�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1723 10 Quy�̉n�� KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

[ Mục Lục | Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 | Quy�̉n 3 | Quy�̉n 4 | Quy�̉n 5 | Quy�̉n 6 | Quy�̉n 7 | Quy�̉n 8 | Quy�̉n 9 | Quy�̉n 10 ]

KINH DIỆU PH�P LI�N HOA HUYỀN T�N

Đại Sư Khuy Cơ bi�n soạn �� Việt dịch: Cố H�a thượng Th�ch Ch�n Thường

Bi�n soạn: Gi�o sư Trương Đ�nh Nguy�n � Tu chỉnh v� hiệu đ�nh: Tỳ kheo: Th�ch Đồng Bổn

-o0o-

QUYỂN 10

PHẨM T�Y HỈ C�NG ĐỨC

Ba m�n ph�n biệt :

I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.

I. N�I R� DỤNG �.�

C� ba � :

1. Trong bảy phẩm học h�nh lưu th�ng, s�u phẩm cuối thuyết minh về người năng h�nh. Chia l�m bốn phần. Từ phần thứ ba trở xuống c� hai phẩm thuyết minh về c�ng đức của B�ng tu h�nh v� Ch�nh y h�nh nhiều �t bao nhi�u. Phẩm n�y thuyết minh về ph�c của B�ng tu h�nh. Cho n�n mới c� phẩm n�y.

2. Trong quả nhất thừa, hai phẩm tr�n thuyết minh về quả đ� m�n. C�n ba phẩm dưới thuyết minh về quả chưa m�n, chia l�m hai. Phẩm n�y thuyết minh về ph�c quả B�ng tu h�nh t�y hỉ nhiều �t bao nhi�u. Hai phẩm sau thuyết minh về ph�c quả Ch�nh y h�nh nhiều �t bao nhi�u. Cho n�n mới c� phẩm n�y.

3. Luận n�i rằng : ph�p lực c� 5 m�n, trước đ� thuyết minh 3 m�n. Đ�y l� m�n thứ tư : nghe ph�p, � như trong phẩm T�y Hỉ C�ng Đức đ� n�i. Do nghe người kh�c n�i, rồi c� thể sinh ra t�y hỉ cho n�n gọi l� nghe ph�p. Phẩm n�y thuyết minh về � ấy, cho n�n phải c� phẩm n�y.

II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.

�T�y� : c� nghĩa l� thuận theo.�
�Hỉ� : c� nghĩa l� vui th�ch.�
Th�n t�m thuận theo, rất l� vui th�ch, lấy đ� l�m nh�n sinh quả �C�ng Đức�.�
Phẩm n�y thuyết minh rộng về � ấy, cho n�n đặt t�n phẩm như thế. C� nghĩa l� t�y theo c�c điều sở Văn, sở Tư, sở Tu m� sinh t�m t�y hỉ.
Luận theo kinh cho n�n l�c đầu chỉ n�i về Văn (nghe ph�p).

III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�

-Hỏi : phẩm n�y chẳng những (n�i về) tự m�nh sinh ra t�y hỉ, m� c�n gi�o dục khuyến kh�ch người kh�c (t�y hỉ). Vậy cớ sao chẳng đặt t�n phẩm n�y l� phẩm Khuyến Nh�n ?

Đ�p : đ� l� v� đặt t�n theo c�i gốc : nh�n tự t�y hỉ rồi mới khuy�n người kh�c.Ngo�i ra, cả hai (tự m�nh v� khuy�n người) đều bao gồm trong T�y Hỉ, cho n�n hợp lại l�m t�n T�y Hỉ.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Di Lặc���� tới��� �th� được bao nhi�u ph�c ?�.�
T�n rằng : phẩm văn chia l�m hai phần :
- Phần đầu l� Di Lặc thỉnh.
- Phần sau l� Thế t�n đ�p.�
Đ�y l� phần đầu, gồm 2 mục : trường h�ng v� kệ tụng.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �ngươi h�y lắng nghe�.�
T�n rằng : dưới l� Thế t�n đ�p. Chia l�m ba phần :
1. Phần đầu : d�ng h�nh thức so s�nh để m� hỏi.
2. Phần hai : Di Lặc đ�p.
3. Phần cuối : Phật m�ch bảo để th�nh tựu cho.�
Văn phần đầu lại chia l�m ba mục :
1) Mục đầu : thuyết minh về người hay t�y hỉ.
2) Mục hai : thuyết minh về cảnh được so s�nh.
3) Mục ba : l� đoạn từ� �� ngươi thế n�o� trở xuống : ch�nh thức đặt ra c�u hỏi.�
Văn mục đầu n�y c� hai phần :
- Phần đầu : thuyết minh về người đầu ti�n t�y hỉ.
- Phần hai : chỉ người t�y hỉ sau khi đ� so đọ.�
Văn phần đầu lại chia l�m ba mục :
a) Mục đầu thuyết minh về l�c ban đầu.
b) Mục hai thuyết minh về chốn đi tới (v�ng xứ).
c) Mục cuối thuyết minh về việc lần lượt đi tới c�c ng� ng�ch.�
* Chữ [陌] Mạch, theo s�ch Ngọc Thi�n l� chỉ đường ruộng theo hướng Đ�ng T�y. Vậy Mạch c� nghĩa như Đạo, tức l� đường vậy.
*
-Kinh văn : �Nếu bốn trăm vạn ức���� tới��� �đủ t�m mươi năm rồi�.�
T�n rằng : dưới l� cảnh được so s�nh. Trong c� bốn phần :�
1. Chủng loại số lượng ch�ng sinh.
2. C�c dụng cụ được bố th�.
3. Tuổi t�c.
4. Đắc đạo.�
Đ�y l� ba phần đầu.�
Trong phần n�i về chủng loại ch�ng sinh c� hai phần :
- Phần 1 : t�ch ri�ng ra m� bảo th� c� năm m�n :
a) Lục th� (s�u nẻo ch�ng sinh).
b) Tứ sinh (bốn loại ch�ng sinh, sinh ra theo bốn c�ch kh�c nhau).
c) H�nh loại.
d) Tư tưởng kh�c nhau (tưởng th�).
e) Số lượng ch�n kh�c nhau (t�c dị).�
Nghĩa của c�c m�n n�y như chương kh�c đ� n�i.
�V�ng Di�m ph� đề� : Di�m ph� đề l� t�n loại c�y ở Thiệm bộ ch�u, ở dưới nước gần c�y n�y tại bờ bắc ch�u n�y c� loại tử kim �nh s�ng �t cả �nh mặt trời, mặt trăng cho n�n lấy t�n c�y ấy m� đặt t�n cho loại v�ng đ�.
- Phần 2 : đoạn từ �C�c loại ch�ng sinh như vậy� trở xuống : kết luận.
*
-Kinh văn : �M� nghĩ như vầy���� tới��� �đủ t�m giải tho�t�.�
T�n rằng :� đ�y l� khiến cho đắc đạo. Trong c� hai mục :
1) Khởi niệm.
2) H�a đạo.
*
-Kinh văn : �� ngươi thế n�o ?���� tới��� �h� phải l� nhiều chăng ?�.�
T�n rằng : đ�y l� ch�nh thức đặt c�u hỏi.
*
-Kinh văn : �Di Lặc bạch Phật���� tới��� �quả A la h�n�.�
T�n rằng : đ�y l� Di Lặc đ�p. Thế quả đ� nhiều, huống hồ lại c�n khiến đắc th�nh (quả).
*
-Kinh văn : �Phật bảo Di Lặc���� tới��� �điều chẳng thể biết�.�
T�n rằng : dưới l� Phật dạy về th�nh tựu. C� hai phần :
1) Đầu ti�n : th�nh tựu của người thứ năm mươi.
2) Sau đ� : th�nh tựu của người thứ nhất.�
Đ�y l� phần đầu.
Một niệm t�y hỉ, khiến sẽ chứng được Bồ đề. Số ch�ng sinh được gi�o h�a sẽ gấp bội số tr�n. Cho n�n sẽ được nhiều ph�c.�
Khiến đắc quả A la h�n, th� chẳng thể th�nh Phật để tế độ rộng r�i cho ch�ng sinh, cho n�n ph�c sẽ k�m.�
Cũng như so s�nh tướng Phạm �m của Phật với tướng �m thanh của ph�m phu.
*
-Kinh văn : �A Dật Đa���� tới��� �chẳng thể so s�nh được�.�
T�n rằng : dưới l� th�nh thứ nhất. Văn chia l�m năm phần :
- Phần đầu : thuyết minh chung về người đầu ti�n t�y hỉ c�ng đức hơn người thứ 50 n�u ở phần trước kh�ng g� s�nh nổi.
- Phần thứ hai : quả t�y hỉ của người đi nghe ph�p.
- Phần thứ ba : quả t�y hỉ của người khuy�n người kh�c nghe, hoặc chia chỗ cho người kh�c ngồi nghe ph�p.
- Phần thứ tư : quả t�y hỉ của người v�ng lời đi nghe ph�p.
- Phần thứ năm : n�u c�i k�m để th�nh tựu c�i hơn.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Lại nữa, A Dật Đa���� tới��� �chốn nơi ngồi�.�
T�n rằng : đ�y l� phần hai v� phần ba : quả t�y hỉ nghe ph�p v� quả t�y hỉ khuy�n người kh�c nghe ph�p : cũng được lục th�ng, t�a kim cương.�
Đ�y l� căn cứ v�o thế quả, chẳng phải l� xuất thế quả. Nếu c� bệnh th� được ph�p nằm nghe, đ�y l� căn cứ v�o l�c chẳng c� bệnh, chỗ rộng th� chỉ khuy�n n�n ngồi m� nghe, chỗ hẹp th� khuy�n chia chỗ m� ngồi nghe.
*
-Kinh văn : �A Dật Đa���� tới��� �c�ng sinh một chỗ�.�
T�n rằng : dưới l� phần thứ tư : quả t�y hỉ thụ gi�o đi nghe ph�p. C� ba mục :
- Mục đầu : n�i r� được thiện hữu tốt.
- Mục hai : thuyết minh về ph�c tuệ trang nghi�m.
- Mục cuối : thấy Phật, nghe ph�p.�
Đ�y l� mục đầu : được bạn hiểu ph�p l�m thiện hữu.
*
-Kinh văn : �Lợi căn tr� tuệ���� tới��� �kh�ng c� những điều đ�ng gh�t�.�
T�n rằng : dưới l� ph�c tuệ trang nghi�m, đ� l� lợi căn tr� tuệ vậy. C�c thứ kh�c đều bao gồm trong ph�c. Trong ph�c c� 5 thứ :
1) Thanh tướng (tướng giọng n�i).
2) Khẩu tướng (tướng miệng).
3) Tị tướng (tướng mũi).
4) Diện tướng (tướng mặt).
5) Ch�ng tướng (c�c tướng mạo).�
Đoạn từ �trăm ng�n vạn đời� trở xuống : l� n�i về c�c quả (kh�c).�
Khẩu tướng c� 5 thứ :
1/- Kh� (hơi thở).
2/- Thiệt (lưỡi).
3/- Lợi, v�m miệng v.v� kh�ng c� bệnh.
4/- Răng kh�ng c� 6 khuyết tật xấu.
5/- M�i kh�ng c� 10 tướng xấu.�
�Chẳng vẩu chẳng ngắn� :�
* Chữ Khi�n [褰] ở đ�y c� nghĩa l� khểnh, vẩu (chỉ răng). Chữ S�c [縮] ở đ�y l� ngắn (vốn chữ n�y nghĩa l� r�t ngắn).�
�Chẳng th� th�p� : c� nghĩa l� nhỏ mịn.�
�Chẳng lở lo�t (miệng)� :�
* Chữ [��� ] đọc l� Chẩn, chỉ mụn nhọt ở m�i.�
C� bản ch�p l� �m�i kh�t chẳng c� mụn nhọt�.
�Chẳng m�o� : c� nghĩa l� miệng chẳng m�o.�
* Chữ [� ] đọc l� Khỏa (thường đọc l� Oa) : m�o miệng.
*
-Kinh văn : �Mũi chẳng tẹt d픠�� tới��� �tướng chẳng đ�ng ưa�.�
T�n rằng : đ�y l� tướng mũi v� tướng mặt.�
��Biển th� : vốn c� nghĩa l� mỏng (bẹt), ở đ�y chỉ mũi tẹt d�.
* Chữ [���� ] đọc�� l� Biển, vốn n�n viết l� [遍]. Chữ [睇] đọc l� Th�, vốn n�n viết l� [�� ].�
�Kh�c lệ� : c� nghĩa l� g�y gập.�
*Hai chữ [窊曲] đọc l� Oa Kh�c . [窊] Oa : c� nghĩa l� l�m xuống. Chữ [曲] Kh�c : c� nghĩa l� �cong vạy�, nghĩa như chữ [枉] Uổng. Chữ [細] Tế, nghĩa như Tiểu [小], nghĩa l� nhỏ.
*
-Kinh văn : �M�i, lưỡi, răng, lợi���� tới��� �tướng người đầy đủ�.�
T�n rằng : đ�y l� c�c tướng (kh�c), c� s�u.
*
-Kinh văn : �Đời đời sinh ra���� tới���� �tin tưởng tiếp thụ sự dạy bảo (của Phật)�.�
T�n rằng : đ�y l� thấy Phật nghe ph�p.
*
-Kinh văn : �A Dật Đa���� tới��� �tu h�nh đ�ng như lời (Phật) thuyết�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ năm : n�u c�i k�m để th�nh tựu c�i hơn.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �chẳng thể l�m th� dụ�.�
T�n rằng : đ�y l� 18 tụng, chia l�m hai phần :
- 8 tụng đầu : B�ng t�y hỉ.
- 10 tụng sau : Ch�nh t�y hỉ.�
Đ�y l� phần đầu. C� ba mục :
+ 2 tụng đầu : n�u l�n việc t�y hỉ.
+ 5 tụng sau : so s�nh.

+ 1 tụng cuối : kết luận th�nh tựu.
*
-Kinh văn : �Nghe lần hồi như vậy���� tới��� �thường từ miệng đ� ra�.�
T�n rằng : dưới l� 10 tụng, tụng về Ch�nh t�y hỉ. C� 5 phần, đ�y c� 2 phần :
- 1 tụng : thuyết minh chung về người đầu ti�n t�y hỉ.
- 5 tụng : tụng về người t�y hỉ v�ng lời đi nghe (ph�p).
*
-Kinh văn : �Nếu cố tới tăng phường���� tới��� �ph�c ấy chẳng thể lường�.�
T�n rằng : đ�y c� ba phần :
- 2 tụng đầu : t�y hỉ nghe ph�p.
- 1 tụng sau : t�y hỉ chia chỗ khuy�n người kh�c nghe.
- 1 tụng cuối : n�u c�i k�m để th�nh tựu c�i hơn. �

***�

PHẨM PH�P SƯ C�NG ĐỨC

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
I. N�I R� DỤNG �.
C� ba � :
1. Trong s�u phẩm n�i về người c� khả năng tu h�nh trước đ�y, đ� n�i về ph�c của người gi�n tiếp c� khả năng tu h�nh, chưa n�i về ph�c của Ph�p sư trực tiếp c� khả năng tu h�nh. Nay ch�nh thức thuyết minh về điều n�y. Cho n�n mới c� phẩm n�y.
2. Hai phẩm dưới n�i r� Ch�nh y h�nh, ph�c quả nhiều �t bao nhi�u. Trong đ�, phẩm đầu thuyết minh chung về đắc quả nhiều �t bao nhi�u, phẩm sau dẫn đ� chứng th�nh (đắc quả). Cho n�n mới c� phẩm n�y.
3. Luận giải rằng : Ph�p lực c� năm loại, loại thứ năm l� Đọc tụng tr� thuyết. Phẩm Thường Tinh Tiến đ� thị hiện r�. Trong phẩm n�y Phật bảo với Thường Tinh Tiến về c�ng đức của Tr� thuyết v.v� Cho n�n mới c� phẩm n�y.�
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.�
Y theo ph�p m� tu h�nh, c� thể l�m mẫu mực, cho n�n gọi l� �Ph�p sư�.�
Chỉ n�i về người năng h�nh, chứ chẳng phải l� n�i về ph�p sở h�nh.�
Phẩm n�y n�i r� c�ng đức của Ph�p sư, cho n�n gọi l� phẩm �Ph�p Sư C�ng Đức�.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : v� sao trong phẩm Ph�p Sư trước đ�y th� Phật bảo Dược Vương ; trong c�c phẩm Bảo Th�p, Thi�n Thụ th� Phật bảo c�c Bồ t�t v� bốn ch�ng trời người ; trong phẩm An Lạc Hạnh th� Phật chỉ bảo một m�nh ng�i Văn Th� ; trong c�c phẩm Như Lai Thọ Lượng, Ph�n Biệt C�ng Đức, T�y Hỉ C�ng Đức th� Phật chỉ bảo ri�ng một m�nh ng�i Di Lặc, thế m� phẩm Ph�p Sư C�ng Đức n�y th� Phật lại bảo Thường Tinh Tiến, m� chẳng bảo c�c vị kh�c ?�
Đ�p : Phẩm Ph�p Sư thuyết minh về hai loại thầy: nh�n v� ph�p. Dược Vương trước kia chẳng tiếc th�n mệnh để hoằng dương Kinh ph�p, lấy ph�p l�m thầy, lấy th�n l�m Ph�p sư. Bởi vậy Phật mới bảo ri�ng Dược Vương.
Phẩm Bảo Th�p n�i về ph�p chứng, phẩm Thi�n Thụ n�i về nh�n chứng, cốt để khuyến kh�ch mọi người, cho n�n Phật đ� bảo chung.�
Phẩm An Lạc Hạnh thuyết minh về ba nghiệp thiện h�nh để tr�nh sự hủy hoại thương tổn, ng�i Văn Th� thường khuy�n ch�ng sinh tu h�nh, thường l�m bậc thiện hữu của ch�ng sinh, bản th�n ng�i cũng tự m�nh đi đầu trong việc tu h�nh, cho n�n Phật chỉ bảo ri�ng ng�i Văn Th�.�
Phẩm Thọ Lượng thuyết minh về ba Phật Bồ đề. Phẩm Ph�n Biệt C�ng Đức thuyết minh về thứ bậc chứng đạo. Phẩm T�y Hỉ C�ng Đức so s�nh khuyến kh�ch mọi người mong cầu Phật quả. Nếu tự m�nh chẳng phải l� bậc địa vị ngang với Ch�nh gi�c, tr� tuệ cỡ bậc đại th�nh th� l�m c�ch n�o m� biết được sự huyền vi của ch�n h�a, x�t tỏ được sự vi�n chứng của đạo đức ? Cho n�n ba phẩm n�y Phật chỉ bảo ri�ng cho ng�i Di Lặc.�
Phẩm n�y cũng c� thể bảo chung cả ng�i Di Lặc nhưng v� ng�i Thường Tịnh Tiến về Danh v� Hạnh cả hai đều ph� hợp, cho n�n Phật mới bảo ri�ng Thường Tinh Tiến.�
Tu h�nh diệu hạnh của ngũ sư, thu được thắng đức s�u ng�n. Nếu tự m�nh chẳng thật tu h�nh th�nh đạt từ kiếp trước th� chẳng chứng được, v� nếu chẳng thường xuy�n tinh tiến th� cũng chẳng chứng được. H� phải l� do lười nh�c chơi bời m� c� thể th�nh tựu được ? Cho n�n Phật chỉ bảo ri�ng ng�i Thường Tinh Tiến vậy.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �nếu sao ch�p�.�
T�n rằng : văn to�n phẩm chia l�m ba phần :�
1. Phần đầu : bảo r� c�c loại tu h�nh Ph�p sư kh�c nhau.
2. Phần hai : n�i r� c�ng đức sẽ đạt được nhiều �t l� bao nhi�u.
3. Phần cuối : n�i r� quả dụng th� thắng của s�u căn.
�Đ�y l� phần đầu.
�Căn cứ v�o thực tế th� Ph�p sư tổng cộng c� mười loại. Đ�y chỉ n�i sơ qua về năm loại :
1) Tr�. 4) Thuyết.
2) Đọc. 5) Viết (kinh).
3) Tụng.
Để lệ chứng năm loại kh�c l� : C�ng dường, Th� tha (bố th� cho người kh�c), Th�nh văn (nghe kinh), Tư duy, Tu tập cũng đều l� Ph�p sư. Ba loại đầu dễ n�n chẳng b�n, hai loại cuối kh� m� chẳng thuyết, n�u năm loại giữa để l�m lệ chứng về kh� dễ.
*
-Kinh văn : �Người ấy sẽ được���� tới��� �đều khiến thanh tịnh�.�
T�n rằng : đ�y l� n�i về c�ng đức đạt được nhiều �t� bao nhi�u : đầu ti�n l� ph�n t�ch, sau đ� l� kết luận.�
Xưa c� 2 c�ch giải th�ch, nay c� 4 c�ch :
I. Hai c�ch giải th�ch theo xưa :

I.1. C�ch thứ nhất :
Thập thiện l� gốc, mỗi thiện đều c� sự trợ gi�p của ch�n thiện kh�c th�nh tựu cho. Mỗi thiện đều th�nh tựu 10 hạnh, mỗi h�nh đều c� 4 m�n :�
- Tự t�c (tự l�m).�
- Gi�o tha (dạy bảo người kh�c).�
- T�n th�n thắng ph�p.�
- T�n h�nh thập thiện.�
Gộp cả lại th� th�nh 400. Bốn thứ n�y, mỗi thứ đều c� 3 bậc tu l� : thượng, trung, hạ, n�n nh�n l�n th�nh 1200.�
Ba căn Nhĩ (tai), Thiệt (lưỡi), � : Th�nh văn (nghe kinh), đ�m thuyết kinh ph�p, t�m đắc ph�p nghĩa, sức tu h�nh thắng trội đầy đủ ba bậc, đều 1200. C�n ba căn kh�c k�m cỏi, đều kh�ng c� bậc thượng, cho n�n mỗi căn chỉ c� 800. Nếu y v�o thập thiện, lấy đ� l�m đầu th� tu th�nh đức n�y. C�ng đức s�u căn phải l� như vậy. C�c kinh kh�c cũng thế, đ�u phải chỉ ri�ng kinh n�y.
I.2. C�ch thứ hai :�
S�u căn mỗi căn đều c� 100 ph�c, mỗi ph�c đều được trang nghi�m bằng 10 thiện, nh�n l�n th� th�nh 1.000. S�u căn nh�n với số n�y th� tổng cộng th�nh 6.000. Ba căn trội hơn, th� mỗi căn được tăng th�m 200. Ba căn k�m hơn, th� mỗi căn giảm bớt 200.�
C�ch giải th�ch xưa dẫn kinh Ch�nh Ph�p Hoa v� Trang Nghi�m luận, th� s�u phẩm mỗi phẩm 1.000. Vậy ba căn Nh�n, Tị, Th�n đều cho th�m 200, số ấy l� sao ? Th�m nữa, 100 ph�c l� quả đ� cảm ứng được gấp 10 lần của nh�n l� thập thiện.�
Nay v� nh�n trợ chưa thấy do đ�u, cho n�n ở đ�y giải th�ch lại cho đ�ng. Trong bản luận chỉ n�i ba căn mỗi căn đều 1.200, c�n căn kh�c mỗi căn chỉ c� 800. Kh�ng được đem Trang Nghi�m luận đ�nh đồng với kinh n�y. Hơn nữa lại chưa đối chiếu văn bản của 2 s�ch đ�.�
II. Bốn c�ch giải th�ch theo nay :
II.1. C�ch thứ nhất :
Trong kinh n�y tu 10 ph�p h�nh :�
1) Thư tả (sao ch�p kinh văn).�
2) C�ng d�ng.�
3) Th� tha (bố th� cho người kh�c).�
4) Th�nh văn (nghe giảng kinh n�y).�
5) Phi độc (giở đọc kinh n�y).�
6) Thụ tr�.�
7) Khai diễn.�
8) Ph�ng tụng.�
9) Tư duy.�
10) Tu tập.�
Ở trong 10 thứ n�y, mỗi mỗi gi�p nhau, chuyển th�nh 100 h�nh. Trăm h�nh mỗi h�nh c� 4 thứ :�
a) Tự t�c.
b) Gi�o tha.
c) T�n lệ (tức t�n th�n ph�p thắng).
d) Kh�nh �y (tức t�n th�n h�nh thập thiện).
Tổng cộng nh�n l�n th� th�nh 400 thứ, mỗi thứ đều c� 3 bậc tu tập, th�nh ra 1200. Ba căn trội, th� mỗi căn đều 1200. Ba căn k�m, kh�ng c� thượng phẩm, cho n�n mỗi căn chỉ c� 800.�
II.2. C�ch thứ hai :
�Nh�n trong 10 ph�p h�nh ở kinh n�y mỗi mỗi đều d�ng 10 thiện để gi�p cho, như vậy mười lần mười đầy đủ th�nh 100. Nh�n với 4 thứ : Tự t�c, Gi�o tha, T�n lệ, Kh�nh �y th� th�nh 400. Nh�n với 3 bậc tu tập th� th�nh 1200. Ba căn trội k�m tăng giảm như tr�n. Kinh n�y thắng diệu, ri�ng th�nh đức n�y. C�c kinh kh�c chẳng thế, cho n�n kh�ng c� đức n�y. Văn n�y lược đi cho n�n chỉ thuyết về 5 loại Ph�p sư, nhưng thực ra l� c� 10 loại, loại n�o cũng đứng đầu, c�n c�c h�nh kh�c gi�p đỡ t�c th�nh, đều được đức đ�. Th�m nữa, theo kinh n�y th� 6 căn đều chỉ n�i về 5 loại Ph�p sư, chứ chẳng phải l� 10 loại.�
III.3. C�ch thứ ba :
�Năm loại Ph�p sư n�y mỗi loại ki�m tu 10 thiện, th� th�nh 50. Tự t�c, Gi�o tha, T�n lệ, Kh�nh �y l� 4 m�n, nh�n với 50, th� th�nh 200. Mỗi một căn m�n tuy đều 200. Ba căn Nh�n (mắt), Tị (mũi), Th�n v� k�m cỏi cho n�n đều c� ba căn Nhĩ, Thiệt, � gi�p đỡ cho, bởi c�ng loại k�m như nhau th� chẳng gi�p được nhau, căn trợ gộp với căn gốc th� th�nh 800. Nhĩ, Thiệt, � thắng trội cho n�n c� thể dẫn được tam trợ, tức Nhĩ, Thiệt, �, th�nh ra 1200.�
II.4. C�ch thứ tư :
Chưa thấy văn thuyết, chẳng thể đo�n m�. Kinh n�i rằng : �d�ng c�ng đức n�y m� trang nghi�m cho s�u căn, khiến đều thanh tịnh�.�
Luận rằng : c�c người ph�m phu nhờ lực của kinh n�y m� được c�i dụng th� thắng của căn, tuy chưa nhập vị Sơ địa � giống như trong kinh đ� n�i � �mới chỉ d�ng mắt thịt do cha mẹ sinh ra, m� đ� thấy được tam thi�n đại thi�n thế giới v.v��
Về điều n�y, c� người giải th�ch đ� l� do ở tại Thập trụ Thập hạnh, Thập hồi hướng, chứ chẳng phải l� ở tại Thập t�n, v� lực c�n yếu.�
Nay giải th�ch rằng : chỉ tại Tứ thiện căn vị v� d�ng mắt thịt m� thấy được đại thi�n. Giải tho�t phần vị chưa thể như thế. V� Giải tho�t phần vị chỉ thấy được một ch�u trong c�i của một h�a Phật, c�n Quyết trạch phần vị mới thấy được đại thi�n trong c�i của một h�a Phật. Tức như kinh n�i rằng : �Tam thi�n đại thi�n l� c�i của một h�a Phật�, cho n�n biết rằng Quyết trạch phần mới thấy được đại thi�n thế giới. Chẳng thế th� c�i của một h�a Phật l� n�i về c�i của ai thấy ?�
Luận n�i rằng : �Hơn nữa, s�u căn thanh tịnh� : c� nghĩa l� ở trong mỗi căn đều c� đủ cả : thấy sắc, nghe thanh, biết hương, vị, x�c v.v�, v� c�c căn hỗ dụng.
�Mắt thấy� th� c� thể ngửi thấy m�i thơm c� thể biết được. Như trong kinh n�i : �Do ngửi thấy m�i m� biết Th�ch Đề Ho�n Nh�n ở tr�n điện đẹp, năm dục vui sướng, ngồi ở tr�n điện�. Sắc ứng với mắt thấy, m� mũi c� thể biết được, cho đến thuyết ph�p, ngửi m�i thơm m� biết. Đ� l� tr� cảnh Tị căn biết.�
Thuyết ph�p ứng với c�i biết của tr�, d�ng Tị căn biết. Nghĩa n�y c� hai :�
1) Chỉ ở Thập địa th� c�c căn mới hỗ dụng. Duy Thức (luận) v.v� n�i rằng : �đắc vị tự tại th� c�c căn hỗ dụng, một căn khởi biết duy�n v�o mọi cảnh�. Cho n�n chẳng phải l� Địa tiền m� c� thể gọi l� tự tại c�c căn hỗ dụng được. Điều m� trước đ�y n�i l� �nh�n thấy nghe thấy đại thi�n� l� chung cho cả Địa tiền vị. Sơ địa trở l�n thấy trăm thế giới; v� chẳng phải chỉ l� tam thi�n. Th�m nữa, tr�n Sơ địa thực ra thấy được 100 tam thi�n đại thi�n. Căn cứ v�o c�i của một h�a Phật, m� tạm n�i l� thấy được đại thi�n. Về l� kh�ng sai.�
2) C�c căn hỗ dụng, đắc đại tự tại chỉ tại Thập địa. Duy Thức (luận) v.v� giải th�ch như vậy. Nếu Gia hạnh lực phần cũng được th� Địa tiền cũng được.
Cho n�n bản luận n�i : Địa tiền m� đắc th� đắc tại ph�m phu (vị), v� cho th�ng với hỗ dụng ở dưới. (Địa) tiền ph�m phu đắc (Địa) tiền c�ng đức. Nay tr�n Sơ địa, c�c căn hỗ dụng, cho n�n chẳng phải Địa tiền c� hỗ dụng.
*
-Kinh văn : �Thiện nam tử n�y���� tới��� �thấy hết biết hết�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ ba : thuyết minh ri�ng về t�c dụng th� thắng của s�u căn.�
Đ�y l� phần trường h�ng n�i về Nh�n căn, c� ba � :�
1) Mắt thịt chẳng phải thần th�ng, m� đều biết cả.�
2) Tầm nh�n thấy gần hay xa.�
3) Thấy nghiệp b�o.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �sức mắt thịt như vậy�.�
T�n rằng : đ�y l� 5 tụng, chia l�m bốn phần :�
1) Một tụng : dặn phải lắng nghe.�
2) Một tụng về số.�
3) Hai tụng về gần xa.�
4) Một tụng về ch�ng sinh v� kết.�
Tiểu gi�o (tức tiểu thừa gi�o) n�i rằng : thi�n nh�n của nhị thừa thấy được đại thi�n. Nay n�i mắt ph�m phu nhờ lực tr� kinh n�y m� thấy được đại thi�n. Bồ t�t Sơ địa thấy được 100 đại thi�n thế giới. S�u căn c�ng đức nhiều �t kh�c nhau nhưng cảnh giới sở đắc l� đại thi�n kh�ng kh�c.�
Tu nh�n c� hơn c� k�m, quả đức chẳng giống như nhau. Thức dụng chẳng c� sai biệt, đại thi�n đều bằng như nhau. Th�m nữa, đức l� th�nh tựu b�n trong, do nh�n m� tăng giảm, Cảnh l� c�i của một h�a Phật chỉ c� ở b�n ngo�i, n�n lượng giống nhau.�
Chỉ như nhị thừa chấp một b�n cho n�n mới c� nhị thi�n tam thi�n. Điều m� h�ng T�c mệnh thi�n nh�n biết được về qu� khứ v� vị lai, đều được t�m vạn kiếp. Lại như Sơ địa thi�n nh�n thấy được 100 đại thi�n hơn hẳn nhị thừa, nhưng T�c mệnh sinh tử chỉ biết trăm kiếp, k�m hẳn nhị thừa. Chẳng thể nhất loạt như nhau.
*
-Kinh văn : �Lại nữa, Thường Tinh Tiến���� tới��� �m� chẳng hoại nhĩ căn�.�
T�n rằng : đ�y l� Nhĩ căn. Trường h�ng c� bốn :�
1) Lượng.�
2) Cảnh giới.�
3) Sở văn sai biệt (kết quả nghe được kh�c nhau).�
4) Kết thắng (kết luận về t�nh thắng trội).�
Sai biệt c� bảy loại :�
1/ Mười hai tạp khởi thanh.�
2/ Mười hai lục đối thanh.
3/ T�m b�t bộ thanh.
4/ Ba tam tai thanh.�
5/ Tam �c th� thanh.�
6/ Nhị xuất gia thanh.�
7/ Tứ th�nh nh�n thanh.�
Bồ T�t Địa luận n�i : Bồ t�t tu l�u tại thắng giải h�nh vị m� chưa chứng nghiệm, ch� thuật d�ng đều hiệu nghiệm cho n�n s�u căn thanh tịnh, ắt tại Địa tiền ph�m phu thượng vị, chẳng phải l� ở hạ trung vị.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� ��m thanh c�i tam thi�n�.�
T�n rằng : đ�y l� 18 tụng, chia l�m ba phần :�
- 1 tụng đầu : n�u l�n.�
- 14 tụng sau : tụng về phần n�i tr�n.�
- 3 tụng cuối : kết luận về sự thắng trội.�
Đ�y l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �Tiếng voi, ngựa, xe, tr�u���� tới��� �thảy đều nghe được cả�.�
T�n rằng : đ�y l� phần hai : tụng về phần tr�n, gồm 14 tụng chia l�m bốn mục :�
- Đầu ti�n l� 8 tụng, tụng về �m thanh của Dục giới.
- Thứ đến 1 tụng rưỡi, tụng về �m thanh ở Sắc giới.
- Thứ nữa 1 tụng rưỡi, tụng về �m thanh xuất gia.�
- Cuối c�ng l� 3 tụng, tụng về �m thanh của hiền th�nh.�
�Trong mười phương thế giới,
Tiếng chim mu�ng gọi nhau�
�Mười phương thế giới� : ở đ�y l� c�i 10 phương của tứ thi�n hạ trong 1 tam thi�n giới, chứ chẳng phải số đại thi�n giới trong 10 phương.�
Th�m nữa, đắc tam thi�n, đ� l� Nhĩ căn ph�m phu. Đ�y l� Thập địa cho đến Phật vị, cho n�n đắc thập phương cũng chẳng tr�i ngược nhau.
*
-Kinh văn : �Tam thi�n đại thi�n giới���� tới��� �c�ng đức đ� như vậy�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận về sự thắng trội.
*
-Kinh văn : �Lại nữa, Thường Tinh Tiến���� tới��� �đủ c�c loại hương�.�
T�n rằng : đ�y l� Tị căn, trường h�ng c� bốn phần :�
1) Đức lượng,�� 3) Sai biệt.
2) Cảnh lượng.�� 4) Kết th�nh.
Đ�y l� hai phần đầu.
�Tr�n dưới đ� xa, th� l�m sao m� c� thể biết được ? Nếu căn xa cảnh th� c�i biết chẳng tới cảnh để biết được. Hoại căn chẳng hoại cảnh. Nếu c�i biết tới được cảnh để biết, h� chẳng phải mọi m�i hương đều tới căn được ư ?�
Luận rằng : đ� l� v� tr� cảnh Tị căn biết. Định tr� từ xa m� biết, v� y v�o Tị căn m� biết cho n�n gọi l� ngửi thấy m�i hương, chứ chẳng phải l� c�i mũi thực sự gặp được cảnh m� biết. Th�m nữa, c�c căn hỗ dụng, mũi c�n thấy được sắc huống hồ c�n y v�o tr� của mắt của tai, m� chẳng biết được hương của cả đại thi�n ư ? Được thứ giả tựa như hương, chứ chẳng phải l� được thực thể. V� nếu l�a cảnh m� biết được c�i thể, th� l�m hoại t�nh của cảnh.
*
-Kinh văn : �Hương hoa Tu mạn na���� tới��� �ghi nhớ chẳng sai�.�
T�n rằng : đ�y l� hai phần :�
- Phần thứ ba : Sai biệt,�
- Phần thứ tư : Kết th�nh, đ� l� đoạn từ �tuy ngửi thấy m�i hương n�y� trở xuống.�
Sai biệt c� hai :�
1. Ph�m.�� 2. Th�nh.�
Trong ph�m lại c� hai :�
a) Dục giới.��� b) Sắc giới.�
Dục giới lại c� hai :�
1) Phi thi�n.�� 2) Thi�n.�
Phi thi�n c� hai :�
- Cảnh vật.�� - Sinh th�n.�
Thi�n cũng c� hai :�
+ Cảnh vật.� + Thi�n th�n.�
Sắc giới v� sao lại c� hương ? Đ�y l� th�ng quả hương, chẳng phải l� nghiệp quả.�
Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : �Tị căn của Bồ t�t ngửi thấy hương của cung điện V� sắc giới�.�
Đ�y l� căn cứ v�o sự h�nh thể dựa theo c�i do Th�ng lực biến th�nh, c�n đ� th� căn cứ v�o sự h�nh thể tương tự c�i do Định lực biến th�nh. Cho n�n chẳng tr�i g� nhau.�
Song Du Gi� n�i : �Phải n�n biết rằng thắng định quả sắc chỉ c� tướng hiển sắc v.v�� . V� sinh nh�n của hương đ� thiếu, lại v� dụng cho n�n nương nhờ v�o Sắc giới. V� bản chất của Định, nếu biến h�a ra Định cảnh th� kh�ng hương, vị ; phải dựa v�o Dục cảnh mới c�.�
Th�m nữa, nếu Gia h�nh t�m k�m, sinh nh�n thiếu th� kh�ng c�. Nếu Gia h�nh t�m mạnh, sinh nh�n c�, th� c�. Bồ t�t c�, nhị thừa kh�ng. Th�nh nh�n c�, ph�m phu kh�ng. Đệ tử Phật c�, bọn ngoại đạo kh�ng, v� yếu k�m vậy.�
Song Du Gi� cũng n�i : �Thắng định quả sắc đối với mọi sắc đều được tự tại�. Cho n�n biết Định quả th�ng biến hết thảy.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �được tướng mũi n�y trước�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 30 tụng, được chia l�m ba phần :�
- 1 tụng : n�u l�n.�
- 28 tụng : tụng về phần tr�n.�
- 1 tụng : kết.�
Trong 28 tụng về phần tr�n, lại chia l�m hai :�
a) 23 tụng đầu : tụng về ph�m hương.�
b) 5 tụng cuối : tụng về th�nh hương.�
Ph�m hương lại c� hai :�
+ 21 tụng : tụng Dục giới hương.
+ 2 tụng : tụng Sắc giới hương.�
Dục giới chia l�m hai phần :�
- Phần đầu gồm 7 tụng, thuyết minh sơ qua về hương của người, trời.
- Phần sau gồm 14 tụng, thuyết minh kỹ về hương của người, trời.�
Phần đầu n�y lại c� hai :�
a/- 5 tụng lược tụng về hương của cảnh vật v� hương của ch�ng sinh trong c�i trời.�
b/- 2 tụng lược tụng về hương của ch�ng sinh v� hương của cảnh vật trong c�i trời.�
Trong 14 tụng thuyết minh rộng về hương, chia l�m hai phần :�
�9 tụng đầu : tụng về hương trong c�i người.�
�5 tụng sau : tụng về hương trong c�i trời.�
Trong c�i người c� ba :�
a. 2 tụng đầu : hương cảnh vật.�
b. 5 tụng sau : hương ch�ng sinh.�
c. 2 tụng cuối : hương phục t�ng.�
Trong 5 tụng về (hương) ch�ng sinh :�
- 2 tụng đầu : n�i về hiện sinh hương.
- 3 tụng sau : tụng về ẩn sinh hương.�
Năm tụng tụng về hương trong c�i trời chia l�m bốn :�
1/- Một tụng về hoa.
2/- Hai tụng về cung.�
3/- Một tụng về trời.
4/- Một tụng về vui đ�a (h�).�
Trong năm tụng về th�nh hương, chia l�m bốn phần :�
a) Hai tụng Tỳ kheo.�
b) Một tụng Bồ t�t.�
c) Một tụng Phật.�
d) Một tụng ch�ng sinh.
*
-Kinh văn : �Thứ nữa, Thường Tinh Tiến���� tới �kh�ng thứ g� kh�ng ngon�.�
T�n rằng : đ�y l� Thiệt căn. Trường h�ng c� ba :�
1) Đức lượng.�
2) Căn dụng (t�c dụng của thiệt căn).�
3) Thiệt cụ dụng (t�c dụng cụ thể của lưỡi).�
Đ�y l� hai phần đầu.
Đ�y kh�ng c� cảnh lượng. Cớ sao chẳng giống Tị căn c� thể biết được tam thi�n ? Đ� chẳng thể biết, cớ sao c�ng đức lại th�nh 1200 ? Thiệt căn lẽ ra cũng phải được nếm m�i vị của tam thi�n giới, chỉ v� tụng văn n�i về Thiệt cụ dụng :�
�Người n�i kinh ph�p đ�,
�Nếu muốn d�ng diệu �m,
�Khắp cả c�i tam thi�n,
�T�y � đều đến được�.
Cho n�n chẳng thuyết về việc nếm vị. Hương l�a chất th� c� thể c�. Vị l�a chất th� sẽ l� kh�ng. Cho n�n chẳng thuyết về nếm được vị của Tam thi�n giới. Trong kinh cũng n�i Phật c� Tị thiệt th�ng (lực thần th�ng của mũi, lưỡi), c�n hơn l� cả nh�n nhĩ.
*
-Kinh văn : �Nếu d�ng Thiệt căn���� tới��� �ph�p �m th�m diệu�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� Thiệt cụ dụng, chia l�m 5 mục :�
1) Kh�o thuyết ph�p.�
2) Nhiều ch�ng tới nghe.�
3) Được c�ng d�ng.�
4) Gần hiền th�nh.�
5) Ủng hộ thuyết ph�p.�
Mục nhiều ch�ng tới nghe c� ba :�
a) Trời.�
b) Rồng v.v��
c) Tứ ch�ng tới nghe.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �hoặc c� l�c hiện th�n�.�
T�n rằng : dưới l� 8 tụng rưỡi, chia l�m hai :�
- Một tụng đầu, n�i về Thiệt căn dụng.�
- C�c tụng c�n lại, tụng về Thiệt cụ dụng.�
Thiệt cụ dụng chia l�m bốn mục :�
a) 1 tụng rưỡi : kh�o thuyết ph�p.�
b) 3 tụng : ch�ng tới nghe.�
c) 1 tụng : c�ng d�ng.�
d) 2 tụng : hiền th�nh ủng hộ.
*
-Kinh văn : �Lại nữa, Thường Tinh Tiến���� tới��� �hiện sắc tướng của m�nh�.�
T�n rằng : đ�y l� Th�n (căn), văn trường h�ng c� bốn :�
1) Đức lượng.�
2) Hỉ kiến (th�ch thấy).�
3) Cảnh lượng.�
4) Sai biệt.�
Sai biệt c� ba :�
a) Kh� giới.� b) Thượng hạ.� c) Hiền th�nh.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �hết thảy hiện ở trong�.�
T�n rằng : đ�y l� 7 tụng rưỡi, chia l�m năm phần :�
1) Một tụng : hỉ kiến.�
2) Một tụng rưỡi : độc kiến.�
3) Một tụng rưỡi : cảnh lượng.�
4) Hai tụng rưỡi : sai biệt.�
5) Một tụng : kết thắng.�
Sai biệt c� hai :�
a) Một tụng rưỡi : cảnh.�
b) Một tụng : hiền th�nh.
*
-Kinh văn : �Lại nữa, Thường Tinh Tiến���� tới �điều đ� n�i ở trong kinh�.�
T�n rằng : đ�y l� � (căn), văn trường h�ng c� bảy :�
1) Đức lượng.� 5) Cảnh lượng.�
2) Xa rộng.� 6) Hiển thắng.�
3) V� c�ng.� 7) Ch�n thực.�
4) Thuận l�.�
Trong c�i v� c�ng, th� �một th�ng, bốn th�ng v.v�� l� tạm n�u c�c phần đều nhau của thời gian năm th�ng.
Trong c�i sai biệt th� :
- �Sở h�nh của t�m� : l� cảnh giới sở thủ.
- �T�m sở động t�c� : l� h�nh tướng của tam t�nh.
- �T�m sở h� luận� : l� ng�n thuyết ph�n biệt t�nh của c�c ph�p.
Hoặc l� th�n, ngữ, � cứ theo thứ tự m� phối hợp.

*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �nhất thời đều biết hết�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� 11 tụng, chia l�m năm phần. Đ�y c� ba phần :�
- 1 tụng rưỡi đầu : tụng về xa rộng.�
- Nửa tụng : tụng về v� c�ng.
- 2 tụng : tụng về sai biệt.
*

-Kinh văn : �Mười phương v� số Phật���� tới��� �trước đ�m đ�ng kh�ng sợ�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ tư : c� 4 tụng, tụng về ch�n thực, chia l�m bốn :�
1) Một tụng : năng tr�.�
2) Một tụng : chẳng qu�n.
3) Một tụng : như thuyết.�
4) Một tụng : v� �y (kh�ng sợ).
*
-Kinh văn : �Người tr� kinh Ph�p Hoa���� tới��� �v� tr� kinh Ph�p Hoa�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ năm : c� 3 tụng, tụng về hiển thắng (thể hiện sự thắng diệu), chia l�m ba :�
1) Một tụng : hiển thắng.�
2) Một tụng : hỉ kiến.�
3) Một tụng : kh�o thuyết.�
Sợ rằng văn rườm r�, n�n chỉ ph�n t�ch những n�t lớn kh�c với trường h�ng, cứ phối hợp với trường h�ng m� đọc th� sẽ hiểu hết. �

***�

PHẨM THƯỜNG BẤT KHINH BỒ T�T

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �..
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�
I. N�I R� DỤNG �.
C� bốn � :
1. N�i về người năng học h�nh tuy c� s�u phẩm, nhưng chia l�m bốn đoạn, đ�y l� đoạn thứ tư thuyết minh về Phật tự th�n xưa l�c ở vị tr� tu nh�n, h�nh an lạc hạnh, tu nhẫn nhục v.v�, lưu th�ng kinh n�y, n�n được an lạc. Nay thuyết kinh n�y khuyến kh�ch ph�p hội đương thời, cho n�n mới c� phẩm n�y.�
2. Trong ba phẩm thuyết minh về quả chưa m�n, trước đ� thuyết minh về sự tu h�nh c�i hạnh s�u căn thanh tịnh, nhưng chưa biết người chứng đắc thực sự l� ai ? Nay thuyết tự th�n xưa tu h�nh hạnh đ�, được s�u căn thanh tịnh để khuyến kh�ch ph�p hội đương thời, cho n�n mới c� phẩm n�y.�
3. Muốn n�u r� thực h�nh an lạc hạnh th� uy thế sẽ kh�ng g� s�nh nổi. Ta l� Bất Khinh, thực h�nh an lạc hạnh, ch�ng sinh l�c đ� c� những h�nh động l�m tổn hại đến ta, thoạt đầu tuy bị khổ, nhưng rồi nhờ lực của ta, họ đều chứng đắc Phật đạo. Huống hồ lại đ�ch th�n tự m�nh tu h�nh m� chẳng th�nh Phật được ư ? Nay thuyết về duy�n n�y để l�m lợi cho ph�p hội đương thời, cho n�n mới c� phẩm n�y.�
4. Trong luận thuyết về s�u loại k� th� đ�y thuyết minh về Bồ t�t đầy đủ nh�n tu được dự k�, cho n�n mới c� phẩm n�y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
�Thường� : c� nghĩa l� hằng.�
�Bất khinh� : c� nghĩa l� cung k�nh.�
Quan s�t thấy bốn ch�ng ấy đều sẵn c� nh�n Phật t�nh, khuyến kh�ch họ tu h�nh, ắt sẽ được th�nh Phật. Ba nghiệp lu�n vững chắc cung k�nh ngưỡng mộ cho n�n gọi l� �Thường Bất Khinh�.�
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : v� sao phẩm n�y (Phật) chỉ bảo cho một m�nh Đắc Đại Thế ?�
Đ�p : v� muốn n�i r� uy thế của kinh n�y c� thể khiến cho mọi người thuận theo m� tu h�nh th� sẽ ch�ng được th�nh Phật, c�n kẻ �c tr�i với kinh n�y cũng c� thể ch�ng trừ được nỗi khổ của họ. Cho n�n chỉ bảo ri�ng cho vị đ� m� chẳng bảo người kh�c.�
-Hỏi : phẩm n�y cũng thuyết minh về Uy �m Vương Phật, (thế m�) tại sao chỉ lấy Bất Khinh đặt t�n phẩm ?
Đ�p : Phật nh�n tiện m� n�i về vị đ�, chứ chẳng phải l� chủ yếu thuyết minh về vị đ�.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �th�n � thanh tịnh�.�
T�n rằng : to�n văn phẩm n�y chia th�nh 4 phần :�
- Phần đầu : nhắc lại về tội ph�c do nghịch hạnh thuận hạnh sinh ra trước đ�y để chỉ bảo cho mọi người.�
- Phần hai : n�u bật ri�ng về nh�n tướng thuận nghịch đối với người tr� kinh thuyết kinh.�
- Phần ba : kết hội xưa nay để chỉ cho mọi người tướng thuận nghịch.�
- Phần bốn : kết khuy�n mọi người trừ nghịch hạnh, tu thuận hạnh.�
Đ�y l� phần đầu.�
Tội th� như phẩm Th� Dụ trước. C�ng đức th� cũng như c�c phẩm trước (đ� n�i).
*
-Kinh văn : �Đắc Đại Thế���� tới��� �đều c�ng một danh hiệu�.�
T�n rằng : dưới l� phần thứ hai : n�u bật ri�ng về nh�n tướng nghịch thuận đối với người thuyết kinh, c� ba :�
1. Đầu ti�n n�u r� thời tiết.
2. Thứ đến l� Phật được gặp.�
3. Cuối c�ng l� n�i r� nh�n tướng thuận nghịch đối với người năng h�nh.�
Đ�y l� hai phần đầu.
Phật được gặp c� hai loại :
a) Phật đầu ti�n.�������� b) Phật sau.�
Phật đầu ti�n c� 6 mục :�
1) Danh hiệu.� 2) Kiếp.�
3) Nước.� 5) Thọ trụ.�
4) Thuyết ph�p.� 6) Niết b�n.�
�Chư Phật c�ng danh hiệu l� Uy �m vương� : n�u bật c�i �m thanh thuyết kinh Ph�p Hoa l� thứ t�n qu� thắng trội như vua, c� uy thế lớn c� thể khiến ch�ng sinh được lợi lạc lớn. Tức l� điều m� Thường Bất Khinh chứng đắc l�c l�m chung. Đ� l� kinh Ph�p Hoa n�y lợi �ch to lớn.
*
-Kinh văn : �Vị Uy �m Vương Như Lai đầu ti�n������� tới��� �c� thế lực to lớn�.�
T�n rằng : dưới l� n�i r� nh�n tướng thuận nghịch đối với người năng h�nh.�
Trong đ� c� 8 phần :�
1) Kẻ �c tăng thế.�
2) Thiện sĩ th�m chăm.�
3) Bị lời x�c phạm, c� thể nhẫn nhịn.�
4) Th�n bị x�m hại, c� thể chịu được.�
5) Tiếng l�nh đ� nổi.�
6) Thắng quả b�n sinh.�
7) Kẻ �c theo sự gi�o h�a.�
8) Thiện sĩ tăng đạo.�
Đ�y tức l� phần đầu.
*
-Kinh văn : �B�y giờ c� một���� tới��� �v� sẽ th�nh Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� phần hai : Thiện sĩ th�m chăm. C� ba mục :�
1) N�u danh.�
2) Giải th�ch danh.�
3) N�u r� về hạnh.�
Đ� l� đoạn từ �Vị tỳ kheo n�y� trở xuống.�
�Bồ t�t tỳ kheo� : n�u r� đ�y l� Bồ t�t chứ chẳng phải chỉ l� tỳ kheo, nếu l� tỳ kheo m� chẳng phải l� Bồ t�t th� chẳng phải l� hạnh n�y, v� đầu ti�n th� chẳng đ�ng tr�ch, nhưng cuối c�ng th� phạm giới.�
�T�i rất k�nh c�c ng�i, chẳng d�m khinh mạn� : v� c�c ng�i đều c� Phật bản t�nh, l� trụ chủng t�nh. N�n đ�y l� k�nh b�o th�n Như Lai tạng.�
�Đều tu h�nh đạo Bồ t�t sẽ được th�nh Phật� : c� nghĩa l� người c� chủng t�nh, nếu khởi tập t�nh, ph�t t�m tu h�nh, ắt được th�nh Phật. Th�m nữa, v� y v�o ph�p th�n Như lai tạng m� hết thảy đều c�, n�n t�i rất k�nh trọng c�c ng�i. Nếu tu h�nh đạo Bồ t�t, t�i tu tập b�o th�n Như lai tạng, th� sẽ được th�nh Phật.
Kinh V� �y Đức Nữ n�i rằng : Bồ t�t v� độ cho c�c ch�ng sinh ki�u mạn s�n n�o, khiến họ được khởi t�m hồi hướng, hơn nữa để ph�t triển th�m c�i gốc c�c thiện căn của ch�ng sinh, cho n�n Bồ t�t đ� lễ c�c ch�ng sinh.
-Hỏi : vị Bồ t�t tỳ kheo n�u hễ gặp bốn ch�ng thỉ việc đầu ti�n l� lễ. Lễ cả tỳ kheo ni v� bạch y (chỉ người tại gia), như thế chẳng phạm (giới luật) ư ?
Đ�p : Bồ t�t tỳ kheo chẳng l�m lễ đ�, lễ th� c� phạm. Nay l�m lễ đ�, sở dĩ chẳng phạm l� v� Bồ t�t đối với T�nh tội ắt tr� (giới) luật, nhưng đối với Gi� tội th� c� phạm, v� để khuyến kh�ch việc l�m lợi cho đại ch�ng. Nếu chỉ l� tỳ kheo chẳng phải l� Bồ t�t m� lễ th� c� phạm, chẳng lễ th� kh�ng phạm. Th�m nữa, nếu lễ bốn ch�ng th� chẳng phạm, nếu chỉ lễ ri�ng một (ch�ng) th� sẽ khiếm khuyết.�
Lại nữa, (đ� l�) k�nh Phật t�nh chứ chẳng phải l� lễ th�n x�c. Cho n�n đ� chẳng chuy�n đọc tụng, cũng chẳng chuy�n lễ b�i, lu�n cả hai sự đ�.�
Tỳ kheo mới học lễ ch�n Duy Ma l� v� chưa biết, v� chẳng phải l� hạng cựu học. Nhưng c� người giải th�ch rằng : tỳ kheo n�y chẳng thực h�nh việc đọc tụng m� chỉ lễ b�i. Nếu thế th� lẽ ra phải n�i rằng : chẳng đọc tụng kinh, chứ cần g� phải d�ng chữ �Chuy�n� nữa. Cho n�n biết rằng : �chẳng chuy�n đọc tụng, cũng kh�ng chỉ thực h�nh việc lễ b�i�. Đ� ch�nh l� � trong n�y.
*
-Kinh văn : �Trong bốn ch�ng���� tới��� �ng�i sẽ th�nh Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba : bị lời x�c phạm m� nhẫn nhịn được. C� hai mục :�
1) Bị lời x�c phạm.�
2) C� thể nhẫn nhịn được.
*
-Kinh văn : �L�c n�i lời n�y���� tới�� �l� Thường Bất Khinh��
T�n rằng : đ�y l� phần thứ tư : �th�n bị x�m hại c� thể chịu đựng được� v� phần thứ năm �tiếng l�nh đ� nổi�.�
Tr�n đ�y ch�nh l� Tứ thập t�m vị.
*
-Kinh văn : �Tỳ kheo n�y���� tới��� �kinh Ph�p Hoa n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ s�u �thắng quả b�n sinh�, c� ba � :�
1) Nghe ph�p, c� thể thụ tr�.�
2) S�u căn thanh tịnh.�
3) Tăng thọ, thuyết ph�p.�
Nếu Thường Bất Khinh chẳng giở đọc kinh Ph�p Hoa trong thời Tượng ph�p từ trước, th� h� c� thể v�o l�c l�m chung nghe xong liền thụ tr� ngay được ?� Nếu trước chẳng tu nh�n, th� quả l�m sao m� sinh ra được ? Trước kia lễ b�i l� Tứ thập t�m vị. Nghe ph�p căn tịnh l� Tứ thiện căn vị. V� tăng thọ mệnh n�n được �sức đại thiện tịch�, dần th�nh L� qu�n v� qu�n ch�n l�.�
*
-Kinh văn : �Bấy giờ, tăng thượng mạn���� tới��� �Tam Miệu Tam Bồ đề�.�
T�n rằng : đ�y l� phần bảy �kẻ �c theo sự gi�o h�a�. C� hai mục :�
1) Kẻ �c theo sự gi�o h�a.�
2) Số được gi�o h�a trở th�nh nhiều.�
�Đại thần th�ng lực� : (khiến) tăng thọ, căn tịnh.
�Nhạo thuyết biện lực� : (khiến) nhớ kệ, thuyết ph�p.�
�Đại thiện tịch lực� : (khiến) dần dần th�nh đế qu�n, nghe ph�p hiểu l�.
*
-Kinh văn : �Sau khi mệnh chung���� tới��� �t�m kh�ng sợ g�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ t�m : (n�i về) thiện sĩ tăng đạo. C� 5 phần, văn n�y c� 4 :�
1) Gặp Phật thuyết ph�p.�
2) Gặp Phật tr� tụng.�
Hai thứ n�y tại ph�m Tứ thập t�m vị.�
Do như vậy m� :
3) Được s�u căn thường tịnh, liền nhập Sơ địa.�
4) Trừ được năm điều sợ h�i, đạt được bốn v� �y.�
Cho n�n biết l� thường được s�u căn thanh tịnh, nhập trong Sơ địa.
Bồ t�t lẽ ra phải trụ ở trong v�ng sinh tử để h�a độ ch�ng sinh. Người thường gặp Phật th� chưa nhập Thập địa. Nếu chẳng gặp chư Phật th� như thuyền n�t r�, tự m�nh chẳng thể độ, l�m sao m� c� thể độ cho người, như đem ch�t nước n�ng đổ xuống ao băng lớn, ban đầu dẫu c� l�m tan một �t, nhưng sau đ� lại đ�ng băng. Người chưa l�a được phiền n�o lại chẳng gặp Phật, m� l�m việc lợi sinh th� cũng như thế.�
Kinh Hoa Nghi�m trong phần thuyết về Thập địa n�i : �Bồ t�t được Hoan hỉ địa, th� l�a xa mọi sự sợ h�i liền. Đ� l� nỗi sợ chẳng sống, sợ tiếng xấu, sợ chết, sợ sa v�o đường �c, sợ uy đức đại ch�ng. V� sao vậy ?�
V� Bồ t�t đ� l�a ng� tướng, cho n�n ngay đến th�n c�n chẳng tham, huống hồ l� c�c vật dụng. Cho n�n Bồ t�t kh�ng c� nỗi sợ chẳng sống.�
T�m chẳng hy vọng được cung k�nh c�ng d�ng, ta phải c�ng d�ng hết thảy ch�ng sinh, cung cấp cho họ những thứ m� họ cần, cho n�n Bồ t�t kh�ng sợ tiếng xấu.�
V� l�a xa ng� kiến, kh�ng c� ng� tướng, n�n kh�ng c� nỗi sợ chết.�
Lại nghĩ như vầy : nếu ta chết rồi, l�c t�i sinh ắt sẽ tr�ng thấy chư Phật, Bồ t�t, cho n�n kh�ng c� nỗi sợ bị sa v�o đường �c.�
Ch� nguyện của ta kh�ng ai bằng được, huống chi l� c� sự trội hơn ! Cho n�n kh�ng c� nỗi sợ uy đức đại ch�ng�.�
Nếu theo c�ch giải th�ch của luận, th� V� �y c� hai loại :�
1) V� sở �y của Bồ t�t.�
2) V� sở �y của Phật.�
V� sở �y của Phật tức l� Ch�nh đẳng gi�c. Ở đ�y l� V� sở �y của Bồ t�t, c� 4 thứ :�
1/- V� ch�ng sinh m� thuyết ph�p, V� sở �y (kh�ng sợ g� hết) v� mọi điều đ� được nghe đều c� thể thụ tr�, v� được c�c Đ� la ni, cho n�n thường nhớ chẳng qu�n.�
Ba thứ sau đ�y gọi l� Thuyết ph�p giữa đại ch�ng V� sở �y :
2/- V� biết Dục, Giải, Nh�n duy�n, c�c căn lợi độn của hết thảy ch�ng sinh, cho n�n t�y theo sự hưởng ứng của họ m� thuyết ph�p cho họ.�
3/- Chẳng thấy thập phương c� ai đến hỏi vặn m� khiến ta chẳng thể giải đ�p được như ph�p, v� chẳng thấy ch�t tướng trạng n�o như vậy.�
4/- Hết thảy ch�ng sinh th�nh thụ, vấn nạn th� đều t�y � như ph�p kh�o biết ph� dứt mọi điều nghi ngờ.�
L�a năm thứ sợ h�i n�i tr�n, đạt được bốn thứ v� �y n�y th� nhập Sơ địa. Sau n�y nhập B�t địa rồi th� mới l�a được Bố nh�n (nguy�n nh�n của sự sợ h�i).
*
-Kinh văn : �Đắc Đại Thế���� tới��� �sẽ được th�nh Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ năm : duy�n tu đạo m�n, nhập chư địa rồi, sau đ� c�ng được gặp Phật, c�ng thuyết kinh điển n�y.
*
-Kinh văn : �Đắc Đại Thế���� tới��� �Tam Miệu Tam Bồ đề�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ ba : kết hội kim cổ để chỉ mọi người tướng thuận nghịch. Chia l�m hai phần :�
�Phần đầu : hội Bất Khinh.�
�Phần sau : hội bốn ch�ng.�
Đ�y l� phần đầu, c� hai mục :�
- Đầu l� hội th�n.
- Sau l� hội ph�p.
*
-Kinh văn : �Đắc Đại Thế���� tới��� �đ� l� người chẳng tho�i chuyển�.�
T�n rằng : đ�y l� hội bốn ch�ng, c� ba phần :�
�Đầu ti�n l� hội l�c xưa h�nh �c hạnh chịu quả b�o (Sơ h�nh �c hạnh quả).�
�Thứ hai l� hội quả của người nữa chừng mới theo sự gi�o h�a của Phật (Trung đồ t�ng h�a quả).�
�Cuối c�ng l� hội c�c ch�ng xưa nay.�
-Hỏi : Thanh văn Thiện Hiện vẫn c�n đang trụ ở hạnh V� tr�nh. Vốn phải gi�p đỡ ch�ng sinh v� l�m lợi �ch cho họ, cớ sao Bồ t�t lại thụ k� gượng �p cho tứ ch�ng, khiến họ đ�nh chửi �ng ta chuốc lấy tội b�o n�y ?�
Đ�p : Bồ t�t địa n�i : Bồ t�t thường lấy sự vui được y�n ổn để gi�o h�a ch�ng sinh. Nếu chẳng phải l� sự vui được y�n ổn th� cũng biết được đ�ng như thực, rồi t�y lực m� phương tiện gi�o h�a khiến họ đoạn trừ. Nếu l�c đầu khổ m� sau được y�n ổn, họ tuy ưu n�o nhưng rốt cuộc cũng được lợi �ch. Đ� l� Bồ t�t y v�o phương tiện thiện xảo.�
-Hỏi : nếu l�c đầu tuy vui m� sau chẳng y�n, họ d� chịu ưu khổ nhưng chẳng muốn theo, th� phải d�ng lực phương tiện để gi�p họ đoạn trừ. V� sao vậy ?�
Đ�p : v� sau n�y ắt sẽ vui. Nay Bất Khinh quan s�t thấy l�c đầu tuy khổ, nhưng sau n�y trở lại h�a đạo sẽ khiến họ nhập đạo. Giống như vị đại lương y quan s�t người ốm nặng, trước hết phải l�m cho bệnh của người đ� ph�t ra rồi sau mới cho thuốc để chữa khỏi. Lại giống như người đ�nh c� giỏi, kh�o l�o khiến c� ở dưới suối xuất hiện.Cũng giống như người thợ săn giỏi, kh�o l�o khiến gấu beo xuất hiện. Nếu biết s�n l� c�i nh�n c� �ch, th� khiến kẻ đ� nổi s�n l�n, để rồi độ cho họ. Nếu biết tham l� c�i nh�n c� �ch th�, khiến họ nổi tham l�n, để rồi độ cho họ. Cũng như cảm h�a d�m nữ, để ả mặc sức bừa b�i rồi sau đ� mới độ cho ả.�
Nhị thừa th� chẳng thể l�m nổi, cho n�n trụ ở V� tr�nh, hiện tuy trừ được Tranh, nhưng chẳng thể gi�p người kh�c rốt r�o trừ bỏ được mọi sự tranh cạnh. Bồ t�t tự m�nh chứng được V� tr�nh ch�n như, rồi gi�p người kh�c trừ được gốc rễ của mọi sự tranh cạnh, rốt r�o khiến họ cũng chứng được ch�n l� v� tr�nh n�y. Cho n�n, thoạt đầu tuy khởi Tr�nh, nhưng sau lại khiến diệt Tr�nh. Đ� l� �h�nh Đại v� tr�nh� chẳng giống với �hiện Tiểu v� tr�nh� của nhị thừa. Cho n�n kh�ng hề g�.
*
-Kinh văn : �Đắc Đại Thế���� tới��� �sao ch�p kinh n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ tư : kết luận khuy�n mọi người trừ nghịch hạnh, tu thuận hạnh.�
C� hai phần :�
- Phần đầu : lợi �ch kinh n�y lớn.�
- Phần sau : khuy�n lưu th�ng kinh n�y.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �ch�ng được th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� 19 tụng rưỡi, tụng về ba đoạn cuối, chia l�m ba phần :�
1. Phần đầu : gồm 10 tụng, tụng về tướng thuận nghịch đối với người thuyết kinh.�
2. Phần hai : gồm 3 tụng rưỡi, kết hội cổ kim để chỉ cho mọi người tướng thuận nghịch.�
3. Phần cuối : gồm 6 tụng, kết luận khuy�n mọi người trừ nghịch h�nh thuận.�
Đ�y l� phần đầu, c� hai mục :�
+ 1 tụng rưỡi đầu : được gặp Phật.�
+ 8 tụng rưỡi sau : h�nh thuận nghịch.�
Trong h�nh thuận nghịch lại chia l�m năm :�
- 3 tụng đầu : kẻ �c tăng thế, thiện sĩ th�m chăm.�
- 1 tụng sau : bị lời x�c phạm vẫn nhẫn nhịn được, th�n bị x�m hại vẫn chịu đựng được.�
- 2 tụng sau : thắng quả b�n sinh.�
- 1 tụng sau : kẻ �c thuận theo sự gi�o h�a.�
- 1 tụng rưỡi cuối : thiện sĩ tăng đạo.�
Chẳng tụng về mục �tiếng l�nh đ� nổi�.�
�Tội hết rồi� : c� nghĩa l� c�c nạn bị �c mạ (chửi rũa độc địa), bị gia hại (l�m hại) chuyển từ nặng th�nh nhẹ, v� l� tội nghiệp đời trước.
*

-Kinh văn : �L�c đ� Thường Bất Khinh���� tới��� �đ� l� người nghe ph�p�.�
T�n rằng : đ�y l� kết hội cổ kim.�
Chia l�m hai mục :�
- Nửa tụng đầu : hội th�n.�
- 3 tụng sau : hội ch�ng.
*
-Kinh văn : �Ta ở trong đời trước���� tới��� �ch�ng được th�nh Phật đạo�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận, khuy�n mọi người bỏ nghịch hạnh, tu thuận hạnh.�
C� bốn mục :�
- 2 tụng đầu : những người trước đ�y đ� được gi�o h�a.�
- 1 tụng sau : kinh n�y kh� được nghe.�
- 1 tụng sau : kinh n�y hiếm khi thuyết.�
- 2 tụng cuối : khuy�n chớ sinh nghi.
�

***�

PHẨM THẦN LỰC NHƯ LAI

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�
I. N�I R� DỤNG �.�
C� ba � :
1. Trong ba lưu th�ng, t�m phẩm dưới đ�y l� Ph� thụ lưu th�ng : thị tướng ph� ch�c, thụ mệnh lưu h�nh kinh n�y. Hai phẩm Thần Lực, Ch�c Lụy ph� ch�c cho việc lưu h�nh kinh n�y. S�u phẩm kia l� thụ mệnh lưu th�ng. Ph� ch�c c� hai phần :�
1) H�a ph�p thần th�ng khiến tin lời ph� ch�c.�
2) Tay xoa đỉnh đầu khiến thi h�nh lời ph� ch�c.�
Nay đ�y tức l� phần đầu. Phật ph� ch�c cho họ, sợ họ chẳng tin tưởng, cho n�n đ� h�a ph�p thần th�ng ph�ng quang v.v� để thị hiện, để khiến cho họ biết Thế t�n c� ph�p đại thần th�ng từ l�u chẳng hề vọng ngữ, n�i ra lời ch�n thực, khiến họ sinh t�n giải rồi mới n�i lời ph� ch�c. Cho n�n mới c� phẩm n�y.�
2. Theo trong khoa thứ hai, 1 phẩm đầu ti�n ở phần tr�n gọi l� Tự phần, thứ đến 19 phẩm l� Ch�nh t�ng, 8 phẩm dưới l� Lưu th�ng phần. Hai phẩm Thần Lực, Ch�c Lụy khuy�n tin ph� thụ, 6 phẩm cuối l� v�ng mệnh lưu th�ng, thế giống như trước, đ�y kh�ng thuật nữa.�
3. Luận n�i rằng : tu h�nh lực c� bảy loại, th� loại thứ hai l� Thuyết lực, c� ba loại ph�p m�n được thị hiện trong phẩm Thần Lực. Phẩm n�y n�i r� Phật Thế t�n c� thần lực n�y cho n�n c� thể thuyết ph�p đều thật chẳng dối để khuy�n bảo ch�ng sinh. Cho n�n mới c� phẩm n�y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
Ph�n th�n, Năng tịch đều gọi l� �Như Lai�.�
Diệu dụng v� phương th� gọi l� �Thần�.�
Uy thế c� thể ph� trừ được th� gọi l� �Lực�.�
Phẩm n�y thuyết minh rộng về thần lực của Như Lai, c�c ph�n th�n Phật đều thị hiện diệu dụng kh�ng g� s�nh nổi, c� uy thế c� thể đả ph� được t� kiến bất t�n để khuyến ch�ng sinh sinh t�n, cho n�n gọi l� phẩm �Thần Lực Như Lai�.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : Bồ t�t dũng xuất l� những vị đ� từng được Phật gi�o h�a, (Phật) cần g� phải hiện thần th�ng để khiến sinh t�n ?
Đ�p : Bồ t�t dũng xuất từ l�u đ� tin tưởng, chẳng cần Phật phải hiện thần th�ng, nhưng khuyến ph�t (kẻ) sơ cơ th� phải hiện thần lực. Th�m nữa, t�n t�m c� n�ng c� s�u, ph� ch�c c� nặng c� nhẹ. Nếu chẳng hiện thần th�ng để ph� ch�c th� e rằng sự ph� ch�c c�n nhẹ. Nếu chẳng khiến tin tưởng s�u sắc th� t�n t�m ấy c�n n�ng, họ sẽ hy vọng l� ph�p sẽ dễ tu h�nh, cho n�n phải hiện thần lực.
-Hỏi : v� sao kinh n�y ph� ch�c phải hiện thần lực, c�n c�c kinh kh�c th� ph� ch�c kh�ng c� sự kiện n�y ?�
Đ�p : v� kinh n�y b� mật hội nhị quy t�ng, c�n c�c kinh kh�c chẳng thế, n�n phải hiện thần lực.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ ng�n thế giới���� tới��� �m� c�ng d�ng ng�i�.�
T�n rằng : to�n văn phẩm n�y được chia l�m hai phần :�
1) Phần đầu : Dũng Xuất thỉnh.�
2) Phần sau : Như Lai ph� ch�c.�
Đ�y l� phần đầu. C� hai : đầu ti�n n�n l�n, sau đ� giải th�ch.�
Chẳng những muốn để tế độ người kh�c m� c�n muốn tự tu h�nh, cho n�n thỉnh (Phật) h�y thuyết cho. Nếu chẳng thế m� cũng n�i, th� sẽ l� v� dụng.�
�Ch�n� : c� nghĩa l� ch�n thực.�
�Tịnh� : c� nghĩa l� l�a nhiễm.�
�Đại ph�p� : chỉ nhất thừa.�
�Th�n cung, Ngữ diễn, Thuật t�m�: d�ng cả ba (nghiệp thanh tịnh) m� thỉnh (Phật).
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �hiện đại thần lực�.�
T�n rằng : đ�y l� phần sau : �Như Lai ph� ch�c�.
C� hai phần : đầu l� trường h�ng, sau l� kệ tụng. Trong trường h�ng c� hai phần :�
�Phần đầu : hiện thần lực.�
�Phần hai : n�i lời ph� ch�c.�
Văn phần đầu c� bảy đoạn :�
1) N�u l�n việc hiện thần lực,�
2) L� lưỡi, ph�ng quang.�
3) Đằng hắng, b�ng ng�n tay.�
4) Đất đều chấn động.�
5) Họ thấy, qui y.�
6) Gh�p lọng th�nh m�n.�
7) Thế giới th�ng l�m một.�
Đ�y l� đoạn đầu.
N�i qua Phật� hiện thần lực l� v� ba nghĩa :�
+ Một l� để n�u r� thắng đức của kinh n�y, đặng khuyến kh�ch việc lưu th�ng kinh n�y. Đ� l� đoạn văn trường h�ng từ �Phật bảo Bồ t�t thượng hạnh v.v�� trở xuống.�
+ Hai l� để l�m vui l�ng ch�ng sinh khiến họ sinh t�n. Đ� l� 1 tụng đầu.�
+ Ba l� thấy c�c Bồ t�t ph�t nguyện lưu th�ng, thuận t�m chư Phật, cho n�n (Phật) hiện thần lực. Đ� l� tụng thứ tư.
*
-Kinh văn : �Th� lưỡi d�i rộng���� tới��� �ph�ng v� lượng quang�.�
T�n rằng : dưới đoạn thứ hai : �Th� lưỡi, ph�ng quang�. C� ba mục :�
1. Th�ch Ca th� lưỡi ph�ng quang.�
2. Ph�n th�n (Phật) th� lưỡi ph�ng quang.�
3. Thuyết minh thời tiết.�
Cổ đức tương truyền (Phật) c� bảy thần lực :�
1) Th� lưỡi.�
2) Ph�ng quang.�
3) Đằng hắng.�
4) B�ng ng�n tay.�
5) Động đất.�
6) Gh�p lọng.�
7) Biến độ (biến đổi c�i nước).�
Nay th�m thứ 8 nữa l� Thị hiện, tức l� khiến phương kh�c từ xa m� ở đ�y vẫn nh�n thấy, đ� l� Thần cảnh th�ng - đầu ti�n trong s�u th�ng.�
Thầ cảnh th�ng c� hai thứ :�
a) Năng biến.�� b) Năng h�a.�
Năng h�a : l� vốn kh�ng c� m� bỗng nhi�n c�, nhĩa l� h�a th�n, h�a ngữ ,h�a cảnh.�
Năng biến : nghĩa l� chuyển đổi chất cũ, đ�y chỉ 18 biến :�
1) Chấn động : đ� l� đất động s�u c�ch v.v��
2) Rực lửa : tr�n dưới người bốc lửa v.v��
3) Lưu bố : ph�ng quang dần dần chiếu hết nơi n�y nơi kia.�
4) Thị hiện : thị hiện đủ mọi sự vật của c�c nẻo, c�c c�i v.v� ở phương kh�c, khiến ch�ng trong hội từ xa thảy đều nh�n r�.�
5) Chuyển biến : biến đất th�nh v�ng, biến nước th�nh sữa v.v..�
6) Qua lại : tung người qua lại khắp hết mọi chốn, thảy đều kh�ng gặp chướng ngại g�.�
7) Co lại : c� thể co c�i to lại bỏ lọt trong c�i nhỏ.�
8) Duỗi ra : c� thể duỗi c�i nhỏ ra th�nh to. D�ng một hạt cải m� c� thể chứa cả n�i Tu Di, ph�nh một sợi l�ng th�nh chật ph�p giới v.v��
9) Đưa nhiều cảnh tượng v�o trong bản th�n : như c� thể đưa c�c thế giới v�o trong lỗ ch�n l�ng, th�n m�nh v.v��
10) Biến th�nh c�ng lo�i : ứng với từng loại ch�ng sinh m� hiện th�nh h�nh lo�i đ� để thuyết diệu ph�p cho ch�ng, xong việc lại biến mất, khiến ch�ng chẳng biết.�
11) Hiện.�
12) Ẩn : ẩn mất giữa đại ch�ng, rồi lại khiến tự th�n hiển hiện ra.�
13) Sở t�c tự tại : c� nghĩa l� biến chuyển hữu t�nh khiến ch�ng qua lại, c�n bản th�n lẳng lặng m� hết thảy đều được tự tại.�
14) Chế tha thần th�ng : nghĩa l� Phật dần dần lần lượt c� thể chế phục được c�c ph�p thần th�ng của c�c ng�i dưới l� Bồ t�t, th�nh ph�m nhị thừa thể hiện.�
15) Năng th� biện t�i : bố th� Thất biện v� Tứ biện.�
16) Năng th� ức niệm (c� khả năng bố th� cho tr� nhớ) : nếu ai qu�n về ph�p th� c� thể bố th� cho tr� nhớ.�
17) Năng th� an lạc (c� thể bố th� cho sự an lạc) thuyết ph�p cho v.v� gi�p đỡ trừ bỏ những sự hiểm nguy sợ h�i, dịch bệnh, tai họa khiến được c�c sự an lạc.�
18) Ph�ng đại quang minh : c� thể chỉ ph�ng một tia quang minh bỗng chốc chiếu s�ng được v� lượng nước, l�m ra sự lợi lạc lớn.�
�T�m thần lực� ở đ�y :�
- Thần lực thứ nhất �L� lưỡi� : l� biến thứ 8 �Duỗi ra� trong 18 biến.�
- Thần lực thứ hai �Ph�ng quang� : l� biến thứ 18 ph�ng �Đại quang minh� trong 18 biến.�
- Thần lực thứ ba �Đằng hắng� : ở đ�y tức l� năng h�a �Kh�ng m� bỗng c�, cho n�n chẳng phải l� 18 biến.�
- Hoặc ph�p n�y v� Thần lực thứ tư �B�ng ng�n tay� : l� biến thứ 13 �Sở t�c tự tại�.�
- Thần lực thứ năm �Động đất� : l� biến thứ 1 �Chấn động�.�
- Thần lực thứ s�u �Khiến phương kh�c thấy� : đ�y l� biến thứ 4 �Thị hiện�.�
- Thần lực thứ bảy �Gh�p lọng� : l� biến thứ 7 �Co lại�.�
- Thần lực thứ t�m �Th�ng l�m một c�i� : đ� l� biến thứ 5 �Chuyển biến�, biến nhiều th�nh một, biến uế th�nh tịnh.
Ở đ�y, luận n�i rằng :
��Phật l� lưỡi� : l� để khiến ch�ng sinh nhớ lại, tin điều Phật thuyết. Như Phật v�o th�nh Ba La khất thực, chẳng được. Sau ra khỏi th�nh rồi gặp một c� g�i bố th� cho Phật cơm thiu canh cặn, Phật thụ k� cho quả b�o sau n�y. Bấy giờ c� vị B� la m�n rất kh�ng tin, Phật b�n th� lưỡi cho vị đ� xem, khiến vị đ� tin điều thụ k� của Phật sẽ chẳng sai ngoa. Lưỡi th� chạm tới mũi, c�n chẳng vọng ngữ, huống hồ l� lại che k�n mặt. Giảng rộng ra th� như kinh đ� n�i.�
�Tới c�i trời Phạm thế� : v� c� lời biểu đạt. V� tr�n cao hơn nữa th� kh�ng d�ng lời để diễn đạt, n�n chẳng tới tr�n.�
�Ph�ng quang� : l� để thức tỉnh những ai c� duy�n. để ph� si �m.�
�Mỗi một lỗ ch�n l�ng� : biểu hiện kinh n�y c� đầy đủ từ bi, nhất thừa b�nh đẳng.�
�V� số quang� : v� đủ mu�n đức.�
�Khắp mười phương� : nghĩa l� che chở hết thảy.�
V� Phật Đa Bảo đ� chứng kinh rồi, n�n chẳng thị hiện thần th�ng, chỉ c� h�a Phật thị hiện.
*
-Kinh văn : �Th�ch Ca���� tới��� �thu tướng lưỡi lại�.�
T�n rằng : đ�y l� thuyết minh về thời tiết (tức thời gian).�
Kẻ ngu v� t�m m� cho l� thời gian ngắn. Người tr� hiểu r� thực t�nh thấy đủ trăm ng�n năm (Phật) chuyển đổi t�m họ, khiến họ chẳng cảm thấy. Th�m nữa lợi lạc của b�o (Phật) h�a (Phật) c� sự kh�c nhau, kiến giải của th�nh ph�m cũng c� sự ph�n biệt.�
Lại nữa, Phật hiện thần lực thực ra l� trăm ng�n năm, nhưng thần lực của Phật khiến ch�ng sinh chẳng cảm thấy. Song r�t ngắn lại, chẳng k�o d�i thời gian ra, đ� l� định luận, cho n�n chỉ n�i l� Thế t�n t�m mươi tuổi nhập diệt.�
Lại nữa, những điều th�nh ph�m được nghe tuy giống nhau, nhưng thời gian chứng đạo được gi�c ngộ ho�n to�n kh�c nhau, (như vậy) cũng chẳng tr�i ngược nhau.
*
-Kinh văn : �Nhất thời đằng hắng���� tới��� �đất đều chấn động s�u c�ch�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ ba : �Đằng hắng, b�ng ng�n tay� v� đoạn thứ tư : �Động đất�.�
�Đằng hắng� : l� để thuyết kệ cho m� nghe, đ� nghe tiếng rồi th� như thực m� tu h�nh, chẳng ph�ng dật nữa.�
Luận n�i rằng : �b�ng ng�n tay� l� để khiến cho gi�c ngộ, khiến cho tu h�nh, gi�c ngộ rồi th� tinh tiến tu h�nh.�
�Động đất� : l� để nhắc nhở đ�n đốc những kẻ chưa ph�t t�m ở mười phương h�y ph�t t�m.�
* Chữ [謦] đọc l� Kh�nh. S�ch Ngọc Thi�n n�i : nghĩa chữ Kh�nh giống chữ Kh�i [咳], c� nghĩa l� �ra tiếng� (để khiến người kh�c ch� �). Chữ [欬] đọc l� Kh�i, c�n viết l� [咳]. Ngọc Thi�n giải th�ch l� �Hơi ngược� (nghịch kh�). Hai chữ �Kh�nh kh�i� c� nghĩa l� đằng hắng, dặng hắng.
*
-Kinh văn : �Ch�ng sinh trong đ󔠠� tới��� �M�u Ni Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ năm : �họ thấy rồi th� quy y�, c� ba � :�
1) Nh�n thấy rồi sinh ra ưa th�ch.�
2) Tiếng trong kh�ng trung chỉ gi�o.�
3) Theo lời m� k�nh lễ.
*
-Kinh văn : �Đem đủ mọi thứ hương hoa���� tới��� �như một c�i Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ s�u n�i về �gh�p lọng th�nh m�n� v� đoạn thứ bảy n�i về �thế giới th�ng l�m một�. Đầu l� t�n hoa, sau l� th�nh m�n.�
�T�n hoa� : c� nghĩa l� nghe kinh Ph�p Hoa.
�Gh�p lại th�nh lọng� :nghĩa l� v� ba thừa đầu ti�n kh�c nhau, cuối c�ng th�nh một, che cho hết thảy ch�ng sinh ở thế giới n�y.�
�Thế giới th�ng l�m một� : Tr� t�m kh�ng g� ngăn ngại, Tịnh độ chẳng g� kh�c nhau, v� chỉ c� một thừa, kh�ng c� thừa n�o nữa.�
Tr�n biểu hiện thần lực 8 loại kh�c nhau, luận chỉ giải th�ch nghĩa của 3 loại : l� lưỡi, b�ng ng�n tay, đằng hắng. C�c kinh kh�c c� 5 loại, chẳng phải thắng nghĩa, n�n chẳng giải th�ch. C�n 3 loại tr�n phần nhiều c�c kinh kh�c cũng kh�ng theo thắng nghĩa m� giải th�ch. Th�m nữa v� 3 loại n�y ch�nh thức d�ng để ph� ch�c, bởi vậy giải th�ch ri�ng. C�c thần th�ng kh�c chẳng phải l� ch�nh, cho n�n chẳng thuyết.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �tu h�nh như thuyết�.�
T�n rằng : dưới l� lời ph� ch�c. C� năm phần. Trong n�y c� bốn :�
1) Kết luận : thần lực n�i tr�n v� lượng kh� lường.�
2) Để dặn d� ph� th�c, thuyết về c�ng đức kh�n c�ng.�
3) N�u bật bốn loại đều do kinh n�y thuyết :�
�a. Đạo quyền thực.�
�b. Lực thần th�ng.�
�c. L� Phật c�n cất giấu.�
�d. Tr� tuệ th�m sự.�
4) Kết th�nh khuyến thụ.
*
-Kinh văn : �Đất nước sở tại���� tới��� �m� b�t Niết b�n�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ năm : �khuy�n t�y hỉ c�ng d�ng�. Đầu ti�n n�u ra, sau đ� giải th�ch.�
Giải th�ch do bốn nghĩa cho n�n phải c�ng d�ng, v� ph�p th�n diệu l� đầy đủ trong n�y. Chốn chứa đạo th� gọi l� đạo tr�ng ; chốn th�nh đạo, chốn đắc Bồ đề, chốn thuyết ph�p, chốn Niết b�n, gọi chung l� đạo tr�ng. Ba nghĩa dưới sẽ giải th�ch ri�ng.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Thế t�n���� tới��� �hiện v� lượng thần lực�.�
T�n rằng : đ�y l� 16 tụng, chia l�m hai phần :�
- 4 tụng đầu : tụng thần lực.�
- 12 tụng sau : tụng ph� ch�c.�
Đ�y l� phần đầu, c� ba mục :�
+ 1 tụng : n�u � nghĩa của việc hiện thần lực..�
+ 2 tụng : năm thần lực.�
+ 1 tụng : thuận Phật t�m.
*
-Kinh văn : �Để giao ph� kinh n�y���� tới��� �chẳng thể được bờ bến�.�
T�n rằng : dưới l� 12 tụng, tụng về ph� ch�c, trong đ� chia l�m ba :�
a) 2� tụng : n�u bật c�ng đức v� c�ng.�
b) 8 tụng rưỡi : t�n th�n ri�ng.�
c) 1 tụng rưỡi cuối : kết luận khuyến kh�ch (tu h�nh).

Đ�y l� phần đầu : t�n th�n ph�c quả của người tr� kinh để khuyến kh�ch mọi người.
*
-Kinh văn : �Người tr� được kinh n�y���� tới��� �rốt r�o trụ nhất thừa�.�
T�n rằng : đ�y l� t�n th�n ri�ng biệt, c� năm mục :�
1) Một tụng rưỡi : thấy Phật.�
2) Hai tụng : hoan hỉ.�
3) Một tụng : đắc ph�p.�
4) Một tụng rưỡi : năng thuyết.�
5) Hai tụng rưỡi : năng �ch.�
Trong mục năng thuyết th� �c�c ph�p nghĩa� l� :
- Nghĩa v� ngại.
- Ph�p (danh tự) v� ngại.
- Từ (ng�n từ) v� ngại.�
- Nhạo thuyết biện t�i v� ngại.�
Bốn v� ngại n�y đầy đủ, �như gi� v� ngại�.
*
-Kinh văn : �Bởi vậy người c� tr픠�� tới��� �quyết định kh�ng c� nghi�.�
T�n rằng : dưới l� kết luận khuyến kh�ch (tu h�nh).
***�

PHẨM CH�C LŨY

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�
I. N�I R� DỤNG �.
C� ba � :
1. Căn cứ v�o thứ tự kinh phẩm, giờ đ�y ph� ch�c c� hai :�
- Tr�n kia l� thần lực l� khiến tin lời ph� ch�c.
- Đ�y l� xoa đỉnh đầu, khiến thực h�nh lời ph� ch�c.�
Cho n�n c� phẩm n�y.
2. Căn cứ v�o bản luận, th� phẩm n�y được thuyết sau phẩm Phổ Hiền. Cho n�n luận n�i rằng : lực hộ ph�p l� chỉ những điều m� phẩm Phổ Hiền v� phẩm sau đ� thị hiện. Đ�y d�ng tay xoa đỉnh đầu, Phật tự m�nh hộ ph�p, khiến họ lưu h�nh. Cho n�n c� phẩm n�y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
�Ch�c� : nghĩa l� ph� th�c.�
�Lũy� : nghĩa l� tr�ng điệp, hai ba lần ph� th�c khiến họ hộ tr�, cho n�n gọi l� �phẩm Ch�c Lũy�.
�Th�c� : nghĩa như� Ch�c. �Ph� : cũng nghĩa như Ch�c.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : đ�y l� một tay xoa đầu c�c Bồ t�t, hay l� c�c Bồ t�t mỗi người (được) một tay xoa ?
Đ�p : d�ng một tay xoa c�ng một l�c, v� thần lực (của Phật) lớn. Mỗi người (được) một tay xoa, v� diệu dụng đều khắp. Song c�c Bồ t�t ai nấy chỉ thấy c� một m�nh m�nh được xoa, do đ� th�m t�m nghe theo lời m� lĩnh thụ.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Th�ch Ca���� tới��� �khiến mọi người được th�m �ch lợi rộng khắp�.�
T�n rằng : to�n văn phẩm n�y chia l�m bốn phần :�
1. Như Lai ph� ch�c.�
2. Bồ t�t k�nh thụ.�
3. Khiến th�p quay về.�
4. C�c ch�ng đều hoan hỉ.�
Trong phần đầu lại c� ba phần :�
a) Phần đầu ba nghiệp gia tr� ph� ch�c, khiến lưu h�nh kinh n�y.�
b) Phần hai l� đoạn từ �Nếu c� ch�ng sinh chẳng t�n thụ� trở xuống : nếu chẳng t�n thụ kinh n�y, th� khiến lưu h�nh kinh kh�c.�
c) Phần ba l� đoạn từ �nếu c�c ngươi c� thể được như vậy� trở xuống : kết luận th�nh � khuyến kh�ch �để b�o ơn Phật�.�
Văn phần đầu n�y c� ba đoạn :�
1) (Phật) lấy tay xoa đỉnh đầu m� ph� ch�c khiến lưu th�ng truyền b� kinh n�y, l�m lợi �ch một c�ch rộng r�i.�
2) Lại xoa đầu ph� ch�c, khiến thụ tr�, khiến khắp cả đều nghe biết.
3) Giải th�ch l� do tại sao m� khuyến kh�ch diễn thuyết (kinh n�y).�
Hai đoạn đầu l� d�ng th�n ngữ để gia tr�, một đoạn cuối c�ng l� d�ng � nghiệp m� gia tr�.�
Đ�y l� đoạn đầu.
�D�ng tay phải m� xoa� : để biểu thị sự đại c�t tường.
Ng�i Long Thụ giải th�ch rằng : c�c kinh kh�c chẳng phải l� b� mật, chỉ c� Ph�p Hoa l� b� mật n�i rằng nhị thừa sẽ th�nh Phật. Chỉ c� đại Bồ t�t mới c� thể vận dụng lưu h�nh kinh n�y, giống như bậc đại lương y mới c� thể d�ng độc dược.
*
-Kinh văn : �Xoa ba lần như vậy���� tới��� �khắp cả được nghe biết�.�
T�n rằng : đ�y l� lại xoa đầu ph� ch�c lần nữa, khiến thụ tr�, khiến khắp cả đều nghe biết.�
�Xoa tới ba lần� : để tỏ � ph� ch�c �n cần, khiến thụ tr� ph�p, n�n đều ba lần, v� ph�p truyền đăng ắt phải coi trọng việc ph� ch�c.
*
-Kinh văn : �V� sao như vậy���� tới��� �tr� tuệ tự nhi�n�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch l� do v� sao m� lại khuy�n phải diễn thuyết (kinh n�y).�
� nghiệp gia tr� c� ba :�
1) Hiểu r� ba căn bất thiện của bản th�n m�nh đ� hết, c� thể bố th� tr� tuệ.�
2) Tỏ r� Phật c� thể l�m đại th� chủ, khuy�n h�y t�y thuận chớ c� bủn xỉn.�
3) Dạy bằng ph�p th� h�a độ, khiến được Phật tuệ.
Đ�y l� phần đầu.
V� �từ bi� cho n�n kh�ng s�n, v� ban vui n�n cứu khổ, v� �kh�ng bủn xỉn� cho n�n kh�ng tham. V� �kh�ng sợ h�i� n�n kh�ng hề tiếc ph�p. V� �kh�ng ngu si� n�n thuyết ph�p một c�ch quyết định.�
C� thể dựa v�o ch�ng sinh đạt được �Phật tr� tức Chủng tr�, �Như Lai tr� tức Nhất thiết tr�.
Hai tr� n�y do nhậm vận sự vần xoay kh�ng th�y m� chứng được (V� sư tr�) n�n gọi l� �Tự nhi�n tr�.
�Hoặc l� :�
- Hai loại trước l� tr� hữu vi.�
- Một loại sau l� tr� v� vi, gọi l� �Tự nhi�n tr�.
*
-Kinh văn : �Như Lai l����� tới��� �chớ sinh bủn xỉn�.�
T�n rằng : đ�y l� n�u r� rằng Phật c� thể l�m bậc đại th� chủ, khuy�n h�y t�y thuận chớ c� bủn xỉn.
Th�nh Thực luận n�i : bủn xỉn c� năm loại :�
1 Bủn xỉn về chỗ ở�.� 4. Bủn xỉn về ca ngợi.�
2. Bủn xỉn về gia đ�nh.� 5. Bủn xỉn về ph�p.�
3. Bủn xỉn về bố th�.�
1. Bủn xỉn về chỗ ở.
Đối với trụ xứ của m�nh, nảy ra � nghĩ bủn xỉn, nghĩ rằng một m�nh ta ở đ�y, chẳng cần đến người kh�c, để ta được tự tại. Đ�y c� năm loại :�
1) Đối với c�c tỳ kheo tốt chưa tới, th� chẳng muốn khiến họ tới.�
2) Đối với c�c tỳ kheo tốt khi họ tới rồi, th� giận dỗi chẳng ưa.�
3) Muốn khuyến họ sớm ra đi.�
4) Giấu th� vật của tăng đi, chẳng muốn cho họ.�
5) Đối với c�c th� vật của tăng, sinh ra t�m l� cho đ� l� của m�nh, kể l�m ơn đức.�
Người đ� đối với vật sở hữu cộng đồng m� c�n chẳng th� xả, huống chi l� c�c vật sở hữu của bản th�n. Cho n�n cuối c�ng kh�ng c� phần về sự giải tho�t.
2.Bủn xỉn về gia đ�nh�.�
Đối với những gia đ�nh m� m�nh qua lại, sinh ra tư tưởng bủn xỉn n�i rằng : nh� n�y l� nơi ta thường một m�nh v�o ra, chẳng cần đến người kh�c, nếu c�n c� người kh�c th� phải khiến ta thắng trội nhất. Đ�y cũng c� năm :�
1) Nếu bạch y (chỉ người tại gia) c� chuyện chẳng may th� c�ng lo với họ.�
2) Nếu họ c� sự lợi lạc, th� m�nh c�ng vui với họ.�
3) Mừng người bạch y c� sự gi�u sang thắng trội.�
4) Chặn mất đường của người nhận của bố th�, khiến họ chẳng được bố th�.�
5) Sẽ phải sinh v�o nh� ấy l�m quỷ trong chuồng x� c�ng c�c chốn xấu xa.�
3. Bủn xỉn về bố th�.�
Đối với vật bố th� của người kh�c, nảy ra tư tưởng bủn xỉn nghĩ rằng : khiến ta ở đ�y một m�nh được vật bố th�, người kh�c chẳng được. V� d� c� cho họ, cũng chớ cho hơn phần của ta. Đ�y cũng c� năm :�
1) Thường bị thiếu thốn trong sinh hoạt.�
2) Khiến người bố th� chẳng được l�m ph�c.�
3) Khiến người nhận (bố th�) chẳng được t�i lợi.�
4) Ch� bai n�i xấu người tốt.�
5) T�m thường lo lắng phiền n�o, cho n�n sẽ sinh ở địa ngục.�
Nếu c� được sinh ra ở c�i người, c�i trời cũng chịu cảnh t�ng thiếu.
4. Bủn xỉn về t�n th�n (ca ngợi).�
Sinh ra t�m địa bủn xỉn đối với việc khen ngợi người kh�c, muốn khiến chỉ khen một m�nh ta, đừng khen người kh�c. Nếu khen người kh�c th� cũng đừng khiến hơn ta. Đ�y cũng c� năm :�
1) Nghe khen người kh�c, t�m thường lo lắng x�o động.�
2) Ch� bai n�i xấu người tốt.�
3) Tự cao, khinh rẻ người kh�c.�
4) Thường bị tiếng xấu.�
5) Sẽ kh�ng c� tịnh t�m trong trăm ng�n đời vị lai.
5. Bủn xỉn về ph�p.�
Ở trong ch�nh ph�p sinh ra tư tưởng bủn xỉn, muốn khiến một m�nh ta biết 12 bộ kinh, đừng để người kh�c biết. Giả sử c� để cho người kh�c biết th� cũng đừng để cho người kh�c hơn ta. Th�m nữa, tự m�nh biết nghĩa b� mật m� kh�ng n�i. Lỗi n�y c� bảy thứ :
1) Sinh ra thường bị m� l�a.
2) Thường bị ngu si.
3) Sinh ra trong nhiều sự o�n hận, chẳng được tự tại.
4) Tho�i mất th�nh thai.
5) Chư Phật o�n tặc.
6) Người thiện xa l�a.
7) Kh�ng điều �c n�o kh�ng l�m.�
C� đủ mọi lỗi lầm mất m�t như vậy, cho n�n (Phật) khuy�n chớ n�n bủn xỉn.�
V� Thế t�n đ� thực h�nh được ba loại xả, cho n�n ng�i l� �đại th� chủ của hết thảy ch�ng sinh�. Bởi vậy, h�y �học theo ph�p của ta, chớ sinh bủn xỉn�.�
*
-Kinh văn : �Ở đời vị lai���� tới��� �v� được Phật tuệ�.�
T�n rằng : đ�y l� dạy bằng ph�p th� h�a độ, để khiến được Phật tuệ.
*
-Kinh văn : �Nếu c� ch�ng sinh���� tới��� �chỉ gi�o khiến họ được lợi lạc�.�
T�n rằng : nếu chẳng tin kinh n�y th� khiến tin kinh kh�c.�
� n�i gặp hạng nhị thừa, d�ng diệu ph�p n�y để gi�o h�a, nếu họ chẳng tin th� h�y thuyết B�t nh� đại thừa th�m ph�p để điều phục t�m họ, rồi sau h�y gi�o h�a bằng ph�p n�y.
*
-Kinh văn : �C�c �ng nếu được như thế, tức l� đ� b�o �n của chư Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận th�nh ra � khuy�n bảo.�
� Phật muốn khiến mọi người th�nh Phật cho n�n đặt ra đủ mọi m�n.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c�c Bồ t�t���� tới��� �xin Thế� t�n chớ lo�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ hai : n�i về Bồ t�t k�nh thụ, chia l�m hai đoạn, (d�ng) ba nghiệp m� k�nh lĩnh.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ���� tới��� �h�y quay về như cũ�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ ba : khiến th�p v.v� quay về.�
Từ đ�y về sau kh�ng c�n chốn quay về n�o nữa. Cho n�n biết rằng phẩm n�y lẽ ra phải ở cuối kinh.
*
-Kinh văn : �L�c n�i lời n�y���� tới��� �đều rất hoan hỉ�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ tư : n�i về đại ch�ng đều hoan hỉ, nghe v� khen ph�p thắng diệu.
Được giao ph� v� dặn d� đinh ninh, bởi vậy hoan hỉ. Chứ chẳng phải l� v� thấy sai h�a Phật v.v� quay trở về m� hoan hỉ.�
Cứ theo l� do đ�, cho n�n hết việc th� giải t�n. Thi�n Th�n Bồ t�t giải th�ch kinh Gi� Da Sơn Đỉnh, n�i rằng hoan hỉ phụng h�nh c� ba nghĩa :�

1) Người thuyết ph�p thanh tịnh, v� được tự tại đối với c�c ph�p.�
2) Ph�p sở thuyết thanh tịnh, v� chứng tri đ�ng như thực ph�p thể thanh tịnh.�
3) Sở y thuyết ph�p đắc quả thanh tịnh, v� đắc cảnh giới tịnh diệu.�
Như kinh ch�p �đều rất hoan hỉ�, tức l� t�n thụ phụng h�nh.

***

PHẨM DƯỢC VƯƠNG BỒ T�T BẢN SỰ

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�
I. N�I R� DỤNG �.
Hai phẩm tr�n đ� thuyết minh về Ph� thụ, s�u phẩm dưới l� Thụ mệnh lưu th�ng. Căn cứ v�o lời văn bản luận th� chia l�m năm phần :�
1) Dược Vương tự tu h�nh khổ hạnh lực để lưu th�ng.�
2) Diệu �m gi�o h�a ch�ng sinh tu h�nh khổ hạnh lực để lưu th�ng.�
3) Quan �m, Đ� la ni d�ng lực cứu c�c nạn cho ch�ng sinh để lưu th�ng.�
4) Diệu Trang Nghi�m Vương d�ng c�ng đức thắng lực để lưu th�ng.�
5) Phổ Hiền, Ch�c lũy d�ng hộ ph�p lực để lưu th�ng.�
Ch�c lũy đ� tr�nh b�y ở tr�n, c�n hộ ph�p th� chỉ c� một.�
Dược Vương l�c ấy ở tại ph�p hội, nghe Phật n�i về m�nh trước kia đ� từng thi�u th�n, đốt tay tự tu h�nh khổ hạnh để lưu th�ng ch�nh ph�p, l�m lợi �ch cho ph�p hội đương thời. Cho n�n mới c� phẩm n�y.

II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
�Dược� : l� c�ng hiệu thần kỳ c� thể trị được bệnh tật.�
�Vương� : l� c� uy lực tự tại.�
�Bản� : l� nh�n do.�
�Sự� : l� thể nghiệp.�
Nay vị Bồ t�t n�y nguyện l�m c�y thuốc để trị bệnh kinh ni�n B�t trần, để trừ bệnh nặng Thất lậu, thế lực v� song, uy thần hiếm s�nh, cho n�n gọi l� Dược Vương Bồ t�t.�
Nay trong phẩm n�y kể về bản nh�n, tức l� sự tu h�nh của vị ấy để l�m lợi cho ph�p hội đương thời, cho n�n gọi l� phẩm Dược Vương Bồ t�t Bản Sự.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : Bồ t�t về nguyện lực, thần c�ng đều bằng nhau, cớ sao chỉ c� một m�nh vị n�y gọi t�n l� Dược Vương ?
Đ�p : x�t về c�ng đức, căn cứ v�o hạnh quả th� kh�ng kh�c nhau nhưng nguyện lợi tha, tu nh�n xưa cũng hơi kh�c nhau. Chỉ như hạnh nguyện Cứu sinh bạt khổ, c�c Bồ t�t đều giống nhau, nhưng ri�ng một m�nh ng�i Qu�n �m được gọi t�n l� Cứu (khổ cứu nạn Qu�n Thế �m). C�n Dược Vương c� sự thắng trội ri�ng, h� lại kh�ng được lấy hạnh đặt t�n như thế ư !
*
-Kinh văn : �Bấy giờ T�c Vương���� tới��� �nghe đều hoan hỉ�.�
T�n rằng : to�n văn phẩm n�y chia l�m 6 đoạn lớn :�
1. Đầu ti�n l� T�c Vương Hoa hỏi.�
2. Như Lai giải đ�p.�
3. Đoạn từ �Nếu lại c� người đem bảy thứ b�u chứa đầy tam thi�n đại thi�n� trở xuống : t�n th�n diệu đức của kinh.
4. Đoạn từ �T�c Vương Hoa, nếu c� người nghe phẩm Dương Vương Bồ T�t Bản Sự n�y� trở xuống : t�n th�n sự ph� thụ thắng diệu.
5. Đại ch�ng đương thời được lợi �ch.�
6. Phật Đa Bảo t�n dương.�
Hai đoạn n�y đều ở cuối phẩm.�
Đ�y l� đoạn đầu, c� ba :�
1) Hỏi.�
2) Thỉnh.�
3) Biện thỉnh �.�
�T� Vương Hoa hỏi� : từ đời xưa �T�c� đến nay đều tr� kinh Ph�p �Hoa�, tự tại như vua �Vương� (bởi vậy gọi l� T�c Vương Hoa).
Kinh Bảo V�n n�i rằng : Bồ t�t c� mười ph�p gọi t�n l� �c�y thuốc lớn�. V� như c�y thuốc gọi l� Thiện kiến, nếu c� ch�ng sinh n�o được rễ, củ, c�nh, l�, hoa, quả của n� th� cũng nh�n thấy sắc, ngửi thấy hương, nếm thấy vị, được tiếp x�c ; cảm nhận được mười ph�p n�y th� mọi bệnh đều chữa khỏi.�
Bồ t�t cũng thế, từ l�c mới ph�t t�m, đ� v� c�c ch�ng sinh c� biết bao nhi�u thứ bệnh phiền n�o m� dựa v�o Th�, Giới, Nhẫn, Cần, Định, Tuệ để cứu sống được họ. C� người nhờ thấy ph�p, c� người nhờ nghe �m thanh, c� người nhờ biết m�i vị, c� người nhờ đồng sự m� được sống. Bồ t�t t�y ứng dẫn đạo, khiến cho họ được lợi �ch. Cho n�n gọi Bồ t�t l� c�y thuốc, v� c� thể trừ bệnh phiền n�o, cứu sống được tuệ mệnh.�
�Du� : l� phương ph�p du h�a lợi �ch, tế độ l�m lợi lạc cho ch�ng sinh.�
�Bao nhi�u v�n v�n� : l� hỏi về c�c khổ hạnh kh�c nhau : đ� l� thi�u th�n, đốt tay để c�ng d�ng ch�nh ph�p.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �thuyết kinh Ph�p Hoa�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ hai : Như Lai giải đ�p cho. C� bốn phần :
1. Kể về thời gian.
2. Thuyết minh về Phật.
3. N�i r� việc tu h�nh.
4. Hội họp xưa nay.�
Đ�y l� 2 phần đầu.
Trong phần thuyết minh về Phật c� 7 thứ :�
1) Danh hiệu.�
2) Quyến thuộc.�
3) Trụ thọ.�
4) Kh�ng �c.�
5) Tướng c�i (Phật).�
6) L�u đ�i c�y cối trang nghi�m.�
7) Kinh ph�p sở thuyết.
*
-Kinh văn : �Bồ t�t Nhất Thiết Ch�ng Sinh Hỷ Kiến���� tới��� �Hiện nhất thiết sắc th�n tam muội�.�
-T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba : n�i về sự tu h�nh. C� ba mục :
1) Tinh tiến, đắc định.
2) C�ng d�ng Phật ph�p.
3) C�ng d�ng x� lợi.�
Đ�y l� mục đầu.
Đắc định n�y rồi th� c� thể t�y th�ch m� hiện th�n. Sơ địa th� đắc, B�t địa th� được tự tại ; Thập địa th� trong b�nh đẳng c� thể t�y theo sự ưa th�ch của ch�ng sinh m� thị hiện, v� Sơ địa đ� đắc (định).�
Kinh V� Cấu Xưng cũng c� Bồ t�t n�y.
*
-Kinh văn : �Đắc tam muội n�y rồi���� tới��� �v� kinh Ph�p Hoa�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ hai : c�ng d�ng Phật ph�p. C� 7 mục :
1) Hỉ niệm c�ng d�ng.
2) Nhập định khởi thần th�ng.
3) Lại nghĩ l� chưa đầy đủ.
4) Thi�u th�n để c�ng d�ng.
5) Quang minh chiếu xa.
6) Chư Phật c�ng t�n th�n.
7) Thời gian thi�u th�n.�
Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �Tức th� nhập định n�y���� tới��� �để c�ng d�ng Phật�.�
T�n rằng : đ�y l� nhập định, khởi thần th�ng. C� ba thứ :
1) L�c mới nhập định th� đổ mưa hoa.
2) Đổ mưa chi�n đ�n.
3) Đổ mưa hương Hải thử ngạn chi�n đ�n.
*
-Kinh văn : �C�ng d�ng như vậy rồi���� tới��� �đem th�n ra c�ng d�ng�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba : Lại nghĩ l� chưa đủ.
*
-Kinh văn : �Liền xức c�c thứ hương thơm���� tới��� �m� tự thi�u th�n�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : Thi�u th�n c�ng d�ng. C� ba � :�
1) Xức dầu thơm.�
2) N�i r� năm th�ng.�
3) Ch�nh thức thi�u th�n.
*
-Kinh văn : �Quang minh chiếu khắp���� tới��� �c�c đức Như Lai�.�
T�n rằng : trong n�y c� hai mục : mục thứ năm �quang minh chiếu khắp� v� mục thứ s�u �chư Phật c�ng khen�. Trong mục c�ng khen c� ba � :
1) Khen bằng c�ch n�u l�n sự ch�n thực.
2) Khen bằng c�ch so s�nh.
3) Kết luận lời khen.
*
-Kinh văn : �N�i lời n�y xong���� tới��� �th�n ấy mới hết�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ bảy n�i về thời gian. C� hai phần : đầu ti�n l� im lặng, sau đ� l� thời gian.
*
-Kinh văn : �Bồ t�t Nhất Thiết Ch�ng Sinh Hỷ Kiến���� tới��� �bỗng nhi�n h�a sinh�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba �c�ng d�ng x� lợi� trong phần n�i về sự tu h�nh. C� 14 mục nhỏ :
1) Sinh xứ (chốn sinh).
2) Thuyết ph�p.
3) Khải bạch.
4) Tới chỗ Phật.
5) Ph� ch�c.
6) Nhập diệt.
7) Dựng th�p.
8) Nghĩ bảo.
9) Đốt tay.
10) Lợi �ch.
11) Ch�ng sinh buồn rầu.
12) Tự thề.
13) Nguyện m�n.
14) Cảm sinh thụy ứng.�
Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �Liền v� cha m�nh���� tới��� �xả bỏ th�n y�u qu��.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ hai : Thuyết ph�p.
*
-Kinh văn : �Thuyết kệ ấy���� tới��� �c�ng d�ng Phật n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� mục ba : Khải bạch.�
Đầu ti�n bạch v� sự trước kia, sau đ� l� bạch thỉnh đi tới. Văn phần đầu c� 3 � :�
1) Luận về Phật tại thế.�
2) Đắc tổng tr�.�
3) Nghe thắng ph�p.�
�Ch�n ca la v.v�� : C�u X� luận, quyển thứ 12 n�i rằng : Số c� 60, qu�n mất 8 số kh�c, cứ lấy 10 m� nh�n với nhau dần tới thứ 16 th� gọi l� Căng yết la (c�n gọi l� Ch�n ca la), thứ 17 gọi l� Đại Căng yết la, thứ 18 gọi l� Tần bạt la, thứ 19 gọi l� Đại Tần bạt la, thứ 20 gọi l� A s� b�, thứ 21 gọi l� Đại A s� b�. Đ�y t�m lại l� c� ba loại tức l� c�c số thứ 16, 18, 20.
*
-Kinh văn : �Bạch xong liền ngồi���� tới��� �vẫn c�n tại thế ư ?�.�
T�n rằng : đ�y l� mục bốn : tới chỗ Phật. C� ba phần :�
1) Đầu ti�n : đi tới.�
2) Thứ đến : t�n th�n.�
3) Cuối c�ng : t�c bạch.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ, Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức���� tới��� �bao nhi�u ng�n th�p�.�
T�n rằng : đ�y l� mục năm n�i về ph� ch�c.
C� bốn � :�
1) N�u l�n việc nhập diệt.�
2) Ph� ch�c về ph�p.�
3) Ph� ch�c về c�i giới.�
4) Ph� ch�c về thể.�
Theo Tăng Kỳ luật, nếu c� x� lợi th� gọi l� Th�p b�, kh�ng c� x� lợi th� gọi l� Chi đề.�
Trong Du Gi� v.v� th� nếu c� x� lợi th� chỉ gọi l� Tốt đổ b�, nếu kh�ng c� x� lợi th� chỉ gọi l� Chế đa.
Kh�ng c� danh từ Th�p b�, đ� l� (phi�n �m) sai.
*
-Kinh văn : �Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức���� tới��� �nhập Niết b�n�.�
T�n rằng : đ�y l� mục s�u : nhập diệt.�
Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : Phật sự cứu c�nh rồi, th� v� c� 10 nghĩa m� Phật thị hiện nhập đại Niết b�n :�
1) Để chứng minh mọi hạnh đều v� thường.�
2) Để chứng minh mọi thứ hữu vi chẳng phải y�n ổn.�
3) Để chứng tỏ nẻo Niết b�n l� y�n ổn nhất.�
4) Chứng tỏ b�t Niết b�n l�a xa mọi sự sợ h�i.�
5) V� c�c người, trời th�ch chấp trước sắc th�n, cho n�n chứng minh rằng sắc th�n l� v� thường, l� ph�p m�n diệt, để khiến họ cầu trụ ở ph�p th�n thanh tịnh.�
6) Để chứng minh lực v� thường l� mạnh, chẳng thể chuyển đổi.�
7) Để chứng minh ph�p hữu vi chẳng được tự tại.�
8) Để chứng tỏ tam giới ph�p thảy đều giống như kh� cụ bị hư hoại v� kh�ng bền chắc.�
9) Để chứng minh b�t Niết b�n l� ch�n thực nhất, v� chẳng thể hoại.�
10) Để chứng minh b�t Niết b�n l�a xa sinh tử, chẳng phải khởi diệt.
(Phật) v� 10 nghĩa n�y m� thị hiện Niết b�n.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ, Bồ t�t Nhất Thiết Ch�ng Sinh Hỷ Kiến���� tới��� �treo c�c lục lạc b�u�.
T�n rằng : đ�y l� mục thứ bảy : Dựng th�p. C� 3 � :�
1) Buồn thương lưu luyến.�
2) Thi�u th�n.�
3) Dựng th�p.�
Đ�y l� Tha thụ dụng, n�n lượng cực cao.
*
-Kinh văn : �B�y giờ, Bồ t�t Nhất Thiết Ch�ng Sinh Hỷ Kiến���� tới��� �của Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ t�m : Nghĩ bảo.�
C� hai phần : đầu l� Nghĩ, sau l� Bảo.
*
-Kinh văn : �N�i lời n�y xong���� tới��� �tự nhi�n ho�n trở lại�.�
T�n rằng : trong n�y c� 5 mục :�
- Mục thứ 9 : đốt tay.
- Mục thứ 10 : lợi �ch.
- Mục 11 : ch�ng sinh buồn khổ.
- Mục 12 : tự thề.�
- Mục 13 : nguyện m�n.
*
-Kinh văn : �Do phước đức tr� tuệ thuần hậu của Bồ t�t n�y���� tới��� �được thứ chưa từng c�.�
T�n rằng : đ�y l� mục 14 : Cảm sinh thụy ứng.
C� ba � :�
1) Nh�n do.�
2) Thụy ứng.�
3) Được thứ chưa từng c�.
*
-Kinh văn : �Phật bảo T�c Vương Hoa���� tới��� �m� c�ng d�ng�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ tư : n�i về hội cổ kim, trong đoạn lớn thứ hai n�i về Như Lai giải đ�p.�
C� 3 phần :�
1) Đầu l� hội.�
2) Sau l� t�n th�n.�
3) Cuối l� khuy�n tu.
*
-Kinh văn : �Nếu lại c� người���� tới��� �ph�c ấy nhiều nhất�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ ba trong phẩm, n�i về sự t�n th�n diệu đức kinh n�y. C� bốn mục :�
1) Giảo lượng thắng.�
2) Tỉ dụ thắng. Đ� l� đoạn từ �th� như�� trở xuống.�
3) T�c dụng thắng. Đ� l� đoạn từ �kinh n�y cứu được�� trở xuống.�
4) V� bi�n thắng. Đ� l� đoạn từ �nếu người n�o được nghe kinh Ph�p Hoa n�y, nếu tự m�nh sao ch�p�� trở xuống.
�Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �T�c Vương Hoa ! Th� như���� tới��� �vua của c�c kinh�.�
T�n rằng : đ�y l� văn n�i về mục thứ hai : Tỷ dụ thắng. Trong c� mười :�
1) U quảng thắng (thắng diệu về mức độ s�u rộng).�
2) Cao hiển th� thắng.�
3) Liễu đạt thắng.�
4) Trừ Hoặc thắng.�
5) Uy thế thắng.�
6) Tự tại thắng.�
7) Xuất sinh thắng.�
8) Khế l� thắng, hoặc gọi l� Nh�n ph�p thắng.�
9) Nhị lợi thắng.�
10) Vi�n đức thắng.�
Trong Khế l� thắng c� ph�p c� nh�n. Kể ra văn về nh�n n�y lẽ ra phải n�i sau c�ng, nhưng tiện mạch văn cho n�n n�i lu�n.�
�Tu đ� ho�n� : dịch l� Dự lưu, v� dự v�o th�nh lưu (h�ng th�nh).�
�Tư đ� h�m� : dịch l� Nhất v�ng lai, chỉ c� một lần sinh qua lại v�ng sinh tử nữa l� th�nh Ứng quả, gọi l� Nhất lai.
�A na h�m� : dịch l� Bất ho�n. Dục giới nghiệp tận, ắt chẳng quay trở lại sinh ở trong Dục giới nữa, cho n�n gọi l� Bất ho�n.
*
-Kinh văn : �T�c Vương Hoa���� tới��� �thỏa m�n nguyện ấy�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ ba : T�c dụng thắng. C� ba phần :�
1. Ph�p.�
2. Dụ.
3. Hợp.�
Đ�y l� phần đầu, c� 3 c�u :�
1) C�u đầu : c� thể trừ được Hoặc nghiệp.�
2) C�u sau : c� thể trừ được khổ quả.�
3) C�u cuối : c� thể thỏa m�n được nguyện vọng tốt l�nh.�
Th�m nữa : Ph�t t�m, Tu h�nh, Đắc quả l� ba.�
Lại nữa : Tổng biệt, Ly �c, Nhiếp thiện đ� l� ba.
*
-Kinh văn : �Như ao nước m�t mẻ���� tới��� �như đuốc trừ được b�ng tối�.�
T�n rằng : đ�y l� Dụ thuyết. C� 12 � :�
1) M�n nguyện.�
2) Đạo th�nh.�
3) Đủ đức T�m qu� (biết hổ thẹn).�
4) Được đạo sư.�
5) Được nẻo về.�
6) Vượt tho�t v�ng sinh tử.�
7) Trừ phiền n�o.�
8) Được tr� tuệ.�
9) Được th�nh t�i.�
10) C� sự kế thừa bẩm thụ.�
11) Biết bảo sở.�
12) Ph� si �m.�
T�y theo sự tương ứng m� gh�p v�o ba c�u tr�n.
*
-Kinh văn : �Kinh Ph�p Hoa n�y���� tới��� �rợ buộc sinh tử�.�
T�n rằng : đ�y l� Hợp thuyết.
- L�a được sự đau khổ, trừ được c�c nỗi khổ, đ� l� c�u đầu.�
- Cởi được rợ tr�i buộc sinh tử, � n�i trừ được Hoặc nghiệp, đ� l� c�u thứ hai.
Chẳng hợp thuyết c�u cuối �thỏa m�n nguyện vọng� n�i ở tr�n.�
Hoặc l� trừ nỗi khổ sau n�y, nỗi khổ hiện tại, nguy�n nh�n g�y khổ. Cứ theo thứ tự m� gh�p v�o.
*
-Kinh văn : �Nếu người n�o được nghe���� tới��� �cũng lại v� lượng�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư n�i về V� bi�n thắng. C� hai � :�
1) C�ng đức nghe ph�p, ch�p kinh v� bi�n.�
2) C�ng đức c�ng d�ng v� bi�n.�
Đắc v� bi�n bi�n, chẳng đắc hữu bi�n bi�n, cho n�n n�i Phật chẳng đắc.
*
-Kinh văn : �T�c Vương Hoa���� tới��� �sau chẳng thụ nữa�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ tư trong phẩm : t�n th�n Ph� thụ diệu. C� 7 mục :�
1) N�u r� Văn ph�p (nghe phẩm n�y) thắng.�
2) Chuyển nữ th�n.�
3) Sinh tịnh độ.�
4) T�y hỉ được ph�c.�
5) Ch�nh thức n�i r� điều ph� ch�c.�
6) Khiến thủ hộ.�
7) Khuy�n c�ng d�ng thụ tr�.�
Đ�y l� hai mục đầu.
*
-Kinh văn : �Nếu sau khi Như Lai nhập diệt����� tới��� �bằng với ngươi�.�
T�n rằng : đ�y l� mục ba :� Sinh tịnh độ.�
C� năm � ch�nh :�
1) Sinh tịnh độ.�
2) L�a phiền n�o.�
3) Đắc thần th�ng.�
4) Thấy nhiều Phật.�
5) Phật từ xa t�n th�n.
- Trong �Phật từ xa t�n th�n� c� năm � :�
1/- T�n th�n ph�c v� bi�n.�
2/- T�n th�n đức v� bi�n.�
3/- C� thể ph� được phiền n�o.�
4/- C�ng nhau thủ hộ.�
5/- N�i r� phương tiện tối thắng để nhiếp dẫn. Rằng : �Bồ t�t, tuệ kh�ng bằng ngươi�.
*
-Kinh văn : �T�c Vương Hoa���� tới��� �như tr�n đ� n�i�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : t�y hỉ được ph�c.
*
-Kinh văn : �Cho n�n T�c Vương Hoa���� tới��� �chẳng gi� chẳng chết�.�
T�n rằng : trong n�y c� hai mục : mục thứ năm �Ch�nh thức n�i r� điều ph� ch�c� v� mục thứ s�u �khiến phải thủ hộ�.�
Trong mục �Thủ hộ� : đầu ti�n n�u l�n, sau đ� giải th�ch.�
�Năm trăm năm sau� : kinh Đại Tập n�i rằng : sau khi Phật diệt độ th� :�
- 500 năm đầu l� Giải tho�t ki�n cố.
- 500 năm thứ hai l� Thiền định ki�n cố.
- 500 năm thứ ba l� Đa văn ki�n cố.
- 500 năm thứ tư l� Ph�c đức ki�n cố.
- 500 năm thứ năm l� Đấu tranh ki�n cố.
Đều lấy 500 năm l� đơn vị t�nh để ghi.�
Cho n�n n�i rằng �500 năm sau, sau khi Phật diệt độ� : th� c� thể l� Ch�nh ph�p 500 năm, Tượng ph�p 1000 năm v� ở sau Tượng ph�p trong 500 năm đầu của Mạt ph�p.
*�
-Kinh văn : �T�c Vương Hoa���� tới��� �t�m cung k�nh�.�

T�n rằng : đ�y l� mục thứ bảy : khuy�n c�ng d�ng thụ tr�. C� ba :�
1) Rắc hoa.
2) T�m niệm.
3) Kết th�nh.
*
-Kinh văn : �Khi Phật thuyết phẩm Dược Vương���� tới��� �hết thảy ch�ng sinh�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ năm : n�i về �đại ch�ng đương thời �ch lợi� v� thứ s�u : n�i về việc �Phật Đa Bảo t�n dương�. � �

PHẨM DIỆU �M BỒ T�T

Ba m�n ph�n biệt

I. DỤNG � CỦA PHẨM N�Y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.

I. DỤNG � CỦA PHẨM N�Y.

Luận n�i rằng phẩm Diệu �m thị hiện việc gi�o h�a ch�ng sinh ra sức tu h�nh khổ hạnh. Diệu �m hiện ở Đ�ng thổ, b� mật tại phương n�y, vốn truyền b� gi�o ph�p của kinh Ph�p hoa, thực h�nh khổ hạnh.�
Nay Phật ph�ng quang triệu tập Diệu �m để chỉ bảo cho mọi người, khuyến ph�t thắng t�m, hoằng th�ng kinh ph�p. Cho n�n mới c� phẩm n�y.�

II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.

��m� chỉ �m thanh.�
�Diệu� l� th� diệu.�
Xưa khi ở vị tr� tu nh�n, hay tấu nhạc để c�ng Phật. Nay ở quả vị, kh�o thuyết ph�p để lợi sinh. N�i r� cả hai thứ nghiệp v� đức để n�u th�nh t�n gọi. Cho n�n gọi l� Diệu �m Bồ t�t. Phẩm n�y thuyết minh về sự t�ch vị đ�, cho n�n gọi l� phẩm Diệu �m Bồ t�t.

III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.

-Hỏi : v� sao lại phải triệu tập Diệu �m để th�nh phẩm n�y ?
Đ�p : Dược Vương tu khổ hạnh ở phương n�y, tự m�nh khuyến h�a ch�ng sinh. Chưa c� bậc thượng nh�n của phương kh�c khuyến h�a thuyết ph�p ở phương kh�c. Cho n�n triệu tập Diệu �m đi phương xa h�nh ph�p, khuy�n những người kh�c tu h�nh khổ hạnh. Cho n�n cần triệu.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Th�ch Ca���� tới��� �bạch h�o tướng quang�.�
T�n rằng : to�n phẩm n�y chia l�m 4 đoạn lớn :
�1. Thần quang đi triệu.
�2. Diệu �m tới nơi.
�3. Việc xong về nước.
�4. Đại ch�ng đương thời đắc đạo.
Đoạn lớn đầu c� hai phần :�
�1) Ph�ng quang.
�2) Nơi tới.�
Đ�y l� phần đầu.
Ph�ng quang ở nhục kế, tỏ r� tướng triệu bậc đại nh�n.
Ph�ng quang ở giữa l�ng m�y, biểu thị v� kinh n�y m� ra lệnh.
*
-Kinh văn : �Chiếu khắp phương đ�ng���� tới��� �chiếu khắp nước ấy�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ hai : nơi tới.�
C� ba � :
�1) Nơi chốn phương n�o.
�2) Nước Phật.
�3) Kết chiếu.�
Nước Phật c� ba điều :�
� a) T�n nước.�
� b) T�n Phật.�
� c) Lợi �ch của sự gi�o h�a.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ hết thảy���� tới��� �tr� tuệ rất s�u�.�
T�n rằng : dưới l� đoạn lớn thứ hai trong phẩm, n�i về Diệu �m tới nơi. C� ba phần :
1) Vị đ� tới.
2) Đoạn từ �Bấy giờ Diệu �m chẳng từ t�a đứng dậy� trở xuống : tới chốn n�y.
3) Đoạn từ �Bấy giờ Hoa Đức Bồ t�t bạch Phật� trở xuống : n�i về h�a hạnh.
Phần đầu lại c� bốn phần :�
� a) Kể về đức.�
� b) Thỉnh tới.�
� c) Phật răn dạy.�
� d) V�ng lời dạy.�
Phần kể về đức lại c� bốn mục :�
� 1/- Nh�n tốt sớm trồng.�
� 2/- Thiện hữu sớm gặp.�
� 3/- B�t nh� sớm vi�n th�nh.�
� 4/- Đẳng tr� đ� m�n.�
Đ�y tức l� ba mục đầu.
*
-Kinh văn : �Đắc tam muội Diệu tr�ng tướng���� tới �c�c đại tam muội�.�
T�n rằng : đ�y l� mục bốn : đẳng tr� đ� m�n.�
C� hai phần :
�. Phần đầu : Liệt k� 16 đẳng tr�.
�. Phần sau : kết luận V� lượng.�
Mười s�u đẳng tr� gồm :
1) Diệu tr�ng tướng : như tr�ng phan cao nổi, mọi đức trang nghi�m.
2) Ph�p hoa : th�ng đạt l� nhất thừa.
3) Tịnh đức : đoạn chướng nhiễm, được thắng đức.
4) T� vương h� : �T�� l� giống như c�c v� sao, �Vương� l� tự tại. �H�� l� du h�. C� nghĩa l� đắc tự tại, c� thể thị hiện th�nh mọi h�nh tượng giống như tinh t�, thường nhập du h� để l�m lợi ch�ng sinh.
5) V� duy�n : chỉ Diệt tận định hoặc V� sở duy�n định, l�a mọi phan duy�n.
6) Tr� ấn : lấy Kh�ng l� ch�n như l�m tr� ấn ; hoặc d�ng tr� m� ấn định đ�ng sai, ch�n vọng.
7) Giải ch�ng sinh ngữ ng�n : tức Từ v� ngại giải định.
8) Tập nhất thiết c�ng đức : chỉ Tập ph�c vương định.
9) Thanh tịnh : c� khả năng sinh ra thất tịnh, cửu tịnh, tứ tịnh v.v� Tứ tịnh: gồm Sở y tịnh, Sở duy�n tịnh, T�m tịnh v� tr� tịnh.
10) Thần th�ng du h� : c� khả năng khởi đại thần th�ng.
11) Tuệ cự (đuốc tuệ) : chiếu s�ng c�c cảnh giới ch�n tục.
12) Trang nghi�m vương : c� thể c� đủ hai thứ trang nghi�m nội ngoại.
13) Tịnh quang minh : v� ph�ng thần quang.
14) Tịnh tạng : v� h�m chứa mọi đức.
15) Bất cộng tam muội : v� chẳng c�ng nhị thừa chứng đắc.
16) Nhật triền : v� như �nh mặt trời xoay quanh m� chiếu s�ng cho ch�ng sinh. Đ�y l� thứ m� Bồ t�t Thập địa vận dụng dễ d�ng, phần nhiều l� đệ tứ định v� định n�y thắng diệu.
*
Kinh văn : ��nh s�ng của Phật Th�ch Ca M�u Ni���� tới��� �Dược Thượng Bồ t�t�.�
T�n rằng : đ�y l� phần hai : thỉnh tới.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật Tịnh Hoa T� Vương Tr픠�� tới��� �sinh ra cảm tưởng thấp k�m�.�
T�n rằng : đ�y l� phần ba : Phật răn dạy.�
C� bốn � :�
1. Răn dạy.�
2. Kể về sự k�m cỏi của con người v� c�i nước kh�c.�
3. N�i r� sự thắng trội của bản th�n.�
4. Kết luận v� răn dạy.�
Trong n�y chỉ luận về sự thắng trội của bản th�n, sự k�m cỏi của người kh�c để m� răn dạy họ.�
Như trong kinh Tư �ch, Tư �ch Phạm thi�n Bồ t�t muốn tới thế giới Sa b�, th� Phật Nhật Nguyệt Quang bảo Tư �ch rằng : �Ngươi n�n d�ng mười ph�p để m� du lịch ở đất nước ấy :
1) Đối với lời ch� hay khen, t�m đều kh�ng tăng giảm.
2) Nghe thấy điều thiện hay điều �c, t�m kh�ng ph�n biệt.
3) Đối với kẻ ngu hay người tr�, bi t�m đều như nhau.
4) Đối với ch�ng sinh ở tr�n hay dưới, � thường b�nh đẳng.
5) Đối với sự c�ng d�ng hay sự khinh rẽ ch� bai, t�m kh�ng t�ch bạch l� c� hai.
6) Đối với sai s�t của người kh�c, chẳng thấy l� lỗi của người đ�.
7) Thấy mọi loại thừa đều l� nhất thừa.
8) Nghe n�i ba đường �c cũng chẳng kinh sợ.
9) Sinh cảm tưởng t�n trọng đối với c�c Bồ t�t.
10) Phật xuất ngũ trược, sinh hy hữu tưởng.
Trong Kinh V� Cấu Xưng th� Phật Hương Đ�i răn dạy Bồ t�t Văn Thế đại loại cũng giống như vậy.
*
-Kinh văn : �Diệu �m Bồ t�t���� tới��� �tr� tuệ trang nghi�m�.�
T�n rằng : đ�y l� phần bốn : v�ng lời răn dạy. C� ba � :�
- � đầu l� n�i chung về lực của Như Lai.
- Hai � sau n�i ri�ng.
*
-Kinh văn : �Thế l� Diệu �m���� tới��� �coi l� đ�i của vị ấy�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ hai của đoạn lới thứ hai : �tới đ�y�.�
Trong văn c� 11 mục, đ�y l� mục đầu : sắp tới th� hoa hiện.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Văn Th� Sư Lợi���� tới��� �l�m đ�i của m�nh�.�
T�n rằng : đ�y l� mục hai : Văn Th� hỏi nguy�n do.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Th�ch Ca���� tới��� �nghe kinh Ph�p Hoa�.�
T�n rằng : đ�y l� mục ba : Phật thuyết về nguy�n do.
*
-Kinh văn : �Văn Th� Sư Lợi���� tới��� �khiến t�i được thấy�.�
T�n rằng : đ�y l� mục bốn : Văn Th� hỏi về hạnh. C� ba � :
1) Hỏi về ph�c tuệ.
2) Nhập định g� ?
3) Y v�o định mới c� thể thấy.�
Thỉnh (Phật) th�ng lực gia bị để khiến t�i được thấy. Thị hiện tướng chẳng biết, thực ra đ� biết c�i Định đ� từ l�u rồi.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Th�ch Ca���� tới��� �m� hiện tướng ấy�.�
T�n rằng : đ�y l� mục năm : Th�ch Ca giải đ�p.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật Đa Bảo���� tới������ �muốn thấy th�n ngươi�.�
T�n rằng : đ�y l� mục s�u : Đa Bảo gọi đến.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Diệu �m���� tới��� �chẳng tấu m� tự vang lừng�.�
T�n rằng : dưới l� mục thứ bảy : Diệu �m tới đ�y. C� bốn mục nhỏ :
1) Số Bồ t�t tới (lai số).
2) Nơi đi qua.
3) Th�n tướng.
4) Tới nơi.
Đ�y tức l� văn hai mục đầu.
*
-Kinh văn : �Mắt Bồ t�t n�y���� tới��� �th�n ki�n cố�.�
T�n rằng : đ�y l� mục nhỏ thứ ba : Th�n tướng.
C� t�m đức :
1) Mắt tịnh.
Kinh V� Cấu Xưng n�i rằng : Mắt tịnh, d�i rộng diệu đoan nghi�m, đẹp như l� của lo�i sen c� hoa đỏ t�m.
2) Mặt tr�n s�ng. 6) Quang minh.
3) Th�n sắc. 7) Tướng cụ.
4) Trang nghi�m. 8) Ki�n cố.
5) Uy đức.
*
-Kinh văn : �Nhập đ�i thất bảo���� tới��� �n�i Kỳ X� Quật�.�
T�n rằng : đ�y l� mục bốn nhỏ : Tới đ�y.
*
-Kinh văn : �Tới rồi, xuống đ�i���� tới��� �kham nhẫn trụ l�u hay kh�ng ?�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ t�m (của 11 mục) : xuống đ�i, l�m lễ rồi hỏi. C� hai phần :
� Phần đầu l� lễ hiến.�
� Phần sau l� thỉnh vấn.�
Thỉnh vấn c� bốn � :
��� 1) Hỏi về Phật th�n, c� 5 c�u.
��� 2) Hỏi về ch�ng sinh, c� 7 c�u.
��� 3) Hỏi về gi�o h�a h�ng phục ma, c� 4 c�u.
��� 4) Hỏi về Đa Bảo, c� 2 c�u :�
� a. Hỏi về việc tới đ�y.�
� b. Hỏi thăm kham nhẫn ở l�u chăng ?
*
-Kinh văn : �Thế t�n ! T�i nay����� tới��� �chỉ bảo cho t�i được thấy �.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ch�n (của 11 mục) : xin được thấy Phật Đa Bảo.�
Đa Bảo v� Th�ch Ca tuy ngồi c�ng một th�p, nhưng thần lực che khuất khiến chẳng thấy được. Cho n�n xin được thấy ng�i.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Th�ch Ca���� tới��� �cho n�n tới đ�y�.�
T�n rằng : đ�y l� mục mười : �Th�ch Ca xin gi�p� v� mục thứ mười một (của 11 mục) : �Đa Bảo t�n dương�.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Hoa Đức���� tới��� �c� thần lực n�y ?�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba của đoạn lớn thứ hai, n�i về h�a hạnh. C� 5 mục :
�1) Hoa Đức hỏi về nh�n.
�2) Như Lai bảo r�.
�3) T�n th�n hỏi về tu định.
�4) Sau đ� Phật giải đ�p.
�5) Đại ch�ng đương thời được lợi �ch.�
Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �Phật bảo Hoa Đức���� tới��� �c� thần lực n�y�.�
T�n rằng : dưới l� mục hai : Như Lai bảo r�.
C� 5 � :
1) Chỉ r� nh�n xưa.
2) Hội th�nh quả nay.
3) Gặp chư Phật đ� l�u.
4) Thực h�nh rộng r�i lợi h�nh.
5) Kết luận giải đ�p nguy�n do.�
Đ�y l� � đầu, gồm ba thứ :�
a) Phật.� b) Hạnh.���� c) Kết.
*
-Kinh văn : �N�y Hoa Đức ! �ng nghĩ sao ?���� tới��� �Diệu �m Bồ t�t Ma ha t�t�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ hai :hội th�nh, quả nay.
*
-Kinh văn : �N�y Hoa Đức ! Diệ�u �m Bồ t�t n�y���� tới��� �na do tha đức Phật�
T�n rằng : đ�y l� � thứ ba : gặp chư Phật đ� l�u.
*
-Kinh văn : �N�y Hoa Đức ! �ng chỉ���� tới��� �kh�ng tổn giảm g�.�
T�n rằng : dưới l� � thứ tư : thực h�nh rộng r�i lợi h�nh. C� hai phần :
� Phần đầu : ở phương n�y.
� Phần sau : tại mười phương.�
Đ�y l� phần đầu. C� 4 mục :�
�1) N�u việc hiện th�n thuyết ph�p.
�2) Đặc biệt n�i r� việc hiện th�n thuyết ph�p.
�3) Kết luận việc h�a hiện.
�4) Tr� tuệ kh�ng tổn.�
Trong mục đặc biệt n�i r� việc hiện th�n thuyết ph�p, c� hai � :
a) T�y nghi hiện 18 loại th�n để thuyết ph�p.
b) V� trừ khổ nạn m� hiện th�n thuyết ph�p.
*
-Kinh văn : �Bồ t�t ấy d�ng bao nhi�u���� tới��� �thị hiện diệt độ�.�
T�n rằng : đ�y l� tại mười phương, hiện th�n thuyết ph�p. C� ba phần :�
. Đầu ti�n n�u ra v� dụ về việc l�m lợi �ch tại mười phương.�
. Thứ đến t�y theo sự th�ch nghi của căn cơ (ch�ng sinh) m� hiện th�n thuyết ph�p.�
. Cuối c�ng l� kết luận về hiện th�n thuyết.
*
-Kinh văn : �N�y Hoa Đức ! Diệu �m����� tới��� �sự t�ch vị đ� l� như vậy�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ năm (của 5 �) : kết luận giải đ�p nguy�n do.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Hoa Đức���� tới��� �v� lượng ch�ng sinh�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba �t�n th�n hỏi về tu định� v� mục thứ tư (của 5 mục) : �Phật giải đ�p cho�.
*
-Kinh văn : �L�c Phật thuyết phẩm Diệu �m Bồ t�t n�y���� tới��� �c�ng Đ� la ni�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ năm (của 5 mục) trong phần thuyết minh về h�a hạnh, n�i về đại ch�ng đương thời được lợi �ch.
Do nghe về h�a hạnh m� được thắng lợi.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Diệu �m���� tới��� �sắc th�n tam muội�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ ba trong phẩm, n�i r� : việc xong th� về nước. C� ba � :
1) N�u l�n việc về nước.
2) Tướng nơi kinh qua.
3) Về đến nơi rồi th� tr�nh.
*
-Kinh văn : �Thuyết về Diệu �m n�y���� tới��� �Ph�p Hoa tam muội�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ tư trong phẩm, n�i về đại ch�ng đương thời đắc đạo, đều nghe một phẩm m� được thắng �ch.
***

PHẨM QUAN THẾ �M PHỔ M�N

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
I. N�I R� DỤNG �.
Luận n�i rằng : sức cứu nạn cho ch�ng sinh như hai phẩm Quan Thế �m v� phẩm Đ� La Ni thị hiện :
- Quan �m cứu nạn cho ch�ng sinh chưa ph�t t�m, khiến họ l�a c�c nỗi khổ, ph�t t�m tr� kinh n�y.
- Đ� La Ni cứu nạn cho những kẻ đ� ph�t t�m tr� kinh, khiến họ l�a khổ tr� kinh.�
Th�m nữa :
- Quan �m d�ng ba thứ Thi�n nh�n th�ng, Thi�n nhĩ th�ng v� Tha t�m th�ng để cứu hộ cho người tr� kinh bị hoạn nạn.�
- Trong phẩm Đ� La Ni th� hai th�nh, hai thi�n, mười thần, d�ng minh ch� để cứu hộ cho người tr� kinh bị nạn.
Th�m nữa :
- Quan �m niệm nh�n cứu nạn.
- Đ� La Ni tụng ph�p cứu nạn.�
Lực tr� kinh đ� l�a c�c nạn, nếu chẳng d�ng phương ph�p dễ cứu m� th�m v�o, th� sẽ kh� tu nghiệp tr� kinh. Cho n�n đem c�i c�ng dễ m� gi�p để th�nh tựu c�i nghiệp kh�, để khuyến kh�ch việc tr� kinh. Cho n�n mới c� phẩm n�y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
* Chữ [觀] c� �m đọc l� Quan, lại c� �m đọc l� Qu�n. Nay theo �m đầu �Quan�.�
�Quan� : c� nghĩa l� quan s�t rồi d�ng bi tuệ m� rủ l�ng cứu gi�p.�
�Thế� : l� thứ mang � nghĩa c� thể ph� hoại, tức l� thế gian hữu t�nh sinh tử.�
��m� : chỉ �m thanh, ngữ nghiệp của lo�i hữu t�nh.�
Thế gian hữu t�nh khởi l�n �m thanh để quy niệm Bồ t�t. Bồ t�t d�ng Đại bi tuệ rủ l�ng thương m� quan s�t rồi t�y cơ ứng cứu, đ� gọi l� �Quan Thế �m�.�
Đ�ng nghĩa th� phải gọi l� Qu�n Tự Tại. Nếu c�c (ch�ng sinh) ba nghiệp đều quy y, th� (Bồ t�t) lục th�ng ắt rủ l�ng gi�o h�a, chẳng phải đợi đến l�c họ bị khổ nguy cấp rồi mới ph�ng xe đến cứu gi�p. L�m người bạn chẳng mời m� đến, l�m th�y thuốc ứng bệnh, tquyền lực ứng xử linh hoạt kh�n lường, cho n�n gọi l� Qu�n Tự Tại Bồ t�t như tr�n.�
�Phổ� : c� nghĩa l� b�nh đẳng khắp cả.�
�M�n� : l� chỗ để từ đ� m� ra v�o.
C�c ch�ng sinh đ� ba nghiệp quy y th� (Bồ t�t) lục th�ng ắt sẽ rủ l�ng cứu gi�p b�nh đẳng, chỉ cho họ nơi chốn để từ đ� họ ra khỏi cảnh khổ m� đi v�o cảnh vui, cho n�n gọi l� �Phổ M�n�.�
Ba thứ : thần th�ng, k� thuyết, gi�o giới l� nơi chốn để l�a khổ, l�m nh�n do để nhập tịch, đ� l� c�c h�nh th�i của Phổ M�n. Song, người c� khổ phần nhiều ph�t ra �m thanh để quy niệm, bậc đại bi ắt ứng niệm m� đến cứu vớt, cho n�n gọi l� �Quan �m�. Phẩm n�y thuyết minh rộng về điều ấy, cho n�n gọi l� phẩm Quan Thế �m Phổ M�n.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : Bồ t�t đại bi, quan s�t thấy khổ th� cứu, tại sao lại phải đợi niệm, rồi sau mới rủ l�ng từ mẫn m� cứu gi�p ?�
Đ�p : nếu ch�ng sinh v� t�m m� Phật cứu, th� đ� l� điều bậc đại th�nh chẳng th�ng. Nếu ch�ng sinh tự m�nh ph�t � m� cầu duy�n, th� c�c th�nh đều c�ng gi�p đỡ. Trước hết nh�n ở tự nghiệp, rồi sau mới mượn đến duy�n. Tự m�nh đ� chẳng tu, th� duy�n l�m sao m� khởi được ? Cho n�n phải đợi họ quy niệm rồi sau mới cứu họ. Giả sử họ tự m�nh tu tập nhưng chưa hiểu phương tiện, th� phải nhờ bạn tốt chỉ bảo cho, th� c�i khổ mới diệt được.
-Hỏi : mọi Bồ t�t đều c� năng lực n�y, cớ sao chỉ một m�nh ng�i Quan �m bao tr�m danh hiệu của c�c vị đ� ?�
Đ�p : v� bản nguyện chẳng giống nhau, lợi sự kh�c nhau. Quan �m kế nghiệp Phật V� Lượng Thọ, sẽ l�m Phật Bảo Quang C�ng Đức Sơn Vương, cho n�n n�u ri�ng vị n�y.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ V� Tận ݔ��� tới��� �gọi t�n l� Quan Thế �m�.�
T�n rằng : to�n văn phẩm n�y chia l�m 4 đoạn lớn :
1. Vấn đ�p về danh nh�n (nguy�n nh�n v� sao m� đặt t�n như thế).
2. Vấn đ�p về h�a hạnh.
3. Tr� Địa t�n th�n.
4. Kết th�nh lợi �ch đương thời.�
Văn hai đoạn lớn đầu c� tụng. Trong đoạn lớn� đầu c� 3 phần :
a) Hỏi về danh nh�n (nguy�n nh�n của t�n gọi).
b) Đ�p về tự nghĩa (nghĩa chữ).
c) So đọ c�ng đức tr� danh hơn k�m ra sao.�
Đ�y� l� phần đầu.
�V� Tận ݔ : kinh A Sai Mạt n�i : tu h�nh đủ c�c thứ hạnh như lục độ, tứ nhiếp v.v� , thề độ cho ch�ng sinh, ch�ng sinh giới tận th� � của Bồ t�t mới tận. Ch�ng sinh chưa tận th� � của Bồ t�t chưa tận. Cho n�n gọi l� V� Tận �.�
Trong Thập Địa kinh d�ng mười c�u �giới tận� m� l�m th�nh c�c đại nguyện :
1) Nhất thiết ch�ng sinh giới tận.
2) Thế giới tận.
3) Hư kh�ng giới tận.
4) Ph�p giới tận.
5) Niết b�n giới tận.
6) Phật xuất thế giới tận.
7) Như Lai tr� giới tận.
8) T�m sở duy�n giới tận.
9) Phật cảnh giới tr� nhập giới tận.
10) Thế giới chuyển ph�p lu�n tr� chuyển giới tận.
C�u đầu l�m th�nh đại nguyện l� : �Nếu như ch�ng sinh giới tận th� nguyện của ta mới tận�. Như vậy, nếu ch�ng sinh giới bất tận th� nguyện của ta cũng bất tận.�
Cho đến c�u thứ ch�n : �Phật tr� chứng nhập hết thảy cảnh giới đều tận�, c�u thứ mười : �Chuyển ph�p lu�n tr� nếu chuyển, c�c ph�p đều tận, th� nguyện của ta cũng vẫn bất tận�.�
Kinh V� Cấu Xưng n�i rằng : �Tuy đắc Phật đạo, chuyển ph�p lu�n, nhưng chẳng bỏ đạo của Bồ t�t, đ� gọi l� Bồ t�t hạnh�. Cho n�n vị Bồ t�t n�y t�n l� �V� Tận ݔ.�
Tuy hạnh nguyện của c�c Bồ t�t đều giống nhau, nhưng c�c danh hiệu th� kh�c nhau, v� bản nguyện kh�c nhau. Đ� l� v� muốn thuyết minh kinh n�y c� thể khiến hạnh nguyện đều cũng v� tận.�
�Hỏi về danh� l� muốn khiến dựa v�o việc tr� niệm (danh hiệu Phật, danh hiệu Bồ t�t) để m� dứt khổ.�
�Hỏi về hạnh� l� muốn khiến tu h�nh để cầu vui.
*
-Kinh văn : �Phật bảo V� Tận ݔ��� tới��� �đều được giải tho�t�.�
T�n rằng : dưới l�� đ�p về tự nghĩa. C� ba phần :
. Phần đầu : l� ngữ nghiệp quy y, d�ng Thi�n nhĩ th�ng m� x�t t�m �m thanh, cứu khổ.
. Phần hai : l� đoạn từ �Nếu c� ch�ng sinh n�o nhiều l�ng d�m dục� trở xuống : l� � nghiệp quy y, d�ng Tha t�m th�ng m� qu�n t�m, cứu khổ.
. Phần cuối : l� đoạn từ �Nếu c� nữ nh�n n�o muốn cầu sinh con trai� trở xuống : l� th�n nghiệp quy y, d�ng Thi�n nh�n th�ng m� qu�n sắc, cứu khổ.
Phần đầu n�y lại c� ba � :
1) � đầu : n�u chung, nếu c� khổ m� niệm Bồ t�t Quan Thế �m th� liền được giải tho�t.
2) � hai : n�u ri�ng, nếu c� tai �ch m� niệm Bồ t�t Quan Thế �m th� đều được giải tho�t.
3) � ba : kết luận, bảo r� uy thần cao vời vợi như vậy.�
Đ�y l� � đầu.
Tức l� ba đường t�m nạn, hết thảy khổ nạn. Chỉ cần như Ph�p L�m quy mệnh l� tr�nh khỏi h�nh phạt 7 ng�y, như Tế Hoan quy y l� tho�t khỏi c�i họa 3 dao.�
Du Gi� luận, quyển 9 n�i : Nghiệp c� hai loại :
a) Định dị thục nghiệp, nghĩa l� Cố tư nghiệp, hoặc tạo t�c hoặc tăng trưởng.
b) Bất định dị thục nghiệp, nghĩa l� Cố tư nghiệp đ� tạo t�c� m� chẳng tăng trưởng.�
Luận tr�n quyển thứ 89 n�i : c�c nghiệp đ� tạo t�c d� chẳng tăng trưởng nhưng nếu kh�ng hối hận, chẳng tu đối trị, vẫn c�n phải thụ quả, th� gọi l� tăng trưởng nghiệp. Nếu hối hận v.v� , th� gọi l� bất tăng trưởng nghiệp.�
Hoặc trước kia l� tăng trưởng nghiệp, nay do hối hận v.v� th� gọi l� bất tăng trưởng nghiệp. Như Vị Sinh O�n (tức A X� Thế) l�c trước khi chưa hối hận, gọi l� tăng trưởng nghiệp ; sau khi đ� hối hận rồi, th� gọi l� bất tăng trưởng nghiệp.�
Luận tr�n quyển 60 n�i rằng : căn cứ v�o t�nh trạng chưa được giải tho�t m� kiến lập ra Định thụ nghiệp.
N�i �giải tho�t� c� nghĩa l� Thế đạo phục đoạn, cho đến đắc th�nh th�nh bậc v� học v.v�, tức l� chưa nhập Phật ph�p như trong kinh Niết B�n, th� gọi l� Quyết định nghiệp. Nếu nhập Phật ph�p, th� gọi Bất định nghiệp.�
Đối Ph�p luận quyển 7 n�i : C� năm Cố tư tạo :
1) Tha sở gi�o sắc (sự dạy bảo �p buộc của người kh�c).
2) Tha sở khuyến thỉnh (sự khuyến kh�ch mời mọc của người kh�c).
3) V� sở liễu tri (kh�ng hiểu biết g�).
4) Căn bản chấp trước, chỉ c�c nghiệp do ba độc che lấp bản t�m, hăng h�i chấp trước khởi l�n.
5) Đi�n đảo ph�n biệt, nghĩa l� cho đ� l� th� thắng v� tội, m� sở h�nh �c nghiệp.�
Trong 5 loại n�y, 2 loại cuối hoặc khởi t�c hoặc tăng trưởng, chẳng phải l� chẳng thụ dị thục, v� Tư nặng. C�n 3 loại đầu chỉ c� khởi t�c m� chẳng tăng trưởng, kh�ng hẳn l� phải thụ dị thục, v� Tư nhẹ.
Đ�y n�i �t�c�, c� nghĩa l� khởi t�c c�c nghiệp khiến ch�ng hiện h�nh. �Tăng trưởng� c� nghĩa l� khiến tập kh� dần d� tăng trưởng. Do đ�y chỉ n�i về Cố tư nghiệp, n�n chỉ c� 5.�
Nhưng Du Gi� quyển 9 n�i : trừ 10 loại ra, số c�n lại đều gọi l� Cố tư . Mười loại đ� l� :
1) Mộng.
2) V� tri.
3) V� cố tư (kh�ng cố � nghĩ tới).
4) Bất lợi bất sổ (kh�ng cho l� lợi, kh�ng hề đếm xỉa).
5) Cuồng loạn.
6) Thất niệm.�
7) Phi nhạo dục (chẳng phải ưa muốn).
8) Tự t�nh v� k�.
9) Hối sở tổn (do hối hận m� giảm đi).
10) Đối trị sở tổn (do đối trị m� giảm đi).
Trừ 10 loại n�y ra, số c�n lại đều tăng trưởng. Đ� tức l� điều m� Du Gi� quyển 9 đ� n�i : �Tăng trưởng nghiệp c� 6 loại vậy�.�
Mười loại bất tăng v� s�u loại tăng trưởng ở đ�, chẳng vượt 3 bất tăng v� 2 tăng trong Đối Ph�p. T�ch ra hay hợp lại l� căn cứ phần vị nhiều �t vậy.�
Đối Ph�p c�n n�i : Quyết định c� ba :
1) T�c nghiệp quyết định. Do nghiệp lực cũ cảm quyết định th�n, ở trong lần sinh n�y ắt tạo nghiệp n�y, kỳ hạn quyết định, chẳng hề sai vượt, thần lực của Phật v.v� cũng chẳng thể cứu được.
2) Thụ dị thục quyết định, tức thuận định thụ nghiệp. Quả (nhất) định sẽ thụ, nhưng thời chưa định. Chẳng thế th� Phật xuất thế lẽ ra sẽ kh�ng c� ch�ng sinh nẻo �c tạo �c.
3) Phần vị quyết định, l� thuận ba thời phần vị định nghiệp. Nếu nghiệp đạo nhiếp thu, th� gọi l� thuận định nghiệp. Gia hạnh v� hậu khởi th� chung cho cả định (nghiệp) v� bất định (nghiệp).
Th�m nữa, chưa hối hận, chưa đối trị v.v� th� gọi l� Quyết định nghiệp. Đ� hối hận, đ� đối trị v.v� th� gọi l� Bất định nghiệp.�
Du Gi�, quyển 10 n�i về ba nghiệp :�
a) Thuận hiện.
b) Thuận sinh.
c) Thuận hậu thụ nghiệp.�
Du Gi�, quyển 60 n�i về bốn nghiệp :
1) Dị thục định. 3) Nhị c�u định.
2) Thời ph�n định. 4) Nhị c�u bất định.
Duy Thức cũng n�i về bốn loại : gồm ba thời v� bất định.�
Hiển Dương quyển 9 n�i về năm loại, đ� l� :
-� Ba loại Thuận ba thời.
- Thụ b�o định.
- T�c nghiệp quyết định.
Đều giống như Du Gi� quyển 9, phần to�t yếu đ� n�i, v� ngại rườm r� n�n tạm dừng.�
Cho n�n niệm Quan �m sẽ th�m được duy�n l�nh, tự t�m hối lỗi biết hổ thẹn th� tho�t khỏi mọi khổ n�o.�
Cũng c� chỗ giải th�ch rằng : Bất tăng trưởng nghiệp v� Bất định nghiệp c� thể chuyển diệt được. C�n Tam thời quyết định nghiệp v� B�o định thời bất định nghiệp th� chỉ c� thể khiến giảm nhẹ, chẳng phải l� khiến ho�n to�n diệt tận.�
Kinh Kim Cương B�t Nh� n�i rằng : tội nghiệp đời trước lẽ ra phải đọa v�o đường �c nhưng do tr� kinh m� bị người coi rẻ, th� tội nghiệp đời trước liền được ti�u diệt v� sẽ được Bồ đề. Chẳng n�i rằng ho�n to�n diệt.�
Th�m nữa, trong Kinh Hiền Ngu, Ương Quật Ma La tuy đắc A la h�n, nhưng v� hiện nghiệp c� quả (b�o) cho n�n bị lửa thi�u.�
C�n n�i : th�nh Ca Tỳ La chỉ trừ một đứa con n�t, ngo�i ra tất cả nam nữ đều l� th�nh nh�n sơ quả, lẽ ra chẳng đ�ng bị vua Lưu Ly kia giết hại, thế m� quyết định tạo nghiệp ấy, ngay Phật cũng chẳng thể b�i trừ được, huống hồ l� lại phải thụ quả (b�o).�
Tại quả vị giải tho�t m� c�n nghiệp th� gọi l� Bất định, đ� l� y v�o Bất định nghiệp m� n�i. Đ�y th� chẳng thế. Nếu đắc A la h�n th� mọi điều bất thiện đều hết. Vậy c�n nghiệp g� m� thụ quả ?�
Tại hai quả vị đầu, những điều bất thiện chưa hết hẳn, chẳng ngăn được quả b�o kia, thế th� ngại g� m� chẳng thụ ?�
Trong Kinh B�t Nh� chẳng n�i l� diệt tận, m� chỉ n�u l�n c�i vi diệu mầu nhiệm của t�m, nghĩa l� nếu ch� th�nh khẩn khiết thụ tr� kinh đ� th� nhất định chẳng thụ (b�o). Nếu chẳng thế th� Ngũ v� gi�n tội đều l� Quyết định nghiệp, thế th� vua Vị Sinh O�n l�m sao m� sau khi hối lỗi rồi, lại hết thảy chẳng thụ (quả b�o) ?�
Thập Địa luận n�i : một l� Cảm b�o định, hai l� T�c nghiệp định, ngay đến uy thần của chư Phật cũng chẳng thể chuyển được.
N�i : tự m�nh chẳng ph�t t�m hối hận hổ thẹn, chẳng nhập th�nh đạo, th� đ� l� nghiệp quả quyết định. Chẳng phải l� đ� hối hận hổ thẹn rồi m� vẫn c�n gọi l� định nghiệp ư ?�
Kinh Ph�p C� n�i : �kh�ng c� nơi n�o d� ở tr�n kh�ng hay ở dưới biển, hoặc v�o trong n�i đ� m� tho�t được nghiệp khỏi bị nạn�.
Căn cứ theo đ�, th� nếu đ� tạo tội rồi m� lại chẳng gặp Phật, gặp Bồ t�t v.v� để rồi khởi t�m hối hận hổ thẹn v� nhập đạo, th� dứt kho�t l� bị nghiệp b�o.�
Do đ� m� kinh Nghiệp B�o Sai Biệt n�i rằng : Nếu nghiệp l� do tăng thượng t�m khởi t�c, th� kh�ng c�n biết hổ thẹn, đ� khởi t�c rồi c�n tạo t�c nữa, kh�ng c� t�m hối cải, thế th� nghiệp ấy l� quyết định. Nếu nghiệp chẳng phải l� do tăng thượng t�m khởi t�c, th� tuy l�m nghiệp �c, trong l�ng vẫn lu�n lu�n hổ thẹn, thế th� nghiệp ấy bất định. Chỉ cần biết rằng c�c nghiệp được tổn giảm điều phục m� chẳng phải do hối cải, cũng chẳng phải do ph�t lộ, th� khả năng thụ quả được giảm, nghĩa l� sẽ kh�ng c�n phải thụ quả nữa.�
Song kinh n�i rằng : Chỉ Man l�c đến quả vị A la h�n m� c�n phải thụ nghiệp b�o, đ� l� v� l�c ấy vị đ� vẫn c�n trụ ở ph�m vị v� ở hai quả vị đầu, th�n hiện tại bấy giờ nhất định sẽ đắc A la h�n, đ� l� n�i sẽ được danh hiệu đ�, chẳng phải l� l�c thụ quả (b�o) gọi l� A la h�n.�
Hơn nữa, nếu gặp duy�n l�nh th� phải tự ph�t t�m hối hận hổ thẹn, nhập th�nh đạo th� tội nghiệp mới được diệt trừ. Tuy gặp duy�n l�nh, nhưng kh�ng c� t�m hối hận hổ thẹn, cũng chẳng phải nhập th�nh đạo, th� d� ngay đến chư Phật cũng chẳng thể chuyển nổi.�
Họ Th�ch ở th�nh Ca Tỳ La bị giết l� v� tuy đắc sơ quả, nhưng biệt b�o nghiệp tại sơ quả vẫn chẳng được trừ. Hơn nữa, lại chẳng phải l� do đ� được nghe ph�p đại thừa, th�m t�m th�nh khẩn hối hận hổ thẹn, cho n�n phải thụ nghiệp (b�o) trước kia. Nếu như đ� được nghe đại thừa, th�m t�m th�nh khẩn hối hận th� cũng chẳng bị giết.�
Đắc A la h�n th� dứt kho�t chẳng thụ b�o. Nếu c� bị giết th� cũng chẳng phải l� do nghiệp quả. Chẳng thế th� Chỉ Man giết người chỉ c�n thiếu một mạng l� đầy một ng�n, cớ sao lại đắc th�nh quả được ? Nếu kh�ng hối hận hổ thẹn, kh�ng điều phục, đoạn trừ, ti�u diệt c�c tội nghiệp th� ch�ng sinh sẽ kh�ng bao giờ được thụ th�nh quả.�
Do đ� n�n biết rằng, l�c mới thuyết về l�m điều thiện th� chủ yếu phải giống như kinh Niết B�n, luận Du Gi� đ� dẫn.�
*
-Kinh văn : �Nếu c� người tr씠�� tới��� �gọi t�n l� Quan Thế �m�.�
T�n rằng : dưới l�� � thứ hai : n�u ri�ng những ai gặp �ch nạn, nếu xưng tụng danh hiệu Quan �m th� đều được tho�t.�
C� 7 đoạn chia l�m 2 phần :�
. 3 đoạn đầu n�i về 3 thứ tai họa : lửa, nước, gi�.�
. 4 đoạn sau n�i về tạp tai.
Đ�y l� phần đầu.�
�Hỏa tai (lửa ch�y)�, th� d� to hay nhỏ đều g�y tổn hại, nhưng nếu niệm danh th� hết thảy chẳng ch�y.
�Thủy tai (lũ lụt)�, th� nếu nước s�u mới c� thể g�y tổn hại, cho n�n niệm danh sẽ được ở chỗ n�ng.
�Phong tai (b�o gi�ng)�, th� nếu gi� nhẹ sẽ chẳng tổn hại, gi� mạnh mới g�y thiệt hại.�
�Hắc phong (gi� dữ)�, ắt sẽ g�y thiệt hại cho người, bởi vậy cho n�n đ� n�i ri�ng về việc gặp loại gi� n�y. Nếu gi� chẳng phải l� Hắc phong th� n�o c� tổn hại g�. Trong đoạn n�i về phong (tai) c� 4 mục :
1) Đi t�m ch�u b�u m� gặp phong (tai).
2) Người thiện bảo niệm danh.
3) Tr�nh được tai nạn.
4) Nguy�n nh�n của danh hiệu ấy.�
* �Thuyền� : nghĩa như Chu [舟]. Chữ [舫] c� hai �m : Phảng v� Phang. Ngọc Thi�n giải th�ch đ� cũng l� một loại thuyền, gh�p hai thuyền lại th� th�nh Phảng [舫] (thuyền đ�i).
*
-Kinh văn : �Nếu lại c� người���� tới��� �liền được giải tho�t�.�
T�n rằng : đ�y l� bốn tạp tai :
1) H�nh phạt chẳng tổn thương.
2) Phi nh�n chẳng hại được.
3) Bị t� giam tra tấn đều tho�t được.
4) Giặc th� chẳng hại được.�
* �Nữu� [杻] l� c�m tay. �Giới� [械] l� c�m ch�n, tức l� g�ng c�m. G�ng bằng gỗ ở cổ gọi l� Gi� [枷]. Xiềng bằng sắt ở cổ, ở lưng gọi l� Tỏa [鎖]. Chữ [獫] Kiểm : c� nghĩa l� bắt bớ, tra tấn, x�t hỏi. Chữ [狡] Giảo : vốn nghĩa l� so đọ, so s�nh. Ở đ�y c� nghĩa l� tra x�t. Chữ [繫] Hệ : nghĩa l� tr�i buộc, đ�y nghĩa l� t� ngục giam h�m.�
Tr� Độ luận n�i rằng : �giống như gi� chẳng lọt v�o chỗ đặc, như nước chẳng chảy ngược l�n chỗ cao, như hư kh�ng chẳng bị tổn hại, kh�ng c� nghiệp (b�o) cũng giống như vậy�. V� tội th� l�m sao m� tự dưng lại bị t� h�m tai ương ? Đ�y l� căn cứ v�o hiện tại chẳng l�m th� gọi l� v� tội, chứ chẳng phải l� trước kia chẳng l�m.�
B�i tụng về Hỏa trạch (nh� lửa) n�i rằng :�
�Người phỉ b�ng kinh,�
Hoặc mắc tội kh�c,�
Phản nghịch cướp b�c,�
Ăn trộm ăn cắp,�
C�c tội như vậy,�
Ắt bị tai ương �.
Do trước kia b�ng kinh, cho n�n biết l� c� tội.
Trong mục �giặc th� chẳng hại được� c� bốn � :
1) Trải qua chốn nguy nan. 3) V�ng mệnh.
2) Khuy�n niệm hồng danh. 4) Giải tho�t.
Trong kinh Thủ Lăng Nghi�m, Phật bảo Ki�n � : �c� một loại c�y thuốc gọi l� c�y diệt trừ. L�c đại qu�n chiến đấu, c� v� số người bị tr�ng t�n độc. Bấy giờ lương y mang c�y Dược vương đ� để b�i l�n mặt trống, rồi đem khua vang l�n ở giữa mọi người, thế l� trong c�ng một l�c v� số t�n độc liền được tự nhổ ra�. V� chư Phật Bồ t�t trụ ở Thủ Lăng Nghi�m tam muội lực, cho n�n nếu c� người n�o xưng tụng danh hiệu tưởng niệm tới c�c ng�i, th� v� lượng tội cấu sẽ tự nhi�n trừ diệt, v� như một loại đề hồ c� khả năng l�m cho khỏi c�c hoạn nạn�.
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �v�i vọi như vậy�.�
T�n rằng : đ�y l� kết luận bảo r� thần uy.�
* �Nguy nguy� [巍巍] : đồ sộ, to lớn, v�i vọi.
*
-Kinh văn : �Nếu c� ch�ng sinh���� tới��� �thường n�n t�m niệm�.�
T�n rằng : đ�y l� � nghiệp quy y, d�ng Tha t�m th�ng m� quan s�t t�m để cứu vớt. C� hai :�
. Đầu ti�n quan s�t t�m �.�
. Sau đ� kết uy thần.�
Tạm n�u ba độc, chứ chẳng phải chỉ c� chừng ấy, v� hết thảy phiền n�o, niệm đều diệt cả.
*
-Kinh văn : �Nếu c� nữ nh�n���� tới��� �danh hiệu Bồ t�t�.�
T�n rằng : đ�y l� th�n nghiệp quy y, d�ng Thi�n nh�n th�ng m� qu�n sắc để cứu vớt. C� hai mục :
. Đầu ti�n l� quan s�t hai th�n nghiệp.
. Sau đ� l� kết luận về ph�c, khuy�n h�y tu tr�.
Chẳng phải chỉ c� ngần ấy nghiệp, nhưng tạm theo t�m l� chung m� n�u ra.
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �ph�c đức lợi �ch như thế�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba : so s�nh c�ng đức hơn k�m của việc tr� danh. C� bốn mục :
1. Hỏi. 3. Th�nh.
2. Đ�p. 4. Kết.
Bản luận so s�nh 62 ức hằng h� sa Phật. C�n kinh n�y th� lại n�i l� 62 ức hằ�ng h� sa Bồ t�t. Về điểm n�y c� hai c�ch giải th�ch :
1) C�ch thứ nhất n�i rằng : kinh đ�ng, luận sai. Bồ t�t th� so s�nh với Bồ t�t, sao lại được đem Phật m� so với Bồ t�t. Chỉ được như trong kinh Thập Lu�n đem Địa Tạng so với Di Lặc, Văn Th�, Quan �m m� th�i, cũng chẳng so với chư Phật. Nếu chẳng thế th� c�ng đức của Phật hẳn l� �t hơn Bồ t�t sao ?
2) C�ch thứ hai n�i rằng : theo luận cũng kh�ng sai. Ng�i Quan �m từ l�u đ� th�nh Phật, nhưng v� chẳng xả bỏ hạnh Bồ t�t cho n�n thị hiện th�nh Bồ t�t. Sao m� chẳng so với Như Lai được ? Chỉ như khi Quan �m th�nh Phật, th� c�ng đức, quốc độ cũng th� thắng như Phật V� Lượng Thọ. Hết thảy Phật th�n h� lại c� chuyện hơn k�m ư ?�
Cho n�n biết (đ�) chỉ l� lời khuyến t�n, tuy trong kinh l� so với Bồ t�t, m� luận giải th�ch th�nh so với chư Phật cũng kh�ng hề c� lỗi g�, cả hai đều kh�ng sai.�
Luận giải th�ch về th�nh tựu, c� hai thứ :
1. T�n lực.
2. Tất c�nh tr� (tr� tuệ rốt r�o).�
1. T�n lực. C� hai :
1/- Cầu cho th�n ta c� được Tất c�nh t�n như Quan �m, c� nghĩa l� cầu cho 62 ức hằng h� sa Phật th�n của ta được như Quan �m, t�n t�m kh�ng kh�c. Th�nh số sở cầu tuy nhiều �t kh�c nhau, nhưng c�ng đức kh�ng kh�c v� nguy�n nh�n l� c�i t�m b�nh đẳng.
2) Sinh t�m cung k�nh. Cầu sao ta rốt r�o cũng sẽ được c�ng đức như vị đ�. C� nghĩa l� cầu sao c� được tr� tuệ c�ng đức như bản th�n Quan �m kia th�nh Phật đ� l�u. Ta 62 ức hằng h� sa Phật (th�n) cũng rốt r�o sẽ được c�ng đức như chư Phật n�y, v� tin tưởng c�ng đức của Phật Bồ t�t chẳng kh�c g� nhau.�
Hai thứ n�y l� t�n lực. Thoạt đầu chẳng qu�n cảnh nhiều �t hơn k�m, chỉ c� t�n t�m b�nh đẳng như nhau. Sau đ� qu�n cảnh nhiều �t tuy c� kh�c nhau, nhưng c�ng đức kh�ng hề kh�c nhau, t�n t�m cung k�nh cũng kh�ng c� hai. Cho n�n ph�c kh�ng kh�c nhau.�
2. Tất c�nh tr� .�
C� nghĩa l� quyết định biết r� ph�p giới. Đ�y l� do Quan �m đ� đắc Tất c�nh tr� ph�p giới, cho n�n kh�ng kh�c g� Phật, c� thể chứng được ph�p giới b�nh đẳng v� nhị, cho n�n th�nh ph�c b�nh đẳng (với Phật).�
Ph�p giới tức l� ph�p t�nh. Bồ t�t nhập sơ địa c� thể chứng được �th�n b�nh đẳng� giống như tất cả Phật Bồ t�t, huống chi l� h�ng Thập địa m�n t�c..
�Th�n b�nh đẳng� nghĩa l� ph�p th�n ch�n như. Bởi vậy, thụ tr� danh hiệu Quan Thế �m, c�ng đức sẽ kh�ng kh�c g� c�ng đức của việc thụ tr� danh hiệu 62 ức hằng h� sa Phật. Chẳng thế th� Bồ t�t h� lại hơn Phật ư ?
�Tạm đem bấy nhi�u để t�n th�n, rồi khuyến kh�ch ph�t t�m. Kinh Thập Lu�n, quyển nhất n�i : �Giả sử đối với hằng h� sa số c�c vị đại Bồ t�t thuộc bậc thượng thủ như c�c ng�i Di Lặc, Diệu C�t Tường, Qu�n Tự Tại, Phổ Hiền v.v�, trong cả trăm kiếp ch� t�m quy y xưng danh, niệm tụng, lễ b�i c�ng d�ng, cầu c�c điều sở nguyện ; th� cũng chẳng bằng c� người chỉ trong khoảnh khắc một niệm ch� t�m quy y, xưng danh niệm tụng lễ b�i c�ng d�ng Địa Tạng Bồ t�t, cầu c�c điều sở nguyện ch�ng được thỏa m�n�.
�Hơn nữa, đối với những người c� duy�n trong ch�ng sinh đời mạt như vầy, c� những điều họ n�n nghe, bởi vậy n�n mới t�n th�n ri�ng (ng�i Quan Thế �m). Chẳng thế th� h�a ra Bồ t�t c�n hơn cả Phật v� c�c Bồ t�t ng�i vị ngang nhau m� lại c� sự hơn k�m sao ?
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �sự ấy thế n�o�.
T�n rằng : dưới l�� đoạn lớn thứ hai : Hỏi đ�p về h�a hạnh. C� bốn mục :
1) Hỏi. 3) Hiến d�ng.
2) Đ�p. 4) Kết luận : bảo r�.
Đ�y l� mục đầu.�
�Du� : nghĩa l� h�a lợi, tức l� thần th�ng.
�Thuyết ph�p cho ch�ng sinh� : l� gi�o h�a lợi tha.�
�Lực phương tiện� : l� chỉ hai loại tr�n, tức l� kh�o l�o vận dụng tr� tuệ, ứng với t�m của ch�ng sinh để m� cứu vớt.
*
-Kinh văn : �Phật bảo���� tới��� �m� thuyết ph�p cho�.�
T�n rằng : dưới l�� mục hai : Đ�p. C� ba phần :
� Phần đầu : th�n h�a thuyết ph�p.
� Phần hai : kết luận về phần trước, khuyến kh�ch bảo ban.
� Phần cuối : c� thể cứu được hoạn nạn nguy cấp.�
Đ�y l� phần đầu.
Tổng cộng c� 19 loại, phần l�m 8 hạng :�
1) Ứng th�nh th�n, c� 3 loại.�
2) Ứng thi�n th�n, c� 6 loại.�
3) Ứng qu�n thần (vua t�i), c� 5 loại.�
T�m b�nh t�nh thẳng, n�i năng thật th�, h�nh động đ�n hậu, sống l�u, nhiều của, đ� gọi l� �Trưởng giả�. Giữ đạo điềm đạm, �t dục, t�ch đức th� gọi l� �Cư sĩ�.
Ở ng�i trị người, gọi l� �Quan tể�.�
4) Ứng tứ ch�ng, c� 1 loại.�
5) Ứng phụ nữ th�n, c� 1 loại.�
6) Ứng đồng nam đồng nữ, c� 1 loại.�
7) Ứng b�t bộ, c� 1 loại.�
8) Ứng Chấp kim cương thần, c� 1 loại,�
Tay cầm ch�y kim cương, l� một loại h�nh tượng kh�c của Quan �m.
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �Th� V� �y�.�
T�n rằng : đ�y c� hai :
1) Kết luận về phần trước, rồi khuyến kh�ch bảo ban.
2) C� thể cứu gi�p hoạn nạn nguy cấp.�
Đ�n độ (tức bố th�), c� ba loại :
a) T�i th�.
b) V� �y th�.
c) Ph�p th�.
Thuyết ph�p l� Ph�p th�. Cứu gi�p l�c hoạn nạn tức l� V� �y th�. Khiến được ch�u b�u v.v�, đ� l� T�i th�.
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �th�p Phật Đa Bảo�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba : Hiến d�ng.�
C� 7� � :
1) Bạch Phật.
2) Hiến d�ng.
3) Quan �m chẳng nhận.
4) Bẩm bạch, thỉnh nhận.
5) Phật bảo phải nhận.
6) Qu�n �m nhận lấy.
7) Chuyển th� c�ng d�ng.�
V� ph�c điền kh� gặp, v� th� thuận đạo l�, v� l� ch�n ch�nh hạnh để cầu Bồ đề, cho n�n gọi l� �Ph�p th�.�
Quan �m chẳng thụ v� c� ba lẽ :
a) Thiểu dục.
b) Ph�p nhĩ (ph�p phải như thế).
c) Chuyển th�.
Sợ tr�i với t�m ấy, bởi vậy chẳng thụ. Kệ trong Đại Trang Nghi�m luận n�i rằng :�
������� �Nếu x�e tay bố th�,�
Tay ấy gọi nghi�m thắng.�
Người nhận rụt tay lại,�
Nghi�m thắng c�n hơn thế.�
Nếu n�i t�i th� cho,
Lời ấy gi� kh�n lường.�
Người nhận n�i t�i đủ,�
C�n kh� lường hơn thế�.�
Trng kinh Thi�n Thỉnh Vấn, đức Phật cũng n�i rằng : Người bố th� gọi l� người được lợi. Người nhận bố th� gọi l� người mất lợi. Cho n�n Bồ t�t chẳng chịu nhận, nhưng v� thương tứ ch�ng m� phải nhận : một l� để khiến họ t�y hỉ, hai l� để khiến họ học h�nh trừ khỏi khổ n�o. Cho n�n n�i l� �thương x�t họ�.
*
-Kinh văn : �V� Tận ݔ��� tới��� �thế giới Sa b��.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : kết luận bảo r�.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ���� tới��� �gọi l� Quan Thế �m��
T�n rằng : dưới l�� tr�ng tụng về hai nghĩa Danh Hạnh n�i tr�n. Chia l�m hai phần :
- 1 tụng đầu : Hỏi
- 25 tụng sau : Đ�p.�
Đ�y l� phần đầu : chỉ hỏi về nguy�n nh�n đặt t�n, nhưng đ�p cả về h�a hạnh.
*
-Kinh văn : �Đấng đầy đủ tướng tốt���� tới��� �diệt được c�c c�i khổ�.�
T�n rằng : dưới l�� 25 tụng, tụng về Phật bảo.
Trong chia l�m 4 phần :
1. Phần đầu gồm 3 tụng : n�u chung hứa thuyết.
2. Phần hai gồm 12 tụng : ch�nh thức giải đ�p về nguy�n nh�n đặt t�n.
3. Phần ba gồm 3 tụng : giải đ�p về h�a hạnh.
4. Phần cuố� gồm 7 tụng : t�n th�n c�ng đức, khuy�n h�y quy y.�
Phần đầu n�y chia l�m ba :
- 1 tụng đầu, thuật lại lời Phật đ�p, ứng với c�c phương sở m� thuyết về cả hai thứ Danh v� Hạnh.
- 1 tụng kế, b�n về nh�n h�nh trước kia, ph�t nguyện gặp duy�n, nhiều kiếp tu h�nh hạnh bất tư nghị.
- 1 tụng cuối, hứa sẽ tr�nh b�y cho về Danh Hạnh. Những thứ đ� từng kinh qua tai mắt, t�m niệm kh�ng sai, nhất định c� thể diệt được khổ.
*
-Kinh văn : �Giả sử c� � hại���� tới��� �tức thời bị ti�u tan�.�
T�n rằng : đ�y l� 12 tụng : ch�nh thức giải đ�p về nguy�n nh�n đặt t�n, chia l�m 9 phần :
1) Một tụng về trừ hỏa tai.
2) Một tụng trừ thủy tai.
3) Hai tụng : trừ nạn n�i.
4) Hai tụng : trừ nạn dao.
5) Một tụng : trừ nạn bị bắt bớ giam cầm.
6) Một tụng : trừ nạn chửi rủa.
* Chữ Ch� [咒] nghĩa như chữ Ch�c [囑], c� nghĩa l� nhủ bảo, d�ng lời thiện hay �c m� nhủ bảo lẫn nhau th� gọi l� Ch� [咒].
Chữ Trớ [詛], c� nghĩa như chữ [阻] : Trở, trong từ trở ngại : khiến người ta h�nh sự bị trở ngại, bị hạn chế bởi lời n�i. C� bản viết l� [咀] Tứ, chữ n�y c� nghĩa như chữ Tước [嚼] nghĩa l� nhai. Chẳng phải l� nghĩa ở đ�y.�
Như thầy thuốc giỏi thoạt đầu phải l�m cho bệnh ph�t ra, rồi sau đ� chữa cho khỏi bệnh. Cho n�n thoạt đầu phải t�c động v�o bản th�n người đ� rồi sau mới khiến người đ� ph�t ra � tốt.
7) Một tụng : trừ nạn phi nh�n.
8) Hai tụng : trừ nạn �c th�.
9) Một tụng : trừ nạn thi�n tai : M�y nổi sấm.�
�Sấm động� : T�y vực gọi l� �tiếng m�y x�e chớp�. Phương n�y giải th�ch l� �m dương kh�ch động nhau m� lo� s�ng.�
* Th�ch Danh giải th�ch chữ Xiết [掣] c� nghĩa l� dẫn. �Điện� nghĩa như chữ Điển [殄], � n�i vừa mới lo� ra đ� biến mất ngay. Người Quan Trung gọi l� Tiễn Điện [��� 電]. Người Ng� gọi l� Sấm Đạn [���� ]. Chữ tr�n (chỉ chữ [��� ])đọc l� Tiễn. Chữ dưới (chỉ chữ� [��� ]) đọc l� Điện. Chữ B�o [雹] (mưa đ�) : Trịnh Huyền giải th�ch Lễ K� n�i rằng : kh� Dương l�m mưa, kh� �m uy hiếp n�, ngưng kết lại m� th�nh mưa đ� [雹].
*
-Kinh văn : �Ch�ng sinh bị khốn �ch���� tới��� �khiến dần dần diệt hết".�
T�n rằng : đ�y l� giải đ�p về h�a hạnh.�
- 1 tụng n�u chung về việc trừ khổ.
- 1 tụng về khả năng thị hiện th�nh c�c th�n.�
- 1 tụng n�u ri�ng về việc trừ khổ.
*
-Kinh văn : �Ch�n qu�n thanh tịnh qu�n���� tới��� �vậy n�n cần đảnh lễ�.�
T�n rằng : đ�y l� 7 tụng cuối : t�n th�n c�ng đức, khuy�n h�y quy mệnh.�
Trong chia l�m 6 phần :
1) Một tụng n�u ngũ qu�n, khuy�n h�y ph�t nguyện thường xuy�n chi�m ngưỡng.�
* C� bản viết chữ Thường [常] lầm th�nh chữ Đương [當] thế l� sai. V� hiện �thường� nguyện điều đ�, chứ chẳng phải l� �đương� bắt đầu nguyện.
2) Một tụng n�i r� Đại tr� diệt được tai nạn.
3) Một tụng n�i r� ph�p th� c� thể trừ được phiền n�o.�
�Đại bi chế giới� : tựa như sấm vang, c� nghĩa l� c�i biến động c� t�c dụng cảnh c�o.�
* Phương ng�n gọi l� Giới bị (ph�ng bị). Chữ Giới [戒] cổ văn viết l� [誡] Giới (răn bảo).�
�Từ �� : che khắp giống như đ�m m�y lớn mầu nhiệm. C� bản ch�p l� �Từ �m�, đ� l� ch�p sai, v� tiếng Phạm l� Mai Đ�t Lị Mạt Na.
4) Một tụng về V� �y th�, c� thể trừ được bố �y,�
5) Một tụng n�i r� T�i th�, c� thể trừ được ngh�o khổ.
�Giống như thủy triều ở biển nhất định c� thể diệt được c�c nỗi khổ đ�ng l�c cần thiết, do thường qu�n khởi niệm. Đ�y c� năm �m : Diệu �m cho vui, Quan �m cứu khổ, Phạm �m th�m tịnh, Triều �m đ�ng l�c, Thắng �m xuất thế.
6) Hai tụng cuối : khuyến niệm, khuyến lễ v� lễ c� thể diệt khổ �ch.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Tr� Địa���� tới��� �c�ng đức chẳng �t�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ ba trong phẩm n�i về Tr� Địa t�n th�n.
Ở đ�y luận n�u� 2 m�n :
1. Mười ph�p Tr� Địa tam muội.
2. Mười loại Tự tại.
1. Mười ph�p Tr� Địa tam muội.
Theo Kinh Bảo V�n, Bồ t�t c� 10 ph�p� gọi l� Tr� địa tam muội :
1) Như đất kia rộng lớn v� lượng v� bi�n. Bồ t�t cũng thế, c�ng đức tr� tuệ trang nghi�m, nguyện hạnh v� lượng v� bi�n.
2) Như đất kia l� nơi ch�ng sinh nương tựa v�o, ai nấy t�y theo � muốn đều được cứu gi�p, chu cấp, đều được vừa �, kh�ng trở ngại g�. Bồ t�t cũng thế, thực h�nh Lục độ mọi thứ đều cho ch�ng sinh, t�m kh�ng ngần ngại.
3) Như đất kia kh�ng hề c� chuyện y�u gh�t, (ch�ng sinh) tr�t đổ bất cứ thứ g� l�n đất để b�o đ�p lại, đất cũng chẳng mừng chẳng giận. Bồ t�t cũng thế, dưỡng dục ch�ng sinh chẳng mong b�o đ�p.
4) Như đất, trời đổ m�y mưa, th� đất đều tiếp thu cả, đều duy tr� được. Bồ t�t cũng thế, hết thảy chư Phật nổi m�y đại bi, đổ mưa ph�p vũ, th� Bồ t�t c� thể tiếp thu duy tr� được tất cả đ�ng như lời Phật thuyết.�
5) Như đất kia l� nơi m� hết thảy cỏ c�y rừng r� c�ng ch�ng sinh đi đứng nằm ngồi thảy đều nương tựa v�o đ�. Bồ t�t cũng thế, hết thảy xu hướng tu h�nh hướng thiện của ch�ng sinh, nhị thừa học ph�p, Niết b�n đều nh�n Bồ t�t m� c�.
6) Như đất kia, mọi chủng tử phải dựa v�o đ� m� sinh trưởng. Bồ t�t cũng thế, hết thảy chủng tử thiện nghiệp của trời người đều dựa v�o Bồ t�t m� được sinh trưởng.
7) Như đất c� thể sản xuất ra mọi thứ b�u. Bồ t�t cũng thế, c�ng đức thiện bảo, hết thảy mọi thứ lạc cụ của ch�ng sinh đều do Bồ t�t m� ra.
8) Như đất sản xuất ra c�c thứ thuốc thần diệu c� thể chữa khỏi c�c bệnh. Bồ t�t cũng thế, c� thể sản xuất ra mọi thứ ph�p dược c� thể trừ được hết thảy mọi bệnh phiền n�o.
9) Như đất kia, gi� chẳng lay động được, ruồi bọ, ong, bọ cạp chẳng thể l�m tổn hại được. Bồ t�t cũng thế, hết thảy mọi duy�n nội ngoại bức n�o chẳng thể quấy rối nhiễu loạn được.
10) Như đất kia, sư� tử gầm rống, long tượng sấm s�t, chẳng thể l�m cho kinh sợ được. Bồ t�t cũng thế, hết thảy 95 loại ngoại đạo đều chẳng động đến được.�
Đủ mười sự ấy, th� Bồ t�t được gọi l� Tr� Địa tam muội, v� đắc Tr� Địa tam muội cho n�n gọi l� Tr� Địa, hoặc l� tu tr� Thập địa th� gọi l� Tr� Địa .
2. Mười loại Tự tại.
N�i về Tự tại, th� Nhiếp luận v� kinh Hoa Nghi�m đều thuyết c� 10 loại. Kinh Hoa Nghi�m n�i :
1) Thọ tự tại, v� v� bi�n kiếp trụ.
2) T�m tự tại, v� xuất v� số định, nhập th�m tr�.
3) Trang nghi�m tự tại, v� c� thể trang nghi�m được mọi c�i đất. Nhiếp luận gọi l� �Ch�ng cụ tự tại�.
4) Nghiệp tự tại, v� t�y thời m� thụ b�o.
5) Sinh tự tại, v� thị hiện sinh ra ở mọi c�i.
6) Giải tho�t tự tại, v� thấy chư Phật đầy khắp mọi c�i. Nhiếp luận gọi l� �Thắng giải tự tại�.
7) Dục tự tại, v� th�nh Bồ đề v�o bất cứ l�c n�o, bất cứ c�i n�o.
8) Thần lực tự tại, v� thị hiện mọi thứ thần biến.
9) Ph�p tự tại, v� thị hiện v� lượng v� bi�n ph�p m�n.
10) Tr� tự tại, v� trong mỗi niệm đều thị hiện gi�c ngộ Như Lai thập lực, v� sở �y.�
Song sự giải th�ch c� hơi kh�c với Nhiếp luận. C�n h�nh Lục độ cũng được giải rộng như Nhiếp luận.
Ở đ�y tức l� �Thần lực tự tại� v� phổ thị chư m�n.
*
-Kinh văn : �Phật thuyết.. đ󔠠� tới��� �Tam Bồ đề t�m�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ tư : Kết luận, th�nh tựu �ch lợi đương thời.

*** �

PHẨM Đ� LA NI

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
I. N�I R� DỤNG �.
Luận n�i rằng : phẩm n�y mục đ�ch thuyết minh c�i lực để cứu hộ cho ch�ng sinh khỏi c�c hoạn nạn, như tr�n đ� giải th�ch.�
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.�
Tiếng Phạm : Đ� la ni, ở đ�y (tức Trung Quốc) gọi l� Tổng tr�. Niệm tuệ l� Thể, d�ng thần lực của một số �t văn tự v� nghĩa b� mật để gia tr�, uy linh kh�ng g� s�nh nổi, ph� t� diệt �c, dựng ch�nh n�u thiện, cho n�n gọi l� Đ� la ni. Phẩm n�y thuyết minh về điều đ�, cho n�n gọi l� phẩm Đ� La Ni.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : Tổng tr� c� bốn loại : để đạt được Ph�p, Nghĩa, Biện t�i, Từ v� ngại giải, theo đ� m� thuyết về bốn loại. C�n ở đ�y th� thuyết về c�i g� ?
Đ�p : tr�n kia trường h�ng đ� thuyết về Ph�p, Nghĩa tr�. Nay ở đ�y thuyết về Ch� tr�. Để gi�p hai thứ trước, bởi vậy mới thuyết minh về vấn đề n�y.�
V� đắc, V� sinh nhẫn : đ� l� Tổng tr�.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Dược Vương���� tới��� �c�ng đức rất nhiều�.�
T�n rằng : to�n phẩm chia l�m 3 đoạn :
1. Đoạn đầu thuyết minh về ph�c của việc tr� kinh.
2. Đoạn hai thuyết minh về phương thần ch�.
3. Đoạn cuối thuyết minh về đại ch�ng đương thời được lợi �ch.�
Đoạn đầu n�y c� 2 phần :�
- Đầu ti�n l� hỏi.
- Sau đ� l� đ�p.�
Trong đ�p c� 3 mục :
1) Hỏi lại. 2) Đ�p thẳng. 3) Phật thuyết.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Dược Vương���� tới��� �c� nhiều điều �ch lợi�.�
T�n rằng :�dưới l�� thuyết minh về phương thần ch�. C� năm, hợp lại th�nh ba loại :
� Loại đầu l� 2 th�nh.
� Loại sau l� 2 thi�n.
� Loại cuối l� 10 thần.�
Đ�y l� th�nh đầu. C� 4 mục :
1) N�u.�
2) Thuyết.�
3) Kết thắng (kết luận về sự thắng diệu).
4) Phật t�n th�n.

*
-Kinh văn : �Bấy giờ Dũng Th픠�� tới��� �chư Phật đ� rồi�.�
T�n rằng : đ�y l� th�nh thứ hai. C� 4 mục :
1) N�u. 3) Ch�nh thuyết.
2) C�ng năng. 4) Kết thắng.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Tỳ Sa M�n���� tới��� �kh�ng c� suy giảm hoạn nạn�.�
T�n rằng : dưới l�� 2 thi�n. Đ�y l� vị thi�n đầu, c� 3 mục :
1) N�u. 2) Thuyết. 3) Kết thắng.
�Tỳ Sa M�n� : đ�y dịch l� Đa văn, l� vị thi�n (vương) ở phương Bắc trong Tứ thi�n vương, thường t�n trợ Phật ph�p.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Tr� Quốc���� tới��� �chư Phật đ� rồi�.�
T�n rằng : đ�y l� vị thi�n vương thứ hai. C� 3 mục :
1) N�u. 2) Thuyết. 3) Kết thắng.�
Đ�y tức l� Đ�ng diện thi�n vương.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ c� La S�t nữ ���� tới���� �Ph�p sư như vậy�.�

T�n rằng : đ�y l� 10 thần. C� 7 phần :
1) N�u danh.
2) Thỉnh thuyết.
3) Ch�nh thuyết.
4) Khuy�n chớ n�o hại ph�p sư.
5) Lại thuyết th�m kệ để v� dụ về tội.
6) Xin đ�ch th�n hộ tr�.
7) Phật t�n dương.�
Phần Phật t�n dương c� ba :
� 1/- Đầu ti�n l� t�n dương chung.
� 2/- Sau đ� l� t�n dương ri�ng.
� 3/- Cuối c�ng l� khuy�n ủng hộ Ph�p sư.
*
-Kinh văn : �L�c thuyết phẩm Đ� la ni n�y���� tới��� �V� sinh ph�p nhẫn�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ ba trong phẩm n�i về đại ch�ng đương thời được lợi �ch.

***

PHẨM DIỆU TRANG NGHI�M VƯƠNG BẢN SỰ

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.�
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
I. N�I R� DỤNG �.
C� hai � :
1. Luận n�i rằng : thắng lực c�ng đức l� do phẩm Diệu Trang Nghi�m Vương thị hiện. Phẩm n�y thuyết minh về việc Tịnh Tạng, Tịnh Nh�n tr� kinh Ph�p Hoa, đ� ngộ đạo, dựa v�o thắng lực c�ng đức m� khiến vua cha vốn c� t� kiến được hồi t�m, được thụ k� tương lai sẽ th�nh Phật. Đ� đều l� do lực c�ng đức của Ph�p Hoa. N�i về bản duy�n của vị đ� để l�m lợi �ch cho ph�p hội l�c bấy giờ. Cho n�n mới c� phẩm n�y.
2. Phẩm Diệu �m trước kia thuyết minh về việc Hoa Đức Bồ t�t xin hỏi về tam muội m� Diệu �m chứng được, nhờ vậy m� tự m�nh chứng được Ph�p Hoa tam muội. Diệu Trang Nghi�m Vương ở đ�y ch�nh l� Hoa Đức. Trước khi đắc tam muội th� Diệu Trang Nghi�m Vương vốn chấp trước t� kiến. Nay thuyết minh về chuyện hai con khuy�n giải thuyết phục vua cha. L�m thiện tri thức th� chẳng chọn kẻ o�n người th�n m� chỉ bảo cho mọi người biết, khiến họ hoằng dương kinh n�y. Cho n�n mới c� phẩm n�y.�

II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
Khi c�n l�m vua ch�a quyền qu� tại thế tục th� d�ng ch�u b�u lụa l� để m� trang sức, nhưng khi đ� bỏ t� kiến nhập ch�nh đạo th� d�ng Ph�p bảo thắng diệu để khiến bản t�m được trong s�ng như ngọc, cho n�n gọi l� Diệu Trang Nghi�m Vương. L� nh�n duy�n đời trước, cho n�n gọi l� Bản sự.�
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
-Hỏi : phẩm n�y chủ yếu thuyết minh về Tịnh Tạng v� Tịnh Nh�n l� thiện tri thức. Cớ sao chẳng lấy đ� m� đặt t�n phẩm ?
Đ�p : nhờ c�ng đức thắng diệu m� bản th�n Diệu Trang Nghi�m Vương bỏ t� nhập ch�nh, chứ chẳng phải l� hai con �ng ta. Hai con �ng tuy l� thiện hữu, nhưng cha nhờ c�ng đức m� bản th�n nhập ch�nh.
Th�m nữa, Hoa Đức trước kia tức l� Diệu Trang Nghi�m Vương, muốn hợp nhất th�n ấy cho n�n lấy đ� l�m (t�n) phẩm. Lại nữa, Tịnh Tạng v� Tịnh Nh�n tức Dược Vương v� Dược Thượng, trước đ� thuyết minh về Dược Vương, sợ t�n đầu đề bị phiếm lạm, cho n�n chẳng d�ng m� đặt t�n phẩm.
*
- Kinh văn : �Bấy giờ Phật bảo���� tới��� �t�n kiếp l� Hỉ Kiến�.�
T�n rằng : to�n phẩm văn chia l�m 4 đoạn :
1. Kể về bản duy�n.
2. Hội kim cổ.
3. Khuy�n mọi người quy lễ.
4. Kết th�nh lợi �ch của đại ch�ng.�
Đoạn đầu lại chia l�m 4 phần :
1) Kể về thời.
2) N�u Phật.
3) Thuyết minh về cha con Bồ t�t.
4) Thuyết minh rộng về nguy�n do.
Đ�y l� hai phần đầu.
*
-Kinh văn : �Trong ph�p Phật đ󔠠� tới��� �thứ hai t�n l� Tịnh Nh�n�.�
T�n rằng : đ�y l� phần ba : thuyết minh về cha con Bồ t�t.
*
-Kinh văn : �Hai người con n�y���� tới��� �cũng đều th�ng đạt�.�
T�n rằng : dưới l�� phần thứ tư : thuyết minh rộng về nguy�n do, chia l�m 4 phần :
1. T�n th�n đức của hai con.
2. Thuyết minh về Phật đương thời thuyết ph�p.
3. Đoạn từ �Bấy giờ Tịnh Tạng Tịnh Nh�n� trở xuống : n�i về việc hai con� cảm h�a cha.
4. Đoạn từ �Vua ấy tức th� đem nước giao ph� cho em trai� trở xuống : n�i về việc (Diệu Trang Nghi�m) xuất gia được lợi �ch.�
Đ�y l� phần đầu. C� 3 mục :
A. Mục đầu : n�u th�nh ph�c tr�.
B. Mục hai : liệt k� ri�ng 4 đức.
C. Mục cuối : liệt k� 7 định.�
B. Bốn đức :
1) Lục độ.
2) Phương tiện thiện xảo, c� 12 thứ :�
(1) Bi t�m cố luyến.�
(2) Liễu tri chư h�nh.
(3) Thường ở chốn sinh tử.
(4) Vui được diệu tr� Phật.�
(5) Lu�n hồi chẳng nhiễm.�
(6) Hăng h�i tinh tiến.
S�u thứ n�y l� nội.�
(7) Khiến chỉ d�ng �t thiện m� cảm được v� lượng quả.
(8) Chỉ d�ng lực nhỏ m� thu được thiện căn lớn.�
(9) Kẻ gh�t th�nh gi�o th� khiến họ trừ được s�n n�o.�
(10) Kẻ dừng giữa chừng, th� khiến họ th� nhập.�
(11) Kẻ đ� th� nhập rồi, th� khiến họ th�nh thục.�
(12) Kẻ đ� th�nh thục rồi th� khiến họ được giải tho�t.
S�u thứ n�y l� ngoại.
3) Tứ v� lượng.
4) Ba mươi bảy phẩm trợ đạo.
C. Bảy định :�
Đ�y l� �C�c tam muội� :�
1. �Tịnh (tam muội)� : l� v� đ� đoạn chướng chứng ch�n.�
2. �Nhật tinh t�� : l� v� như mặt trời đại ph�, như v� v�n tinh t� ph� được c�c �m.�
3. �Tịnh quang� : l� v� ph�ng đại quang.�
4. �Tịnh sắc� : l� v� hiện c�c diệu sắc.�
5. �Tịnh chiếu minh� : l� v� soi tỏ Phật ph�p.�
6. �Trường trang nghi�m� : l� v� chứng được c�ng đức kh�ng hề suy giảm.�
7. �Đại uy đức� : l� v� khởi thần th�ng.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật đ󔠠� tới��� �kinh Ph�p Hoa n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ hai : thuyết minh về Phật đương thời thuyết ph�p.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Tịnh Tạng, Tịnh Nh�n������� tới��� �cần phải nghe v� v�ng theo�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba : hai con cảm h�a cha. C� 5 phần nhỏ :
1. (Con) thưa với mẹ xin tới chỗ Phật.
2. Mẹ sai con cảm h�a cha.
3. V�ng lời dạy, tiến h�nh cảm h�a.
4. Đoạn từ �Bấy giờ t�m vạn bốn ng�n người trong hậu cung của Diệu Trang Nghi�m Vương� trở xuống : t�n t�m theo Phật.
5. Đoạn từ �Bấy giờ Phật đ� thuyết ph�p cho vua� trở xuống : Phật đ�p ứng, dẫn đạo l�m lợi lạc.�
Đ�y l� phần đầu. C� 2 mục : đầu l� n�u ra, sau l� giải th�ch.�
* Chữ [爪] (m�ng vuốt) �m đọc l� Trảo. Lại c� bản viết l� [抓] (Trảo : c�o, cấu, ngắt bằng m�ng vuốt. S�ch Ngọc Thi�n giải th�ch [抓] Trảo l� cấu, ngắt, c�o (bằng m�ng vuốt).
D�ng m�ng vuốt m� c�o cấu vật th� gọi l� [抓] Trảo, tuy �m đọc giống chữ [爪] Trảo, nhưng ở đ�y chẳng phải l� chỉ m�ng vuốt.
*
-Kinh văn : �Mẹ bảo con rằng���� tới��� �c�ng nhau c�ng đi��
T�n rằng : đ�y l� phần thứ hai của 5 phần : mẹ sai con cảm h�a cha.
*
-Kinh văn : �Tịnh Tạng, Tịnh Nh�n���� tới��� �nh� t� kiến n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ ba của 5 phần : v�ng lời dạy tiến h�nh cảm h�a. C� 9 mục :
1) Hai con sinh hận.
2) Mẹ khiến nghĩ tới cha.
3) Thuận theo lời, liền h�a độ.
4) Cha thấy, mừng hỏi.
5) Hai con giải đ�p cặn kẽ.
6) Cha n�i muốn đi.
7) Bẩm với mẹ, xin xuất gia.
8) Mẹ b�n cho ph�p.
9) Bạch với cha mẹ, xin tới chỗ Phật.�
Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �Mẹ bảo con rằng���� tới��� �đi đến chỗ Phật�.
T�n rằng : đ�y l� mục thứ hai : mẹ khiến nghĩ tới cha.
*
-Kinh văn : �Thế l� hai con���� tới��� �t�m tịnh t�n giải�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba : thuận theo lời (mẹ) tiến h�nh h�a độ (cho cha). Đầu ti�n n�u ra, sau đ� giải th�ch, cuối c�ng kết luận.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ cha thấy con���� tới��� �ch�ng con� l� đệ tử�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư �cha thấy mừng hỏi� v� mục thứ năm �hai con giải đ�p cặn kẽ�.
*
-Kinh văn : �Cha bảo con rằng���� tới��� �xin cho con xuất gia�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ s�u �cha n�i muốn đi� v� mục thứ bảy �b�o với mẹ, xin xuất gia�.
Mục �b�o với mẹ, xin xuất gia� c� hai phần :
- Phần đầu : b�o rằng cha đ� tin hiểu, ph�t t�m.
- Phần sau : xin mẹ cho xuất gia.�
�Xuất gia� : khoan kho�ng dụ như hư kh�ng. Như khế kinh n�i : �chim C�ng tuy c� m�u sắc để trang điểm cho th�n m�nh, nhưng chẳng bằng chim Hồng, chim Hạc c� thể bay xa. Người bạch y (tức người tại gia) tuy c� thế lực gi�u sang, nhưng chẳng bằng người xuất gia c� c�ng đức thắng diệu�.�
Thập Lu�n kinh n�i : �hoa Chi�m b�c ca tuy h�o nhưng vẫn c�n hơn c�c hoa kh�c l�c đang tươi. C�c Bật s� ph� giới �c hạnh vẫn c�n hơn hẳn c�c ngoại đạo tinh tiến�.�
Do đ� m� hai con xin mẹ xuất gia.
*
-Kinh văn : �Mẹ liền bảo rằng���� tới��� �thời cơ cũng kh� gặp�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ t�m �mẹ hiền cho ph�p� v� mục thứ ch�n �bạch với cha mẹ, xin tới chỗ Phật�. Mục thứ ch�n c� 3 phần :
- Đầu ti�n n�u l�n lời xin.�
- Sau đ� giải th�ch lời xin.�
- Cuối c�ng l� kết luận về lời xin.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ t�m vạn bốn ng�n người trong hậu cung của� Diệu Trang Nghi�m Vương����� tới��� �ưa th�ch Phật ph�p�.�
-T�n rằng : trong 5 phần n�i về hai con cảm h�a cha, th� đ�y l� phần thứ tư n�i về t�n t�m qui Phật. C� 3 mục :
- Mục đầu : thuyết minh về đạo kh� kham th�nh.
- Mục hai : hai con kh�o cảm h�a.
- Mục cuối : mọi người tới chỗ Phật.�
Đ�y l� hai mục đầu.�
Trong mục đạo kh� kham th�nh c� bốn loại :
1) Hậu cung. 3) Tịnh Tạng.
2) Tịnh Nh�n. 4) Phu nh�n.
*
-Kinh văn : �Thế l� Diệu Trang Nghi�m Vương���� tới��� �l�i ra đứng ở một ph�a�.�
T�n rằng : đ�y l� mọi người tới chỗ Phật.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật đ󔠠� tới��� �ph�ng đại quang minh�.�
T�n rằng : trong 5 phần n�i về hai con cảm h�a cha, đ�y l� phần thứ năm n�i về Phật đ�p ứng, dẫn đạo l�m lợi lạc. C� 4 � :
1) Phật kh�o thuyết ph�p.
2) Vua cởi hạt ch�u đem bố th�.
3) Vua nghĩ tới sắc th�n Phật.
4) Phật hỏi, k� th�nh.�
Đ�y l� hai � đầu.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Diệu Trang Nghi�m� tới �c�ng đức như vậy�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ ba : �vua nghĩ tới sắc th�n Phật� v� � thứ tư �Phật hỏi, k� th�nh�.�
Trong mục �Phật hỏi, k� th�nh� th� đầu l� hỏi, sau l� k�. Trong k� c� s�u :
1) Nh�n. 4) Kiếp.
2) Thể. 5) Ch�ng.
3) Nước. 6) C�i đất.
*
-Kinh văn : �Vua ấy lập tức���� tới��� �Trang nghi�m tam muội�.�
T�n rằng : trong 4 phần của đoạn đầu, th� đ�y l� phần thứ tư thuyết minh rộng về nguy�n do, phần n�y n�i về xuất gia sẽ được lợi �ch. C� 6 � :
1) Xuất gia.
2) Tu h�nh đắc định.
3) L�n tr�n kh�ng bạch Phật.
4) T�n th�n ấn chứng, rồi trần thuyết rộng.
5) Từ tr�n kh�ng xuống, t�n th�n, ph�t nguyện.
6) N�i rồi th� lui ra.�
Đ�y l� hai � đầu.
*
-Kinh văn : �Liền l�n hư kh�ng���� tới��� �tới sinh ở nh� ta�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ ba : l�n tr�n kh�ng bạch Phật. C� ba mục :
1) Đầu l� l�n tr�n kh�ng.
2) Sau đ� l� ch�nh thức t�c bạch.
3) Mục cuối : kết bằng t�n th�n.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật V�n L�i �m���� tới��� �được gặp thiện tri thức�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ tư : t�n th�n ấn chứng, trần thuyết rộng ra. C� 3 mục :
1) Mục đầu : n�i r� nhờ nh�n xưa mới gặp được thiện hữu.
2) Mục sau : giải th�ch � nghĩa của lợi �ch do thiện hữu.
3) Mục cuối : n�u bật c�i nh�n khiến vua ph�t t�m Bồ đề, đ� l� hai người con l�m thiện hữu.
Đ�y l� mục đầu.
*
-Kinh văn : �Thiện tri thức ấy���� tới��� �Tam bồ đề t�m�.�
T�n rằng : đ�y l� giải th�ch � nghĩa của lợi �ch do thiện hữu. C� 2 phần :
1) Phần đầu n�u r� lợi hỷ của việc chỉ gi�o khiến chứng quả đại Bồ đề.
2) Phần sau n�u r� c�i nh�n khiến được thấy Phật, ph�t t�m Bồ đề.�
Kinh Thiện Giới v� Bồ T�t Địa luận n�i : �Nếu th�n cận thiện hữu th� giới kh�ng bị khuyết ph�. Đa văn, tu chứng, ai mẫn, v� �y, kham nhẫn, kh�ng mỏi, ng�n từ biện liễu, đ� gọi l� tướng thiện hữu. Cầu th� lợi lạc, hiểu biết đ�ng đắn về điều n�y, c� lực, kh�o quyền nghi, l�m lợi �ch kh�ng ngừng, đại bi kh�ng thi�n lệch, đ� gọi l� thiện hữu. L�m g� cũng chẳng dối, uy nghi vi�n m�n, ng�n h�nh đ�n hậu nghi�m t�c kh�ng hề mỏi mệt, kh�ng hề ghen gh�t, tiết kiệm x�c t�ch cần th� th� xả, can gi�n n�u lỗi, khiến phải nhớ lại, truyền thụ, răn bảo, năng thuyết ph�p cho, đ� gọi l� thiện hữu.�
Đ�ng l�m chỗ tin cậy, d� c� bệnh hay kh�ng c� bệnh đều k�nh y�u c�ng d�ng hầu hạ. Thăm hỏi, rước lễ, tu nghiệp h�a k�nh, đồ vật bốn sự l�c cần đến đều chẳng thiếu, k�nh cẩn phụng sự, hỏi nghe kh�ng động, đ� gọi l� th�n cận�.�
Kinh Niết B�n n�i : �Thiện tri thức l� người trụ ở khắp nơi trong h�nh tướng Phật, Bồ t�t, B�ch chi Phật, Thanh văn v� người ph�m. V� sao gọi l� thiện tri thức ? Thiện tri thức l� người c� khả năng gi�o h�a ch�ng sinh xa l�a mười điều �c, tu h�nh mười điều thiện. V� nghĩa n�y m� gọi l� thiện tri thức.�
Th�m nữa, thiện tri thức l� người như ph�p m� m� thuyết, như ph�p m� h�nh. Thế n�o gọi l� như ph�p thuyết, như ph�p m� h�nh ? Nghĩa l� tự� m�nh chẳng s�t sinh, bảo ban người kh�c chẳng s�t sinh. Cho đến tự m�nh tu h�nh ch�nh kiến, gi�o dục người kh�c tu h�nh ch�nh kiến. Nếu l�m được như vậy th� được gọi l� bậc ch�n thiện tri thức.�
N�y thiện nam tử ! Như vầng trăng trong hư kh�ng, từ ng�y m�ng một tới ng�y rằm dần dần tăng trưởng. Bậc thiện tri thức cũng giống như vậy, khiến c�c học nh�n dần dần xa �c ph�p, tăng trưởng thiện ph�p.�
Theo Kinh Hoa Nghi�m th� Bồ t�t c� mười loại thiện tri thức. Những g� l� mười :
1) C� thể khiến an trụ ở t�m Bồ đề.
2) C� thể khiến tu tập thiện căn.
3) C� thể khiến tu h�nh rốt r�o c�c Ba la mật.
4) C� thể khiến ph�n biệt giải thuyết mọi ph�p.
5) C� thể khiến an trụ th�nh thục.
6) C� thể khiến đầy đủ biện t�i, hỏi g� cũng giải đ�p được.
7) C� thể khiến chẳng trước mọi thứ sinh tử.
8) C� thể khiến tu h�nh hạnh Bồ t�t, t�m kh�ng hề mỏi mệt ch�n nản trong mọi kiếp.
9) C� thể khiến an trụ ở hạnh Phổ Hiền.�
10) C� thể khiến th�m nhập hết thảy Phật tr�.�
Th�m nữa, thiện tri thức l� cha mẹ ta, v� sinh trưởng được hết thảy c�c thiện căn. Hơn nữa, thiện tri thức c�n l�m thuốc tốt chữa khỏi c�c bệnh, c�n l� con mắt để dẫn dắt tới chỗ s�ng, l� mặt trăng mặt trời chiếu rọi mở ra con đường ch�nh gi�c để vượt ra khỏi thế gian, cho tới n�i rộng ra nữa th� đ� l� tất cả Phạm hạnh để cảm h�a ch�ng sinh, khiến được thấy Phật, gọi l� đại duy�n ; khiến ph�t t�m Bồ đề v� thượng, gọi l� đại nh�n. Do nh�n duy�n n�y m� khiến chứng Phật quả, gọi l� Phật sự.
*
-Kinh văn : �Đại vương ng�i thấy���� tới��� �khiến trụ ch�nh kiến�.�
T�n rằng : đ�y n�u r� c�i nh�n khiến vua ph�t t�m Bồ đề, đ� l�� hai người con l�m thiện hữu.
*
-Kinh văn : �Diệu Trang Nghi�m Vương���� tới���� �như quả Tần b��.�
T�n rằng : đ�y l�� từ tr�n hư kh�ng xuống, t�n th�n, ph�t nguyện. C� hai phần :
1) Phần đầu : t�n th�n 5 đức.
2) Phần sau : ph�t 6 nguyện.�
* Chữ [紺] c� �m đọc l� Cam, m�u xanh �nh đỏ (tức m�u c�nh cam).�
Mắt Phật c� sắc đẹp như m�u l� của lo�i sen c� hoa đỏ t�a. Xanh c� �nh hồng bao quanh n�n gọi l� m�u xanh đỏ.�
�Quả Tần b�� m�u đỏ v� b�ng cho n�n lấy l�m v� dụ.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Diệu Trang Nghi�m Vương���� tới��� �c�c t�m �c�.�
T�n rằng : dưới l�� ph�t 6 nguyện, trong đ� phần đầu t�n th�n chung Phật ph�p, phần sau l� ph�t ri�ng s�u nguyện.
D� l� �gi�o� (dạy) hay l� �giới� (răn) nơi chốn thực h�nh hai loại n�y thảy đều y�n ổn, v� ch�ng sinh l�a �c m� t�ch thiện.
*
-Kinh văn : �N�i lời n�y rồi, lễ Phật m� ra�.�
T�n rằng : đ�y l� � thứ s�u : n�i rồi th� lui ra.
*
�-Kinh văn : �Phật bảo đại ch�ng���� tới��� �Bồ t�t đấy�.
�T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ hai : hội kim cổ.
*
-Kinh văn : �Dược Vương, Dược Thượng n�y���� tới��� �cũng n�n lễ b�i�.�
T�n rằng : dưới l�� đoạn thứ ba : khuy�n mọi người quy lễ : đầu ti�n l� t�n th�n, sau đ� l� khuy�n (quy lễ).
*
-Kinh văn : �Phật thuyết � n�y���� tới��� �được ph�p nh�n tịnh�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn thứ tư trong phẩm : kết luận tạo th�nh �ch lợi th� thắng.�
Đối Ph�p quyển 9 n�i rằng : đạo v� gi�n c� thể xa được trần, đạo giải tho�t c� thể l�a được cấu. Do hai đạo n�y m�n cho n�n �được ph�p nh�n tịnh�, chứng Sơ quả.

***

PHẨM PHỔ HIỀN BỒ T�T KHUYẾN PH�T

Ba m�n ph�n biệt :
I. N�I R� DỤNG �.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.
I. N�I R� DỤNG �.
Luận n�i rằng : lực hộ ph�p th� do phẩm Phổ Hiền v� phẩm cuối thị hiện. Trong phẩm Ch�c Lũy, Phật tự m�nh ba lần dặn d� ph� th�c việc hộ ph�p. C�n trong phẩm n�y Bồ t�t khuyến ph�t mọi người hộ ph�p. V� thế cho n�n c� phẩm n�y.
II. GIẢI TH�CH T�N PHẨM.�
Nh�n từ tuệ ngộ th� gọi l� �Hiền�. Đức lợi đầy� khắp th� gọi l� �Phổ�. Đ� l� do trong th� chứng được nhất ch�n, ngo�i th� th�nh tựu mu�n đức, bởi vậy đức lợi đầy khắp, nh�n từ tuệ ngộ, cho n�n gọi l� �Phổ Hiền�.�
B�t Nh� L� Th� luận n�i rằng : �hết thảy hữu t�nh đều l� Như Lai tạng, v� Phổ Hiền Bồ t�t khắp trong tự thể. Do chứng l� Phổ biến Hiền thiện v� đạo năng chứng th� gọi l� Phổ Hiền�.�
Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : �th�n tướng Phổ Hiền y v�o Như như, chẳng y v�o nước Phật. Do trong th� chứng được l� Phổ biến Hiền thiện n�y, ngo�i th� thể hiện ba nghiệp kh�ng g� kh�ng Hiền, cho n�n gọi l� �Phổ Hiền�. Đ� ch�nh l� t�n gọi của đức tự lợi.�
Dẫn dụ kh�ch lệ th� gọi l� �Khuyến�. D�u dắt khiến sinh th� gọi l� �Ph�t�. Dạy dỗ, dẫn dụ kh�ch lệ, khiến t�n đạo ph�t sinh th� gọi l� �Khuyến Ph�t�. Đ�y ch�nh l� đức lợi tha.�
Trong phẩm n�y thuyết minh việc Phổ Hiền Bồ t�t khuyến ph�t t�n t�m, tr� kinh nhập đạo, cho n�n gọi l� phẩm Phổ Hiền Bồ t�t Khuyến Ph�t.
III. GIẢI Đ�P THẮC MẮC.�
-Hỏi : v� sao Phổ Hiền tới khuyến ph�t m� chẳng phải l� c�c vị kh�c ?�
Đ�p : v� muốn thuyết minh về tin thuận theo đạo, chứng nhất thừa, hết thảy mọi thứ trong ba nghiệp kh�ng g� kh�ng hiền.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phổ Hiền���� tới��� �đi v�ng quanh bảy v�ng theo chiều tay phải�.�
T�n rằng : to�n phẩm văn chia l�m 6 đoạn :
1) Đường đi tới của Phổ Hiền.
2) Bẩm bạch, nghe kinh.
3) Phật bảo cho bốn ph�p.
4) Phổ Hiền khuyến ph�t.
5) Th�ch Ca t�n khuyến.
6) Đại ch�ng đương thời được lợi �ch.
Đ�y l� đoạn đầu, c� 4 mục :
a) Từ phương đ�ng tới.
b) Tướng nơi trải qua.
c) Đồ ch�ng đi theo.
d) Tới rồi quy lễ (Phật).
Kinh Hoa Nghi�m n�i rằng : �th�n tướng Phổ Hiền y v�o Như như, chẳng y v�o nước Phật�.�
Tr� Độ luận n�i : �mỗi lỗ ch�n l�ng của Phổ Hiền Bồ t�t đều thường xuy�n xuất hiện thế giới chư Phật v� chư Bồ t�t, đầy khắp mười phương để h�a độ ch�ng sinh, kh�ng c� trụ xứ đ�ch x�c nhất định n�o. Nay n�i �từ phương đ�ng tới�, đ� l� căn cứ v�o một h�a th�n ứng hiện nh�n thấy nghe thấy của ch�ng sinh m� n�i.�
Kinh Bảo V�n n�i : Bồ t�t c� mười loại ph�p gọi l� thiện năng t�c h�a :
1) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng hề động m� c� thể thăm hỏi thuyết ph�p ở khắp mọi nước Phật.
2) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể nghe v� tiếp thụ được l� s�u ở khắp c�c c�i Phật.
3) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể c�ng d�ng khắp cả mười phương chư Phật.
4) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể trang nghi�m Bồ đề, thảy đều đầy đủ ở khắp c�c nước Phật.
5) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể cung k�nh c�ng d�ng t�n trọng t�n th�n mỗi khi c� vị Phật n�o ở mọi nước Phật, mới th�nh đạo ngồi ở đạo tr�ng dưới c�y Bồ đề.
6) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� tự th�n c� thể thị hiện ở mọi c�i Phật, ngồi ở đạo tr�ng, hiện th�nh Phật đạo.
7) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể thị hiện chuyển ph�p lu�n ở mọi c�i Phật.
8) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể thị hiện nhập Niết b�n ở mọi c�i Phật.
9) Bản th�n ở một nước Phật, chẳng động m� c� thể v� những ai cần thụ h�a ở mọi c�i Phật m� đều hiện th�n.
10) Bồ t�t chứng đắc v� t�c thần th�ng, đối với hết thảy mười phương c�i Phật, chẳng khởi � tưởng l� phải biến h�a, chẳng khởi � tưởng l� phải d�ng thần th�ng m� thảy đều thị hiện t�y theo th�n cần thị hiện tương ứng để độ ch�ng sinh cần độ.
Nghiệm theo đ�y th� thấy Phổ Hiền đ� th�nh Phật từ l�u, nhưng thị hiện l�m Bồ t�t để khuyến kh�ch việc tu diệu hạnh.�
Kinh V� Cấu Xưng n�i rằng : tuy đắc Phật đạo nhưng chẳng bỏ đạo Bồ t�t, đ� gọi l� Bồ t�t hạnh.
*
-Kinh văn : �Bạch Phật rằng�� tới �được kinh Ph�p Hoa n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn thứ hai : bẩm bạch, nghe kinh. C� 2� mục :
1) Mục đầu n�i về dụng � tới đ�y.
2) Mục sau thỉnh cầu giải đ�p nghi hoặc.�
Cho rằng ngay l�c Phật tại thế m� ph�p c�n kh� đạt được, th� sau khi Phật diệt độ rồi kh�ng ai l�m chủ th� l�m sao m� đạt được kinh, được nghe, tư duy v� tu h�nh (Văn Tư Tu) để sinh tin thuận ?�
Th�m nữa, khi Phật tại thế th� ch�ng sinh Hoặc nhẹ nghiệp mỏng n�n c�n c� thể đạt được kinh n�y, sau khi Phật diệt độ rồi th� ch�ng sinh nghiệp d�y Hoặc nặng, l�m sao m� đạt được kinh, v� kh� tin, kh� được nghe, kh� tư duy, kh� tu h�nh.
*
-Kinh văn : �Phật bảo Phổ Hiền���� tới��� �ắt đạt được kinh n�y�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ ba : Phật bảo cho 4 ph�p. C� 3 bước :
- Bước đầu : n�u l�n.
- Bước hai : n�i r�.
- Bước cuối : kết luận.
Bốn ph�p đ� l� :
1) �Được chư Phật hộ niệm� : c� nghĩa l� đ�i hỏi phải căn thục.�
B�t Nh� luận n�i rằng : Kh�o hộ niệm cho c�c Bồ t�t l� thuyết cho Bồ t�t căn thục. Người m� căn chưa thục th� chỉ nghe ng�n ngữ m� chưa đạt được� l�. Căn thục th� c� thể đạt được Gi�o v� L�.
2) �Vun trồng c�c gốc đức� : nghĩa l� đ�i hỏi trước hết phải tu cả hai nh�n ph�c tuệ, khởi c�c căn như T�n v.v� th� mới đến được c�i mức nghe Gi�o th� đạt được L�..
3) �Nhập ch�nh định tụ� : nghĩa l� ch�nh kiến quyết định.
4) �Ph�t t�m đại bi, cứu tế ch�ng sinh�.�
Ph�p đầu l� Tư lương đạo, năng văn năng tư. Ph�p thứ hai l� Gia h�nh đạo, năng tu định qu�n. Ph�p thứ ba l� Kiến đạo, năng chứng th�m l�. Ph�p cuối c�ng l� Tu đạo, năng tập năng chứng.�
Y v�o bốn vị n�y, mỗi vị đều tăng trưởng.�
Th�m nữa, ngo�i gặp Phật gi�p, trong tu gốc đức, quyết định chẳng hủy b�ng, từ bi quảng đại, đều tại địa tiền th� mới c� thể đạt được cả hai thứ Gi�o v� L� của kinh.
Nhưng theo Du Gi� th� �nhập ch�nh định tụ� nghĩa l� phải nhập Sơ địa. Ở đ�y n�i rằng chẳng phải thế.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phổ Hiền���� tới��� �trong đời trược �c�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ tư : Phổ Hiền khuyến ph�t. C� 4 mục :
1. Thuyết minh về việc hộ tr�.
2. Lợi �ch trong kiếp n�y.
3. Đoạn từ �Nếu chỉ sao ch�p th� người ấy sau khi mệnh chung sẽ được sinh tr�n c�i trời Đao Lợi� trở xuống : lợi �ch trong kiếp sau.
4. Đoạn từ �C� những c�ng đức lợi �ch như vậy� trở xuống : kết luận khuy�n h�y ph�t t�m.�
Đ�y l� mục đầu.�
Kinh Đại Tập, phần Nguyệt Tạng n�i : �Sau khi Phật diệt độ :�
- 500 năm đầu l� Giải tho�t ki�n cố.
- 500 năm thứ hai l� Thiền định ki�n cố.
- 500 năm thứ ba l� Đa văn ki�n cố.
- 500 năm thứ tư l� Tạo dựng ch�a th�p v.v� Ph�c đức ki�n cố.�
- 500 năm thứ� năm l� Đấu tranh ki�n cố �.
�500 năm sau� : c� ba c�ch giải th�ch :
a) Một l� nay đang l� 500 năm thứ ba, l� Đa văn ki�n cố, v� y v�o đại thừa ch�nh ph�p 1000 năm, sau ch�nh ph�p cho n�n n�i l� 500 năm sau.
b) Hai l� nay đang l� 500 năm thứ năm. �500 năm sau� n�i trong kinh n�y phải l� (500 năm) cuối c�ng. Căn cứ v�o hai c�ch giải th�ch tr�n th� trước đ�y sau đ�y nếu c� ai thụ tr� kinh n�y tuy chẳng phải l� chẳng ủng hộ, nhưng con người trong thời gian sau đ�y phần nhiều tệ �c, người tin l� kh�, cho n�n cần phải ủng hộ.
c) Ba l� Thế t�n k� biệt về thời gian, c�c chủng loại nhất nhất đều 500 năm, đều gọi l� �500 năm sau, sau khi Phật diệt độ�. Trong c�c khoảng thời gian n�y, Bồ t�t đều ủng hộ cả.�
Do trong việc ủng hộ, Thập Địa luận n�i c� ba hộ ph�p :
1) Hộ gi�o ph�p : đ� l� sao ch�p đọc tụng, diễn thuyết cho người kh�c.
2) Hộ h�nh ph�p : tư duy tu tập, trong l�c tu h�nh, nếu c� g� kh� khăn trở ngại th� nhiếp thụ, cứu gi�p.
3) Hộ chứng ph�p : tam Phật Bồ đề nhiếp chứng ph�p n�y, gi�o h�a truyền thụ.�
Tức l� thể hiện Bồ t�t trong thời ch�nh ph�p ủng hộ ba ph�p n�y, v� vẫn c�n c� chứng; trong thời tượng ph�p th� Hộ gi�o (ph�p) v� Hộ h�nh ph�p, v� kh�ng c�n c� chứng nữa; sau thời mạt ph�p th� chỉ c� Hộ gi�o ph�p, v� kh�ng c�n h�nh nữa.�
B� yếu của thiền ph�p chẳng phải l� t�ng chỉ của đại thừa, n�n chẳng cần h�a hợp. Điều m� kinh Bi Hoa v� ng�i Ch�n Đế n�i l� �năm mươi năm sau sau khi Như Lai diệt độ�, x�t về l� m� n�i th� e rằng c�u văn viết lầm. C� người n�i rằng : (đ� l� n�i) sau khi Phật diệt độ tới thời kỳ con người thọ năm mươi tuổi, cho n�n cũng chẳng tr�i ngược nhau.
*
-Kinh văn : �Nếu c� người thụ tr씠�� tới��� �đều chẳng được tiện�.�
T�n rằng : dưới l�� mục thứ hai : Lợi �chtrong kiếp n�y. C� 3 phần :
1. Phần đầu thuyết minh về ba phẩm tu được lợi �ch kh�c nhau.
2. Phần hai l� đoạn từ �Nếu kinh Ph�p Hoa lưu h�nh ở c�i Di�m Ph� Đề� trở xuống, n�i r� kinh được lưu h�nh ở đời đ� l� nhờ lực Phổ Hiền.�
3. Phần cuối l� đoạn từ �Nếu c� ai thụ tr�, đọc tụng v.v�� trở xuống, n�i r� người c� khả năng lưu h�nh kinh n�y th� ph� hợp với hạnh Phổ Hiền.�
Trong văn phần đầu c� 3 mục :
a) Mục đầu : ủng hộ cho hạng hạ phẩm thụ tr�.
b) Mục hai : ủng hộ cho hạng trung phẩm thụ tr�. Đ� l� đoạn từ �người đ� hoặc đi hoặc đứng� trở xuống.
c) Mục cuối : ủng hộ cho hạng thượng phẩm thụ tr�. Đ� l� đoạn từ �Bạch Thế t�n ! nếu đời sau� trở xuống.
Mục đầu c� 2 � :
1) Đầu ti�n n�u r� mọi �c ph�p �c nh�n đều chẳng l�m g� được.
2) Sau đ� n�i ri�ng 12� hạng phi nh�n cũng chẳng l�m g� được.�
* Chữ [伺] đọc l� Tứ. S�ch Ngọc Thi�n giải th�ch [伺] Tứ c� nghĩa l� r�nh m�, d�m dỏ.
*
-Kinh văn : �Người đ� hoặc đi hoặc đứng���� tới��� �Đ� la ni�.�
T�n rằng : đ�y l� ủng hộ cho hạng trung phẩm thụ tr�. C� 4 � :
1) Ủng hộ khi đọc.
2) Ủng hộ cho khi tư duy.
3) Nếu qu�n th� khiến nhớ.
4) Nh�n thấy th� th�m tinh tiến.�
Th�m tinh tiến c� ba :
� a) Nh�n thấy th� vui th�ch, th�m tinh tiến.
� b) Đạt được định.
� c) Đạt được tổng tr�.
��Ph�p �m phương tiện đ� la ni� l� tr� định để tăng th�m lực thực h�nh việc thuyết ph�p.
*
-Kinh văn : �Thế t�n���� tới��� �lực thần th�ng�.�
T�n rằng : đ�y l� ủng hộ cho hạng thượng phẩm thụ tr�. C� 5 � :
1) Dạy cho biết quỹ tắc ba lần bảy ng�y tinh tiến.
2) Khiến được thấy, được truyền đạo, được nghe ph�p, đạt được tổng tr�.
3) Kẻ �c chẳng l�m tổn hại được.
4) Ch�nh thuyết thần ch�.
5) Kết luận : lực của bản th�n m�nh.�
�Người t�m kiếm� l� người cần tu Ph�p Hoa hoặc l� tất cả những người m� thiện nguyện c� � mong cầu tu tập kinh Ph�p Hoa n�y, th� �trong thời gian ba lần bảy ng�y phải nhất t�m tinh tiến�.�
Phổ Hiền Qu�n Kinh thuyết minh về h�nh ph�p c� năm :
1/- Ba lần bảy ng�y th� thấy.
2/- Bảy lần bảy ng�y được thấy.
3/- Một lần sinh được thấy.
4/- Hai lần sinh được thấy.
5/- Ba lần sinh được thấy.�
Trong n�y theo thuyết xưa : Thượng phẩm tinh tiến th� ba lần bảy ng�y l� thấy được. Cho đến phẩm thứ năm phải tu trong ba lần sinh mới được thấy. Th�m nữa, điều n�y chẳng nhất định. Đầu ti�n thấy th�n hạ liệt th� c� thể chỉ một lần bảy ng�y. Cho tới ba lần sinh th� được thấy th�n th� thắng. V� sự tu h�nh kh�c nhau, cho n�n phải qua thời gian d�i mới thấy được (th�n) th� thắng.�
Về tinh tiến th� kinh đ� (chỉ Phổ Hiền Qu�n Kinh) n�i c� 6 ph�p :
1) Trang nghi�m đạo tr�ng.
2) Tẩy rửa bản th�n cho sạch sẽ.
3) S�u thời lễ b�i.
4) Khải thỉnh lục sư.
5) Đ�m ng�y đọc tụng kinh điển đại thừa.
6) Tư duy về đạo l� Kh�ng ph�p rất s�u.�
L�c l�m ph�p qu�n n�y th� lập tức thấy Phổ� Hiền, c� thể diệt được trăm vạn ức A tăng kỳ tội nặng sinh tử.�
Chưa thấy văn n�i về Khải thỉnh lục sư, nay tạm thời giải th�ch như sau : Th�ch Ca l� H�a thượng, Văn Th� Sư Lợi l� A x� l�. Di Lặc Bồ t�t l� Gi�o thụ sư. Mười phương Phật l� T�n chứng sư. Mười phương Bồ t�t Ma ha t�t l� đồng ph�p lữ. Bồ t�t Phổ Hiền l� S�m hối giới chủ. Đủ lục sư như thế mới c� thể s�m hối, thụ tam tụ giới v.v� Khải thỉnh như vậy th� mới thấy Phổ Hiền.
*
-Kinh văn : �Nếu kinh Ph�p Hoa���� tới��� �lực uy thần�.�
T�n rằng : đ�y l� phần thứ 2 của mục thứ hai : kinh được lưu h�nh ở đời l� do lực của Phổ Hiền.
*
-Kinh văn : �Nếu c� ai thụ tr씠�� tới��� �tay xoa đầu người ấy�.�
T�n rằng : đ�y l� phần cuối của mục thứ hai : người n�o c� thể lưu h�nh được kinh n�y th� ph� hợp với hạnh Phổ Hiền. Cho n�n được Phật xoa đầu.
*
-Kinh văn : �Nếu chỉ sao ch�p���� tới��� �vui chơi thỏa th�ch�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� mục thứ ba của đoạn lớn thứ tư : Lợi �ch trong kiếp sau. C� 3 phần :
1. Hạ phẩm tu th� sinh ở c�i trời Đao Lợi v.v�
2. Trung phẩm tu như thụ tr� v.v� th� sinh ở c�i trời Dạ ma v.v��
3. Thượng phẩm tu th� được ng�n Phật trao tay v.v��
Đ�y l� phần đầu, c� 3 � :
1) Nơi sinh của người chỉ sao ch�p.
2) Tướng đ�n tiếp.
3) Th�n trạng.�
Sinh ở c�i trời Tứ Thi�n Vương cũng l� hạ phẩm sinh, lược đi chẳng n�u.
*
-Kinh văn : �Huống chi thụ tr씠�� tới��� �tu h�nh đ�ng ph�p�.�
T�n rằng : đ�y l� trung phẩm tu thụ tr� v.v� . Sinh ở c�i trời Dạ Ma v� hai c�i trời ở tr�n chẳng thấy Phật. Văn lược đi, v� kh�ng c� quả.
*
-Kinh văn : �Nếu c� người���� tới��� �m� sinh ở trong�.�
T�n rằng : đ�y l� thượng phẩm tu, được ng�n Phật trao tay. C� 4 � :
1) Ng�n Phật trao tay.
2) Khiến kh�ng sợ h�i.
3) Chốn v�ng sinh.
4) Thấy Bồ t�t.
Ba phẩm tu sinh đ� n�i ở tr�n mới chỉ n�u một tướng, chẳng phải l� đ� n�i hết lẽ thực. N�i cho hết lẽ thực th� trong mười ph�p h�nh mỗi ph�p đều c� ba phẩm, v� chỉ như trung phẩm đ� c� thụ tr� cho đến giải nghĩa ; thượng phẩm cũng c�, t�y theo sự tự tu tập, c� thượng c� hạ.�
�Tu h�nh đ�ng ph�p�, đều c� hạ c� thượng. Nay chỉ ở trung phẩm n�i l� c�, c�n thượng phẩm th� kh�ng. Đ� l� căn cứ v�o một tướng m� n�i.
Mười ph�p h�nh tr�n, Biện Trung Bi�n luận n�i :
- T�m ph�p h�nh đầu l� Văn tuệ, l� hạ phẩm.
- Ph�p h�nh thứ ch�n l� Tư tuệ, l� trung phẩm.
- Ph�p h�nh thứ mười l� Tu tuệ, l� thượng phẩm.
Ở trong văn tuệ : sao ch�p, c�ng d�ng, th� tha l� hạ, v� l� dễ ; nghe giảng, duyệt đọc, ph�ng tụng l� trung ; thụ tr�, khai diễn l� thượng, v� kh�.�
Th�m nữa, tu một, hai, ba ph�p h�nh l� hạ ; bốn, năm, s�u ph�p h�nh l� trung ; bảy, t�m, ch�n, mười ph�p h�nh l� thượng, v� điều mong mỏi của mỗi loại th� kh�c nhau.
*
-Kinh văn : �C� những c�ng đức lợi �ch như vậy���� tới��� �khiến chẳng đoạn tuyệt�.�
T�n rằng : trong đoạn lớn thứ tư : Phổ Hiền khuyến ph�t, đ�y l� mục thứ tư : kết luận khuy�n h�y ph�t t�m. C� 2 � :
1) Đầu ti�n l� n�i r� thắng ph�p khuy�n h�y tu h�nh.
2) Sau đ� l� hộ ph�p khiến h�nh.
*
-Kinh văn : �Bấy giờ Phật Th�ch Ca���� tới��� �danh hiệu Bồ t�t Phổ Hiền�.�
T�n rằng : dưới đ�y l� đoạn lớn thứ năm trong phẩm : Th�ch Ca t�n khuyến. C� 3 phần :
- Phần đầu : ca ngợi Phổ Hiền.
- Phần hai : t�n th�n người tr� kinh.
- Phần ba : tướng thuận nghịch đối với h�nh giả.�
Đ�y l� phần đầu, c� 3 � :
1) T�n th�n việc hộ trợ kinh (n�y).
2) T�n th�n hạnh nguyện của Phổ Hiền.
3) Hộ người tr� danh hiệu Phổ Hiền.�
T�n th�n hạnh nguyện c� 3 nh�n :
a) Tự lợi.�
b) Lợi tha.
c) Khen người.
*
-Kinh văn : �Phổ Hiền nếu c󔠠� tới��� �được �o che cho�.�
T�n rằng : dưới l�� t�n th�n người tr� kinh. C� 4 điều :
1. Thuận Phật h�nh.
2. L�a mọi �c.
3. Sẽ được xuất thế.
4. Nhất định ch�n sinh tử.�
Điều đầu ti�n n�y c� 6� � :
1) V� thấy Phật n�n biết được ba loại th�n : l�, tr�, h�a.
2) Như đ�ch th�n nghe ph�p từ miệng Phật n�n hiểu được gi�o �.
3) L� ph�p c�ng d�ng để c�ng d�ng Phật.
4) Được Phật t�n th�n, v� hợp với bản t�m của Phật th� Phật t�y hỉ.
5) Được Phật xoa đầu, được Phật gi�o h�a gia bị cho bản t�m, như thụ k� cho.
6) Được y Phật che cho, v� c� đầy đủ (c�c hạnh) t�m qu�, nhu h�a, nhẫn nhục v.v�
*
-Kinh văn : �Người như vậy���� tới��� �hạnh của Phổ Hiền�.�
T�n rằng : đ�y l� l�a c�c điều �c. C� 5 � :
1) Ch�n sự vinh hoa sung sướng của thế gian.
2) Chẳng th�ch �c duy�n.
3) T�m kh�o điều h�a thanh tịnh.
4) Diệt trừ phiền n�o.
5) Tu h�nh, �t dục.
�Chẳng th�ch �c duy�n� c� 3 thứ :
a) T� hạnh.
b) �c nghiệp.
c) Văn chương, nghệ thuật v.v� của ngoại đạo.�
�T�m kh�o điều h�a thanh tịnh� c� 3 thứ :
a) Chất trực.�
b) Ch�nh niệm.
c) Ph�c đức.�
�Diệt trừ� phiền n�o� c� 3 thứ :
a) Trừ tam độc.
b) Diệt ghen gh�t.
c) Trừ tam mạn.
�Tu h�nh, �t dục� c� 3 thứ :
a) �t dục.�
b) Tri t�c (biết đủ).
c) Tu hạnh Phổ Hiền.
*
-Kinh văn : �Phổ Hiền ! Nếu Như Lai���� tới��� �tr�n ph�p t�a�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ ba : sẽ được xuất thế. C� 5 � :
1) Hướng đạo tr�ng. 4) Chuyển ph�p lu�n.
2) Ph� ma ch�ng. 5) Thăng ph�p t�a.
3) Đăng ch�nh gi�c.
*
-Kinh văn : �Phổ Hiền ! nếu ở����� tới��� �được ph�c b�o của m�nh�.�
T�n rằng : đ�y l� mục thứ tư : nhất định ch�n sinh tử. C� 2 � :�
�1) Chẳng tham của cải đồ vật.
�2) Được quả b�o hiện tiền.
*
-Kinh văn : �Nếu c� người���� tới��� �được quả b�o hiện tiền�.�
T�n rằng : trong đoạn lớn thứ năm của phẩm n�y : n�i về Th�ch Ca khuyến t�n. Dưới đ�y l� phần thứ ba n�i về tướng thuận nghịch đối với h�nh giả.�
C� 5 �. Trong đ�y c� 2 � :
1) Kẻ hủy b�ng (kinh n�y) th� (sẽ bị quả b�o) kh�ng c� mắt, v� đ� hủy b�ng ph�p nh�n thanh tịnh.
2) Người t�n th�n (kinh n�y) th� được hiện b�o, v� t�m, điền đều th� thắng.
*
-Kinh văn: �Nếu lại thấy người thụ tr씠�� tới��� �phải như k�nh Phật�.�
T�n rằng : trong n�y c� 3 � :
1) Kẻ n�o bới lỗi lầm của h�nh giả, th� bị bệnh hủi c�i.
2) Kẻ n�o khinh rẻ ch� cười h�nh giả, th� đắc tội.
3) Khuy�n h�y sinh t�m cung k�nh.�
Kẻ khinh rẻ ch� cười đắc tội sẽ bị mười thứ bệnh, như trong kinh văn đ� n�i, c� thể biết được.�
* Chữ [繚] trong từ Liễu lệ [繚戾] : xo�y t�t - chỉ nước, đọc l� Liễu. Trong s�ch Thuyết Văn chỉ c� chữ Liễu [了] trong từ Liễu đạt [了達] (hiểu thấu). Chữ [寥] Li�u trong từ Li�u th�i [寥菜] (rau răm), chữ [暸] Liễu trong cụm từ �Mục tinh l�ng liễu� [目精朗暸] (con mắt tinh s�ng).�
Ngo�i ra kh�ng c� chữ n�o đọc �m Liễu như chữ [了] cả. C� hai chữ [燎] Liệu trong từ Liệu tr� (đốt nướng) v� chữ [繚] Li�u trong từ Li�u nhiễu [繚繞] (v�ng quanh, quấn qu�t). Nay chữ [繚] n�y đọc l� Liễu.
Chữ [睞] trong từ [角睞] đọc l� Lai. Theo s�ch Ngọc Thi�n th� từ Gi�c lai [角睞] c� nghĩa l� mắt l�c.
*
-Kinh văn : �L�c n�i phẩm Phổ Hiền n�y���� tới��� �l�m lễ rồi đi�.�
T�n rằng : đ�y l� đoạn lớn thứ s�u trong phẩm n�i về đại ch�ng đương thời được �ch lợi.�
C� hai phần :
1) Phần đầu n�i về � được �ch lợi.
2) Phần sau n�i về � phụng h�nh.

***

LỜI CUỐI S�CH

Cơ t�i đ�y trong thời gian v�n du thuyết ph�p tr�n đường dừng lại B�c Lăng, c�c giới Tăng tục học tập đạo Phật c� bảo t�i giảng kinh n�y. V� bản th�n t�i chẳng thể tu học nghĩa cũ, cho n�n đ�nh phải tự m�nh soạn ra văn mới, tối soạn sớm giảng, khi giảng xong th� kinh sớ (tức bộ Ph�p Hoa Huyền T�n n�y) cũng viết xong.�

Than nỗi, (bản th�n t�i) học �t, biết n�ng, cho n�n nghĩa l� bi�n xong th� ng�n từ cũng hết. Nghĩa kinh vốn rất s�u xa s�c t�ch, (cho n�n t�i) tuy vụng về cũng cố gắng t�n tụng th�m để th�nh s�ng tỏ.�

T�i nem n�p thận trọng y v�o th�nh gi�o, xo�y v�o một mực lấy ở huyền t�ng. Thế m� vẫn c�n sợ l� ng�n từ sơ suất, sai với t�n chỉ trong kinh, tr�i với những điều viện dẫn.�

Kinh n�y l� bộ kinh điển quan trọng nhất đối với người đang tu đạo, người ta ai chẳng t�n tụng lời văn s�u xa của kinh n�y. Đ� chẳng thể lặng im kh�ng n�i, n�n đ�nh phải tr�nh b�y những suy nghĩ ng�ng cuồng hời hợt của m�nh. Những mong c�c bậc thức đạt qu�n tử phủ ch�nh cho t�i !

Vậy t�i xin kết th�c bằng b�i tụng rằng :

Hạnh, L� tiếp thu từ c�c kinh.
Lược t�n nhất thừa ch�n ph�p nghĩa.
Đ�i lời ch�n thực th� quần sinh.
Nguyện c�ng ch�ng th�nh V� thượng quả.
�

H�́T QUYỂN 10

Đ�y l� s�ch đ� viết xong tại ph�ng Tr� luận sư� Phi�n kinh viện, ch�a Đại Từ �n tại T�y kinh (tức Tr�ng An, Trung Quốc, đời Đường) v�o năm Điều Lộ thứ hai th�ng ch�n.�
S�ch n�y được bi�n soạn in ấn ra, đ� l� nhờ c�ng t�ch của vị sư hoằng ph�p dịch kinh, nhờ c�ng đức cao cả tốt đẹp của c�c vị đại vương, tiểu vương. S�ch n�y phải bi�n soạn nhiều lần mới xong. Nhưng (đại sư Khuy Cơ) vẫn chuy�n t�m v�o việc bi�n soạn, chẳng để � tới c�c việc kh�c. Chưa được bao l�u th� (ng�i) đ� bỗng nhi�n nhập diệt. Thần (của ng�i) tuy đi rồi, nhưng phong độ (của ng�i) vẫn c�n m�i.�
Mỗi khi giảng bộ kinh sớ n�y lại hằng thương nhớ tới ng�i. Những mong nhờ ph�c thiện n�y m� được Tam hội sơ đăng, nhờ sự hu�n tu n�y m� tới bậc thượng phẩm, vượt biển Ch�n như, giỡn s�ng B�t nh�, c� tr� tuệ từ bi x�t thương ch�ng sinh bị đau khổ, đưa họ tới c�i Niết b�n Cực lạc, c�ng v� c�ng giới, tận v� tận sinh, đều diệt khổ nh�n, c�ng l�n Lạc quả.
- Ni�n hiệu Bảo An năm thứ ba, tức năm Nh�m Dần, th�ng 7 ng�y 11, tức ng�y Đinh M�o, giờ Th�n sao ch�p xong, sư trụ tr� ch�a Ph�p Long l� Tăng Gi�c đem in.

Nguyện nhờ c�ng đức ch�p Ph�p Hoa.
C�ng ơn từ bi giải đại thừa.
Cha mẹ bảy đời của Đại sư.
C�ng cả ph�p giới mau th�nh Phật.

***

- Ni�n hiệu Thi�n Thừa năm đầu, tức năm T�n Hợi th�ng 6, ng�y 21, tức ng�y B�nh Tuất, sư Nhiếp Kiến bắt đầu từ hạ tuần th�ng Gi�ng năm ngo�i đem so với bản của Thiện Minh ph�ng ở ch�a Dược Sư. Đắc nghiệp [xxx] xong.
�để được lợi �ch v�ng sinh tới c�i Cực lạc [xxx]�.

- Ni�n hiệu Bảo An năm thứ ba, th�ng Chạp ng�y 13, lấy bản của Vi�n Như ph�ng ch�a Hưng Ph�c, di điểm xong th� đem in.
�để khiến cho ph�p được trụ l�u d�i v� lợi �ch cho c�i người, c�i trời�.

Bản di điểm n�y đều l� bản của bậc cao danh. Th�m nữa, [ x ] bản đều l� bản di điểm, những điều di điểm đều viết bằng son, c�n c�c chữ kh�c đều viết bằng mực thường, để cho hạng mạt học m� muội được s�ng tỏ vậy.
- Ni�n hiệu Đại Ch�nh năm thứ mười, th�ng 7 ng�y 20, sau khi đối chiếu bản của Sư Tăng Gi�c in với điểm bản của năm sư, th�m một bản nữa đem giao xong. Ng�y đ� giảng phẩm Thọ Lượng xong.

Hạ an cư, giảng ba kinh.
Mạt học l� Định Dận, qu�n chủ ch�a Ph�p Long�
k�nh b�t.
�

***�
�

HỒI HƯỚNG.

Nguyện đem C�ng đức ấn tống bộ s�ch n�y, hồi hướng T�y phương, trang nghi�m Tịnh độ. Nguyện từ đời v� thủy cho đến sau n�y, hết thảy kẻ o�n người th�n, Thất tổ Cửu huyền, Sư Tăng Cha mẹ, đời nay v� nhiều đời về trước. Rộng c�ng mười phương ph�p giới, tất cả ch�ng sinh, thiện �c tri thức, t�m nạn ba đường, cỏ c�y s�u bọ, lo�i sinh bằng trứng, lo�i sinh bằng thai, lo�i ẩm thấp sinh, lo�i biến ho� sinh, hoặc nhầm m� giết, hoặc cố � giết, tất cả mu�n lo�i, nguyện cởi hết thảy c�c oan khi�n, ti�u tất cả c�c tội nghiệp, đồng chứng đại Bồ đề, đồng sinh Cực lạc quốc.
Nam m� Đại từ Đại bi Cứu nạn Linh cảm Qu�n Thế �m Bồ t�t Ma Ha T�t, t�c đại chứng minh.

�

�

� � �

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]