đắc. Đ� l� dục nguyện đ� th�u giữ do phương tiện, n�n cả hai c�ng l� c�. Nếu như � của Đức Thế T�n n�i, l� cả hai c�ng kh�ng c�. V� hiển thị điều ấy, n�n kinh viết: Như con hiểu nghĩa của Đức Thế T�n đ� n�i v.v�

Lại, kinh n�i: V� sao? V� Như Lai đ� n�i ph�p l� kh�ng thể giữ lấy, kh�ng thể n�u b�y, l� phi ph�p, phi phi ph�p: Đ�y l� an lập đệ nhất nghĩa. Do n�i ph�p, n�n biết l� đạt được Bồ-đề, n�n ở trong sự thuyết ph�p, an lập đệ nhất nghĩa.

Ở đ�y, kh�ng thể giữ lấy: L� l�c đang nghe. Kh�ng thể n�u b�y: L� l�c diễn n�i. Phi ph�p: L� t�nh ph�n biệt. Phi phi ph�p: L� ph�p v� ng�.

Kinh viết: V� sao? Do v� vi n�n được gọi l� Th�nh nh�n?

V� vi: L� nghĩa kh�ng ph�n biệt, thế n�n Bồ-t�t hữu học được mang t�n. Trong kh�ng khởi, kh�ng tạo, Như Lai chuyển y (Bồ-đề v� Niết-b�n) gọi l� thanh tịnh, do đ� Như Lai v� học (Tu học ho�n tất) được mang t�n.

Ở đ�y, thứ nhất l� nghĩa của v� vi: Tam-muội tương ưng c�ng với l�c điều phục t�m t�n loạn, đ� hiển b�y đầy đủ.

Thứ hai l� v� vi chỉ l� đệ nhất nghĩa: L� v� thượng gi�c.

Từ đ�y trở về sau, trong tất cả trụ xứ đều hiển b�y, do v� vi n�n được gọi l� Th�nh nh�n. N�n biết trong c�c trụ xứ trước, chưa n�i về v� vi được mang t�n. Ở đ�y, trong đạo quả Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, n�i về v� vi đ� xong.

* Kinh viết: �Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Nếu đem bảy thứ b�u đầy khắp trong Tam thi�n đại thi�n thế giới để bố th�, th� thiện nam, thiện nữ đ� h�nh th� như thế, phước đức đạt được l� nhiều chăng? Tu-bồ-đề thưa: Rất nhiều, bạch Đức Thế T�n! Rất nhiều, bạch Đức Thiện Thệ! C�c thiện nam, thiện nữ ấy được phước đức rất l� nhiều. V� sao? V� như Đức Thế T�n n�i: Tụ phước đức ấy tức phi tụ phước đức, thế n�n Đức Như Lai n�i l� tụ phước đức. Đức Phật bảo: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu lại c� người đối với kinh nầy thọ tr�, cho đến chỉ một b�i kệ bốn c�u, v� người kh�c thuyết giảng th� phước đức người nầy c� được hơn hẳn trường hợp trước l� v� lượng kh�ng thể t�nh kể. V� sao? Nầy Tu-bồ-đề! V� ph�p thuộc đạo quả Bồ-đề V� thượng của tất cả chư Phật, đều từ kinh nầy sinh ra. Hết thảy chư Phật Như Lai đều từ kinh nầy xuất sinh.

Nầy Tu-bồ-đề! Gọi l� Phật ph�p, tức phi Phật ph�p, đ� gọi l� Phật ph�p�.

* Luận n�u: Từ đ�y trở xuống l� n�i về Ph�p th�n phước tướng. V� muốn đạt được trụ xứ của Ph�p th�n chứng đắc phước tướng, n�n kinh n�i: � của T�n giả thế n�o? Nếu c� người đem bảy thứ b�u đầy khắp trong Tam thi�n đại thi�n thế giới để h�nh bố th� v.v�: V� sao hiển thị, tức nơi Ph�p th�n ng�n thuyết hiện c� kia, đ� xuất sinh Ph�p th�n chứng đắc phước tướng của Như Lai? Nơi trường hợp đ� n�u, cho đến chỉ thuyết giảng một b�i kệ bốn c�u, đ� sinh phước đức rất l� nhiều, huống chi lại l� Ph�p th�n chứng đắc phước tướng hiện c� của Như Lai. Do nh�n duy�n n�o, n�n ở trong Ph�p th�n ng�n thuyết, giảng n�i một b�i kệ bốn c�u như thế, c� thể sinh rất nhiều phước? V� nhằm th�nh tựu nghĩa nầy, n�n kinh n�i: V� sao? V� Như Lai v� đạo quả Bồ-đề V� thượng, đều từ kinh nầy sinh ra. Ở đ�y, tập hợp khắp mười ph�p h�nh A-h�m, n�n chư Phật Thế T�n từ đấy xuất sinh: V� l� thế đế, n�n n�i Phật xuất sinh, do đấy c� Bồ-đề. Tức hai thứ nầy c�ng c�, n�n gọi l� Phật ph�p, l� do Bồ-đề v� Phật. N�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Phật ph�p tức l� phi Phật ph�p v.v� Lại nữa, kinh viết: Về chỗ sinh phước l� hơn hẳn trường hợp trước v� lượng A-tăng-kỳ: Đ�y l� dựa nơi nghĩa, hiển thị việc đối trị phước chẳng sinh.

Ở đ�y, phước kia: L� n�i về tướng, hiển b�y về Ph�p th�n phước tướng.

Hơn hẳn trường hợp trước: L� hiển thị dục nguyện đ� th�u giữ.

Kinh n�i: Thế T�n! Tụ phước ấy tức phi tụ phước, thế n�n Như Lai n�i l� tụ phước. C�ng n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Phật ph�p, Phật ph�p ấy tức phi Phật ph�p, đ� gọi l� Phật ph�p: Do tụ phước nầy c�ng với Phật ph�p l� th�u giữ lấy phước tướng của Như Lai, n�n trong Ph�p th�n, an lập đệ nhất nghĩa. V� thuận theo v� vi n�n được mang t�n, tức tương ưng Tam-muội c�ng với việc điều phục t�m t�n động kh�ng c�n hiển b�y r�.

N�i: Hết sức nhiều, bạch Đức B�-gi�-b�! Rất l� nhiều, bạch Đức Tu-gi�-đ�! Hai lời ấy l� hiển thị về th�u t�m t�m, giữ lấy t�m. Do th�u giữ tự t�m n�n n�i l� thọ tr�. V� kẻ kh�c thuyết giảng l� giải th�ch về c� vị. V� lượng: L� vượt qu� th� dụ. A-tăng-kỳ: L� hiển b�y về số lượng nhiều.

Đ� n�i về Trụ xứ mong muốn xong.

HẾT - QUYỂN 1

�

�����

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]