Luận Chỉ Qu�n

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

S�́ 1924

Luận Chỉ Qu�n

Đại thừa Chỉ qu�n ph�p m�n: Chỉ qu�n của đại thừa

HT. Th�ch Tr� Quang dịch giải

-o0o-�

Mục Lục

I. Lược Truyện T�n Giả Đại Cương

II. Lời Dẫn 1

III. Lời Dẫn 2

IV. Luận Chỉ Qu�n

A1. Mở Đầu

A2. Giải Th�ch

B1. N�i Căn Cứ Của Chỉ Qu�n

B2. N�i Đối Tượng Của Chỉ Qu�n

B3. N�i Thể Trạng Của Chỉ Qu�n

B4. N�i Hiệu Năng Của Chỉ Qu�n

B5. N�i Hiệu Quả Của Chỉ Qu�n

A3. Chỉ Việc

V. Ph�p M�n Chỉ Qu�n Đại Thừa

A1. Phụ Lục Bản Dịch

A2. Lời Giới Thiệu

A3. Ph�p M�n Chỉ Qu�n Đại Thừa

Lược Truyện T�n Giả Tuệ Tư (1)

T�n giả Tuệ tư, c� hiệu l� Tưđại thiền sư, do ho�ng đế nh� Trần phong tặng. Nhưng thường lại hay gọi l� Nam nhạc t�n giả. Gọi như vậy l� lấy chỗ ở m� gọi người, trọng m� kh�ng gọi t�n h�y.

T�n giả l� tr� của t�n giả Tuệ văn, l� thầy của đại sư Tr� giả. Vị sau l� người lập ra t�ng Thi�n thai (Ph�p hoa), n�n người ta t�n c�c t�n giả Tuệ văn v� Tuệ tư l� s�ng tổ của t�ng ấy.

T�n giả c� ni�n đại 515 - 577 dương lịch (2) , sống 63 tuổi �m lịch. Họ L�, người Vũ t�n, nay l� huyện Thượng th�i, H� nam. Sinh ng�y 11 th�ng 11 năm ất m�i, ni�n hiệu Thi�n gi�m thứ 14 của Lương Vũ đế, 515 dl. Mất ng�y 22 th�ng 6 năm đinh dậu, ni�n hiệu Th�i kiến thứ 9 của Trần Tuy�n đế, 577 dl.

S�u mươi ba năm ở chốn Di�m ph� của t�n giả Tuệ tư c� thể ph�n ra 5 thời kỳ.

Một, 1-6 tuổi, l� thời kỳ thơ ấu, kh�ng thấy t�i liệu n�o ghi ch�p g� về thời kỳ n�y. Th�n thế, cuộc sống v� gi�o dục của t�n giả trong thời kỳ n�y kh�ng t�m thấy g� cả.

Hai, 7-14 tuổi, l� thời kỳ tiền xuất gia. Mộng thấy Phạn tăng khuy�n n�n tho�t tục. Cảm v� lời khuy�n ấy n�n từ th�n, nhập đạo. Nhưng ng�i ch�a t�n giả xin ở lại kh�ng phải y�n tĩnh. Rất y�u th�ch Ph�p hoa, t�n giả t�m ở chỗ mả trống, ở huyệt, ở thảo am, ngo�i việc khất thực, ng�y đ�m chuy�n t�m tr� tụng, kh�ng quan t�m ngủ nghỉ. Bị ẩm thấp ph� người, t�n giả vẫn nhịn đau m� tụng Ph�p hoa, bịnh bỗng biến mất. Trong mấy năm m� tụng được một ng�n biến. Mộng thấy đức Phổ hiền xoa đầu, chỗ xoa nổi nhục kế. Văn tự chưa biết tự nhi�n biết được.

Ba, 15-20 tuổi, l� thời kỳ xuất gia. Thời kỳ n�y t�n giả tự ghi tụng Ph�p hoa, tinh tiến, khổ hạnh. C�c t�i liệu kh�c ghi r� hơn. Thọ cụ t�c giới rồi, mộng thấy 32 vị Phạn tăng t�c ph�p kiết ma cho. Nương th�n những nơi tĩnh nh�. Ng�y ăn một bữa. Kh�ng thọ biệt thỉnh. Mặc vải th�. Chống lạnh với �o độn cỏ. Mộng thấy đức Di đ� v� đức Di lạc thuyết ph�p cho, n�n tạo 2 tượng m� t�n thờ. Lại mộng thấy theo đức Di lạc m� dự hội Long hoa. Nghĩ rằng trong mạt ph�p của đức Th�ch t�n, nhờ thọ tr� Ph�p hoa m� được thấy đức Từ t�n. Cảm kh�i, kh�c, v� c�ng tinh tiến. Lại đọc kinh Diệu thắng định (3) , n�n ưa th�ch thiền định. T�m yết kiến t�n giả Tuệ văn (4) , được truyền thọ cho ph�p"nhất t�m tam qu�n". Ph�p n�y nguy�n t�n giả Tuệ văn ph�t gi�c từ b�i tụng sau đ�y, trong luận Trung qu�n, của Long thọ đại sĩ (5) .

C�c ph�p duy�n sinh

t�i n�i l� kh�ng

cũng n�i l� giả

đ� l� trung đạo (6) .

T�n giả y chỉ t�n giả Tuệ văn, bẩm thụ đại thừa. T�nh th�ch khổ hạnh, phục dịch tăng ch�ng, đ�ng cũng như h�, kh�ng kể kh� nhọc. Ng�y đ�m nhiếp t�m định �. Trong m�a an cư, t�n giả rất mực tinh tiến tọa thiền, ph�t căn bản thiền (7) , thấy được 3 đời tiền th�n. Tinh tiến hơn nữa, t�n giả đến ngộ Ph�p hoa tam muội, ph�p m�n đại thừa nhất niệm đổng triệt tất cả.

Bốn, 20-24 tuổi, l� thời kỳ tạo B�t nh� v� Ph�p hoa chữ v�ng (8) . B�t nh� đ�y l� Đại b�t nh� 27 cuốn, cũng như Ph�p hoa 7 cuốn, do ng�i La thập dịch. Thời kỳ n�y được ch�nh t�n giả ghi kh� r�. Theo đ�, năm 20 tuổi, v� muốn th�nh tựu tuệ gi�c bồ đề cho ch�ng sinh, n�n t�n giả khắp học đại thừa với c�c đại thiền sư nước Tề (bấy giờ đ�ng ra n�n n�i nước Lương). Thường ở rừng nội, kinh h�nh, tu định. Năm 34 tuổi, tại Duyện ch�u, t�n giả bị đầu độc su�t chết, n�n phải bỏ � định ban đầu muốn qua s�ng khắp học c�c vị đại thiền sư (9) . T�n giả trở lại T�n ch�u, diễn giảng B�t nh�, 3 năm kh�ng ngừng. Từ 20 tuổi đến 38 tuổi, thường ở H� nam, học tập đại thừa, phụng sự chư vị đại thiền sư. Năm 39 tuổi, qua Dĩnh ch�u diễn giảng B�t nh�. Tại đ�y lại bị đầu độc, đau đớn hết sức, t�n giả s�m hối chư Phật, nhất t�m niệm B�t nh� th� l�nh. Năm 40 tuổi, đến ch�a Khai nhạc ở Quảng ch�u, diễn giảng B�t nh�. Năm 41 tuổi, đến n�i Đại t�, cũng thuộc Quảng ch�u, diễn giảng B�t nh�. Năm 42 tuổi, đến ch�a T�y quan cũng thuộc Quảng ch�u, diễn giảng B�t nh�, bị nhiều kẻ mưu s�t. T�n giả khởi t�m đại bi, nguyện tạo B�t nh� v� Ph�p hoa chữ v�ng. Năm 43 tuổi, đến Định ch�u, diễn giảng B�t nh�, bị phong tỏa thực phẩm. T�n giả lạinguyện v� những kẻ �c t�m v� tất cả ch�ng sinh m� tạo B�t nh� chữ v�ng. Năm 44 tuổi, trở về n�i Đại t�, phổ c�o lời nguyện của m�nh, v� rằng ai tạo được? Bấy giờ c� 1 vị Tỷ kheo độtnhi�n đến n�i tạo được. T�n giả liền phổ khuyến t�i bảo, mua v�ng m� tạo kinh. Từ rằm th�ng gi�ng đến 11 th�ng 11 năm ấy tạo th�nh, ho�n m�n t�m nguyện. T�n gi� l�m hộp lưu ly m� t�n tr�, v� nguyện rằng B�t nh� chữ v�ng ấy sẽ xuất hiện khi đức Di lạc xuất thế tuy�n dương kinh ấy.

Năm, 44-63 tuổi, l� thời kỳ ở Nam nhạc. Nhưng c�c năm 44-53 tuổi, kh�ng t�i liệu n�o ghi ch�p g�. Dầu vậy, chắc chắn c�c năm ấy t�n giả vẫn ở n�i Đại t�, v� truyện đại sư Tr� giả ghi rằng, tại đ�y, đại sư đến yết kiết cầu ph�p với t�n giả. Cho đến ng�y 22 th�ng 6 năm mậu t�, t�n giả 54 tuổi, th� đến n�i Nam nhạc, n�i với mọi người, rằng ở 10 năm rồi sẽ đi xa. Tại Nam nhạc, t�n giả chỉ 3 nơi, n�i dưới đ� c� xương cốt 3 đời của m�nh. Đ�o l�n quả đ�ng. T�n giả dựng đ�i, diễn giảng B�t nh�. Kẻ �c mật vu t�n giả l� gi�n điệp của H� bắc, nhưng rồi nh� Trần cũng kh�ng l�m g� được (10) . Ng�y 22 th�ng 6 năm đinh dậu, t�n giả nhập diệt, đ�ng với số lượng 10 năm m� t�n giả đ� n�i trước. Trước đ�, t�n giả họp ch�ng, n�i, nếu c� 10 người bất kể t�nh mạng m� tu Ph�p hoa s�m ph�p hay Niệm Phật tam muội, th� t�i đ�ch th�n cung phụng phục dịch, kh�ng th� t�i sẽ đi xa. Ch�ng kh�ng ai l�n tiếng cả. T�n giả sau đ� từ biệt, ch�nh niệm m� xả bỏ b�o th�n. Sau n�y, luật tổ Đạo tuy�n bi�n tập Tục cao tăng truyện, đến truyện của t�n giả th� viết, t�n giả đầu c� nhục kế, tai c� tr�ng lu�n, thắng tướng trang nghi�m. Phụng tr� Bồ t�t giới, kh�ng thọ biệt thỉnh, kh�ng nhận biệt c�ng. Mặc vải th�. Lạnh th� d�ng �o độn cỏ. Ăn ng�y một bữa. Thường ở n�i rừng. Đ�m tư duy, ng�y phu diễn, ph�t ng�n s�u xa."Nh�n định m� ph�t tuệ, điều n�y thấy r� nơi t�n giả Tuệ tư".

Lời Dẫn 1

(1) Trung hoa c� 2 nguồn Thiền. C� nguồn Thiền rất nghi�m cẩn: khổ tu, tinh học, thực chứng. C� nguồn Thiền linh hoạt, nhưng hay cuồng ph�ng, hoạt đầu -- nguồn Thiền m� lịch sử bao giờ n�i đến cũng n�i Phật gi�o thịnh v� đ� l� suy v� đ�. T�n giả Tuệ tư, v� luận Chỉ qu�n của t�n giả, l� nguồn Thiền thứ nhất. Việt Nam chỉ Kh�a hư lục l� c� hơi hướng của nguồn Thiền n�y.

T�n giả Tuệ tư sinh v�o thời đại tổ sư Đạt ma đến T�u, nơi đến cũng l� H� nam, năm 527. Nhưng kh�ng c� ảnh hưởng g� nơi t�n giả. Thiền của t�n giả cũng kh�ng tạo ra con ch�u như L�m tế, m� con ch�u của t�n giả l� Thi�n thai.

�(2) Thời đại của t�n giả Tuệ tư sau Thắng man (435-443), nhưng c�ng thời đại với Khởi t�n (553) (1) v� Nhiếp luận (563). Qu� r� r�ng để n�i luận Chỉ qu�n chịu ảnh hưởng của 3 th�nh điển n�y (2) . Chịu ảnh hưởng, nhưng cũng qu� r� r�ng để n�i, từ tư tưởng đến văn từ, luận Chỉ qu�n rất c� đặc sắc, v� đặc sắc ấy thật độc đ�o.

Ảnh hưởng của luận Chỉ qu�n th� chỉ n�i một điều rất nhỏ cũng đủ biết. Ấy l� c�i thuyết t�nh dơ bẩn t�nh trong sạch (3) . Ch�nh từ c�i thuyết n�y m� c� c�i thuyết t�nh cụ, thuyết 10 ph�p giới -- c�i thuyết m� c� kẻ đ� cho l� c� thể chủ trương t�nh �c (dĩ nhi�n kh�ng phải t�nh �c của Tu�n tử). Thế nhưng ảnh hưởng của luận Chỉ qu�n kh�ng phải chỉ l� căn bản của to�n bộ tư tưởng Thi�n thai t�ng, tư tưởng nổi tiếng l� đặc biệt của Trung hoa. M� trong luận ấy đ� thấy r� tư tưởng"sự sự v� ngại" của Hoa nghi�m t�ng.

�(3) Nội dung luận Chỉ qu�n c� 2 điều cần n�i nhất. Thứ nhất, lu�n lu�n đề cao c�i gọi l� nhất t�m (4) . Nhất t�m l� xuất điểm m� cũng l� qui điểm của chỉ qu�n đại thừa. Thứ hai, � thức l� c�ng cụ ch�nh yếu của chỉ qu�n đại thừa ấy. Chỉ qu�n l� chỉ v� qu�n nhất t�m, chỉ v� qu�n ấy l� � thức. Đ� l� c�i Thiền của t�n giả Tuệ tư tu tập, v� "phương tiện chỉ dạy" qua luận Chỉ qu�n.

�(4) Về nhất t�m, n�n n�i lại ch�t �t. Nhất t�m l� c�i T�m đồng nhất hay duy nhất. Nhưng luận n�y chủ trương, v� n�i r�, l� c�i T�m duy nhất. T�i dịch hay d�ng chữ T�m m� th�i, nhưng c� chỗ vẫn dịch đủ. Kh�ng cần phải n�i chủ thuyết luận n�y l� duy t�m tuyệt đối, c�i duy t�m của Phật gi�o ấy; m� n�n ch� � sự đặc hữu của luận n�y trong những danh từ li�n hệ đến T�m. Th�dụ t�m thể (l� bản thể của T�m) t�m t�nh (l� t�nh năng của T�m) tịnh t�m (l� t�m thể trong sạch)...

Luận n�y t�i dịch v� in năm 1951, khi v�o Nam lần đầu. Việc l�m hơn 40 năm rồi th� phải chữa lại.

Lần n�y chữa lại, t�i vẫn lấy Đại thừa chỉ qu�n ph�p m�n th�ch yếu v� thuật k� (của c�c ng�i Tr� h�c v� Đế nh�n) l�m t�i liệu. Phụ v�o l� bản dịch của trưởng giả T�m minh L� đ�nh Th�m, v� bản dịch 1951 của t�i (5) .

Cũng n�n n�i lại về c�i t�n luận Chỉ qu�n. Đại thừa chỉ qu�n ph�p m�n (Chỉ qu�n của đại thừa) l� thể văn luận tạng, v� rất xứng đ�ng để gọi l� 1 bộ luận. N�n t�i đ� để, v� vẫn để, c�i t�n luận Chỉ qu�n m� t�i đ� đổi ra.

Tr� Quang

Lời Dẫn 2

Như Mặt Gương S�ng

Như mặt gương s�ng, c� đủ t�nh năng của c�c loại h�nh ảnh, v� biểu hiện được c�c loại h�nh ảnh đ�. Hiện c�ng l�c, hiện trước sau, đều c�. To�n thể mặt gương hiện một h�nh ảnh, to�n thể mặt gương hiện mọi h�nh ảnh. Mọi h�nh ảnh kh�ng trở ngại g� nhau. T�m cũng vậy. Luận n�y thỉ chung nhất qu�n đưa ra c�i T�m m�, cho đến nay, kh�ng một kinh s�ch n�o t�i đọc, đ� n�i r� cho bằng. Dưới đ�y l� t�m tắt l� thuyết về T�m ấy.

T�m Thể Nhất Vị

T�m thể l� bản thể của T�m. T�m thể th� nhất vị (một m�i vị) bất nhị (kh�ng sai biệt) b�nh đẳng (nơi ch�ng sinh hay nơi Phật ho�n to�n như nhau) v� tướng (si�u việt h�nh tướng, kh�i niệm). T�m thể hay được gọi l� nhất t�m. Nhất t�m l� c�i T�m duy nhất ? hay l� c�i T�m đồng nhất? Luận n�y n�i dứt kho�t m� minh bạch."Hỏi, mỗi một ch�ng sinh mỗi một đức Phật đều c� một T�m hay tất cả ch�ng sinh tất cả đức Phật chỉ c� một T�m? Đ�p, tất cả ch�ng sinh v� tất cả đức Phật chỉ c�ng một T�m". T�m thể như mặt gương vậy."T�m thể trong lặng m� chiếu soi"."T�m thể vốn đủ 2 trạng huống vắng lặng v� hoạt dụng".

T�m T�nh Duy�n Khởi

T�m t�nh của luận n�y l� t�nh năng của T�m, kh�ng phải nghĩa thường l� thể t�nh của T�m. T�nh năng của T�m l� như mặt gương c� đủ t�nh năng của tất cả h�nh ảnh n�n biểu hiện được h�nh ảnh ấy. T�nh năng của T�m c� 2 loại: t�nh thuận (t�nh thuận, thuận hợp với T�m) t�nh tịnh (t�nh trong sạch); t�nh tr�i (t�nh tr�i, chống tr�i với T�m) t�nh nhiễm (t�nh dơ bẩn). Như t�nh năng của mặt gương c� thể biểu hiện h�nh ảnh tốt hay h�nh ảnh xấu, nhưng t�nh năng chỉ l� t�nh năng, chỉ l� nhất vị. T�nh năng của T�m cũng vậy, chỉ l� nhất vị, kh�ng trở ngại hay ph� hoại lẫn nhau, đặc biệt kh�ng t�nh năng n�o mất đi, dầu ở giai đoạn ch�ng sinh hay giai đoạn chư Phật.

T�m Dụng Nhiễm Tịnh

T�m t�nh do 2 loại t�nh năng nhiễm tịnh m�, t�y sức mạnh của sự hu�n tập, biểu hiện 2 loại dụng: dụng tr�i, dụng dơ bẩn, v� dụng thuận, dụng trong sạch. Cũng như mặt gương do c� t�nh của h�nh ảnh xấu v� t�nh của h�nh ảnh đẹp m� biểu hiện được 2 loại h�nh ảnh ấy. Theo thuyết của luận n�y, kh�ng những dụng trong sạch, dụng thuận, mới kh�ng bao giờ mất, m� dụng dơ bẩn, dụng tr�i, cũng kh�ng bao giờ mất. Do vậy, Phật c� thuận h�a (sự biến thể v� phương c�ch h�a độ thuận với T�m) v� vi h�a (sự biến thể v� phương c�ch h�a độ tr�i với T�m). Vi h�a l� dụng tr�i, dụng dơ bẩn, m� ở chư Phật gọi l� diệu dụng bất tư nghị: biến thể đủ loại th�n h�nh, cư tr� đủ loại thế giới, quyền hiện đủ loại c�ng việc. Nếu t�nh tr�i mất th� diệu dụng ấy l�m sao c�? nếu kh�ng phải l� dụng tr�i th� diệu dụng ấy l� g�? Vậy c�i phải mất chỉ l� c�i kh�ng thực, đ� l� v� minh, l� vọng tưởng v� vọng cảnh của v� minh. Như một kẻ lạc nh�, đi sai hướng, th� vấn đề kh�ng phải xoay nh�, đổi hướng, đừng đi, m� vấn đề ở chỗ đừng lầm hướng nh� nữa.

Ph�p Giới Ph�p Nhĩ

Danh từ ph�p nhĩ kh�ng do luận n�y s�ng t�c, nhưng được sử dụng như một l� thuyết. Ph�p nhĩ l� ngữ kh�, như n�i thế đấy, vậy đ�. T�i để nguy�n. Trưởng giả T�m minh dịch l� bản nhi�n.T�m m� thể t�nh dụng như tr�n l� ph�p nhĩ, l� ph�p m�n ph�p giới. C� một ph�p nhĩ m� luận n�y hay n�i l� thường đồng thường biệt (thường duy nhất m� thường sai biệt) T�m thể duy nhất m� t�m t�nh v� t�m dụng sai biệt l� ph�p nhĩ như vậy. T�m th� tịch m� chiếu (vắng lặng m� chiếu soi) tịch m� dụng (vắng lặng m� hoạt dụng) cũng l� những ph�p nhĩ m� luận n�y hay n�i.

C� Với Chẳng C�

C� l� chẳng c�, chẳng c� l� c�, hoặc c� m� chẳng c�, chẳng c� m� c�, 2 c�u n�y luận n�y n�i kh� nhiều m� vẫn kh�ng l� s�o ngữ. V� thể t�nh dụng của T�m l� như vậy, T�m l� như vậy. C� l� chẳng c�, v� to�n l� t�m thể. Chẳng c� m� c�, v� t�m t�nh duy�n khởi. C�u một l� hệ B�t nh�. C�u hai l� hệ Ph�p tướng. C�u một l� hệ t�nh kh�ng. C�u hai l� hệ diệu hữu. Chỉ v� Qu�n th� Chỉ l� qu�n c� m� chẳng c�, c�c ph�p l� t�m thể si�u việt; Qu�n l� qu�n chẳng c� m� c�, c�c ph�p l� t�m t�nh duy�n khởi.

Đại Dụng Chỉ Qu�n

"T�m thể vốn đủ 2 trạng huống vắng lặng v� hoạt dụng". Chỉ l�m cho vắng lặng thể hiện. Qu�n l�m cho hoạt dụng phong ph�. Vắng lặng l� tự lợi. Hoạt dụng l� lợi tha.

Vai Tuồng � Thức

Luận n�y cũng cho � thức l� c�ng cụ để tu chỉ qu�n. Nhưng � thức, qua chỉ qu�n, trước hết l� khả năng biết ph�p biết nghĩa, kế đến th�nh v� trần tr�, rồi th�nh v� ngại tr�, sau hết ch�nh n� l�m cho bản thức th�nh v� ph�n biệt tr�.

Bước Đầu Chỉ Qu�n

�Luận n�y sử dụng những danh từ chống lại, cưỡng lại, để n�i � ch� phản tỉnh. V� đ� l� c�ng phu quan trọng trong bước đầu. Bước đầu hơn nữa l� ph�t nguyện, rồi tập Chỉ, rồi khởi Qu�n. Tối quan trọng trong bước đầu l� biết tin v�o gi�o l� m� tự biết t�m thức của m�nh l� m� lầm, "kh�ng c�n tự cho t�m thức của m�nh l� kh�ng m� lầm nữa". V� từ đ� m� bắt đầu đi,"đừng khinh thường bản th�n, cũng đừng khinh thường người".

�

H�y tạm ngưng sự quan s�t nội dung luận n�y ở đ�y. Nay, h�y tạm quan s�t ngoại h�nh của luận n�y.

Chỉ Qu�n 3 T�nh

Luận n�y phần ch�nh c� 5 chương. Tựu trung, chương 1 n�i l� thuyết của chỉ qu�n, 4 chương c�n lại to�n n�i trạng huống chỉ qu�n.Trong đ� đặc biệt phải n�i l� 3 t�nh. V�o thời t�n giả Tuệ tư, 3 t�nh được dịch l� ph�n biệt y tha v� ch�n thật. Thế nhưng trong luận n�y th� 3 t�nh l� 3 t�nh của t�n giả. Nhất l� t�nh ph�n biệt. T�n giả định nghĩa ph�n biệt l�"đối lại với tr� v� ph�n biệt", v� n�i tất cả c�i dụng lợi tha của Phật ch�nh l� ph�n biệt phần trong sạch. Thi�n thai t�ng của T�u được tiếng l� tư tưởng đặc hữu của T�u. Điều đ� c� phần đ�ng. Nhưng sự đặc hữu ấy kh�ng khỏi c� vết đen tr�n �o trắng. Ấy l� do"vọng văn sinh nghĩa". N�n, cho đến nay,"tất đ�n nghĩa l� biến th�", ng�y c�ng l� chuyện buồn cười. Tuệ tư t�n giả vọng văn sinh nghĩa kh�ng �t trong luận n�y. Nhưng lối sinh nghĩa của t�n giả rất kh�, đến nỗi kh�ng thể, cho l� suy diễn sai lầm. Luận n�y đầy những sinh nghĩa của t�n giả, nhưng l� sinh nghĩa đầy t�nh thuyết phục.

Về Khởi T�n Luận

Lương Khải Si�u tập hợp kiến giải của học giả Nhật chứng minh Khởi t�n luận l� s�ng t�c của T�u. Kiến giải ấy như thế n�o, t�i chưa được đọc n�n chưa biết. Nhưng về Lương Khải Si�u t�i đ� c� kinh nghiệm, khi l�m việc cho kinh Tứ thập nhị chương. �ng cực lực b�i x�ch thời đại kinh ấy theo thuyết xưa. Thế nhưng bản văn �ng căn cứ để n�i l� bản hiện h�nh. �ng ho�n to�n kh�ng tra đọc kinh ấy ngay trong Đại tạng bản Đại ch�nh!

Luận n�y li�n quan đến Khởi t�n th� khỏi n�i. Chỉ n�i sự li�n quan ấy tất chứng minh được thời đại của luận ấy - thời đại ng�i Ch�nđế phi�n dịch Khởi t�n. Một chi tiết nhỏ m� khiến t�i ngờ vực kh�ng �t, ấy l� 1 trong những c�u của luận ấy m� luận n�y tr�ch dẫn. Xin coi ghi ch� số 59 th� biết. Ph�t gi�c n�y đặt ra, �t nhất l� sự thận trọng, đối với văn tự của Khởi t�n luận.

N�n C� Hay Kh�ng?

Luận n�y chương 1 của phần ch�nh từ từ đưa người đọc thấy thật r� c�i T�m duy nhất, bản thể của Chỉ Qu�n. Trong 4 chương tiếp theo, chỉ đọc kh�ng th�i m� c�ng l�c c�ng thấy như đang Chỉ Qu�n thật sự. Trong phần kết, gồm 3 chương ngắn, ti�u đề"chỉ việc' th� rất phải: phải cho thấy Chỉ Qu�n, ngo�i th� kh�a tịnh tu, cần phải c� trong sinh hoạt b�nh thường l� lễ b�i, ăn uống, tiện lợi. Sinh hoạt b�nh thường trọng nhất như lễ b�i, khinh nhất như tiện lợi, đều phải c� Chỉ Qu�n. Thế nhưng, theo thiển �, bất cứ l�c n�o, việc g�, cũng x�t "chẳng c� m� c�" để sinh hoạt, "c� m� chẳng c�" để hội qui. Thế cũng đủ. Vừa khỏi phải ph�n t�m, vừa khỏi một c�i g� c� vẻ kh�ng n�n c� như 3 chương ấy, nhất l� chương cuối, n�i. Cảnh c�o cần ghi Rất n�n sao lục lại ở đ�y lời t�n giả Tuệ tư cảnh c�o về thiền bịnh của những kẻ d�m tự xưng thiền sư. "Chỉ v� chuy�n t�m v�o sự kh�ng nghĩ, lấy sự kh�ng nghĩ ấy l�m đối tượng, � thức bị đối tượng n�y r�ng buộc n�n kh�ng c�n vin theo những đối cảnh kh�c. Kẻ lầm lẫn kh�ng biết như vậy n�n bảo rằng đ� l� kh�ng c�n vin theo c�c ph�p, v� sinh ra một c�ch s�u xa � tưởng qu� b�u cho l� ch�n thật. Do vậy m� th�c dục t�m � tiếp tục kh�ng ngừng. Rồi ng�y đ�m luyện tập, l�u ng�y thuần thục, kh�ng c�n t�c �, v� cứ tự nhi�n m� đi tới. Thế nhưng họ kh�ng biết sự sinh diệt vẫn thường xuy�n li�n tục, vẫn thường xuy�n nổi l�n trong từng s�t na, nổi l�n m� kh�ng biết; v� minh vọng tưởng chưa loại bỏ mảy may; lại kh�ng biết bản th�n đứng v�o vị tr� n�o; thế m� bảo rằng t�m t�i đứng v�o trong sự vắng lặng, sự vắng lặng n�y l� ch�n như tam muội! Bảo như vậy th� thật kh�ng biết phận m�nh!".

Nh�n Định Ph�t Tuệ

Luật tổ Đạo tuy�n viết về t�n giả Tuệ tư như sau, xin coi lại lược truyện: "Phụng tr� Bồ t�t giới, kh�ng thọ biệt thỉnh, kh�ng nhận biệt c�ng. Mặc vải th�. Lạnh th� d�ng �o độn cỏ. Ăn ng�y 1 bữa. Thường ở n�i rừng. Đ�m tư duy, ng�y phu diễn, ph�t ng�n x�u xa. Nh�n định m� ph�t tuệ, điều n�y thấy r� nơi t�n giả Tuệ tư". Thiền của t�n giả Tuệ tư l� khổ tu, tinh học, thực chứng. Luận n�y cho thấy r� như vậy. Phi "nh�n định m� ph�t tuệ", kh�ng thể n�i g� gọi l� đ�ng n�i về luận n�y. Suốt 5 chương về Chỉ Qu�n, đặc biệt 4 chương sau, r� r�ng như phơi b�y tr�n giấy sự tinh tu thực chứng của t�n giả Tuệ tư.

Luận Chỉ Qu�n

Đại thừa Chỉ qu�n ph�p m�n: Chỉ qu�n của đại thừa

HT. Th�ch Tr� Quang dịch giải

-o0o-�

Mở Đầu

Bản văn của t�n giả Tuệ tư

phương tiện chỉ dạy về T�m (1)

Ch�nh văn .-

C� người n�i với t�i (2) , bẩm thụ th�n t�m (3) n�y th� do tu tập m� kh�c nhau, như do đi�u khắc kh�c nhau m� th�nh phẩm kh�ng đồng. Con nghe t�n giả thấu suốt nghĩa l� cứu c�nh, hiểu r� t�n chỉ s�u rộng, n�n v� sự tự th�c dục tu tập m� con k�nh mong t�n giả dạy cho được nghe về Phật ph�p. T�i trả lời, từ nhỏ t�i nhiễm được phong th�i xuất gia, nếm được m�i vị Phật ph�p, nhưng ngu muội kh� trừ bỏ, t�nh hạnh chưa thấm nhuần, n�n nhục với lời �ng hỏi m� kh�ng biết n�i g�.

Người ấy n�i, nguyện xin t�n giả kh�ng ngại mệt nhọc, chỉ dạy cho con về ph�p tu đại thừa. Con xin k�nh cẩn ghi nhớ v� l�m theo, kh�ng d�m qu�n mất. T�i n�i, l�nh thay Phật tử, �ng ph�t được c�i t�m v� thượng, muốn nghe ph�p tu đại thừa như vậy! Vậy l� �ng đ� vượt tr�n lĩnh vực nhị thừa (4) rồi đ�, huống chi c�n muốn nghe m� l�m. Nhưng ph�t t�m th� thắng th� phải tu h�nh mới th�nh đạt. Ph�p tu h�nh c� đến h�ng vạn, nẻo nhập đạo kh�ng phải duy nhất. Nay t�i căn cứ kinh luận, đại lược n�i cho �ng về 2 sự chỉ v� qu�n của đại thừa. Do 2 sự n�y m� mau ch�ng th�nh đạt ước nguyện của �ng.

Người ấy n�i, l�nh thay, xin t�n giả chỉ dạy. Để thỏa m�n l�ng con, lại �ch lợi chuyền đến bao nhi�u người kh�c. Như thế l� truyền đăng bất tuyệt, b�o Phật �n đức. T�i bảo, Phật tử, h�y nghe cho kyլ h�y kh�o tập trung t�m tr� lại, t�i sẽ tr�nh b�y cho �ng. Chỉ l� biết c�c ph�p bản lai tự n� chẳng phải thực c�, chẳng sinh chẳng diệt, chỉ do nh�n duy�n hư vọng (5) n�n chẳng phải c� m� c�, nhưng sự c� ấy c� tức chẳng phải c�, chỉ l� c�i T�m duy nhất (6) , kh�ng c� ph�n biệt. Qu�n s�t như vậy th� l�m cho sự ph�n biệt kh�ng c�n lưu h�nh, n�n gọi l� chỉ. Qu�n l� biết c�c ph�p vốn chẳng sinh, nay chẳng diệt, nhưng do t�m t�nh duy�n khởi (7) n�n kh�ng phải kh�ng c� c�i thế dụng hư vọng (8) , tựa như ảo thuật, chi�m bao, chẳng phải c� m� c�, n�n gọi l� qu�n.

Lược Giải .-

Những lời mở đầu n�y cũng c� thể l� thật, cũng c� thể l� giả thiết. Những lời n�y cho thấy luận n�y cốt n�i về chỉ v� qu�n của đại thừa. Chỉ l� qu�n s�t c�c ph�p c� m� kh�ng thực c�, thực chất l� duy T�m. Qu�n l� qu�n s�t c�c ph�p kh�ng thực c� m� c�, thực chất l� T�m duy�n khởi.

Giải Th�ch

Ch�nh Văn.-

Người ấy n�i, con hiểu biết k�m cỏi, chỉ nghe như thế th� chưa thể hiểu ngay. K�nh xin t�n giả phương tiện khai thị th�m nữa cho con. T�i n�i, phải, t�i sẽ giải th�ch phong ph� cho �ng, v� l�m cho những người chưa nghe ph�p m�n chỉ qu�n n�y cũng được do đ� m� lĩnh hội. Giải th�ch ph�p m�n chỉ qu� th� c� 5 chương: Chương1 n�i căn cứ của chỉ qu�n, chương 2 n�i đối tượng của chỉ qu�n, chương 3 n�i thể trạng của chỉ qu�n, chương 4 n�i hiệu năng của chỉ qu�n, chương 5 n�i hiệu quả của chỉ qu�n.

N�i Căn Cứ Của Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Chương 1 n�i căn cứ của chỉ qu�n, lại chia ra 3 tiết: tiết 1 n�i căn cứ chỗ n�o, tiết 2 n�i tại sao căn cứ, tiết 3 n�i căn cứ bằng g�.

C1. N�i Căn Cứ Chỗ N�o

D1. N�u L�n C�c T�n Của T�m

D2. Giải Th�ch C�c T�n Của T�m

Đ1. Giải Th�ch T�n Tự T�nh Thanh Tịnh T�m

Đ2. Giải Th�ch T�n Ch�n Như

Đ3. Giải Th�ch T�n Phật T�nh

Đ4. Giải Th�ch T�n Ph�p Th�n

Đ5. Giải Th�ch T�n Như Lai Tạng

Đ6. Giải Th�ch T�n Ph�p Giới

Đ7. Giải Th�ch T�n Ph�p T�nh

D3. Biện Minh Thể Trạng Của T�m

Đ1. Lấy Sự Si�u Việt Kh�i Niệm Để N�i T�m L� Tịnh T�m

E1. N�i Tịnh T�m Si�u Việt Kh�i Niệm

E2. Chỉ C�ch T�y Thuận Hội Nhập

Đ2. Lấy Sự Kh�ng Một Kh�ng Kh�c Để N�i T�m L� Ph�p T�nh

Đ3. Lấy 2 Mặt Như Lai Tạng Để N�i T�m L� Ch�n Như

C2. N�i Tại Sao Căn Cứ

D1. Thuyết Minh

Đ1. N�i V� T�m L� Căn Bản

Đ2. N�i V� To�n T�nh Khởi Tu

D2. Giải Nghi

C3. N�i Căn Cứ Bằng G�

D1. N�i Thể Trạng Của C�i Căn Cứ

Đ1. Tổng Qu�t N�u L�n

Đ2. N�i Thể Trạng Của Chỉ

E1. Thuyết Minh

E2. Giải Nghi

Đ3. N�i Thể Trạng Của Qu�n

D2. Ph� C�i Chấp Của Tiểu Thừa

Đ1. Ch�nh Ph�

Đ2. Giải Nghi

D3. Ph� C�i Chấp Của Đại Thừa

N�i Căn Cứ Chỗ N�o

Ch�nh Văn.-

Tiết 1 n�i căn cứ chỗ n�o, l� phải căn cứ T�m mới tu tập được chỉ qu�n. Tiết n�y lại c� 3 mục: mục 1 n�u l�n c�c t�n của T�m, mục 2 giải th�ch c�c t�n của T�m, mục 3 biện minh thể trạng của T�m.

Lược Giải.-

Căn cứ v�o T�m mới c� thể tu tập chỉ qu�n l� đối tượng h�a T�m ra m� chỉ v� qu�n. Điều n�y l� căn bản nghĩa của luận n�y.

N�u L�n C�c T�n Của T�m

Ch�nh Văn.-

Mục 1 n�u l�n c�c t�n của T�m th� T�m ấy t�n l� tự t�nh thanh tịnh t�m, l� ch�n như, l� phật t�nh, l� ph�p th�n, l� như lai tạng, l� ph�p giới, l� ph�p t�nh. Đồng đẳng như vậy, T�m c� v� lượng t�n gọi.

Giải Th�ch T�n Tự T�nh Thanh Tịnh T�m

Ch�nh Văn.-

Mục 2 giải th�ch c�c t�n của T�m. Hỏi, tại sao gọi T�m l� tự t�nh thanh tịnh t�m? Đ�p, T�m (9) ấy v� thỉ đến giờ tuy bị v� minh che đậy, nhưng bản t�nh trong s�ng vẫn kh�ng biến đổi, n�n gọi l� tự t�nh thanh tịnh - Tại sao, v� ph�p dơbẩn v� minh bản lai t�ch rời (10) với T�m; t�ch rời l� thế n�o, l� v� minh kh�ng thực, c� tức chẳng phải c�, v� chẳng phải c� n�n kh�ng c� g� để th�ch ứng với T�m, như thế gọi l� t�ch rời. V� kh�ng c� sự th�ch ứng của v� minh, n�n gọi l� tự t�nh thanh tịnh (11) . L� c�i bản gi�c (12) tim l�i, chắc thật, n�n gọi l� t�m. Gồm lại gọi l� tự t�nh thanh tịnh t�m.

Lược Giải.-

Tự t�nh thanh tịnh t�m l� c�i bản gi�c kh�ng th�ch ứng với v� minh.

Giải Th�ch T�n Ch�n Như

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao gọi T�m l� ch�n như? Đ�p, to�n thể c�c ph�p do T�m m� c�, lấy T�m l�m bản thể. Từ T�m m� nh�n qua c�c ph�p th� c�c ph�p l� hư vọng cả, c� tức chẳng phải c�; so với c�c ph�p hư vọng ấy n�n gọi T�m l� ch�n. Th�m nữa, c�c ph�p tuy thật chẳng phải c�, chỉ do nh�n duy�n hư vọng m� c� trạng th�i sinh diệt; nhưng khi c�c ph�p hư vọng sinh th� T�m bất sinh, khi c�c ph�p hư vọng diệt th� T�m bất diệt, bất sinh n�n bất tăng, bất diệt n�n bất giảm, v� T�m bất sinh diệt bất tăng giảm n�n gọi l� ch�n. C�n t�m m� gọi l� như, l� v� chư Phật cả ba th� gian, v� hết thảy c�c loại ch�ng sinh, c�ng lấy c�i T�m duy nhất v� trong sạch m� l�m bản thể; c�c ph�p nơi ph�m v� nơi th�nh tự c� sự dị biệt, m� c�i T�m chắc thật th� kh�ng c� sự dị biệt ấy, n�n gọi l� như. Lại nữa, ch�n như nghĩa l� c�c ph�p đ�ch thực như thế, duy l� c�i T�m duy nhất, n�n gọi c�i T�m duy nhất l� ch�n như. Nếu ngo�i T�m c� ph�p th� kh�ng phải đ�ch thực, cũng kh�ng phải như thế, th� thế l� ngụy dị (13) . Do vậy, luận Khởi t�n n�i, c�c ph�p xưa nay phi ng�n ngữ, phi văn tự, phi nhận thức, tuyệt đối nhất qu�n, kh�ng hề chuyển biến, kh�ng thể ph� hủy, to�n l� t�m thể duy nhất, n�n mệnh danh ch�n như. Do � nghĩa như vậy m� T�m lại gọi l� ch�n như.

Lược Giải.-

Ch�n như nghĩa l� trung thực như thế, kh�ng người n�o, c�i g�, ở đ�u, v� l�c n�o, m� kh�ng như thế. Như vậy nếu ph�n biệt v� kh�i niệm th� kh�ng l� ch�n như nữa.

Giải Th�ch T�n Phật T�nh

E1. Giải Th�ch Sơ Lược

E2. Giải Th�ch Rộng R�i

G1. Lấy Bất Gi�c M� Giải Th�ch

H1. N�i Thẳng T�m Kh�ng Phải Bất Gi�c

H2. N�i Cả 2 Phật T�nh

G2. Lấy Tuệ Gi�c M� Giải Th�ch

H1. N�i Tr� Tuệ Phật T�nh

I1. Nhận C� 2 Nghĩa

I2. Lấy Sự Tu M� Giải Th�ch

K1. N�i Trạng Huống M� Ch�n Khỏi Vọng Để Th�nh Nghĩa Bất Gi�c

K2. N�i Trạng Huống Phản Vọng Qui Ch�n Để Th�nh Nghĩa Đủ Cả 2 Nghĩa Gi�c Ngộ

L1. N�i Nghĩa Gi�c Ngộ T�m

M1. N�i Gi�c Ngộ Theo Ng�n Từ

M2. N�i Gi�c Ngộ Do Qu�n S�t

M3. N�i Gi�c Ngộ Tương Tự

N1. N�i Gi�c Ngộ Diệt Trừ Bất Gi�c Nơi Ph�m Phu

N2. N�i Gi�c Ngộ Diệt Trừ Bất Gi�c Nơi Hiền Th�nh

M4. N�i Gi�c Ngộ Từng Lớp

M5. N�i Gi�c Ngộ Cứu C�nh

L2. N�i Nghĩa T�m Tự Gi�c Ngộ

I3. N�i Th� Dụ M� Tổng Kết

H2. N�i B�o � Phật T�nh

H3. N�i Xuất Chướng Phật T�nh

H4. N�i B�nh Đẳng Phật T�nh (18)

G3. Giải Th�ch C�c Mối Ho�i Nghi

H1. Giải Th�ch C�i Nghi Chấp T�nh Bỏ Tu

H2. Giải Th�ch C�i Nghi Vốn C� Bất Gi�c

H3. Giải Th�ch C�i Nghi Tự Nhi�n Nh�n Duy�n

H4. Giải Th�ch C�i Nghi V� Minh T�m T�nh

Giải Th�ch Sơ Lược

Ch�nh văn.-

Hỏi, tại sao gọi T�m l� phật t�nh? Đ�p, phật l� gi�c, t�nh l� t�m: bản thể của c�i T�m trong sạch kh�ng phải l� bất gi�c, n�n gọi l� gi�c t�m (phật t�nh).

N�i Thẳng T�m Kh�ng Phải Bất Gi�c

Ch�nh Văn.-

Hỏi, l�m sao biết T�m kh�ng phải bất gi�c? Đ�p, bất gi�c l� v� minh tr� địa (14) . Nếu T�m m� l� v� minh, th� khi ch�ng sinh th�nh Phật đ�, v� minh diệt trừ, lẽ ra kh�ng c�n c�i T�m ấy, tại sao, v� cho T�m l� v� minh. Nhưng v� minh tự diệt m� T�m tự c�n, n�n biết T�m kh�ng phải bất gi�c; th�m nữa, bất gi�c diệt mới chứng ngộ T�m, n�n biết T�m kh�ng phải bất gi�c.

Lược Giải.-

T�m kh�ng phải v� minh (bất gi�c), v� một, v� minh diệt m� T�m vẫn c�n, v� hai, diệt v� minh mới chứng ngộ T�m.

N�i Cả 2 Phật T�nh

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao kh�ng lấy c�i nghĩa t�m thể l� tuệ gi�c n�n gọi l� gi�c, m� lấy c�i nghĩa t�m thể kh�ng phải bất gi�c n�n gọi l� gi�c? Đ�p, t�m thể th� phi tuệ gi�c, phi bất gi�c, đ� l� như như phật (15) , v� n�i t�m thể l� tuệ gi�c th� chỉ l� đối đ�i với bất gi�c m� n�i. Thế n�n kinh Lăng d� n�i,"tất cả phi niết b�n, phi Phật nhập niết b�n, phi niết b�n của Phật, phi năng gi�c sở gi�c, hoặc c� v� hoặc kh�ng, si�u việt cả nhị bi�n". N�i như vậy l� căn cứ b�nh đẳng của t�m thể m� n�i l� gi�c t�nh (16) . Nếu căn cứ t�nh dụng của t�m thể m� n�i l� gi�c t�nh, th� v� t�m thể đủ 3 tuệ gi�c, tuệ gi�c kh�ng thầy, tuệ gi�c tự nhi�n, tuệ gi�c v� ngại: t�m thể vốn đủ c�i t�nh của 3 tuệ gi�c ấy n�n n�i l� gi�c t�nh. Như vậy th� n�n biết sự đồng v� sự kh�c ở đ�y. Đồng thế n�o, t�m thể l� tuệ gi�c, tuệ gi�c l� t�m thể, n�n n�i l� đồng. Kh�c thế n�o, tuệ gi�c l� t�nh dụng, ở nơi ch�ng sinh, c�n trong chướng ngại, th� gọi l� phật t�nh, l� t�nh của 3 tuệ gi�c, ở nơi Phật đ�, tho�t khỏi chướng ngại, th� gọi l� tr� tuệ phật (17) ; c�n t�m thể l� b�nh đẳng, ch�ng sinh với Phật đ� l� bất nhị, chỉ gọi l� như như phật, n�n n�i l� kh�c. N�n hiểu như vậy.

Lược Giải.-

Phật t�nh th� Phật c� 3. Ở đ�y h�y n�i 2. Một, căn cứ như như phật m� n�i T�m l� phật t�nh, th� t�m ấy si�u việt cả tuệ gi�c v� bất gi�c, n�n gọi l� phật t�nh. Hai, căn cứ tr� tuệ phật m� n�i T�m l� phật t�nh, th� T�m ấy đủ cả t�nh của 3 tr� v� đủ cả 3 tr�, n�n gọi l� phật t�nh.

Nhận C� 2 Nghĩa

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tr� tuệ phật l� c� thể gi�c ngộ c�i T�m trong sạch m� gọi l� phật, hay c�i T�m trong sạch tự gi�c ngộ m� gọi l� phật? Đ�p, đủ cả 2 nghĩa, gi�c ngộ c�i T�m trong sạch v� c�i T�m trong sạch tự gi�c ngộ. Dẫu n�i 2 nghĩa m� thực thể kh�ng dị biệt.

Lược Giải.-

Lời n�y mở đầu để n�i sự gi�c ngộ của T�m, do sự gi�c ngộ ấy m� gọi T�m l� phật t�nh. Ph�n khoa.- I2 lấy sự tu m� giải th�ch , c� 2 K: K1 n�i trạng huống m� ch�n khởi vọng để th�nh nghĩa bất gi�c, K2 n�i trạng huống phản vọng qui ch�n để th�nh nghĩa đủ cả 2 nghĩa gi�c ngộ.

N�i Trạng Huống M� Ch�n Khỏi Vọng Để Th�nh Nghĩa Bất Gi�c

Ch�nh Văn.-

� nghĩa ấy thế n�o? Chư vị Phật đ� khi c�n l� ch�ng sinh, th� T�m do hu�n tập m� biến hiện (19) . Nghĩa l� do bất gi�c m� chuyển động, biểu hiện hư trạng (20) . Hư trạng n�y l� 5 �m (21) của ch�ng sinh. Hư trạng n�y cũng gọi l� tợ thức tợ căn tợ cảnh (22) . Tợ thức l� thức thứ 6 v� thức thứ 7 (23) . Do tợ thức n�y khi nổi l�n li�n tục trong từng đơn vị ngắn nhất của th� gian, th� kh�ng thấu hiểu tợ căn tợ cảnh l� duy T�m biểu hiện, l� hư trạng chứ kh�ng thực. V� kh�ng thấu hiểu m� vọng chấp hư trạng l� thật. Sự vọng chấp n�y trở lại hu�n tập c�i T�m trong sạch.

Lược Giải.-

Đoạn n�y m� tả trạng huống m� ch�n khởi vọng.

Ch�nh Văn.-

Sự kh�ng thấu hiểu của tợ thức l� v� minh tr�i (24) , l� v� minh m� mờ sự vật, v� trong kinh n�i l� ngu si đối với đối tượng. Do vậy, sự vọng chấp của tợ thức gọi l� vọng tưởng (25) , đối tượng của vọng chấp gọi l� vọng cảnh. V� minh tr�i hu�n tập trở lại cho T�m, l�m T�m c�ng bất gi�c, sự bất gi�c ấy l� v� minh hạt (26) , l� tr� địa v� minh. Vọng tưởng hu�n tập l�m cho T�m c�ng biến động, sự biến động ấy l� nghiệp thức (27) . Vọng cảnh hu�n tập T�m th�nh chủng tử tợ cảnh, tợ thức hu�n tập T�m th�nh chủng tử tợ thức, 2 loại chủng tử n�y gọi chung l� chủng tử hư trạng (28) .

Lược Giải.-

Đoạn n�y n�u mấy t�n của trạng th�i m� chơn khởi vọng.

Ch�nh Văn.-

Những thứ như v� minh tr�i v/v tr�n đ�y, tuy mỗi thứ hu�n tập ph�t khởi một ph�p, nhưng phải c�ng l�c h�a hợp mới hu�n tập được, tại sao, v� những thứ ấy kh�ng t�ch rời nhau, phải nương nhờ nhau mới c�. Kh�ng tợ thức th� kh�ng v� minh tr�i, kh�ng v� minh tr�i th� kh�ng vọng tưởng, kh�ng vọng tưởng th� kh�ng h�nh th�nh vọng cảnh, n�n 4 thứ n�y phải c�ng l�c h�a hợp mới biểu hiện hư trạng, tại sao, v� ch�ng kh�ng t�ch rời nhau. Th�m nữa, chủng tử hư trạng dựa v�o v� minh hạt m� tồn tại, chủng tử hư trạng ấy cũng kh�ng thể đơn độc biểu hiện hư trạng, n�n nếu kh�ng v� minh hạt th� kh�ng nghiệp thức, kh�ng nghiệp thức th� chủng tử hư trạng kh�ng thể biểu hiện hư trạng, v� ch�nh bản th�n của n� cũng kh�ng c�, do đ�, phải h�a hợp mới biểu hiện hư trạng. Thế n�n trong c�i hư trạng lại c� đủ cả tợ thức, tợ cảnh, v� minh v� vọng chấp. Ch�nh trạng huống n�y được n�i tổng qu�t rằng bất gi�c biến động biểu hiện hư trạng. Ấy vậy, tr�i hạt sinh nhau, lưu chuyển từ v� thỉ, mệnh danh l� ch�ng sinh.

Lược Giải.-

Đoạn n�y n�i sự dựa nhau trong trạng huống m� ch�n khởi vọng. C�u cuối c�ng l� tổng kết sự bất gi�c của T�m trong trạng huống ấy, để rồi sẽ thấy sự gi�c ngộ của T�m trong trạng huống phản vọng qui ch�n tiếp theo sau đ�y. Điều phải ch� �, l� trong trạng huống m� ch�n khởi vọng, v� rồi trong trạng huống phản vọng qui ch�n, đều n�i đến sự hu�n tập, đều l� hu�n tập. Nhưng sự hu�n tập m� luận n�y n�i, từ căn bản, kh�ng giống Nhiếp luận, m� cũng kh�ng giống lắm Khởi t�n luận. Căn bản ấy, Nhiếp luận n�i l� a lại da, n�i thật chặt chẽ; Khởi t�n luận n�i l� ch�n như, n�i thật th� vị;c�n luận n�y n�i l� T�m, n�i kh� độc đ�o.

N�i Gi�c Ngộ Do Qu�n S�t

Ch�nh Văn.-

Nhưng về sau gặp được thiện tri thức (29) , n�i cho đạo l� c�c ph�p to�n l� T�m biểu hiện, tuồng như c� chứ kh�ng thực c�. Nghe đạo l� như vậy rồi thuận theo m� tu tập, dần dần thấu hiểu c�c ph�p to�n l� T�m biểu hiện, hư vọng kh�ng thật.

Lược Giải.-

M1 tức chỗ kh�c n�i l� đa văn hu�n tập. M2 tức chỗ kh�c n�i l� như l� t�c � v� như thật tầm tư.

N�i Gi�c Ngộ Diệt Trừ Bất Gi�c Nơi Ph�m Phu

Ch�nh Văn.-

Khi th�nh tựu sự thấu hiểu c�c ph�p to�n l� T�m biểu hiện, hư vọng kh�ng thật, th� v� minh tr�i hủy diệt. V� minh tr�i hủy diệt th� hết chấp hư trạng l� thật, nghĩa l� vọng tưởng v� vọng cảnh hủy diệt. Bấy giờ � thức chuyển t�n l� v� trần tr� (30) , c�i tr� gi�c ngộ kh�ng c� trần cảnh thực hữu.

Lược Giải.-

Giai đoạn gi�c ngộ tương tự n�y, trước hết l� diệt trừ bất gi�c nơi ph�m phu, n�i theo th�ng thường l� diệt trừ kiến hoặc v� tu hoặc trong 3 c�i.

N�i Gi�c Ngộ Diệt Trừ Bất Gi�c Nơi Hiền Th�nh

Ch�nh Văn.-

Thấu hiểu c�c ph�p to�n l� T�m biểu hiện, hư vọng kh�ng thật, th� đ� l� v� minh tr�i hủy diệt, nhưng vẫn c�n thấy c�i c� của hư tướng ấy, kh�ng biết đạo l� c� tức chẳng phải c�, vốn kh�ng sinh th� nay kh�ng diệt, to�n chỉ l� T�m, sự kh�ng biết n�y l� v� minh hạt, cũng t�n l� v� minh m� mờ ch�n l� (31) , vi tế hơn v� minh m� mờ sự vật, chỉ v� phần th� hủy diệt n�n gọi l� v� minh tr�i hủy diệt. Th�m nữa, kh�ng chấp hư trạng l� thật n�n n�i l� vọng tưởng hủy diệt, nhưng c�n thấy c� hư tướng, chấp l� kh�c với T�m, th� c�i chấp ấy cũng l� vọng tưởng, cũng l� hư tướng, vi tế hơn trước, chỉ v� phần th� hủy diệt n�n n�i l� vọng tưởng hủy diệt. V� th�m nữa, hư cảnh do v� minh vi tế v� vọng tưởng vi tế chấp thủ, như l� kh�c với T�m, v� c� lắm ấn tượng, th� đ� cũng l� vọng cảnh, vi tế hơn trước, v� vi tế n�n gọi l� hư cảnh, v� v� phần th� chấp c�c ph�p thật c� bị hủy diệt, n�n n�i l� vọng cảnh hủy diệt.

Lược Giải.-

C� 2 đoạn văn n�i trạng huống diệt trừ bất gi�c nơi hiền th�nh, tức l� trần sa hoặc ngo�i 3 c�i. Trước hết, đoạn văn n�y cho thấy, đoạn trước n�i diệt trừ bất gi�c nơi ph�m phu l� diệt trừ v� minh, vọng tưởng, vọng cảnh, sự diệt trừ ấy chỉ l� diệt trừ phần th� của 3 thứ n�y. Nhưng 3 thứ n�y c�n c� phần tế, như đoạn văn n�y n�i, v� sự di�t trừ dần dần phần tế ấy th� đoạn văn sau đ�y n�i đến. Phần tế của 3 thứ v� minh, vọng tưởng, vọng cảnh, l� v� minh hạt, hư tưởng, hư cảnh.

Ch�nh Văn.-

Lấy sự cứu x�t tr�n m� luận định, th� kh�ng phải chỉ v� minh tr�i diệt trừ m� v� minh hạt cũng bị diệt trừ �t lớp. Sự diệt trừ m� kh�ng phải dần dần từng lớp th� ch�nh v� minh tr�i cũng kh�ng thể dần dần diệt trừ từng lớp; nhưng kh�ng n�i v� minh hạt đ� diệt trừ từng lớp, l� chỉ v� sắc th�i n�y vi tế kh� n�i. Nay, căn cứ sau khi v� minh tr�i diệt trừ để n�i c�i l� do v� minh hạt diệt trừ dần dần th� biết, từ l�c c� � nghĩ ph�t t�m tu h�nh sắp đi, v� minh hạt cũng đ� diệt trừ dần dần. L� do ấy l� g�, l� do 2 l� do sau đ�y m� v� minh hạt v� nghiệp thức v/v đ� dần dần k�m v� mỏng đi. Hai l� do ấy, một l� c�i tr� biết đối cảnh hư vọng n� hu�n tập cho T�m, n�n l�m cho chủng tử của v� minh hạt v� của nghiệp thức v/v bị diệt trừ dần dần, tại sao, v� tr� th� minh s�t, c� t�nh năng đối trị v� minh; hai l� v� minh hạt, hư tưởng v� hư cảnh vi tế, ch�ng hu�n tập cho T�m, l�m cho v� minh hạt v/v dẫu khởi l�n cũng đ� yếu k�m, kh�ng như sự khởi l�n trước đ� do v� minh tr�i, vọng tưởng v� vọng cảnh hu�n tập, tại sao, v� sự hu�n tập đ� vi tế th� sự khởi l�n cũng yếu k�m. V� 2 l� do như vậy m� v� minh hạt với nghiệp thức v/v đ� dần dần diệt trừ. Sau khi v� minh tr�i diệt trừ đ� c� trạng huống như tr�n, th� n�n nhận thức rằng, từ l�c mới c� � nghĩ bắt đầu ph�t t�m tu h�nh, v� minh hạt cũng đ� diệt trừ từng lớp. V� v� minh hạt diệt trừ từng lớp n�n tr� tuệ được khởi l�n cũng từng lớp s�ng dần, đ� l� l� do diệt trừ được v� minh tr�i.

N�i Gi�c Ngộ Từng Lớp

Ch�nh Văn.-

Sau khi v� minh tr�i diệt trừ, từ đ� sắp đi, nghiệp thức với v� minh hạt dần dần mỏng đi, c�i quả b�o hư trạng được khởi l�n cũng chuyển th�nh nhẹ nh�ng, tinh tế, chứ kh�ng như trước đ�. V� l� do n�y m� tợ thức chuyển dần trong s�ng, sắc b�n, tợ cảnh cũng kh�ng c�n l�m cho � thức m� hoặc. Trong th� tợ thức, ngo�i th� tợ cảnh do tợ thức h�nh th�nh, tất cả đều vi tế, sắc b�n, n�n v� trần tr� bội phần s�ng l�n, v� minh v� vọng tưởng c�ng cực mỏng đi, như vậy m� trở lại hu�n tập cho T�m, th� l�m cho chủng tử của v� minh hạt v� nghiệp thức dần dần sắp đến chỗ diệt hết, v� trần tr� được chuyển sinh c�ng bội phần s�ng tỏ. Cứ như thế, � nghĩ n�y nối tiếp � nghĩ kh�c, dần dần hu�n tập, n�n v� minh hạt gần hết, v� trần tr� thấu triệt quả b�o hư trạng thực thể chẳng phải l� c�, vốn bất sinh, nay bất diệt, to�n chỉ l� T�m, kh�ng c� ph�n biệt, v� ngo�i T�m kh�ng c� ph�p g� (32) . Tr� ấy bấy giờ th�nh kim cang v� ngại tr� (33) .

N�i Gi�c Ngộ Cứu C�nh

Ch�nh Văn.-

Kim cang v� ngại tr� th�nh đạt th� lại hu�n tập cho T�m. T�m được tr� ấy hu�n tập, n�n chủng tử của c�i nhất niệm v� minh (34) diệt hết ở đ�y. V� minh diệt hết, n�n chủng tử của nghiệp thức v� ph�p dơ bẩn cũng diệt hết theo. Trong kinh n�i, đất của ch�ng đ� tan vỡ th� ch�ng cũng tan vỡ. Lời ấy l� nghĩa n�y đ�y.

N�i Nghĩa T�m Tự Gi�c Ngộ

Ch�nh Văn.-

Chủng tử diệt hết n�n hư trạng mất hẳn. Hư trạng mất hẳn n�n t�m thể tịch chiếu (35) , như thế gọi l� thể chứng ch�n như. Tại sao, v� kh�ng c� c�i ph�p n�o kh�c l�m năng chứng. V� như thế ch�nh l� tịch chiếu, kh�ng c� năng chứng sở chứng kh�c nhau, gọi l� v� ph�n biệt tr�, tại sao, v� ngo�i c�i tr� ấy th� kh�ng c� c�i ch�n như n�o kh�c để c� thể ph�n biệt, m� l� t�m hiển lộ th�nh tr�, tr� l� dụng của t�m, t�m l� thể của tr�, thể dụng l� một, tự t�nh bất nhị. Như thế gọi l� T�m tự thể chứng.

N�i Th� Dụ M� Tổng Kết

Ch�nh Văn.-

Như nước trong lặng th� chiếu soi, chiếu soi với trong lặng kh�c nhau m� nước thường duy nhất, v� sao, v� chiếu soi l� trong lặng, trong lặng l� chiếu soi. T�m cũng vậy. Tịch chiếu ph�n ra m� thể l� bất nhị, v� sao, v� chiếu l� tịch, tịch l� chiếu. Chiếu m� tịch l� thuận với thể, tịch m� chiếu l� thuận với dụng. Chiếu tự thể l� gi�c ngộ T�m, thể tự chiếu l� T�m tự gi�c ngộ, n�n trước đ�y đ� n�i 2 nghĩa chỉ 1 thể. Ở đ�y, như vậy, l� lấy v� ph�n biệt tr� l�m gi�c ngộ. T�m bản lai c� đủ t�nh của tr� ấy, kh�ng th�m kh�ng bớt, n�n n�i T�m l� phật t�nh. V� đến đ�y đ� kết th�c việc lấy tr� tuệ phật m� n�i T�m l� phật t�nh.

N�i B�o � Phật T�nh

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, tự thể của T�m c� đủ t�nh của phước đức v� t�nh của diệu dụng, rồi do nghiệp trong sạch hu�n tập m� xuất sinh b�o phật v� ứng phật, n�n gọi T�m ấy l� phật t�nh.

N�i Xuất Chướng Phật T�nh

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, bất gi�c diệt n�n n�i T�m l� gi�c, biến động hết n�n n�i T�m bất động, hư tướng mất n�n n�i T�m v� tướng. Nhưng t�m thể th� phi gi�c bất gi�c, phi động bất động, phi tướng v� tướng. Dầu vậy, v� bất gi�c diệt m� n�i T�m l� gi�c cũng kh�ng ngại g�. Ấy l� căn cứ t�m thể do sự đối trị n�n ra khỏi chướng ngại m� n�i l� gi�c, kh�ng căn cứ tr� dụng m� n�i l� gi�c.

N�i B�nh Đẳng Phật T�nh

Ch�nh Văn.-

Lại th�m nữa, T�m vốn kh�ng bất gi�c n�n n�i l� bản gi�c, vốn kh�ng biến động n�n n�i l� bản tịch, vốn kh�ng hư tướng n�n n�i l� b�nh đẳng. Nhưng bản thể của T�m phi gi�c bất gi�c, phi động bất động, phi tướng v� tướng. Chỉ v� T�m vốn kh�ng bất gi�c n�n n�i l� bản gi�c cũng kh�ng lỗi g�. Ấy l� căn cứ ch�ng sinh với Phật đ� vốn b�nh đẳng để n�i t�m thể l� như như phật, kh�ng căn cứ t�m thể vốn đủ c�i dụng t�nh gi�c m� n�i.

Giải Th�ch C�i Nghi Chấp T�nh Bỏ Tu

Ch�nh Văn.-

Hỏi, nếu căn cứ vốn kh�ng bất gi�c m� n�i l� Phật đ�, th� ch�ng sinh tức l� Phật đ�, cần g� tu tập? Đ�p, nếu căn cứ t�m thể b�nh đẳng th� kh�ng c� tu với kh�ng tu, th�nh với kh�ng th�nh, gi�c với bất gi�c, chỉ v� muốn n�i về như như phật n�n đối đ�i với bất gi�c m� n�i l� gi�c. Lại nữa, nếu căn cứ t�m thể b�nh đẳng th� cũng kh�ng c� sự kh�c nhau giữa ch�ng sinh, Phật đ� v� T�m, n�n kinh Hoa nghi�m c� chỉnh c� n�i "T�m, Phật với ch�ng sinh, cả ba kh�ng sai biệt". Thế nhưng căn cứ ph�p m�n t�m t�nh duy�n khởi (36) th� ph�p nhĩ (37) kh�ng c� ph� hoại, n�n thường b�nh đẳng m� thường sai biệt. Thường b�nh đẳng n�n T�m, Phật với ch�ng sinh cả ba kh�ng sai biệt, nhưng thường sai biệt n�n tr�i theo năm đường th� n�i l� ch�ng sinh, ngược d�ng tận nguồn th� n�i l� chư Phật. B�nh đẳng th� kh�ng c� Phật đ� v� ch�ng sinh, nhưng duy�n khởi th� ch�ng sinh phải tu tập.

Giải Th�ch C�i Nghi Vốn C� Bất Gi�c

Ch�nh Văn.-

Hỏi, l�m sao biết được t�m thể vốn kh�ng bất gi�c? Đ�p, nếu t�m thể vốn c� bất gi�c th� th�nh giả thể chứng (38) c�i T�m trong sạch rồi đ�ng lẽ trở lại bất gi�c, c�n ph�m phu chưa thể chứng c�i T�m trong sạch m� đ�ng lẽ đ� l� gi�c ngộ. Nhưng thấy người thể chứng th� kh�ng c� bất gi�c, người chưa thể chứng th� kh�ng gọi l� gi�c ngộ, n�n biết chắc t�m thể vốn kh�ng bất gi�c. Hỏi, th�nh giả diệt bất gi�c n�n thể chứng tịnh t�m, vậy bất gi�c nếu kh�ng sao lại n�i diệt, chưa kể kh�ng bất gi�c th� thế l� kh�ng c� ch�ng sinh. Đ�p, trước đ� giải th�ch đủ rồi. T�m thể b�nh đẳng, kh�ng ph�m kh�ng th�nh, n�n n�i vốn kh�ng bất gi�c; nhưng kh�ng phải kh�ng c� t�m t�nh duy�n khởi, n�n c� diệt c� chứng, c� ph�m c� th�nh. Th�m nữa, c�i c� của sự duy�n khởi l� "c� tức chẳng phải c�", n�n n�i vốn kh�ng bất gi�c, nay cũng kh�ng bất gi�c; nhưng"chẳng phải c� m� chẳng phải chẳng c�", n�n n�i c� diệt c� chứng, c� ph�m c� th�nh. C� điều thể chứng l� dụng thuận m� nhập thể, tức kh�ng bất gi�c, v� nghiệm biết t�m thể vốn kh�ng bất gi�c; c�n ph�m phu l� dụng tr�i, một thể m� cho kh�c nhau, v� vậy m� kh�ng thể chứng c�i thể b�nh đẳng.

Giải Th�ch C�i Nghi Tự Nhi�n Nh�n Duy�n

Ch�nh Văn.-

Hỏi, T�m hiển lộ th�nh tr�, l� v� minh hết m� tự nhi�n l� tr�, hay c�n l� do n�o kh�c? Đ�p, T�m ở trong giai đoạn dơ bẩn th� vốn đủ cả m� kh�ng thiếu g� về t�nh của 2 thứ phước tr�, kh�ng kh�c với Phật, chỉ v� ph�p dơ bẩn v� minh ngăn che n�n kh�ng hiển lộ được c�i dụng của t�nh n�i tr�n. Về sau, được hu�n tập bởi 2 loại nghiệp trong sạch phước tr�, n�n ph�p dơ bẩn hết cả. Nghiệp trong sạch loại hết ph�p dơ bẩn th� c�i t�nh của 2 thứ phước tr� hiển lộ th�nh sự dụng ẫ đ� l� tướng hảo quang minh, y b�o trang nghi�m, tr� nhất thế tr� v/v. Như vậy, thể của tr� l� c�i t�nh năng"chiếu" của T�m, c�n dụng của tr� th� do hu�n tập m� th�nh.

Giải Th�ch C�i Nghi V� Minh T�m T�nh

Ch�nh Văn.-

Hỏi, T�m hiển lộ th�nh tr� n�n lấy T�m l�m phật t�nh, vậy T�m khởi bất gi�c cũng n�n lấy T�m l�m v� minh? Đ�p, nếu căn cứ ph�p t�nh m� n�i th� cũng c� thể n�i l� t�nh của v� minh, n�n trong kinh đ� n�i, minh với v� minh t�nh thật bất nhị. C�i t�nh bất nhị ấy ch�nh l� thật t�nh.

Giải Th�ch T�n Ph�p Th�n

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao gọi T�m l� ph�p th�n? Đ�p, ph�p l� c�ng năng, th�n l� chỗ y cứ. T�m c� c�i t�nh năng t�y nhiễm, n�n c�c ph�p dơ bẩn hu�n tập. Ch�nh c�i t�nh năng t�y nhiễm ấy th�u giữ tập kh� của sự hu�n tập, v� y theo sự hu�n tập m� biểu hiện ph�p dơ bẩn. Như vậy 2 thứ c�ng năng th�u giữ v� biểu hiện c�ng với 2 thứ ph�p dơ bẩn được th�u giữ v� được biểu hiện to�n l� do T�m m� c�, kh�ng một kh�ng kh�c với T�m, n�n T�m ấy được gọi l� ph�p th�n. C�i c�ng năng th�u giữ c�ng với c�i tập kh� được th�u giữ h�a hợp th� gọi l� a lại da hạt; c�i c�ng năng biểu hiện theo tập kh� c�ng với hiện tượng được biểu hiện h�a hợp th� gọi l� a lại da tr�i. Hai thức như vậy thể một dụng kh�c. Nhưng a lại da tức c� 2 phần. Một l� phần dơ bẩn, tức l� nghiệp với nghiệp b�o. Hai l� phần trong sạch, tức l� t�nh năng của T�m với ph�p trong sạch hu�n tập. Nhưng t�nh của phần dơ bẩn tức l� t�nh của phần trong sạch chứ kh�ng g� kh�c. V� T�m ấy l� chỗ y cứ của nghiệp v� nghiệp quả, n�n n�i sinh tử y cứ như lai tạng. Như lai tạng ở đ�y l� ph�p th�n tạng. Lại nữa, T�m ấy tuy bị v� lượng ph�p dơ bẩn ngăn che, nhưng vẫn đủ v� lượng t�nh đức v� lậu, được v� lượng nghiệp trong sạch hu�n tập, th� c�i t�nh trong sạch th�u giữ tập kh� của sự hu�n tập ấy, rồi y theo sự hu�n tập ấy m� biểu hiện dụng trong sạch. Ch�nh v� lượng t�nh đức v� lậu, v� 2 thứ c�ng năng th�u giữ v� biểu hiện, c�ng với 2 thứ dụng trong sạch được th�u giữ v� được biểu hiện, to�n do T�m m� c�, kh�ng một kh�ng kh�c với T�m, n�n gọi T�m l� ph�p th�n.

Giải Th�ch T�n Như Lai Tạng

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao gọi T�m l� như lai tạng? Đ�p, c� 3 nghĩa: năng t�ng, sở t�ng v� năng sinh. Năng t�ng c� 2, một l� ph�p th�n quả đức nơi Phật đ�, hai l� tịnh t�m t�nh đức nơi ch�ng sinh. Cả 2 đều bao h�m t�nh dơ bẩn t�nh trong sạch v� dụng dơ bẩn dụng trong sạch, kh�ng c� trở ngạig�. N�n n�i năng t�ng l� tạng; tạng thể b�nh đẳng l� như; b�nh đẳng duy�n khởi l� lai. Đ� l� năng t�ng gọi l� như lai tạng. Sở t�ng gọi l� tạng, l� ch�nh ch�n t�m ấy bị vỏ v� minh che phủ n�n gọi l� sở t�ng; tạng thể kh�ng kh�c v� kh�ng tướng l� như; thể đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch l� lai. Đ� l� sở t�ng gọi l� như lai tạng. Năng sinh gọi l� tạng, l� như thai tạng phụ nữ c� thể sinh con, T�m n�y cũng vậy, thể đủ c�i dụng của 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, n�n do sức mạnh hu�n tập của 2 thứ dơ bẩn trong sạch m� sinh ra ph�p thế gian v� ph�p xuất thế. Do vậy, trong kinh n�i như lai tạng l� nh�n của thiện �c, lại n�i t�m t�nh l� một m� sinh ra quả b�o đủ thứ, lại n�i biển ch�nh biến tri của chư Phật sinh từ t�m tưởng. N�n dơ bẩn trong sạch b�nh đẳng l� như, sinh ra dơ bẩn trong sạch l� lai, v� n�i năng sinh l� như lai tạng.

Giải Th�ch T�n Ph�p Giới

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao gọi nhất T�m l� ph�p giới? Đ�p, ph�p l� ph�p nhĩ, giới l� t�nh kh�c biệt. T�m ph�p nhĩ đủ c�c ph�p, n�n gọi l� ph�p giới.

Giải Th�ch T�n Ph�p T�nh

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tại sao gọi T�m l� ph�p t�nh? Đ�p, ph�p l� c�c ph�p, t�nh l� t�nh kh�c biệt. T�m c� c�i t�nh kh�c biệt n�n l�m bản thể cho c�c ph�p. Th�m nữa, t�nh l� chắc thật bất biến; c�c ph�p lấy T�m l�m bản thể, c�c ph�p tự c� sinh diệt n�n gọi l� hư vọng, c�n T�m th� chắc thật bất biến n�n gọi l� ph�p t�nh. Ngo�i 7 t�n c�n c� nhiều t�n nữa, như thật tế, thật tướng, v/v, kh�ng thể giải th�ch hết được. Từ tr�n đến đ�y l� đ� n�i xong mục 2 giải th�ch c�c t�n của T�m.

Biện Minh Thể Trạng Của T�m

Ch�nh Văn.-

Mục 3 biện minh thể trạng của T�m. Biện minh thể trạng của T�m th� c� 3 mặt: một, lấy sự si�u việt kh�i niệm (39) để n�i [T�m l�] tịnh t�m; hai, lấy sự kh�ng một kh�ng kh�c để n�i [T�m l�] ph�p t�nh; ba, lấy 2 mặt như lai tạng để n�i [T�m l�] ch�n như. Tuy c� 3 mặt như vậy nhưng l� tổng qu�t biện minh thể trạng của T�m.

N�i Tịnh T�m Si�u Việt Kh�i Niệm

Ch�nh Văn.-

Đoạn 1 lấy sự si�u việt kh�i niệm để n�i T�m l� tịnh t�m, th� T�m n�y l� c�i T�m ch�n như thuộc ch�n l� bậc nhất (40) tự t�nh vi�n dung, thể đủ diệu dụng, chỉ do th�nh tr� tự gi�c (41) thể hội, chứ kh�ng phải tư duy thường t�nh hiểu thấu. Thế n�n được n�i l� ng�n ngữ mất, tư duy diệt, kh�ng thể gọi bằng từ ngữ, kh�ng thể chỉ bằng kh�i niệm. Tại sao, v� T�m th� si�u việt từ ngữ v� kh�i niệm. T�m si�u việt từ ngữ n�n kh�ng thể thiết lập từ ngữ để n�i đến T�m, T�m si�u việt kh�i niệm n�n kh�ng thể căn cứ kh�i niệm để n�i đến T�m. Do vậy m� nay n�i đến thể trạng của T�m th� thật rất kh�. Chỉ c� thể n�i c�i kh�i niệm được t�ch rời để chống lại v� hủy diệt kh�i niệm ấy m� tự thể hội. Ấy l� T�m n�y xưa nay t�ch rời tất cả kh�i niệm, bản thể thuần nhất, bất biến: phi c�, phi kh�ng, phi chẳng c� chẳng kh�ng, phi cũng c� cũng kh�ng; phi qu� khứ, vị lai, hiện tại; phi tr�n, giữa, dưới; phi đ�y, kia; phi động, tĩnh; phi nhiễm, tịnh; phi thường, đoạn; phi s�ng, tối; phi một, kh�c, v/v, phi tất cả kh�i niệm"4 c�u" (42) như vậy. N�i tổng qu�t, T�m phi tất cả ph�p c� thể n�i c� thể nghĩ, lại phi tất cả ph�p kh�ng thể n�i kh�ng thể nghĩ, tại sao, v� kh�ng thể n�i kh�ng thể nghĩ l� đối với c� thể n�i c� thể nghĩ m� c�, kh�ng phải l� ph�p tự thể, tức kh�ng phải tịnh t�m. Do vậy n�n chỉ biết tất cả ph�p c� thể n�i c� thể nghĩ kh�ng thể n�i kh�ng thể nghĩ to�n kh�ng phải tịnh t�m, m� chỉ l� hư tướng do tịnh t�m h�nh th�nh. Nhưng hư tướng ấy kh�ng thứ g� tự thật, c� l� chẳng c�. C�i chẳng c� ấy cũng kh�ng thể nhận lấy, tại sao, v� c� vốn chẳng c�, c� vốn chẳng c� th� l�m g� c� c�i kh�i niệm chẳng c�. Do vậy phải nhận thức bản thể T�m kh�ng thể biết bằng tư duy, kh�ng thể n�i bằng m� tả, tại sao, v� ngo�i T�m th� kh�ng c� ph�p n�o, kh�ng c� ph�p n�o th� c�i g� biết được n�i được T�m ấy. Như vậy th� n�n biết c�i biết c�i n�i chỉ l� hư vọng, kh�ng thật m� c�, x�t thật th� kh�ng. C�i biết đ� kh�ng thật th� c�i được biết thật sao được. Biết với được biết đều kh�ng thật, m� T�m l� thật, n�n kh�ng thể đem c�i biết m� biết N�. V� như mắt th� kh�ng thể tự thấy; ngo�i mắt ấy phải c� mắt kh�c mới thấy mắt ấy, như vậy l� c� 2 con mắt, của ta v� của người. T�m kh�ng như vậy. T�m l� Như, ngo�i Như kh�ng c� ph�p n�o. Th�m nữa, T�m kh�ng tự biết th� c� c�i biết n�o để biết T�m ấy. Ph�m phu biết T�m th� cũng như người ngu mở lớn mắt ra để t�m mắt m�nh, bảo c�i n�y c�i kia l� mắt m�nh, nhưng rốt cuộc vẫn kh�ng tự biết mắt m�nh. Do vậy m� n�n nhận thức, rằng c� biết v� c� được biết chỉ l� T�m m�nh bị vọng tưởng v� thỉ hu�n tập, kh�ng biết tự t�nh n�n vọng sinh ph�n biệt, ngo�i T�m dựng l�n c�i T�m (43) , lại đem vọng tưởng m� nhận lấy l�m T�m. Nhưng n�i x�c thật th� c�i tướng ấy ch�nh l� thức tướng (43B) kh�ng phải l� T�m.

Chi C�ch T�y Thuận Hội Nhập

Ch�nh Văn.-

Hỏi, bản thể tịnh t�m l� phi ph�n biệt, vậy ch�ng sinh l�m sao t�y thuận để hội nhập? Đ�p, phải biết bản thể của mọi sự ph�n biệt ch�nh l� T�m, chỉ v� ph�n biệt kh�ng ngừng n�n n�i l� m�u thuẫn với bản thể ấy. Biết như vậy rồi phải qu�n s�t tất cả c�c ph�p v� tất cả ph�n biệt c� tức chẳng c�, như thế l� t�y thuận. Tu tập l�u ng�y, viễn ly ph�n biệt th� l� hội nhập- tức si�u việt kh�i niệm hội nhập ch�n như. V� đến đ�y đ� n�i xong đoạn 1 lấy sự si�u việt kh�i niệm để biện minh thể trạng của T�m.

Lấy Sự Kh�ng Một Kh�ng Kh�c Để N�i T�m L� Ph�p T�nh

Ch�nh Văn.-

Đoạn 2 lấy sự kh�ng một kh�ng kh�c để n�i T�m l� ph�p t�nh, th� đoạn tr�n tuy n�i T�m si�u việt ph�n biệt v� hư tướng, nhưng những thứ n�y kh�ng kh�c với T�m. Tại sao, v� T�m tuy thuần nhất nhưng vốn đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch, n�n do sức mạnh hu�n tập của v� minh ph�n biệt m� c�i dụng dơ bẩn của T�m y theo sự hu�n tập ấy biểu hiện hư tướng. Hư tướng kh�ng thật thể m� chỉ l� T�m, n�n n�i l� kh�ng kh�c. Nhưng kh�ng kh�c m� cũng kh�ng một. Tại sao, v� T�m tuy c� đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch m� kh�ng c� sự kh�c nhau của 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, thuần nhất, b�nh đẳng, chỉ do sức mạnh của sự hu�n tập m� biểu hiện hư tướng kh�c nhau. Hư tướng ấy c� sinh c� diệt m� T�m vẫn kh�ng sinh diệt, thường hằng bất biến, n�n n�i l� kh�ng một. V� thế l� đ� n�i xong đoạn 2 lấy sự kh�ng một kh�ng kh�c m� biện minh thể trạng của T�m.

Luận Chỉ Qu�n

Đại thừa Chỉ qu�n ph�p m�n: Chỉ qu�n của đại thừa

HT. Th�ch Tr� Quang dịch giải

-o0o-�

Lấy 2 Mặt Như Lai Tạng Để N�i T�m L� Ch�n Như

E1. N�i Mặt Như Thật Kh�ng

G1. N�i Như Thật Kh�ng

G2. Giải Th�ch Ho�i Nghi

E2. N�i Mặt Như Thật Hữu (44)

G1. N�i Đủ Ph�p Dơ sạch

H1. N�i Ph�p Sạch

I1. N�i T�nh Đức V� Lậu

I2. N�i Tịnh Ph�p Xuất Chướng

H2. N�i Ph�p Dơ

I1. N�i C� Đủ T�nh Dơ

I2. N�i C� Đủ Dụng Dơ

G2. N�i Đồng Nhất Dị Biệt

H1. N�i Vi�n Dung V� Ngại

I1. N�i Ph�p Giới Nhất Thể

I2. N�i T�nh Dụng Dơ Sạch

K1. N�i T�nh Dơ T�nh Sạch Chỉ C�ng L�c C� Đủ

K2. N�i Dụng Dơ Dụng Sạch C� 2 Dạng Kh�c Nhau

L1. N�i Một L�c C�ng Đủ

L2. N�i Trước Sau Mới Đủ

I3. N�i Vi�n Dung V� Ngại

K1. N�i Bằng Nghĩa L�

L1. N�i C�i Thể Kh�ng Sai Biệt M� Sai Biệt

L2. N�i To�n Thể Th�nh Dụng

L3. N�i To�n Dụng Nhiếp Thể

L4. N�i To�n Dụng Nhiếp Dụng

L5. Kết Th�nh Sai Biệt Tức Kh�ng Sai Biệt

K2. N�i BằngV� Dụ

L1. Dụ C�i Thể Kh�ng Sai Biệt M� Sai Biệt

L2. Dụ To�n Thể Th�nh Dụng

L3. Dụ To�n Dụng Nhiếp Thể

L4. Dụ To�n Dụng Nhiếp Dụng

L5. Kết Th�nh Sai Biệt Tức Kh�ng Sai Biệt

K3. Viện Dẫn Chứng Cứ

H2. N�i Ph�p Th�n Nh�n Quả

I1. Thuyết Minh

I2. Giải Nghi

H3. N�i Trong Chướng Khỏi Chướng

I1. Thuyết Minh

K1. N�i Thể Vốn Vi�n Dung

K2. N�i Dụng Th� Sai Biệt

K3. N�i Dụng Kh�ng Tr�i Thể

I2. Giải Nghi

H4. N�i Sự Dụng Nhiếp Nhau

I1. N�i Bằng L�

K1. N�i Sự Nhiếp Nhau

L1. N�i Sự Nhiếp Thu Lẫn Nhau

L2. N�i Sự Tức M� Lẫn Nhau

K2. Giải Sự Nghi Hoặc

I2. Chỉ Bằng Sự

K1. N�i Sự Dụng Thu Nhiếp Lẫn Nhau

K2. N�i Th� Gian Thu Nhiếp Lẫn Nhau

H5. N�i Trị Hoặc Chịu B�o

I1. Ch�nh Thuyết

K1. N�i Trị Hoặc Bất Đồng

K2. N�i Chịu B�o Bất Đồng

I2. Giải Nghi

I3. Ph� Chấp

K1. Ph� Ch�nh Chấp

L1. Chấp

L2. Ph�

M1. Ph� Bằng Trực Thị Ph�p Th�n

M2. Ph� Bằng Trưng Dẫn Sự Lệ

K2. Ph� Chuyển Chấp

H6. N�i Thức Chung V� Ri�ng

I1. Thuyết Minh Tổng Qu�t

I2. Giải Th�ch Ri�ng Biệt

K1. N�i Về Thức Chung

K2. N�i Về Thức Ri�ng

K3. N�i Về Ri�ng Trong Chung

K4. N�i Về Chung Trong Ri�ng

I3. Kết Th�c Chỉ Thị

�

N�i Như Thật Kh�ng

Ch�nh Văn.-

Đoạn 3 lấy 2 mặt như lai tạng để n�i T�m l� ch�n như, th� trước hết h�y n�i về mặt như thật kh�ng. V� sao gọi l� kh�ng? V� t�m t�nh tuy duy�n khởi m� thiết lập c�c ph�p tr�i v� thuận l� sinh tử v� niết b�n, nhưng t�m thể lại b�nh đẳng n�n si�u việt một c�ch mầu nhiệm c�c sắc th�i dơ bẩn trong sạch. Kh�ng những t�m thể b�nh đẳng, m� c�c ph�p dơ bẩn trong sạch được duy�n khởi cũng tự chẳng c�. Như đem c�i khăn nh�n con thỏ th� con thỏ l� kh�ng, chỉ do sức mạnh ảo thuật m� hiện ra con thỏ, con thỏ ấy c� l� chẳng c�. T�m cũng vậy, chỉ do sức mạnh hu�n tập của 2 nghiệp dơ bẩn trong sạch m� hiện ra 2 ph�p dơ bẩn trong sạch. Đem T�m m� nh�n 2 ph�p ấy th� 2 ph�p ấy c� tức chẳng c�. N�n trong kinh đ� n�i"lưu chuyển l� sinh tử, ngưng đi l� niết b�n, sinh tử với niết b�n, cả hai đều kh�ng thật". Kinh kh�c cũng n�i,"5 �m l� huyễn ảo, cho đến niết b�n cũng l� huyễn ảo, nếu c� c�i g� tr�n niết b�n nữa Như lai cũng n�i l� huyễn ảo". Kinh kh�c nữa cũng n�i,"tất cả kh�ng biết b�n, kh�ng Phật nhập niết b�n, kh�ng niết b�n của Phật, si�u việt gi�c sở gi�c, hoặc c� hoặc kh�ng c�, cả hai đều t�ch rời". Những lời kinh n�y đều căn cứ t�m thể b�nh đẳng m� n�i để vắng bặt 2 dụng dơ bẩn trong sạch. T�m vắng bặt l� T�m sạch kh�ng. Đ� l� l� do v� sao gọi t�m thể l� như lai tạng như thật kh�ng, chứ kh�ng phải kh�ng l� kh�ng t�m thể.

�

Giải Th�ch Ho�i Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, chư Phật chứng nhập tịnh t�m th� c� thể n�i t�m thể b�nh đẳng, n�n Phật th� thường hoạt dụng m� thường vắng bặt, v� n�i l� chẳng c�; c�n ch�ng sinh chưa chứng t�m thể, hiện c� 6 đường kh�c nhau, l�m sao n�i l� chẳng c�? Đ�p, tuệ gi�c chắc thật chiếu soi chắc thật m� c�n thường hoạt dụng thường vắng bặt, v� n�i l� chẳng c�; huống chi m� mờ tối tăm thấy biết sai lầm m� kh�ng phải c� tức chẳng c� sao được.

Hỏi, đ� n�i chẳng c�, sao lại c� m� lầm? Đ�p, chẳng c� m� lầm thấy l� c�, th� sao lại kh�ng c� c�i việc kh�ng m� lầm m� nổi l�n m� lầm. C�i v� dụ kh�ng hoa (45) n�n tr�nh b�y ở đ�y.

Hỏi, những ph�p dơ bẩn kh�c c� thể n�i l� chẳng c�, c�n v� minh l� nh�n tố của ph�p dơ bẩn l�m sao bảo l� chẳng c�? Đ�p, 2 loại v� minh hạt tr�i vốn kh�ng tự thể, lấy T�m l�m bản thể. T�m do hu�n tập m� c� c�i dụng m� lầm; đem T�m thu t�m c�i dụng ấy th� c�i dụng ấy c� tức chẳng c�, m� chỉ l� T�m. Như c�c loại th�c c�c loại mạch vốn kh�ng tự thể, lấy vi trần l�m bản thể. Vi trần do hạt giống m� c� c�i dụng th�c, mạch; đem vi trần thu t�m c�i dụng ấy th� c�i dụng ấy c� tức chẳng c�, m� chỉ l� vi trần. V� minh cũng vậy, c� l� chẳng c�.

Hỏi, đ� n�i do hu�n tập m� c� c�i dụng m� lầm, vậy n�n lấy c�i ph�p huấn tập (46) l�m bản thể của v� minh, cần g� lấy T�m l�m bản thể? Đ�p, ph�p hu�n tập tuy hu�n tập sinh ra c�i kh�c, v� như thế l� tự diệt trong niệm niệm (47) , l�m sao l�m bản thể được cho c�i được sinh ra? Như hạt mạch trước tuy sinh ra hạt mạch sau, nhưng bản th�n mục n�t, qui về vi trần, đ�u phải hạt mạch trước ở m�a xu�n ch�nh l� hạt mạch sau ở m�a thu. Nếu kh�ng như thế th� hạt mạch trước ở kiếp sơ (48) đ�ng lẽ nay vẫn tồn tại. V� minh giai đoạn trước cũng vậy, chỉ hu�n tập sinh ra v� minh giai đoạn sau, chứ kh�ng thể bản th�n n� kh�ng hủy diệt m� sinh ra được v� minh giai đoạn sau. Nếu kh�ng như thế th� v� minh l� thường c�n, kh�ng phải tự diệt trong niệm niệm. V� minh kh�ng phải thường c�n th�, như ngọn đ�n giai đoạn trước giai đoạn sau tiếp nhau m� đỏ s�ng, bản thể của n� l� T�m. Do vậy, đem T�m m� thu t�m v� minh th� v� minh ấy c� l� chẳng c�, n�n gọi T�m l� như lai tạng như thật kh�ng.

Hỏi, v� minh tr�i với vọng tưởng l� một hay kh�c? v� minh hạt với nghiệp thức l� một hay kh�c? Đ�p, kh�ng phải một kh�ng phải kh�c. Tại sao, v� T�m do bất gi�c m� động, kh�ng bất gi�c th� kh�ng động. Lại kh�ng bất gi�c th� kh�ng nghiệp thức. Lại động với bất gi�ch�a hợp c�ng sinh, kh�ng thể ph�n t�ch. N�n v� minh hạt với nghiệp thức kh�ng phải l� kh�c. Nhưng, bất gi�c th� tự n� c� nghĩa m� mờ, do v� minh tr�i qu� khứ hu�n tập sinh ra, v� lấyv� minh tr�i ấy l�m nh�n tố; c�n động th� tự n� c� nghĩa biến đổi, do vọng tưởng hu�n tậpsinh ra, v� lấy vọng tưởng ấy l�m nh�n tố. Do vậy, v� minh hạt với nghiệp thức kh�ng phải l� một. Đ� l� n�i v� minh hạt với nghiệp thức kh�ng phải một kh�ng phải kh�c. C�n v� minh tr�i với vọng tưởng kh�ng phải một kh�ngphải kh�c, th� v� minh tự n� c� nghĩa kh�ng r� biết, do v� minh hạt sinh ra, v� lấy v�minh hạt ấy l�m nh�n tố; c�n vọng tưởng tự n� c� nghĩa vọng ph�n biệt, do nghiệp thức sinh ra, v� lấy nghiệp thức ấy l�m nh�n tố. Do vậy, v� minh với vọng tưởng kh�ng phải l� một. Nhưng, � thức kh�ng biết đối cảnh kh�ng thật n�n vọng sinh ph�n biệt, nếu biết kh�ng thật th� kh�ng ph�n biệt vọng chấp. Lại kh�ng v� minh th� kh�ng vọng tưởng, kh�ng vọng tưởng th� kh�ng v� minh. Lại 2 thứ n�y h�a hợp m� c�ng sinh, kh�ng thể ph�n t�ch. N�n v� minhvới vọng tưởng kh�ng phải l� kh�c. Đ� l� n�i v� minh tr�i với vọng tưởng kh�ng phải một kh�ng phải kh�c. V� � nghĩa đ� n�i tr�n đ�y m� thấy 2 loại v� minh l� thể, nghiệp thức v� vọng tưởng l� dụng. Hai loại v� minh tự l�m nh�n quả cho nhau, nghiệp thức v� vọng tưởng cũng l�m nh�n quả cho nhau. Hai loại v� minh hạt tr�i l�m nh�n cho nhau th� đ� l� nh�n duy�n, nghiệp thức v� vọng tưởng l�m nh�n cho nhau cũng l� nh�n duy�n. C�n v� minh hạt sinh ra nghiệp thức l� tăng thượng duy�n, v� minh tr�i sinh ra vọng tưởng cũng l� tăng thượng duy�n. Đến đ�y l� đ� n�i xong về như lai tạng như thật kh�ng.

�

N�i Ph�p Sạch

Ch�nh Văn.-

Thứ đến n�i mặt như lại tạng như thật hữu. Mặt n�y c� 2 nghĩa: thứ nhất, n�i t�nh năng đủ 2 ph�p dơ bẩn trong sạch để minh thị sự bất kh�ng, thứ hai, n�i bản thể đồng nhất dị biệt để minh thị sự thật c� (49) . Thứ nhất, n�i t�nh năng đủ 2 ph�p dơ bẩn trong sạch để minh thị sự bất kh�ng, cũng c� 2: trước n�i ph�p trong sạch, sau n�i ph�p dơ bẩn. N�i ph�p trong sạch lại c� 2: một, n�i c� đủ t�nh đức v� lậu, hai, n�i c� đủ tịnh ph�p xuất chướng.

�

N�i T�nh Đức V� Lậu

Ch�nh Văn.-

Một, c� đủ t�nh đức v� lậu l� T�m tuy nhất vị, bản thể kh�ng sai biệt, nhưng c� t�nh đức v� lậu nhiều hơn hằng sa, đ� l� �nh s�ng tuệ gi�c vĩ đại, l� thấu triệt đ�ng như sự thật, l� thường lạc ng� tịnh, v� đồng đẳng như vậy l� v� lượng v� bi�n t�nh đức, chỉ T�m c� đủ, như Khởi t�n luận đ� n�i r�. T�m c� t�nh đức ấy n�n gọi l� như thật hữu.

�

N�i Tịnh Ph�p Xuất Chướng

Ch�nh Văn.-

Hai, n�i c� đủ tịnh ph�p xuất chướng, l� ch�nh T�m ấy, v� bản thể c� đủ t�nh đức v� lậu, n�n c� thể thu giữ sức mạnh hu�n tập của nghiệp trong sạch. Do sức mạnh hu�n tập n�y m� biểu hiện đức dụng. Nghĩa n�y thế n�o? L� trong giai đoạn tu nh�n, do nghiệp trong sạch b�t nh� hu�n tập cho t�nh của 3 tuệ gi�c (50) , l�m cho t�nh ấy khởi l�n diệu dụng, diệu dụng ấy l� 3 loại tuệ gi�c vĩ đại của Phật; lại do nghiệp trong sạch 5 ba la mật kh�c, tức mọi diệu hạnh, hu�n tập cho c�i t�nh của tướng hảo, l�m cho t�nh ấy khởi l�n diệu dụng, diệu dụng ấy l� c�c loại tướng hảo v� y b�o trang nghi�m của Phật. Thế nhưng những quả đức n�y tuy c� sai biệt, m� bản thể chỉ l� T�m. T�m c� những quả đức n�y n�n n�i l� như thật hữu, chứ kh�ng căn cứ t�m thể m� n�i l� như thật hữu, tại sao, v� t�m thể th� nhất vị, phi như thật kh�ng hay như thật hữu.

Hỏi, c�i nghiệp trong sạch hu�n tập doT�m m� c�, hay c� c�i nghiệp trong sạch ngo�i T�m l�m sự hu�n tập? Đ�p, sự hu�n tập to�n l� do T�m. � nghĩa n�y thế n�o? Gi�o ph�p được nghe l� do T�m nơi chư Phật bồ t�t m� c�. T�m nơi chư Phật, T�m nơi bồ t�t, T�m nơi ch�ng sinh, l� đồng nhất. N�n gi�o ph�p kh�ng ngo�i T�m. Rồi gi�o ph�p ấy hu�n tập cho t�nh năng l� giải của T�m, t�nh năng n�y do hu�n tập m� khởi l�n t�c dụng l� giải, n�n l� giải cũng l� T�m. L� giải hu�n tập cho t�nh năng tu h�nh của T�m, t�nh năng n�y do hu�n tập m� khởi l�n t�c dụng tu h�nh,n�n tu h�nh cũng l� T�m. Tu h�nh hu�n tập cho t�nh năng chứng quả của T�m, t�nh năng n�y do hu�n tập m� khởi l�n quả đức, n�n quả đức cũng l� T�m. Do đ� m� n�i th� T�m l� gi�o ph�p, cho đến T�m l� quả đức, chứ kh�ng g� kh�c. V� � nghĩa n�y, T�m khi ở ph�m phu th� vốn đủ c�i t�nh l� giải, tu h�nh, chứng quả, chỉ v� chưa được diệu dụng của T�m (51) ở chư Phật hu�n tập, n�n 3 thức ấy chưa biểu hiện t�c dụng. Nếu kh�ng c� c�it�nh của 3 thứ ấy, th� dẫu hu�n tập, chung cục quả đức cũng kh�ng biểu hiện. Như v�ng vốn c� c�i t�nh l�m đồ d�ng th� sơ, cho đến vốn c� c�i t�nh th�nh đồ d�ng tinh xảo, nhưng chưa được r�n luyện n�n những đồ d�ng ấykh�ng biểu hiện; về sau do r�n luyện th� đồ d�ng th� sơ cho đến tinh xảo được biểu hiện ra. V�ng nếu kh�ng c� c�i t�nh của đồ d�ng th� sơ cho đến tinh xảo, th� dẫu dụng c�ng cũng kh�ng th�nh những đồ ấy. Như �p c�t t�m dầu, khoan nước t�m lửa, r�n băng l�m đồ, đ�c c�y l�m b�nh, m� vĩnh viễn kh�ng th�nh l� v� vốn kh�ng c� những c�i t�nh ấy. Thế n�n trong luận n�i, ch�ng sinh kh�ng c� Phật t�nh th� tu h�nh cũng kh�ng th�nh Phật. V� � nghĩa n�y, bản thể của T�m vốn đủ c�i t�nh của nh�n hạnh quả đức, do c�i t�nh ấy m� khởi l�n c�c ph�p nh�n hạnh quả đức. C�i t�nh n�y to�n do T�m l�m bản thể, T�m c� đủ c�i t�nh n�y n�n n�i T�m l� như lai tạng như thật hữu.

�

N�i C� Đủ T�nh Dơ

Ch�nh Văn.-

N�i ph�p dơ bẩn cũng c� 2: một, n�i c� đủ t�nh dơ bẩn, hai, n�i c� đủ dụng dơ bẩn. Một, c� đủ t�nh dơ bẩn l� T�m dẫu nhất vị, si�u việt kh�i niệm, nhưng vẫn c� đủ mọi t�nh của ph�p dơ bẩn sinh ra sinh tử, l�m ra sinh tử. Thế n�n trong kinh n�i t�m t�nh đồng nhất m�sinh ra mọi thứ quả b�o, đ� l� sinh ra sinh tử; lại n�i ph�p th�n lưu chuyển trong năm đường n�n n�i l� ch�ng sinh, đ�l� l�m ra sinh tử.

Hỏi, nếu T�m vốn đủ t�nh dơ bẩn th� đ�ng lẽ kh�ng thể chuyển ph�m th�nh th�nh? Đ�p, nếu T�m chỉ đủ t�nh dơ bẩn th� kh�ng thể chuyển ph�m th�nh th�nh. T�m đ� đủ cả 2 t�nh dơ bẩn trong sạch th� tại sao kh�ng thể chuyển ph�m th�nh th�nh.

Hỏi, c�i dụng ph�m th�nh kh�ng thể c�ng sinh th� c�i t�nh dơ bẩn trong sạch l�m sao c�ng c�? Đ�p, T�m nơi mỗi một ch�ng sinh hay nơi mỗi một đức Phật đều vốn đủ cả 2 t�nh m� vẫn kh�ng sai biệt, nhất vị b�nh đẳng, cổ kim bất hoại (51B) , chỉ do nghiệp dơ bẩn hu�n tập t�nh dơ bẩn th� sinh tử biểu hiện, do nghiệp trong sạch hu�n tập t�nh trong sạch th� niết b�n biểu hiện. Nhưng khi T�m nơi mỗi một ch�ng sinh do hu�n tập m� biểu hiện sinh tử th� vẫn kh�ng trở ngại g� T�m c� t�nh trong sạch; khi T�m nơi mỗi một đức Phật do hu�n tập m� biểu hiện niết b�n th� cũng kh�ng trở ngại g� T�m c� t�nh dơ bẩn. V� � nghĩa n�y m� mỗi một ch�ng sinh hay mỗi một đức Phật đều c� đủ 2 t�nh dơ bẩn trong sạch. T�m th� ph�p nhĩ (52) l� như vậy, chưa bao giờ kh�ng đủ. Chỉ do sức mạnh hu�n tập m� khởi ra t�c dụng th� trước sau kh�ng c�ng l�c. Do vậy, sự hu�n tập của nghiệp dơ bẩn m� đ�nh chỉ th� gọi l� chuyển ph�m, sự hu�n tập của nghiệp trong sạch m� khởi dụng th� gọi l� th�nh th�nh, nhưng 2 t�nh của T�m thật kh�ng th�nh kh�ng hoại. Thế n�n căn cứ thể t�nh m� n�i th� dơ bẩn trong sạch c�ng đủ, căn cứ hu�n tập m� n�i th� ph�m th�nh kh�c l�c. Trong kinh đ� n�i trong ph�p thanh tịnh kh�ng thấy một ph�p g� th�m l�n, đ� l� n�i t�nh trong sạch vốn đủ, kh�ng phải mới c�; lại n�i trong ph�p phiền n�o kh�ng thấy một ph�p n�o bớt đi, đ� l� n�i t�nh dơ bẩn vốn đủ, kh�ng thể hủy diệt (53) . Nhưng do yếu tố đối trị th� b�t nh� trong s�ng hiện ra l� nghiệp trong sạch hu�n tập n�n th�nh th�nh, phiền n�o vọng tưởng sạch hết l� nghiệp dơ bẩn đ�nh chỉ n�n chuyển ph�m.

Hỏi, nghiệp dơ bẩn đ� c� th� l�m sao diệt được? nghiệp trong sạch vốn kh�ng th� l�m sao khởi được? Đ�p, do c�i dụng của T�m (54) nơi chư Phật hu�n tập n�n nghiệp trong sạch khởi được. Rồi trong sạch th� trừdơbẩn n�n nghiệp dơ bẩn phải diệt.

Hỏi, 2 nghiệp dơ bẩn trong sạch c�ng doT�m m� khởi v� trở lại hu�n tập cho T�m: đ� c�ng do T�m m� khởi th� diệt trừ nhau sao được? Đ�p, dẫu c�ng do T�m m� khởi, nhưng nghiệp dơ bẩn thường tr�i với T�m, c�n nghiệp trong sạch thường thuận với T�m. Tr�i th� c� c�i nghĩa bị diệt, n�n bị nghiệp trong sạch trừ bỏ; c�n thuận th� c� c�i dụng gi�p nhau, n�n trừ được nghiệp dơ bẩn. Ph�p giới th� ph�p nhĩ c� c�i dụng trừ nhau như vậy, đủ g� m� ho�i nghi.

Hỏi, t�nh trong sạch của T�m khởi ra nghiệp trong sạch, nghiệp ấy trở lại hu�n tập cho t�nh trong sạch của T�m, t�nh dơ bẩn củaT�m khởi ra nghiệp dơ bẩn, nghiệp ấy trởlại hu�n tập cho t�nh dơ bẩn của T�m, như vậy mới l� nghiệp dơ bẩn với t�nh trong sạch kh�ng sinh khởi nhau kh�ng hu�n tập nhau, n�n gọi l� tr�i nhau; c�n nghiệp dơ bẩn với t�nh dơ bẩn sinh khởi nhau hu�n tập nhau th�n�n gọi l� thuận nhau: thuận nhau th� kh�ng thể bị diệt trừ. Nếu nghiệp dơ bẩn dẫu thuận nhau với t�nh dơ bẩn, nhưng tr�i nhau với t�nh trong sạch n�n bị diệt trừ, th� đ�ng lẽ nghiệp trong sạch dẫu thuận nhau với t�nh trong sạch nhưng tr�i nhau với t�nh dơ bẩn n�n cũng bị diệt trừ. Nếu 2 b�n c�ng c� c�i nghĩa tr�i nhau, c�ng c� c�i nghĩa diệt trừ, n�ntrong sạch c�n m� dơ bẩn trừ, th� đ�ng lẽ 2 b�n c�ng c� c�i nghĩa thuận nhau, c�ng c� c�i dụng gi�p nhau, n�n dơ bẩn c�n m� trong sạch mất! Đ�p, � t�i n�i kh�ng phải như thế th� tại sao hỏi như vậy. T�i n�i th� nghiệp trong sạch thuận với T�m, t�nh trong sạch của T�m l� gốc của sự thuận; c�n nghiệp dơ bẩn tr�i với T�m, t�nh dơ bẩn của T�m l� gốc của sự tr�i. Nếu chỉ n�i về T�m th� tr�i thuận bất nhị, nhưng c�i gốc của sự thuận khởi ra nghiệp trong sạch th� thuận với bản thể bất nhị, n�n c� c�i dụng gi�p nhau; c�n c�i gốc của sự tr�i khởi ra nghiệp dơ bẩn th� tr�i với bản thể bất nhị, n�n c� c�i nghĩa bị diệt.

Hỏi, gốc của sự tr�i khởi ra ngọn của sự tr�i n�n tr�i với bản thể bất nhị, như thế th� phải c� c�i nghĩa c�ng bị diệt trừ, tại sao ở tr�n n�i l� ph�p giới th� ph�p nhĩ c� đủ 2 t�nh, kh�ng thể ph� hủy? Đ�p, gốc của sự tr�i dẫu khởi ra ngọn của sự tr�i, nhưng c�i gốc ấy chỉ l� t�nh năng, n�n đồng nhất với sự thuận, kh�ng thể bị diệt; c�n ngọn của sự tr�i dẫu do gốc của sự tr�i, nhưng c�i ngọn ấy chỉ l� sự dụng, n�n kh�c biệt với sự thuận, c� thể bị diệt. Do � nghĩa n�y, 2 t�nh kh�ng bị hủy diệt, c�i nghĩa ấy được x�c lập.

Hỏi, con vẫn kh�ng hiểu c�i nghĩa ph�p dơ bẩn tr�i với T�m, xin ng�i giải th�ch cho con. Đ�p, ph�p dơ bẩn v� minh thật từ t�nh dơ bẩn của T�m m� khởi ra, nhưng bản chất tối tăm, kh�ng biết bản th�n v� đối cảnh to�n l� từ T�m m� c�, cũng kh�ng biết T�m đủ cả 2 t�nh dơ bẩn trong sạch m� l� bất nhị, v� kh�ng biết đ�ng l� như vậy n�n n�i l� tr�i. C�n ph�p trong sạch tr� tuệ cũng thật từ t�nh trong sạch của T�m m� khởi ra, nhưng bản chất s�ng l�ng, biết được bản th�n v� c�c ph�p đều do T�m tạo, lại biết T�m c� đủ 2 t�nh dơ bẩn trong sạch m� l� bất nhị, v� biết đ�ng l� như vậy n�n n�i l� thuận. Như người con ngh�o kh� thật do cha sinh ra, cha thật nhớ thương, chỉ v� u m�, n�n kh�ng biết m�nh do cha sinh ra, cũng kh�ng biết � cha, ở trong nh� cha m� kh�ng nhận ra cha, thế gọi l� tr�i; rồi được cha dẫn dụ trải qua nhiều năm, mới biết m�nh do cha sinh ra, lại biết � cha, mới nhận gia nghiệp, mới v�ng lời cha, thế gọi l� thuận. Ch�ng sinh cũng vậy, v� v� minh n�n kh�ng biết bản th�n c�ng mọi đối cảnh to�n do T�m sinh, sau gặp chư Phật phương tiện gi�o h�a, n�n thuận với T�m m� chứng được ch�n như.

Hỏi, đ� n�i ph�p dơ bẩn v� minh tr�i với T�m, vậy l�m sao hu�n tập T�m được? Đ�p, ph�p dơ bẩn v� minh kh�ng c� bản thể biệt lập n�n kh�ng rời T�m, v� kh�ng rời T�m n�n tr�i với T�m m� vẫn hu�n tập được. Như c�y ph�t ra ngọn lửa, ngọn lửa tr�i với c�y m� bốc l�n, nhưng v� kh�ng c� bản thể biệt lập n�n kh�ng rời c�y m� trở lại đốt c�y. Nhưng kh�ng n�n nghe c�i v� dụ n�y m� lại chấp như c�i đ�n c�i lư (55) . V� đến đ�y l� đ� n�i xong về T�m c� đủ t�nh dơ bẩn n�n gọi l� như thật hữu.

Lược Giải.-

Tổng kết tất cả đoạn văn tr�n đ�y, h�y lấy v� dụ khối băng trong kinh Vi�n gi�c m� n�i. T�nh ướt của khối băng l� T�m. T�nh ướt ấy c� thể th�nh băng hay c� thể th�nh nước, sự c� thể ấy l� t�nh dơ bẩn v� t�nh trong sạch. Băng l� dụng dơ bẩn, nước l� dụng trong sạch. Suy ra th� biết T�m đủ 2 t�nh 2 dụng, 2 t�nh 2 dụng ấy tr�i thuận v� c�n mất l� như thế n�o.

�

N�i C� Đủ Dụng Dơ

Ch�nh Văn.-

Thứ đến n�i T�m c� đủ dụng dơ bẩn, l� ch�nh t�nh dơ bẩn được nghiệp dơ bẩn hu�n tập n�n th�nh ra chủng tử của v� minh tr� địa v� tất cả ph�p dơ bẩn, chủng tử n�y lại biểu hiện mọi thứ nghiệp b�o: v� minh cho đến nghiệp b�o ấy l� dụng dơ bẩn. V� minh cho đến nghiệp b�o v/v tuy biểu hiện kh�c nhau v� gọi l� sự dụng, nhưng to�n do T�m l�m bản thể, to�n kh�ng ngo�i T�m: v� � nghĩa n�y m�lại n�i T�m l� như thật hữu. V� như gương s�ng hiện mọi h�nh ảnh, h�nh ảnh ấy kh�ng c� bản thể biệt lập m� chỉ l� một mặt gương. Một mặt gương m� kh�ng trở ngại g� c� mu�n v�n h�nh ảnh ri�ng biệt: h�nh ảnh ri�ng biệt ấy đều hiện trong gương, n�n gọi l� c�i gương như thật hữu. Do vậy m� Khởi t�n luận n�i, đ�i gương Nh�n tố hu�n tập cho ch�ng sinh tức l� như thật hữu: to�n thể vũ trụ biểu hiện ở đ�, kh�ng xuất ra hay nhập v�o, kh�ng biến thể hay hủy diệt, to�n l� t�m thể đồng nhất v� bất biến, bởi v� vạn hữu ch�nh l� t�m thể (56) . X�t theo lời n�y th� sự c� đủ ph�p dơ bẩn cũng l� nghĩa như lai tạng như thật hữu. V� từ tr�n đến đ�y đ� n�i xong nghĩa thứ nhất n�i đủ 2 ph�p dơ bẩn trong sạch để minh thị sự thật hữu.

�

N�i Đồng Nhất Dị Biệt

Ch�nh Văn.-

Thứ hai n�i bản thể đồng nhất dị biệt để minh thị sự thật c�, th� c� 6 mặt: thứ nhất n�i về ph�p m�n ph�p giới vi�n dung v� ngại, thứ hai n�i về � nghĩa danh hiệu kh�c biệt của ph�p th�n trong nh�n v� trong quả, thứ ba n�i về nghĩa l� ch�n như c�n trong chướng ngại v� ra khỏi chướng ngại, thứ bốn n�i về trạng huống thu nhiếp lẫn nhau của mọi sự dụng, thứ năm n�i về � nghĩa bất đồng của sự đối trị m� lầm v� hưởng chịu kết quả, thứ s�u n�i về thức chung v� thức ri�ng.

�

N�i Ph�p Giới Nhất Thể

Ch�nh Văn.-

Thứ nhất n�i về ph�p m�n ph�p giới vi�n dung v� ngại. Hỏi, như lai tạng như thật hữu l� mỗi một ch�ng sinh v� mỗi một đức Phật đều c� một như lai tạng, hay hết thảy ch�ng sinh v� hết thảy chư Phật chỉ một như lai tạng? Đ�p, hết thảy ch�ng sinh v� hết thảy chư Phật chỉ c�ng một như lai tạng.

�

N�i T�nh Dụng Dơ Sạch

Ch�nh Văn.-

Hỏi, n�i như lai tạng c� đủ dơ bẩn trong sạch l� c� c�ng l�c hay c� trước sau? Đ�p, như lai tạng c� đủ dơ bẩn trong sạch th�, như tr�n đ� n�i, c� 2 mặt: thứ nhất c� đủ t�nh dơ bẩn t�nh trong sạch, thứ hai c� đủ dụng dơ bẩn dụng trong sạch. Nếu căn cứ t�nh dơ bẩn t�nh trong sạch m� n�i th� v� thỉ (57) đến giờ c�ng l�c c� đủ. Nếu căn cứ dụng dơ bẩn dụng trong sạch m� n�i th� c� 2 nghĩa: một, mỗi l�c c�ng đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch, hai, trước sau mới đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch.

�

N�i T�nh Dơ T�nh Sạch Chỉ C�ng L�c Đ� Đủ

Ch�nh Văn.-

� nghĩa n�y thế n�o? L� như lai tạng đủ hết c�c t�nh của tất cả ch�ng sinh. C�c t�nh ấy kh�c nhau, kh�ng đồng nhất, tức l� sự sai biệt của phi sai biệt. C�c t�nh ấy của mỗi ch�ng sinh bản lai c� v� lượng t�nh, đ� l� tất cả ph�p dơ bẩn thế gian: 6 nẻo đường sinh tử v� 4 loại sinh bằng c�ch sinh kh�c nhau, rồi khổ vui, tốt xấu, thọ lượng d�i ngắn, h�nh lượng lớn nhỏ, ngu si tr� tuệ, v/v; l� tất cả ph�p trong sạch xuất thế: nh�n v� quả của Thanh văn, Duy�n gi�c, Bồ t�t, v/v. V� lượng ph�p kh�c nhau như vậy, nơi t�nh của mỗi ch�ng sinh c� đủ tất cả, kh�ng thiếu ch�t g�. V� � nghĩa n�y m� như lai tạng bản lai c�ng l�c c� đủ 2 t�nh dơ bẩn trong sạch: c� đủ t�nh dơ bẩn n�n biểu hiện tất cả dụng dơ bẩn của ch�ng sinh (v� như lai tạng được gọi l� ph�p th�n c�n trong chướng ngại, l� ph�p th�n bản hữu, cũng gọi l� phật t�nh) lại c� đủ t�nh trong sạch của chư Phật (v� như lai tạng được gọi l� ph�p th�n ra khỏi chướng ngại, l� ph�p th�n t�nh tịnh, cũng gọi l� niết b�n t�nh tịnh).

�

N�i Một L�c C�ng Đủ

Ch�nh Văn.-

V� thỉ đến giờ, mỗi một ch�ng sinh tuy ai cũng đủ 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, nhưng v� tạo nghiệp kh�ng đồng nhất, n�n hu�n tập t�nh chủng tử tạo th�nh dụng chủng tử th� c� kh�c biệt. V� chủng tử kh�c biệt n�n c�ng một th� gian m� quả b�o bất đồng, đ� l� c� người th�nh Phật, c� người th�nh nhị thừa, c� người đọa 3 đường dữ, c� người sinh nh�n thi�n, trong mỗi quả b�o lại c� v� số những sự kh�c biệt nữa. Theo đ� m� suy luận, th� như lai tạng một l�c c� đủ hết cả 2 dụng dơ bẩn trong sạch. Một l�c như vậy th� mọi l�c cũng l� như vậy.

�

N�i Trước Sau Mới Đủ

Ch�nh Văn.-

Mỗi một ph�m th�nh tuy c�ng l�c hưởng chịu quả b�o kh�c nhau, nhưng c�i ph�p duy�n sinh th� kh�ng nhất định, n�n mỗi một ph�m th�nh v� thỉ đến giờ đ� trải qua đủ hết c�c lo�i, qua lại v� số. Sau gặp thiện tri thức chỉ dạy cho ph�p giải tho�t, mới tu học diệu hạnh v� chứng đắc đạo quả của tam thừa. Theo đ� m� suy luận th� mỗi một ch�ng sinh phải trải qua trước sau mới đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch. Tại sao, v� một kẻ khi chịu c�i th�n địa ngục th� kh�ng chịu quả b�o lo�i kh�c, khi được c�i th�n chư thi�n cũng kh�ng được quả b�o lo�i kh�c. Khi c� mỗi một th�n thể trong mỗi một lo�i th� kh�ng c� tất cả th�n thể v� quả b�o của c�c lo�i kh�c. Khi hưởng chịu quả b�o thế gian th� kh�ng c� quả b�o xuất thế, khi hưởng thụ quả b�o xuất thế th� kh�ng c� quả b�o thế gian. V� � nghĩa n�y m� mỗi một ch�ng sinh th� kh�ng thể c�ng l�c đủ hết 2 dụng dơ bẩn trong sạch, phải trước sau mới đủ. Tất cả ch�ng sinh cũng l� như vậy. N�n như lai tạng lại c� c�i nghĩa trước sau mới c� đủ 2 dụng dơ bẩn trong sạch.

�

N�i C�i Thể Kh�ng Sai Biệt M� Sai Biệt

Ch�nh Văn.-

Hỏi, như lai tạng khi đủ hết v� lượng t�nh c�c ph�p như vậy th� c� sai biệt hay kh�ng sai biệt? Đ�p, tạng thể nhất vị, thật kh�ng sai biệt, tạng thể ấy l� như lai tạng như thật kh�ng. Nhưng tạng thể lại c� c�i dụng bất khả tư nghị, đủ hết t�nh c�c ph�p v� c� sai biệt, tạng thể ấy l� như lai tạng như thật hữu, sai biệt của kh�ng sai biệt. � nghĩa n�y thế n�o? L� kh�ng phải như vi�n đất đủ c�c vi trần, tại sao, v� vi�n đất l� giả, vi trần l� thật, n�n mỗi vi trần c� thể chất ri�ng, chỉ v� h�a hợp m� th�nh vi�n đất, vi�n đất đủ hết c�c vi trần ri�ng biệt ấy. Như lai tạng th� kh�ng như vậy, v� sao, v� tạng thể ch�n thật, vi�n dung bất nhị.

�

N�i To�n Thể Th�nh Dụng

Ch�nh Văn.-

Do vậy, như lai tạng to�n thể l� t�nh một sợi l�ng (58) của một ch�ng sinh, to�n thể l� t�nh tất cả sợi l�ng của một ch�ng sinh. Như t�nh của sợi l�ng, t�nh mỗi ph�p của tất cả ph�p thế gian kh�c cũng như vậy. Như t�nh tất cả ph�p thế gian của một ch�ng sinh, t�nh mỗi ph�p của tất cả ph�p thế gian của hết thảy ch�ng sinh, v� t�nh mỗi ph�p của tất cả ph�p xuất thế của hết thảy đức Phật, cũng l� như vậy, l� to�n thể như lai tạng.

�

N�i To�n Dụng Nhiếp Thể

Ch�nh Văn.-

Thế n�n n�i c�i t�nh của một sợi l�ng của một ch�ng sinh th� tức l� gồm hết mọi t�nh của to�n thể ph�p thế gian của hết thảy ch�ng sinh, lại gồm hết mọi t�nh của to�n thể ph�p xuất thế của hết thảy chư Phật. Như n�i c�i t�nh của một sợi l�ng tức l� gồm hết mọi t�nh của to�n thể c�c ph�p, th� n�i mỗi t�nh của mọi ph�p thế gian cũng l� như vậy, gồm hết mọi t�nh của to�n thể c�c ph�p. Như n�i mỗi t�nh của mọi ph�p thế gian tức l� gồm hết mọi t�nh của to�n thể c�c ph�p, th� n�i mỗi t�nh của mọi ph�p xuất thế cũng l� như vậy, gồm hết mọi t�nh của to�n thể c�c ph�p.

�

N�i To�n Dụng Nhiếp Dụng

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, n�i c�i sự của một sợi l�ng th� tức l� gồm hết mọi sự của to�n thể thế gian v� xuất thế. Như n�i c�i sự của một sợi l�ng tức l� gồm hết mọi sự của to�n thế gian v� xuất thế, th� mọi sự của to�n thể thế gian v� xuất thế, n�i đến sự n�o cũng l� như vậy, gồm hết mọi sự của to�n thể thế gian v� xuất thế. Tại sao, v� mọi sự của to�n thể thế gian v� xuất thế lấy ch�nh mọi t�nh của to�n thể thế gian v� xuất thế m� l�m bản thể. Mọi t�nh của to�n thể thế gian v� xuất thế dung nhiếp lẫn nhau th� mọi sự của to�n thể thế gian v� xuất thế cũng dung nhiếp lẫn nhau, kh�ng trở ngại g� cả.

�

Kết Th�nh Sai Biệt Tức Kh�ng Sai Biệt

Ch�nh Văn.-

Do vậy trong kinh đ� n�i "T�m, Phật, với ch�ng sinh, cả ba kh�ng sai biệt".

�

Dụ C�i Thể Kh�ng Sai Biệt M� Sai Biệt

Ch�nh Văn.-

Như mặt gương trong s�ng, bản thể đủ t�nh của mọi h�nh ảnh kh�c nhau. Đ� l� sự sai biệt của kh�ng sai biệt. Nếu bản thể gương vốn kh�ng c� t�nh của h�nh ảnh kh�c nhau, th� dẫu sắc tướng đối diện, h�nh ảnh cũng kh�ng hiện ra. Như ngọn lửa cũng trong s�ng m� kh�ng hiện được h�nh ảnh l� v� n� vốn kh�ng c� t�nh của h�nh ảnh. C�n gương hiện được h�nh ảnh th� biết n� vốn c� t�nh của h�nh ảnh. Do vậy m� một mặt gương s�ng, trong một l�c, hiện được mọi h�nh ảnh sạch v� dơ, v/v, nhưng h�nh ảnh sạch kh�ng ngại g� cho h�nh ảnh dơ, h�nh ảnh dơ kh�ng ngại g� cho h�nh ảnh sạch. Kh�ng ngại g� nhau m� sạch với dơ vẫn kh�c nhau. V� dẫu c� t�nh c� tướng của c�c h�nh ảnh kh�c nhau m� vẫn vi�n dung bất nhị, chỉ l� một mặt gương.

�

Dụ To�n Thể Th�nh Dụng

Ch�nh Văn.-

Tại sao như vậy? V� mặt gương ấy to�n thể l� t�nh của h�nh ảnh một sợi l�ng, to�n thể l� t�nh của h�nh ảnh tất cả sợi l�ng. Như l� t�nh của h�nh ảnh sợi l�ng, th� t�nh của h�nh ảnh mỗi vật nhỏ, t�nh của h�nh ảnh mỗi vật lớn, t�nh của h�nh ảnh mỗi vật sạch, t�nh của h�nh ảnh mỗi vật dơ, v/v, cũng l� như vậy, l� to�n thể mặt gương.

�

Dụ To�n Dụng Nhiếp Thể

Ch�nh Văn.-

Thế n�n n�i t�nh của h�nh ảnh một sợi l�ng th� tức l� gồm hết mọi t�nh của tất cả h�nh ảnh. Như n�i t�nh của h�nh ảnh một sợi l�ng tức l� gồm hết mọi t�nh của tất cả h�nh ảnh, th� n�i mỗi t�nh của mọi h�nh ảnh cũng l� như vậy, gồm hết mọi t�nh của tất cả h�nh ảnh.

�

Dụ To�n Dụng Nhiếp Dụng

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, n�i tướng của h�nh ảnh một sợi l�ng th� tức l� gồm hết mọi tướng của tất cả h�nh ảnh. Như n�i tướng của h�nh ảnh một sợi l�ng tức l� gồm hết mọi tướng của tất cả h�nh ảnh, th� n�i mỗi tướng của mọi h�nh ảnh cũng l� như vậy, gồm hết mọi tướng của tất cả h�nh ảnh. Tại sao, v� tướng của tất cả h�nh ảnh lấy ch�nh t�nh của tất cả h�nh ảnh m� l�m bản thể. T�nh của tất cả h�nh ảnh dung nhiếp lẫn nhau, th� tướng của tất cả h�nh ảnh cũng dung nhiếp lẫn nhau.

�

Kết Th�nh Sai Biệt Tức Kh�ng Sai Biệt

Ch�nh Văn.-

Do sự v� dụ n�y, tất cả Phật đ�, tất cả ch�ng sinh, đồng một như lai tạng m� kh�ng ngại g� nhau cả, điều đ� c� thể x�c t�n.

�

Viện Dẫn Chứng Cứ

Ch�nh Văn.-

Thế n�n chỉnh c� kinh Hoa nghi�m n�i,"sự thể v� như, một mặt gương s�ng, t�y đối c�i mặt, m� hiện h�nh ảnh, thế nhưng mỗi thứ, đều kh�ng biết nhau, th� nghiệp với t�nh, cũng l� như vậy". � nghĩa n�y thế n�o? Một mặt gương s�ng l� v� dụ cho T�m. T�y vật đối mặt l� v� dụ T�m ấy đủ t�nh c�c ph�p, v� vậy m� tiếp nhận mọi sự hu�n tập, v� t�y sự hu�n tập kh�c nhau m� biểu hiện quả b�o bất đồng. Mặt l� v� dụ 2 nghiệp sạch dơ. Hiện h�nh ảnh l� v� dụ 2 t�nh sạch dơ do sức mạnh của sự hu�n tập m� biểu hiện 2 b�o sạch dơ. Kh�ng biết nhau l� v� dụ T�m c�ng nghiệp với b�o kh�ng biết đến nhau. Nghiệp l� 2 nghiệp sạch dơ như c�i mặt đ� v� dụ. T�nh l� 2 t�nh sạch dơ của T�m, như mặt gương c� đủ t�nh của mọi h�nh ảnh đ� v� dụ. Cũng l� như vậy l� tổng kết x�c lập � nghĩa n�y. Lại nữa, tản văn kinh Hoa nghi�m hỏi,"T�m l� đồng nhất", l� căn cứ t�nh c�c ph�p dung nhiếp lẫn nhau n�n n�i l� đồng nhất;"tại sao sinh ra mọi loại quả b�o" l� kh�ng biết sai biệt của kh�ng sai biệt n�n hỏi tại sao sinh ra quả b�o đủ loại.

� của v� dụ trong kinh Hoa nghi�m chỉ n�i ri�ng về t�nh của T�m sinh ra quả b�o thế gian. Nhưng nay ở đ�y n�i chung, rằng T�m sinh ra quả b�o thế gian v� xuất thế, th� cũng kh�ng ngại g�. Thế n�n Khởi t�n luận n�i, "ba l� dụng vĩ đại, l� xuất sinh to�n bộ nh�n v� quả về thiện v� �c (59) của thế gian v� xuất thế". Do � nghĩa n�y, hết thảy ph�m th�nh c�ng do c�i T�m duy nhất m� l�m bản thể, điều đ� chắc chắn kh�ng c�n ngờ vực g� nữa.

Lại nữa, trong kinh n�i,"ph�p th�n chư Phật l� ph�p th�n duy nhất", lời n�y l�m chứng để biết chư Phật c�ng lấy c�i T�m duy nhất m� l�m bản thể. Ph�p th�n chư Phật l� duy nhất, n�n chư Phật v� ch�ng sinh th� ph�p th�n duy nhất. Tại sao? V� c� kinh l�m chứng cứ. Chứng cứ ấy l� g�? L� "ch�nh ph�p th�n tr�i theo 5 đường th� gọi l� ch�ng sinh, ngược d�ng tận nguồn th� gọi l� chư Phật". Do chứng cứ n�y m� hết thảy ch�ng sinh v� hết thảy Phật đ� chung c�ng c�i T�m duy nhất, c�i T�m cũng gọi l� nhất t�m, l� tịnh t�m, l� như lai tạng, l� ph�p th�n b�nh đẳng. V� đến đ�y l� đ� n�i xong nghĩa thứ nhất, n�i về ph�p m�n ph�p giới vi�n dung v� ngại.

�

Thuyết Minh

Ch�nh Văn.-

Thứ hai n�i về � nghĩa danh hiệu kh�c biệt của ph�p th�n trong nh�n v� trong quả. Hỏi, đ� n�i ph�p th�n duy nhất th� tại sao trước đ�y n�i ph�p th�n ch�ng sinh v� ph�p th�n chư Phật? Đ�p, tại 2 mặt: một l� lấy dụng n�i thể, n�n n�i 2 danh từ ấy, hai l� lấy t�nh n�i thể, n�n n�i 2 danh từ ấy. Lấy dụng n�i thể n�n n�i 2 danh từ ph�pth�n, l� ph�p th�n tuy duy nhất m� biểu hiện ph�m th�nh bất đồng, n�n lấy dụng n�i thể m� n�i ph�p th�n chư Phật v� ph�p th�n ch�ng sinh. Nhưng t�m thể th� b�nh đẳng, bất nhị. N�n nếu đem c�i thể bất nhị m� thu nhiếp c�i dụng được biểu hiện, th� c�i dụng ấy cũng l� b�nh đẳng, ph�m th�nh thuần nhất. V� như một mặt gương s�ng hiện ra tất cả h�nh ảnh, nếu đem h�nh ảnh để n�i mặt gương th� n�i gương h�nh người, gương h�nh ngựa, c� những t�n như vậy ; nếu bỏ h�nh ảnh để n�i mặt gươngth� l� duy nhất. Nếu đem mặt gương duy nhất m� thu nhiếp những h�nh ảnh người ngựa kh�c nhau, th� h�nh ảnh người ngựa cũngl� đồng thể bất nhị. T�m như gương, ph�m th�nh như h�nh ảnh, đối chiếu th� biết. V� v� � nghĩa n�y, thường đồng nhất m� thường kh�c biệt, đ� l� ph�p m�n của ph�p giới. V� thường đồng nhất n�n trong luận n�i ph�p giới b�nh đẳng th� chư Phật kh�ng h�a độ ch�ng sinh, v� thường kh�c biệt n�n trong kinh n�i vẫn thường trang nghi�m tịnh độ m� gi�o h�a ch�ng sinh. Đ� l� lấy dụng m� n�i thể.

Lấy t�nh n�i thể n�n n�i 2 danh từ ph�p th�n ph�m th�nh kh�c nhau, th� v� T�m biểu hiện ph�p trong sạch n�n biết n� vốn đủ t�nh trong sạch, lại v� T�m biểu hiện ph�p dơ bẩn n�n biết n� vốn đủ t�nh dơ bẩn. Vốn đủ t�nh dơ bẩn n�n n�i ph�p th�n ch�ng sinh, vốn đủ t�nh trong sạch n�n n�i ph�p th�n chư Phật, do vậy m� c� 2 t�n ph�p th�n ph�m th�nh kh�c nhau. Nếu bỏ 2 t�nh để n�i T�m th� T�m phi dơ sạch, phi ph�m th�nh, phi một kh�c, phi động tĩnh, vi�n dung b�nh đẳng, kh�ng thể gọi bằng danh từ; chỉ v� kh�ng kh�c biệt n�n gọi l� nhất, v� l� c�i chắc thật của c�c ph�p n�n gọi l� t�m, v� l� căn cứ của hết thảy c�c ph�p n�n gọi l� ph�p th�n b�nh đẳng. Căn cứ ph�p th�n b�nh đẳng n�y vốn c� 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, n�n n�i được rằng ph�p th�n ph�m th�nh kh�c nhau; nhưng thật ra kh�ng c� bản thể ri�ng biệt để l�m 2 ph�p th�n ph�m th�nh. Do vậy, n�i tất cả ph�m th�nh đồng một ph�p th�n cũng kh�ng hại g�, v� đ� l� căn cứ c�i nghĩa b�nh đẳng; n�i mỗi một ph�m th�nh ph�p th�n kh�c nhau cũng kh�ng lỗi g�, v� đ� l� căn cứ c�i nghĩa t�nh biệt.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, như lai tạng đủ cả 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, l� tập m� th�nh t�nh hay t�nh vốn như thế (60) ? Đ�p, t�nh đ�y l� dụng của thể, n�n l� t�nh vốn như thế, kh�ng phải l� t�nh tập m� th�nh."Phật t�nh đại vương kh�ng phải l� c�i được l�m ra', kinh luận đ� n�i như thế th� biết đ�u phải c� thể tập m� th�nh. Phật t�nh l� t�nh trong sạch đ� kh�ng phải l� c�i c� thể l�m ra, th� t�nh dơ bẩn đồng thể với t�nh trong sạch, cũng l�, ph�p giới ph�p nhĩ, kh�ng phải c�i c� thể tập m� th�nh.

Hỏi, nếu như lai tạng đủ t�nh dơ bẩn n�n sinh ra sinh tử, th� n�n n�i trong Phật t�nh c� ch�ng sinh, kh�ng n�n n�i trong th�n ch�ng sinh c� Phật t�nh. Đ�p, n�i như lai tạng đủ t�nh dơ bẩn n�n sinh ra sinh tử, th� đ� l� c�i nghĩa n�i ph�p t�nh sinh ra c�c ph�p; c�n n�i trong th�n ch�ng sinh c� Phật t�nh, th� đ� l� c�i lời n�i bản thể bị tướng dụng che khuất. V� như n�i tất cả h�nh sắc do hư kh�ng m� c�, đều ở trong hư kh�ng, lại n�i trong tất cả h�nhsắc đều c� hư kh�ng, th� hư kh�ng v� dụ cho T�m, h�nh sắc v� dụ cho ch�ng sinh, đối chiếu th� biết. Do vậy, như lai tạng sinh ra sinh tử, v� trong th�n ch�ng sinh đều c� Phật t�nh, 2 nghĩa n�y kh�ng hại g� nhau cả.

Hỏi, ch�n như ra khỏi chướng ngại đ� gọi l� niết b�n t�nh trong sạch, th� ch�n như c�n trong chướng ngại đ�ng lẽ phải gọi l� sinh tử t�nh dơ bẩn, tại sao được gọi l� Phật t�nh? Đ�p, thật thể c�n trong chướng ngại tuy đủ t�nh dơ bẩn n�n c� c�i t�c dụng sinh ra sinh tử, nhưng cũng đủ t�nh trong sạch n�n rốt cuộc c� c�i năng lực ra khỏi chướng ngại, v� được gọi l� Phật t�nh. Nếu chỉ căn cứ c�i nghĩa thật thể đủ cả 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, th� bất kể c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại, đều c� thể gọi l� niết b�n t�nh trong sạch, lại đều c� thể gọi l� sinh tử t�nh dơ bẩn. Thế nhưng c�i t�n sinh tử t�nh dơ bẩn th� li�n hệ với dụng dơ bẩn, c�ch thức gi�o h�a c� phần bị xen lẫn, n�n c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại đều giấu đi c�i nghĩa t�nh dơ bẩn. Th�m nữa, dụng dơ bẩn sinh tử th� chỉ lắm n�ng bức, dụng trong sạch niết b�n th� ri�ng đầy m�t mẻ, thế n�n chỉ n�u l�n t�nh trong sạch niết b�n để mong ch�ng sinh ph�t khởi dụng trong sạch niết b�n. Như thế th� giấu được t�nh dơ bẩn lu�n hồi để mong ch�ng sinh hủy diệt dụng dơ bẩn sinh tử. Nếu chỉ n�i t�nh dơ bẩn th� kẻ lầm lẫn tự nhi�n kh�ng t�n thưởng ch�n nguy�n, n�n n�i ri�ng t�nh trong sạch th� người u m� c� thể biết th�ch th� ch�n tế. Do vậy, c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại, ph�p th�n c�ng được giấu đi c�i t�n t�nh dơ bẩn; vẫn c�n dơ bẩn hay đ� hết dơ bẩn, ch�n như c�ng được n�u l�n c�i hiệu t�nh trong sạch. V� đến đ�y l� đ� n�i xong nghĩa thứ hai, n�i về � nghĩa danh hiệu kh�c biệt của ph�p th�n trong nh�n v� trong quả.

�

N�i Thể Vốn Vi�n Dung

Ch�nh Văn.-

Thứ ba n�i về nghĩa l� ch�n như c�n trong chướng ngại v� ra khỏi chướng ngại. Hỏi, đ� n�i t�m thể b�nh đẳng bất nhị, sao c�n n�i c�n trong chướng ngại v� ra khỏi chướng ngại, hay n�i vẫn c�n dơ bẩn v� đ� hết dơ bẩn, kh�c nhau? Đ�p, nếu n�i về t�m thể th� b�nh đẳng, thật kh�ng c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại, kh�ng vẫn c�n dơ bẩn hay đ� hết dơ bẩn; nếu n�i về 2 t�nh dơ bẩn trong sạch th� cũng vi�n dung nhất vị, kh�ng ngại g� nhau.

�

N�i Dụng Th� Sai Biệt

Ch�nh Văn.-

Nhưng căn cứ t�nh dơ bẩn do hu�n tập m� ph�t khởi th� c� c�i t�n chướng ngại hay dơ bẩn. � nghĩa n�y l� thế n�o? L� nếu đem nghiệp dơ bẩn hu�n tập cho t�nh tr�i của T�m, th� t�nh ấy do sức mạnh hu�n tập m� ph�t khởi mọi thứ dụng dơ bẩn. V� dụng dơ bẩn n�y tr�i ngược v� khuất lấp sự chiếu s�ng của dụng thuận của T�m, n�n n�i sự mờ tối của dụng tr�i ấy l� chướng ngại, l� dơ bẩn. Nhưng c�i dụng tr�i ấy kh�ng phải t�ch rời T�m, n�n n�i T�m l� ch�n t�m, l� ph�p th�n c�n trong chướng ngại, l� ch�n như vẫn c�n dơ bẩn. Nếu đem nghiệp trong sạch hu�n tập cho t�nh thuận của T�m, th� t�nh ấy do sức mạnh hu�n tập m� ph�t khởi mọi thứ dụng trong sạch, năng lực diệt được dụng dơ bẩn. V� dụng trong sạch n�y thuận theo v� ph�t lộ sự chiếu s�ng của T�m, n�n n�i sự chiếu s�ng của dụng thuận ấy l� đại tr� vi�n gi�c, l� đại tịnh ba la mật. Nhưng c�i dụng thuận ấy kh�ng phải t�ch rời T�m, n�n n�i T�m l� ch�n t�m, l� ph�p th�n ra khỏi chướng ngại, l� ch�n như đ� hết dơ bẩn. V� � nghĩa n�y, nếu n�i chung hết thảy ph�m th�nh để luận đến nghĩa ra khỏi chướng ngại v� c�n trong chướng ngại, th� ch�n như ph�p th�n một l�c đủ cả 2 dụng c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại; nếu n�i ri�ng mỗi một ph�m th�nh để luận đến nghĩa c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại, th� ch�n như ph�p th�n trước sau mới đủ cả 2 dụng c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại.

�

N�i Dụng Kh�ng Tr�i Thể

Ch�nh Văn.-

Như vậy, vẫn c�n dơ bẩn hay đ� hết dơ bẩn, c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại, sự kh�c nhau ấy chỉ l� căn cứ 2 dụng dơ bẩn trong sạch m� n�i, kh�ng phải t�m thể c� những sự vẫn c�n dơ bẩn hay đ� hết dơ bẩn, c�n trong chướng ngại hay ra khỏi chướng ngại.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, dụng tr�i đ� n�i l� dơ bẩn, chướng ngại, th� t�nh tr�i cũng n�n n�i l� dơ bẩn, chướng ngại. Đ�p, c�ng l� t�nh chướng ngại, t�nh dơ bẩn, th� cũng c� thể n�i c�ng l� chướng ngại của t�nh, dơ bẩn của t�nh, v� đ� l� sai biệt của kh�ng sai biệt, năng sở của vi�n dung, v� tức l� T�m, chớ c� cho rằng trở ngại m� kh�ng dung nhiếp lẫn nhau. Hỏi, đ� n�i c� c�i sai biệt năng sở của b�nh đẳng th� cũng c� c�i c�n trong chướng ngại v� ra khỏi chướng ngại của bản thể chăng? Đ�p, cũng c� nghĩa ấy. Nghĩa l� nếu căn cứ t�nh dơ bẩn m� n�i, th� kh�ng một t�nh trong sạch n�o m� kh�ng l� dơ bẩn, n�n bản thể l� chướng ngại, bản thể l� bị chướng ngại; bản thể l� c�n trong chướng ngại; nếu căn cứ t�nh trong sạch m� n�i, th� kh�ng một t�nh dơ bẩn n�o m� kh�ng l� trong sạch, n�n bản thể l� diệt trừ, bản thể l� bị diệt trừ, bản thể l� ra khỏi chướng ngại. Do vậy, dơ bẩn lấy trong sạch l�m bản thể, trong sạch lấy dơ bẩn l�m bản thể, dơ bẩn l� trong sạch, trong sạch l� dơ bẩn, thuần nhất, b�nh đẳng, kh�ng c� h�nh th�i sai biệt, v� đ� l� ph�p m�n ph�p giới thường đồng nhất m� thường sai biệt; đừng nghe n�i b�nh đẳng th� bảo l� kh�ng c� sai biệt, đừng nghe n�i sai biệt th� bảo l� tr�i với b�nh đẳng. V� đến đ�y l� đ� n�i xong nghĩa thứ ba, n�i về nghĩa l� ch�n như c�n trong chướng ngại v� ra khỏi chướng ngại.

�

N�i Sự Nhiếp Thu Lẫn Nhau

Ch�nh Văn.-

Thứ bốn n�i về trạng huống thu nhiếp lẫn nhau của mọi sự dụng. Hỏi, dơ bẩn trong sạch về thể t�nh th� vi�n dung như vậy, con hiểu được ch�t �t, nhưng dơ bẩn trong sạch về sự dụng cũng nhiếp nhau kh�ng ngại th� trạng huống ấy thế n�o? Đ�p, nếu chỉ căn cứ c�i sự dụng ph�n biệt vọng chấp th� một chiều kh�ng thu nhiếp lẫn nhau, nhưng nếu căn cứ c�i sự dụng của t�m t�nh duy�n khởi th� c� thể thu nhiếp lẫn nhau. Thế n�n tất cả ch�ng sinh g�y nghiệp chịu b�o trong một th�n Phật đ�, tất cả Phật đ� tu h�nh th�nh đạo trong một th�n ch�ng sinh, n�i như vậy l� n�i ph�m th�nh nhiều �t thu nhiếp lẫn nhau; nếu n�i thế giới mười phương nạp v�o một hạt bụi m� kh�ng chật hẹp, th� gian ba đời nhập v�o một � nghĩ m� vẫn dung nạp, n�i như vậy l� n�i d�i ngắn lớn nhỏ thu nhiếp lẫn nhau. Do vậy, trong kinh đ� n�i, mỗi một hạt bụi m� hiểu ra th� bao gồm c�i Phật mười phương, lại n�i mỗi một � nghĩ m� biết ra th� bao gồm th� gian ba đời, ấy l� n�i sự thể tr�n đ�y. Trong kinh lại n�i qu� khứ l� vị lai, vị lai l� hiện tại, đ� l� n�i ba đời thu nhiếp lẫn nhau. Kỳ dư tất cả c�c ph�p đối đ�i (như sạch dơ, tốt xấu, cao thấp, đ�y kia, s�ng tối, một kh�c, động tĩnh, c� kh�ng, v/v) v� c�c ph�p tuyệt đ�i thảy đều thu nhiếp lẫn nhau, v� đ� l� do Tướng kh�ng tự thật, sinh phải do T�m, T�m đ� vi�n dung th� Tướng cũng v� ngại.

�

N�i Sự Tức L� Lẫn Nhau

Ch�nh Văn.-

Hỏi, như vậy th� một � nghĩ của con hiện nay l� đồng đẳng với ba đời sao? một hạt bụi của con hiện thấy l� đồng đẳng với mười phương sao? Đ�p, kh�ng những một � nghĩ đồng đẳng với ba đời, m� một � nghĩ ấy cũng tức l� thời lượng ba đời; kh�ng những một hạt bụi đồng đẳng với mười phương, m� một hạt bụi ấy cũng tức l� giới lượng mười phương. Tại sao, v� c�c ph�p l� T�m. Thế n�n sự sai biệt kh�ng tự sai biệt, m� sai biệt l� T�m, T�m đủ sự dụng th� T�m l� sai biệt. Thường đồng nhất thường sai biệt, ph�p giới th� ph�p nhĩ l� như vậy.

�

Giải Sự Nghi Hoặc

Ch�nh Văn.-

Hỏi, sự thu nhiếp lẫn nhau như vậy l� thật kh�ng sai, n�n th�nh giả lấy m�nh nhiếp người, lấy lớn l�m nhỏ, th�c d�i k�o ngắn, hợp nhiều r� một, c�n ph�m phu tại sao kh�ng l�m được như vậy? Đ�p, đ�ng l� th� ph�m th�nh đều l�m được sự thu nhiếp, nhưng th�nh giả xứng l� m� l�m n�n l�m g� cũng th�nh, c�n ph�m phu vọng chấp tr�i l� n�n l�m kh�ng được.

Hỏi, th�nh giả chứng l� thể th� tự nhi�n lẽ ra kh�ng thấy sự dụng sai biệt, tại sao c� thể đem sự nhỏ nạp v�o sự lớn? Đ�p, ch�n l� bậc nhất th� ch�n như b�nh đẳng, thật kh�ng sai biệt, nhưng vẫn kh�ng ngại g� ch�nh vắng lặng m� duy�n khởi, n�n ch�n l� phổ th�ng th� kh�ng hủy hoại, m� vẫn c� sự dụng sai biệt.

Hỏi, ch�n l� bậc nhất th� vốn kh�ng c� sự dụng sai biệt, n�n kh�ng c�n n�i c� thu nhiếp hay kh�ng thu nhiếp, nhưng ch�n l� phổ th�ng th� đ�y kia sai biệt, n�n kh�ng thể c� sự lớn nhỏ thu nhiếp lẫn nhau. Đ�p, nếu 2 ch�n l� chỉ một chiều kh�c nhau th� c� thể như �ng gạn hỏi. Nhưng ở đ�y thể l�m ra dụng th� gọi l� ch�n l� phổ th�ng, to�n dụng l� thể th� gọi l� ch�n l� bậc nhất, như vậy sao kh�ng thu nhiếp lẫn nhau.

Hỏi, thể dụng bất nhị th� chỉ c� thể n�i 2 ch�n l� thu nhiếp lẫn nhau, c�n ch�n l� phổ th�ng th� sự dụng l�m sao thu nhiếp sự dụng? Đ�p, ở đ�y n�i thể dụng bất nhị th� kh�ng phải như gom c�c hạt bụi ri�ng biệt l�m th�nh vi�n đất đồng thể. Ở đ�y l� ngay trong ch�n l� phổ th�ng, mỗi một sự dụng tức l� to�n thể của ch�n l� bậc nhất, n�n n�i thể dụng bất nhị. Do � nghĩa n�y, nếu n�i ch�n l� bậc nhất th� đ� thu nhiếp hết to�n thể sự dụng của ch�n l� phổ th�ng, v� ch�nh mỗi một sự dụng của ch�n l� phổ th�ng cũng thu nhiếp hết to�n thể sự dụng của ch�n l� phổ th�ng ấy. Trước đ�y đ� n�i đầy đủ về đạo l� n�y, kh�ng n�n gạn hỏi th�m nữa.

Hỏi, nếu n�i mỗi một sự dụng trong ch�n l� phổ th�ng ch�nh l� to�n thể của ch�n l� bậc nhất, th� thế l� c� nghĩa T�m phổ biến tất cả, c� kh�c g� thần ng� phổ biến tất cả của ngoại đạo vọng chấp? Đ�p, c�i ngoại đạo vọng chấp l� ngo�i T�m c� ph�p, lớn nhỏ, xa gần, 3 đời, 6 đường, r� r�ng l� thật c� cả, v� thần ng� th� mầu nhiệm, rộng lớn, n�n phổ biến tất cả như kh�ng gian. Đ� l� thấy c� sự dụng kh�c với thần ng�, thần ng� kh�c với sự dụng, như vậy dầu cho sự dụng tức l� thần ng�, thần ng� đồng nhất sự dụng đi nữa, th� họ chấp vẫn l� sự dụng thật c�, c�i n�y với c�i kia kh�ng thể thu nhiếp lẫn nhau. Phật ph�p kh�ng như vậy. Phật ph�p biết c�c ph�p to�n l� T�m tạo, nhưng do t�m t�nh duy�n khởi m� kh�ng phải kh�ng c� sự dụng sai biệt, sự dụng tuy sai biệt m� chỉ do T�m l�m bản thể: bản thể l� sự dụng n�n n�i bản thể phổ biến tất cả. Chứ kh�ng phải cho rằng ngo�i T�m c� sự dụng thật c�, T�m khắp trong sự dụng ấy n�n gọi l� phổ biến tất cả.

�

N�i Sự Dụng Thu Nhiếp Lẫn Nhau

Ch�nh Văn.-

Sự dụng thu nhiếp lẫn nhau, nghĩa ấy kh� biết. Nay t�i phương tiện chỉ cho �ng hiểu. �ng cần t�i n�i kh�ng? Người ấy thưa, l�nh thay, con xin l�nh gi�o.

�ng h�y nhắm mắt lại, tưởng nhớ một sợi l�ng của th�n �ng, �ng thấy kh�ng? Người ấy tưởng nhớ một sợi l�ng rồi, thưa, con đ� thấy r� r�ng. �ng lại nhắm mắt tưởng nhớ một th�nh qu�ch, �ng thấy kh�ng? Người ấy tưởng nhớ một th�nh qu�ch rồi, thưa, con cũng thấy r� r�ng. Sợi l�ng với th�nh qu�ch lớn nhỏ kh�c nhau kh�ng? Thưa, kh�c. Vừa rồi sợi l�ng với th�nh qu�ch chỉ do t�m tưởng l�m ra, phải kh�ng? Thưa, phải, do t�m tưởng của con l�m ra. Thế t�m tưởng của �ng c� nhỏ c� lớn kh�ng? Thưa, t�m tưởng v� h�nh, l�m sao thấy c� lớn nhỏ. Khi �ng tưởng nhớ một sợi l�ng l� bớt nhỏ t�m tưởng m� l�m, hay d�ng cả t�m tưởng m� l�m? Thưa, t�m tưởng kh�ng h�nh tướng, l�m sao bớt nhỏ m� l�m. N�n con tưởng một sợi l�ng l� d�ng cả t�m tưởng m� l�m. Khi �ng tưởng nhớ th�nh qu�ch l� chỉ d�ng t�m tưởng của �ng m� l�m, hay c�n được t�m tưởng người kh�c cọng t�c? Thưa, chỉ d�ng t�m tưởng của con, kh�ng c� t�m tưởng của ai kh�c. Thế th� to�n thể t�m tưởng nhớ ra một sợi l�ng, lại to�n thể t�m tưởng ấy tưởng nhớ ra th�nh qu�ch. T�m tưởng duy nhất, kh�ng lớn kh�ng nhỏ. Sợi l�ng cũng như th�nh qu�ch đều d�ng cả t�m tưởng ấy m� l�m bản thể. Phải biết sợi l�ng với th�nh qu�ch dung nhiếp, b�nh đẳng. Do � nghĩa n�y m� n�i nhỏ thu lớn th� kh�ng c�i lớn n�o kh�ng phải c�i nhỏ, n�i lớn nhiếp nhỏ th� kh�ng c�i nhỏ n�o kh�ng phải c�i lớn. Kh�ng c�i nhỏ n�o kh�ng phải c�i lớn, n�n lớn v�o nhỏ m� lớn kh�ng bớt; kh�ng c�i lớn n�o kh�ng phải c�i nhỏ, n�n nhỏ dung lớn m� nhỏ kh�ng th�m. Nhỏ kh�ng th�m n�n hạt cải kh�ng biến h�nh, lớn kh�ng bớt n�n tu di vẫn nguy�n trạng. Đ� l� c�i nghĩa t�m t�nh duy�n khởi. Nếu đem c�i nghĩa t�m thể b�nh đẳng m� nh�n lại c�i nghĩa t�m t�nh duy�n khởi, th� sự tướng lớn nhỏ bản lai chẳng phải thật c�, chẳng sinh chẳng diệt, chỉ l� c�i T�m duy nhất v� chắc thật.

�

N�i Th� Gian Thu Nhiếp Lẫn Nhau

Ch�nh Văn.-

T�i lại hỏi �ng, �ng đ� chi�m bao chưa? Thưa, đ�. �ng c� mộng thấy sự việc của 10 năm 5 năm m� �ng đ� trải qua kh�ng? Thưa, con c� mộng thấy nhiều năm hay mấy th�ng mấy tuần, v� c� ng�y c� đ�m y như l�c thức. Khi �ng thức tỉnh th� biết đ� ngủ bao l�u? Thưa, thức tỉnh rồi, hỏi, người kh�c cho biết con ngủ bằng th� gian một bữa ăn. Thật l� kỳ dị, trong th� gian một bữa ăn m� lại thấy sự việc đến bao nhi�u năm. V� � nghĩa n�y, căn cứ thức tỉnh để n�i chi�m bao th� c�i th� gian l�u d�i trong chi�m bao l� kh�ng thật, cũng như căn cứ chi�m bao để n�i thức tỉnh th� c�i th� gian ngắn ngủi l�c thức tỉnh cũng giả dối. Nếu thức tỉnh v� chi�m bao n�i theo thường t�nh, th� b�n d�i b�n ngắn, b�n n�o cũng thật cả, một chiều kh�ng dung nhiếp lẫn nhau; nhưng nếu thức tỉnh v� chi�m bao n�i theo l� lẽ th� d�i ngắn dung nhiếp lẫn nhau, d�i l� ngắn, ngắn l� d�i, m� vẫn kh�ng hại g� d�i ngắn kh�c nhau. N�n đem T�m m� nh�n qua d�i ngắn, th� d�i ngắn to�n kh�ng, bản lai b�nh đẳng, chỉ l� T�m cả. Ch�nh v� t�m thể b�nh đẳng phi d�i phi ngắn, n�n t�m t�nh duy�n khởi sự dụng d�i ngắn th� d�i ngắn kh�ng thật v� c� thể thu nhiếp lẫn nhau. Nếu th� gian d�i tự c� bản thể d�i, th� gian ngắn tự c� bản thể ngắn, chứ kh�ng phải do t�m t�nh duy�n khởi, th� kh�ng thể c� sự d�i ngắn thu nhiếp lẫn nhau. Th�m nữa, tuy n�i c�ng do T�m l�m bản thể, nhưng nếu d�i th� d�ng cả t�m m� l�m ra, ngắn th� giảm bớt t�m m� l�m ra, như thế cũng kh�ng thể c� sự d�i ngắn thu nhiếp lẫn nhau. Ch�nh v� t�m to�n thể l�m ra ngắn, lại to�n thể l�m ra d�i, n�n d�i ngắn c� thể thu nhiếp lẫn nhau. Do vậy, th�nh giả căn cứ nghĩa b�nh đẳng th� kh�ng thấy d�i ngắn thật c�, nhưng căn cứ nghĩa duy�n khởi th� lại thấy d�i ngắn nhiếp nhau. Lại nữa, th�nh giả kh�o biết c�c ph�p duy�n khởi chỉ giả kh�ng thật, to�n do T�m tạo. To�n do t�m tạo n�n nghĩ 7 ng�y l� 1 kiếp th�, v� c�c ph�p vốn do T�m tạo, 1 kiếp t�y T�m th�nh liền, 7 ng�y t�y T�m mất liền. K�o c�i ngắn ra l� như vậy th� th�c c�i d�i lại cũng l� như vậy. Đến như ph�m phu th� vọng chấp c�c ph�p duy�n khởi l� thật c�, n�n kh�ng biết d�i ngắn nhiếp nhau, c�ng kh�ng thể k�o c�i ngắn ra, th�c c�i d�i lại. V� đến đ�y l� đ� n�i xong nghĩa thứ bốn, n�i về trạng huống thu nhiếp lẫn nhau của sự dụng.

�

N�i Trị Hoặc Bất Đồng

Ch�nh Văn.-

Thứ năm n�i � nghĩa bất đồng của sự đối trị m� lầm v� hưởng chịu kết quả (61) . Hỏi, như lại tạng đ� đủ hết t�nh chủng tử v� t�nh kết quả của tất cả c�c ph�p thế gian v� xuất thế, nhưng khi ch�ng sinh tu ph�p đối trị, hu�n tập cho t�nh chủng tử đối trị, từng phần th�nh ra dụng chủng tử đối trị ấy, th� khi ấy tại sao dụng chủng tử bị đối trị cũng vốn c� m� bị từng phần diệt đi, trong khi chủng tử đối trị v� bị đối trị đều do t�m t�nh duy�n khởi th� lẽ ra kh�ng thể c�i th�nh c�i hoại? Đ�p, ph�p giới th� ph�p nhĩ như vậy, c�i bị đối trị phải bị hủy diệt bởi c�i đối trị. Hỏi, dụng bị đối trị phải bị hủy diệt bởi dụng đối trị, th� t�nh bị đối trị đ�ng lẽ cũng phải bị hủy diệt bởi t�nh đối trị? Đ�p, kh�ng phải như vậy. V�, như trước đ� n�i, dụng th� c� th�nh c� hoại, n�n c�i n�y sinh th� c�i kia diệt; c�n t�nh th� v� thỉ vốn đủ, lại dung nhiếp bất nhị, n�n kh�ng thể một c�n một mất. Thế n�n trước đ�, khi ch�ng sinh chưa tu ph�p đối trị th� c� cả t�nh đối trị v� t�nh bị đối trị, nhưng t�nh dơ bẩn bị đối trị do hu�n tập m� khởi dụng, c�n t�nh trong sạch đối trị chưa c� sức mạnh của sự hu�n tập n�n kh�ng khởi dụng; sau đ�, khi ch�ng sinh tu ph�p đối trị th� cũng vẫn c� cả t�nh đối trị v� t�nh bị đối trị, nhưng t�nh đối trị do sức mạnh của sự hu�n tập m� từng phần khởi ra dụng trong sạch, c�n t�nh bị đối trị th� v� kh�ng c�n sức mạnh của sự hu�n tập m� lại bị đối trị, n�n dụng dơ bẩn từng phần bị hủy diệt. Do vậy, trong kinh đ� n�i, chỉ diệt bịnh m� kh�ng trừ ph�p. Ph�p ở đ�y l� ph�p giới ph�p nhĩ, tức t�nh đối trị v� t�nh bị đối trị, c�n bịnh ở đ�y l� dụng bị đối trị.

�

N�i Chịu B�o Bất Đồng

Ch�nh Văn.-

Hỏi, đối trị v� bị đối trị c� thể l� như vậy. C�n những người chưa tu ph�p đối trị th� v� thỉ đến giờ c� đủ tất cả chủng tử nghiệp cũ, trong số chủng tử ấy, theo lẽ, c� đủ chủng tử nghiệp của 6 đường, th�m nữa, mỗi một ch�ng sinh ai cũng vốn đủ t�nh quả b�o của 6 đường, vậy tại sao kh�ng do chủng tử nghiệp của 6 đường c� từ v� thỉ ấy m� l�m cho một ch�ng sinh một l�c l�nh thọ th�n thể của cả 6 đường? Đ�p, kh�ng thể như vậy, v� sao, v� ph�p giới th� ph�p nhĩ kh�ng thể như vậy. Chỉ c� thể chủng tử nghiệp của 6 đường v� thỉ c� đủ nơi T�m, rồi t�y chủng tử nghiệp đường n�o mạnh hơn, th�nh thục hơn, th� chịu quả b�o của đường ấy trước, v� trong quả b�o một đường ấy vẫn kh�ng ngại g� hưởng chịu xen lẫn những sự khổ vui. Điều cốt yếu l� kh�ng thể cho một ch�ng sinh m� một l�c l�nh đủ th�n thể của 6 đường. Về sau, khi th�nh Bồ t�t, c� c�i dụng tự tại, th� v� sức mạnh của từ bi v� thệ nguyện, n�n sử dụng chủng tử của nghiệp cũ m� một l�c l�nh thọ v� lượng th�n thể của trong 6 đường để gi�o h�a ch�ng sinh.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn .-

Hỏi, một ch�ng sinh lấy T�m l�m bản thể, T�m ấy đủ hết t�nh quả b�o của 6 đường, lại c� chủng tử v� thỉ của 6 đường, vậy m� kh�ng thể một ch�ng sinh trong một l�c, chịu hết quả b�o 6 đường, th� hết thảy Phật đ� v� hết thảy ch�ng sinh dẫu cũng c�ng lấy T�m l�m bản thể, dẫu ai cũng tự c� đủ t�nh quả b�o của 6 đường v� chủng tử của 6 đường, nhưng đ�ng lẽ tất cả ph�m th�nh cũng phải tuần tự trước sau chịu b�o, kh�ng thể trong một l�c m� c� nhiều ph�m th�nh? Đ�p, kh�ng do T�m l�m bản thể m� kh�ng thể l�nh chịu nhiều th�n, cũng kh�ng do T�m l�m bản thể m� một l�c l�nh chịu nhiều th�n. Nhưng ph�p giới th� ph�p nhĩ như vậy. Nếu n�i chung tất cả ph�m th�nh th� tuy c�ng lấy T�m l�m bản thể m� kh�ng ngại g� một l�c c� tất cả ph�m th�nh; nếu n�i ri�ng một ch�ng sinh th� dẫu cũng lấy T�m l�m bản thể m� kh�ng thể một l�c l�nh chịu hết qủa b�o 6 đường. T�m nếu chỉ c� sự chịu b�o trước sau m� kh�ng c� sự chịu b�o c�ng l�c, th� tại sao gọi l� ph�p giới ph�p nhĩ đủ hết c�c ph�p.

Hỏi, tr�n kia đ� n�i một ch�ng sinh lấy T�m l�m bản thể, T�m dẫu đủ cả 2 t�nh dơ bẩn trong sạch, nhưng dụng trong sạch khởi l�n th� diệt được dụng dơ bẩn, như vậy tất cả Phật đ� v� tất cả ch�ng sinh cũng c�ng lấy T�m l�m bản thể, th� đ�ng lẽ cũng do dụng trong sạch của Phật đ� m� diệt được dụng dơ bẩn của ch�ng sinh; nhưng nếu như thế th� tất cả ch�ng sinh tự nhi�n th�nh Phật đ�, chẳng cần g� tự lực tu h�nh nh�n hạnh cả? Đ�p, kh�ng do T�m l�m bản thể m� 2 dụng dơ bẩn trong sạch c� thể diệt trừ lẫn nhau, cũng kh�ng do T�m l�m bản thể m� 2 dụng dơ bẩn trong sạch kh�ng thể diệt trừ lẫn nhau, c�ng kh�ng phải do c�i t�m n�o kh�c l�m bản thể m� 2 dụng dơ bẩn trong sạch của ph�m th�nh mới kh�ng thể diệt trừ lẫn nhau. Chỉ v� ph�p giới ph�p nhĩ m� tất cả ph�m th�nh dẫu đồng do T�m l�m bản thể nhưng kh�ng thể diệt từ lẫn nhau, c�n một ch�ng sinh dẫu cũng do T�m l�m bản thể nhưng 2 dụng dơ bẩn trong sạch c� thể diệt trừ lẫn nhau. T�m m� chỉ c� sự dơ bẩn trong sạch diệt trừ lẫn nhau chứ kh�ng c� sự dơ bẩn trong sạch kh�ng diệt trừ lẫn nhau, th� tại sao gọi l� ph�p giới ph�p nhĩ đủ hết c�c ph�p.

�

Chấp

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tr�n đ�y 2 lần ng�i n�i ph�p giới ph�p nhĩ. Điều n�y thật kh� chấp nhận. Theo � con hiểu th� mỗi một ph�m th�nh đều c� t�m ri�ng l�m bản thể. Tại sao con cho như vậy? V� mỗi người đều c� t�m ri�ng l�m bản thể, n�n kh�ng thể trong một t�m m� c� nhiều th�n, do vậy, mỗi một ph�m th�nh kh�ng thể c�ng l�c c� v� số th�n. Lại nữa, v� mỗi người do t�m ri�ng m� khởi dụng, n�n kh�ng ngại g� c�ng l�c m� c� nhiều ph�m th�nh, nghĩa n�y th� tiện lợi. C�n mỗi một ch�ng sinh đều lấy t�m ri�ng l�m bản thể, n�n trong mỗi t�m kh�ng dung 2 dụng dơ bẩn trong sạch, do vậy, khi dụng trong sạch hu�n tập cho t�m, th� dụng dơ bẩn của t�m phải bị diệt trừ, nhưng v� kh�c t�m với người kh�c, n�n kh�ng ngại g� dụng dơ bẩn của người kh�c kh�ng bị diệt trừ, nghĩa n�y cũng tiện lợi. Cần g� phải kh� nhọc ki�n tr� x�c lập tất cả ph�m th�nh c�ng l� c�i T�m duy nhất.

�

Ph� Bằng Trực Thị Ph�p Th�n

Ch�nh Văn.-

Đ�p, �ng sai lầm lắm. Nếu kh�ng thừa nhận hết thảy ph�m th�nh c�ng lấy c�i T�m duy nhất l�m bản thể th� thế l� kh�ng thừa nhận "cọng tướng ph�p th�n". Nhưng trong kinh dạy rằng do cọng tướng ph�p th�n m� n�i hết thảy Phật đ� cứu c�nh kh�ng th�nh Phật đ�.

�

Ph� Bằng Trưng Dẫn Sự Lệ

Ch�nh Văn.-

�ng n�i mỗi một ph�m th�nh đều lấy c�i t�m ri�ng l�m bản thể, trong t�m ấy kh�ng thể c�ng l�c c� nhiều th�n, n�n một ch�ng sinh kh�ng c�ng l�c l�nh chịu v� số th�n. N�i như vậy th� như trong Ph�p hoa n�i v� số đức Th�ch ca ph�n th�n c�ng l�c xuất hiện, lẽ ra kh�ng thể c�ng lấy ph�p th�n duy nhất l�m bản thể. Nếu tất cả đức Th�ch ca ấy chỉ lấy c�i T�m duy nhất l�m ph�p th�n, th� tại sao �ng n�i c�i T�m duy nhất kh�ng thể c�ng l�c biểu hiện nhiều th�n. Nếu c�i T�m duy nhất c� thể c�ng l�c biểu hiện nhiều th�n, th� tại sao � �ng muốn mỗi một ph�m th�nh c� c�i t�m ri�ng l�m bản thể mới c� thể c�ng l�c c� ph�m c� th�nh. Lại nữa, trong kinh n�i hết thảy Phật đ� chỉ l� ph�p th�n duy nhất. Như vậy nếu ph�p th�n ch�ng sinh kh�ng thể phục hồi ph�p th�n Phật đ�, mới c� thể n�i khi ch�ng sinh ở giai đoạn ph�m phu ai cũng c� ph�p th�n ri�ng; nhưng ph�p th�n ch�ng sinh đ� l� ph�p th�n Phật đ�, ph�p th�n Phật đ� đ� l� duy nhất, th� tại sao �ng n�i mỗi một ph�m th�nh phải c� t�m ri�ng l�m ph�p th�n. Lại nữa, đồng tử Thiện t�i tự thấy khắp trước Phật đ� mười phương đều c� th�n m�nh, như vậy bấy giờ phải c� nhiều t�m l�m bản thể sao. Lại nữa, một người trong mộng thấy nhiều người, như vậy phải c� nhiều t�m để l�m bản thể cho nhiều người trong mộng ấy sao. Lại nữa, Bồ t�t khi do sức mạnh của từ bi v� thệ nguyện, d�ng nghiệp cũ m� thọ th�n, th� trong một � nghĩ c�ng l�c thọ v� lượng th�n, như vậy phải c� v� lượng t�m l�m bản thể sao.

�ng lại n�i, mỗi một ph�m th�nh đều c� một t�m l�m bản thể, trong một t�m ấy kh�ng dung 2 dụng dơ bẩn trong sạch, n�n sự đối trị hu�n tập cho t�m th� sự dơ bẩn của t�m bị diệt trừ, v� v� kh�c với t�m người kh�c n�n kh�ng ngại g� sự dơ bẩn của người kh�c kh�ng diệt trừ, nghĩa n�y tiện lợi. N�i thế th� khi một người bắt đầu tu sự đối trị, sự dơ bẩn của người ấy đ�ng lẽ diệt từ hết cả, v� sao, v� �ng n�i trong một t�m kh�ng dung 2 dụng dơ bẩn trong sạch. Nếu người ấy dụng trong sạch hu�n tập cho t�m, khi t�m c� dụng trong sạch m� dụng dơ bẩn vẫn c�n, th� đ�ng lẽ người ấy phải c� 2 t�m, tại sao, v� �ng cho t�m người kh�c với t�m m�nh, khi m�nh tu nghiệp trong sạch th� nghiệp dơ bẩn của người vẫn kh�ng diệt trừ; v� m�nh tu nghiệp trong sạch m� nghiệp dơ bẩn của m�nh cũng chưa diệt trừ, th� biết chắc phải c� 2 t�m. Nếu người ấy chỉ một t�m m� c�ng l�c c� 2 sự dơ bẩn trong sạch th� sao �ng n�i trong một t�m kh�ng dung 2 sự dơ bẩn trong sạch v� trong sạch sinh th� dơ bẩn diệt. Do vậy, c�c vị đại bồ t�t lưu giữ nghiệp dơ bẩn ở trong t�m m� vẫn tu tập nghiệp trong sạch phước tr�, kh�ng trở ngại g� cả. C�i ngu của t�y mi�n với c�i tr� của đối trị c�ng l�c m� kh�ng trở ngại, th� sao �ng n�i trong một t�m kh�ng dung 2 sự dơ bẩn trong sạch. Do � nghĩa tr�n đ�y m� biết T�m c�ng l�c đủ hết thảy ph�m th�nh m� kh�ng trở ngại g� cả.

�

Ph� Chuyển Chấp

Ch�nh Văn.-

Hỏi, theo những đạo l� m� ng�i trưng dẫn th� chỉ lấy c�i T�m duy nhất l�m bản thể m� kh�ng ngại g� c�ng l�c c� nhiều ph�m th�nh, thế tại sao một ch�ng sinh kh�ng c�ng l�c l�nh thọ quả b�o 6 đường? Th�m nữa, người tu h�nh th� trong c�i T�m duy nhất vẫn c� chủng tử l� giải v� m� hoặc m� kh�ng ngại g� nhau, vậy do đạo l� n�o m� c� sự tr� gi�c diệt trừ m� hoặc? Đ�p, �ng mờ �m qu�. Như trước đ� n�i, ph�p giới ph�p nhĩ m� trong c�i T�m duy nhất c� đủ tất cả ph�m th�nh. Ph�p giới ph�p nhĩ m� mỗi một ph�m th�nh ai cũng trước sau t�y nghiệp chủng n�o mạnh m� chịu quả b�o, chứ kh�ng thể một người m� c�ng l�c chịu hết cả th�n 6 đường. Ph�p giới ph�p nhĩ m� trong c�i T�m duy nhất c�ng l�c đủ cả ph�m th�nh, kh�ng diệt trừ lẫn nhau. Ph�p giới ph�p nhĩ m� tất cả ph�m th�nh, tuy c�ng l� c�i T�m duy nhất, vẫn kh�ng ngại g� mỗi một ph�m th�nh đều tự tu tr� gi�c v� tự diệt m� hoặc. Ph�p giới ph�p nhĩ m� tr� gi�c từng phần khởi l�n th� c� năng lực từng phần diệt trừ m� hoặc, v� tr� gi�c vi�n m�n th� m� hoặc diệt hết, chứ kh�ng v� trong c�i T�m duy nhất kh�ng dung 2 sự dơ bẩn trong sạch n�n m� hoặc bị diệt trừ. Ph�p giới ph�p nhĩ m� khi m� hoặc diệt chưa hết th� tr� gi�c v� m� hoặc vẫn c�ng t�m t�nh, kh�ng phải do c� c�i t�m ri�ng mới song song c� cả tr� gi�c v� m� hoặc. Thế n�n phải nhận thức c�i T�m duy nhất l�m bản thể cho hết thảy ph�m th�nh. T�m ấy đủ t�nh của tất cả c�c ph�p, n�n đồng thời m� đủ hết sự dụng thế gian v� xuất thế, x�c lập được như vậy l� v� ch�nh t�m t�nh c� c�i đạo l� ấy. Kh�ng c� đạo l� ấy th� kh�ng th�nh g� cả. N�n ngoại đạo tu h�nh m� kh�ng được giải tho�t l� v� kh�ng th�ch ứng với đạo l� giải tho�t của t�m t�nh. N�n ph�p giới ph�p nhĩ, tu h�nh nếu th�ch ứng với t�m t�nh th� tu g� cũng th�nh; tu h�nh nếu kh�ng th�ch ứng với t�m t�nh th� l�m g� cũng kh�ng th�nh tựu. V� đến đ�y l� đ� n�i xong nghĩa thứ năm, n�i về � nghĩa bất đồng của sự đối trị m� hoặc v� hưởng chịu kết quả.

�

Thuyết Minh Tổng Qu�t

Ch�nh Văn.-

Thứ s�u n�i về thức chung v� thức ri�ng. Hỏi, hết thảy ph�m th�nh đ� lấy c�i T�m duy nhất l�m bản thể, th� tại sao c� sự thấy nhau, c� sự kh�ng thấy nhau, c� sự c�ng hưởng dụng, c� sự kh�ng c�ng hưởng dụng? Đ�p, n�i hết thảy ph�m th�nh chỉ lấy c�i T�m duy nhất l�m bản thể, th� c�i T�m ấy, n�i theo thể tướng (62) l� c� 2: một l� ch�n như t�m, l� bản thể, tức cọng tướng ph�p th�n m� hết thảy ph�m th�nh đều b�nh đẳng với nhau; hai l� a lại da thức, l� tổng tướng. A lại da thức ấy lại c� 2: một l� t�nh y tha phần trong sạch, cũng gọi l� thức h�a hợp trong sạch, v� l� bản thể của hết thảy th�nh giả; hai l� t�nh y tha phần dơ bẩn, cũng gọi l� thức h�a hợp dơ bẩn, v� l� bản thể của hết thảy ch�ng sinh. Hai t�nh y tha n�y dẫu dụng kh�c m� thể đồng, c�ng l� ch�n như t�m. V� 2 t�nh y tha n�y thể đồng n�n hợp lại c� 2 sự dụng kh�c nhau: một l� thức chung, hai l� thức ri�ng. Tại sao c� 2 thức ấy, v� ch�nh ch�n như t�m c� đủ t�nh của thức chung v� t�nh của thức ri�ng ấy. Tất cả ph�m th�nh tạo c�i nghiệp như nhau, hu�n tập cho c�i t�nh của tướng chung n�n th�nh ra thức tướng chung; mỗi một ph�m th�nh tạo c�i nghiệp kh�c nhau, hu�n tập cho c�i t�nh của tướng ri�ng n�n th�nh ra thức tướng ri�ng.

Lược Giải.-

Đoạn n�y kh�ng những lấy từ m� c�n lấy � của Khởi t�n v� Nhiếp luận. Thế nhưng c� thể n�i đoạn n�y l� t�m lược về tư tưởng hệ học thuyết của t�n giả Tuệ tư, v� tư tưởng hệ học thuyết ấy đầy độc đ�o, li�n hệ chứ kh�ng đồng nhất với tư tưởng hệ của 2 bộ luận n�i tr�n.

�

N�i Về Thức Chung

Ch�nh Văn.-

Thức chung l� thế n�o? C�c ph�p ở ngo�i bản th�n, tức thế giới kh�ch thể (63) gồm c� 5 loại đối cảnh (64) m� hết thảy ph�m th�nh c�ng hưởng dụng, đ� l� thức chung (65) . Như mọi người c�ng tu c�i nghiệp sống l�u v� lượng, hu�n tập cho t�nh thức chung của T�m, t�nh ấy y theo hu�n tập m� ph�t khởi, biểu hiện thế giới trong sạch m� tất cả th�nh ph�m c�ng hưởng dụng. Như thế giới trong sạch do nghiệp chung h�nh th�nh, th� thế giới dơ bẩn cũng l� như vậy. V� c�i thế giới c�ng hưởng dụng ấy chỉ l� biểu hiện của T�m, n�n gọi l� thức chung. Thế nhưng c�i thế giới c�ng hưởng dụng ấy dẫu do nghiệp chung của tất cả ph�m th�nh biểu hiện, m� kh�ng ngại g� mỗi ch�ng sinh v� mỗi th�nh giả một m�nh tạo nghiệp th� một m�nh biểu hiện thế giới ấy, do vậy, v� số ch�ng sinh kh�ng ngớt th�c sinh thế giới kh�c m� thế giới ấy vẫn thường c�n (66) . Lại nữa, tuy mỗi một ph�m th�nh c� c�i nghiệp một m�nh biểu hiện thế giới ấy, m� kh�ng ngại g� thế giới ấy l� đồng nhất, do vậy, v� số ch�ng sinh mới sinh đến m� thế giới ấy vẫn kh�ng đổi th�m, chỉ khi n�o hết thảy mọi người c�ng chuyển nghiệp chung l�nh hơn th� thế giới ấy liền biến đổi, hay c�ng chuyển nghiệp chung dữ hơn th� thế giới ấy cũng biến đổi, kh�ng như vậy th� thế giới ấy thường nhất định.

�

N�i Về Thức Ri�ng

Ch�nh Văn.-

Thức ri�ng l� c�i quả b�o ri�ng, tức th�n thể của mỗi một ph�m th�nh. Th�n thể ấy l� do mỗi một ph�m th�nh tạo nghiệp kh�c nhau, hu�n tập cho T�m. C�i t�nh thức ri�ng của T�m do sự hu�n tập n�y m� ph�t khởi, biểu hiện quả b�o ri�ng biệt, mỗi mỗi kh�ng đồng, m�nh người kh�c nhau. Nhưng c�i quả b�o kh�c nhau ấy chỉ l� biểu hiện của T�m, n�n gọi l� thức ri�ng.

�

N�i Về Ri�ng Trong Chung

Ch�nh Văn.-

Trong c�i chung lại c� c�i ri�ng. Th� dụ ngạ quỉ với nh�n loại c�ng tạo nghiệp chung n�n c�ng được thế giới kh�ch thể đồng nhất, như c�ng từ xa thấy s�ng Hằng, đ� l� chung; thế nhưng v� nghiệp ri�ng của ngạ quỉ nặng hơn l�m chướng ngại, n�n khi đến b�n s�ng Hằng lại thấy những thứ kh�c nhau, kh�ng thể uống nước, đ� l� ri�ng trong chung. Lại nữa, ngay trong đồng loại ngạ quỉ, v� c�ng tạo c�i nghiệp đ�i kh�t, n�n c�ng đến s�ng Hằng m� kh�ng thể uống nước, đ� lại l� chung; rồi trong đồng loại ngạ quỉ ấy lại thấy kh�c nhau, kẻ thấy d�ng lửa, kẻ thấy m�u huyết, kẻ thấy kh� cạn, lắm sự kh�c nhau, đ� lại l� ri�ng trong chung. Như vậy với một cảnh tượng m� thấy nghe v� hưởng dụng đồng nhất th� gọi l� thức chung, thấy nghe v� hưởng dụng kh�c biệt th� gọi l� thức ri�ng trong chung. Theo � nghĩa n�y m� ph�n t�ch th� c� thể biết hết thảy ch�ng sinh to�n l� như vậy.

�

N�i Về Chung Trong Ri�ng

Ch�nh Văn.-

Trong c�i ri�ng lại c� c�i chung. L� hoặc b� con, hoặc bạn hữu, hoặc trong th� gian d�i hay ngắn c�ng ở c�ng n�i c�ng biết c�ng hiểu, hoặc trong chốc l�t gặp nhau, hoặc kẻ th�, hoặc người th�n, hoặc kẻ kh�ng th�n th�, hoặc biết nhau hay kh�ng biết nhau, cho đến s�c sinh hay chư thi�n, m� thấy biết nhau v/v, l� to�n do qu� khứ đ� tạo c�i nghiệp thấy biết nhau v/v, hu�n tập cho c�i t�nh chung của T�m, T�m do sức mạnh của sự hu�n tập ấy m� biểu hiện mọi sự thấy biết nhau v/v, th� đ� l� nghĩa chung trong ri�ng. Hoặc c� trường hợp m�nh thấy biết người m� người kh�ng thấy biết m�nh, th� với m�nh l� chung m� với người l� ri�ng. Cứ như vậy, theo nghĩa m� ph�n t�ch th� biết được. Lại nữa, như c�i th�n thể của một người l� ri�ng, nhưng n� l�m chỗ ở cho t�m mươi ng�n lo�i tr�ng th� ch�nh c�i th�n thể ấy lại l� chung của những lo�i tr�ng, v� như thế cũng l� nghĩa chung trong ri�ng.

�

Kết Th�c Chỉ Thị

Ch�nh Văn.-

V� c� đạo l� chung v� ri�ng như vậy, n�n hết thảy ph�m th�nh tuy c�ng lấy c�i T�m duy nhất l�m bản thể, m� vẫn c� sự thấy nhau hay kh�ng thấy nhau, c�ng hưởng dụng hay kh�ng c�ng hưởng dụng. Thế n�n th�n Phật th� thường s�ng ch�i ở n�i Linh sơn m� lại thấy mờ tối tại rừng Song thọ, m�u ho�ng kim m� lại thấy sắc tro đất, c�i Phật th� hoa sen m� cho l� g� đống, đất ngọc m� bảo l� c�t sạn, như thế to�n l� do thức chung với thức ri�ng m� ra.

Tr�n đ�y l� trong mặt như thật hữu của như lai tạng đ� n�i xong 6 nghĩa đồng nhất hay dị biệt của thể trạng như lai tạng. V� từ tr�n nữa cho đến ở đ�y l� đ� n�i xong tiết 1 n�i căn cứ chỗ n�o, của trong chương 1 n�i căn cứ của chỉ qu�n.

�

N�i V� T�m L� Căn Bản

Ch�nh Văn.-

Tiết 2 n�i tại sao căn cứ. Hỏi, tại sao phải căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n? Đ�p, v� T�m l� căn bản của tất cả c�c ph�p. Ph�p m� căn cứ v�o căn bản của ph�p th� kh� bị ph� hỏng, thế n�n phải căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n. H�nh giả nếu kh�ng căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n th� chỉ qu�n kh�ng thể th�nh tựu, tại sao, v� bản lai chưa c� một ph�p n�o ngo�i T�m m� được thiết lập.

�

N�i V� To�n T�nh Khởi Tu

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, t�m thể vốn đủ 2 trạng huống vắng lặng v� hoạt dụng. Tu tập chỉ qu�n l� để hu�n tập l�m cho 2 trạng huống ấy biểu hiện, tại sao, v� kh�ng hu�n tập th� sự biểu hiện kh�ng thể c� được. Nhưng biểu hiện 2 trạng huống ấy để l�m g�, để tự lợi v� lợi tha. C� những l� do như vậy n�n phải căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n. Hỏi, 2 trạng huống vắng lặng v� hoạt dụng của t�m thể l� thế n�o? Đ�p, t�m thể thuần nhất, t�ch rời tất cả kh�i niệm, đ� l� trạng huống vắng lặng; t�m thể vốn đủ 2 dụng tr�i thuận, đ� l� trạng huống hoạt dụng. Do vậy, tu tập Chỉ th� c� năng lực diệt trừ loạn động giả dối, l�m cho t�m thể hiển hiện vắng lặng, đ� l� tự lợi; tu tập Qu�n th� l�m cho t�m dụng hiển hiện phong ph�, đ� l� lợi tha.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tu tập chỉ qu�n l� để diệt trừ sinh tử, nếu l�m cho hiển hiện phong ph� th� thế l� lại th�m tr�i nổi? Đ�p, kh�ng đ�ng. N�i diệt trừ l� diệt trừ bịnh, kh�ng diệt trừ ph�p. Bịnh ở vọng chấp, kh�ng ở đại dụng. Thế n�n [Phật đ� Bồ t�t] biến thể khắp trong 6 đường, quyền hiện kh�ng hở, th� đ� l� dụng tr�i hoạt hiện; thế nhưng trong sạch tuyệt đối, kh�ng bị thế gian � nhiễm, tr� gi�c chiếu s�ng, tướng hảo ho�n to�n, cả cơ thể v� t�m tr� đều đứng vững trong lĩnh vực si�u việt nhiệm mầu, đầy đủ hết thảy phẩm chất của Phật, th� đ� l� dụng thuận hoạt hiện. V� thế l� đ� n�i xong tiết 2 n�i tại sao căn cứ, của trong chương 1 n�i căn cứ của chỉ qu�n.

�

N�i Căn Cứ Bằng G�

Ch�nh Văn.-

Tiết 3 n�i căn cứ bằng g�. Tiết n�y c� 3 mục: mục 1 n�i thể trạng của c�i căn cứ, mục 2 ph� c�i chấp của tiểu thừa, mục 3 ph� c�i chấp của đại thừa.

�

Tổng Qu�t N�u L�n

Ch�nh Văn.-

Mục 1 n�i thể trạng của c�i căn cứ. Hỏi, lấy c�i g� để căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n? Đ�p, lấy � thức để căn cứ v�o T�m m� tu tập chỉ qu�n.

�

Thuyết Minh

Ch�nh Văn.-

� nghĩa ấy l� thế n�o? L� � thức c� khả năng biết danh từ v� nghĩa l�, nghe n�i c�c ph�p tự t�nh vắng lặng, bản lai v� tướng, chỉ do nh�n duy�n giả dối m� c� c�c ph�p, nhưng c�c ph�p giả dối ấy c� tức chẳng phải c�, to�n chỉ l� T�m, m� cũng kh�ng c� c�i ấn tượng ch�n thật c� thể chấp nhận. Nghe n�i như vậy rồi đ�ng c�ch m� tu tập, biết c�c ph�p vốn vắng lặng, chỉ l� T�m. � thức khi l� giải như vậy th�, trong mỗi � nghĩ, hu�n tập cho bản thức, tăng th�m sức mạnh của c�i t�nh l� giải. C�i t�nh l� giải tăng th�m rồi lại ph�t khởi � thức th�m nữa, trở th�nh s�ng tỏ sắc b�n, biết c�c ph�p một c�ch đ�ng như sự thật. Rồi l�u ng�y hu�n tập cho T�m, l�m cho t�nh l� giải vi�n minh, tự soi thấy bản thể của m�nh vốn l� vắng lặng ch�n thật, v� � thức liền đ�nh chỉ. Bấy giờ bản thức chuyển th�nh tr� v� ph�n biệt, cũng c� t�n l� tr� thể chứng. Ấy vậy, do l� do đ� n�i tr�n đ�y n�n phải d�ng � thức căn cứ v�o T�m m� tu h�nh về Chỉ. Thế n�n Khởi t�n luận n�i, do bản gi�c m� c� bất gi�c, do bất gi�c m� c� vọng t�m; vọng t�m ấy biết danh từ v� nghĩa l� n�n được n�i cho về bản gi�c m� trở th�nh thỉ gi�c; thỉ gi�c ấy đồng nhất với bản gi�c, v� đ�ng như sự thật th� kh�ng c� c�i thỉ gi�c n�o kh�c.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, trước đ�y chỉ n�i tịnh t�m, ch�n t�m (67) , nay n�i bản thức, � c� g� kh�c? Đ�p, bản thức, a lại da thức, h�a hợp thức, chủng tử thức, quả b�o thức, v/v, to�n l� một thể m� kh�c t�n. Tr�n kia, trong nghĩa chung với ri�ng, t�i đ� n�i c�i nghĩa đồng nhất v� dị biệt của ch�n như với a lại da. Nay t�i n�i nữa cho �ng. Ch�n t�m l� thể, bản thức l� tướng, c�c thức kh�c (thức thứ 7, thức thứ 6, v/v) l� dụng. Như nước l� thể, d�ng l� tướng, s�ng l� dụng, đối chiếu th� biết. Thế n�n Khởi t�n luận n�i, bất sinh diệt với sinh diệt h�a hợp th� gọi l� a lại da thức, tức bản thức. V� l�m căn bản cho sinh tử n�n gọi l� bản, thế n�n trong luận n�i a lại da giai đoạn chủng tử đ� l�m căn bản, tức l�m chủng tử cho tất cả c�c ph�p, l� nghĩa n�y đ�y. Lại nữa, trong kinh n�i l� tự t�nh thanh tịnh t�m, lại n�i t�m ấy bị phiền n�o � nhiễm, n�i như vậy l� n�i ch�n t�m dẫu đủ t�nh trong sạch m� lại cũng đủ t�nh dơ bẩn, n�n bị phiền n�o � nhiễm. Do đ� m� suy luận th� biết r�, rằng căn cứ nơi thể m� n�i ri�ng một t�nh trong sạch th� n�i l� tịnh t�m, căn cứ nơi tướng h�a hợp với dụng dơ bẩn m� n�i th� n�i l� bản thức. V� � nghĩa n�y, trước đ�y căn cứ thể m� n�i, nay đ�y căn cứ tướng m� n�i, kh�ng ngại g� cả. Hỏi, khi hu�n tập bản thức th� c� nghĩa ch�nh l� hu�n tập ch�n t�m chăng? Đ�p, chạm v�o d�ng l� chạm v�o nước, n�n mới đ�y n�i tăng th�m cho t�nh l� giải, th� ch�nh l� tăng th�m sức mạnh cho t�nh trong sạch của ch�n t�m. Thế n�n Khởi t�n luận n�i, a lại da thức c� 2 phần, một l� gi�c, hai l� bất gi�c. Gi�c l� tịnh t�m, bất gi�c l� v� minh, 2 mặt n�y h�a hợp th� gọi l� bản thức. Do vậy, khi n�i tịnh t�m th� kh�ng c�n c� a lại da n�o kh�c, khi n�i a lại da cũng kh�ng c�n c� tịnh t�m n�o kh�c, chỉ v� thể v� tướng � nghĩa kh�c nhau m� c� 2 t�n kh�c nhau.

�

N�i Thể Trạng Của Qu�n

Ch�nh Văn.-

Hỏi, lấy � thức căn cứ v�o T�m m� tu tập Qu�n l� thế n�o? Đ�p, v� � thức biết danh từ v� nghĩa l�, nghe n�i t�m thể tuy vắng lặng nhưng v� l� do hu�n tập n�n t�m t�nh y theo sự hu�n tập ấy m� ph�t khởi, biểu hiện c�c ph�p thế gian v� xuất thế. Nghe n�i như vậy, n�n dẫu do Chỉ m� biết c�c ph�p cứu c�nh v� tướng, nhưng lại biết t�m t�nh ph�t khởi theo hu�n tập, biểu hiện c�c ph�p, kh�ng phải kh�ng c� hư tướng. Chỉ v� ph�m phu lầm lẫn, v� minh che đậy � thức, kh�ng biết c�c ph�p chỉ l� T�m tạo, như c� m� kh�ng c�, hư tướng kh�ng thật; v� kh�ng biết như vậy n�n lưu chuyển sinh tử, chịu đủ khổ sở, v� thế, ta phải chỉ dạy cho họ biết c�c ph�p một c�ch đ�ng như sự thật. Nghĩ như vậy n�n khởi t�m từ bi, cho đến l�m đủ 4 nhiếp ph�p, 6 ba la mật, v/v, những ph�p hạnh như thế. Khi tu tập Qu�n như vậy th� � thức cũng hu�n tập cho T�m trong từng � nghĩ, l�m th�nh chủng tử từ bi, 4 nhiếp ph�p, 6 ba la mật, v/v, lại kh�ng để t�m thức bị Chỉ l�m cho ch�m xuống, đ� l� trạng huống hoạt dụng dần dần biểu hiện. V� hu�n tập l�u ng�y n�n c�i t�nh hoạt dụng của T�m ho�n to�n dậy l�n, đầy đủ phẩm chất ph�p giới, 3 th�n nhiếp h�a, thị hiện to�n diện. V� l� do như vậy n�n đem � thức căn cứ v�o T�m m� tu tập Qu�n.

�

Ch�nh Ph�

Ch�nh Văn.-

Mục 2 ph� c�i chấp của tiểu thừa. Hỏi, chỉ đem � thức tu tập chỉ qu�n kh�ng th�nh tựu hay sao m� lại phải căn cứ v�o T�m? Đ�p, � thức kh�ng bản thể, chỉ lấy T�m l�m bản thể, n�n phải căn cứ v�o T�m. Lại nữa, � thức sinh diệt trong từng � nghĩ, giai đoạn trước kh�ng phải giai đoạn sau, nếu kh�ng lấy T�m l�m căn cứ, th� dẫu tu h�nh cũng kh�ng c� c�i lẽ hơn dần l�n, v� sao, v� � nghĩ trước đ� kh�ng phải � nghĩ sau. Như người trước nghe ph�p th� người sau chưa nghe, người sau nghe th� kh�ng hơn người trước, tại sao, v� ai cũng mới nghe một lần; � thức cũng vậy, c�c giai đoạn trước sau kh�c nhau, giai đoạn trước tuy đ� nghe m� nghe rồi l� mất, giai đoạn sau nếu nghe cũng kh�ng hơn l�n, tại sao, v� 2 � nghĩ của 2 giai đoạn trước sau c�ng mới nghe một lần. Lại tựa như người trước học được chữ gi�p rồi chết, người sau học được chữ ất th� biết chữ ất m� kh�ng biết giữ gi�p, tại sao, v� người trước người sau kh�c nhau; � thức cũng vậy, giai đoạn trước diệt giai đoạn sau sinh, kh�ng đuổi kịp nhau, n�n ph�p tu h�nh kh�ng thể tăng quảng. Nếu lấy T�m l�m bản thể th� � thức, trong từng � nghĩ, đem sự tư duy v� sự tu tập hu�n tập cho t�nh trong sạch của T�m, t�nh ấy y theo hu�n tập m� khởi l�n, th�nh ra chủng tử, � nghĩ trước diệt th� � nghĩ sau sinh, liền c�ng với chủng tử tu tập của � nghĩ trước h�a hợp khởi l�n, n�n tu tập th�m nữa về ph�p của � nghĩ trước đ� tu, v� tăng hơn � nghĩ trước. Một � nghĩ như vậy th� mỗi � nghĩ đều hơn dần l�n, n�n ph�p tu h�nh được th�nh tựu. Nếu kh�ng hu�n tập l�u ng�y, năng lực chủng tử của m�nh c�n yếu k�m th� dễ bỏ mất, ph�p tu tập kh�ng thể th�nh tựu; huống chi ho�n to�n kh�ng căn cứ v�o T�m th� l�m sao chỉ c� � thức trước sau hu�n tập cho nhau m� được th�nh tựu. V� l� do n�y, nếu chỉ d�ng � thức m� kh�ng căn cứ v�o T�m th� v� l�.

�

Giải Nghi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, trong gi�o l� tiểu thừa kh�ng n�i bản thức, tại sao họ nghe ph�p v� tư duy đều th�nh tựu cả? Đ�p, tất cả ph�m phu tr�n đại địa n�y, cho đến s�c vật m� biết nghe ph�p v/v, c� tu tập m� c� th�nh tựu l� c�n do bản thức l�m bản thể mới th�nh tựu, huống chi nhị thừa? Nhị thừa kh�ng tự biết đạo l� ấy, kh�ng phải nhị thừa kh�ng nhờ v�o T�m. Hỏi, s�c vật kh�ng nghe ph�p, thế l� kh�ng c� T�m l�m bản thể? Đ�p, s�c vật tạo c�i nghiệp ngu si qu� nặng, nghiệp ấy hu�n tập cho T�m ph�t khởi quả b�o, quả b�o ấy cũng rất �m độn. Dẫu c� c�i t�nh th�ng minh vốn c�, v� c� chủng tử th�ng minh đời trước, nhưng do quả b�o hiện tại chướng ngại, n�n c�i t�nh v� chủng tử n�i tr�n kh�ng ph�t t�c dụng, kh�ng thể nghe ph�p, chứ kh�ng phải kh�ng c� T�m.

Luận Chỉ Qu�n

Đại thừa Chỉ qu�n ph�p m�n: Chỉ qu�n của đại thừa

HT. Th�ch Tr� Quang dịch giải

-o0o-�

Ph� C�i Chấp Của Đại Thừa

�

Đ1. Ph� Danh Ng�n

Đ2. Ph� Thể Chứng M� Mờ

E1. Thể Chứng M� Mờ

E2. Ph� Thể Chứng M� Mờ

G1. Luận C�i Chứng Để Ph�

H1. Gạn Hỏi Trở Lại

H2. Ph� Thuyết Tự Chứng

I1. Ph� Thẳng V�o Thuyết Tự Chứng

I2. Ph� Chuyển Chấp

K1. Ph� Sự T�c �

K2. Ph� Sự Tự Đ�nh Chỉ

K3. Ph� Sự Biết Được

K4. Ph� Sự Tự Biết

K5. Ph� Sự Thức Thứ 7 Biết Được

I3. Kết Th�c

H3. Ph� Thuyết Tha Chứng

I1. Ph� Thẳng V�o Thuyết Tha Chứng

I2. Ph� Chuyển Chấp

H4. Ph� Thuyết Chứng Tha

I1. N�i C�i Kh�c Kh�ng Dể Thể Chứng

I2. N�i T�m Kh�ng Thể Chứng C�i Kh�c

I3. N�i C�i Kh�c Kh�ng Thể Chế Ngự Nhau

I4. N�i Sự Hiềm Gh�t Kh�ng Phải L� Phương Tiện

G2. Luận C�i Tu Để Ph�

H1. Ch�nh Ph�

H2. Ph�n Quyết

�

Ph� Danh Ng�n

Ch�nh Văn.-

Mục 3 ph� c�i chấp của đại thừa. Hỏi, chỉ đem T�m tu tập chỉ qu�n l� đủ, cần g� phải d�ng � thức? Đ�p, tr�n kia đ� n�i rồi, v� � thức biết danh từ v� nghĩa l�, � thức hủy diệt vọng cảnh, � thức hu�n tập bản thức, � thức l�m cho m� hoặc diệt trừ v� l� giải th�nh tựu, n�n phải cần đến � thức. Hỏi, T�m tự vắng lặng tức l� Chỉ, tự chiếu s�ng tức l� Qu�n; c�n � thức, danh từ, nghĩa l�, vọng cảnh, thể t�nh to�n kh�ng phải l� c�, sao lại bảo � thức t�m danh từ, biết nghĩa l�, diệt vọng cảnh? Đ�p, căn cứ T�m m� n�i th� thật đ�ng như vậy. Nhưng v� thỉ đến giờ bị v� minh vọng tưởng hu�n tập n�n bất gi�c khơi động, biểu hiện ph�p dơ bẩn; nếu kh�ng sử dụng phương tiện m� t�m danh biết nghĩa, y nghĩa tu h�nh, qu�n biết c�i c� của đối cảnh l� kh�ng phải c�, th� do đ�u m� được c�i dụng vắng lặng chiếu s�ng. Hỏi, T�m tự biết t�nh n� vốn l� vắng lặng th� sự ph�n biệt tức th� đ�nh chỉ, cần g� d�ng đến � thức? Đ�p, T�m th� bất biến, nhưng bị v� minh che lấp, kh�ng thể tự biết vốn l� vắng lặng; phải c� sự hu�n tập của tr� v� trần th� v� minh mới diệt hết, ph�n biệt mới đ�nh chỉ. Hỏi, đ�nh chỉ ph�n biệt th� T�m vắng lặng, cần g� tr� gi�c hu�n tập mới xuất hiện vắng lặng chiếu soi? Đ�p, nếu kh�ng c� sự hu�n tập của tr� v� trần th� v� minh nơi T�m kh�ng bao giờ hủy diệt, v� minh kh�ng hủy diệt th� ph�n biệt kh�ng đ�nh chỉ.

�

Thể Chứng M� Mờ

Ch�nh Văn.-

Hỏi, nay con kh�ng qu�n đối cảnh, kh�ng nghĩ danh từ v� nghĩa l�, chỉ thể chứng T�m, đ�nh chỉ ph�n biệt, si�u tho�t kh�i niệm v� ấn tượng, như vậy h� kh�ng phải l� t�m thể tịch chiếu - ch�n như tam muội?

Gạn Hỏi Trở Lại

Ch�nh Văn.-

Khi �ng thể chứng T�m, l� t�m tự thể chứng? l� c�i kh�c thể chứng? l� thể chứng c�i kh�c?

�

Ph� Thẳng V�o Thuyết Tự Chứng

Ch�nh Văn.-

Nếu t�m tự thể chứng th� c� nghĩa kh�ng cần dụng c�ng m� vẫn được vắng lặng, như vậy hết thảy ch�ng sinh đều kh�ng t�c � cầu được vắng lặng m� lẽ ra t�m cũng đứng lại.

�

Ph� Sự T�c �

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i kh�ng phải tự nhi�n thể chứng, m� do tự t�m t�c � tự thể chứng n�n gọi l� tự thể chứng, th� t�c � ch�nh l� � thức, l� c� năng c� sở, l� c�i kh�c rồi, l�m sao th�nh nghĩa t�m tự thể chứng?

�

Ph� Sự Đ�nh Chỉ

Ch�nh Văn.-

Nếu kh�ng phải c�i kh�c thể chứng, chỉ do t�m tự đ�nh chỉ n�n gọi l� tự thể chứng, th� kh�ng t�c � l� kh�ng năng sở, l�m sao l�m cho t�m thể chứng. Nếu t�c � th� l� � thức, l� c�i kh�c thể chứng.

�

Ph� Sự Biết Được

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i ch�ng sinh thật ra to�n l� thể chứng lấy T�m, chỉ v� vọng tưởng kh�ng biết được sự thể chứng ấy n�n c� sự ph�n biệt; nếu biết được T�m vốn vắng lặng (68) th� kh�ng nghĩ đến c�c ph�p, n�n sự ph�n biệt tự đ�nh chỉ, v� tức l� ch�n như tam muội; n�i như thế l� do � thức biết T�m vốn vắng lặng, hay T�m tự biết vốn vắng lặng? Nếu n�i T�m tự biết vốn vắng lặng m� kh�ng nghĩ đến c�c ph�p, th� hết thảy ch�ng sinh đều c� T�m, đ�ng lẽ đều tự biết vốn vắng lặng n�n tự đ�nh chỉ vọng thức, tự nhi�n m� được ch�n như tam muội; nhưng kh�ng tu th� kh�ng được, n�n kh�ng thể n�i T�m tự biết. Nếu n�i � thức biết được T�m vốn vắng lặng v� tự hủy diệt, th� đ� chỉ l� � thức tự hủy diệt, kh�ng phải n� thể chứng được T�m. Do vậy, n�i T�m vốn vắng lặng m� � thức biết được như vậy, th� khi đ� � thức thấy T�m m� biết N� vốn vắng lặng, hay kh�ng thấy T�m m� biết N� vốn vắng lặng? Nếu n�i kh�ng thấy T�m m� biết N� vốn vắng lặng, th� kh�ng thấy T�m của Phật cũng đ�ng lẽ biết được sự thể chứng của Ng�i. Nếu n�i thấy T�m m� biết N� vốn vắng lặng, th� như thế T�m l� c�i tướng thấy được, tại sao trong luận n�i ch�n như của T�m l� t�ch rời đối tượng của t�m thức, lại tại sao trong kinh n�i T�m kh�ng phải t�m thức biết được, kh�ng phải lĩnh vực của t�m thức? Suy nghiệm như vậy th� biết chắc � thức kh�ng thấy được T�m. Thấy hay kh�ng thấy đều kh�ng c� c�i l� biết được T�m vốn vắng lặng, n�n giả sử [� thức h�nh như] biết được T�m vốn vắng lặng đi nữa, sự ph�n biệt hư vọng cũng kh�ng thể đ�nh chỉ (69) .

�

Ph� Sự Tự Biết

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i vọng thức tuy kh�ng thấy T�m, nhưng y theo kinh ph�p biết T�m vốn vắng lặng, n�n c�i tr� biết được ấy hu�n tập cho T�m, l�m cho N� tự biết vốn vắng lặng, kh�ng ph�t sinh sự ph�n biệt sau đ�, v� gọi l� tự chứng; như thế th� khi �ng y theo kinh ph�p biết T�m vốn vắng lặng, l� đối tượng h�a sự vắng lặng m� biết, hay kh�ng đối tượng h�a sự vắng lặng m� biết? Nếu đối tượng h�a sự vắng lặng m� biết, th� đ� l� ấn tượng của vọng tưởng, l�m sao gọi l� vắng lặng? Nếu kh�ng đối tượng h�a sự vắng lặng th� t�m thức kh�ng thể tập trung, th�nh ra t�n loạn th�m nữa. Nếu �ng n�i t�c � kh�ng cho t�n loạn th� thế l� c� đối tượng, c� đối tượng th� trở lại c� ấn tượng, l�m sao n�i được rằng kh�ng đối tượng h�a?

�

Ph� Sự Thức Thứ 7 Biết Được

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i thức thứ 7 thấy được T�m n�n biết T�m vốn vắng lặng, sự biết được ấy hu�n tập cho T�m, l�m cho T�m tự biết vốn vắng lặng n�n kh�ng ph�t sinh sự ph�n biệt sau đ�, v� thế gọi l� tự chứng, th� cũng kh�ng đ�ng. V� sao? V� thức thứ 7 l� c�i thức chấp ng� n�n kh�ng thể thấy được T�m vốn vắng lặng, lại nếu l� đối tượng của sự nhận thức th� như thế kh�ng phải l� T�m. Điều n�y đ� được n�i đến trong phần thể trạng của T�m. Đối tượng v� nhận thức đ� kh�ng phải ch�n thật m� hu�n tập cho T�m th� chỉ trở lại sinh ra ph�n biệt hư vọng.

Kết Th�c

Ch�nh Văn.-

V� nghĩa l� tr�n đ�y, n�n kh�ng c� c�i l� T�m tự thể chứng v� kh�ng sinh ra sự ph�n biệt sau đ�.

�

Ph� Thẳng V�o Thuyết Tha Chứng

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i do c�i kh�c thể chứng th� cũng kh�ng đ�ng. V� sao? V� T�m th� tự vắng lặng, chỉ v� c� c�c thức thứ 6, thứ 7, v/v, n�n gọi l� c�i kh�c. Do c� c�i kh�c như vậy n�n n�i c�i kh�c kh�ng thể chứng T�m m� T�m thể chứng c�i kh�c, vậy cần g� lấy c�i kh�c như vậy m� thể chứng T�m?

�

Ph� Chuyển Chấp

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i t�m thể vốn vắng lặng, chỉ do sự hu�n tập của ph�n biệt hư vọng (xuất từ v� minh v� c� từ v� thỉ), trong T�m c� th�i quen của ph�n biệt hư vọng ấy, n�n t�m thể cũng kh�ng thể chứng vắng lặng m� cần phải c�i kh�c thể chứng, th� d�ng phương tiện n�o m� diệt trừ th�i quen trong T�m, l�m cho T�m thể chứng? Nếu n�i kh�ng nổi l�n ph�n biệt hư vọng mới, kh�ng hu�n tập th�m cho th�i quen ấy, v� th�i quen ấy tự diệt trừ, th� khi th�i quen ấy chưa diệt trừ, c� c�ch g� l�m cho ph�n biệt hư vọng kh�ng nổi l�n? Nếu kh�ng c� c�ch g� đối trị th� th�i quen lại nổi l�n ph�n biệt hư vọng, nổi l�n ph�n biệt hư vọng l� th�m cho sức mạnh của th�i quen ấy! V� vậy, n�i do c�i kh�c thể chứng cũng l� phi l�.

�

N�i C�i Kh�c Kh�ng Thể Dể Chứng

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i kh�ng cần c�i kh�c thể chứng T�m, chỉ cần thể chứng c�i kh�c [l� ph�n biệt hư vọng], v� do thể chứng như vậy m� th�i quen của n� tự diệt trừ, th� n�i như vậy cũng kh�ng đ�ng. Bởi v� c�i kh�c c� th�i quen của n� l�m gốc rễ cho n� thường xuy�n khởi l�n trong từng � nghĩ. Nếu kh�ng trước hết diệt trừ th�i quen l� chủng tử của ph�n biệt hư vọng th� l�m sao n� c� thể thể chứng [n� l� ph�n biệt hư vọng?

�

N�i T�m Kh�ng Thể Chứng C�i Kh�c

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, T�m kh�ng c� c�i lẽ thể chứng c�i kh�c. Nếu T�m c� thể thể chứng c�i kh�c, th� ch�ng sinh c� T�m cả, đ�ng lẽ ai cũng tự nhi�n diệt trừ ph�n biệt hư vọng.

�

N�i C�i Kh�c Kh�ng Thể Chế Ngự Nhau

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i ph�n biệt hư vọng bản th�n của n� c�c giai đoạn trước sau tự chế ngự nhau, l�u ng�y phải diệt trừ, n�n gọi l� thể chứng c�i kh�c, th� thế l� giai đoạn trước chế ngự giai đoạn sau, hay giai đoạn sau chế ngự giai đoạn trước? Nếu n�i giai đoạn trước chế ngự giai đoạn sau, th� khi giai đoạn trước đang c�n l� giai đoạn sau chưa c�, giai đoạn sau c� ra l� giai đoạn trước đ� mất, kh�ng thể đuổi kịp nhau, l�m sao chế ngự được? Nếu n�i giai đoạn sau chế ngự giai đoạn trước th� cũng như vậy, kh�ng thể đuổi kịp nhau, l�m sao chế ngự được?

�

N�i Sự Hiềm Gh�t Kh�ng Phải L� Phương Tiện

Ch�nh Văn.-

Nếu �ng n�i ph�n biệt hư vọng khi giai đoạn trước nổi l�n, th� tự hiềm gh�t sự nổi l�n ấy; sự tự hiềm gh�t n�y hu�n tập cho bản thức, l�m cho giai đoạn sau kh�ng nổi l�n, n�i như thế th� t�m kh�ng tự thấy t�m, l�m sao tự hiềm gh�t? Nếu n�i giai đoạn sau hiềm gh�t giai đoạn trước, c�i t�m hiềm gh�t ấy hu�n tập cho bản thức l�m cho kh�ng nổi l�n giai đoạn sau nữa, th� c�i t�m hiềm gh�t khi hiềm gh�t giai đoạn trước, l� biết giai đoạn trước l� kh�ng m� hiềm gh�t, hay kh�ng biết l� kh�ng m� hiềm gh�t? Nếu biết l� kh�ng th� đ� l� tr� v� trần, tại sao �ng bảo kh�ng cần tr� ấy? Huống chi nếu biết l� kh�ng th� kh�ng n�n hiềm gh�t. Nếu kh�ng biết l� kh�ng th� đ� l� v� minh, tại sao, v� giai đoạn trước của ph�n biệt hư vọng thật l� kh�ng m� kh�ng thể biết như vậy. Huống chi kh�ng biết giai đoạn trước l� kh�ng, cho l� c� thật m� hiềm gh�t, th� đ� l� vọng tưởng, tại sao, v� đối với c�i kh�ng thật m� vọng khởi � tưởng l� thật. Rồi c�i t�m hiềm gh�t đ� l� v� minh vọng tưởng, th� đ� l� sự th�c loạn, như vậy m� hu�n tập cho t�m th� thế l� tăng th�m bất gi�c, c�ng th�m th�c loạn, ph�n biệt hư vọng đ� nổi l�n c�ng nổi l�n như m�y, vậy m� bảo l�m cho giai đoạn sau kh�ng nổi l�n th� đ� l� chi�m bao trong chi�m bao, chưa bao giờ tỉnh mới n�i như vậy, c�n giống như kh�ng ngủ đi nữa cũng kh�ng n�i như thế.

Ch�nh Ph�

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, nếu �ng n�i kh�ng t�c � nghĩ đến c�c ph�p, n�n sự ph�n biệt hư vọng kh�ng nổi l�n, th� đ� l� T�m kh�ng t�c � để nghĩ, hay � thức kh�ng t�c � để nghĩ? Nếu l� T�m kh�ng t�c � để nghĩ c�c ph�p, th� xưa nay tại sao t�c � để nghĩ, b�y giờ đột nhi�n tại sao kh�ng t�c � để nghĩ? Nếu l� � thức kh�ng nghĩ c�c ph�p, th� ch�nh � thức đ� l� sự nghĩ. Nếu n�i � thức kh�ng t�c � để nghĩ c�c ph�p, th� đ� l� đối diện v� thấy biết ph�p trần m� kh�ng nghĩ? l� kh�ng dối diện v� thấy biết ph�p trần m� kh�ng nghĩ? l� đối diện m� kh�ng thấy biết n�n kh�ng nghĩ? l� ho�n to�n kh�ng đối diện v� thấy biết ph�p trần n�n gọi l� kh�ng nghĩ? Nếu kh�ng đối diện ph�p trần th� sao gọi l� � thức, v� thức th� phải nhận thức c�i được nhận thức. Nếu đối diện m� kh�ng thấy biết th� đ� l� sự m� qu�ng, v� tri. Nếu thấy biết m� kh�ng nghĩ, th� đ� l� v� nguy�n nh�n n�o m� kh�ng nghĩ - v� biết l� kh�ng thật n�n kh�ng nghĩ, hay cho l� thật c� m� kh�ng nghĩ? Nếu biết l� kh�ng thật, th� đ� l� tr� v� trần, tr� v� trần th� đối diện m� kh�ng thấy biết, hay thấy biết m� kh�ng nghĩ, cả 2 đều kh�ng ngại g�, tại sao �ng bảo kh�ng cần tr� ấy? Nếu cho l� thật c� th� kh�ng thể kh�ng nghĩ; cho l� thật c� th� đ� l� nghĩ; cho l� thật c� th� đ� l� v� minh vọng tưởng. Như thế m� n�i kh�ng nghĩ th� kh�ng kh�c g� kẻ nh�t gan bịt mắt v�o tối: mở mắt m� v�o th� chỉ tối ở ngo�i, thế m� sinh ra sợ h�i, bịt mắt m� v�o th� trong ngo�i đều tối, thế m� lại bảo an to�n! Ở đ�y cũng vậy. Nghĩ đến c�c ph�p th� chỉ l� v� minh m� mờ cảnh vật m� lại hiềm gh�t, c�n kh�ng nghĩ th� t�m thức v� cảnh vật đều tối tăm m� lại cho l� tốt! Th�m nữa, kh�ng t�c � m� nghĩ c�c ph�p th� thế l� t�m thức giong ruổi, t�c � m� kh�ng nghĩ c�c ph�p th� ch�nh t�c � đ� l� dao động, kh�ng phải l� sự vắng lặng, l�m sao n�i được đ� l� thể chứng T�m?

Ph�n Quyết

Ch�nh Văn.-

Chỉ v� chuy�n t�m v�o sự kh�ng nghĩ, lấy sự kh�ng nghĩ ấy l�m đối tượng, � thức bị đối tượng n�y r�ng buộc n�n kh�ng c�n vin theo những đối cảnh kh�c. Kẻ lầm lẫn kh�ng biết như vậy n�n bảo rằng đ� l� kh�ng c�n vin theo c�c ph�p, v� sinh ra một c�ch s�u xa � tưởng qu� b�u, cho l� ch�n thật. Do vậy m� th�c dục t�m � tiếp tục kh�ng ngừng. Rồi ng�y đ�m luyện tập, l�u ng�y thuần thục, kh�ng c�n t�c �, v� cứ tự nhi�n m� đi tới. Thế nhưng họ kh�ng biết sự sinh diệt vẫn thường xuy�n li�n tục, vẫn thường xuy�n nổi l�n trong từng s�t na, nổi l�n m� kh�ng biết; v� minh vọng tưởng chưa loại bỏ mảy may; lại kh�ng biết bản th�n đứng v�o vị tr� n�o; thế m� bảo rằng t�m t�i đứng v�o trong sự vắng lặng, sự vắng lặng n�y l� ch�n như tam muội! Bảo như vậy th� thật kh�ng biết phận m�nh! Tuy vậy, v� chuy�n t�m v�o một đối tượng n�n cũng l� một lối tu Chỉ, xa th� l�m nền tảng cho c�i tr� v� trần, gần th� l�m xiềng x�ch cho c�i t�m vượn khỉ; so với những kẻ vin theo ngũ dục, giong theo lục căn, th� điều n�y đ� kh�c v� hơn trăm ng�n vạn lần, chỉ kh�ng phải l� ch�n như tam muội thể hiện sự đứng lặng m� chiếu soi của t�m thể m� th�i. Thế n�n h�nh giả l�m m� đừng chấp, th� đ� cũng l� ph�p m�n tu h�nh dần dần. Nhưng nếu muốn th�nh tựu tuệ gi�c xuất thế th� quyết định phải nhờ đến tr� v� trần. Đến đ�y l� đ� n�i xong tiết 3 n�i căn cứ bằng g�, của trong chương 1 n�i căn cứ của chỉ qu�n. Trong 5 chương x�y dựng luận n�y, chương 1 n�i căn cứ của chỉ qu�n, đến đ�y đ� ho�n tất.

�

N�i Đối Tượng Của Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Chương 2 n�i đối tượng của chỉ qu�n, th� đối tượng ấy l� 3 t�nh. Chương n�y c� 2 tiết: tiết 1 tổng qu�t n�i về 3 t�nh, tiết 2 ri�ng biệt n�i về 3 t�nh.

Lược Giải.-

3 t�nh ở đ�y l� 3 t�nh của Duy thức học. Nhưng đồng t�n m� nghĩa c� chỗ bất đồng. Học giả phải ch� �.

C1. N�i Tổng Qu�t Về 3 T�nh

C2. N�i Ri�ng Biệt Về 3 T�nh

D1. N�i Ri�ng Biệt

Đ1. N�i T�nh Ch�n Thật

E1. N�u 2 Nghĩa

E2. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1 T�m Trong Sạch C� Dơ Bẩn

E3. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2 T�m Trong Sạch Kh�ng Dơ Bẩn

E4. Kết Th�c

Đ2. N�i T�nh Y Tha

E1. N�u 2 Nghĩa

E2. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1 T�nh � Tha Phần Trong Sạch

G1. Giải Th�ch

G2. Ph�n Quyết

E3. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2 T�nh � Tha Phần Dơ Bẩn

G1. Giải Th�ch

G2. Ph�n Quyết

Đ3. N�i T�nh Ph�n Biệt

E1. N�u 2 Nghĩa

E2. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1 T�nh Ph�n Biệt Phần Trong Sạch

E3. Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2 T�nh Ph�n Biệt Phần Dơ Bẩn

D2. N�i Nghĩa Kh�c

Đ1. N�i Nghĩa Căn Cứ V�o T�m Duy Nhất

Đ2. N�i Nghĩa Căn Cứ V�o T�nh Y Tha

Đ3. N�i Th�m Về Tợ Thức

N�i Tổng Qu�t Về 3 T�nh

Ch�nh Văn.-

Tiết 1 tổng qu�t n�i về 3 t�nh th� ch�n như ra khỏi chướng ngại, v� tịnh đức Phật đ�, l� t�nh ch�n thật. Ch�n như c�n trong chướng ngại, v� a lại da (c�i thức do ch�n như h�a hợp với v� minh), l� t�nh y tha. C�c thức thứ 6 v� thứ 7, sự ph�n biệt hư vọng ấy l� t�nh ph�n biệt. Ấy l� n�i đại thể về 3 t�nh.

N�u 2 Nghĩa

Ch�nh Văn.-

Tiết 2 ri�ng biệt n�i về 3 t�nh th� thứ nhất n�i về t�nh ch�n thật. T�nh ch�n thật c� 2: một, c�i T�m trong sạch c� dơ bẩn l� t�nh ch�n thật, hai, c�i T�m trong sạch kh�ng dơ bẩn l� t�nh ch�n thật.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1

T�m Trong Sạch C� Dơ Bẩn

Ch�nh Văn.-

T�m trong sạch c� dơ bẩn l� bản thể của ch�ng sinh, bản chất của sự dơ bẩn, đủ hết dụng tr�i, do hu�n tập dơ bẩn m� biểu hiện dơ bẩn, n�n n�i c� dơ bẩn; nhưng T�m ấy bao h�m mọi dụng trong sạch, bản thể kh�ng dơ bẩn, sự hu�n tập dơ bẩn cũng vốn kh�ng thật, hiện tượng biểu hiện cũng thường rỗng kh�ng, n�n lại n�i l� trong sạch, v� hợp lại gọi l� T�m trong sạch c� dơ bẩn.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2

T�m Trong Sạch Kh�ng Dơ Bẩn

Ch�nh Văn.-

T�m trong sạch kh�ng dơ bẩn l� bản thể của Phật đ�, bản chất của sự trong sạch, đủ hết t�nh năng của dụng tr�i, nhưng hu�n tập dơ bẩn đ�nh chỉ th� dụng dơ bẩn vĩnh viễn diệt trừ, lại đủ hết dụng thuận, hu�n tập trong sạch vi�n m�n, dụng trong sạch to�n hiện, n�n n�i l� kh�ng dơ bẩn; nhưng sự hu�n tập trong sạch to�n hiện m� c�i dụng trong sạch của t�nh năng kh�ng phải th�m l�n, mượn sự loại bỏ m�y m� u �m m� c�i dụng chiếu soi của bản thể vốn đủ tất cả, n�n n�i l� trong sạch, v� hợp lại gọi l� T�m trong sạch kh�ng dơ bẩn.

�

Kết Th�c

Ch�nh Văn.-

Căn cứ hu�n tập m� n�i c�i dụng, th� c� c� dơ bẩn kh�ng dơ bẩn kh�c nhau; căn cứ bản thể m� n�i c�i thể, th� kh�ng kh�ng dơ bẩn v� c� dơ bẩn bất đồng (70) . Đ� l� thật thể tối b�nh đẳng, l� ph�p m�n đại tổng tướng. Hỏi, đ� n�i sự trong sạch c� dơ bẩn th� cũng n�n n�i sự dơ bẩn kh�ng dơ bẩn (71) ? Đ�p, cũng c� � đ�. Dụng tr�i của Phật đ� (72) l� sự dơ bẩn kh�ng dơ bẩn đ�. Chỉ v� muốn l�m cho ch�ng sinh bỏ sự dơ bẩn m� ưa sự trong sạch, n�n kh�ng n�u l�n � n�y.

�

N�u 2 Nghĩa

Ch�nh Văn.-

Thứ hai n�i về t�nh y tha. T�nh y tha cũng c� 2: một, t�nh y tha phần trong sạch, hai, t�nh y tha phần dơ bẩn.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1

T�nh Y Tha Phần Trong Sach

Ch�nh Văn.-

T�nh y tha phần trong sạch l�, T�m vốn đủ cả 2 t�nh v� 2 dụng trong sạch dơ bẩn, nhưng được ph�p v� lậu hu�n tập n�n dụng dơ bẩn diệt tận, v� gọi l� trong sạch; do nghiệp trong sạch (tu tập ph�p v� lậu) hu�n tập m� dụng trong sạch của t�nh trong sạch hiển hiện, n�n gọi l� y tha. Dụng trong sạch được hiển hiện l� 3 th�n, 4 độ, hết thảy th�nh quả tự lợi lợi tha.

�

Ph�n Quyết Nghĩa Thứ 1

T�nh Y Tha Phần Trong Sạch

Ch�nh Văn.-

Hỏi, c�i dụng dơ bẩn của t�nh dơ bẩn tại sao bảo do sự hu�n tập dơ bẩn diệt trừ n�n kh�ng khởi ra sinh tử? V� rồi sau khi th�nh Phật đ� th� t�nh dơ bẩn ấy ho�n to�n kh�ng c� dụng tr�i hay sao? Đ�p, t�nh dơ bẩn ấy tuy bị ph�p v� lậu hu�n tập n�n kh�ng khởi ra sinh tử, nhưng v� từ khi ph�t t�m đến giờ được sự hu�n tập của sức mạnh đại bi v� đại nguyện, lại c� căn cơ c� thể h�a độ l�m duy�n tố, n�n dụng tr�i được thị hiện, tức như trong kinh n�i biến thể đồng với 6 đường ch�ng sinh, thị hiện c� 3 độc tố, quyền hiện chịu những khổ b�o, ứng th�n cũng chết cũng mất, v/v. Đ� l� những ph�p của t�nh ph�n biệt phần trong sạch. Hỏi, đ� từ t�nh dơ bẩn m� ph�t khởi th� sao lại gọi l� phần trong sạch? Đ�p, v� đ� l� c�i dụng của Phật. Lấy Phật m� nh�n ch�ng sinh th� gọi c�i dụng ấy l� trong sạch. Nhưng chỉ căn cứ c�i dụng của Phật m� n�i dơ bẩn trong sạch, th� c�i dụng ấy l� dụng dơ bẩn, dụng tr�i, được Phật thị hiện.

Hỏi, đ� n�i l� ph�p của t�nh y tha, sao lại gọi l� t�nh ph�n biệt? Đ�p, c�i dụng n�i tr�n do đại bi v� đại nguyện hu�n tập m� ph�t khởi, n�n n�i l� t�nh y tha. Nhưng l� c�i dụng đối với căn cơ m� thị hiện h�a độ th� gọi l� ph�p ph�n biệt.

Hỏi, phần kh�ng dơ bẩn của t�nh ch�n thật với phần trong sạch của t�nh y tha cứu c�nh c� kh�c g�? Đ�p, phần kh�ng dơ bẩn của t�nh ch�n thật l� bản thể hiển lộ, ra khỏi chướng ngại, v� đ� l� thể. Phần trong sạch của t�nh y tha l� t�nh năng t�y sức mạnh hu�n tập m� hiện khởi dụng trong sạch kh�c nhau, v� đ� l� tướng. Phần trong sạch của t�nh ph�n biệt l� dụng trong sạch ấy đối với căn cơ m� thị hiện gi�o h�a, v� đ� l� dụng.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2

T�nh Y Tha Phần Dơ Bẩn

Ch�nh Văn.-

T�nh y tha phần dơ bẩn l� t�m t�nh tuy đủ cả 2 dụng tr�i thuận, nhưng bị sự hu�n tập của ph�p dơ bẩn v� minh (trong t�nh ph�n biệt), n�n c�i dụng tr�i của t�m t�nh ấy y theo hu�n tập m� biểu hiện c�c ph�p hư trạng, tức l� sự lưu chuyển sinh tử, lu�n hồi lục đạo, n�n n�i l� t�nh y tha phần dơ bẩn.

�

Ph�n Quyết Nghĩa Thứ 2

T�nh Y Tha Phần Dơ Bẩn

Ch�nh Văn.-

Hỏi, dụng thuận của t�m t�nh v� chưa c� sự hu�n tập của nghiệp trong sạch n�n kh�ng biểu hiện được, dầu vậy, ở trong sinh tử dụng ấy ho�n to�n v� dụng hay sao? Đ�p, tuy chưa được nghiệp trong sạch (tu ph�p v� lậu) hu�n tập, n�n dụng trong sạch kh�ng biểu hiện, nhưng được sự hộ niệm của sức mạnh tr� đồng thể (73) của chư Phật, n�n l�m điều thiện của nh�n thi�n, gặp thiện tri thức, ph�t bồ đề t�m, th� đ� ch�nh l� dụng trong sạch của t�m t�nh.

Hỏi, ch�ng sinh ai cũng c� t�nh trong sạch, lại c�ng được sư hộ niệm của chư Phật, th� tại sao sự ph�t t�m kẻ trước người sau, kẻ ph�t người kh�ng? Đ�p, v� thỉ đến nay, ch�ng sinh tạo nghiệp bất đồng, nặng nhẹ kh�c nhau, trước sau bất nhất, n�n người nghiệp dữ nhẹ th� nhờ được sức mạnh tr� đồng thể của Phật; người nghiệp dữ nặng th� sức mạnh tr� ấy vẫn c� m� kh�ng thể nhờ được. Hỏi, nhưng nghiệp dữ nặng đi nữa, dụng trong sạch của t�m t�nh ho�n to�n kh�ng c� hay sao? Đ�p, chỉ c� c�i t�nh trong sạch l� bất hoại, nhưng v� nghiệp �c nặng qu�, n�n t�nh ấy chưa c� năng lực. Hỏi, ở tr�n ng�i n�i t�m thể ph�m th�nh ai cũng đủ cả 2 t�nh tr�i v� thuận, chỉ v� sức mạnh hu�n tập của ph�p trong sạch v� ph�p dơ bẩn m� c� biểu hiện hay kh�ng biểu hiện, thế tại sao ở Phật đ�, sự hu�n tập trong sạch đầy đủ m� kh�ng ngại g� dụng tr�i vẫn biểu hiện; c�n ở ph�m phu, nghiệp dơ bẩn nặng nề lại l�m cho dụng thuận của t�m t�nh ho�n to�n kh�ng c� năng lực? Nếu n�i v� sự dơ bẩn nặng nề n�n dụng thuận kh�ng c� năng lực, th� lẽ ra sự trong sạch đầy đủ n�n dụng tr�i cũng kh�ng c� năng lực. Trong sạch đầy đủ m� thị hiện dụng tr�i, th� biết chắc dơ bẩn nặng nề cũng vẫn c� dụng thuận. Đ�p, Phật đ� c� sự hu�n tập của đại bi đại nguyện n�n t�nh tr�i khởi l�n dụng tr�i khắp cả ph�p giới, l�m cho căn cơ th�ch ứng th� thấy được; c�n ch�ng sinh ai kh�ng c� chủng tử ch�n ph�m th�ch th�nh n�n v� bi�n dụng thuận của t�nh thuận bị che khuất, kh�ng để Phật đ� chiếu soi. Ch�ng sinh ai kh�ng l� c�i đồ nước sạch để c� thể chiếu v�o, th� Phật đ� phải tạm để đ�, v� biết l� căn cơ chưa th�ch ứng; Phật đ� c� dụng tr�i c� thể thấy được, n�n ch�ng sinh ai biết t�m đến th� chứng tỏ họ c� thể h�a độ. Do vậy, trong sạch đầy đủ m� vẫn c� dụng tr�i, dụng dơ bẩn; dơ bẩn nặng nề th� kh�ng c� dụng thuận, dụng trong sạch (74) .

�

N�u 2 Nghĩa

Ch�nh Văn.-

Thứ ba n�i về t�nh ph�n biệt. T�nh ph�n biệt cũng c� 2: một, t�nh ph�n biệt phần trong sạch, hai, t�nh ph�n biệt phần dơ bẩn.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 1

T�nh Ph�n Biệt Phần Trong Sạch

Ch�nh Văn.-

T�nh ph�n biệt phần trong sạch l� bao nhi�u c�i dụng lợi tha đ� n�i trong phần trong sạch của t�nh y tha. Đối lại với tr� v� ph�n biệt thể chứng từ b�n trong, th� tất cả dụng ấy to�n l� ph�n biệt (75) . Tức như n�i tr� Nhất thế chủng biết được mọi sự sai biệt của ch�n l� phổ th�ng, trong đ� đến nỗi t�m v� t�m sở cũng biết cả; lại thị hiện 5 th�ng 3 lu�n (76) , biến thể 6 đường, 4 sinh; cho đến do c�i tuệ thể chứng từ b�n trong m� khởi l�n c�i tr� về gi�o ph�p, n�i c�i m�nh được dạy kẻ chưa nghe; những sự như vậy đều gọi l� phần trong sạch của t�nh ph�n biệt. Nghĩa l� thế n�o? L� dẫu khởi l�n v� bi�n sự dụng ấy m� ho�n to�n kh�ng nhiễm th�i đời, kh�ng phải dụng c�ng, th�nh đạt tự nhi�n, n�n n�i l� trong sạch; v� ch�nh c�i tr� tuệ trong sạch n�i tr�n t�y cảnh m� dụng sai biệt, n�n gọi l� ph�n biệt; lại t�y cơ m� gi�o h�a cho người kh�c trong sạch, th� c�i dụng gi�o h�a ấy l� ph�n biệt cho người, n�n gọi l� t�nh ph�n biệt phần trong sạch.

�

Giải Th�ch Nghĩa Thứ 2

T�nh Ph�n Biệt Phần Dơ Bẩn

Ch�nh Văn.-

T�nh ph�n biệt phần dơ bẩn l� những ph�p hư trạng trong phần dơ bẩn của t�nh y tha. Ph�p hư trạng ấy c� tợ căn, tợ cảnh v� tợ thức. Tại sao gọi l� tợ? V� to�n do T�m y theo hu�n tập m� biểu hiện, chỉ l� hiện tượng của T�m, như c� m� kh�ng thật, n�n gọi l� tợ. Tợ thức khi một tho�ng [nhờ tợ căn m�] khởi l�n l� c�ng khởi với tợ cảnh; trong khi khởi l�n, kh�ng biết tợ căn tợ cảnh to�n l� T�m tạo, hư trạng kh�ng thật; kh�ng biết n�n vọng ph�n biệt, chấp l� thật; do vọng chấp n�y, đối cảnh chuyển theo vọng chấp m� th�nh đối tượng thật c�, đối tượng đ� l� những g� ph�m phu hiện thấy. Vọng chấp n�y tức th� hu�n tập T�m trong từng � nghĩ m� lại th�nh ra ph�p y tha, rồi lại vọng chấp ph�p y tha m� lại th�nh ra t�nh ph�n biệt: trong từng � nghĩ, sự hư vọng như vậy sinh ra nhau. Hỏi, t�nh ph�n biệt với t�nh y tha chỉ sinh ra nhau, hay rốt cục c�n g� kh�c biệt nữa? Đ�p, y tha l� t�m t�nh do hu�n tập m� khởi l�n, chỉ l� hiện tượng của T�m, thực chất kh�ng thật. Ph�n biệt l� do v� minh n�n kh�ng biết y tha l� kh�ng thật, vọng chấp cho l� thật. Do vậy, kh�ng c� thực thể ri�ng m� vẫn sinh ra nhau, nhưng một b�n c� m� kh�ng thật, c�n một b�n chấp l� thật c�, n�n vẫn c� kh�c nhau, v� gọi l� t�nh ph�n biệt phần dơ bẩn.

�

N�i Nghĩa Căn Cứ V�o T�m Duy Nhất

Ch�nh Văn.-

Lại c� một nghĩa để n�i về 3 t�nh: t�m thể m� ph�m th�nh như nhau l� t�nh ch�n thật, t�m thể ấy t�y theo 2 ph�p dơ bẩn trong sạch l� t�nh y tha, v� biểu hiện hư trạng l� t�nh ph�n biệt.

�

N�i Nghĩa Căn Cứ V�o T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Lại c� một nghĩa nữa. L� ch�nh nơi t�nh y tha m� ph�n t�ch th�nh 3 t�nh: một l� phần trong sạch, tức ch�n như c�n trong dơ bẩn, đ� l� t�nh ch�n thật; hai l� phần dơ bẩn, tức chủng tử v� quả b�o hư trạng, đ� l� t�nh ph�n biệt, ba l� 2 phần n�y h�a hợp, đ� l� t�nh y tha.

�

N�i Th�m Về Tợ Thức

Ch�nh Văn.-

Hỏi, khi tợ thức vọng ph�n biệt, l� � thức tổng qu�t ph�n biệt 6 cảnh, hay 6 thức mỗi thứ ph�n biệt 1 cảnh? Đ�p, khi 5 thức thấy nghe hay biết 5 cảnh, th� thức n�o cũng c�ng l�c khởi l�n với � thức. Như nh�n thức thấy sắc cảnh l� c� 1 � thức c�ng l�c ph�n biệt vọng chấp. C�c thức kh�c cũng vậy. Do vậy, � thức ph�n biệt vọng chấp hết 6 cảnh, c�n 5 thức chỉ nhận thức 5 cảnh m� kh�ng ph�n biệt vọng chấp. Hỏi,vọng chấp 5 cảnh thật c� l� 5 � thức c�ng l�c với 5 thức trước, hay l� � thức thứ 6? Đ�p, trong đại thừa kh�ng n�i 5 � thức c�ng c� với 5 thức trước v� � thức thứ 6 kh�c nhau, m� hễ ph�n biệt th� to�n gọi l� � thức.

Từ tr�n đến đ�y l� đ� n�i xong chương 2 n�i đối tượng của chỉ qu�n.

�

N�i Thể Trạng Của Chỉ Qu�n

�

C1. Tổng Qu�t N�u L�n

C2. Giải Th�ch Ri�ng Biệt

D1. Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của 3 T�nh

Đ1. Ph�n Khoa

Đ2. Giải Th�ch

E1. Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Ph�n Biệt

G1. Từ Qu�n V�o Chỉ

H1. N�i Về Qu�n

H2. N�i Về Chỉ

G2. Từ Chỉ Lại Qu�n

E2. Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Y Tha

G1. Từ Qu�n V�o Chỉ

H1. N�i Về Qu�n

H2. N�i Về Chỉ

G2. Từ Chỉ Lại Qu�n

E3. Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Ch�n Thật

G1. Lớp 1 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� T�nh Kh�ng T�nh

G2. Lớp 2 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� T�nh Kh�ng Ch�n

G3. Lớp 3 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� Ch�n Như Tam Muội

G4. Lớp 4 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� H�a Hợp Thể Hiện

Đ3. Ph�n Quyết

E1. Ph�n Quyết

G1. N�i C�ng Năng Của Chỉ Qu�n

G2. N�i Nghĩa S�u Của 4 Lớp

G3. N�i Tu Phải C� Thứ Lớp

G4. N�i Vọng Chấp Phải Trừ Bỏ

E2. Ảo Dụ

G1. V� Dụ Về Qu�n

G2. V� Dụ Về Chỉ

G3. V� Dụ Cả Chỉ Qu�n

G4. Li�n Kết Những V� Dụ Kh�c

E3. Mộng Du

D2. Căn Cứ Phần Trong Sạch Của 3 T�nh

Đ1. Ph�n Khoa

Đ2. Giải Th�ch

E1. Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Ph�n Biệt

E2. Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Y Tha

E3. Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Ch�n Thật

Đ3. Ph�n Quyết

E1. Về Sắc Th�i Vắng Lặng Với Hoạt Dụng

E2. Về Danh Xưng Ch�ng Sinh Với Phật Đ�

E3. Về � Nghĩa Đồng Nhất Với Dị Biệt

E4. Về �ch Lợi Cho M�nh Với Cho Người

E5. Về Phật Đức Ch�n Thật Với Kh�ng Thật

E6. Về Trạng Huống Thường Tr� Với Sinh Biệt

Tổng Qu�t N�u L�n

Ch�nh Văn.-

Chương 3 n�i thể trạng của chỉ qu�n. Chương n�y c� 2 tiết: tiết 1 căn cứ phần dơ bẩn của 3 t�nh để n�i thể trạng của chỉ qu�n, tiết 2 căn cứ phần trong sạch của 3 t�nh để n�i thể trạng của chỉ qu�n.

�

Ph�n Khoa

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của 3 T�nh

Ch�nh Văn.-

Tiết 1 căn cứ phần dơ bẩn của 3 t�nh [để n�i thể trạng của chỉ qu�n] th� c� 3 mục: mục 1 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh ph�n biệt m� n�i, mục 2 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh y tha m� n�i, mục 3 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh ch�n thật m� n�i.

N�i Về Qu�n

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Mục 1 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh ph�n biệt m� n�i thể trạng của chỉ qu�n, th� trước hết n�i từ Qu�n v�o Chỉ. Trong đ� h�y n�i về Qu�n. L� h�y qu�n 5 �m v� 6 cảnh. Đối với ph�p n�o [trong 2 ph�p số ấy] cũng nghĩ như sau đ�y. [Th� dụ đối với sắc cảnh th� nghĩ] nay ta thấy sắc cảnh n�y, c� l� thật c� h�nh thức, thực chất, cứng chắc, ngăn ngại, xưa nay như vậy, th� đ� chỉ l� v� � thức c� c�i v� minh tr�i n�n kh�ng biết sắc cảnh ấy l� hư trạng; kh�ng biết l� hư trạng n�n vọng tưởng chấp l� c� thật; do vậy b�y giờ trong � ta mới x�c nhận l� thật. Lại nghĩ, v� thỉ đến giờ, v� chấp l� thật, n�n đối với mọi đối cảnh đều nổi l�n tham s�n si, tạo ra đủ thứ �c nghiệp, rước lấy sinh tử m� kh�ng thể tự tho�t. Nghĩ như vậy gọi l� Qu�n.

�

N�i Về Chỉ

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Qu�n như tr�n rồi lại nghĩ như vầy. Ta nay đ� biết do v� minh vọng tưởng, kh�ng thật cho l� thật, n�n lưu chuyển sinh tử. V� đến b�y giờ th� thế n�o? Th� ta vẫn tin v�o v� minh vọng tưởng ấy. Vậy ta h�y chống tr�i lại. H�y cưỡng lại m� qu�n c�c ph�p duy T�m, chỉ l� hư trạng chứ kh�ng c� thật. Như em b� th�ch h�nh ảnh trong gương, cho l� người thật. Nhưng h�nh ảnh trong gương ấy kh�ng c� thực thể, chỉ do t�m thức em b� tự bảo l� thật. Vậy ch�nh l�c bảo l� thật th� tức l� kh�ng thật. Ta cũng vậy. V� v� minh vọng tưởng n�n kh�ng thật bảo l� thật. Ngay khi trong � x�c nhận l� thật th� ch�nh l� kh�ng thật, y như sự tưởng tượng thấy mọi cảnh tượng th� to�n l� kh�ng thật. X�t như vậy rồi lại x�t c�i t�m tr� ta đang qu�n s�t đ�y cũng l� kh�ng thật, chỉ v� v� minh vọng tưởng m� bảo l� thật, chứ theo đạo l� th� kh�ng thật ch�t n�o. Cứ tuần tự m� x�t như vậy, lấy � nghĩ sau ph� hủy � nghĩ trước, coi như � nghĩ trong mộng, to�n l� kh�ng phải � nghĩ thật. Qu�n như vậy m� nắm giữ t�m � cho ngừng lại, th� đ� l� từ Qu�n v�o Chỉ.

�

Từ Chỉ Lại Qu�n

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, v� biết c�c ph�p kh�ng thật, n�n trở lại qu�n s�t những điều trước kia, khi m�nh bảo l� thật th� biết cũng chỉ l� v� minh vọng tưởng. V� thế gọi l� từ Chỉ lại Qu�n. Từ sự Chỉ n�y l� qu�n ngay v�o t�nh y tha, v� gọi l� từ Chỉ v�o Qu�n.

N�i Về Qu�n

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Mục 2 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh y tha m� n�i thể trạng của chỉ qu�n, th� cũng trước hết n�i từ Qu�n v�o Chỉ. Trong đ� h�y n�i về Qu�n. L� do sự Chỉ trong t�nh ph�n biệt ở tr�n biết c�c ph�p kh�ng thật, n�n ở đ�y tức th� thấu hiểu tất cả 5 �m 6 cảnh, mỗi ph�p trong 2 ph�p số ấy to�n l� T�m tạo, l� chỉ c� hư trạng, y như sự tưởng tượng th� thấy g� cũng chỉ tuồng như c� đối tượng m� thật ra l� hư ảo. Thấu hiểu như vậy gọi l� Qu�n.

�

N�i Về Chỉ

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Qu�n như tr�n rồi lại nghĩ như vầy. Những ph�p hư trạng chỉ do v� minh, vọng tưởng, v� vọng nghiệp, hu�n tập cho T�m, n�n T�m giống như sự hu�n tập m� biểu hiện. Như v� bịnh nhiệt m� trong mắt tự thấy hoa đốm, thực chất hoa đốm ấy c� l� chẳng c�, chẳng sinh chẳng diệt. Những ph�p hư trạng m� nay ta thấy đ�y cũng l� như vậy, chỉ do c�i T�m duy nhất biểu hiện, c� l� chẳng c�, vốn chẳng sinh nay chẳng diệt. Ấy vậy, vin t�m m� trừ t�m, biết hư trạng vốn kh�ng, n�n c�i chấp về hư trạng liền diệt. Đ� gọi l� từ Qu�n v�o Chỉ.

�

Từ Chỉ Lại Qu�n

Căn Cứ Phần Dơ Bẩn Của T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Đ� biết c�c ph�p c� tức chẳng c�, nhưng lại biết kh�ng ngại g� chẳng c� m� c�, biểu hiện như c�. Như vậy gọi l� từ Chỉ lại Qu�n. Từ sự Chỉ n�y l� qu�n ngay v�o t�nh ch�n thật, v� gọi l� từ Chỉ v�o Qu�n.

�

Lớp 1 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� T�nh Kh�ng T�nh

Ch�nh Văn.-

Mục 3 căn cứ [phần dơ bẩn] của t�nh ch�n thật để n�i thể trạng của chỉ qu�n, th� cũng trước hết n�i từ Qu�n v�o Chỉ. Trong đ� h�y n�i về Qu�n. L� do sự Chỉ trong t�nh y tha ở tr�n biết c�c ph�p c� l� chẳng c�, n�n ở đ�y tức th� thấu hiểu c�c ph�p xưa nay duy T�m, ngo�i T�m kh�ng c� ph�p n�o. Lại nghĩ, đ� n�i ngo�i T�m kh�ng ph�p, chỉ c� c�i T�m duy nhất, vậy ấn tượng về T�m ấy l� g� -- l� kh�ng 2 t�nh ph�n biệt v� y tha, c�i kh�ng ấy l� T�m? hay ngo�i c�i kh�ng ấy c� c�i T�m ri�ng? Nghĩ như vậy gọi l� Qu�n. Lại nghĩ liền rằng"kh�ng" l� ph�p kh�ng, đối với ph�p c� m� c�: c� m� c�n xưa nay vốn kh�ng c�, đ�u c� c�i lẽ "kh�ng" m� cho l� T�m. Lại nghĩ "kh�ng" l� thuộc phạm tr� "4 c�u", m� T�m th� si�u việt 4 c�u, l�m sao cho c�i kh�ng ấy l� T�m? Nghĩ như vậy th� c�i T�m chấp kh�ng liền diệt mất, đ� gọi l� Chỉ.

Lớp 2 Từ Qu�n V�o Chỉ Để R� T�nh Kh�ng Ch�n

Ch�nh Văn.-

Lại từ Chỉ tr�n m� v�o Qu�n,qu�n về T�m. Nghĩ như vầy, c�i kh�ngcủa 2 t�nh đ� kh�ng phải l� T�m, th� c� ph�p g� nữa l� T�m? T�m ấy l� c�i thấy được hay kh�ng thấy được? l� c�i nghĩ được hay kh�ng nghĩ được? Ph�n t�ch như vậy th� gọi l� Qu�n. Lại nghĩ, ngo�i T�m kh�ng ph�p, vậy c� c�i g� nữa để thấy được T�m ấy? c� c�i g� nữa để nghĩ được T�m ấy? Nếu thấy v� nghĩ được T�m ấy th� T�m ấy th�nh ra đối tượng, th�nh ra c� c�i nghĩ v� c�i được nghĩ, nghĩa l� ngo�i T�m c� c�i tr� để qu�n s�t T�m ấy, m� như vậy th� tại sao gọi l� Như? Với nữa, c�i t�m m� ta đem t�m T�m, th� bản thể chỉ l� T�m, đ�u c� c�i g� kh�c để thấy để nghĩ? Vậy l� chỉ do th�i quen của vọng tưởng m� tự sinh ph�n biệt, v� đối tượng ph�n biệt th� c� tức chẳng c�, bản thể chỉ l� T�m. Huống chi giả sử ph�n biệt, th� liền biết đ� ch�nh l� T�m ph�n biệt. Như mắt m�nh thấy hoa đốm, lại nghe người n�i cho biết hoa đốm l� mắt m�nh tạo ra, c� l� chẳng c�, chỉ c� mắt m�nh m� th�i; nghe như vậy rồi biết hoa đốm vốn kh�ng, kh�ng c�n ham đến hoa đốm nữa; nhưng lại mở lớn mắt m�nh ra tự t�m mắt m�nh, rốt cục kh�ng t�m thấy, m� lại bảo những con mắt kh�c l� mắt của m�nh, bảo như thế l� v� kh�ng biết con mắt t�m kiếm ch�nh l� con mắt được t�m kiếm. Nếu biết hoa đốm vốn kh�ng, ngo�i mắt m�nh kh�ng c� mắt m�nh n�o nữa; biết chỉ c� mắt m�nh m� th�i, kh�ng cần t�m mắt m�nh nữa, th� kh�ng đem mắt m�nh đi t�m mắt m�nh. H�nh giả cũng vậy, nghe n�i ngo�i T�m kh�ng ph�p, chỉ c� c�i T�m duy nhất, n�n kh�ng c�n nghĩ c� ph�p n�o ở ngo�i T�m nữa. Nhưng do th�i quen vọng tưởng n�n lại sinh ra ph�n biệt m� đi t�m lấy T�m. Thế n�n phải biết c�i đi t�m T�m ch�nh l� T�m; giả sử sinh ra ph�n biệt, th� cũng biết ph�n biệt ấy ch�nh l� T�m; nhưng bản thể của T�m th� kh�ng khi n�o ph�n biệt. Thấu hiểu như vậy th� gọi l� th�ch ứng ch�n như, v� cũng được gọi l� Chỉ.

Lớp 3 Chỉ V�o Qu�n Để R� Ch�n Như Tam Muội

Ch�nh Văn.-

Tu tập l�u ng�y, th�i quen v� minh vọng tưởng tận diệt n�n ph�n biệt tự đ�nh chỉ, như thế gọi l� thể chứng ch�n như. Nhưng cũng kh�ng c� c�i ph�p n�o kh�c đến thể chứng, m� chỉ như s�ng lặng v�o nước: ch�nh đ� l� ch�n như, l� c�i Chỉ đại vắng lặng. Lại do từ khi ph�t t�m đến nay c� sức mạnh hu�n tập của những c�ch tu Qu�n v� của đại bi đại nguyện, n�n ch�nh trong định ấy m� nổi l�n đại dụng, hoặc từ định ấy m� khởi ra những sự kh�c nhau về suy nghĩ, về thấy nghe, về t�m tr�, về cảnh vật, th� đ� to�n l� c�i dụng của ch�n như, như thế gọi l� từ Chỉ khởi Qu�n.

Lớp 4 Chỉ V� Qu�n Để R� H�a Hợp Thể Hiện

Ch�nh Văn.-

Rồi ph�n biệt rực l�n m� bản thể thường vắng lặng, bản thể thường vắng lặng m� duy�n khởi ph�n biệt, như thế gọi l� Chỉ Qu�n song h�nh.

N�i C�ng Năng Của Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Từ tr�n đến đ�y đ� đem 3 mục để n�i 2 ph�p chỉ qu�n. N�n biết Qu�n th� th�nh lập 3 t�nh duy�n khởi l� c�, c�n Chỉ th� diệt trừ 3 t�nh m� thể nhập 3 v� t�nh. Thể nhập 3 v� t�nh l� diệt trừ t�nh ph�n biệt th� thể nhập t�nh kh�ng tướng, diệt trừ t�nh y tha th� thể nhập t�nh kh�ng sinh, diệt trừ t�nh ch�n thật th� thể nhập t�nh kh�ng t�nh.

Lược Giải.-

Lược giải n�y đ�ng lẽ l�m trong chương 2 n�i về 3 t�nh. Nhưng để đến đ�y l� chung cả 3 t�nh v� 3 v� t�nh m� n�i, để biết nghĩa của t�n giả Tuệ tư n�i l� g�, kh�c hay kh�ng kh�c như thế n�o đối với nghĩa của Duy thức học. Nhưng n�i thế chỉ l� gợi � để học giả nghi�n cứu. Ở đ�y kh�ng lược thuật nghĩa của 2 b�n. Ở đ�y chỉ n�i tổng qu�t, rằng theo t�n giả Tuệ tư th� 3 t�nh l� Qu�n, x�c lập đạo l� duy�n khởi; 3 v� t�nh l� Chỉ, thể nhập đạo l� t�nh kh�ng. Về 3 v� t�nh, n�n n�i sơ lược. Một, t�nh kh�ng tướng (kh�ng tướng: hư trạng kh�ng thật) l� do thể hội t�nh ph�n biệt: thể hội t�nh ph�n biệt chỉ l� ph�n biệt, th� thấy c� l� chẳng c�. Hai, t�nh kh�ng sinh (kh�ng sinh: duy�n sinh bất sinh) l� do thể hội t�nh y tha: thể hội t�nh y tha chỉ l� duy�n khởi, th� thấy chẳng c� m� c�. Ba, t�nh kh�ng t�nh, t�nh n�y đ� gọi l� t�nh kh�ng t�nh (kh�ng c�i chấp c� 2 t�nh) lại c�n gọi l� t�nh kh�ng kh�ng (kh�ng c�i chấp kh�ng 2 t�nh) l� t�nh kh�ng ch�n (kh�ng c�i chấp ch�n như ngo�i ch�n như).

N�i Nghĩa S�u Của 4 Lớp

Ch�nh Văn.-

Tựu trung, l� do t�nh ch�n thật c� 4 lớp chỉ qu�n l� v� chỗ c�ng cực s�u xa ấy nhiệm mầu kh� biết. Do vậy, lớp1, n�i c�i "kh�ng giả" (77) l� kh�ng thật, diệt trừ c�i kh�ng ấy l� để n�i sự đ�nh chỉ, tức l� t�nh kh�ng t�nh. Lớp 2, n�i ngụy l�ch�n, diệt trừ c�i chấp 2 sự ấy kh�c nhau l� để n�i về sự vắng lặng, tức l� t�nh kh�ng ch�n - n�n t�nh kh�ng t�nh th� c�n gọi l� t�nh kh�ng kh�ng, t�nh kh�ng ch�n. Lớp 3, chỉ qu�n lớp n�y l� ch�n như tam muội, c�i tam muội căn bản. Lớp 4, chỉ qu�n lớp n�y l� song song hiện h�nh, [tịch chiếu c�ng l�c].

N�i Tu Phải C� Thứ Lớp

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, h�nh giả nếu l� căn cơ lanh lợi v� nhận thức s�u xa, th� kh�ng cần từ t�nh ph�n biệt thứ nhất m� tu, m� chỉ theo ngay t�nh y tha thứ hai m� tu. T�nh y tha cũng gọi được l� t�nh ph�n biệt, v� t�nh ấy c� đủ nghĩa của 2 t�nh. Nếu kh�ng thể tu như vậy th� phải tuần tự từ t�nh thứ nhất m� tu, sau đ� theo t�nh thứ hai m� tu, nghĩa l� y theo thứ lớp m� bước tới, quyết định kh�ng được vượt bỏ 2 t�nh trước m� tu ngay theo t�nh thứ ba. Th�m nữa, tuy l� mới tu, nhưng kh�ng hại g� trong mỗi � nghĩ tu học cả 3 lớp, gi�p cho lớp thứ ba th�nh đạt.

N�i Vọng Chấp Phải Trừ Bỏ

Ch�nh Văn.-

Hỏi, đ� n�i l� t�nh ch�n thật th� c� g� trừ được? trừ được th� đ�u phải ch�n thật? Đ�p, chấp kh�ng c� 2 t�nh ph�n biệt v� y tha, cho c�i kh�ng ấy l� t�nh ch�n thật, th� phải trừ bỏ, n�n gọi l� t�nh kh�ng kh�ng. C�i "tr� giả" ph�n biệt T�m, cho l� đối tượng c� thể qu�n s�t, th� cũng phải trừ bỏ c�i lối ph�n biệt "tướng kh�c" ấy đi (78) , cho thấy kh�ng c� c�i t�nh ch�n thật n�o kh�c c� thể ph�n biệt, n�n gọi l� t�nh kh�ng ch�n. Như vậy trừ bỏ l� bỏ c�i ch�n như vọng chấp nơi t�nh ch�n thật, kh�ng phải bỏ bản thể ch�n như.

V� Dụ Về Qu�n

Ch�nh Văn.-

C� những v� dụ c� thể biểu thị 2 ph�p chỉ qu�n đối với 3 t�nh, nay n�n n�i đến. V� như khăn tay vốn kh�ng phải con thỏ, t�nh ch�n thật cũng vậy, chỉ l� c�i T�m duy nhất v� trong sạch, bản thể si�u việt mọi hư trạng. C�i khăn tay ấy do sức mạnh ảo thuật m� hiện ra như con thỏ, t�nh y tha cũng vậy, t�m t�nh do sự hu�n tập hư vọng m� biểu hiện lục đạo. Rồi kẻ nhỏ dại kh�ng biết, cho con thỏ l� thật, t�nh ph�n biệt cũng vậy, � thức do v� minh vọng tưởng, vọng chấp hư trạng ấy l� thật. Do vậy, trong kinh n�i c�c ph�p như ảo thuật. Đ� l� v� dụ n�i về Qu�n đối với 3 t�nh.

V� Dụ Về Chỉ

Ch�nh Văn.-

Nếu biết con thỏ ấy do c�i khăn tay m� tuồng như c�, giả chứ kh�ng thật, th� c�i tr� về t�nh kh�ng tướng cũng vậy, biết được c�c ph�p do T�m m� tuồng như c�, chỉ l� hư trạng, kh�ng c� thực h�nh thực chất. Nếu biết hiện tượng thỏ giả chỉ l� khăn tay, con thỏ tr�n c�i khăn c� l� chẳng c�, xưa nay chẳng sinh, th� c�i tr� về t�nh kh�ng sinh cũng vậy, biết được hư trạng chỉ l� T�m, do T�m biểu hiện, c� l� chẳng c�, tự thể bất sinh. Nếu biết khăn tay xưa nay l� c�, kh�ng cho sự kh�ng c� con thỏ l� khăn tay, th� c�i tr� về t�nh kh�ng t�nh cũng vậy, biết được T�m bản lai tự c�, kh�ng chấp c�i kh�ng c� 2 t�nh l� t�nh ch�n thật. Đ� l� v� dụ n�i về Chỉ đối với 3 v� t�nh.

V� Dụ Cả Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Thế n�n muốn rời bỏ ch�n l� phổ th�ng, th� phải tu Chỉ m� thể nhập 3 v� t�nh; muốn kh�ng bỏ duy�n khởi, thiết lập ch�n l� phổ th�ng, th� phải tu Qu�n m� l� giải 3 t�nh. Kh�ng tu Qu�n th� kh�ng biết ch�n l� phổ th�ng v� sao duy�n khởi ra; kh�ng tu Chỉ th� kh�ng biết ch�n l� tuyệt đối v� sao thường vắng lặng. Kh�ng tu Qu�n th� kh�ng biết tuyệt đối l� phổ th�ng, kh�ng tu Chỉ th� kh�ng biết phổ th�ng l� tuyệt đối. V� � nghĩa n�y, h�nh giả phải y theo v� dụ ảo thuật m� thấu triệt 3 t�nh v� 3 v� t�nh.

Li�n Kết Những V� Dụ Kh�c

Ch�nh Văn.-

Như c�i v� dụ ảo thuật c� thể l�m cho thấu triệt 3 t�nh 3 v� t�nh, th� những v� dụ kh�c, như chi�m bao, biến h�a, ảnh dưới đ�n, h�nh trong gương, trăng dưới nước, s�ng nắng, h�a th�nh, ngạ quỉ, v/v (78B) , hễ c� c�i � do thật sinh giả, m� cho giả l� thật, th� to�n l� v� dụ cho 3 t�nh được cả, đối chiếu th� biết. Những v� dụ tr�n, do thật sinh giả th� c� thể v� dụ cho t�nh y tha; nguy�n giả l� thật th� c� thể v� dụ cho t�nh ch�n thật; chấp giả ra thật th� c� thể v� dụ cho t�nh ph�n biệt. Thế n�n những v� dụ tr�n c� thể v� dụ cho cả 3 t�nh. Mỗi v� dụ ấy, tuần tự hiểu được kh�ng c� những kh�i niệm của vọng chấp, th� c� thể v� dụ cho 3 v� t�nh.

Mộng Du

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, h�y ph�n t�ch c�i v� dụ chi�m bao để n�i 3 t�nh v� 3 v� t�nh. Như kẻ tập quen sự g� th� trong chi�m bao hiện ra sự ấy; t�nh y tha cũng vậy, do v� minh tr�i v� vọng tưởng từ v� thỉ đến giờ hu�n tập t�nh ch�n thật, t�nh ấy y theo sự hu�n tập ấy m� biểu hiện quả b�o hư trạng. Người trong chi�m bao v� sự ngủ che đậy n�n kh�ng thể tự biết th�n m�nh th�n người to�n l� t�m thức chi�m bao hiện ra, liền chấp l� thật cả, do vậy m� mọi sự hưởng dụng của m�nh của người ở trong chi�m bao đều th�nh cả; t�nh ph�n biệt cũng vậy, � thức bị v� minh tr�i m� hoặc, kh�ng biết th�n m�nh th�n người to�n l� t�m t�nh do hu�n tập m� tạo ra, liền vọng chấp l� thật, do vậy m� mọi sự hưởng dụng của m�nh của người đều th�nh cả. Thế n�n kinh Duy ma đ� n�i, th�n n�y như mộng, do hư vọng thấy ra. Hư l� t�nh y tha, vọng l� t�nh ph�n biệt. V� đ�y l� n�i về Qu�n duy�n khởi 3 t�nh. Nhưng c�i m� trong chi�m cho l� thật th� chỉ l� hư trạng của t�m thức chi�m bao, vốn kh�ng thật c�; t�nh ph�n biệt cũng vậy, chỉ l� hư trạng do T�m biểu hiện, xưa nay kh�ng thật, đ� l� t�nh kh�ng tướng. Hư trạng trong chi�m bao c� l� chẳng c�, n� chỉ l� t�m thức chi�m bao chứ kh�ng l� g� kh�c; t�nh y tha cũng vậy, hư trạng th�n m�nh th�n người c� l� chẳng c�, n� chỉ l� bản thức chứ kh�ng l� g� kh�c, đ� l� t�nh kh�ng sinh. T�m thức trong chi�m bao ch�nh l� t�m thức l�c thức tỉnh, v� ngủ m� gọi l� t�m thức chi�m bao, chứ ngo�i t�m thức chi�m bao ấy kh�ng c� c�i t�m thức thức tỉnh n�o kh�c nữa; t�nh ch�n thật cũng vậy, vốn l� bất nhị, chỉ v� ph�p dơ bẩn v� minh hu�n tập, h�a hợp với dơ bẩn n�n gọi l� bản thức, nhưng ngo�i bản thức thật kh�ng c� c�i T�m n�o nữa, đ� l� t�nh kh�ng t�nh. V� đ� l� n�i về Chỉ diệt trừ 3 t�nh. Do v� dụ chi�m bao như vậy m� 3 t�nh v� 3 v� t�nh c� thể hiểu r� tất cả.

Từ tr�n đến đ�y, trong chương 3 n�i thể trạng của chỉ qu�n, đ� n�i xong tiết 1 căn cứ phần dơ bẩn của 3 t�nh để n�i thể trạng của chỉ qu�n.

Ph�n Khoa

Căn Cứ Phần Trong Sạch Của 3 T�nh

Ch�nh Văn.-

Tiết 2 căn cứ phần trong sạch của 3 t�nh để n�i thể trạng của chỉ qu�n, th� c� 3 mục: mục 1 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh ph�n biệt m� n�i, mục 2 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh y tha m� n�i, mục 3 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh ch�n thật m� n�i.

Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Mục 1 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh ph�n biệt m� n�i thể trạng của chỉ qu�n, l� biết tất cả những sự của Phật đ� Bồ t�t, như sắc th�n, �m thanh, đại bi đại nguyện, mọi vật y b�o, th�n đủ lục đạo, biến h�a thi vi, cho đến th�n v�ng thị hiện nhập diệt, x� lợi ph�n chia, tượng khắc tranh vẽ, th�p ch�a ti�u biểu, c�ng với kinh ph�p ho�n hảo, tăng ch�ng uy nghi, h�nh thức duy tr� 3 ng�i Tam bảo, c�ng bao sự kh�c, hễ lợi �ch cho ch�ng sinh th� phải biết to�n l� do sự hu�n tập của đại bi đại nguyện v� do lực cảm ứng của căn cơ ch�ng sinh, do nh�n tố v� duy�n tố đủ cả như vậy m� hu�n tập cho T�m, t�m t�nh do sự hu�n tập ấy m� biểu hiện những sự như tr�n. Những sự ấy chỉ l� t�m t�nh duy�n khởi, theo đạo l� th� kh�ng thật, ch�ng sinh v� v� minh vọng tưởng n�n thấy lầm l� kh�ng giả dối. H�nh giả qu�n s�t như vậy, biết được sự thấy lầm vọng chấp ấy l� v� minh vọng tưởng th� gọi l� Qu�n. V� biết được sự thấy lầm ấy l� v� minh vọng tưởng, n�n cưỡng lại, t�c � qu�n s�t, biết l� kh�ng thật, chỉ l� T�m tạo: biết như vậy n�n c�i chấp thật c� bị đ�nh chỉ, th� gọi l� Chỉ. V� đ� l� trong [phần trong sạch] của t�nh ph�n biệt m� từ Qu�n v�o Chỉ.

Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Mục 2 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh y tha m� n�i thể trạng của chỉ qu�n, l� do Chỉ ở tr�n m� ở đ�y liền biết c�i dụng trong sạch của Phật đ� l� những sự quyền hiện giả c� của T�m. Do sự duy�n khởi kh�ng phải kh�ng giả c� n�y n�n c�i dụng trong sạch biểu hiện vi�n m�n,đ�p lại c�i nh�n hu�n tập trong bao kiếp, lại c�n ứng cơ h�a độ, n�n �n đức thấm đến cả lo�i cỏ nhỏ, ti�u biểu cho c�i lực cảm ứng v� bi�n; v� đ� l� t�m t�nh duy�n khởi, vắng lặng m� thường xuy�n hoạt dụng: hiểu như vậy gọi l� Qu�n. Do Qu�n n�y l�m phương tiện m� biết bao nhi�u c�i dụng tự lợi lợi tha của T�m biểu hiện c� tức chẳng c�, hoạt dụng m� thường xuy�n vắng lặng: hiểu như vậy gọi l� Chỉ. Chỉ v� Qu�n như thế n�y n�n song h�nh, m� h�nh tuần tự cũng được.

Căn Cứ Phần Trong Sạch Của T�nh Ch�n Thật

Ch�nh Văn.-

Mục 3 căn cứ [phần trong sạch] của t�nh ch�n thật m� n�i thể trạng của chỉ qu�n, l� do Chỉ ở tr�n m� ở đ�y liền biết c�i dụng trong sạch của Phật đ� chỉ l� c�i T�m duy nhất: đ� gọi l� Qu�n. Lại biết T�m Phật đ� l� T�m ch�ng sinh, T�m ch�ng sinh l� T�m Phật đ�, kh�ng hai kh�ng kh�c; v� kh�ng kh�c n�n kh�ng ngo�i T�m m� qu�n T�m Phật đ�, v� kh�ng ngo�i T�m m� qu�n T�m Phật đ� n�n ph�n biệt tự đ�nh chỉ. Ph�n biệt đ�nh chỉ th� biết T�m ta T�m Phật xưa nay l� duy nhất, l� như nhau, n�n gọi l� Chỉ. Đ� l� Chỉ Qu�n trong [phần trong sạch] của t�nh ch�n thật.

Về Sắc Th�i Vắng Lặng Với Hoạt Dụng

Ch�nh Văn.-

Từ tr�n đến đ�y, trong phần trong sạch của 3 t�nh, từ Qu�n của t�nh thứ nhất m� v�o Chỉ của t�nh ấy, lại từ Chỉ của t�nh ấy m� v�o Qu�n của t�nh thứ hai; từ Qu�n của t�nh thứ hai m� v�o Chỉ của t�nh n�y, lại từ Chỉ của t�nh n�y m� v�o Qu�n của t�nh thứ ba; rồi từ Qu�n của t�nh thứ ba m� v�o Chỉ của t�nh ấy, n�n thể chứng T�m ta T�m Phật l� b�nh đẳng, duy nhất, như nhau, đ� l� "nhập tu". Rồi, do đại bi phương tiện hu�n tập cho T�m từ khi mới ph�t t�m cho đến b�y giờ, n�n ngay trong định m� nổi l�n hoạt dụng phong ph�, kh�ng c�ng việc g� m� kh�ng l�m, kh�ng h�nh thức n�o m� kh�ng c�, ph�p giới đại dụng kh�ng ngăn kh�ng ngại, đ� l� "xuất tu". Khi hoạt dụng l� vắng lặng, khi vắng lặng l� hoạt dụng, song song hiện h�nh. Đến nỗi ph�m phu cũng tức th� c� thể song tu vắng lặng v� hoạt dụng như vậy. � nghĩa n�y l� thế n�o? L� biết c�c ph�p c� tức chẳng c�, n�n ngay khi hoạt dụng m� thường xuy�n vắng lặng; nhưng chẳng c� m� c�, kh�ng phải kh�ng c� c�c ph�p kh�ng thật, n�n ngay khi vắng lặng m� thường xuy�n hoạt dụng. Thế n�n trong kinh Đại b�t nh� đ� n�i sắc tức l� kh�ng, kh�ng phải diệt sắc m� kh�ng.

Về Danh Xưng Ch�ng Sinh Với Phật Đ�

Ch�nh Văn.-

Hỏi, đ� n�i T�m Phật đ� với T�m ch�ng sinh kh�ng hai kh�ng kh�c, tại sao c�n n�i danh từ Phật đ� với danh từ ch�ng sinh kh�c nhau? Đ�p, T�m th� thể đồng nhất, nhưng lại c� t�nh sai biệt, vốn kh�ng ngăn ngại g� cả. V� c� t�nh sai biệt ấy n�n v� thỉ đến nay hấp thụ sự hu�n tập của ng� chấp. V� sức mạnh hu�n tập sai biệt n�y, n�n t�m t�nh y theo sự hu�n tập n�y m� biểu hiện những tướng trạng sai biệt. Đ� l� căn cứ tướng trạng ng� chấp m� n�i Phật đ� với ch�ng sinh 2 danh từ kh�c nhau.

Về � Nghĩa Đồng Nhất Với Dị Biệt

Ch�nh Văn.-

Hỏi, chư vị Phật đ� đ� rời bỏ ng� chấp, tại sao c�n c� c�c Ng�i trong mười phương v� ba đời kh�c nhau? Đ�p, rời bỏ ng� chấp m� thể chứng t�m thể b�nh đẳng, th� khi đ� thật kh�ng c� chư vị Phật đ� kh�c nhau trong mười phương ba đời. Chỉ v� khi c�n ở trong nh�n địa, chưa bỏ ng� chấp, th� mỗi Ng�i ph�t khởi đại nguyện kh�c nhau, trang nghi�m tịnh độ kh�c nhau, gi�o h�a ch�ng sinh kh�c nhau; những việc đại loại như vậy, sai biệt bất đồng, hu�n tập cho T�m, t�m t�nh y theo c�i lực hu�n tập sai biệt ấy m� biểu hiện chư vị Phật đ� trong mười phương ba đời với ch�nh b�o v� y b�o kh�c nhau, chứ kh�ng phải t�m thể c� những tướng trạng dị biệt. Do � nghĩa n�y m� hết thảy chư vị Phật đ� thường đồng nhất m� thường dị biệt, xưa nay ph�p nhĩ l� như vậy. Thế n�n trong kinh Hoa nghi�m đ� n�i, Văn th�, Ph�p th� thường xuy�n như vậy, v� đức Ph�p vương chỉ c� Ph�p ấy, n�n tất cả c�c bậc V� ngại đều do con đường duy nhất m� ra khỏi sinh tử, tất cả th�n thể c�c đấng Ch�nh gi�c đều l� ph�p th�n duy nhất. Lời n�y l� n�i cả về đồng nhất với dị biệt. Nếu một mực chỉ đồng nhất m� kh�ng dị biệt, th� tại sao kinh n�i tất cả th�n thể c�c đấng Ch�nh gi�c, tất cả c�c bậc V� ngại? Nếu một mực chỉ dị biệt m� kh�ng đồng nhất, th� tại sao kinh n�i đều l� ph�p th�n duy nhất, do con đường duy nhất m� ra khỏi sinh tử? V� � nghĩa n�y, T�m tuy b�nh đẳng m� lại c� đủ những t�nh sai biệt. Nếu biết rằng gương s�ng l� một chất liệu m� c� đủ t�nh của mọi h�nh ảnh, th� kh�ng c�n m� mờ về ph�p m�n ph�p giới.

Về �ch Lợi Cho M�nh Với Cho Người

Ch�nh Văn.-

Hỏi, T�m c� t�nh sai biệt n�n Phật đ� với ch�ng sinh kh�ng đồng nhất; nhưng T�m th� thể đồng nhất n�n hết thảy ph�m th�nh chỉ một ph�p th�n. Nếu thế th� đ�ng lẽ v� t�nh sai biệt n�n người tu m� ta kh�ng tu, v� thể đồng nhất n�n người tu m� ta đắc đạo? Đ�p, v� t�nh sai biệt n�n người tu th� kh�ng phải ta tu, v� thể đồng nhất n�n tu với kh�ng tu b�nh đẳng. Tuy vậy, nếu hiểu c�i nghĩa của thể đồng nhất ấy th� c�ng đức người tu cũng c� năng lực �ch lợi cho m�nh. Do vậy, trong kinh Hoa nghi�m đ� n�i, Bồ t�t nếu biết c�ng đức của Phật l� c�ng đức của m�nh th� đ� l� sự kỳ lạ. Kinh ấy lại n�i, c�ng với tất cả Bồ t�t đồng một kho t�ng c�ng đức. Thế n�n người tu h�nh phải hiểu chư vị Phật đ�, Bồ t�t, Duy�n gi�c, Thanh văn, v� ph�m phu như chư thi�n, nh�n loại, v/v, c� bao c�ng đức to�n l� c�ng đức của m�nh, m�nh n�n t�y hỷ. Hỏi, nếu vậy th� tất cả ph�m phu lẽ ra tự nhi�n đắc đạo tất cả? Đ�p, nếu T�m chỉ c� c�i nghĩa thể đồng nhất th� c� thể m�nh kh�ng cần tu h�nh, nhờ người kh�c m� đắc đạo, lại cũng kh�ng c� h�nh tướng th�n m�nh th�n người sai biệt; nhưng T�m c�n c� c�i nghĩa t�nh sai biệt n�n c� m�nh c� người kh�c nhau, vậy đ�u c� được chỉ cần một mực ỷ lại người kh�c để mong đắc đạo, m� phải tự m�nh tu tập c�ng đức. Lại biết c�ng đức người tu l� c�ng đức của m�nh, hai b�n hỗ trợ cho nhau, t�c th�nh cho nhau, như vậy mới hơn hết v� mau ch�ng đắc đạo, chứ đ�u được ho�n to�n ỷ lại người kh�c. Th�m nữa, phải biết nếu chỉ tự m�nh tu tập c�ng đức, kh�ng biết c�ng đức người kh�c tu tập l� c�ng đức m�nh c�, th� m�nh sẽ kh�ng được �ch lợi của người kh�c. Tức như trong kinh Ph�p hoa n�i, người con ngh�o n�n kh�ng biết người cha l� cha m�nh, của cha l� của m�nh, n�n hơn hai mươi năm chịu khổ ngh�o n�n, ở trong lều cỏ, l� � nghĩa n�y đ�y. Thế n�n nương nh�n tố, nhờ duy�n tố, th� tu h�nh mau th�nh, chỉ m�nh cầu, kh�ng nhờ người, th� chỉ được tiền c�ng qu�t ph�n.

Về Phật Đức Ch�n Thật Với Kh�ng Thật

Ch�nh Văn.-

Hỏi, tr�n kia ng�i c� n�i đến đức dụng của Phật, vậy đức dụng ấy c� mấy phần? Đ�p, n�i đại lược th� c� 2 phần, một l� tự lợi, hai l� lợi tha. Trong phần tự lợi c� 3 loại, một l� ph�p th�n, hai l� b�o th�n, ba l� tịnh độ. Trong phần lợi tha c� 2 loại, một l� thuận h�a, hai l� vi h�a (79) . Trong loại thuận h�a c� 2 thứ, một l� ứng th�n v� h�a th�n (80) , hai l� tịnh độ v� tạp độ (81) . Đ� l� những đức dụng của chư vị Phật đ�. Hỏi, đức dụng lợi tha của Phật l� đối với căn cơ m� thi thố, quyền hiện phương tiện kh�o l�o, n�n c� thể n�i l� kh�ng thật, chỉ l� tướng giả, c� tức chẳng c�; c�n đức dụng tự lợi của Phật l� ph�p th�n v� b�o th�n, do đại tr� vi�n gi�c ph�t lộ l� t�nh m� th�nh, thường lạc ng� tịnh, th� sao lại n�i c� tức chẳng c�? Đ�p, đức dụng tự lợi của Phật thật l� thường lạc ng� tịnh, kh�ng di động, kh�ng chuyển biến,ch�nh x�c do ph�t lộ l� t�nh m� th�nh n�n được như vậy. Lại v� ch�nh x�c do ph�tlộ l� t�nh m� th�nh n�n đức dụng ấy ch�nh l� c�i dụng của t�m t�nh duy�n khởi. Nhưng dụng kh�ng phải dụng n�o biệt lập, m� dụng to�n l� t�m; t�m kh�ng phải t�m n�o kh�c biệt, m� t�m to�n l� dụng. Thế n�n đem c�i thể m� thể h�a c�idụng th� c� l� chẳng c�, chỉ l� nhất t�m m� kh�ng phế bỏ sự thường xuy�n hoạt dụng; đem c�i dụng m� dụng h�a c�i thể th� chẳng c� l� c�, ph�p giới b�ng l�n m� kh�ng ngăn ngại sự thường xuy�n vắng lặng. Vắng lặng tức l� hoạt dụng th� gọi l� Qu�n, hoạt dụng tức l� vắng lặng th� gọi l� Chỉ. Đ� l� một thể m� hai việc. Nhưng để cho người tu học bỏ tướng hoạt dụng m� v�o t�nh vắng lặng, n�n trước sau n�i chỉ qu�n kh�c nhau, kh�ng phải cho rằng đức dụng của Phật c� di động, chuyển biến. Th�m nữa, sắc tức l� kh�ng th� gọi l� chỉ, kh�ng chẳng diệt sắc th� gọi l� Qu�n, c�c ph�p b�nh thường m� c�n như vậy, huống chi đức dụng của Phật m� kh�ngthường xuy�n hoạt dụng vẫn thường xuy�n vắng lặng hay sao.

Về Trạng Huống Thường Tr� Với Sinh Diệt

Ch�nh Văn.-

Hỏi, đức dụng của Phật đ� c� l� chẳng c�, m� kh�ng ngại g� l� thường tr�, th� ch�ng sinh cũng c� l� chẳng c�, lẽ ra kh�ng ngại g� l� bất diệt? Đ�p, đức dụng của Phật l� ch�nh l� t�nh được hiển lộ m� th�nh ra dụng thuận, n�n l� thường tr�; c�n ch�ng sinh l� ch�nh l� t�nh bị khuất lấp m� th�nh ra dụng tr�i, n�n l� sinh diệt. C�i dụng thường tr� tuy c� l� chẳng c�, nhưng chẳng c� m� c� n�n kh�ng ngại g� thường tr�; c�n c�i dụng sinh diệt cũng tuy c� l� chẳng c�, nhưng chẳng c� m� c� n�n kh�ng ngại g� sinh diệt. Đến đ�y l� đ� n�i xong tiết 2 căn cứ phần trong sạch của 3 t�nh để n�i thể trạng của chỉ qu�n. Từ tr�n đến đ�y l� đ� n�i xong chương 3 n�i thể trạng của chỉ qu�n.

Luận Chỉ Qu�n

Đại thừa Chỉ qu�n ph�p m�n: Chỉ qu�n của đại thừa

HT. Th�ch Tr� Quang dịch giải

-o0o-�

N�i Hiệu Năng Của Chỉ Qu�n

C1. Ph�n Khoa

C2. Giải Th�ch

D1. Căn Cứ T�nh Ph�n Biệt

Đ1. N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Đ2. N�i Hiệu Năng Của Chỉ

D2. Căn Cứ T�nh Y Tha

Đ1. N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Đ2. N�i Hiệu Năng Của Chỉ

D3. Căn Cứ T�nh Ch�n Thật

Đ1. N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Đ2. N�i Hiệu Năng Của Chỉ

C3. Tổng Luận

D1. Luận Sự Diệt Trừ Chướng Ngại

D2. Luận Sự Hu�n Tập V�o T�m

D3. Luận Về Địa Vị Chỉ Qu�n

D4. Tổng Kết

Ph�n Khoa

�

N�i Hiệu Năng Của Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Chương 4 n�i hiệu năng (82) của chỉ qu�n. Chương n�y c� 3 tiết: tiết 1 căn cứ t�nh ph�n biệt để n�i hiệu năng trừ chướng ngại được lợi �ch của chỉ qu�n, tiết 2 căn cứ t�nh y tha để n�i hiệu năng trừ chướng ngại được lợi �ch của chỉ qu�n, tiết 3 căn cứ t�nh ch�n thật để n�i hiệu năng trừ chướng ngại được lợi �ch của chỉ qu�n.

N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Căn Cứ T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Tiết 1 căn cứ t�nh ph�n biệt để n�i hiệu năng của chỉ qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch, [th� trước n�i về Qu�n]. L� hiểu rằng c�i t�m thức "kh�ng biết vọng cảnh giả dối m� vọng chấp thật c�", t�m thức ấy l� m� mờ (v� minh), vọng tưởng, hiểu như vậy l� Qu�n th�nh. V� Qu�n th�nh n�n trừ được m� mờ vọng tưởng tr�n m� mờ vọng tưởng. M� mờ vọng tưởng tr�n m� mờ vọng tưởng l� g�? Kh�ng biết m� mờ vọng tưởng l� m� mờ vọng tưởng, đ� l� m� mờ; v� m� mờ n�y m� chấp l� kh�ng m� mờ, đ� l� vọng tưởng. Lớp m� mờ vọng tưởng n�y do lớp m� mờ vọng tưởng trước m� sinh ra, n�n gọi l� m� mờ vọng tưởng tr�n m� mờ vọng tưởng. Thế n�n người tu h�nh tuy chưa trừ được t�m thức "kh�ng biết vọng cảnh giả dối m� vọng chấp thật c�", nhưng hiểu rằng t�m thức ấy l� m� mờ vọng tưởng, th� thế l� trừ được sự m� mờ vọng tưởng tr�n m� mờ vọng tưởng. Đ� l� trừ chướng ngại; nhờ sự trừ chướng ngại n�y m� c� thể bước tới tu Chỉ, th� đ� l� được lợi �ch.

Sự m� mờ vọng tưởng tr�n m� mờ vọng tưởng c� thể đem v� dụ m� hiển thị. Như kẻ lầm hướng đ�ng l� hướng t�y, v� vọng chấp như thế, đ� l� một lớp m� lầm. Người kh�c n�i anh đang m� lầm, bảo đ�ng l� t�y, nhưng kẻ ấy vẫn nghĩ c�i ta nhận định kh�ng phải m� lầm: v� kh�ng biết m� chấp kh�ng m� lầm như vậy, l� m� lầm th�m nữa. Đ� l� tr�n m� lầm th�m một lớp m� lầm. Th� kẻ ấy bị hại g�? Bị c�i hại chạy tr�i hướng v� xa nh�. Nếu kẻ ấy dẫu chưa tỉnh ngộ nhưng biết tin lời người kh�c, tin biết nhận thức của m�nh l� m� lầm, th� thế l� kh�ng c�n sự m� lầm tr�n m� lầm. Th� kẻ ấy được lợi g�? Được c�i lợi dẫu m� lầm chưa tỉnh ngộ nhưng quay lại đ�ng hướng nh� m�nh.

[Người tu h�nh cũng vậy]. Tuy chưa biết c�c ph�p l� giả dối, nhưng hiểu được rằng"kh�ng biết vọng cảnh giả dối" l� v� minh, v� hiểu rằng "vọng chấp thật c�" l� vọng tưởng, hiểu được như vậy th� thường xuy�n kh�ng c�n tin v�o sự vọng chấp của m�nh, c� thể bước tới tu Chỉ, đi dần về Niết b�n. Tr�i lại, nếu kh�ng hiểu g� cả th� tr�i theo d�ng nước biển khổ, tăng th�m 3 loại độc tố, quay lưng v� bỏ mất ng�i nh� Niết b�n vắng lặng. Đ� l� căn cứ t�nh ph�n biệt đề n�i hiệu năng của Qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch.

N�i Hiệu Năng Của Chỉ

Căn Cứ T�nh Ph�n Biệt

Ch�nh Văn.-

Nay n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch trong t�nh ph�n biệt. L� do Qu�n ở tr�n l�m phương tiện, n�n biết c�c ph�p bản lai kh�ng thật c�, c�i chấp thật c� bị đ�nh chỉ, th� thế l� trừ được v� minh tr�i m� mờ sự vật v� trừ được vọng tưởng. Đối với tham v� s�n cũng dần dần k�m mỏng; dẫu c� tội lỗi m� kh�ng bị hạnh nghiệp r�ng buộc; dẫu chịu đau khổ m� biết khổ kh�ng khổ. Đ� l� trừ chướng ngại. Rồi do Chỉ n�y m� th�nh tựu Qu�n trong t�nh y tha sau đ�y, c�i dụng của tr� v� trần theo d�i t�m thức m� hiện h�nh, th� đ� l� được lợi �ch. Đ� l� căn cứ t�nh ph�n biệt để n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch.

N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Căn Cứ T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Tiết 2 căn cứ t�nh y tha để n�i hiệu năng của chỉ qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch, th� trước n�i về Qu�n. Qu�n n�y ch�nh l� Chỉ trong t�nh ph�n biệt, m� vẫn kh�c ch�t �t. Kh�c thế n�o? Chỉ trong t�nh ph�n biệt biết c�c ph�p giả dối n�n diệt trừ v� minh, v� minh diệt trừ th� c�i vọng tưởng chấp c�c ph�p thật c� cũng đ�nh chỉ; sự diệt trừ do biết c�c ph�p giả dối n�y ch�nh l� Qu�n của t�nh y tha, chứ kh�ng g� kh�c, n�n Chỉ của t�nh ph�n biệt th�nh tựu l� th�nh tựu Qu�n của t�nh y tha. Nhưng Chỉ của t�nh ph�n biệt v� biết c�c ph�p giả dối n�n diệt trừ c�i vọng tưởng chấp c�c ph�p thật c�, v� gọi l� Chỉ; c�n Qu�n của t�nh y tha v� biết c�c ph�p kh�ng thật c� m� hiểu c�c ph�p l� giả dối, nh�n duy�n tập hợp ph�t khởi th� kh�ng phải kh�ng c� hiện tượng của t�m thức, n�n gọi l� Qu�n. Chỉ của t�nh ph�n biệt lấy sự ph� bỏ vọng chấp thật c� l�m t�n chỉ, Qu�n của t�nh y tha lấy sự thiết lập duy�n khởi giả dối l�m t�n chỉ, n�n c� kh�c nhau. Do vậy m� trừ chướng ngại th� như nhau m� được lợi �ch th� hơi kh�c. Hơi kh�c thế n�o? L� do Qu�n của t�nh y tha l�m phương tiện m� tiến tu, nhập v�o Chỉ của t�nh y tha, lại th�nh tựu c�c ph�p tam muội như huyễn, như h�a, v/v, n�n gọi l� được lợi �ch. Đ� l� căn cứ t�nh y tha để n�i hiệu năng của Qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch.

N�i Hiệu Năng Của Chỉ

Căn Cứ T�nh Y Tha

Ch�nh Văn.-

Nay n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch trong t�nh y tha. L� do Qu�n ở tr�n l�m phương tiện m� biết tất cả hư trạng chỉ do c�i T�m duy nhất l�m bản thể, thế n�n hư trạng c� l� chẳng c�: hiểu như vậy th� diệt trừ được vọng chấp đối với hư trạng, n�n gọi l� Chỉ. Do Chỉ n�y m� diệt trừ được v� minhm� mờ sự vật (v� minh tr�i) c�ng với hư trạng; th�m nữa, v� minh tr� địa (v� minh hạt) cũng dần dần giảm bớt, đ� l� trừ chướng ngại. Lại được th�nh tựu c�c ph�p tam muội như huyễn, như h�a, v/v, lại được c�i dụng của tr� v� sinh hiện h�nh, lại th�nh tựu Qu�n của t�nh ch�n thật, đ� l� được lợi �ch. Hỏi, trong Qu�n của t�nh y tha cũng n�i được c�c ph�p tam muội như huyễn, như h�a, v/v, trong Chỉ của t�nh y tha cũng n�i được c�c ph�p tam muội như huyễn, như h�a, v/v, như vậy c� kh�c g� kh�ng? Đ�p, trong Qu�n được l� được một phần, ở đ�y Chỉ được l� được trọn vẹn; th�m nữa, trong Qu�n biết c�c ph�p duy�n khởi như huyễn h�a, c�n trong Chỉ biết c�c ph�p duy�n khởi l� vắng lặng, nghĩa l� cũng như huyễn h�a, n�n c� kh�c nhau. Đ� l� căn cứ t�nh y tha để n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch.

N�i Hiệu Năng Của Qu�n

Căn Cứ T�nh Ch�n Thật

Ch�nh Văn.-

Tiết 3 căn cứ t�nh ch�n thật để n�i hiệu năng của chỉ qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch, th� cũng trước n�i về Qu�n. Qu�n n�y ch�nh l� Chỉ của t�nh y tha m� c� hơi kh�c. Hơi kh�c thế n�o? Chỉ của t�nh y tha phải biết c�cph�p duyT�m tạo ra, c� l� chẳng c�, bản thể l� T�m, thế n�n diệt trừ vọng chấp đối với hư trạng; nhưng biết c�c ph�p bản thể l� T�m cũng l� Qu�n của t�nh ch�n thật, chứ kh�ng l� g� kh�c, n�n Chỉ của t�nh y tha th�nh tựu l� th�nh tựu Qu�n của t�nh ch�n thật, kh�ng c� t�ch rời. Thế nhưng Chỉ của t�nh y tha biết duy T�m m� chỉ lấy sự diệt trừ hư trạng l�m t�n chỉ, c�n Qu�n của t�nh ch�n thật dẫu biết hư trạng chẳng c�, nhưng lấy sự x�c lập duy T�m l�m t�n chỉ, n�n c� kh�c nhau. Do vậy m� trừ chướng ngại th� đồng m� được lợi �ch th� hơi kh�c. Hơi kh�c thế n�o? L� do Qu�n n�y của t�nh ch�n thật l�m phương tiện m� c� thể bước tới Chỉ của t�nh n�y.

Hỏi, duy T�m tạo ra, với chỉ l� c�i T�m duy nhất, l� một hay kh�c? Đ�p, duy T�m tạo ra l� do T�m ph�t khởi c�c ph�p, chẳng c� m� c�, tức l� thể chứng bằng c�ch từ thể khởi tướng. C�n chỉ l� c�i T�m duy nhất l� biết c�c ph�p tướng được ph�t khởi c� l� chẳng c�, bản thể l� c�i T�m duy nhất, đ� l� thể chứng bằng c�ch diệt tướng nhập thể. Đ� l� căn cứ t�nh ch�n thật để n�i hiệu năng của Qu�n trừ chướng ngại được lợi �ch.

N�i Hiệu Năng Của Chỉ

Căn Cứ T�nh Ch�n Thật

Ch�nh Văn.-

Nay n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch trong t�nh ch�n thật. L� do Qu�n ở tr�n l�m phương tiện m� biết c�i T�m duy nhất l� bản thể kh�ng thể ph�n biệt, từ xưa đến nay thường tự vắng lặng: hiểu như vậy th� sự biến động l� ph�n biệt phải đ�nh chỉ, n�n gọi l� Chỉ. Do Chỉ n�y m� diệt trừ v� minh tr� địa v� chủng tử của vọng tưởng, đ� l� trừ chướng ngại; v� đại gi�c hiện tiền, đầy đủ Phật lực, đ� l� được lợi �ch. Đ� l� căn cứ t�nh ch�n thật để n�i hiệu năng của Chỉ trừ chướng ngại được lợi �ch.

Luận Sự Diệt Trừ Chướng Ngại

Ch�nh Văn.-

Hỏi, khi diệt trừ chướng ngại l� đối kh�ng m� trừ hay hu�n tập m� trừ? Đ�p, kh�ng thể do đối kh�ng m� diệt trừ. Tại sao? V� khi m� lầm th� chưa c� hiểu biết, khi hiểu biết th� m� lầm đ� mất, trước sau kh�ng gặp nhau n�n kh�ng thể đối kh�ng m� trừ diệt. Như vậy, hiểu biết nổi l�n th� m� lầm kh�ng nổi, nhưng trong bản thức vẫn c�n chủng tử của m� lầm, n�n hiểu biết mất đi th� lại nổi l�n m� lầm. Nhưng trong l�c mỗi lần hiểu biết v� m� lầm đổi nhau nổi l�n, th� c�i dụng của hiểu biết dần dần hu�n tập cho T�m, th�m sức cho c�i t�nh của hiểu biết để th�nh ra chủng tử của hiểu biết. N�n mỗi l�c c�i dụng của hiểu biết hu�n tập th�nh chủng tử của hiểu biết, th� ch�nh mỗi l�c ấy sự hu�n tập n�y l�m cho chủng tử của m� lầm tổn bớt từng phần. Tựa như hơi thơm x�ng cho c�i �o h�i, khi từng phần hơi thơm x�ng v�o �o th� hơi h�i cũng từng phần tan mất. Chủng tử m� lầm cũng vậy, chủng tử hiểu biết từng phần th�nh tựu th� chủng tử m� lầm từng phần diệt trừ. V� chủng tử m� lầm từng phần diệt trừ n�n c�i dụng của m� lầm dần dần yếu k�m, trong khi chủng tử của hiểu biết từng phần tăng trưởng n�n c�i dụng của hiểu biết dần dần mạnh mẽ: như thế gọi l� diệt trừ. Kh�ng như tiểu thừa n�i diệt trừ l� đối kh�ng. N�i như thế chỉ c� lời n�i m� kh�ng c� đạo l�. Nhưng tiểu thừa cũng do sự hu�n tập m� diệt trừ, chỉ kh�ng biết đạo l� ấy m� th�i.

Luận Sự Hu�n Tập V�o T�m

Ch�nh Văn.-

Hỏi, khi hiểu biết hu�n tập T�m l� nhận thức T�m m� hu�n tập được, hay c�n l� do g� kh�c nữa mới hu�n tập được? Đ�p, tất cả c�i dụng của hiểu biết cũng như của m� lầm đều do T�m m� ph�t khởi. Do � nghĩa n�y, c�i dụng của hiểu biết v� của m� lầm đều kh�ng rời T�m. V� kh�ng rời T�m n�n khi khởi dụng th� ch�nh thế l� hu�n tập T�m, chứ kh�ng c� l� do g� kh�c nữa. Như c�i dụng s�ng kh�ng rời c�i thể nước, n�n s�ng động th� ch�nh thế l� động nước, do vậy, s�ng trước động l� động nước m� nổi l�n s�ng sau. Sự hu�n tập của hiểu biết v� của m� lầm cũng vậy, đối chiếu th� biết.

Luận Về Địa Vị Chỉ Qu�n

Ch�nh Văn.-

Hỏi, chỉ qu�n của 3 t�nh c� hay kh�ng c� địa vị? Đ�p, [c�] m� kh�ng cố định. N�i một chiều th� 10 Tr� ho�n th�nh Chỉ của t�nh ph�n biệt, 10 Hướng ho�n th�nh Chỉ của t�nh y tha, Phật địa h�an th�nh Chỉ của t�nh ch�n thật. Theo c�ch giải th�ch kh�c th� trước 10 Địa ho�n th�nh Chỉ của t�nh ph�n biệt, trong 10 Địa ho�n th�nh Chỉ của t�nh y tha, Phật địa ho�n th�nh chỉ của t�nh ch�n thật. Th�m nữa, trước 10 Địa t�y cấp độ m� tu cả Chỉ của 3 t�nh, trong 10 Địa cũng tu cả Chỉ của 3 t�nh, Phật địa ho�n to�n cả Chỉ của 3 t�nh. Lại th�m nữa, địa vị n�o cũng tu h�nh Chỉ của 3 t�nh. Ch�nh ph�m phu hiện thời, dầu mới ph�t t�m, m� cũng c� thể tu h�nh chỉ của 3 t�nh. Chỉ sự tu h�nh r� rệt hay lờ mờ kh�c nhau, c�n ph�p tu th� kh�ng kh�c g� cả (83) .

Tổng Kết

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, n�i chung về sự trừ chướng ngại được lợi �ch của chỉ qu�n 3 t�nh, th� Chỉ của 3 t�nh m� th�nh l� bỏ c�i nết ph�m phu, Qu�n của 3 t�nh m� th�nh l� bỏ c�i nết thanh văn, v� đ� gọi l� trừ chướng ngại. Chỉ của 3 t�nh m� th�nh th� được c�i vui vắng lặng, đ� l� tự lợi, Qu�n của 3 t�nh m� th�nh th� được c�i dụng duy�n khởi, đ� l� lợi tha, v� đ� gọi l� được lợi �ch. Từ tr�n đến đ�y l� đ� n�i xong chương 4 n�i hiệu năng của chỉ qu�n.

N�i Hiệu Quả Của Chỉ Qu�n

C1. Ch�nh Thuyết

D1. N�i Về Đại Dụng

Đ1. N�i Đại Dụng To�n Thể

Đ2. N�i Đại Dụng V� Tr�

Đ3. N�i Đại Dụng Si�u Tho�t

Đ4. N�i Đại Dụng Bất Nhị

D2. N�i Lại Sở Y

D3. N�i Lại Phương Tiện

C2. Chỉnh C�

D1. N�i Về T�m

D2. N�i Về Qu�n

D3. N�i Về Tu

N�i Đại Dụng To�n Thể

Ch�nh Văn.-

Chương 5 n�i hiệu quả của chỉ qu�n, l� Chỉ ho�n th�nh th� thể chứng c� t�nh vi�n dung bất nhị của T�m, n�n c�ng ch�ng sinh đồng c�i th�n đồng nhất tướng dụng, trong đ� 3 ng�i cực t�n một thể kh�ng ba, 2 mặt ch�n l� một vị kh�ng hai; rỗng rang s�u lắng, �m đềm s�ng trong; diệu dụng m� kh�ng c� tướng diệu dụng, hoạt động m� kh�ng c� tướng hoạt động; như thế l� v� c�c ph�p bản lai b�nh đẳng, v� t�m thể ph�p nhĩ l� như vậy, v� đ� l� c�i thể ph�p t�nh s�u xa. Qu�n ho�n th�nh th� T�m thể hiện c�i dụng ph�p giới v� ngại m� xuất sinh hết thảy c�i dụng dơ bẩn v� c�i dụng trong sạch, trong đ� c� ra c�ng phẩm lớn lao, tr�n đầy v� bi�n thế giới, phụng hiến 3 ng�i cực t�n, v� hiến cho 4 loại ch�ng sinh; cho đến h�t gi�, chứa lửa; ph�ng �nh s�ng, động đại địa; k�o ngắn ra, th�c d�i lại; hợp nhiều, chia một; biến th�n h�nh khắp cả lục đạo, tỏa ph�p �m khắp cả thập phương (84) ; thị hiện bằng 5 th�ng, gi�o h�a bằng 3 lu�n; l�n sinh đỉnh đầu Sắc giới, xuống ở tầng trời Đ�u suất; gửi m�nh bằng ph�p m�n tr� huyễn (85) , hiển linh theo đường lối phương tiện; chỉ 2 tay để n�i độc t�n, đi 7 bước để tỏ ch� cực; ngồi ngay tr�n đ�i hoa, suy nghĩ dưới c�y b�u; chiếu cao phổ nh�n đến cung điện 6 tầng trời, vang khắp vi�n �m đến 10 phương hướng; nơi thế giới Hoa tạng th� giăng đế v�ng (86) , nơi thế giới Sa ba th� bủa trăng sao (87) ; l�m cho một th�n h�nh m� ch�ng sinh thấy kh�c nhau, một tiếng n�i m� ch�ng sinh nghe kh�ng đồng; sắc tướng rực rỡ, h�o quang huy ho�ng; bất diệt nơi n�i Linh thứu m� nhập diệt giữa rừng Sa la; ph�p th�n trường tồn m� h�a th�n diệt độ (88) ; như thế l� v� sức mạnh hu�n tập của đại bi đại nguyện, v� c�c ph�p th� ph�p nhĩ do T�m tạo t�c, v� đ� l� c�i dụng duy�n khởi s�u xa.

N�i Đại Dụng V� Tr�

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, Chỉ m� th�nh th� t�m tr� b�nh đẳng, kh�ng ở sinh tử; Qu�n m� th�nh th� đức dụng duy�n khởi, kh�ng nhập niết b�n. Chỉ m� th�nh th� tr� đại niết b�n, Qu�n m� th�nh th� cư tr� sinh tử giới.

N�i Đại Dụng Si�u Tho�t

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, Chỉ m� th�nh th� kh�ng bị th�i đời l�m hoen ố, Qu�n m� th�nh th� kh�ng bị vắng lặng l�m tr� trệ. Chỉ m� th�nh th� hoạt dụng m� thường vắng lặng, Qu�n m� th�nh th� vắng lặng m� thường hoạt dụng.

N�i Đại Dụng Bất Nhị

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, Chỉ m� th�nh th� biết sinh tử l� niết b�n, Qu�n m� th�nh th� biết niết b�n l� sinh tử. Chỉ m� th�nh th� biết sinh tử với niết b�n cả 2 đều kh�ng thể thủ đắc, Qu�n m� th�nh th� biết lưu chuyển l� sinh tử m� bất chuyển l� niết b�n.

N�i Lại Sở Y

Ch�nh Văn.-

Hỏi, khi Bồ t�t ch�nh nơi vắng lặng m� ph�t khởi hoạt dụng, th� trong 3 t�nh, Bồ t�t do t�nh n�o m� th�nh được? Đ�p, Bồ t�t do đạo l� t�nh y tha n�n c� thể ch�nh nơi vắng lặng m� ph�t khởi hoạt dụng. Ngo�i t�nh ấy, Bồ t�t cũng sử dụng 2 t�nh kh�c để hỗ trợ cho sự h�a độ. � nghĩa n�y thế n�o? L� biết c�c ph�p c� tức chẳng c�, nhưng lại biết kh�ng ngại g� chẳng c� m� c�, kh�ng phải kh�ng c� ph�p giả biểu hiện, tại sao, v� c�i ph�p duy�n khởi th� ph�p nhĩ l� như vậy, thế n�n Bồ t�t thường ở trong định m� vẫn sinh t�m thương nghĩ đến ch�ng sinh. Bồ t�t lại do Qu�n của t�nh ph�n biệt m� biết ch�ng sinh chịu khổ n�o lớn, do Qu�n của t�nh y tha m� trong t�m xuất sinh c�i dụng h�a độ, do Qu�n của t�nh ch�n thật m� biết ch�ng sinh với m�nh đồng một bản thể; do Chỉ của t�nh ph�n biệt m� biết ch�ng sinh c� thể trừ dơ bẩn được trong sạch, do Chỉ của t�nh y tha m� kh�ng thấy người h�a độ v� người được h�a độ, do Chỉ của t�nh ch�n thật m� biết m�nh người bản lai thường tr� đại niết b�n.

N�i Lại Phương Tiện

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, Bồ t�t mới tu h�nh, muốn l�m g� th� trước hết cần phải ph�t nguyện; kế đ� tu Chỉ; rồi từ Chỉ khởi Qu�n, th� sau đ� t�y � l�m g� cũng th�nh. Tại sao trước hết cần phải ph�t nguyện? V� để n�u mục đ�ch mong cầu m� xin sự da hộ của sức mạnh tối thượng. Tại sao cần phải tu Chỉ? V� để biết c�c ph�p to�n l� kh�ng thật c�, thế th� đối với mọi sự trở ngại đều theo � nghĩ m� hết bế tắc. Tại sao từ Chỉ khởi Qu�n? V� để biết c�c ph�p to�n do T�m l�m ra, thế th� đối với c�c ph�p muốn x�y dựng g� cũng th�nh theo � nghĩ. Đến như c�c vị Bồ t�t tu tập đ� l�u th� kh�ng như vậy, hễ � nghĩ muốn l�m l� việc l�m th�nh tựu theo � nghĩ. Chư vị Phật đ� lại c�ng kh�ng như vậy, kh�ng vin đối tượng m� vẫn chiếu soi, kh�ng mống suy nghĩ m� vẫn biết r�, t�y ch�ng sinh đ�ng thấy đ�ng nghe như thế n�o th� kh�ng t�c � m� sự ấy vẫn tự th�nh. Tựa như ngọc Ma ni kh�ng c� � nghĩ muốn l�m lợi �ch cho đời, nhưng vẫn t�y cảm triệu m� mưa xuống bảo vật kh�c nhau. Phật đ� cũng vậy, l�m g� cũng kh�ng t�c � m� vẫn th�ch ứng với ch�ng sinh đ�ng được �ch lợi. Ấy l� do sự hu�n tập thuần thục trong 3 đại v� số kiếp m� được như vậy, chứ kh�ng v� g� kh�c cả.

N�i Về T�m

Ch�nh Văn.-

T�m th� vốn trong sạch,

c�c ph�p to�n l� T�m:

T�m ấy l� ch�ng sinh,

T�m ấy Phật, Bồ t�t;

sinh tử đ� l� T�m,

niết b�n cũng l� T�m.

T�m vốn l� duy nhất,

vậy m� th�nh nhị bi�n,

thế nhưng nhị bi�n ấy

thật ra l� bất nhị (89) .

C�i T�m duy nhất ấy

rộng lớn như biển cả,

t�nh chất của T�m ấy

xưa nay thường một vị,

thế nhưng c� đủ hết

bao nhi�u l� � nghĩa,

n�n T�m l� kho t�ng

ch�nh ph�p v� c�ng tận.

N�i Về Qu�n

Ch�nh Văn.-

Do vậy người tu h�nh

phải bất cứ l�c n�o

cũng tự qu�n s�t lấy

th�n v� t�m của m�nh,

biết th�n v� t�m ấy

to�n do nghiệp dơ bẩn

đ� hu�n tập cho T�m (90)

n�n T�m duy�n khởi ra.

Đ� biết ch�nh do T�m

y theo sự hu�n tập

tạo ra ph�p thế gian (91) ,

th� phải biết bản thể

của tất cả ch�ng sinh

đều to�n l� T�m cả.

Lại phải nghĩ T�m ấy

đ� t�y theo hu�n tập

tạo ra ph�p thế gian,

vậy nếu được hu�n tập

bằng c�i nghiệp trong sạch

th� cũng ch�nh T�m ấy

quyết định sẽ tạo ra

quả vị của Phật đ�.

Như thấy h�nh rắn v�ng

biết l� v�ng l�m ra,

th� biết bản chất n�

to�n l� v�ng r�ng thật;

lại nghĩ v�ng do thợ

l�m th�nh h�nh con rắn,

th� biết rắn v�ng ấy

t�y thợ th�nh tượng Phật.

T�m như v�ng r�ng thật,

đủ 2 t�nh tr�i thuận,

t�y 2 nghiệp dơ sạch

m� biểu hiện ph�m th�nh

N�i Về Tu

Ch�nh Văn.-

V� thế phải cấp tốc

tu tập nghệp v� lậu

hu�n tập T�m trong sạch

th� ch�ng th�nh Phật đức.

Do vậy ngay b�y giờ

đừng khinh thường bản th�n,

cũng đừng khinh thường người,

cuối c�ng th�nh Phật cả.

Từ tr�n đến đ�y l� đ� n�i xong chương 5 n�i hiệu quả của chỉ qu�n. V� đến đ�y cũng đ� tổng qu�t thuyết minh ho�n tất tất cả 5 chương n�i về đạo l� chỉ qu�n.

Chỉ Việc

B1. N�i Chỉ Qu�n L�c Lễ B�i

C1. N�i Qu�n

D1. N�i Qu�n X�t

D2. N�i Qu�n Tưởng

Đ1. Qu�n Tưởng Th�n Phật

E1. Ch�nh Thuyết

E2. Giải Nghi

G1. N�i Qu�n Tưởng L� Thật

G2. N�i Cảm � Đều Th�nh

Đ2. Qu�n Tưởng C�ng Phẩm

C2. N�i Chỉ

C3. N�i Song H�nh

B2. N�i Chỉ Qu�n L�c Ăn Uống

C1. N�i Về Qu�n

D1. Qu�n Th� Biến Ra Tinh V� Qu�n Phổ Biến Hiến C�ng

D2. Qu�n �t Biến Ra Nhiều

D3. Qu�n Loại Bỏ Tham Lam

C2. N�i Về Chỉ

B3. N�i Chỉ Qu�n L�c Tiện Lợi

C1. N�i Về Qu�n

C2. N�i Về Chỉ

C3. Giải Nghi

N�i Qu�n X�t

Ch�nh Văn.-

Sự lạy Phật cũng c� chỉ qu�n. Qu�n m� lạy Phật l� phải biết hết thảy chư Phật trong 10 phương 3 đời to�n c�ng với ta đồng lấy T�m l�m bản thể. Nhưng chư Phật tu tập nghiệp trong sạch hu�n tập T�m n�n th�nh được quả trong sạch, biểu hiện kh�c nhau khắp trong 10 phương 3 đời. Mỗi đức Phật đều c� đủ c�i tr� Nhất thế chủng, n�n c�c Ng�i l� biển ch�nh biến tri, l� biển đại từ bi, trong từng � nghĩ, mỗi Ng�i đều biết r� tất cả t�m l� ch�nh v� t�m l� phụ của ch�ng sinh, đều muốn cứu độ tất cả ch�ng sinh. Một đức Phật như vậy, tất cả đức Phật cũng vậy. Thế n�n người tu h�nh l�c hiến c�ng, l�c lễ b�i, l�c t�n dương, l�c s�m hối, l�c khuyến thỉnh, l�c t�y hỷ, l�c hồi hướng, l�c ph�t nguyện, đều nghĩ như vầy, tất cả chư Phật đều biết ta hiến c�ng, đều nhận ta hiến c�ng, cho đến đều biết ta ph�t nguyện, đều nhận ta ph�t nguyện. Tựa như một người đui m� bẩm sinh, ở giữa c�ng ch�ng l�m những c�ch hiến cho, th� dẫu kh�ng thấy c�ng ch�ng m� biết c�ng ch�ng thấy việc m�nh l�m, nhận vật m�nh cho, y như sự hiến cho của người s�ng mất, kh�ng kh�c g� cả. Người tu h�nh cũng vậy, dầu kh�ng thấy chư Phật m� biết chư Phật thấy việc m�nh l�m, nhận m�nh s�m hối, nhận m�nh hiến c�ng. Biết như vậy th� ch�nh l� sự hiến c�ng hiện diện, đồng đẳng chứ kh�ng kh�c g� người thật thấy chư Phật m� hiến c�ng. Tại sao? V� qu�n x�t thấy được t�m Phật. T�m Phật ch�nh l� đại từ bi.

Ch�nh Thuyết

Ch�nh Văn.-

Lại nữa, nếu người tu h�nh tưởng tượng được một đức Phật với th�n tướng trang nghi�m, cho đến tưởng tượng được v� lượng chư Phật, trước mỗi Ng�i đều tưởng thấy th�n m�nh hiến c�ng, lễ b�i, th� đ� cũng ch�nh l� sự hiến c�ng hiện diện. Tại sao? V� [t�m tưởng tượng Phật] th� t�m ấy l�m Phật, t�m ấy l� Phật.

N�i Qu�n Tưởng L� Thật

Ch�nh Văn.-

Hỏi, sự hiến c�ng trước thật c� đạo l�, c� thể kh�ng kh�c sự hiến c�ng hiện diện, c�n sự tưởng tượng Phật m� hiến c�ng th� kh�ng c� đạo l�, v� sao, v� thật kh�ng thấy th�n Phật, chỉ tưởng tượng m� thấy, th� đ� l� h�nh th�i của vọng tưởng. Đ�p, khi Phật c�n ở đời, bao nhi�u người hiện diện thấy Ng�i th� cũng l� tự t�m của họ l�m ra [đức Phật họ thấy]. Thế n�n trong kinh đ� n�i T�m tạo chư vị Như lai. Do � nghĩ n�y, b�y giờ t�m ta tưởng tượng l�m ra Phật, c�ng với người hiện diện thấy Phật, chỉ l� một đạo l�.

Lại nữa, điều ấy đ� hơn xa Thanh văn hiện diện thấy Phật. Tại sao? V� đức Phật m� Thanh văn nh�n thấy thật do T�m tạo, nhưng do v� minh m� họ tưởng lầm thấy sai, rằng đức Phật ấy ở ngo�i, kh�ng do T�m tạo, n�n thế mới l� đi�n đảo, kh�ng đ�ng với đạo l� t�m t�nh duy�n khởi. Do vậy, trong kinh đ� n�i Thanh văn thấy l� thấy sai. Trong kinh lại n�i, họ đi theo đường sai, kh�ng thể thấy Như lai. Như lai l� ch�n như của T�m, do hu�n tập duy�n khởi m� biểu hiện quả b�o, n�n gọi l� Như lai. Thanh văn cho Như lai ở ngo�i T�m, biệt lập với T�m, n�n kinh n�i họ kh�ng thể thấy Ng�i. C�n ta, chư Phật m� ta thấy tuy do tưởng tượng tạo ra, nhưng ch�nh v� thế m� biết do tưởng niệm của ta hu�n tập cho T�m, n�n T�m ấy biểu hiện chư Phật, vậy đức Phật ta thấy kh�ng phải ngo�i T�m, m� l� hiện tướng của T�m, c� l� chẳng c�, chẳng c� m� c�, kh�ng ph� họai vắng lặng, cũng kh�ng ph� hoại duy�n khởi, n�n hơn sự hiện diện thấy Phật của Thanh văn.

Th�m nữa, nếu ta đem tưởng niệm hu�n tập T�m, t�m t�nh duy�n khởi biểu hiện chư Phật, m� bị cho l� vọng tưởng, th� Bồ đề đạo tr�ng hải hội bồ t�t to�n do c�i nghiệp thấy Phật hu�n tập cho T�m, n�n đức L� x� na như lai hiện trong t�m ấy, vậy hải hội bồ t�t kia cũng l� vọng tưởng sao. Nếu đức Phật m� hải hội bồ t�t ấy thấy l� biểu hiện từ T�m, khi thấy th� biết kh�ng phải ngo�i T�m, m� kh�ng phải vọng tưởng, th� chư Phật m� ta thấy cũng do T�m biểu hiện, ta cũng biết kh�ng phải ngo�i T�m, th� sao lại cho l� vọng tưởng? V� nữa, c�i nghiệp thấy Phật m� hải hội bồ t�t đ� tu tập l� do T�m tạo ra, hu�n tập lại cho T�m, th� nay sự tưởng niệm m� ta tưởng niệm chư Phật cũng l� do T�m tạo ra, hu�n tập lại cho T�m, b�n kia b�n n�y như nhau, vậy b�n kia kh�ng phải vọng tưởng th� b�n n�y cũng l� ch�n thật.

N�i Cảm � Đều Th�nh

Ch�nh Văn.-

Hỏi, nếu tất cả chư Phật to�n do T�m ch�ng sinh tạo ra, th� thế l�kh�ng c� đức Phật thật xuất hiện thế giới? Đ�p, kh�ng ngại g� chư Phật xuất hiện m� vẫn l� T�m ch�ng sinh tạo ra. Tại sao? V� tất cả chư Phật v� tất cả ch�ng sinh c�ng do T�m l�m bản thể. T�m ấy to�n thể l�m ra một ch�ng sinh m� kh�ng ngại g� to�n thể l�m ra tất cả ph�m th�nh. Như một ch�ng sinh do to�n thể T�m tạo ra, th� mỗi một ph�m th�nh kh�c cũng đều như vậy, c�ng th� gian v� c�ng bản thể m� kh�ng trở ngại g� nhau cả. Do vậy, nếu căn cứ một người để n�i về T�m, th� T�m người ấy tạo ra tất cả ph�m th�nh. Trong phần bản thể như lai tạng đồng nhất v� dị biệt đ� giải th�ch � nghĩa n�y rồi. Do � nghĩa đ� giải th�ch ấy, hết thảy chư Phật do T�m ta tạo ra. Chỉ v� đạo l� thức chung với thức ri�ng n�n dẫu T�m ta tạo ra chư Phật m� vẫn c� c�i lẽ thấy với kh�ng thấy. Đạo l� n�y đ� n�i r� trong phần thức chung với thức ri�ng.

Do đạo l� tr�n đ�y, tưởng tượng chư Phật th� sự tưởng tượng ấy hu�n tập cho T�m, th�ch ứng với sự hu�n tập bi tr� của chư Phật, n�n trong T�m biểu hiện c�c Ng�i v� tự m�nh thấy được. Đức Phật được biểu hiện ra đ� l� do c�i nghiệp tưởng tượng Phật của ta th�ch ứng với nghiệp lợi tha của Phật, hu�n tập cho T�m khởi l�n, n�n đức Phật đ� l� thức chung của ta. V� l� thức chung, n�n, [đối với ta], đức Phật thật sự xuất thế v� ta nh�n thấy. Nếu kh�ng c� c�i nghiệp thấy Phật th�ch ứng với nghiệp lợi tha của Phật hu�n tập cho T�m, th� chư Phật dẫu l� T�m ta tạo ra m� ta vẫn thường kh�ng được thấy.

Như vậy, nếu chỉ căn cứ chư Phật để n�i về T�m th� T�m Phật tạo ra ch�ng sinh, v� chư Phật c� c�i lực bi tr� hu�n tập cho T�m n�n thấy được tất cả ch�ng sinh. Nếu chỉ căn cứ ch�ng sinh để n�i về T�m th� ch�nh T�m ch�ng sinh tạo ra chư Phật, v� ch�ng sinh c� c�i nghiệp thấy Phật hu�n tập cho T�m n�n thấy được chư Phật.

Do những đạo l� đ� n�i tr�n đ�y, hễ tưởng tượng hu�n tập cho T�m th� T�m biểu hiện chư Phật v� ta c� thể thấy được. Đức Phật được thấy l� đức Phật thật xuất thế. Kh�ng hiểu như vậy, cho đức Th�ch t�n l� đức Phật th�ểt ngo�i T�m, c�n đức Phật do t�m tưởng tượng l� đức Ph�ểt vọng tưởng l�m ra, vọng chấp như v�ểyth� dẫu thấy đức Th�ch t�n cũng kh�ng hiểu g� về Ng�i.

Qu�n Tưởng C�ng Phẩm

Ch�nh Văn.-

Người tu h�nh đ� biết chư Phật l� T�m tạo, th� cũng biết bản th�n v� c�ng phẩm cũng từ T�m ch�nh định m� xuất sinh. Do vậy, h�y tưởng tượng bản th�n như c�y đ�n hương. Từ những lỗ ch�n l�ng của th�n ấy xuất ra kh�i m�y thơm. M�y n�y ngo�i tầm nghĩ b�n, đầy cả mười phương thế giới. Ở trước mỗi đức Phật, m�y n�y th�nh lầu đ�i thơm lớn. Trong lầu đ�i thơm ấy, v� số thi�n tử thơm tay cầm hương liệu kỳ lạ v� tinh tế, hiến c�ng c�c đấng Tối thắng. Hoặc tưởng tượng bản th�n c� khắp mười phương quốc độ. Số lượng bản th�n đồng đẳng số lượng chư Phật, đ�ch th�n hầu hạ c�c Ng�i. Mỗi th�n giống như Đại phạn thi�n vương, sắc tướng tuyệt hảo, 5 bộ phận của th�n ấy đều lạy xuống ngang ch�n Phật. Biết bản th�n v� c�ng phẩm to�n do T�m tạo, kh�ng vọng chấp c� ở ngo�i T�m. Lại biết bao nhi�u c�ng phẩm của chư vị Bồ t�t đều ban cho ch�ng sinh để họ hiến c�ng Phật. Thế n�n c�ng phẩm ấy cũng ch�nh l� của ta, ta biết ta c�, v� sẽ đem hiến c�ng Phật. Rồi đem c�ng phẩm của T�m m�nh tạo ra, c�ng với c�ng phẩm được Bồ t�t ban cho, xoay lại cho ch�ng sinh cả, để c�ng nhau hiến c�ng c�c đấng Tối thắng. Th�m nhập duy�n khởi qu�n mới l�m được như vậy. V� từ tr�n đến đ�y l� n�i xong về Qu�n m� lạy Phật.

�

N�i Chỉ

Ch�nh Văn.-

Chỉ m� lạy Phật l� phải biết chư Phật, bản th�n, c�ng phẩm, to�n do T�m tạo, c� l� chẳng c�, chỉ l� c�i T�m duy nhất. Cũng kh�ng thủ đắc c�i đối tượng T�m duy nhất, tại sao, v� ngo�i T�m th� kh�ng c� g� c� thể thủ đắc T�m. Huống chi c� thủ đắc v� được thủ đắc th� thế l� hư vọng, thực chất kh�ng c�. Lạy Phật m� như vậy th� gọi l� Chỉ.

N�i Song H�nh

Ch�nh Văn.-

Th�m nữa, kh�ng được v� Chỉ n�y m� bỏ Qu�n trước. Phải chỉ qu�n song h�nh. L� dẫu biết chư Phật, bản th�n, c�ng phẩm, bản thể l� c�i T�m duy nhất, nhưng ch�nh từ T�m ấy xuất ra c�i dụng duy�n khởi, hiến c�ng phong ph�. Hiến c�ng phong ph� m� lại biết liền c� tức chẳng c�, chỉ l� c�i T�m duy nhất, b�nh đẳng, phi ph�n biệt. Thế n�n trong kinh đ� n�i, hiến c�ng khắp mười phương, v� lượng chư Như lai, m� Phật với bản th�n kh�ng c� tướng ph�n biệt. Đ� l� Chỉ v� Qu�n song h�nh.

�

Qu�n Th� Biến Ra Tinh V� Qu�n Phổ Biến Hiến C�ng

Ch�nh Văn.-

Sự ăn uống cũng c� chỉ qu�n. Qu�n trong l�c ăn uống l� khi mới được thực phẩm, th� v� để hiến c�ng Phật n�n nghĩ thực phẩm ấy l� T�m ta tạo ra. Ta n�n qu�n tưởng thực phẩm th� sơ n�y th�nh thực phẩm thượng vị. Tại sao? V� biết c�c ph�p vốn từ T�m m� sinh th� cũng do T�m m� chuyển. Nghĩ như vậy rồi tưởng tượng đồ m�nh cầm th�nh b�t thất bảo, ẩm thực phẩm trong đ� th�nh thượng vị của chư thi�n, hoặc th�nh cam lộ, th�nh cơm thơm, th�nh đường ph�n, th�nh bơ sữa, th�nh những thực phẩm tương tự. Tưởng tượng như vậy rồi, cầm b�t với ẩm thực phẩm đ� tưởng tượng ấy bố th� tất cả ch�ng sinh, để họ c�ng m�nh hiến c�ng tất cả Tam bảo, bố th� tất cả tứ sinh, b�nh đẳng thọ thực. H�y nghĩ chư Phật v� hiền th�nh đều biết ta v� ch�ng sinh hiến c�ng, đều nhận sự hiến c�ng ấy. Hiến c�ng như vậy rồi mới thọ thực. Thế n�n trong kinh đ� n�i, đem một thực phẩm bố th� cho tất cả để c�ng hiến c�ng chư Phật v� hiền th�nh, sau đ� mới ăn. Hỏi, đ� hiến c�ng Tam bảo rồi sao m�nh c�n được ăn? Đ�p, khi tưởng tượng bố th� ch�ng sinh để c�ng hiến c�ng Tam bảo th� đ� tưởng tượng bố th� cho ch�ng sinh c�ng thọ thực. Trong th�n ta c� t�m mươi ng�n k� sinh tr�ng tức l� ch�ng sinh, thế n�n ăn cho ch�ng sống, kh�ng phải v� ri�ng m�nh.

Qu�n �t Biến Ra Nhiều

Ch�nh Văn.-

Lại tưởng tượng thực phẩm trong b�t, mỗi hạt cơm th�nh ra một b�t đầy những ẩm thực phẩm thượng hạng. Trong mỗi c�i b�t đ� biến ra đ� mỗi hạt cơm lại th�nh một b�t ẩm thực phẩm thượng hạng nữa. Triển chuyển ph�t sinh như thế cho đến đầy cả mười phương thế giới, to�n l� b�t qu� đựng đầy ẩm thực phẩm thượng hạng. Tưởng tượng như vầy rồi đem thực phẩm ấy bố th� cho ch�ng sinh để c�ng họ hiến c�ng Tam bảo, hiến cho tứ sinh. Tưởng tượng như vậy rồi thọ thực, cho k� sinh tr�ng trong th�n m�nh no đủ.

Qu�n Loại Bỏ Tham Lam

Ch�nh Văn.-

Muốn loại bỏ tham lam th� khi được thực phẩm tốt, h�y tưởng tượng th�nh thực phẩm xấu m� ăn. Thường biết thực phẩm m� tốt xấu l� to�n do T�m tạo, hư trạng kh�ng thật. L�m sao biết được? V� vừa rồi thực phẩm tốt trong b�t, ta tưởng tượng l� xấu th� thấy xấu, ch�nh v� thấy l� xấu n�n biết thực phẩm vốn tốt cũng vậy, chỉ do T�m tạo. V� đ� l� Qu�n l�c ăn uống.

N�i Về Chỉ

N�i Chỉ Qu�n L�c Ăn Uống

Ch�nh Văn.-

Chỉ trong l�c ăn uống l� h�y x�t thức ăn, người ăn, miệng ăn, lưỡi nếm, v/v, mỗi thứ to�n do T�m tạo, chỉ l� hư trạng của T�m, c� l� chẳng c�, bản thể chỉ l� c�i T�m duy nhất. Cũng kh�ng thủ đắc c�i T�m duy nhất, tại sao, v� ngo�i T�m kh�ng c� g� c� thể thủ đắc T�m ấy, huống chi c� thủ đắc v� được thủ đắc th� thế l� hư vọng, thực chất kh�ng c�. Đ� l� Chỉ l�c ăn uống.

N�i Về Qu�n

N�i Chỉ Qu�n L�c Tiện Lợi

Ch�nh Văn.-

Sự tiện lợi cũng c� chỉ qu�n. Qu�n l� l�c tiện lợi th� ch�nh nơi chỗ dơ bẩn m� nghĩ đồ dơ bẩn l� T�m tạo, c� l� chẳng c�, vậy ta n�n tưởng tượng đồ dơ n�y th�nh đồ sạch. Tức th� tưởng tượng chỗ dơ bẩn th�nh hồ b�u, k�nh b�u, trong đ� đầy nước thơm hoặc bơ sữa. Tưởng tượng bản th�n th�nh th�n thất bảo, tiện lợi thải ra l� sữa thơm, l� mật ngọt, v/v. Tưởng tượng th�nh rồi mới đem cho ch�ng sinh, v� cũng biết rằng đồ sạch ấy l� duy T�m tạo, hư trạng kh�ng thật. Đ� l� Qu�n l�c tiện lợi.

N�i Về Chỉ

N�i Chỉ Qu�n L�c Tiện Lợi

Ch�nh Văn.-

Chỉ l�c tiện lợi l� biết c�i chỗ dơ bẩn, v� c�i đồ dơ bẩn m� th�n ta thải ra, l� do qu� khứ nghiệp dữ hu�n tập T�m n�n th�nh ra thấy tướng kh�ng sạch. Nhưng tướng kh�ng sạch n�y của T�m c� l� chẳng c�, chỉ l� c�i T�m duy nhất, b�nh đẳng, phi ph�n biệt. Đ� l� Chỉ l�c tiện lợi.

Giải Nghi

N�i Chỉ Qu�n L�c Tiện Lợi

Ch�nh Văn.-

Hỏi, ở tr�n đ� n�i ph�p dơ bẩn với ph�p trong sạch to�n do T�m tạo, nghĩa l� do nghiệp qu� khứ hu�n tập cho T�m m� biểu hiện, thế th� l�m sao hiện tại tưởng tượng biến đổi m� biến đổi t�y t�m? Đ�p, T�m đủ t�nh của c�c ph�p, nhưngkh�ng c� duy�n tố th� kh�ng biểu hiện. N�n dơ bẩn trong nh� x� do nghiệp qu� khứ m� biểu hiện, c�n bơ sữa trong hồb�u kh�ng nghiệp qu� khứ n�n kh�ng biểu hiện. Nhưng nếu chuy�n t�m tưởng tượng trong sạch th� thế l� c�i nghiệp của bơ sữa hồ b�u hu�n tập cho T�m, v� hiện tượng trong sạch sinh ra. C�i t�m gh�t bỏ đồ dơ, c�i t�m tưởng tượng kh�ng c�n đồ dơ, ch�nh l� duy�n tố loại bỏ đồ dơ. Do duy�n tố kh�ng dơ n�y hu�n tập cho T�m n�n c�i tướng dơ bẩn mất theo. Đ� l� v� nghiệp qu� khứ hu�n tập cho T�m biểu hiện hư trạng, nhưng c�ng sức hiện tại cũng c� thể hu�n tập cho T�m biểu hiện diệu dụng.

Nơi chỗ đại tiểu, sự tưởng tượng hu�n tập cho T�m m� biến đổi như vậy, th� tất cả sự dơ bẩn v� sự trong sạch kh�c cũng cần phải tưởng tượng m� hu�n tập cho T�m, biến đổi tướng cũ, để hiện tại loại bỏ sự gh�t ưa, m� xa ra c� thể l�m phương tiện cho ngũ th�ng. N�n người mới học tập th� sự chưa t�ng t�m, nhưng nhắm mắt tưởng tượng, l�u ng�y thuần thục, th� c�c ph�p t�y nghĩ tưởng l� cải biến. C�n c�c vị đại bồ t�t, cho đến th�nh giả tiểu thừa, ti�n nh�n ngũ th�ng, v/v/, đều c� năng lực ngay nơi sự tướng m� cải biến, kh�ng m� ra c�. Hỏi, c�c vị th�nh giả biến hiện đủ c�ch m� tại sao người thấy người kh�ng? Đ�p, do thức chung n�n thấy, do thức ri�ng n�n kh�ng thấy.

Hỏi, thần th�ng của bồ t�t với thần th�ng của tiểu thừa c� kh�c g� kh�ng? Đ�p, thần th�ng tiểu thừa v� tưởng tượng m� th�nh, v� v� thấy ph�p ngo�i T�m, n�n thần th�ng c� giới hạn. Thần th�ng bồ t�t do biết c�c ph�p l� do T�m tạo, thần th�ng chỉ l� hiện tướng của T�m, ngo�i T�m kh�ng ph�p, n�n thần th�ng ấy v� giới hạn. Th�m nữa, bồ t�t mới học tập thần th�ng cũng do tưởng tượng m� tu, nhưng ch�nh l�c đ� biết c�c ph�p giai do T�m tạo; c�n tiều thừa chỉ do tưởng tượng m� tu, chỉ biết định lực, kh�ng biết T�m tạo. Như vậy, lấy đạo l� m� n�i, th� b�n n�o cũng l� T�m tạo, nhưng tiểu thừa kh�ng biết n�n c� kh�c nhau.

�

� �� Xem Ti�́p

�