�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

LUẬN C�U-X�
Nguy�n t�c Phạn ngữ Abhidharmakośa của Thế Th�n
H�n dịch Huyền Trang

Việt dịch: Đạo Sinh

--o0o--

Chương 4b : Ph�n biệt nghiệp

Phần 15

Kinh dạy c� bốn loại nghiệp l� (1) nghiệp đen, dị thục đen; (2) nghiệp trứang, dị thục trắng; (3) nghiệp đen trắng, dị thục đen trắng; (4) nghiệp kh�ng đen kh�ng trắng, kh�ng c� dị thục đen hay trắng, nhưng c� khả năng hủy diệt c�c loại nghiệp kh�c. (Madhyama, 27, 12; Anguttara, ii. 230; Dīgha, iii. 230; Vibhāṣā, 114, 1) �

依黑黑等殊　　所說四種業

惡色欲界善　　能盡彼無漏

應知如次第　　名黑白俱非.

[Dựa v�o sự kh�c nhau giữa đen, v.v.

Để n�i về bốn loại nghiệp:

Nghiệp �c v� thiện của Dục giới, nghiệp thiện của Sắc giới,

Nghiệp v� lậu c� khả năng đoạn trừ c�c loại tr�n;

Theo thứ tự tr�n

Ch�ng được gọi l� đen, trắng, kh�ng đen trắng.] �

Luận:� Nghiệp bất thiện vốn thuộc loại nhiễm � (kliṣṭa) n�n ho�n to�n đen; dị thục của n� vốn l� khổ (amanoj�a, bất khả �) n�n cũng thuộc về đen.

Nghiệp thiện hệ thuộc Sắc giới v� kh�ng hỗn tạp với điều �c n�n ho�n to�n trắng, c� dị thục vốn l� quả đ�ng ưa n�n cũng thuộc về trắng.

(Vấn nạn) Tại sao kh�ng n�i đến loại nghiệp thiện hệ thuộc V� sắc giới?

(Giải th�ch) Bởi v� theo truyền thuyết [tức trả lời của c�c luận sư thuộc nh�m thứ ba của Tỳ-b�-sa (Vibhāṣā, 114, 4)] t�nh chất �trắng� chỉ �p dụng cho loại nghiệp chi�u cảm hai loại dị thục ở trung hữu (ātarābhavika) v� sinh hữu (aupapattibhavikavipāka); đồng thời bao h�m ba nghiệp của th�n, ngữ v� �. Trong khi đ�, nghiệp thuộc V� sắc giới kh�ng c� c�c t�nh chất n�y.

(Chất vấn) Nhưng kinh c� n�i nghiệp thuộc V� sắc giới l� trắng v� dị thục của n� cũng trắng?

Nghiệp thiện Dục giới vốn hỗn tạp với điều �c n�n gọi l� đen trắng; dị thục của n� cũng hỗn tạp v� thế thuộc về đen trắng.

Định nghĩa n�y h�m � kh�ng x�t về mặt tự t�nh của nghiệp m� chỉ x�t về chuỗi t�m tương tục hoặc th�n sở y; c� nghĩa l� trong c�ng một chuỗi tương tục của t�m, nghiệp thiện c� lẫn lộn cả nghiệp bất thiện; chứ kh�ng phải c� một loại nghiệp vừa đen vừa trắng v� cũng kh�ng c� loại dị thục vừa đen vừa trắng đối nghịch nhau.

(Vấn nạn) Nhưng nếu nghiệp �c lẫn lộn với nghiệp thiện th� cũng phải được xem như l� vừa đen vừa trắng?

(Giải th�ch) Nghiệp �c kh�ng nhất thiết phải lẫn lộn với nghiệp thiện; nhưng ở Dục giới th� nghiệp thiện nhất định phải c� �c nghiệp lẫn v�o, bởi v� ở giới n�y nghiệp �c mạnh hơn nghiệp thiện.

Nghiệp v� lậu ph� hủy ba loại nghiệp trước. V� kh�ng bị nhiễm � (akliṣṭa) n�n kh�ng phải đen; v� v� kh�ng c� dị thục n�n kh�ng phải trắng; tức l� �kh�ng trắng� (aśukla, phi bạch).

Kinh sử dụng th�nh ngữ �kh�ng trắng� l� c� chủ �. Thế T�n muốn chỉ r� nghiệp v� lậu kh�ng phải l� nghiệp trắng. Trong kinh Đại kh�ng (Mahāśūnyatāsūtra), khi n�i về c�c ph�p thuộc A-la-h�n (aśaikṣa), ng�i cũng đ� giải th�ch: �N�y A-nan-đ�, c�c ph�p thuộc A-la-h�n (chư v� học ph�p) ho�n to�n trắng, ho�n to�n thiện, ho�n to�n kh�ng c� tỳ vết�. V� Bổn luận (Prakaraṇa, 6, 9; Vibhāṣā, 114, 1) cũng c� viết: �Ph�p trắng l� g�? - L� c�c ph�p thiện v� c�c ph�p v� ph� v� k��.

Nghiệp v� lậu kh�ng c� dị thục bởi v� n� kh�ng hệ thuộc tam giới; n� chấm dứt tiến tr�nh của hiện hữu (lưu chuyển ph�p t�nh).

(Hỏi) C� phải tất cả c�c nghiệp v� lậu đều c� thể ph� hủy tất cả c�c nghiệp thuộc ba loại đầu (l� đen, trắng v� vừa đen vừa trắng) kh�ng?

Tụng đ�p:� �

四法忍離欲　　前八無間俱

十二無漏思　　唯盡純黑業

離欲四靜慮　　第九無間思

一盡雜純黑　　四令純白盡.

[Tương đương với bốn ph�p nhẫn

V� t�m v� gi�n đạo ly dục

L� mười hai tư v� lậu,

Chỉ đoạn trừ nghiệp đen.

Tương đương với đệ cửu v� gi�n đạo

Xả ly dục giới v� tứ tĩnh lự l� loại tư

Đoạn tận nghiệp đen trắng, nghiệp đen,

V� đoạn tận nghiệp trắng.] �

Luận:� Bốn loại tư (cetanā) tương đương với bốn loại ph�p nhẫn (dharmakṣāntis) thuộc về con đường kiến đế (kiến đạo); t�m loại tư tương đương với t�m con đường đoạn trừ đầu ti�n (ānantaryamārga, v� gi�n đạo) ở giai đoạn xả ly (vairāgya) Dục giới (ly dục nhiễm vị). Tất cả mười hai loại tư tr�n, tức cũng với số nghiệp v� lậu như vậy, đều c� khả năng đoạn trừ �c nghiệp.

Loại tư tương đương với con đường đoạn trừ thứ ch�n (đệ cửu v� gi�n đạo) ch�nh l� nghiệp v� lậu ph� hủy hai loại nghiệp đen trắng v� nghiệp đen; bởi v� đ�y l� thời điểm hủy diệt to�n bộ nghiệp thiện của Dục giới (nghiệp đen trắng) cũng như loại nghiệp �c thứ ch�n (nghiệp đen cuối c�ng).

Loại tư của con đường đoạn trừ thứ ch�n v� cũng l� con đường cuối c�ng dẫn khởi sự xả ly mỗi một tầng thiền - tức c� tất cả bốn loại tư - hủy diệt c�c nghiệp trắng.

(Vấn nạn) t�m th�nh đạo đầu ti�n ở giai đoạn xả ly Dục giới ph� hủy loại nghiệp đen. Nhưng về loại nghiệp đen trắng v� loại nghiệp trắng, tức nghiệp thiện hữu lậu (kuśala sāsrava), tại sao c�c �ng lại cho rằng chỉ c� th�nh đạo thứ ch�n mới c� khả năng ph� hủy ch�ng?

(Giải th�ch) Nếu n�i thật ch�nh x�c th� kh�ng c� sự đoạn trừ thiện ph�p; bởi v� ngay cả khi đ� bị đoạn, thiện ph�p vẫn c� thể hiện khởi trở lại; tuy nhi�n, khi loại phiền n�o (kleśa) lấy ph�p n�y l�m sở duy�n bị hủy diệt th� người ta n�i rằng thiện ph�p cũng bị đoạn trừ. Như vậy, chừng n�o nh�m phiền n�o cuối c�ng n�y chưa bị diệt th� thiện ph�p n�y vẫn được xem như chưa đoạn trừ. [Ch�nh th�nh đạo thứ ch�n mới c� khả năng đoạn trừ sự hoạch đắc (prāpti) nh�m phiền n�o thứ ch�n li�n quan đến từng địa (Dục giới, tĩnh lự) v� nhờ vậy mới đắc được sự xả ly đối với phiền n�o n�y].� �

有說地獄受　　餘欲業黑雜

有說欲見滅　　餘欲業黑俱.

[C� thuyết n�i nghiệp được thọ ở địa ngục,�

Ở c�c nơi kh�c của Dục giới thuộc loại đen, hỗn tạp.

C� thuyết n�i nghiệp Dục giới thuộc kiến đoạn,

C�c nghiệp Dục giới kh�c thuộc loại đen, vừa đen vừa trắng.]

Luận:� Theo c�c luận sư kh�c (Vibhāṣā, 114, 2), loại nghiệp �chắc chắn được cảm thọ ở địa ngục� (narakavedanīya, thuận địa ngục thọ) thuộc về loại nghiệp đen; v� loại nghiệp được cảm thọ ở Dục giới, tức ở những nơi nằm ngo�i địa ngục, đều thuộc loại nghiệp đen trắng.

Quả b�o địa ngục chỉ được sinh khởi bởi loại nghiệp �c (bất thiện, akuśala) v� thế loại nghiệp được cảm thọ ở địa ngục l� loại nghiệp đen. Quả b�o ở Dục giới, trừ địa ngục ra, chỉ được sinh khởi bởi loại nghiệp c� cả thiện v� �c v� thế loại n�y thuộc nghiệp đen trắng.

Theo c�c luận sư kh�c (Vibhāṣā, 114, 4), loại nghiệp được đoạn trừ bởi kiến đạo v� kh�ng lẫn lộn với nghiệp thiện n�n đều thuộc loại đen (thuần hắc). Tất cả c�c nghiệp kh�c hệ thuộc Dục giới, tức l� c�c nghiệp được đoạn trừ bởi tu đạo, đều thuộc loại đen trắng (c�u nghiệp).

Kinh n�i: �C� ba loại tịch tĩnh (mauneya, m�u-ni) l� tịch tĩnh của th�n, tịch tĩnh của ngữ v� tịch tĩnh của �.� (Madhyama, 5, 4; Anguttara, i. 273; Dīgha, iii. 220). �

無學身語業　　即意三牟尼

三清淨應知　　即諸三妙行.

[Th�n nghiệp, ngữ nghiệp,

V� � của bậc v� học l� ba loại tịch tĩnh.

Ba loại thanh tịnh

Ch�nh l� ba diệu hạnh.]

Luận:� Những g� được gọi l� sự tịch tĩnh của th�n, sự tịch tĩnh của nghiệp ch�nh l� th�n nghiệp v� ngữ của A-la-h�n. Những g� được gọi l� sự tịch tĩnh của � (manomauna) ch�nh l� �, l� t�m của A-la-h�n; chứ kh�ng phải � nghiệp (karma). Bởi v� t�m ch�nh l� sự tịch tĩnh ch�n thực (thắng nghĩa m�u-ni) (citta hi paramārthamuniḥ). Tỳ-b�-sa n�i rằng dựa v�o th�n ngữ nghiệp người ta c� thể suy luận m� biết được t�m l� như thế, t�m l� v� học (aśaikṣa).

(Luận chủ) Nhưng thể t�nh của th�n nghiệp v� ngữ nghiệp của A-la-h�n l� xả ly (virati) trong khi � nghiệp lại kh�ng c� t�nh xả ly bởi v� kh�ng c� � v� biểu. Như vậy c�i được gọi l� sự tịch tĩnh (mauna) cũng ch�nh l� sự xả ly; v� thế, khi � c� khả năng xả ly (virama virati) th� cũng phải được gọi l� tịch tĩnh.

Hơn nữa, tại sao chỉ c� � của A-la-h�n mới được gọi t�n như thế? Bởi v� A-la-h�n ch�nh l� người tịch tĩnh đ�ch thực (thực m�u-ni, paramārthamuni) nhờ đ� chấm dứt mọi tiếng x� x�o của phiền n�o (chư phiền n�o ng�n vĩnh tịch tĩnh, sarvakleśajalpoparateḥ).

Kinh n�i: �C� ba loại thanh tịnh (śauceya) l� thanh tịnh của th�n, thanh tịnh của ngữ v� thanh tịnh của ��. (Madhyama, 5, 19; Anguttara, i. 272; Dīgha, iii. 219).

Những h�nh động tốt của th�n, tất cả những h�nh động tốt của th�n, d� hữu lậu (sāsrava) hay v� lậu, đều l� sự thanh tịnh của th�n; bởi v� d� tạm thời hay vĩnh viễn, ch�ng vẫn c� thể x�a bỏ sự nhiễm � của c�c phiền n�o v� của c�c h�nh động xấu (duścaritamalāpakarṣaka).

Đối với c�c h�nh động của ngữ v� � cũng như vậy.

Lời dạy n�y c� � răn dạy những người lầm tưởng sự tịch tĩnh hư ngụy (t� m�u-ni) l� sự tịch tĩnh ch�n thực, sự thanh tịnh giả dối l� sự thanh tịnh ch�n thực.

Kinh n�i c� ba loại �c hạnh (duścarita). (Saṃyukta, 14, 4; Anguttara, i. 49, 52; Dīgha, iii. 214; Saṃyutta, v. 75) �

惡身語意業　　說名三惡行

及貪瞋邪見　　三妙行翻此.

[C�c nghiệp th�n, ngữ, � bất thiện

Gọi l� ba �c h�nh.

V� tham, s�n, t� kiến.

Ngược lại l� ba diệu hạnh.]

Luận:� C�c nghiệp bất thiện của th�n ch�nh l� �c hạnh của th�n. Đối với ngữ v� � cũng như vậy.

Ngo�i ra c�n ba �c hạnh của � nhưng tự t�nh của ch�ng kh�ng phải l� � nghiệp. Đ� l� sự tham lam (abhidhyā, tham), sự t�n �c (vyāpāda, s�n) v� t� kiến (mithyādṛṣṭi).

Tỷ dụ sư (Dārṣṭāntikas) n�i rằng tham, s�n v� t� kiến ch�nh l� � nghiệp bởi v� ch�ng đều được xem l� � nghiệp trong kinh Saṃcetanīya (Tư kinh).

(Tỳ-b�-sa) Nếu vậy, phiền n�o v� nghiệp sẽ chỉ l� một ph�p (hợp th�nh nhất thể)?

(Tỷ dụ sư) Nếu chỉ l� một ph�p th� c� g� sai?

(Tỳ-b�-sa) Nếu thừa nhận phiền n�o l� nghiệp tức tr�i với kinh v� định nghĩa của kinh về nghiệp. Kinh Saṃcetanīya m� c�c �ng dẫn chứng ở tr�n khi n�i �tham� l� c� � chỉ cho tư bởi v� tư hiện khởi (pravṛti) dưới t�c động (mukhena) của tham.

Bởi v� tham, s�n v� t� kiến chi�u cảm quả khổ (phi �i quả), bởi v� ch�ng bị những người hiểu biết (th�ng tuệ giả) ch� tr�ch, những h�nh động của th�n, ngữ v� � đều bất thiện; v� thế ch�ng được gọi l� �c hạnh.

Tr�i ngược với �c hạnh l� c�c diệu hạnh, tức c�c nghiệp của th�n, ngữ v� �; cộng th�m v� tham, v� s�n v� ch�nh kiến (samyagdṛṣṭi).

(Hỏi) L�m sao c� thể xem t� kiến v� ch�nh kiến l� �c, l� thiện được? Bởi v� t� kiến th� kh�ng c� � (v� cố tư) l�m hại người kh�c, v� ch�nh kiến cũng kh�ng c� � l�m lợi cho người kh�c (parānugrahopaghātābhisaṃdhyabhāva).

(Đ�p) Dĩ nhi�n l� như vậy; nhưng ch�ng lại l� gốc rễ của hai loại tư tr�n.� �

所說十業道　　攝惡妙行中

麤品為其性　　如應成善惡.

[Mười nghiệp đạo được n�i đến

Bao gồm c�c �c hạnh v� diệu hạnh

C� t�nh chất th� hiển

N�n mới th�nh thiện, �c.]

Luận:� Về mười nghiệp đạo (karmapatha), kinh đ� định nghĩa rằng c�c nghiệp đạo thiện bao gồm những diệu hạnh th� hiển nhất, dễ thấy nhất trong số c�c diệu hạnh; v� c�c nghiệp đạo bất thiện bao gồm những �c hạnh th� hiển nhất trong số c�c �c hạnh.

(Hỏi) Những �c hạnh v� diệu hạnh n�o kh�ng được bao h�m trong c�c nghiệp đạo?

(Đ�p) Đ� l� một phần c�c �c hạnh của th�n, gồm (1) c�c nghiệp đạo gia h�nh v� hậu khởi của th�n (prayoga, pṛṣṭhabhūta), (2) một số nghiệp nhiễm � (kliṣṭa) của th�n như uống rượu, đ�nh đập, tr�i bắt, v.v (Majjhima, iii. 34): bởi v� c�c �c hạnh n�y kh�ng qu� th� hiển. Trong số c�c �c hạnh của th�n, chỉ c� c�c �c hạnh như tước đoạt mạng sống, tiền của, vợ con của người kh�c mới l� nghiệp đạo v� ch�ng l� những �c hạnh cần phải xả ly.

Những �c hạnh th� hiển nhất trong số c�c �c hạnh của ngữ cũng được gọi l� nghiệp đạo với những l� do như tr�n; tức kh�ng bao h�m c�c nghiệp gia h�nh, hậu khởi v� c�c nghiệp nhẹ.

Một phần �c hạnh thuộc về �, tức l� tư (cetanā), cũng kh�ng được bao h�m trong c�c nghiệp đạo bất thiện.

Những diệu hạnh kh�ng được bao gồm trong c�c nghiệp đạo l� (1) một phần diệu hạnh của th�n: Tức gia h�nh, hậu khởi; từ bỏ uống rượu, v.v.; bố th�, lễ b�i, v.v.; (2) một phần diệu hạnh của ngữ như �i ngữ v.v.; (3) một phần diệu hạnh của �, như thiện tư.

惡六定無表　　彼自作婬二

善七受生二　　定生唯無表.

[S�u �c nghiệp đạo chỉ l� v� biểu;

Tự t�c, t� d�m c� cả hai loại

Bảy thiện nghiệp đạo sinh từ thọ c� hai loại.

Nếu sinh từ định th� l� bởi v�.]

Luận:� Khi sai khiến người kh�c tạo t�c s�u loại nghiệp đạo giết hại, trộm cắp, n�i dối, n�i lời �c độc, n�i lời sỉ nhục, n�i lời bậy bạ th� s�u nghiệp đạo n�y chỉ l� v� biểu. Người sai khiến người kh�c tạo t�c c�c h�nh động tr�n kh�ng c� loại biểu nghiệp căn bổn, tức loại h�nh động tự m�nh giết hại.

T� d�m (dục t� hạnh) lu�n lu�n c� cả biểu v� v� biểu bởi v� h�nh động n�y phải do tự th�n tạo t�c. Khi sai khiến người kh�c phạm tội n�y th� kh�ng c� loại hỷ như khi tự m�nh phạm phải.

Khi ch�nh bản th�n tạo t�c c�c h�nh động tr�n th� cả s�u loại nghiệp đạo đều c� biểu v� v� biểu nếu như c�i chết xảy ra v�o c�ng thời điểm của biểu nghiệp (khởi biểu nghiệp thời bỉ tiện tử) (c� nghĩa l� v�o đ�ng thời điểm m� người ta muốn giết; nếu c�i chết xảy ra muộn hơn (hậu phương tử) th� chỉ c� v� biểu).

Trong số c�c nghiệp đạo thiện th� bảy nghiệp đạo thuộc sắc (rūpin), tất cả c�c nghiệp đạo của th�n v� ngữ, đều c� cả hai loại biểu v� v� biểu. Bởi v� giới được thọ tr� (samādānaśīla, thọ sinh thi-la) phụ thuộc v�o biểu nghiệp (vij�apti).

Nếu sinh khởi từ định th� nghiệp đạo chỉ c� v� biểu. Đ� l� c�c nghiệp đạo được bao h�m trong �ph�p t�nh thi-la� (dharmatāśīla), tức được bao h�m trong loại luật nghi tĩnh lự v� luật nghi v� lậu. Hai loại luật nghi n�y chỉ phụ thuộc v�o t�m v� thế c�c nghiệp đạo n�y kh�ng phải l� biểu nghiệp.

(Hỏi) Gia h�nh (prayoga) v� hậu khởi (pṛṣṭha) c� giống như nghiệp hoặc nghiệp đạo căn bổn (maula karmapatha) kh�ng?

Tụng đ�p:�

加行定有表　　無表或有無

後起此相違.

[Gia h�nh chắc chắn l� biểu v� c� thể l� v� biểu hoặc kh�ng.

Tr�i lại l� hậu khởi.]

Luận:� Nghiệp ti�n khởi (sāmantakas) l� c�c nghiệp chuẫn bị (prayoga, gia h�nh) cho loại nghiệp đạo thuộc về Dục giới v� lu�n lu�n thuộc về biểu nghiệp.

Khi ch�ng được tạo t�c bởi loại phiền n�o mạnh (paryavasthāna, āhrīkya, m�nh lợi triền) hoặc với một niềm tin cực mạnh (parsādaghanarasena, đ�n tịnh t�m) th� c� v� biểu; nếu kh�ng phải như vậy tức kh�ng c� v� biểu.

Tr�i lại, c�c nghiệp hậu khởi đều l� v� biểu. Ch�ng chỉ l� biểu khi nghiệp đạo đ� th�nh tựu nhưng người ta vẫn tiếp tục tạo t�c c�c nghiệp tương tợ.

(Hỏi) Gia h�nh, nghiệp đạo căn bổn v� hậu khởi được lập th�nh như thế n�o?

(Đ�p) Như trong trường hợp v� muốn giết một con vật (paśu) cho n�n một người liền ra khỏi giường, cầm tiền, đi đến chợ sờ m� con vật, trả tiền mua, dắt con vật về, l�i k�o n�, dẫn n� v�o nh�, ngược đ�i n�, cầm dao, đ�nh đập n� một lần, hai lần cho đến khi giết chết n�, th� tất cả những h�nh động xảy ra trước khi con vật bị giết chết đều thuộc về gia h�nh.�

Đ�ng v�o l�c người n�y lấy mạng của con vật, tức l� khi con vật chết, th� biểu nghiệp của s�t-na n�y v� v� biểu nghiệp c�ng thời với biểu nghiệp n�y ch�nh l� nghiệp đạo căn bổn; bởi v� do hai nh�n m� con người bị tội giết hại x�c chạm: Đ� l� do gia h�nh v� do th�nh tựu quả (của gia h�nh).

Những s�t-na kế tiếp, tức những s�t-na của v� biểu (avij�apti) do h�nh động giết hại tạo n�n, được gọi l� hậu khởi; chuỗi s�t-na tương tục của c�c biểu nghiệp (vij�apti) như lột da, cạo l�ng, c�n, b�n, nấu nướng, ăn, khen ngon, (anukīrtayati) cũng thuộc hậu khởi.

Đối với s�u loại nghiệp đạo c�n lại của th�n v� ngữ cũng c� thể giải th�ch như tr�n, với những thay đổi cần thiết cho từng trường hợp.

Đối với tham, s�n v� t� kiến th� kh�ng thể ph�n th�nh gia h�nh v� hậu khởi bởi v� v�o s�t-na ch�ng hiện khởi th� chỉ với sự hiện diện n�y (saṃmukhībhāvamātreṇa) ch�ng đ� l� nghiệp đạo căn bổn.

(Vấn nạn) Một vấn đề được đặt ra ở đ�y l� c� phải nghiệp đạo đ� được tạo th�nh bởi biểu v� v� biểu thuộc về s�t-na con vật (prāṇin) ở v�o tử hữu (maraṇabhava), tức l� v�o s�t-na con vật bị chết; hay đ� l� biểu v� v� biểu thuộc về s�t-na con vật đ� chết (mṛtabhava), tức l� sau khi con vật bị giết chết (tử hậu)? Nếu c�c �ng thừa nhận trường hợp đầu th� lẽ ra một người chỉ phạm tội giết hại khi chết c�ng một l�c với con vật bị giết (c�u thời mạng chung); nhưng đ�y lại l� điều m� t�ng ph�i c�c �ng kh�ng thừa nhận. Trong trường hợp sau th� c�c �ng đ� sai lầm khi n�i rằng: �Đ�ng v�o l�c người n�y lấy mạng con vật th� biểu nghiệp của s�t-na n�y v� v� biểu nghiệp c�ng thời với biểu nghiệp n�y ch�nh l� nghiệp đạo căn bổn.� [Lẽ ra c�c �ng phải n�i rằng: �Biểu nghiệp (vij�apti) khởi khi con vật đ� chết�� (mṛte prāṇini yā vij�aptiḥ...)].

Hơn nữa, nếu c�c �ng thừa nhận trường hợp sau tức sẽ m�u thuẫn với giải th�ch của Tỳ-b�-sa về c�u: �Khi gia h�nh chưa mất� ở trong Bổn luận (J�ānaprasthāna 11, 11). Bổn luận n�i: �C� phải một ch�ng sinh đ� bị giết chết (dĩ hại sinh) m� h�nh động giết chết vẫn chưa chấm dứt (s�t sinh vị diệt) kh�ng? - Đ�ng như vậy, khi một ch�ng sinh đ� bị lấy đi mạng sống m� gia h�nh [s�t sinh] vẫn chưa mất�. Tỳ-b�-sa (Vibhāṣā, 11, 11) giải th�ch rằng trong đoạn văn n�y chữ prayoga - vốn thường h�m nghĩa l� sự chuẫn bị - nhưng ở đ�y lại c� nghĩa l� �hậu khởi� (pṛṣṭha). V� như vậy l� c�c �ng đ� m�u thuẫn với giải th�ch n�y bởi v� nếu đặt nghiệp đạo căn bổn v�o s�t-na con vật đ� chết (mṛte prāṇini) th� nghiệp đạo căn bổn, theo quan niệm của c�c �ng, vẫn chưa chấm dứt v�o s�t-na con vật đ� chết. C�c �ng đ� diễn dịch chữ gia h�nh (prayoga) của Bổn luận với nghĩa l� nghiệp căn bổn.

(Tỳ-b�-sa) cần phải giải th�ch nghĩa của Bổn luận như thế n�o mới kh�ng sai lầm. Trong đoạn văn tr�n, prayoga ch�nh l� nghiệp đạo căn bổn. [�t ra th� giải th�ch n�y vẫn hợp l� khi chỉ cho s�t-na đi liền sau c�i chết của con vật; v� khi chỉ cho những s�t-na kế tiếp s�t-na n�y th� prayoga, giống như Tỳ-b�-sa đ� n�i, ch�nh l� hậu khởi.]

(Luận chủ) Nhưng l�m thế n�o biểu nghiệp ở s�t-na con vật đ� chết lại c� thể l� nghiệp đạo căn bổn?

(Tỳ-b�-sa) Tại sao kh�ng thể như vậy?

(Luận chủ) Bởi v� biểu nghiệp kh�ng c�n c� t�c dụng. [Con vật đ� chết; v� người ta kh�ng thể giết chết n� một lần nữa.]�

(Tỳ-b�-sa) Nếu như vậy th� v� biểu, vốn lu�n lu�n kh�ng c� t�c dụng, l�m thế n�o trở th�nh nghiệp đạo? Điều khiến cho một biểu nghiệp v� một v� biểu nghiệp trở th�nh nghiệp đạo kh�ng phải l� t�c dụng của ch�ng; m� ch�nh l� v� ch�ng đ� hiện khởi v�o s�t-na th�nh tựu quả của gia h�nh.

(Hỏi) Một nghiệp đạo c� thể l� gia h�nh hoặc hậu khởi của một nghiệp đạo kh�c kh�ng?

(Đ�p) C� thể. Chẳng hạn như mười nghiệp đạo c� thể l� gia h�nh của sự giết hại. Một người v� muốn giết chết kẻ th� của m�nh, v� để cho việc l�m n�y chắc chắn th�nh c�ng, c� thể lấy cắp của cải của người kh�c v� giết th� vật l�m tế lễ cầu thần; với của cải lấy cắp, người n�y c� thể phạm tội gian d�m với vợ của kẻ th�, x�i dục vợ kẻ th� trở th�nh kẻ t�ng phạm; d�ng lời lẽ dối tr�, �c độc, sỉ nhục, bậy bạ để g�y bất h�a giữa kẻ th� với những bạn b� c� khả năng hỗ trợ cho kẻ th�; người n�y tham lam của cải của kẻ th�, khởi t�m s�n hận đối với kẻ th�, nu�i dưỡng t� kiến đối với s�t nghiệp m� người n�y đang muốn tạo t�c. Giống như trường hợp mười nghiệp đạo c� thể l�m hậu khởi cho nghiệp giết hại th� đối với c�c nghiệp trộm cắp, v.v., cũng như vậy.

(Luận chủ) Nhưng tham, s�n v� t� kiến kh�ng bao giờ l�m gia h�nh bởi v� ch�ng kh�ng phải l� sự khởi đầu của h�nh động (kriyārambha); v� ch�ng cũng kh�ng c� gia h�nh bởi v� ch�ng chỉ l� sự sinh khởi của t�m (cittapāda).

Kinh n�i: �N�y B�-s�, c� ba loại giết hại; đ� l� c�c loại xuất ph�t từ tham, s�n hoặc si (lobha, dveṣa, moha)�; cho đến �n�y B�-s�, c� ba loại t� kiến�. Ở đ�y cần phải giải th�ch những sự giết hại, v.v. kh�c nhau n�y l� g�.

Kh�ng phải tất cả c�c nghiệp đạo đều được th�nh tựu (niṣṭhā) bởi tham, s�n v� si.

加行三根起　　彼無間生故

貪等三根生.

[Gia h�nh khởi từ ba căn.

V� khởi liền sau ba căn n�y

N�n tham, v.v. cũng sinh từ ch�ng.]

Luận:� Gia h�nh của tất cả c�c nghiệp đạo đều c� thể sinh từ ba căn. Trong c�c lời dạy trước đ�y, Thế T�n đ� n�i đến nguy�n nh�n đầu ti�n, tức l� nguy�n nh�n tạo th�nh nguồn gốc (samutthāpaka, đẳng khởi) của nghiệp đạo.

(1)��������������������������������� Sự giết hại khởi từ tham, như c�c trường hợp giết hại để lấy đi một bộ phận của th� vật; giết hại để lấy tiền của; giết hại để t�m vui (hỷ lạc, krīḍā); giết hại để tự vệ, để bảo vệ bạn b� (ātmasuḥṛtparitrāṇārtham).

Sự giết hại khởi từ s�n v� muốn thỏa m�n l�ng hận th� (vairaniryātanārtham).

Sự giết hại khởi từ si; v� xem sự hy sinh l� một h�nh động đ�ng l�m: Như trường hợp của một vị vua, đ� dựa v�o quyền lực của ph�p luật (thế ph�p luật, dharmapāṭhaka) để giết hại v� nghĩ rằng đ� l� bổn phận: �H�nh động phước đức đầu ti�n của một vị vua l� trừng phạt những kẻ l�m tr�i�; như trường hợp của người Perses (Ba-th�ch-tư Pārasīka): �n�n giết chết cha mẹ đ� gi� v� c� bệnh�; hoặc như trường hợp c� người n�i: �Phải giết chết lo�i rắn, lo�i b� cặp, lo�i ruồi tryambuka (Mahāvyutpatti, 213, 91), v.v. v� ch�ng rất độc hại; phải giết cầm th�, gia s�c, chim, tr�u, để nu�i th�n�. Cuối c�ng l� sự giết hại ph�t khởi (pravartita) do t� kiến; tức l� h�nh động giết hại của những người cho rằng kh�ng c� đời sống vị lai v� kh�ng c� diệt tận (nirmaryāda).

(2)��������������������������������� Sự trộm cắp khởi từ tham; như trường hợp trộm cắp một vật m� m�nh th�m muốn, trộm cắp để sau đ� d�nh được một vật kh�c, để c� được danh dự v� sự k�nh trọng, để bảo vệ m�nh hoặc th�n hữu.

Sự trộm cắp khởi từ s�n v� muốn thỏa m�n l�ng th� hận.

Sự trộm cắp khởi từ si: Như trường hợp nh� vua đựa v�o ph�p luật để chiếm giữ của cải của những người l�m tr�i; hoặc như những người B�-la-m�n thường n�i: �Tất cả c�c thứ của B�-la-m�n (brahmanes) đều do Đại phạm thi�n vương (Brahmā) ban cho nhưng v� B�-la-m�n bị suy yếu cho n�n những người thuộc giai cấp thấp h�n (Vṛṣalas) mới lấy đi của họ. V� thế khi B�-la-m�n tước đoạt (apahar) th� họ chỉ lấy (ādā) lại những g� thuộc về họ; họ ăn c�i của họ, mặc c�i của họ v� bố th� c�i của họ�; tuy nhi�n khi chiếm đoạt c�c thứ th� B�-la-m�n vẫn c� � tưởng đ� l� của cải của người kh�c. Loại trộm cắp do t� kiến khởi cũng l� loại sinh từ si.�

(3)��������������������������������� T� d�m sinh từ tham. Sự gian d�m với vợ người kh�c, c� khi l� do tham dục, c� khi l� để c� được danh dự v� sự k�nh trọng, c� khi để bảo vệ m�nh hoặc bạn b� m�nh.

T� d�m sinh từ s�n l� để thỏa m�n l�ng th� hận.

T� d�m sinh từ si: Như trường hợp của người Perses, v.v. gian d�m với mẹ m�nh v� c�c phụ nữ bị cấm (h�nh phi phạm hạnh); trong lễ tế tr�u (gosava, ngưu cấm) người ta uống nước [theo c�ch uống của lo�i tr�u], nhai cỏ, h�nh d�m với mẹ m�nh, với chị hoặc em m�nh, với một phụ nữ trong d�ng tộc (gotra) của m�nh; nơi n�o tr�ng thấy những người n�y th� họ liền t�m đến giao hợp. C� người lại n�i: �Phụ nữ giống như c�i cối gi� gạo, như b�ng hoa, như tr�i c�y, như b�nh sữa đ� nấu ch�n, như đường đi�.

(4)��������������������������������� (Bốn - bảy) n�i dối v� c�c tội về ngữ kh�c sinh từ tham v� s�n, được giải th�ch giống như ở tr�n.

N�i dối sinh từ si: Như c� b�i tụng viết: �N�y nh� vua, n�i dối để cười chơi, n�i dối với phụ nữ, n�i dối ở đ�m cưới, n�i dối khi gặp nguy hiểm giết người đều kh�ng hại g�: Người ta n�i rằng những trường hợp n�i dối như thế kh�ng phải l� tội� (Syādvādama�jarī, tr. 32); v� cuối c�ng l� do t� kiến.

N�i lời �c độc v� c�c tội kh�c sinh từ si; như những trường hợp ph�t xuất từ t� kiến. Ngo�i ra, những luận thuyết sai lạc (asatpralāpa) của Veda (phệ đ�), v.v. đều l� những lời n�i bậy bạ (saṃbhinnapralāpa, tạp uế ngữ) xuất ph�t từ si.

(Hỏi) C�c �c hạnh như sự ham muốn (abhidhyā), sự t�n �c (vyāpāda) v� t� kiến (mithyādṛṣṭi) đều kh�ng c� gia hạnh th� l�m sao c� thể n�i rằng ch�ng sinh khởi từ tham, v.v.?

(Đ�p) Bởi v� cả ba loại n�y đều sinh khởi ngay liền sau ba căn. Khi ch�ng hiện khởi ngay sau tham tức ch�ng sinh ra từ tham; đối với hai căn c�n lại cũng như vậy.

Tr�n đ�y đ� giải th�ch xong c�c nghiệp đạo bất thiện v� sự quan hệ của ch�ng đối với c�c căn; tiếp theo l� phần n�i về c�c nghiệp đạo thiện. �

善於三位中　　皆三善根起.

[Nghiệp đạo thiện c�ng với gia h�nh v� hậu khởi

Đều sinh khởi từ ba thiện căn.]

Luận:� C�c nghiệp đạo thiện, c�ng với gia h�nh v� hậu khởi, đều c� một thiện t�m l�m nh�n dẫn sinh (pravartaka, đẳng khởi). Thiện t�m n�y nhất định tương ưng với ba căn v� cũng sinh khởi từ ba căn.

Sự xa l�a gia h�nh của nghiệp đạo bất thiện ch�nh l� gia h�nh của nghiệp đạo thiện; sự xa l�a nghiệp căn bổn l�m th�nh nghiệp đạo căn bổn bất thiện ch�nh l� nghiệp đạo căn bổn thiện; sự xa l�a hậu khởi của nghiệp đạo bất thiện ch�nh l� hậu khởi của nghiệp đạo thiện. Tỷ dụ như trường hợp thọ giới Cần s�ch. Kể từ s�t-na giới tử bước v�o giới đ�n (nānāvāsa), thi lễ với tăng ch�ng, thưa thỉnh vị thầy trực tiếp gi�o huấn (th�n gi�o sư, upādhyāya), cho đến lần t�c bạch yết-ma (karmavācana) lần thứ nhất, lần yết-ma thứ hai th� tất cả đều thuộc về gia h�nh. V�o l�c ho�n tất (parisamāpti, avasāna) lần yết-ma thứ ba th� ph�t sinh một biểu nghiệp v� một v� biểu nghiệp, c�ng thời với biểu nghiệp n�y, tạo th�nh loại nghiệp đạo căn bổn. Sau s�t-na n�y, khi người ta th�ng tri cho vị t�n tăng n�y về c�c loại y chỉ (niśrayas, tứ y), khi vị tăng n�y biết được rằng m�nh đ� thọ nhận bốn loại y chỉ, v� chừng n�o m� chuỗi tương tục c�c v� biểu nghiệp do nghiệp căn bổn tạo th�nh vẫn c�n li�n tục - c� nghĩa l� vị tăng kh�ng đ�nh mất luật nghi biệt giải tho�t - th� đ� ch�nh l� hậu khởi.

(Hỏi) Ở tr�n c� n�i kh�ng phải tất cả nghiệp đạo bất thiện đều được th�nh tựu nhờ v�o ba căn, vậy th� những nghiệp đạo n�o được tựu th�nh bởi loại căn n�o?

Tụng đ�p:� �

殺麤語瞋恚　　究竟皆由瞋

盜邪行及貪　　皆由貪究竟

邪見癡究竟　　許所餘由三.

[Sự giết hại, lời nhục mạ, v� sự t�n �c

Đều th�nh tựu bởi s�n.

Sự trộm cắp, t� d�m v� sự th�m muốn

Do tham m� th�nh tựu.

T� kiến do sinh th�nh tựu.

C�c nghiệp đạo kh�c do ba căn.] �

Luận:� Sự giết hại, sự t�n �c, v� lời nhục mạ (th� �c ngữ) đều được tựu th�nh bởi s�n. Ch�ng chỉ được tựu th�nh khi c� sự hiện khởi (saṃmukhībhāvāt) của loại t�m coi thường [sự giết hại] (v� sở cố), của loại t�m cực kỳ th� �c (paruṣacitta) (đối với sự t�n �c v� lời n�i nhục mạ).

Sự t� d�m, sự th�m muốn, sự trộm cắp đều được tựu th�nh bởi tham. �T� d�m� (parastrīgamana) c� nghĩa l� t� hạnh thuộc về �i dục (kāmamithyācāra).

T� kiến th�nh tựu l� do ngu si, nhưng phải l� loại si thuộc thượng phẩm.

C�c nghiệp đạo kh�c như lời n�i dối (hư cuống ngữ), lời n�i c� �c � (ly gi�n ngữ), lời n�i bậy bạ (tạp uế ngữ) đều c� thể được tựu th�nh bởi tham, s�n hoặc si.

(Hỏi) C�c nghiệp đạo bất thiện n�i tr�n khởi ở những nơi n�o?

Tụng đ�p:� �

有情具名色　　名身等處起

[Hữu t�nh, vật thọ dụng, danh sắc,

Danh th�n, v.v., đều c� khởi.]

Luận:� C�c nghiệp đạo vừa được chia th�nh bốn trường hợp ở tr�n c� ba loại nghiệp đạo, ba loại nghiệp đạo, một loại nghiệp đạo v� ba loại nghiệp đạo, sinh khởi theo thứ tự n�y ở bốn nơi l� hữu t�nh, c�c vật thọ dụng, danh sắc (nāmarūpa) v� danh (nāma).

Ch�ng sinh hữu t�nh l� sở duy�n hay l� phần vật chất của sự giết hại, sự t�n �c v� lời n�i nhục mạ; c�c vật thọ dụng l� sở duy�n của t� d�m, sự th�m muốn v� trộm cắp; sắc th�n, tức ngũ uẩn, l� sở duy�n của t� kiến; danh, tức danh th�n (nāmakāya), l� sở duy�n của lời n�i dối v� hai tội kh�c thuộc về ngữ.

(Hỏi) Nếu một người c� � muốn giết hại người kh�c nhưng lại chết trước hoặc chết sau người đ� th� người n�y c� th�nh tựu nghiệp đạo căn bổn kh�ng?

Tụng đ�p:�

俱死及前死　　無根依別故.

[C�ng chết hoặc chết trước

Th� kh�ng v� căn y đ� kh�c.]

Luận:� Nếu c� người c� � muốn giết hại chết c�ng l�c hoặc chết trước người m� người n�y c� � giết hại th� kh�ng th�nh tựu nghiệp đạo căn bổn.

Đ�y l� l� do tại sao Tỳ-b�-sa n�i: �Khi một người đ� khởi gia hạnh của sự giết hại th� v�o s�t-na m� quả của gia hạnh n�y th�nh tựu, người n�y c� thể kh�ng bị tội giết hại x�c chạm kh�ng? - C� thể c� trường hợp n�y; tức khi người c� � muốn giết hại bị chết trước hoặc c�ng thời với người bị giết hại�. Như vậy, l� do đ� qu� r� r�ng: Chừng n�o m� một người - lẽ ra đ� bị giết (vadhya) - vẫn c�n sống th� người c� � giết vẫn kh�ng bị tội giết hại x�c chạm; v� khi người lẽ ra đ� bị giết hại bị chết th� người c� � giết hại cũng kh�ng bị tội giết x�c chạm nếu người n�y bị chết c�ng l�c hay bị chết trước đ�; bởi v� th�n sở y (āśraya) của sự th�nh tựu gia h�nh đ� đoạn diệt; người c� � muốn giết đ� c� một th�n mới thuộc th�n đồng phần kh�c (nikāyasabhāga) v� th�n n�y kh�ng tạo t�c một loại gia h�nh như thế, n� kh�ng phải l� t�c nh�n (prayoktar) v� v� thế n� kh�ng thể bị tội giết hại x�c chạm.

(Hỏi) Khi c� nhiều người c�ng tập trung lại để giết - như trong chiến tranh, những lần đi săn bắn hoặc cướp b�c - v� nếu một người trong số n�y g�y ra sự giết hại th� người n�o sẽ phạm tội giết?

Tụng đ�p:� �

軍等若同事　　皆成如作者.

[Qu�n l�nh, v.v., nếu c�ng l�m

Đều c� tội cũng giống như người đ� giết.] �

Luận:� Khi đ� c� chung một mục đ�ch th� tất cả đều c� tội giống như một người trong số họ đ� phạm tội giết; bởi v� tất cả đều khuyến kh�ch lẫn nhau, kh�ng phải bằng lời n�i m� bằng sự việc họ đ� kết hợp với nhau để giết hại.

(Hỏi) tuy nhi�n nếu c� người đ� ph�t nguyện kh�ng giết hại nhưng bị bức b�ch phải l�m l�nh th� người n�y c� phạm tội giết hại kh�ng?

(Đ�p) Hiển nhi�n l� kh�ng phạm tội nếu đ� ph�t nguyện: �Ngay cả khi phải cứu lấy mạng m�nh, t�i sẽ kh�ng giết hại một ch�ng sinh n�o�.

(Hỏi) V� những t�nh chất g� m� một người giết hại, trộm cắp, v.v., phạm phải nghiệp đạo?

Tụng đ�p:�

殺生由故思　　他想不誤殺.

[Giết hại l� do cố �

C� suy nghĩ về người kh�c v� kh�ng giết lầm.]

Luận:� Khi một người g�y ra h�nh động giết hại v� suy nghĩ �ta phải giết một người như thế�, v� đ� giết chết ch�nh người đ� chứ kh�ng phải giết lầm (bất ngộ s�t) một người kh�c th� đ� ch�nh l� tội giết hại.

(Hỏi) V� khi một người giết chết người kh�c nhưng lại kh�ng biết r� r�ng m�nh đ� đ�nh đập một ch�ng sinh hữu t�nh hay đ� chỉ l� một vật v� t�nh, đ� đ�nh đập một người như thế hay l� một người kh�c th� đ� c� phải l� tội giết hại kh�ng?

(Đ�p) Chắc chắn phạm tội giết hại. Người n�y đ� c� h�nh động đ�nh đập; v� như vậy c� nghĩa l� người n�y đ� c� t�m coi thường [sự giết hại] (parityāga).

L�m thế n�o c� thể phạm tội giết hại, tức sự l�m đoạn diệt sinh kh� (prāṇa tức, phong) (prāṇātipāta), khi m� c�c uẩn đều thuộc s�t-na diệt?

(Đ�p) Khi n�i �sinh kh� đ� l� � chỉ cho một loại gi� (vāyu) m� sự tồn tại của n� phụ thuộc v�o th�n v� t�m. Loại sinh kh� n�y nếu người phạm tội giết l�m cho n� đứt đoạn (atipātayati = vināśayati) tức cũng giống như thổi tắt một ngọn đ�n hoặc chấm dứt một tiếng chu�ng; c� nghĩa l� l�m cho ch�ng kh�ng c�n tiếp tục sinh khởi trở lại.

Hoặc n�i sinh kh� l� chỉ cho mạng căn (jivitendriya). Khi một người l�m chướng ngại sự sinh khởi thuộc s�t-na kế tiếp của mạng căn, tức l� đ� l�m cho n� đứt đoạn, th� người n�y bị tội giết hại x�c chạm.

(Hỏi) Tuy nhi�n, �mạng căn� m� c�c �ng n�i đến ở tr�n l� thuộc về ai? V� khi n�i �nếu kh�ng c�n thọ mạng tức phải chết� l� nhằm chỉ cho người n�o?

(Đ�p) � nghĩa đ�ch thực của nh�m từ �thuộc về ai? Cho người n�o?� sẽ được b�n đến ở chương ph� ng�. B�y giờ ch�ng ta h�y t�m hiểu lời dạy của Thế T�n: �Khi thọ mạng, hơi ấm (no�n) v� thức rời khỏi th�n th� th�n sẽ sụp đổ giống như một kh�c gỗ m� kh�ng c�n tri gi�c.� Như vậy, n�i �sống� l� nhằm chỉ cho th�n, khi m� th�n vẫn c�n c� c�c căn (sendriya); v� n�i �chết� l� cũng nhằm chỉ cho th�n, khi m� th�n đ� kh�ng c�n c�c căn (anindriya).

Theo ph�i Ly hệ (Nirgranthas), nếu đ� giết hại th� d� kh�ng biết, kh�ng muốn (abuddhipūrvāt) người tạo t�c vẫn phạm tội, cũng giống chạm phải lửa th� phải bị bỏng.

Nếu n�i như vậy th� khi v� t�nh nh�n thấy hoặc đụng phải vợ của người kh�c cũng c� tội (pāpaprasanga); người cạo đầu cho những người thuộc ph�i Ly hệ cũng c� tội; sư phụ của ph�i Ly hệ cũng c� tội bởi v� đ� khuyến kh�ch mọi người tu khổ hạnh; v� những người c�ng dường thức ăn khiến cho một người n�o đ� thuộc ph�i Ly hệ bị đau bụng hay tử vong cũng c� tội; người mẹ v� b�o thai v� l� nh�n của sự khổ n�o cho nhau cũng c� tội; người bị người kh�c giết cũng c� tội bởi v� người n�y vốn l� sở duy�n trong tương quan với h�nh động giết hại của người kia, cũng giống như lửa đốt ch�y nơi nương tựa của n�. Tr�i lại, người sai khiến người kh�c giết hại sẽ kh�ng c� tội bởi v� nếu sai khiến người kh�c chạm v�o lửa th� bản th�n m�nh kh�ng hề bị bỏng. V� v� những người thuộc ph�i n�y kh�ng kể đến � định (buddhiviśeṣa) [của sự giết hại] cho n�n gỗ v� c�c thứ kh�c cho d� l� vật v� tri vẫn phải phạm tội khi một ng�i nh� bị đổ v� l�m thương vong ch�ng sinh hữu t�nh. Nếu muốn tr�nh c�c hệ quả tr�n, ph�i Ly hệ cần biết rằng chỉ đưa ra một tỷ dụ về lửa m� kh�ng k�m th�m một luận chứng n�o nữa th� kh�ng thể bảo vệ được chủ trương của m�nh. �

不與取他物　　力竊取屬.

[Nếu lấy vật m� người kh�c kh�ng cho

Tức đ� cưỡng �p lấy l�m vật của m�nh.] �

Luận:� T�nh chất �với điều kiện l� kh�ng c� sự nhầm lẫn� được n�i đến ở tr�n được �p dụng cho tất cả c�c trường hợp v� thế kh�ng cần nhắc lại ở đ�y.

Nếu cưỡng �p hoặc l�n l�t lấy l�m của m�nh những g� thuộc về sở hữu (svīkṛta) của người kh�c v� kh�ng nhầm lẫn người kh�c với người m� ta muốn lấy trộm, với người m� ta muốn tước đoạt th� đ� ch�nh l� tội trộm cắp (bất dữ thủ tội).

Trộm cắp bảo th�p (stūpa, tốt-đổ-ba) tức l� lấy đi một vật m� đức phật đ� kh�ng c� � ban cho: Bởi v� l�c nhập Niết-b�n, Thế T�n đ� thừa nhận rằng tất cả c�c thứ c�ng dường cho bảo th�p đều thuộc của ri�ng (parigṛhīta). C� luận sư (Vibhāṣā, 113, 7) n�i rằng chỉ phạm tội khi lấy m� kh�ng c� sự cho ph�p của người giữ th�p.

Khi lấy một vật kh�ng c� chủ m� kh�ng c� sự cho ph�p của người chủ một xứ (quốc chủ).

Khi lấy vật dụng, y b�t, v.v., của một vị tăng qu� cố; tức lấy những g� m� ch�ng tăng thuộc tr� xứ đ� (giới nội tăng) kh�ng cho ph�p đối với trường hợp đ� t�c bạch yết-ma (kṛte karmaṇi); trong trường hợp ngược lại, tức đ� lấy những g� m� tất cả đệ tử của phật kh�ng cho ph�p. �

欲邪行四種　　行所不應行.

[Bốn loại t� h�nh

L� c� h�nh động d�m dục kh�ng th�ch hợp.]

Luận:� Bốn loại t� hạnh l� (1) gian d�m với một phụ nữ bị cấm, với vợ của người kh�c, với mẹ m�nh, với con g�i m�nh, với cha mẹ vợ hoặc cha mẹ chồng; (2) h�nh d�m với vợ m�nh theo một c�ch thức kh�ng b�nh thường; (3) ở những nơi kh�ng ph� hợp như một nơi lộ liễu, ở tự miếu (caitya, chế-đa), ở nơi xa (araṇya, rừng, sa mạc), (4) v�o l�c kh�ng th�ch hợp (akāla), như khi người phụ nữ đang mang thai, cho con b�, khi đ� thọ tr� trai giới (niyamavatī). C� � kiến cho rằng chỉ phạm tội khi n�o người chồng đ� đồng � để cho vợ m�nh thọ tr� trai giới.

Giống như trong trường hợp của sự giết hại, t�nh chất �với điều kiện kh�ng bị nhầm lẫn� cũng được �p dụng đối với t� hạnh; c� nghĩa l� vẫn kh�ng tạo t�c nghiệp đạo nếu h�nh d�m với vợ của người kh�c nhưng vẫn tưởng rằng đ� l� vợ m�nh.

Tuy nhi�n, đối với trường hợp c� người tưởng lầm vợ của người kh�c l� vợ của một người n�o đ� th� c� tạo t�c nghiệp đạo hay kh�ng vẫn c� những � kiến tr�i ngược nhau. C� người cho rằng vẫn c� nghiệp đạo bởi v� chỉ cần �l� vợ của người kh�c� tức cũng đủ để l�m sở duy�n cho gia h�nh của loại nghiệp n�y; v� cũng v� người n�y đang hưởng dụng vợ của người kh�c. Nhưng c� người lại cho rằng kh�ng c� nghiệp đạo bởi v� sở duy�n của gia h�nh kh�ng phải l� sở duy�n của sự hưởng dụng, cũng giống như trường hợp giết lầm người.

(Hỏi) Trong trường hợp h�nh d�m với B�-s�-ni c� phạm t� d�m kh�ng?

(Đ�p) Về tội n�y th� ch�nh người chủ của một nước (quốc vương) cũng đ� kh�ng thể tha thứ. Ngay ch�nh bản th�n người chủ của một nước c�n bị cấm h�nh d�m khi vợ m�nh đang thọ tr� trai giới huống hồ l� đối với h�nh xuất gia.

(Hỏi) H�nh d�m với đồng nữ c� tạo th�nh nghiệp đạo kh�ng?

(Đ�p) Nếu đồng nữ đ� hứa h�n th� phạm tội với người m� đồng nữ đ� đ�nh h�n; nếu chưa hứa h�n th� đắc tội với người bảo quản (rakṣitar) đồng nữ n�y; nếu đồng nữ n�y kh�ng c� người bảo quản th� đắc tội với nh� vua (antato rāj�aḥ). (Vibhāṣā, 113, 8)

染異想發言　　解義虛誑語.

[Do nhiễm t�m, dị tưởng m� ph�t ng�n

V� người kh�c hiểu được tức th�nh hư cuống ngữ.]

Luận:� Tội n�i dối l� lời n�i được n�i ra mang một chủ � kh�c (dị tưởng) với � nghĩa được diễn tả (arthavāda) đối với người hiểu được � nghĩa n�y (sở cuống giả). Nếu người nghe kh�ng hiểu th� lời n�i n�y trở th�nh lời n�i bậy bạ (tạp uế ngữ) (saṃbhinnapralāpa).

(Hỏi) C� khi lời n�i được tạo th�nh bởi nhiều �m tiết; như vậy �m tiết n�o thuộc về nghiệp đạo v� �m tiết n�o thuộc lời dối tr�?

(Đ�p) �m tiết cuối c�ng ch�nh l� biểu nghiệp v� c� v� biểu nghiệp đi k�m; hoặc l� �m tiết m� người nghe đ� dựa v�o đ� để hiểu nghĩa (giải nghĩa). C�c �m tiết trước đ� đều l� gia hạnh của tội n�i dối.

(Hỏi) Phải hiểu nh�m từ �giải nghĩa� (arthābhij�a) như thế n�o? C� phải đ� ch�nh l� thời điểm m� người nghe hiểu được � nghĩa hay đ� ch�nh l� bản th�n người nghe c� khả năng hiểu được � nghĩa (abhij�ātuṃ samartha)? Trong trường hợp đầu, c�c �ng phải thừa nhận rằng nghiệp đạo sinh khởi khi người nghe hiểu được nghĩa; v� rồi nghiệp đạo chỉ l� v� biểu nghiệp bởi v� người nghe hiểu được � nghĩa nhờ v�o � thức (manovij�āna) m� � thức th� đi liền sau nhĩ thức (śrotravij�āna); v� biểu nghiệp, tức ngữ nghiệp, đ� bị diệt c�ng thời với nhĩ thức. Trong trường hợp sau th� kh�ng gặp phải vấn đề tr�n; nhưng nếu n�i bản th�n người nghe �c� khả năng hiểu được � nghĩa� th� điều n�y c� nghĩa l� g�?

(Đ�p) N�i �c� khả năng hiểu được � nghĩa� l� chỉ cho người biết được ng�n ngữ n�y v� từ đ� đ� sinh khởi nhĩ thức.

(Luận chủ) Cần phải diễn dịch đoạn văn tr�n như thế n�o đ� để khỏi bị chỉ tr�ch. Kinh (Dīrgha, 8, 13; Vibhāṣā, 171, 7; Anguttara, ii. 246, iv. 307) dạy rằng c� mười s�u �c�ch n�i� (vyavahāra): T�m c�ch bất thiện (anārya, phi th�nh ng�n) l� kh�ng thấy nhưng n�i thấy; kh�ng nghe, kh�ng biết, kh�ng cảm nhận nhưng n�i c� nghe, c� biết, c� cảm nhận; c� thấy nhưng n�i kh�ng thấy, c� nghe, biết, cảm nhận nhưng n�i kh�ng nghe, kh�ng biết, kh�ng cảm nhận. T�m c�ch thuộc thiện (ārya, th�nh ng�n) l� kh�ng thấy n�i kh�ng thấy, v.v.

(Hỏi) � nghĩa của c�c từ �được thấy� (dṛṣṭa), �được nghe� (śruta), �được biết� (vij�āta), �được cảm nhận� (mata), l� g�?

Tụng đ�p:� �

由眼耳意識　　并餘三所證

如次第名為　　所見聞知覺.

[Do nh�n thức, nhĩ thức, � thức

M� ba loại được ch�ng tri nhận,

Theo thứ tự tr�n gọi l�

C�i được thấy, nghe, biết v� cảm nhận.]

Luận:� C�i (cảnh) được tri nhận bởi nh�n thức gọi l� �c�i được thấy�, �. Cho đến c�i được tri nhận bởi tỷ thức, thiệt thức v� th�n thức đều c� t�n l� �c�i được cảm nhận� (gi�c).

(Hỏi) L�m thế n�o chứng minh được giải th�ch sau c�ng n�y?

(Tỳ-b�-sa) M�i, vị v� sự x�c chạm v� c� t�nh v� k� (avyākṛtya) cho n�n cũng giống như người chết; đ�y l� l� do ch�ng được gọi l� �được cảm nhận�.

(Kinh bộ) Căn cứ v�o đ�u m� c�c �ng cho rằng nh�m từ �được cảm nhận� l� để chỉ cho những g� được ngửi, nếm v� x�c chạm?

(Tỳ-b�-sa) Dựa v�o c�c l� chứng của kinh. Kinh n�i: �N�y Mālakīmātar, � �ng thế n�o? C�c cảnh sắc m� �ng đ� kh�ng nh�n thấy, chưa từng nh�n thấy, hiện kh�ng nh�n thấy, v� kh�ng nghĩ rằng: �Ta sẽ nh�n thấy�, th� đối với ch�ng �ng c� sự mong cầu (chanda), c� t� dục (rāga), c� tham lam (kāma), c� t�nh cảm (preman), c� chấp trước (ālaya), c� th�m muốn (nikānti), c� t�m kiếm (adhyeṣaṇā) kh�ng? - Bạch đại đức, kh�ng c�. - C�c �m thanh m� �ng đ� kh�ng nghe� C�c ph�p m� � của �ng kh�ng biết đến th� �ng c� mong cầu t�m kiếm ch�ng kh�ng? - Bạch đại đức, kh�ng c�. - N�y Mālakīmātar, đối với những g� được nh�n thấy, �ng chỉ nghĩ: �Đ�y l� c�i được nh�n thấy�, đối với những g� được nghe, được biết, được cảm nhận, �ng chỉ nghĩ: �đ�y l� c�i được nghe, được biết, được cảm nhận (matamātraṃ bhaviṣyati)�.

(Buddhaghosa) [Visuddhimagga, 451] Những từ �được thấy�, �được nghe�, �được biết� chắc chắn được d�ng để chỉ cho c�c cảnh sắc, c�c �m thanh, c�c ph�p; v� như vậy từ �được cảm nhận� (mata) l� để chỉ cho c�c m�i, vị v� sự x�c chạm.

Hơn nữa, nếu kh�ng phải như vậy th� những kinh nghiệm c� li�n quan đến m�i, vị v� sự x�c chạm lẽ ra sẽ kh�ng được n�i đến trong lời dạy của Thế T�n.

(Kinh bộ) Kinh n�y kh�ng c� � nghĩa như c�c �ng vừa giải th�ch v� cũng kh�ng x�c nhận c�ch diễn dịch của c�c �ng về từ �được cảm nhận� (mata) l� đ�ng. Thế T�n kh�ng c� � đưa ra một định nghĩa về c�c t�nh chất của bốn loại kinh nghiệm (vyavahāra) �đ� thấy, đ� nghe, đ� biết, đ� cảm nhận�. � của ng�i rất r� r�ng: �Trong bốn loại kinh nghiệm thấy, nghe, v.v., - trong đ� mỗi loại đều c� s�u cảnh sở duy�n l� sắc, thanh, hương, vị, x�c v� ph�p - th� �ng sẽ chỉ biết được rằng loại kinh nghiệm n�y đ� xảy ra, rằng �ng đ� nh�n thấy, đ� nghe được, v.v., m� kh�ng c� thể g�n gh�p th�m cho cảnh sở duy�n bất kỳ t�nh chất n�o (nimitta) về sự đ�ng ưa hay kh�ng đ�ng ưa�.

(Hỏi) Nếu vậy, �được thấy�, �được nghe�, v.v., c� những t�nh chất g�?

(Đ�p) C� luận sư (Kinh bộ) n�i rằng những g� được tri nhận trực tiếp (hiện sở chứng cảnh) bởi năm căn th�n ch�nh l� �c�i được thấy� (sở kiến, dṛṣṭa); những g� ch�ng ta biết được nhờ sự truyền đạt của người kh�c ch�nh l� �c�i được nghe� (śruta); những g� thu nhận được nhờ v�o khả năng suy l� đ�ng đắn (yuktyanumāna) ch�nh l� �c�i được cảm nhận� (mata); những g� được tri nhận bởi � căn ch�nh l� �c�i được biết� (vij�āta). Như vậy năm loại cảnh - sắc, thanh, hương, vị, x�c - l� c�i được thấy, được nghe, được cảm nhận, được biết; loại thứ s�u - ph�p (dharmas) - kh�ng phải l� c�i được thấy (trừ kiến). Đ� l� bốn loại kinh nghiệm m� kinh muốn n�i đến; v� thế thật sai lầm khi cho rằng �c�i được cảm nhận� kh�ng nhằm chỉ cho hương, vị, x�c; v� loại kinh nghiệm về c�c đối tượng n�y đ� kh�ng được kinh đề cập đến. Từ đ� thấy rằng lập luận tr�n đ�y của Tỳ-b�-sa kh�ng thể đứng vững.

C�c luận sư kh�c (Purvācārya, Quỹ phạm sư) n�i rằng c�i được thấy l� những g� được tri nhận bởi nh�n căn; c�i được nghe l� những g� được tri nhận bởi nhĩ căn v� nghe được từ người kh�c (paratas cāgamitam); c�i được cảm nhận l� những g� tự m�nh thu nhận được; c�i được biết l� những g� tự th�n nhận biết (tự nội sở thọ) (pratyātmaṃ pratisaṃvedita, lạc thọ, v.v), những g� biết được khi nhập định (adhigata) (tự sở chứng).

(Hỏi) Nếu do th�n biểu chứ kh�ng phải ngữ biểu m� khiến cho người kh�c hiểu được những điều kh�ng c� trong t�m tưởng của m�nh (dị tưởng) th� c� phạm tội n�i dối kh�ng?

(Đ�p) Vẫn phạm bởi v� Bổn luận c� n�i: �Một người c� thể bị tội giết hại x�c phạm nếu th�n kh�ng tạo t�c, kh�ng c� h�nh động tấn c�ng kh�ng? - Vẫn phạm nếu c� ph�t ngữ. - C� thể bị tội n�i dối x�c chạm nếu kh�ng ph�t ngữ kh�ng? - Vẫn phạm nếu c� động th�n. - C� thể bị tội giết hại, tội n�i dối x�c phạm mặc d� kh�ng động th�n cũng kh�ng ph�t ngữ kh�ng? - Vẫn phạm; như trong trường hợp ti�n nh�n (ṛṣis) nổi s�n tức phạm tội giết hại; hoặc một B�-s� giữ im lặng v�o l�c th�nh giới (poṣadha, bố-s�i-tha) [tức phạm tội n�i dối]�.

(Hỏi) L�m thế n�o ti�n nh�n hay B�-s� c� thể tạo th�nh loại nghiệp đạo vừa thuộc biểu vừa thuộc v� biểu? Cả ti�n nh�n v� B�-s� đều kh�ng động th�n cũng kh�ng ph�t ngữ tức sẽ kh�ng c� biểu nghiệp; v� v� biểu nghiệp hệ thuộc Dục giới sẽ kh�ng c� ph�t khởi nếu kh�ng c� biểu nghiệp.

(Đ�p) Đ�y l� vấn nạn cần được [c�c luận sư Tỳ-b�-sa] giải th�ch tường tận.

Tr�n đ�y đ� n�i về tội n�i dối; tiếp theo l� phần b�n về ba tội c�n lại của ngữ nghiệp.

染心壞他語　　說名離間語

非愛麤惡語　　諸染雜穢語

餘說異三染　　佞歌邪論等.

[Do t�m nhiễm � muốn chia rẽ m� n�i lời hại người

L� lời n�i �c độc

Lăng mạ người kh�c l� lời n�i nhục mạ.

Mọi thứ nhiễm � đều l� lời n�i bậy bạ.

C� thuyết cho rằng đ� l� lời n�i nhiễm � kh�c với ba loại trước,

Như lời n�i khoe khoang, ca h�t, t� luận, v.v.] �

Luận:� Những lời n�i xuất ph�t từ t�m nhiễm � nhằm chia rẽ người kh�c, g�y sự x�ch m�ch, đều l� lời n�i �c độc. Những điều kiện cần thiết để tạo th�nh nghiệp đạo như �người nghe hiểu được; v� kh�ng c� sự nhầm lẫn� được n�i ở tr�n vẫn được �p dụng ở đ�y.

Lời n�i xuất ph�t từ một t�m nhiễm �, muốn l�m nhục người kh�c, cố � n�i cho người kh�c nghe (bổn kỳ t�m sở dục mạ) v� người kh�c khi nghe c� thể hiểu được ch�nh l� lời n�i nhục mạ.

Tụng văn n�i: �Mọi thứ nhiễm �� (chư nhiễm) nhưng thật ra chỉ để chỉ cho ngữ nghiệp. Tất cả lời n�i nhiễm � đều thuộc loại lời n�i bậy bạ (saṃbhinnapralāpa). Những ai n�i lời như thế đều l� �người n�i bậy bạ� (saṃbhinnapralāpin); v� thế tụng văn đ� d�ng từ bhinnapralāpita thay v� saṃbhinnapralāpa.

C� luận sư kh�c n�i rằng lời n�i bậy bạ l� loại lời n�i nhiễm � kh�c biệt với ba loại trước. Lời n�i dối, lời n�i �c độc, lời n�i nhục mạ, cũng l� lời n�i nhiễm �; tuy nhi�n người ta đ� d�ng từ �lời n�i bậy bạ� để chỉ cho loại ng�n ngữ nhiễm � kh�ng phải l� lời n�i dối, lời �c độc hay lời sỉ nhục. Chẳng hạn như c� một B�-s� n�i lời khoe khoang chỉ để nhận được vật phẩm c�ng dường, v.v.; những việc l�m v� bổ như ca h�t ng�m vịnh, chỉ v� để l�m vừa l�ng người kh�c m� đ� d�ng đến những lời n�i tầm ph�o v� bổ; như trường hợp v� tin theo t� thuyết m� đọc tụng c�c kinh s�ch kh�ng c� ch�nh kiến; ngo�i ra, cũng phải kể th�m c�c trường hợp kh�c như những lời ta th�n (parideva), những lời n�i đ�a (saṃgaṇikā), tất cả những lời lẽ xuất ph�t từ t�m nhiễm � nhưng kh�ng phải l� lời n�i dối, c� �c � hoặc để hạ nhục kẻ kh�c.

(Hỏi) V�o thời của Chuyển lu�n vương cũng c� ca h�t ng�m vịnh nhưng tại sao kh�ng gọi đ� l� �lời lẽ bậy bạ�?

(Đ�p) Bởi v� v�o thời đ� nội dung của c�c b�i ca đều c� cảm hứng từ loại t�m xuất ly (naiṣkramya) chứ kh�ng phải v� nhục dục. Hoặc c� � kiến cho rằng vẫn c� loại �lời n�i bậy bạ� v�o thời đ� bởi v� người ta vẫn c� n�i lời cầu h�n, v.v.; tuy nhi�n những lời lẽ n�y kh�ng tạo th�nh nghiệp đạo thuộc loại n�y. �

惡欲他財貪　　憎有情瞋恚

撥善惡等見　　名邪見業道.

[Ham muốn t�i vật người kh�c l� nghiệp đạo tham;

Ch�ng sinh th� gh�t nhau l� nghiệp đạo s�n;

Cho rằng kh�ng c� thiện �c, v.v.

L� nghiệp đạo t� kiến.]

Luận:� Muốn chiếm đoạt t�i sản của người kh�c một c�ch phi l� (viṣameṇa), một c�ch kh�ng đ�ng đắn (anyāyena) bằng quyền lực hoặc l�n l�t được gọi l� nghiệp đạo tham (abhidhyā). C� � kiến cho rằng tất cả c�c loại �i (tṛṣṇā) thuộc Dục giới đều gọi l� nghiệp đạo tham bởi v� kinh Ngũ c�i (nīvaraṇas) khi n�i về tham dục (kāmacchanda) c� viết: �Sau khi đoạn trừ tham (abhidhyā)��. (Saṃyukta, 29, 3; Dīrgha, iii. 49; Majjhima, iii. 3).

Tuy nhi�n c� luận sư n�i rằng chuyển lu�n vương v� những người thuộc ch�u Uttarakuru kh�ng phạm nghiệp đạo tham mặc d� họ chưa xả ly �i thuộc Dục giới. V� thế c� thể thừa nhận tất cả c�c loại �i thuộc Dục giới đều l� tham (abhidhyā) nhưng kh�ng phải tất cả c�c loại tham đều l� nghiệp đạo; bởi v� chỉ c� những �c hạnh th� hiển nhất mới được xem như thuộc về nghiệp đạo.

Nghiệp đạo s�n l� sự th� hận của ch�ng sinh. Ch�nh v� sự th� hận n�y m� người ta c� � muốn l�m hại người kh�c.�

Nghiệp đạo t� kiến l� loại � kiến cho rằng kh�ng c� thiện cũng kh�ng c� �c; như kinh n�i: �Kh�ng c� bố th�, tế tự, diệu hạnh, �c hạnh, v.v., kh�ng c� A-la-h�n tr�n thế gian.� Như đoạn kinh tr�n cho thấy t� kiến bao gồm của sự phủ nhận về nghiệp, quả, th�nh giả; tuy nhi�n tụng văn chỉ trưng dẫn trường hợp đầu ti�n.

�Phần 16 �

Trước đ�y đ� giải th�ch c�c t�nh chất của mười nghiệp đạo; tiếp theo sẽ n�i về � nghĩa của nghiệp đạo.

此中三唯道　　七業亦道故

[Trong số n�y chỉ c� ba loại l� nghiệp đạo;

Bảy nghiệp c�n lại cũng l� đạo.] �

Luận:� Tham, s�n, t� kiến l� c�c nghiệp đạo; v� nghiệp đạo, tức lộ tr�nh của nghiệp, cũng c�n gọi l� tư (cetanā). Thật vậy, t�m sở tư vốn tương ưng (tatsaṃprayoginī) với tham, s�n, t� kiến (bỉ tương ưng tư) đ� c� thể chuyển động được l� v� c� sự chuyển động của ch�ng (bỉ chuyển cố chuyển) v� nhờ v�o lực của ch�ng m� tư khi muốn (abhisaṃskaroti = cetayate) phối hợp với ch�ng đ� c� thể vận h�nh theo sự vận h�nh của ch�ng.�

Tội giết hại v� s�u tội c�n lại đều l� nghiệp bởi v� thể của ch�ng vốn l� c�c nghiệp thuộc th�n v� ngữ; v� ch�ng cũng l� lộ tr�nh của nghiệp được gọi l� tư bởi v� loại tư c� khả năng dẫn khởi c�c nghiệp n�y (năng đẳng khởi th�n ngữ nghiệp tư) (tatsamuthānacetanāyāḥ) đều kết th�c v� tồn tại ở trong c�c tội n�y.

Như vậy nh�m từ �nghiệp đạo� chỉ c� nghĩa l� lộ tr�nh của nghiệp khi được chỉ cho tham, s�n, t� kiến; nhưng nếu được d�ng để chỉ cho c�c tội giết hại, v.v., th� lại c� cả hai nghĩa l� nghiệp v� nghiệp đạo (nghiệp nghiệp đạo nghĩa, karma karmapathaś ca). C�ch d�ng dạng phức hợp n�y vẫn hợp l� theo nguy�n tắc �tuy kh�ng c�ng loại nhưng một vẫn c� thể biểu trưng cho tất cả� (asarūpāṇām apy ekaśeṣaḥ); c� nghĩa l� �ngay cả khi c�c th�nh phần của một phức hợp đều kh�c nhau nhưng [vẫn c� thể] chỉ giữa lại một [phần biểu trưng]�. (Pāṇini, i. 2. 64).

Đối với c�c nghiệp đạo thiện l� c�c sự xả ly giết hại, v.v., v� tham (anabhidhyā), v.v., cũng được ph�n t�ch theo c�ch tr�n.

(Hỏi) Tại sao gia h�nh (prayoga) v� hậu khởi (pṛṣṭha) kh�ng được xem l� nghiệp đạo?

(Đ�p) Bởi v� đối với nghiệp căn bổn (maulakarman) th� gia h�nh đ� được ho�n tất; v� hậu khởi th� lại lấy nghiệp căn bổn l�m gốc. Hơn nữa chỉ c� nghiệp đạo l� loại th� hiển nhất trong số c�c diệu hạnh v� �c hạnh. Vả lại nghiệp đạo ch�nh l� c�c h�nh động m� khi tăng th�m hoặc giảm bớt đều c� ảnh hưởng đến sự tăng giảm của ngoại vật v� ch�ng sinh hữu t�nh.

C�c luận sư Kinh bộ kh�ng thừa nhận tư (cetanā) l� � nghiệp (manaskarman); đối với họ, kh�ng c� � nghiệp t�ch rời với tham, v.v.. V� như vậy th� bộ ph�i n�y phải giải th�ch như thế n�o về c�c sự kiện c�c kinh điển đều gọi tham, v.v., l� nghiệp đạo? Đ�y l� vấn đề m� Kinh bộ cần c� c�u trả lời.

Kh�ng kh� khăn g� để trả lời vấn đề tr�n. Tham, s�n v� t� kiến đều l� � nghiệp (karman) v� ch�ng cũng l� con đường (đạo, patha) của �c th�; hoặc tham, s�n v� t� kiến đều l�m đường đi cho nhau (hỗ tương thừa), bởi v� tham c� thể gi�p cho s�n v� t� kiến chuyển động (vāhayati); v� ngược lại, s�n v� t� kiến cũng c� khả năng như vậy.

(Hỏi) Mười nghiệp đạo bất thiện đều tương vi với c�c thiện ph�p; nhưng đoạn trừ thiện căn l� do loại nghiệp đạo n�o v� điểm kh�c nhau giữa sự đoạn trừ v� tiếp nối c�c thiện căn l� g�?

Tụng đ�p:� �

唯邪見斷善　　所斷欲生得

撥因果一切　　漸斷二俱捨

人三洲男女　　見行斷非得

續善疑有見　　頓現除逆者.

[T� kiến đoạn trừ thiện căn; đ� l� c�c căn sinh đắc ở Dục giới.

Tất cả c�c t� kiến b�c bỏ nh�n quả, v.v.

Dần dần l�m đứt đoạn thiện căn v� cả nghiệp đạo.

Chỉ c� người của ba ch�u, nam v� nữ,

Người thuộc loại kiến h�nh l�m đứt đoạn thiện căn.

Nối tiếp thiện căn cần c� nghi, hữu kiến

Như nhanh ch�ng trừ bệnh tức c� kh� lực;

Ngoại trừ tạo tội ngũ nghịch.]

Luận:� Sự đứt đoạn thiện căn (kuśalamūlasamuccheda) xảy ra l� do loại t� kiến thuộc nh�m thứ ch�n (thượng phẩm).

(Hỏi) Nếu cho rằng chỉ c� t� kiến l�m cho thiện căn đứt đoạn, tại sao Bổn luận n�i: �C�c căn bất thiện thuộc thượng phẩm l� g�? - L� c�c căn bất thiện c� khả năng đoạn trừ c�c thiện căn; hoặc l� c�c căn bất thiện được xả bỏ đầu ti�n khi đắc được sự xả ly Dục giới (kāmavairāgya)�? (J�ānaprasthāna, 2, 8; Vibhāṣā, 35, 5). Đoạn văn n�y cho thấy tham v� c�c căn bất thiện kh�c l�m đứt đoạn c�c thiện căn.

(Đ�p) Chỉ c� t� kiến l�m đứt đoạn thiện căn; nhưng t� kiến lại được dẫn dắt (adhyāhṛta = upnīta) bởi c�c căn bất thiện v� thế Bổn luận mới g�n cho ch�ng loại h�nh động vốn chỉ thuộc ri�ng về t� kiến. Cũng giống như ch�nh ngọn lửa mới đốt ch�y ng�i l�ng nhưng người ta lại n�i rằng giặc cướp đốt ch�y ng�i l�ng.

(Hỏi) Những thiện căn n�o bị đoạn?

(Đ�p) Đ� chỉ l� c�c thiện căn sinh đắc thuộc Dục giới (Kāmapta) bởi v� một người doạn thiện căn th� chưa th�nh tựu c�c thiện căn thuộc sắc giới v� V� sắc giới.

(Hỏi) Nếu vậy, l�m sao giải th�ch đoạn văn sau đ�y của Thi thiết Luận:� �V� thế m� thiện căn thuộc cả ba giới của kẻ n�y (pudgala) đ� bị đoạn�? (Vibhāṣā, 35, 14).

(Đ�p) Đoạn văn tr�n chỉ muốn n�i rằng v�o l�c n�y th� sự đắc được thiện căn thuộc c�c giới cao hơn đ� trở n�n qu� xa vời, v� sở dĩ như vậy l� v� người n�y trước đ�y vốn c� thể (bhājana) đắc được c�c thiện căn n�y nhưng đ� kh�ng thể l�m như vậy (phi bỉ kh�) v� c�c thiện căn Dục giới đ� bị đứt đoạn.

(Hỏi) Tại sao chỉ đoạn thiện căn sinh đắc (upapatilābhika)?

(Đ�p) Bởi v� người đoạn thiện căn vốn đ� thối thất c�c thiện căn đắc được do gia h�nh (prāyogika).

(Hỏi) Sở duy�n của loại t� kiến n�o l�m đứt đoạn thiện căn?

(Đ�p) Đ� l� sự phủ nhận về nh�n: �Kh�ng c� diệu hạnh cũng kh�ng c� �c hạnh�; v� sự phủ nhận về quả: �Kh�ng c� dị thục l�m quả b�o của diệu hạnh v� �c hạnh�.

C� luận sư cho rằng hai loại t� kiến b�c bỏ nh�n v� quả n�y hỗ trợ cho sự l�m đứt đoạn c�c căn cũng giống như v� gi�n đạo (ānantaryamārga) v� giải tho�t đạo (vimuktimārga) hỗ trợ cho sự đoạn trừ c�c phiền n�o.

C� luận sư lại n�i rằng loại t� kiến đoạn thiện căn n�y chỉ duy�n (c� nghĩa l� chỉ b�c bỏ) c�c ph�p hữu lậu (sāsrava), tức khổ v� tập đế, m� kh�ng duy�n c�c ph�p v� lậu (anāsrava), tức diệt v� đạo đế; loại t� kiến n�y cũng chỉ duy�n tự giới, tức nơi con người đang tồn tại (sabhāgadhātu) chứ kh�ng phải Sắc giới v� V� sắc giới. Thật vậy, loại t� kiến phủ nhận c�c ph�p v� lậu hoặc duy�n c�c giới cao hơn vốn cơ lực rất yếu ớt bởi v� n� chỉ li�n hệ đến c�c ph�p v� c�c giới n�y qua sự tương ưng.

Những luận sư Tỳ-b�-sa lại cho rằng thiện căn bị l�m đứt đoạn bởi tất cả c�c loại t� kiến, tức c�c t� kiến duy�n nh�n, duy�n quả, duy�n ph�p v� lậu, duy�n ph�p hữu lậu, duy�n Dục giới, cũng như c�c giới cao hơn.

C� luận sư n�i rằng ch�n phẩm thiện căn - từ hạ hạ phẩm cho đến thượng thượng phẩm - đều bị l�m cho đứt đoạn trong c�ng một l�c bởi một s�t-na của t� kiến; cũng giống như c�c phiền n�o thuộc kiến đoạn (kiến sở đoạn hoặc) đều bị đoạn trừ to�n bộ bởi kiến đạo.

Nhưng Tỳ-b�-sa lại cho rằng chỉ c� thể l�m đứt đoạn dần dần. C�c thiện căn bị l�m đứt đoạn theo c�ch giống như c�c phiền n�o thuộc tu đoạn (tu sở đoạn hoặc) được đoạn trừ bởi tu đạo (satyabhāvanā); c� nghĩa l� loại thiện căn thượng thượng phẩm (adhimātrādhimātrā) bị l�m đứt đoạn bởi loại t� kiến hạ hạ phẩm, cho đến loại thiện căn hạ hạ phẩm th� bị l�m đứt đoạn bởi loại t� kiến thượng thượng phẩm. Chủ trương n�y ph� hợp với đoạn văn sau đ�y của Bổn luận (J�ānaprasthāna, 2, 8): �C�c thiện căn vi tế v� c�u h�nh (aṇusahagata) l� g�? - L� c�c thiện căn được xả bỏ cuối c�ng khi đoạn thiện căn; v� xả bỏ c�c thiện căn n�y m� người đ� được gọi l� �đoạn thiện căn��.

(Hỏi) Nếu sự đứt đoạn xảy ra từ từ th� l�m thế n�o giải th�ch đoạn văn trước đ�y của Bổn Luận:� �C�c căn bất thiện thuộc thượng phẩm l� g�? - L� c�c căn bất thiện c� khả năng đoạn trừ c�c thiện căn�?

(Đ�p) Đoạn văn tr�n c� � chỉ cho sự ho�n tất (y cứu c�nh mật thuyết) của việc đoạn thiện căn, bởi v� ch�nh do c�c căn bất thiện thuộc thượng phẩm m� to�n bộ thiện căn bị biến mất (nirravaśeṣaccheda). Chừng n�o c�c thiện căn thuộc nh�m cuối c�ng (hạ hạ phẩm) vẫn chưa bị đứt đoạn th� ch�ng nhất định vẫn c� khả năng l�m hiện khởi c�c nh�m thiện căn kh�c.

C� luận sư cho rằng sự đứt đoạn ch�n phẩm thiện căn xảy ra c�ng một l�c v� kh�ng bị gi�n đoạn (avyutthānena) cũng giống như sự đoạn trừ c�c phiền n�o thuộc kiến đạo. Nhưng Tỳ-b�-sa lại n�i rằng sự đứt đoạn của thiện căn c� khi xảy ra kh�ng gi�n đoạn nhưng cũng c� khi phải xảy ra nhiều lần (Vibhāṣā, 5, 12).

C� luận sư n�i rằng sự xả bỏ luuật nghi (saṃvaraprahāṇa) xảy ra trước khi đứt đoạn thiện căn; nhưng Tỳ-b�-sa lại n�i răng nghiệp đạo chỉ bị xả bỏ (tyāga) khi thối thất loại t�m m� nghiệp đạo l� quả của n� (Vibhāṣā, 35, 13).

(Hỏi) Những hạng ch�ng sinh n�o c� thể l�m đứt đoạn thiện căn?

(Đ�p) Chỉ c� lo�i người mới c� thể l�m đứt đoạn thiện căn chứ kh�ng phải c�c ch�ng sinh ở �c th� (āpāyika) v� sự ph�n biệt (tuệ, praj�ā) của c�c ch�ng sinh n�y c� thể bị nhiễm � hoặc kh�ng bị nhiễm � (kliṣṭa, akliṣṭa) cho n�n kh�ng c� t�nh chất chắc chắn (dṛḍha); v� cũng kh�ng phải ch�ng sinh ở c�i thi�n bởi v� đối với họ th� nghiệp quả xuất hiện rất r� r�ng. Tuy nhi�n, chỉ c� ở ba ch�u chứ kh�ng c� ở ch�u Uttarakuru bởi v� con người ở đ� kh�ng c� � định (āśaya, a-thế-da) qu� �c.

C� luận sư cho rằng chỉ c� con người của ch�u Jambudvīpa mới đoạn thiện căn; tuy nhi�n chủ trương n�y đi ngược lại Bổn luận. Bổn luận c� đoạn viết: �Lo�i người ở ch�u Jambudvīpa th�nh tựu �t nhất l� t�m căn; v� lo�i người ở hai ch�u Pūravavideha v� Avaragodānīya cũng vậy.� (J�ānaprasthāna, 15, 11).

C� luận sư n�i rằng nữ giới kh�ng đoạn thiện căn v� � ch� (chanda) v� sự chuy�n cần của họ đều bị muội độn (manda); tuy nhi�n quan điểm n�y đi ngược lại Bổn luận, Bổn luận viết: �Người n�o th�nh tựu nữ căn th� chắc chắn phải th�nh tựu t�m căn�; v� thế biết rằng cả nam v� nữ giới đều c� khả năng l�m đứt đoạn thiện căn.

Những người nặng v� t�nh (tṛṣṇācarita, �i h�nh giả) kh�ng đoạn thiện căn bởi v� � định (āśaya) của họ c� t�nh chất th�o động (cala). Chỉ c� những người nặng về l� (dṛṣṭicarita, kiến h�nh giả) mới đoạn thiện căn v� � định của họ thường �c độc (pāpa), ki�n cố (dṛḍha) v� s�u k�n (gūḍha).

V� những l� do tr�n, c�c hoạn quan, v.v., cũng kh�ng thể đoạn thiện căn v� họ thuộc loại �i h�nh (tṛṣṇācaritapakṣatvāt) v� v� sự ph�n biệt của họ (praj�ā) kh�ng chắc chắn, cũng giống như ch�ng sinh ở c�c �c th�.

(Hỏi) Thể t�nh của sự đoạn thiện căn l� g�?

(Đ�p) Ch�nh l� phi đắc (aprāpti). Khi sự hoạch đắc (prāpti) c�c thiện căn kh�ng c�n sinh khởi trở lại, tức kh�ng c�n tiếp tục, th� l�c đ� sự kh�ng hoạch đắc (phi đắc) ph�t sinh; v� sự kh�ng hoạch đắc ph�t sinh th� đ� l� sự đứt đoạn của thiện căn.

(Hỏi) Khi đ� bị đoạn, l�m thế n�o thiện căn c� thể sinh khởi trở lại?

(Đ�p) L� nhờ c� nghi v� c� c�i thấy về sự hiện hữu của nh�n (hữu kiến), v.v.. Đ�y l� trường hợp của những người đ� đoạn thiện căn nhưng đối với nh�n v� quả lại c� khởi nghi hoặc thấy được sự hiện hữu của ch�ng (astidṛṣṭi), c� nghĩa l� ch�nh kiến (samyagdṛṣṭi). Khi ch�nh kiến sinh khởi th� người ta n�i rằng thiện căn đ� sinh khởi trở lại bởi v� sự hoạch đắc c�c thiện căn n�y đ� xuất hiện kể từ l�c đ� (tatprāptisamudācārāt). C�c căn sinh khởi trở lại trong ch�n nh�m của ch�ng nhưng lại hiển lộ dần dần; cũng giống như lấy lại sức khỏe (ārogya) trước sau đ� mới dần dần c� sức mạnh.

Những người kh�c đ� đoạn thiện căn c� thể sinh khởi trở lại thiện căn ngay từ đời n�y; nhưng người n�o đ� phạm tội ngũ nghịch (v� gi�n, ānantarya) m� đoạn thiện căn th� kh�ng thể sinh khởi ch�ng trở lại. Về trường hợp n�y, kinh (Madhyama, 37) c� n�i: �Kẻ n�y (pudgala) kh�ng thể (abhavya) khởi lại thiện căn ở đời n�y, tuy nhi�n chắc chắn c� thể khởi lại thiện căn khi mất (cyavamāna) ở địa ngục hoặc khi thọ sinh (upapadyamāna)�. N�i �khi thọ sinh� l� chỉ cho giai đoạn của trung hữu; v� �khi mất� l� chỉ cho giai đoạn sắp chết ở địa ngục (narakacyutyabhimukha). C�c thiện căn sẽ sinh khởi trở lại khi thọ sinh trong trường hợp đ� bị đoạn do lực của nh�n (hetubalena); v� sẽ sinh khởi trở lại khi sắp chết trong trường hợp đ� bị đoạn do lực của duy�n (pratyaya). Đối với trường hợp đ� bị đoạn do tự lực hoặc tha lực th� khi sinh khởi cũng kh�c nhau như vậy.

Đối với người thuộc �� lạc hoại� (āśayavipanna) - tức bị thối thất (vipanna, vinaṣṭa) thiện căn do t� kiến (mithyādṛṣṭisaṃmukhībhāva) - th� họ c� thể khởi lại thiện căn ngay trong đời n�y; nhưng những người thuộc �� lạc hoại� v� cả �gia h�nh hoại� (prayogavipanna) - tức bị thối thất v� phạm th�m tội v� gi�n (ānantarya) - th� họ chỉ c� thể khởi lại thiện căn sau khi th�n n�y đ� bị hoại. [Đ�y l� một sự biến đổi của những g� đ� được n�i ở tr�n: �những người l�m đứt đoạn thiện căn do tự lực v� tha lực��]. Sự kh�c biệt n�y cũng xảy ra đối với trường hợp bị đứt đoạn do t� kiến (kiến hoại, dṛṣṭivipanna) v� trường hợp vừa bị kiến hoại vừa bị giới hoại (śīlavipanna) (tức bị đứt đoạn v� phạm th�m tội v� gi�n). [Đ�y cũng l� một sự biến đổi của trường hợp đi liền ngay trước đ�].

C� thể c� trường hợp đ� đoạn thiện căn (samucchinnakuśalamūla) nhưng kh�ng thệ nguyện đ�nh mất (mithyātvaniyata). C� bốn trường hợp: (1) (Pūraṇa)(Bố-th�ch-n�) v� năm luận sư kh�c; (2) (Ajātaśatru) (A-xa-thế); (3) (Devadatta) (Thi�n thọ); (4) những người kh�ng đoạn thiện căn v� kh�ng phạm tội v� gi�n.

Người c� t� kiến nếu đoạn thiện căn tức đọa địa ngục v� gi�n (Avīci); người phạm tội v� gi�n th� đoạn dịa ngục v� gi�n hoặc c�c địa ngục kh�c.

(Hỏi) Tư (cetanā) l� căn nguy�n của nghiệp; nhưng tư c� thể dung chuyển với bao nhi�u loại nghiệp đạo?

Tụng đ�p:� �

業道思俱轉　　不善一至八

善總開至十　　別遮一八五.

[Tư c�ng chuyển với nghiệp đạo;

Nếu bất thiện th� c� từ một đến t�m nghiệp đạo;

Nếu thiện th� c� mười nghiệp đạo,

Nhưng kh�ng c�ng chuyển với một, t�m, năm nghiệp đạo.]

Luận:� (1) Trường hợp nghiệp đạo thuộc loại bất thiện:

Tư c�ng chuyển với một nghiệp đạo l� khi c� tham, s�n, hoặc t� kiến hiện khởi nhưng kh�ng c� một loại nghiệp thuộc sắc (rūpin) n�o xảy ra; hoặc khi một người đ� c� chuẩn bị trước (ti�n gia h�nh tạo) một trong c�c sắc nghiệp nhưng lại c� t�m kh�ng nhiễm � (thiện hoặc v� k�) v�o l�c chỉ v� n�ng nổi m� phạm phải nghiệp đạo n�y.

Tư c�ng chuyển với hai nghiệp đạo l� khi một người khởi t�m s�n (vyāpannacitta) m� giết hại (prāṇivadha); khi một người v� tham (abhidhyāviṣṭa) m� trộm cắp, hoặc phạm t� d�m, hoặc n�i lời bậy bạ.

Tư cũng chuyển với ba nghiệp đạo l� khi một người v� t�m s�n hận m� giết hại v� trộm cắp trong c�ng một l�c.

(Hỏi) Nếu vậy, tại sao trước đ�y n�i rằng tội trộm cắp chỉ được th�nh tựu (niṣṭhā) do tham (lobha)?

(Đ�p) N�i như vậy l� để chỉ cho trường hợp th�nh tựu (parisamāptau) tội trộm cắp (adattādāna) ở những người chỉ nghĩ đến (bất dị t�m) việc trộm cắp (apaharaṇa).

Một trường hợp kh�c trong đ� tư cũng chuyển c�ng với ba nghiệp đạo l� khi c� tham dẫn khởi (saṃmukhībhāva) v�o l�c sai sử người kh�c phạm hai nghiệp đạo thuộc sắc.

Tư c�ng chuyển với bốn nghiệp đạo l� khi v� muốn chia rẽ m� n�i lời dối tr� (anṛtavacana) hoặc lời nhục mạ (paruṣavacana), tức sẽ c� một nghiệp đạo thuộc về � v� ba nghiệp đạo thuộc về ngữ; hoặc khởi t�m tham, v.v. (abhidhyādigata) v�o l�c tạo t�c ba nghiệp đạo thuộc về sắc.

Tư c�ng chuyển với năm, s�u, bảy nghiệp đạo l� khi t�m khởi tham, v.v., v�o l�c tạo t�c bốn, năm, s�u nghiệp đạo.

Tư c�ng chuyển với t�m nghiệp đạo l� khi đ� c� gia h�nh của s�u nghiệp đạo giết hại, v.v., v� v�o l�c tạo t�c s�u nghiệp đạo n�y lại khởi tham m� phạm tội t� d�m.

Tư kh�ng c�ng chuyển với ch�n hoặc mười nghiệp đạo v� tham, s�n v� t� kiến kh�ng khởi c�ng thời.

(2) Trường hợp nghiệp đạo thuộc thiện:

N�i chung, tư c� thể c�ng chuyển với mười nghiệp đạo thiện; nhưng tư kh�ng c�ng chuyển với một, t�m hoặc năm nghiệp đạo.

Tư c�ng chuyển với hai nghiệp đạo l� khi một người đang nhập định V� sắc (ārūpya), th�nh tựu tận tr� (kṣayaj�āna) hoặc v� sinh tr� (anutpādavij�āna), tức cả năm thức đều thuộc thiện t�nh; v� thế c� hai nghiệp đạo l� v� tham v� v� s�n.

Tư cũng chuyển với ba nghiệp đạo l� khi � thức (manovij�āna) tương ưng với ch�nh kiến (samyagdṛṣṭi) v� kh�ng c� bảy thiện nghiệp đạo thuộc sắc.

Tư c�ng chuyển với bốn nghiệp đạo l� khi c� t�m bất thiện hoặc v� k� nhưng lại đắc được luật nghi Cận sự (Upāsaka) hoặc luật nghi Cần s�ch (Śrāmaṇera) c� bốn thiện nghiệp đạo thuộc sắc l� kh�ng giết hại, v.v..

Tư cũng chuyển với s�u nghiệp đạo l� khi đắc được c�c luật nghi n�i tr�n với năm thức thuộc thiện, tức c� bốn thiện nghiệp đạo thuộc sắc, một nghiệp đạo v� tham, v� một nghiệp đạo v� s�n.

Tư cũng chuyển với bảy nghiệp đạo l� khi đắc được c�c luật nghi n�i tr�n với � thức thuộc thiện v� c� th�m ch�nh kiến; hoặc khi c� t�m bất thiện hoặc v� k� nhưng lại đắc được luật nghi B�-s�, tức c� bảy nghiệp đạo ho�n to�n thuộc sắc.

Tư c�ng chuyển với ch�n nghiệp đạo l� khi đắc được luật nghi B�-s� với năm thức th�n thuộc thiện nhưng kh�ng c� ch�nh kiến; khi đắc được luật nghi B�-s� v�o l�c th�nh tựu tận tr� hoặc v� sinh tr� trong khi nhập định V� sắc [đ�y l� trường hợp của hai nghiệp đạo ở tr�n; cộng th�m bảy nghiệp đạo thuộc luật nghi kh�ng phải l� v� biểu]; khi đang nhập v�o một loại định thuộc tĩnh lự (dhyāna) m� th�nh tựu tận tr� hoặc v� sinh tr� [tức kh�ng c� ch�nh kiến m� c� bảy nghiệp đạo thuộc sắc c�ng hiện hữu v� ch�ng l� một phần của luật nghi tĩnh lự (avij�apti)].

Tư c�ng chuyển với mười nghiệp đạo l� khi đắc được luật nghi B�-s� với � thức thuộc thiện, ngoại trừ trường hợp của tận tr� v� v� sinh tr�, tức l� trường hợp của tất cả c�c tư c�ng khởi (sahavartini) với luật nghi tĩnh lự v� với luật nghi v� lậu khi m� loại tư n�y kh�ng tương ưng với tận tr� hoặc v� sinh tr�.

Tr�n đ�y đ� giải th�ch với những điều kiện n�o m� tư c�ng chuyển với c�c thiện nghiệp đạo thuộc về luật nghi (saṃvarasaṃgṛhīta). Nếu chỉ x�t đến c�c nghiệp đạo kh�ng thuộc về luật nghi th� c�ng c� thể c�ng chuyển với một nghiệp đạo, năm nghiệp đạo, t�m nghiệp đạo khi (1) l�a bỏ được một tội (đắc nhất chi viễn ly, ekāngaviratisamādāna) v� c� một t�m kh�c với t�m ph�t khởi sự l�a bỏ n�y, tức l� loại t�m nhiễm � hoặc v� k�; (2) l�a bỏ được hai tội v� c� � thức thuộc thiện: � thức thuộc thiện n�y c� ba � nghiệp, cộng th�m hai sắc nghiệp tức l� sự l�a bỏ n�y; (3) l�a bỏ được năm tội trong những điều kiện giống như ở tr�n.

(Hỏi) Nghiệp đạo n�o chỉ được th�nh tựu v� nghiệp đạo n�o vừa th�nh tựu vừa hiện h�nh?

Tụng đ�p:�

不善地獄中　　麤雜瞋通二

貪邪見成就　　北洲成後三

雜語通現成　　餘欲十通二

善於一切處　　後三通現成

無色無想天　　前七唯成就

餘處通成現　　除地獄北洲.

[Ở địa ngục l� c�i th� bất thiện,

Lời n�i nhục mạ, bậy bạ v� s�n c� cả hai c�ch.

Tham v� t� kiến chỉ c� th�nh tựu.

Bắc ch�u th�nh tựu ba nghiệp đạo cuối;

Tạp uế ngữ c� cả hiện h�nh;

Ở nơi kh�c của Dục giới lại c� cả hiện h�nh

Ở tất cả c�c nơi

Ba thiện nghiệp cuối vừa hiện h�nh vừa th�nh tựu.

Ch�ng sinh v� sắc v� v� tưởng

Chỉ th�nh tựu thiện nghiệp đạo ở trước;

Những ch�ng sinh kh�c vừa th�nh tựu vừa hiện h�nh,

Ngoại trừ địa ngục v� Bắc ch�u.]

Luận:� Trong mười nghiệp đạo bất thiện c� ba nghiệp đạo ở địa ngục vừa th�nh tựu vừa hiện h�nh l� (1) lời n�i bậy bạ bởi v� ch�ng sinh ở địa ngục thường k�u than (parideva); (2) lời n�i sỉ nhục bởi v� họ thường chửi mắng nhau (nigraha); (3) s�n hận bởi v� t�m địa của họ vốn t�n nhẫn v� t�nh n�n thường o�n gh�t nhau (cittasaṃtānapāruṣyāt).

Ch�ng sinh ở địa ngục th�nh tựu tham v� t� kiến; nhưng hai nghiệp đạo n�y kh�ng thực sự hiện h�nh bởi v� ở đ� kh�ng c� c�c cảnh sở duy�n được họ chấp trước (ra�ajanīyavastu) (v� khả �i cảnh); hơn nữa, nghiệp quả vốn đ� hiển lộ.

Ở địa ngục kh�ng c� nghiệp giết hại v� ch�ng sinh ở đ� chết l� do nghiệp đ� hết (nghiệp tận, karmakṣaya); kh�ng c� nghiệp trộm cắp v� t� d�m v� kh�ng c� ri�ng t�i vật v� nữ nh�n (dravyastrīparigrahābhāvāt); kh�ng n�i dối v� v� dụng; kh�ng n�i lời độc �c v� v� dụng v� thường ly t�n.

Tham, s�n v� t� kiến tồn tại ở ch�u Kuru với nghĩa ch�ng sinh ở đ� c� th�nh tựu ba loại nghiệp đạo n�y nhưng, thật ra, kh�ng c� tham ở đ� v� kh�ng c� sở hữu ri�ng; cũng kh�ng c� s�n v� t�m địa hiền h�a (snigdhasaṃtānatvāt), v� kh�ng c� những sự việc g�y phiền n�o (āghātavastu); cũng kh�ng c� t� kiến v� kh�ng c� �c � (apāpāśāyatvat). Ri�ng tạp uế ngữ th� vừa th�nh tựu vừa hiện h�nh v� ch�ng sinh ở đ� thường ca h�t với t�m nhiễm �.

V� kh�ng c� �c �, v� thọ lượng c� giới hạn r� r�ng, v� kh�ng c� sở hữu ri�ng về t�i vật cũng như phụ nữ, v� v� v� dụng cho n�n kh�ng c� sự giết hại v� c�c nghiệp đạo kh�c.

(Hỏi) Nếu ch�ng sinh ở ch�u Kuru kh�ng c� ri�ng phụ nữ (parigraha) th� họ giao hợp với nhau như thế n�o?

(Đ�p) Khi muốn hưởng lạc với một phụ nữ n�o đ� th� họ k�o tay người n�y đến một gốc c�y. Nếu phụ nữ n�y l� người m� họ được ph�p h�nh d�m th� c�c c�nh c�y sẽ rũ xuống để che phủ họ; nếu kh�ng được ph�p th� c�c c�nh c�y sẽ kh�ng che phủ họ.

Ở những nơi kh�c của Dục giới, tức trừ địa ngục v� ch�u Kuru ra, đều c� mười nghiệp đạo th�nh tựu v� hiện h�nh.

Đối với b�ng sinh, quỷ v� chư thi�n, c�c nghiệp đạo bất thiện kh�ng nhiếp thuộc bất luật nghi (asaṃvaranirmukta); nhưng đối với con người th� c� thể nhiếp thuộc hoặc kh�ng nhiếp thuộc bất luật nghi.

(Hỏi) Ở c�i trời nghiệp đạo giết hại kh�ng?

(Đ�p) Chư thi�n kh�ng giết hại nhau nhưng vẫn c� trường hợp họ giết hại ch�ng sinh thuộc c�c th� kh�c như quỷ, v.v.. C� thuyết cho rằng chư thi�n cũng giết hại nhau bằng c�ch chặt đầu hoặc chặt ngang lưng.

C�c thiện nghiệp đạo v� tham, v� s�n, v� ch�nh kiến đều th�nh tựu v� hiện h�nh ở tất cả c�c giới v� c�c th�.

Ch�ng sinh V� sắc giới v� V� tưởng chỉ th�nh tựu bảy nghiệp đạo thiện thuộc sắc, tức c�c nghiệp đạo thuộc th�n v� ngữ. Th�nh giả t�i sinh v�o V� sắc giới th�nh tựu (samanvāgata) luật nghi hoặc luật nghi v� lậu thuộc qu� khứ v� vị lai; ch�ng sinh V� tưởng cũng th�nh tựu luật nghi tĩnh lự trong c�c điều kiện như vậy.

Luật nghi v� lậu qu� khứ được th�nh tựu bởi th�nh giả t�i sinh v�o V� sắc giới c� sở y (āśraya) l� một tầng thiền hoặc c�c tầng thiền m� th�nh giả đ� ph�t khởi hoặc hủy diệt; nhưng luật nghi v� lậu vị lai lại lấy tất cả năm địa l�m sở y, tức Dục giới v� bốn tầng thiền.

Những ch�ng sinh kh�c, tức ở c�c giới v� c�c th� kh�c ngoại trừ địa ngục v� ch�u Kuru, vừa th�nh tựu vừa hiện h�nh bảy thiện nghiệp đạo. Ch�ng sinh ở địa ngục v� ch�u Kuru kh�ng c� luật nghi (samādānaśīla). Ở những nơi kh�c cả bảy thiện nghiệp đạo thuộc sắc đều hiện h�nh.

Ở đ�y c� điểm kh�c biệt: Đối với b�ng sinh v� quỷ, c�c thiện nghiệp đạo kh�ng bao giờ nhiếp thuộc luật nghi; nhưng ở Sắc giới th� lại nhiếp thuộc luật nghi; ở những nơi kh�c c�c thiện nghiệp đạo c� thể thuộc về một loại n�y hoặc một loại kh�c.

(Hỏi) C�c nghiệp đạo thiện v� bất thiện đắc quả như thế n�o?

Tụng đ�p:� �

皆能招異熟　　等流增上果

此令他受苦　　斷命壞威故.

[Tất cả đều c� khả năng chi�u cảm quả dị thục,�

đẳng lưu v� tăng thượng;

V� (nghiệp giết hại) l�m người kh�c đau khổ,

L�m đoạn thọ mạng, v� hủy hoại uy lực.] �

Luận:� C�c nghiệp đạo thiện hoặc bất thiện đều chi�u cảm ba loại quả l� dị thục, đẳng lưu v� tăng thượng.

(1)�������������������������������� Do thực hiện (āsevita), t�i bồi (bhāvita), ph�t triển (bahulikṛta) mỗi một nghiệp đạo bất thiện m� người tạo tội phải t�i sinh v�o địa ngục; đ� l� loại quả b�o (dị thục).

(2)�������������������������������� Nếu người tạo tội t�i sinh v�o c�i người (nh�n đồng phần) v� tội giết hại th� thọ lượng sẽ giảm s�t lại (alpāyur bhavati); nếu v� tội trộm cắp sẽ chịu ngh�o khổ (bhogavyasanin); nếu v� t� dục sẽ gặp người vợ kh�ng trung th�nh (sasapatnadāra); nếu v� n�i dối sẽ bị người kh�c phỉ b�ng (abhyākhyānabahula); nếu v� n�i lời �c độc th� bạn b� của m�nh sẽ trở th�nh kẻ đối nghịch (bhinnaparivāra); nếu v� n�i lời nhục mạ th� chỉ nghe to�n chuyện kh�ng vừa � (amanāpaśravaṇa); nếu n�i lời bậy bạ th� người kh�c sẽ kh�ng tin lời của m�nh (anādeyavacana); nếu v� tham lam th� l�ng tham sẽ lớn; nếu v� s�n hận th� s�n sẽ lớn; nếu v� t� kiến th� sẽ bị ngu si v� ngu si l� loại lớn nhất trong c�c t� kiến; đ� l� loại quả đẳng lưu.

(Hỏi) Mặc d� thọ lượng bị giảm s�t nhưng t�i sinh v�o c�i người vẫn l� quả b�o của một thiện nghiệp. Như vậy l�m sao c� thể xem đ� l� quả đẳng lưu của nghiệp giết hại?

(Đ�p) Ch�ng t�i kh�ng n�i đời sống của con người l� quả của nghiệp giết hại m� chỉ n�i rằng người tạo nghiệp giết hại sẽ c� thọ lượng ngắn lại v� tạo t�c loại nghiệp n�y: Sự giết hại l� nguy�n nh�n l�m giảm s�t thọ lượng của con người nhưng thọ lượng n�y vẫn l� quả của một thiện nghiệp.

(3) V� sự giết hại m� c�c sự vật ở b�n ngo�i, như c�y, đất, v.v., đều c� sức sống rất yếu ớt (alpaujas = alpavīrya); v� sự trộm cắp m� ch�ng bị hư hại, v� mưa đ�, bụi bặm hoặc c�c chất ăn m�n (aśanirajobahula); v� t� d�m m� ch�ng bị phủ đầy bụi bặm hoặc c�c chất ăn m�n (rajovakīrṇa); v� n�i dối m� ch�ng c� m�i h�i (durgandha); v� n�i lời �c độc m� ch�ng phải ở những chỗ lồi l�m (utkūlanikūla = unnatanimna); v� n�i lời nhục mạ m� ch�ng ngấm đầy muối v� cằn cỗi (ūṣarajangala) nếu đ� l� đất hoặc rất kh� coi (viprakruṣṭa = vigarhita) v� độc hại (pāpika) nếu đ� l� c�y cối; v� n�i lời bậy bạ m� c�c m�a bị x�o trộn (viṣamartupariṇāmā bāhyā bhāvāḥ); v� tham lam m� quả bị nhỏ; v� s�n hận m� quả bị chua; v� t� kiến m� c� �t quả hoặc kh�ng c� quả; đ� l� loại quả tăng thượng.

(Hỏi) C� phải v� nghiệp giết hại m� người tạo tội t�i sinh v�o địa ngục v� rồi sau đ� chỉ c� một thọ lượng ngắn ngủi ở c�i người?

(Đ�p) C� luận sư cho rằng ch�nh v� nghiệp giết hại. Sự hiện hữu ở địa ngục l� quả dị thục v� sự giảm s�t của thọ lượng l� quả đẳng lưu của nghiệp giết hại. C� luận sư lại cho rằng sự hiện hữu ở địa ngục xuất ph�t từ gia h�nh của nghiệp giết hại; v� sự giảm s�t thọ mạng l� do nghiệp căn bổn. Thật ra, kinh c� n�i nghiệp giết hại l� nh�n của một đời sống ở địa ngục; nhưng khi n�i như vậy, kinh kh�ng chỉ n�i đến một m�nh h�nh động giết hại m� c�n n�i đến một loạt c�c h�nh động đi k�m theo h�nh động giết hại (saparivāra) (căn bổn quyến thuộc). Trong trường hợp n�y, những g� được gọi l� quả đẳng lưu kh�ng hiện hữu t�ch rời (nātivartate) với quả dị thục v� quả tăng thượng. Sở dĩ chỉ gọi l� đẳng lưu bởi v� c� sự tương tợ giữa nh�n v� quả (tức giết hại th� c� thọ lượng ngắn ngủi, trộm cắp th� ngh�o n�n, v.v.).

(Hỏi) Tại sao mười nghiệp đạo n�y đều chi�u cảm ba loại quả?

(Đ�p) Những ai phạm tội giết hại (prāṇātipāta) đều l�m đau khổ kẻ m� họ sắp giết (vadhya), l�m cho kẻ đ� phải chết (maraṇam kṛtam), v� hủy hoại uy lực (ojas) của kẻ đ�. V� l�m đau khổ n�n c� quả dị thục l� phải thọ khổ ở địa ngục; v� l�m người kh�c phải chết n�n c� quả đẳng lưu l� thọ lượng giảm ngắn lại; v� hủy hoại uy lực n�n c� quả tăng thượng l� c�c sự vật ở ngo�i c� rất �t kh� lực. C�c nghiệp đạo bất thiện kh�c cũng như vậy.

C�c thiện nghiệp đạo cũng c� ba loại quả như tr�n; nhờ việc xả ly sự giết hại được thực hiện, t� bồi v� ph�t triển m� người ta t�i sinh v�o c�c c�i thi�n; nếu phải trở lại l�m người th� sẽ c� thọ lượng l�u d�i. Đối với tất cả c�c thiện nghiệp th� cả ba loại quả đều tr�i ngược với quả của c�c nghiệp đạo bất thiện. (Vibhāṣā, 113, 21)

(Hỏi) Trong t�m chi bất thiện (t� chi) Thế T�n đ� ph�n biệt c�c nghiệp thuộc sắc th�nh ba loại l� t� ngữ (mithyāvāc), t� nghiệp (mithyākarmānta), t� mạng (mithyājīva). Như vậy c� phải t� mạng t�ch rời với t� ngữ v� t� nghiệp?

(Đ�p) Kh�ng t�ch rời nhau.� �

貪生身語業　　邪命難除故

執命資貪生　　違經故非理.

[V� th�n ngữ nghiệp do tham sinh khởi

Tạo th�nh t� mạng rất kh� đoạn trừ.

Nếu chấp t� mạng ph�t sinh do tham lam tư cụ,

Th� phi l� v� tr�i với kinh.]

Luận:� Th�n nghiệp v� ngữ nghiệp sinh khởi từ s�n v� si n�n được gọi l� t� nghiệp v� t� ngữ; v� v� cũng sinh khởi từ tham n�n ch�ng tạo th�nh t� mạng. Sở dĩ ph�n biệt như vậy l� v� t� mạng rất kh� được l�m cho thanh tịnh.

Tham (rāga) vốn l� kẻ cướp (apahar): Người ta rất kh� bảo vệ được t�m của c�c nghiệp do tham ph�t khởi. Chừng n�o vẫn c�n sống th� t� mạng rất kh� được l�m cho thanh tịnh v� thế m� Thế T�n đ� lập t� mạng th�nh một loại ri�ng. C� b�i tụng (Vibhāṣā, 116, 13) viết: �Kẻ ph�m tục rất kh� giữ cho � tưởng của m�nh được thanh tịnh v� lu�n lu�n l�m mồi cho những � tưởng kh�c nhau; người tu h�nh th� rất kh� giữ cho c�ch sống của m�nh được thanh tịnh v� cơm �o của m�nh phụ thuộc v�o người kh�c.�

Nếu c� người nghĩ rằng những việc l�m như ca h�t, nhảy m�a, v.v., chỉ cốt để mua vui chứ kh�ng phải l� t� mạng bởi v� t� mạng chỉ bao h�m những th�n nghiệp v� ngữ nghiệp n�o được ph�t khởi do l�ng tham đối với c�c c�ch thế sinh nhai (jīvitopakaraṇa), (Mahāvyutpatti, 239, 32) th� ch�ng t�i sẽ trả lời l� kh�ng phải như vậy. Trong kinh Giới uẩn (Śīlaskandhikā), Thế T�n đ� dạy rằng việc đi xem đấu voi, v.v., cũng l� t� mạng; bởi v� đ� ch�nh l� sự thụ hưởng c�c sự vật kh�ng ch�nh đ�ng (mithyāviṣayaparibhoga).

(Hỏi) Trước đ�y c� n�i đến năm loại quả l� tăng thượng (adhipati), sĩ dụng (puruṣakāra), đẳng lưu (niṣyanda), dị thục (vipāka), ly hệ (visaṃyogaphala). Như vậy những loại nghiệp n�o c� những loại quả n�o?

Tụng đ�p:�

斷道有漏業　　具足有五果

無漏業有四　　謂唯除異熟

餘有漏善惡　　亦四除離繫

餘無漏無記　　三除前所除.

[Nghiệp hữu lậu thuộc đạo đoạn

C� đủ năm loại quả;

Nghiệp v� lậu c� bốn loại,

Tức chỉ trừ dị thục.

C�c nghiệp hữu lậu thiện hoặc �c kh�c

Cũng c� bốn, tức chỉ trừ ly hệ.

C�c nghiệp v� lậu v� v� k� kh�c

C� ba loại, tức trừ hai loại tr�n.]

Luận:� Sở dĩ gọi l� Đoạn đạo (prahāṇamārga) v� đ� l� con đường c� khả năng đoạn trừ hoặc v� c�c phiền n�o đều được đoạn trừ nhờ con đường n�y (prahīyante �nena). Con đường n�y cũng c�n được gọi l� V� gi�n đạo (ānantarya) - nhưng sẽ được giải th�ch ở phần sau - v� gồm c� hai loại l� v� lậu (anāsrava) v� hữu lậu (sāsrava). Loại nghiệp tạo th�nh một phần của Đoạn đạo hữu lậu c� đủ năm loại quả: (1) Quả dị thục l� quả b�o đ�ng ưa thuộc c�ng một địa với nghiệp; (2) quả đẳng lưu l� c�c ph�p sinh từ định, tương tợ với nghiệp, thuộc giai đoạn về sau (samādhijā uttare sadṛśā dharmāḥ); (3) quả ly hệ l� sự l�a bỏ c�c phiền n�o, l� sự đoạn trừ c�c phiền n�o; (4) quả sĩ dụng l� c�c ph�p (dharmas) m� loại nghiệp n�y đ� sinh khởi (tadākṛṣṭa), tức l� (a) Giải tho�t đạo (vimuktimārga), (b) c�c ph�p c�ng hiện hữu (c�u hữu, sahabhū), (c) c�c ph�p vị lai được th�nh tựu nhờ v�o loại nghiệp n�y (yac cānāgataṃ bhāvyate) v� (d) ch�nh sự đoạn trừ; (5) quả tăng thượng l� tất cả c�c ph�p hữu vi ngoại trừ ch�nh loại nghiệp n�y, ngoại trừ c�c ph�p đ� sinh.

Loại nghiệp tạo th�nh một phần của Đoạn đạo v� lậu c� bốn loại quả, tức chỉ trừ quả dị thục.

Loại nghiệp hữu lậu thiện hoặc bất thiện, kh�ng tạo th�nh một phần của Đoạn đạo, cũng c� bốn loại quả, tức chỉ trừ quả ly hệ.

C�c nghiệp v� lậu c�n lại - tức c�c nghiệp v� lậu kh�ng thuộc về Đoạn đạo m� chỉ tạo th�nh một phần của của c�c đạo gia h�nh, giải tho�t, thắng tiến (prayoga-vimukti-viśeṣa-mārgas) - kh�ng c� quả ly hệ v� loại nghiệp n�y kh�ng phải l� nh�n của sự đoạn trừ, cũng kh�ng c� quả dị thục v� đ�y l� nghiệp v� lậu.

Hai loại quả n�y cũng kh�ng c� đối với nghiệp v� k� nhiễm � hoặc kh�ng nhiễm � (nivṛta, anivṛtāvyākṛta).

(Hỏi) Quả của c�c loại nghiệp kh�c nhau c� những t�nh chất n�o?

Tụng đ�p:�

善等於善等　　初有四二三

中有二三四　　後二三三果.

[C�c ph�p thiện, bất thiện, v� k� tạo th�nh

Bốn, hai, ba loại quả của nghiệp thiện;

Tạo th�nh hai, ba, bốn loại quả của nghiệp bất thiện;

Tạo th�nh hai, ba, ba loại quả của nghiệp v� k�.]

Luận:� (1) C�c ph�p thiện, bất thiện, v� k�, tạo th�nh bốn loại quả, hai loại quả, ba loại quả của nghiệp thiện:

C�c quả đẳng lưu, ly hệ, sĩ dụng v� tăng thượng của loại nghiệp thiện l� c�c ph�p thiện. Quả dị thục vốn thuộc t�nh v� k�.

C�c quả sĩ dụng v� tăng thượng của loại thiện nghiệp l� c�c ph�p bất thiện.

Quả đẳng lưu của một nghiệp thiện nhất định thuộc thiện; quả ly hệ vốn thuộc t�nh thiện.

C�c quả dị thục, sĩ dụng v� tăng thượng của loại nghiệp thiện l� c�c ph�p v� k�.

(2) C�c ph�p thiện, bất thiện, v� k�, theo thứ tự n�y, tạo th�nh hai loại quả, ba loại quả, bốn loại quả của nghiệp bất thiện:

Hai quả sĩ dụng v� tăng thượng của loại nghiệp bất thiện l� c�c ph�p thiện.

Ba quả - tức loại trừ quả dị thục v� ly hệ - l� c�c ph�p bất thiện.

Bốn quả - tức loại trừ quả ly hệ - l� c�c ph�p v� k�.

Như vậy người ta thừa nhận rằng quả đẳng lưu (niṣyandaphala) của c�c ph�p bất thiện c� thể được tạo th�nh bởi c�c ph�p v� k�. V� điều n�y xảy ra như thế n�o? - Hai ph�p v� k�, tức hữu th�n kiến (satkāyadṛṣṭi) v� bi�n chấp kiến (antagrāhadṛṣṭi) đều l� quả đẳng lưu của c�c ph�p bất thiện: Đ� l� c�c phiền n�o biến h�nh (sarvatraga) được đoạn trừ nhờ thấy được khổ v� nguồn gốc của n� (kiến khổ tập sở đoạn); v� c�c phiền n�o thuộc nh�m tham �i (rāga), v.v., được đoạn trừ nhờ thấy được khổ (kiến khổ sở đoạn).

(3)��������������������������������� C�c ph�p thiện, bất thiện, v� k� tạo th�nh hai loại quả, ba loại quả, ba loại quả của nghiệp v� k�.

Hai loại quả sĩ dụng v� tăng thượng l� c�c ph�p thiện.

Ba quả - tức loại trừ dị thục v� ly hệ - l� c�c ph�p bất thiện. C�c ph�p bất thiện của cả năm phẩm, được đoạn trừ bởi sự nh�n thấy sự thật về khổ (kiến khổ đế sở đoạn, v.v.) đều l� quả đẳng lưu của nghiệp v� k� l� hữu th�n kiến v� bi�n chấp kiến.

Ba quả - giống như tr�n - thuộc v� k�.

Tr�n đ�y l� ba t�nh của c�c quả; tiếp theo l� phần n�i về c�c đời, c�c địa, v.v.. �

過於三各四　　現於未亦爾

現於現二果　　未於未果三.

[C�c ph�p qu� hiện vị lai tạo th�nh bốn loại quả của nghiệp qu� khứ.

C�c ph�p vị lai bốn loại quả của nghiệp hiện tại.

C�c ph�p hiện tại tạo th�nh hai loại quả của nghiệp hiện tại.

C�c ph�p vị lai tạo th�nh ba loại quả của nghiệp vị lai.]

Luận:� Tất cả c�c ph�p hoặc c�c ph�p thuộc tất cả c�c loại, tức thuộc qu� khứ, hiện tại v� vị lai, đều c� thể tạo th�nh bốn loại quả của nghiệp qu� khứ. Như vậy, sẽ kh�ng c� quả ly hệ v� quả n�y nằm ngo�i thời gian.

Loại nghiệp ở giữa, tức hiện tại, c� bốn loại quả - tức loại trừ quả ly hệ - đều l� c�c ph�p vị lai.

C�c ph�p hiện tại l� quả tăng thượng v� sĩ dụng của nghiệp ở giữa.

Đối với loại nghiệp vẫn c�n chưa sinh th� c� ba loại quả được tạo th�nh bởi c�c ph�p vị lai; đ� l� quả dị thục, tăng thượng v� sĩ dụng. Nghiệp vị lai kh�ng c� quả đẳng lưu.

同地有四果　　異地二或三.

[C�c ph�p c�ng địa tạo th�nh bốn loại quả;

C�c ph�p thuộc một địa kh�c tạo th�nh ba hoặc hai quả.]

Luận:� Một nghiệp thuộc một địa n�o đ� sinh khởi bốn loại quả - tức loại trừ quả ly hệ - v� c�c quả n�y đều l� c�c ph�p ở c�ng địa với nghiệp (svabhūmika).

C�c ph�p v� lậu thuộc về một địa kh�c với địa của nghiệp tạo th�nh ba quả của nghiệp n�y l� sĩ dụng, tăng thượng v� đẳng lưu.

C�c ph�p hữu lậu thuộc về một địa kh�c với địa của nghiệp tạo th�nh hai quả sĩ dụng v� tăng thượng của ch�nh nghiệp n�y.

學於三各三　　無學一三二

非學非無學　　有二二五果.

[C�c ph�p hữu học, v.v. tạo th�nh ba loại quả của nghiệp hữu học;

Tạo th�nh một loại quả, ba loại quả, hai loại quả của nghiệp v� học;

Tạo th�nh hai loại quả, hai loại quả, năm loại quả

Của nghiệp phi học phi v� học.]

Luận:� (1) C�c ph�p �thuộc h�ng th�nh giả kh�ng phải l� A-la-h�n� (hữu học, śaikṣa) tạo th�nh c�c quả đẳng lưu, sĩ dụng v� tăng thượng của loại nghiệp hữu học.

C�c ph�p �thuộc h�ng th�nh giả A-la-h�n� cũng như vậy.

C�c ph�p phi hữu học phi v� học tạo th�nh quả sĩ dụng, tăng thượng v� ly hệ của nghiệp hữu học.

(2) C�c ph�p hữu học, v.v., tạo th�nh một quả, ba quả, hai quả của nghiệp v� học.

C�c ph�p hữu học l� quả tăng thượng của loại nghiệp n�y.

C�c ph�p v� học l� quả tăng thượng, đẳng lưu v� sĩ dụng của loại nghiệp n�y.

C�c ph�p phi hữu học phi v� học l� quả tăng thượng v� sĩ dụng của loại nghiệp n�y.

(3) C�c ph�p hữu học, v.v., tạo th�nh hai loại quả, hai loại quả, năm loại quả của loại nghiệp kh�c với hai loại tr�n, tức l� loại nghiệp phi hữu học phi v� học (naivaśaikṣanāśaikṣa).

C�c ph�p hữu học v� c�c ph�p v� học l� quả sĩ dụng v� tăng thượng của loại nghiệp n�y.

C�c ph�p phi hữu học phi v� học l� năm loại quả của loại nghiệp n�y.

見所斷業等　　一一各於三

初有三四一　　中二四三果

後有一二四　　皆如次應知.

[C�c nghiệp thuộc kiến đoạn, v.v.,

Mỗi nghiệp đều c� ba loại ph�p thuộc kiến đoạn, v.v., l�m quả.

Loại nghiệp đầu c� ba, bốn, một quả;

Loại nghiệp giữa c� hai, bốn, ba quả;

Loại nghiệp cuối c� một, hai, bốn quả;

N�n biết tằng tất cả đều theo thứ n�y.]

�

Luận:��

(1)��������������������������������� C�c ph�p c� thể được đoạn trừ bởi kiến đạo (kiến sở đoạn, darśanaheya), c�c ph�p c� thể được đoạn trừ bởi tu đạo (tu sở đoạn, bhāvanāheya), c�c ph�p kh�ng thể được đoạn trừ, tạo th�nh ba quả, hai quả, một quả của loại nghiệp c� thể được đoạn trừ bởi kiến đạo (kiến sở đoạn nghiệp).

C�c ph�p thuộc kiến đoạn l� ba quả tăng thượng, sĩ dụng v� đẳng lưu của nghiệp thuộc kiến đoạn.

C�c ph�p thuộc tu đoạn l� bốn quả của loại nghiệp n�y tức loại trừ quả ly hệ.

C�c ph�p thuộc phi đoạn l� quả tăng thượng của loại nghiệp n�y.

(2)��������������������������������� C�c ph�p tr�n tạo th�nh hai quả, bốn quả, ba quả của loại nghiệp được đoạn trừ bởi tu đạo (tu sở đoạn nghiệp).

C�c ph�p thuộc kiến đoạn l� hai quả sĩ dụng v� tăng thượng của nghiệp thuộc tu đoạn.

C�c ph�p thuộc tu đoạn l� bốn quả của nghiệp n�y, tức loại trừ quả ly hệ.

C�c ph�p thuộc phi đoạn l� ba quả sĩ dụng, tăng thượng v� ly hệ của nghiệp n�y.

(3)��������������������������������� C�c ph�p tr�n tạo th�nh, theo thứ tự, một quả, hai quả, bốn quả của loại nghiệp kh�ng thể đoạn trừ (phi sở đoạn nghiệp).

C�c ph�p thuộc kiến đoạn l� quả tăng thượng của nghiệp thuộc phi đoạn.

C�c ph�p thuộc tu đoạn l� hai quả tăng thượng v� sĩ dụng của nghiệp n�y.

C�c ph�p thuộc phi đoạn l� bốn quả của nghiệp n�y, tức loại trừ quả dị thục.

Khi n�i �theo thứ tự� (như thứ, yathākarmam = anukarmam) l� tụng văn c� � chỉ cho tất cả c�c trường hợp; v� đ�y l� một c�ch d�ng t�m lược (abhisaṃkṣepanyāyaḥ).

Trong phần tr�nh b�y về nghiệp n�y nh�n tiện đưa ra c�u hỏi: Bổn luận (J�ānaprasthāna) c� n�i đến loại nghiệp n�n l�m (ưng t�c, yogavihita), loại nghiệp kh�ng n�n l�m (bất ưng t�c, ayogavihita), loại nghiệp kh�ng phải n�n l�m cũng kh�ng phải kh�ng n�n l�m (phi ưng t�c phi bất ưng t�c); như vậy ba loại n�y c� nghĩa l� g�?

Tụng đ�p:�

染業不應作　　有說亦壞軌

應作業翻此　　俱相違第三.

[Nghiệp nhiễm kh�ng n�n l�m.

C� thuyết n�i cũng l� nghiệp kh�ng theo quy tắc.

Tr�i lại l� nghiệp n�n l�m.

Kh�c với hai loại tr�n l� loại nghiệp thứ ba.]

Luận:� C� thuyết cho rằng nghiệp kh�ng n�n l�m l� loại nghiệp nhiễm � (kliṣṭa) v� loại n�y xuất ph�t từ sự x�t đo�n sai lạc (phi l� t�c �, ayoniśomanaskāra). C� thuyết lại cho rằng loại nghiệp bất ch�nh (hoại quỹ tắc, vidhiprabhraṣṭa) cũng l� nghiệp kh�ng n�n l�m: Khi một người đi, đứng, ăn, mặc kh�ng theo c�ch n�n l�m th� c�c nghiệp n�y, mặc d� c� t�nh chất bất nhiễm v� v� k�, vẫn thuộc loại nghiệp kh�ng n�n l�m bởi v� người n�y đang h�nh động đi ngược lại c�c c�ch thức th�ng thường (bất hợp thế tục lễ nghi).

Tr�i với loại nghiệp tr�n l� nghiệp n�n l�m, tức l� c�c nghiệp thiện hoặc vừa thiện vừa hợp quy tắc (avidhiprabhraṣṭa). Nghiệp kh�c với loại n�n l�m v� kh�ng n�n l�m l� loại nghiệp phi ưng t�c phi bất ưng t�c.

(Hỏi) Một nghiệp dẫn khởi (ākṣipati) một đời sống (sinh) hay nhiều đời sống? Nhiều nghiệp dẫn khởi một đời sống hay nhiều đời sống?

Tụng đ�p:�

一業引一生　　多業能圓滿.

[Một nghiệp dẫn khởi một đời sống;

Nhiều nghiệp c� khả năng l�m ho�n m�n.] �

Luận:� Theo t�ng ph�i ch�ng t�i (Vibhāṣā, 19, 16 � 20, 14) th� một nghiệp chỉ dẫn khởi một đời sống. Ở đ�y khi n�i �đời sống� (sinh, janman) kh�ng c� � chỉ cho sự sinh ra (jāti) m� l� một sự tồn tại (đồng phần, nikāyasabhāga). Một người khi đắc được sự tồn tại n�y th� được gọi l� �đời sống�.

(1)�������������������������������� Một nghiệp chỉ c� thể dẫn khởi một đời sống chứ kh�ng thể dẫn khởi nhiều đời sống.

(Kinh bộ) Chủ trương n�y tr�i với những g� t�n giả V� diệt (Sthavira Aniruddha) đ� n�i: �Nhờ v�o quả b�o (dị thục) của sự bố th� n�y (piṇḍapāta) m� sau khi đ� sinh đến bảy lần ở c�i Tam thập tam thi�n, cuối c�ng ta đ� được sinh v�o d�ng họ Th�ch-ca gi�u c�.�

(Giải th�ch) T�n giả đ� trở th�nh một nh� đại ph� qu� l� nhờ v�o sự bố th� n�y; sau đ� ng�i c�n đắc được sự nhớ lại nhiều đời sống trước đ� (t�c sinh tr�), v� đ� tạo được nhiều phước đức mới. Nhưng khi n�i như vậy l� ng�i c� � chỉ cho sự nổ lực l�c ban đầu; cũng giống như trường hợp một người l�c đầu chỉ c� được một đồng tiền nhưng nhờ bu�n b�n m� c� được một ng�n đồng n�n mới n�i rằng: �Chỉ nhờ một đồng m� t�i đ� c� được gia t�i như thế n�y�.

Lại c� giải th�ch n�i rằng t�n giả V� diệt, nhờ sự bố th� của m�nh, đ� khởi được nhiều tư t�m sở; v� mỗi một t�m sở n�y đều chi�u cảm một quả.

(2)�������������������������������� Nhiều nghiệp kh�ng thể c�ng dẫn khởi một đời sống; bởi v� nếu như vậy th� sự dẫn khởi c�c đời sống sẽ trở th�nh manh m�n (bhāgaśaḥ). Tuy nhi�n một đời sống, mặc d� chỉ được dẫn khởi bởi một nghiệp, nhưng lại được l�m cho vi�n m�n bởi nhiều nghiệp. Cũng giống như họa sư, l�c đầu chỉ ph�c thảo c�c đường n�t của một bức tranh rồi sau đ� mới t� điểm to�n bộ; trong trường hợp của một con người cũng vậy; mặc d� đều c� phẩm t�nh l�m người như nhau nhưng c� người c� đủ c�c căn, c�c chi, c�c bộ phận; c� người lại c� kh� sắc, sức lực, h�nh dạng rất trang nghi�m trong khi c� người lại thiếu mất c�i n�y hoặc c�i kia.

Thật ra kh�ng chỉ c� nghiệp mới c� khả năng dẫn khởi một đời sống m� tất cả c�c ph�p c� chi�u cảm quả b�o (hữu dị thục, savipāka) cũng c� khả năng n�y, chẳng hạn như c�c cảm thọ, v.v.. [Tuy nhi�n cũng c� trường hợp ngoại lệ]. �

二無心定得　　不能引餘通.

[Hai loại định v� t�m v� c�c ph�p đắc

Kh�ng c� khả năng dẫn khởi (nhưng c�c ph�p kh�c th� c� thể)]

Luận:� Mặc d� thuộc loại� �hữu dị thục� nhưng hai loại định v� t�m kh�ng c� khả năng dẫn khởi bởi v� ch�ng kh�ng c�ng hiện hữu (phi c�u hiện hữu, saha na bhavataḥ) với nghiệp. C�c ph�p đắc (prāptis) cũng kh�ng thể dẫn khởi v� ch�ng kh�ng c� chung một quả với loại nghiệp m� ch�ng c�ng hiện hữu.

(Hỏi) Thế T�n n�i rằng c� ba loại trọng chướng (āvaraṇas) l� nghiệp chướng (karmāvaraṇa), phiền n�o chướng (kleśavaraṇa) v� dị thục chướng (b�o chướng, vipākāvaraṇa). Như vậy ba loại chướng n�y l� g�?

Tụng đ�p:�

三障無間業　　及數行煩惱

并一切惡趣　　北洲無想天.

[Ba loại chướng n�y l� c�c nghiệp v� gi�n,

C�c phiền n�o thường khởi,

Tất cả c�c �c th�, bắc ch�u v� v� tưởng thi�n.]

Luận:� Loại trọng chướng bao gồm c�c nghiệp, tức năm tội v� gi�n (ānantarya) l� giết mẹ, giết cha, giết A-la-h�n, ly gi�n ch�ng tăng, c� �c t�m l�m th�n Như Lai chảy m�u.

Loại trọng chướng bao gồm c�c phiền n�o, tức c�c phiền n�o thường khởi. Phiền n�o c� hai loại l� loại thường khởi (số h�nh) v� loại hung m�nh (tīvra): Phiền n�o thường khởi l� phiền n�o li�n tục sinh khởi; phiền n�o hung m�nh l� phiền n�o thuộc thượng phẩm (adhimātra). Loại phiền n�o thường khởi tạo th�nh trọng chướng như trong trường hợp của hoạn quan, v.v..

Loại phiền n�o thỉnh thoảng mới ph�t khởi v� d� sự ph�t khởi của n� rất m�nh liệt nhưng vẫn c� thể ngăn chặn chứ kh�ng giống như loại phiền n�o thường khởi mặc d� ch�ng yếu liệt hơn. Người n�o c� loại phiền n�o thường khởi n�y m� kh�ng t�m c�ch ngăn chặn th� từ chỗ yếu liệt (hạ phẩm) ch�ng sẽ trở n�n mạnh dần (trung phẩm) cho đến l�c trở n�n rất mạnh (thượng phẩm) m� l�m th�nh chướng ngại.

Loại trọng chướng bao gồm quả b�o (dị thục), tức ba �c th� - địa ngục, b�ng sinh, quỷ - v� một phần thiện th� l� l�m người ở ch�u Uttarakuru v� l�m trời ở V� tưởng thi�n.

(Hỏi) Chướng l� g�?

(Đ�p) L� c�c ph�p l�m chướng ngại th�nh đạo v� chướng ngại c�c thiện căn chuẩn bị (prāyogika) cho th�nh đạo (th�nh đạo gia h�nh thiện căn).

(Vấn nạn) Ngo�i c�c tội v� gi�n ra, lẽ ra cũng phải kể đến c�c loại nghiệp kh�c l�m chướng ngại (th�nh đạo); tức l� c�c nghiệp nhất định chi�u cảm �c th�, v.v (apāyādiniyata), nhất định dẫn khởi c�c trường hợp no�n sinh, thấp sinh, sinh l�m nữ nh�n, t�m loại sinh.

(giải th�ch) Ở đ�y chỉ n�i đến c�c nghiệp c� thể được người kh�c (sudarśaka) cũng như bản th�n người tạo t�c (supraj�aka) dễ d�ng nhận ra từ năm điểm. Trong số n�y c� bao h�m c�c tội v� gi�n l� giết hại, n�i dối v� gia h�nh của nghiệp giết hại; quả của loại nghiệp n�y l� khổ; loại th� m� nghiệp chi�u cảm l� địa ngục; thời gian m� quả dị thục được chi�u cảm ch�nh l� đời sống kế tiếp; bản th�n người tạo nghiệp phải chịu mang t�n l� kẻ giết cha: Từ năm điểm n�y, loại nghiệp tạo tội v� gi�n rất dễ d�ng được nhận biết.

Trong số c�c chướng ngại th� chướng ngại lớn nhất (sarvapāpiṣṭha) l� chướng ngại của phiền n�o, v� kế tiếp l� chướng ngại của nghiệp. Bởi v� hai loại chướng ngại n�y ngăn chận sự giải tho�t (abhavya), kh�ng chỉ trong đời hiện tại m� cả trong đời kế tiếp. Theo Tỳ-b�-sa (Vibhāṣā, 115, 17) phiền n�o chướng l� loại lớn nhất v� n� dẫn sinh nghiệp chướng v� nghiệp chướng lại nặng hơn dị thục chướng v� n� dẫn sinh loại chướng ngại thứ ba n�y.

(Hỏi) V� gi�n (ānantarya) c� nghĩa l� g�?

(Đ�p) Năm tội v� gi�n được gọi t�n như vậy v� ch�ng l� loại kh�ng thể được �vượt qua� (antariya), c� nghĩa l� về mặt trả b�o ch�ng kh�ng bị cản trở (abhibhuta) bởi c�c nghiệp lẽ ra phải c� quả b�o trong đời kế tiếp (v� gi�n c�ch). Hoặc v� ngay sau khi đời sống n�y, người phạm tội v� gi�n phải t�i sinh lập tức (anantaram) v�o địa ngục v� v� thế mới c� t�n l� v� gi�n (ānantarya). Như vậy người ta đ� gọi t�n một ph�p l� v� gi�n (ānantarya) khi người phạm tội v� gi�n hoạch đắc ph�p n�y; cũng giống như gọi t�n một ph�p l� Sa-m�n (śrāmaṇya) v� ph�p n�y l�m cho một người n�o đ� trở th�nh một vị Sa-m�n.

(Hỏi) Ba loại trọng chướng n�y c� ở những nơi n�o?

Tụng đ�p:�

三洲有無間　　非餘扇搋等

少恩少羞恥　　餘障通五趣.

[Ba ch�u c� tội v� gi�n.

Chứ kh�ng phải hoạn quan, v.v.

V� họ c� �t �n huệ v� k�nh trọng;

Hai loại chướng c�n lại đều c� ở năm th�.] �

Luận:� Ngo�i những l� do khiến cho hoạn quan, v.v., kh�ng phạm bất luật nghi như đ� được tr�nh b�y trước đ�y, trong trường hợp n�y c�n v� những người l�m cha l�m mẹ của họ đ� tạo ra cho họ một th�n thể (ātmabhāva) khuyết tật (vikala) (vi bỉ khuyết th�n tăng thượng duy�n) v� chỉ d�nh cho họ cảm t�nh sơ bạc (sneha) (ư bỉ thiểu �i niệm) cho n�n ch�nh những bậc cha mẹ n�y cũng l� những người c� rất �t �n huệ đối với họ; mặt kh�c c�n v� hoạn quan, v.v., cũng kh�ng c� sự t�n k�nh tuyệt đối (lajjitva = hrīvyapatrāpya) (t�m qu� t�m vi) đối với cha mẹ m�nh - một sự t�n k�nh m� nếu hủy hoại n� (vipādana, vikopana) sẽ khiến cho hoạn quan, v.v., trở th�nh kẻ phạm tội v� gi�n.

Cũng c�ng những l� do như tr�n, lo�i quỷ v� b�ng sinh nếu phạm tội giết hại cha mẹ th� cũng kh�ng phải l� kẻ phạm tội v� gi�n. Tuy nhi�n Đại đức n�i rằng những con vật n�o c� sự hiểu biết r� r�ng (gi�c ph�n minh, paṭubuddhi), như lo�i ngựa th�ng tuệ (ājāneya), cũng vẫn phạm tội v� gi�n (Vibhāṣā, 119, 6).

Cũng c�ng những l� do như tr�n, những người n�o c� cha mẹ thuộc lo�i phi nh�n (amanuṣya) cũng kh�ng phạm tội v� gi�n nếu giết hại cha mẹ m�nh.

Sự hiện hữu ở ch�u Uttarakuru l� b�o chướng đối với c�i người; v� sự hiện hữu ở V� tưởng thi�n l� b�o chướng đối với c�i trời.

�

Phần 17

Trong phần tr�nh b�y ba trọng chướng ở trước đ� giải th�ch năm tội v� gi�n ch�nh l� thể của nghiệp chướng; sau đ�y l� phần giải th�ch về thể của năm nghiệp v� gi�n n�y.

此五無間中　　四身一語業

三殺一誑語　　一殺生加行.

[Trong năm tội v� gi�n

C� bốn th�n nghiệp, một ngữ nghiệp

Ba nghiệp giết hại, một nghiệp n�i dối,

Một gia h�nh của nghiệp giết hại.]

Luận:� Bốn nghiệp thuộc về th�n; một nghiệp thuộc về ngữ; ba nghiệp giết hại; một nghiệp n�i dối; v� một gia h�nh của nghiệp giết hại (s�t sinh nghiệp đạo gia h�nh, prāṇātipāprayoga) bởi v� chư Như Lai kh�ng thể chết do kẻ kh�c l�m hại.

Ly gi�n ch�ng tăng (ph� tăng, saṃghabheda) l� tội n�i dối, v� tội n�i dối n�y ch�nh l� tội v� gi�n thứ tư. Tại sao như vậy? Tội n�i dối ch�nh l� nguy�n nh�n của sự ly gi�n ch�ng tăng cho n�n khi gọi sự ly gi�n ch�ng tăng l� tội v� gi�n tức đ� lấy t�n của nh�n để đặt cho quả (nh�n thọ quả danh, hetuphalopacāra); hoặc từ ngữ �ph� tăng� c�n c� nghĩa l� �ph�p c� khả năng ly gi�n ch�ng tăng� (năng ph�, kāraṇasādhana).

(Hỏi) Nếu vậy, ph�p n�o được th�nh tựu? Sự ph� tăng (năng ph�) hay ch�ng tăng (sở ph�)?

Tụng đ�p:�

僧破不和合　　心不相應行

無覆無記性　　所破僧所成.

[Ph� tăng l� bất h�a hợp,

L� h�nh ph�p kh�ng tương ưng với t�m,

C� t�nh v� ph� v� k�.

Ch�nh ch�ng tăng th�nh tựu ph�p ph� tăng.]

Luận:� Sự ph� tăng, tức sự kh�ng h�a hợp, l� một h�nh ph�p (saṃskāra) kh�ng tương ưng với t�m, c� t�nh v� ph� v� k� (anivṛtāvyākṛta).

(Hỏi) Nếu vậy l�m sao ph�p n�y c� thể trở th�nh tội v� gi�n?

(Đ�p) Bởi v� người ly gi�n ch�ng tăng (năng ph� giả, bhettar) kh�ng th�nh tựu sự ph� tăng; tr�i lại ch�nh ch�ng tăng bị ly gi�n mới th�nh tựu loại h�nh ph�p c� t�n l� �ph� tăng� n�y.

(Hỏi) Như vậy người ly gi�n ch�ng tăng th�nh tựu c�i g�? Quả b�o của sự ph� tăng được chi�u cảm ở chỗ n�o, v�o l�c n�o?

Tụng đ�p:�

能破者唯成　　此虛誑語罪

無間一劫熟　　隨罪增苦增.

[Người ly gi�n ch�ng tăng chỉ th�nh tựu

Tội n�i dối,

Chịu quả b�o địa ngục v� gi�n trong suốt một kiếp;

V� khổ tăng l� do tội tăng.] �

Luận:� Người ly gi�n ch�ng tăng th�nh tựu tội (avadya) �ph� tăng� v� tội ph� tăng n�y ch�nh l� tội n�i dối. Tội n�i dối sinh khởi c�ng thời với sự ly gi�n ch�ng tăng (saṃghabhedasahaja) v� l� loại ngữ nghiệp hữu biểu v� v� biểu. Với tội n�i dối n�y, kẻ ph� tăng phải đọa v�o đại địa ngục v� gi�n (avīci) trong suốt một trung kiếp (antarakalpa); trong khi người phạm c�c tội v� gi�n kh�c kh�ng nhất định bị đọa v�o địa ngục n�y.

(Hỏi) Nếu tất cả c�c tội v� gi�n đều c� quả b�o ở đời sống kế tiếp th� một người phạm phải nhiều tội v� gi�n kh�c nhau sẽ thọ nhận như thế n�o?

(Đ�p) Ở địa ngục v� gi�n, người phạm nhiều tội v� gi�n phải thọ nhận một th�n h�nh to lớn nhưng da thịt lại rất mềm nhảo khiến cho người n�y cảm thấy khổ sở gấp hai, gấp bốn, gấp năm lần b�nh thường; v� c�c thứ d�ng để tra tấn th� rất nhiều v� rất kh� chịu đựng.

(Hỏi) Người n�o c� thể ph� hoại ch�ng tăng? Ph� hoại ở chỗ n�o? V�o thời điểm n�o? V� trong bao l�u?

Tụng đ�p:�

苾芻見淨行　　破異處愚夫

忍異師道時　　名破不經宿.

[L� B�-s� thuộc kiến h�nh, c� tịnh hạnh;

Ở những nơi kh�ng c� Như Lai v� chỉ ph� được người ngu.

Khi nhận một đạo sư v� một th�nh đạo kh�c

Th� gọi l� ph� tăng; v� (sự ph� tăng) kh�ng trải qua đ�m.]

Luận:� Người ly gi�n ch�ng tăng ch�nh l� một B�-s� chứ kh�ng phải người tu tại gia, v.v.; v� người n�y phải l� người thuộc loại kiến h�nh chứ kh�ng phải l� �i h�nh, v� phải l� người c� tịnh hạnh chứ kh�ng phải l� người ph� giới bởi v� lời n�i của một B�-s� ph� giới kh�ng c�n c� uy lực.

(Hỏi) Sự ph� tăng xảy ra ở chỗ n�o?�

(Đ�p) Ở những chỗ kh�c; c� nghĩa l� kh�ng phải ở chỗ c� Như Lai. Sự ly gi�n ch�ng tăng kh�ng thể c� ở chỗ của bậc Đại sư bởi v� kh�ng ai c� thể chiến thắng (duḥprasaha) Như Lai v� lời n�i của ng�i th� đầy uy lực.

(Hỏi) Như vậy, kẻ ph� tăng ly gi�n được những g�?

(Đ�p) Chỉ ly gi�n được người ngu (bāla) chứ kh�ng phải A-la-h�n bởi v� h�ng th�nh giả n�y đ� thấy được ph�p một c�ch đ�ng đắn (chứng ph�p t�nh). C� thuyết n�i rằng kẻ ph� tăng cũng kh�ng thể ly gi�n những ai đ� đắc nhẫn (kṣānti).

(Hỏi) Ch�ng tăng bị ph� trong trường hợp n�o?

(Đ�p) Khi những người ngu thừa nhận một đạo sư kh�c kh�ng phải l� Như Lai v� đi theo một con đường kh�c kh�ng phải l� con đường l� Như Lai đ� dạy th� l�c đ� gọi l� ch�ng tăng bị ph�.

(Hỏi) Một khi đ� bị ph�, t�nh trạng n�y sẽ k�o d�i trong bao l�u?

(Đ�p) Kh�ng trải d�i qua đ�m của c�ng ng�y đ�; tức v�o ng�y (pratyūṣe) m� ch�ng tăng bị ly gi�n th� ch�ng tăng sẽ được h�a hợp trở lại.

Sự ly gi�n ch�ng tăng - hay c�n gọi l� tội v� gi�n - được n�i đến ở tr�n ch�nh l� sự hủy hoại b�nh xe ch�nh ph�p (ph� ph�p lu�n, cakrabheda). B�nh xe ch�nh ph�p của Như Lai bị hủy hoại bởi v� sự vận h�nh của th�nh đạo đ� bị cản trở (chướng th�nh đạo lu�n, mārga-pravṛttiviṣṭhāpanār). Như vậy vừa c� sự hủy hoại ph� lu�n vừa c� sự ly gi�n ch�ng tăng (ph� ph�p lu�n tăng).

(Hỏi) Sự hủy hoại ph�p lu�n xảy ra ở đ�u? V� do bao nhi�u B�-s�?

Tụng đ�p:� �

贍部洲九等　　方破法輪僧

唯破羯磨僧　　通三洲八等.

[Ở thiệm bộ ch�u; v� phải c� ch�n vị, v.v. mới gọi l� ph� ph�p lu�n tăng.

Chỉ ph� yết ma tăng mới c� ở ba ch�u; v� phải c� t�m vị, v.v..] �

Luận:� Chỉ c� ở ch�u Jambudvīpa chứ kh�ng phải ở c�c ch�u kh�c bởi v� chư phật kh�ng thị hiện ở c�c ch�u n�y.

(Hỏi) Trong sự hủy hoại ph�p lu�n c� bao nhi�u B�-s�?

(Đ�p) C� ch�n B�-s� hoặc nhiều hơn. Con số tối đa kh�ng định nghĩa trước được. Số lượng ch�ng tăng bị ph� �t nhất phải c� t�m vị; v� người thứ ch�n ch�nh l� kẻ ph� tăng. Để c� thể gọi l� �t�nh trạng ly gi�n của ch�ng tăng� th� ch�ng tăng phải bị chia l�m hai nh�m - nh�m thứ nhất đi theo đức phật, nh�m thứ hai đi theo kẻ ph� tăng - v� như vậy l� đ� lập th�nh hai nh�m ch�ng tăng (saṃgha); mỗi nh�m c� bốn B�-s�, tức l� con số tối thiểu phải c� để c� thể được gọi l� một ch�ng tăng (Vibhāṣā, 116, 4).

Một loại ph� tăng kh�c - kh�c với trường hợp hủy hoại ph�p lu�n v� kh�ng mang tội v� gi�n - xuất ph�t từ sự ly gi�n c� li�n quan đến c�c loại c�ng việc ở một tr� xứ đ� được kiết giới (karmabhedād bhavati; ph� yết-ma); tức l� khi m� c�c vị tăng ở trong c�ng một tr� xứ n�y (nhất giới trung) tự t�ch rời nhau để tổ chức c�c hoạt động thuộc về tr� xứ như Bố-s�i-tha (poṣadha), v.v.. Ph� yết-ma tăng c� ở ba ch�u; tức chỉ ở những nơi c� c�c hoạt động thuộc về t�n gi�o. Loại n�y c� t�m B�-s� hoặc nhiều hơn v� phải ph�n th�nh hai nh�m, mỗi nh�m gồm bốn B�-s�; tuy nhi�n ở đ�y kh�ng c� người ph� tăng tự xưng đạo sư.

(Hỏi) Những thời điểm n�o kh�ng c� sự hủy hoại ph�p lu�n?�

Tụng đ�p:� �

初後皰雙前　　佛滅未結界

於如是六位　　無破法輪僧.

[L�c đầu, l�c cuối, trước khi c� mụt, c� hai đệ tử,�

L�c phật nhập diệt, l�c chưa kiết giới;

ở s�u thời kỳ tr�n kh�ng c� ph� ph�p lu�n tăng.] �

Luận:� C� s�u thời kỳ kh�ng thể xảy ra sự hủy hoại ph�p lu�n.

Thời kỳ đầu ti�n, tức thời gian vừa mới chuyển ph�p lu�n, thời kỳ cuối c�ng, tức khi Thế T�n nhập Niết-b�n. Trong hai thời kỳ n�y, ch�ng tăng đều c� chung một t�nh cảm (nhất vị, ekarasa = avyagra = ekamati). Giữa hai thời kỳ n�y, sự hủy hoại ph�p lu�n cũng kh�ng thể xảy ra trước khi c� c�c mụt nhọt (arbuda, ph�o) xuất hiện; tức l� khi chưa xuất hiện mụt nhọt về giới hạnh (giới ph�o, śīlarbuda) v� mụt nhọt về gi�o ph�p (kiến ph�o, dṛṣṭyarbuda) trong ch�ng tăng (śāsana). Ph�p lu�n cũng kh�ng thể bị hoại trước khi c� sự xuất hiện của một cặp (ekayuga); tức l� khi chưa c� sự xuất hiện của hai vị đệ tử xuất sắc bởi v� ch�ng tăng kh�ng phải trải qua đ�m (parivasati) trong t�nh trạng ph�n ly v� v� hai đệ tử n�y c� nhiệm vụ t�i lập sự h�a hợp của ch�ng tăng. Ph�p lu�n cũng kh�ng thể bị hoại khi M�u-ni (Muni) đ� nhập diệt bởi v� đạo sư một khi đ� nhập Niết-b�n th� kẻ ph� tăng sẽ kh�ng c�n người đối nghịch (pratidvandvāddhāvāt). V� cuối c�ng l� khi tr� xứ của ch�ng tăng chưa được hạn định (vị kết giới, sīmāyam abaddhāyam) bởi v� ch�ng tăng chỉ bị ph�n ly khi c� hai nh�m trong c�ng một tr� xứ đ� kiết giới.

Cũng giống như đức phật Th�ch-ca, nhờ v�o t�c nghiệp m� chư phật đều kh�ng c� sự hủy hoại của ph�p lu�n.

(Hỏi) Tại sao c�c tội giết mẹ, v.v., kể tr�n đều l� tội v� gi�n m� c�c tội kh�c th� kh�ng?

Tụng đ�p:� �

棄壞恩德田　　轉形亦成逆

母謂因彼血　　誤等無或有

打心出佛血　　害後無學無.

[V� hủy hoại �n điền v� đức điền.

D� đổi giới t�nh cũng th�nh nghịch tội

V� người mẹ l� m�u của người giết;

Nếu lầm lẫn th� c� khi phạm khi kh�ng.

Chỉ c� � đ�nh phật chảy m�u, hại bậc v� học khi chết đều kh�ng phạm.]

Luận:� Tội giết mẹ giết cha l� tội v� gi�n bởi v� đều hủy hoại người c� �n đối với m�nh. Cha mẹ l� những người c� �n v� họ đ� sinh ra m�nh. Sự giết hại đ� l�m hủy hoại họ như thế n�o? - Do đ� giết họ.

Tội giết hại A-la-h�n v� hai tội v� gi�n cuối c�ng đều l� tội v� gi�n bởi v� A-la-h�n, ch�ng tăng v� phật l� ruộng c�ng đức. Người ta kh�ng hủy hoại được ch�ng tăng v� đức phật m� chỉ l�m cho họ tổn thương (vipādana = vikopa).

(Hỏi) Nếu giới t�nh của mẹ v� cha đ� thay đổi, nếu c�c phẩm t�nh l�m mẹ, l�m cha kh�ng c�n ở cha mẹ m�nh nữa th� c� th�nh tội v� gi�n kh�ng?

(Đ�p) Ngay cả khi giới t�nh đ� thay đổi th� vẫn th�nh tội v� gi�n khi giết chết người đ� l� mẹ, l� cha của m�nh.

Tỳ-b�-sa (Vibhāṣā, 119, 7) n�i: �C� phạm tội v� gi�n khi giết chết một người đ�n �ng kh�ng phải l� cha m�nh, kh�ng phải l� A-la-h�n kh�ng? - Vẫn phạm, nếu m�nh giết chết người mẹ đ� thay đổi giới t�nh. - C� phạm tội v� gi�n khi giết chết một phụ nữ kh�ng phải l� mẹ m�nh, kh�ng phải l� A-la-h�n kh�ng? - Vẫn phạm, nếu m�nh giết chết người cha đ� thay đổi giới t�nh.�

(Hỏi) Nếu b�o thai (kalala) của một phụ nữ bị rơi ra (cyu?) v� một phụ nữ kh�c lấy đặt v�o tử cung của m�nh th� trong hai người ai sẽ l� người mẹ để khi giết chết người đ� ta sẽ phạm tội v� gi�n?

(Đ�p) Người l�m mẹ ch�nh l� người phụ nữ m� ta đ� sinh ra từ m�u của người đ�; người phụ nữ thứ hai chỉ l�m tr�n chức năng của một người mẹ; tức người nu�i ta kh�n lớn (āpyāvikā), cho ta b� (poṣikā), cho ta ăn (saṃvardhikā).

Kh�ng phải tội v� gi�n nếu v� muốn giết mẹ m�nh nhưng lại giết lầm một người kh�c; cũng kh�ng phải tội v� gi�n nếu v� muốn giết người kh�c nhưng lại giết lầm mẹ m�nh; như trong trường hợp một người đ� giết phải mẹ m�nh đang nằm tr�n giường (ma�catalāvalīna) khi nghĩ rằng c� một người kh�c đang ngủ ở đ�, hoặc con trai của người thợ giặt đ� giết phải cha m�nh khi đang muốn giết chết một con muỗi.

Nếu giết mẹ m�nh v� một người kh�c trong c�ng một l�c th� sẽ c� hai nghiệp v� biểu (avij�aptis), một nghiệp v� biểu của tội giết hại v� một nghiệp v� biểu của tội v� gi�n; nhưng biểu nghiệp (vij�apti) th� chỉ c� một l� tội v� gi�n v� tội n�y c� lực rất mạnh. Tuy nhi�n, theo t�n giả Diệu �m (Ghoṣaka) (Vibhāṣā, 18, 18), vẫn c� hai biểu nghiệp bởi v� biểu nghiệp vốn do cực vi tạo th�nh.

Nếu giết chết một A-la-h�n mặc d� kh�ng biết đ� l� A-la-h�n th� vẫn phạm tội v� gi�n bởi v� đ� x�c định mục ti�u của sự giết hại; tức đ� nghĩ rằng �ta phải giết người n�y�.

Một người giết chết cha m�nh khi cha m�nh đ� th�nh một A-la-h�n th� chỉ phạm một tội v� gi�n l� giết chết A-la-h�n v� l�c đ� cha m�nh v� A-la-h�n chỉ l� một người.

(Vấn nạn) [A-la-h�n Rudrāyaṇa, khi bị giết hại do lệnh của con trai m�nh l� Śikhaṇdin (Thủy khiếm tr�), đ� n�i với người đến giết m�nh:] �H�y về n�i với Śikhaṇdin rằng hắn đ� phạm phải hai tội v� gi�n l� giết cha v� giết A-la-h�n�; như vậy l�m thế n�o giải th�ch c�u n�i n�y?

(Giải th�ch) Rudrāyaṇa Chỉ muốn n�i rằng con trai m�nh đ� phạm tội v� gi�n được tạo th�nh từ hai nh�n (do nhị duy�n th�nh; dvābhyāṃ kāraṇābhyām); hoặc khi n�i �hai tội v� gi�n� l� Rudrāyaṇa c� � muốn quở tr�ch hai lần việc l�m của con trai m�nh.

(Hỏi) Một người v� �c t�m m� l�m cho Như Lai bị chảy m�u c� nhất định phạm tội v� gi�n kh�ng?

(Đ�p) Nếu c� � định giết hại Như Lai th� vẫn phạm tội v� gi�n; nhưng nếu chỉ c� � đ�nh đập đức phật th� kh�ng phạm tội v� gi�n.

(Hỏi) Nếu giết hại một người m� người n�y khi sắp chết lại chứng được quả A-la-h�n th� c� phạm tội v� gi�n kh�ng?

(Đ�p) Kh�ng phạm. Bởi v� gia h�nh của nghiệp giết hại n�y chỉ nhắm đến một người l�c đ� chưa phải l� A-la-h�n (v� học th�n).

(Hỏi) Một người đ� tạo gia h�nh của nghiệp v� gi�n nhưng sau đ� đ� dừng lại th� họ c� đắc được sự xả ly v� th�nh quả kh�ng?

Tụng đ�p:�

造逆定加行　　無離染得果.

[Đ� tạo gia h�nh của nghiệp v� gi�n

Th� kh�ng thể xả ly v� đắc quả.] �

Luận:� Tại sao như vậy? - Bởi v� giữa � định phạm tội v� gi�n v� sự hoạch đắc xả ly hoặc th�nh quả c� sự đối nghịch ho�n to�n.

Một người bước v�o th�nh đạo sau khi đ� tạo gia h�nh của một nghiệp đạo kh�c với nghiệp đạo v� gi�n th� nghiệp đạo n�y sẽ kh�ng thể sinh khởi bởi v� c� sự kh�c biệt nhau ho�n to�n giữa những phẩm t�nh mới được hoạch đắc v� nghiệp đạo n�y.

(Hỏi) Trong c�c tội v� gi�n, tội n�o nặng nhất? V� trong c�c diệu hạnh, hạnh n�o cho quả lớn nhất?

Tụng đ�p:� �

破僧虛誑語　　於罪中最大

感第一有思　　世善中大果.

[Tội n�i dối để ly gi�n ch�ng tăng l� tội nặng nhất.

Hữu tư chi�u cảm quả lớn nhất,

L� đại quả của c�c thiện ph�p thế gian.] �

Luận:� Một người, mặc d� biết được c�i g� l� ph�p hoặc c�i g� l� phi ph�p, nhưng vẫn n�i dối để ly gi�n ch�ng tăng v� vẫn chỉ b�y một c�ch sai lạc th� sẽ phạm phải tội lớn nhất (sāvadya) trong tất cả c�c việc �c (duścarita); bởi v� người n�y đ� l�m tổn thương ph�p th�n của Như Lai, ngăn ngại hạnh ph�c của người đời v� sự giải tho�t của ch�ng sinh. Chừng n�o sự h�a hợp của ch�ng tăng vẫn chưa t�i lập được th� vẫn c�n chướng ngại cho việc bước v�o th�nh đạo (niyāmāvakrānti), việc hoạch đắc c�c quả, hoạch đắc sự xả ly (vairāgya), việc đoạn trừ phiền n�o (lậu tận, āsravakṣaya); tất cả c�c nghiệp li�n quan đến việc tập định (dhyāna), �n tụng, suy nghĩ (cintā) đều bị ngừng lại; thế giới của chư thi�n, của rồng, của người, đều bị nhiễu loạn, buồn rầu (durmanas), kh�ng thể tự chủ (asvatantra), lầm lạc (muṣitasmṛti). Đ� l� l� do tại sao quả b�o của loại tội n�y phải k�o d�i đến một kiếp ở địa ngục.

Trong c�c tội v� gi�n th� tội thứ năm, thứ ba v� thứ nhất l� những tội �t nặng dần; v� tội giết cha l� tội nhẹ nhất.

(Vấn nạn) Nếu vậy tại sao Thế T�n n�i rằng loại nghiệp (phạt, daṇda) thuộc về � l� lớn nhất (mahā-sāvadyatara) trong ba loại nghiệp; v� t� kiến (mithyādṛṣṭi) l� tội nặng nhất trong tất cả c�c tội.

(Giải th�ch) Cần phải hiểu rằng ph� tăng l� tội lớn nhất trong c�c tội v� gi�n; loại nghiệp thuộc về � l� nghiệp nghi�m trọng nhất trong ba nghiệp v� t� kiến l� loại nặng nhất trong c�c �c kiến. Hoặc ph� tăng l� tội lớn nhất nếu x�t về sự k�o d�i của quả b�o (vipākavistara); nghiệp thuộc về � (� phạt, manodaṇda) l� nặng nhất nếu x�t về số người bị hại; v� t� kiến l� loại lớn nhất nếu x�t về c�c thiện căn bị đứt đoạn.

Trong s� c�c thiện ph�p thế gian th� loại tư về hữu (hữu tư, bhavāgracetanā) mang lại quả lớn nhất. Hữu tư cũng ch�nh l� loại � nghiệp khiến cho người ta c� thể t�i sinh v�o tầng cao nhất của V� sắc giới; v� l� loại nghiệp mang lại quả lớn nhất trong c�c thiện nghiệp của thế gian v� quả b�o của n� l� sự tịch tĩnh ho�n to�n trong t�m mươi ng�n đại kiếp.

N�i như tr�n l� x�t về quả dị thục. Nếu x�t về quả ly hệ th� nghiệp c� quả lớn nhất l� loại tư tương ưng với Kim cang dụ định (Vajropamasamādhi) v� loại tư n�y c� quả l� sự chặt đứt tất cả sự tr�i buộc (chư kiết vĩnh đoạn). Ch�nh v� thế m� tụng văn n�i: �Trong c�c thiện ph�p thế gian��.

(Hỏi) C� phải chỉ v� c�c tội v� gi�n m� con người nhất định phải t�i sinh v�o địa ngục?

(Đ�p) C�c tội tương tợ với tội v� gi�n (v� gi�n đồng loại, ānantaryasabhāga) cũng khiến cho con người phải đọa địa ngục. C� luận sư n�i th�m rằng �kh�ng phải đọa ngay (anantaram) v�o địa ngục� (phi v� gi�n sinh).

(Hỏi) C�c t�i tương tợ l� g�?

Tụng đ�p:�

污母無學尼　　殺住定菩薩

及有學聖者　　奪僧和合緣

破壞窣堵波　　是無間同類.

[L�m � uế mẹ, v� học ni;

Giết Bồ-t�t trụ định,

V� th�nh giả hữu học;

Cướp đoạt của cải của ch�ng tăng;

Ph� hoại bảo th�p,

Đều l� tội c�ng loại với tội v� gi�n.] �

Luận:� Năm tội n�y, theo thứ tự tr�n, đều tương tợ với c�c tội v� gi�n: L�m � nhục mẹ m�nh, l�m � nhục một nữ A-la-h�n (= tội giết mẹ); giết chết một Bồ-t�t sẽ th�nh (trụ định) (= tội giết cha); giết chết th�nh giả kh�ng phải l� A-la-h�n (= giết A-la-h�n); cướp đoạt c�c phương tiện sinh sống của ch�ng tăng (= Tội ph� tăng); hủy hoại một bảo th�p (tốt-đổ-ba; stūpa) (= l�m tổn thương Như Lai).

C�c nghiệp c� quả dị thục kh�c bị ngăn ngại trong ba trường hợp:

將得忍不還　　無學業為障.

[Khi đắc được nhẫn, quả Bất ho�n,

Quả A-la-h�n th� đều ngăn trở ho�n to�n c�c nghiệp n�y.]

Luận:� Khi ra khỏi giai đoạn c� t�n l� Đảnh (mūdhānas) v� đắc được giai đoạn của Nhẫn (kṣānti) th� c�c nghiệp vốn c� khả năng chi�u cảm dị thục ở c�c �c th� nhưng bị ngăn ngại n�n vẫn c�n nằm ở tầng dưới (�ebargnas = upatiṣṭhanti), bởi v� th�nh giả đ� bỏ qua tầng địa thuộc về dị thục của c�c nghiệp n�y. Cũng giống như c�c chủ nợ đều v�ng dậy (uttiṣṭhante) khi con nợ bỏ đi khỏi xứ (deśatyāgaṃ kurvataḥ).

Khi đắc được quả Bất ho�n th� c�c nghiệp vốn c� khả năng chi�u cảm dị thục ở Dục giới nhưng bị ngăn ngại n�n vẫn c�n nằm ở tầng dưới - ngo�i c�c nghiệp c� khả năng chi�u cảm dị thục ở đời hiện tại (thuận hiện).

Trong trường hợp đắc quả A-la-h�n cũng vậy: C�c nghiệp c� khả năng chi�u cảm dị thục ở Sắc giới v� V� sắc giới nhưng bị ngăn ngại n�n vẫn c�n nằm ở tầng dưới.

(Hỏi) Tr�n đ�y c� n�i về trường hợp giết hại một Bồ-t�t trụ định cũng l� một tội c�ng loại với tội v� gi�n; như vậy bắt đầu từ thời điểm n�o mới được gọi t�n l� Bồ-t�t trụ định v� tại sao lại gọi như vậy?

Tụng đ�p:��

從修妙相業　　菩薩得定名

生善趣貴家　　具男念堅故.

[Kể từ khi tu c�c nghiệp sinh khởi diệu tướng,

Bồ-t�t bắt đầu được gọi l� �định�,

Sinh v�o thiện th�, thuộc gia đ�nh cao qu�,

Đủ c�c căn, thuộc nam giới, nhớ được t�c kiếp, kh�ng thối chuyển.]

Luận:� Kể từ khi bắt đầu tạo c�c nghiệp chi�u cảm quả dị thục l� ba mươi hai tướng th� Bồ-t�t được gọi l� �sẽ th�nh� (trụ định danh). Tại sao lại như vậy? - V� bắt đầu từ thời điểm n�y, Bồ-t�t lu�n lu�n sinh v�o thiện th�, v�o gia đ�nh cao qu�, v.v..

N�i sinh v�o thiện th� l� v� c�c th� của Bồ-t�t đều tuyệt hảo, v� chỉ sinh v�o c�i trời v� c�i người.

Bồ-t�t sinh v�o c�c gia đ�nh ph� qu� thuộc S�t-đế-lợi (Kṣatriyas), B�-la-m�n (Brāhmanes), trưởng giả (Gṛhapatis) rất gi�u c�, chứ kh�ng phải trong c�c gia đ�nh bần c�ng.

Những người m� c�c căn của họ kh�ng được đầy đủ l� những người thuộc loại �khuyết căn� (vikalendriya); nhưng Bồ-t�t th� c� đủ c�c căn n�n gọi l� �cụ thắng căn� (pūrṇākṣa?), tức đồng nghĩa với từ avikalendriya (kh�ng khuyết căn).

Bồ-t�t lu�n lu�n thuộc về nam giới; v� cũng kh�ng bao giờ thuộc nữ th�n huống hồ l� th�n v� t�nh (saṇḍha, v.v).

Tất cả c�c đời sống, Bồ-t�t đều nhớ lại tất cả c�c đời sống trước đ�.

Khi bị khuất phục th� người ta thường bỏ cuộc; nhưng Bồ-t�t th� kh�ng chịu khuất phục cho n�n rất cương quyết (aviṛt?) m� kh�ng chịu bỏ cuộc; v� mục đ�ch l�m lợi lạc cho tất cả ch�ng sinh, Bồ-t�t kh�ng bao giờ khuất phục trước khổ đau, trước tất cả c�c �c hạnh của người kh�c. Người m� ch�ng ta thường gọi l� người n� lệ kh�ng phải trả tiền của thế gian cũng ch�nh l� vị Bồ-t�t n�y: Đ� l� một con người độ lượng, tuy đ� th�nh tựu c�c c�ng đức vi�n m�n th� thắng nhất (saṃpad), nhưng nhờ hu�n tập được l�ng từ bi thanh tịnh đ� tự xem m�nh như con ch�, kh�ng ch�t tự kỷ, trước mặt tất cả ch�ng sinh, Bồ-t�t g�nh chịu tất cả sự lăng nhục, những sự đối xử t�n bạo từ ph�a ch�ng sinh; chấp nhận mọi việc l�m vất vả v� kh� nhọc nhất.

(Hỏi) Loại nghiệp chi�u cảm c�c diệu tướng l� g�?

Tụng đ�p: �

贍部男對佛　　佛思思所成

餘百劫方修　　各百福嚴飾.

[Ở Thiệm bộ ch�u, nam giới, đối phật,

Nghĩ đến phật, th�nh tựu từ bi,

Tu tập trong một trăm kiếp;

Mỗi diệu tướng đều được trăm phước trang nghi�m.] �

Luận:� Bồ-t�t ph�t khởi c�c nghiệp dẫn đến c�c diệu tướng (tạo tu dẫn diệu tướng nghiệp) ở tại ch�u Jambudvīpa chứ kh�ng phải ở bất cứ ch�u n�o kh�c, v� ch�ng sinh ở ch�u n�y c� tinh thần lanh lợi (paṭubuddhi); Bồ-t�t chỉ l�m nam giới chứ kh�ng phải nữ giới v� đ� vượt qua giai đoạn l�m nữ nh�n; chỉ đối diện với c�c bậc đại sư v� tư của Bồ-t�t chỉ duy�n chư phật. C�c nghiệp n�y xuất ph�t từ sự suy nghĩ (tư, cintā) chứ kh�ng do th�nh ph�p (văn, śruta) hoặc tập định (tu, bhāvanāmaya). Bồ-t�t th�nh tựu tất cả c�c nghiệp n�y chỉ trong một trăm kiếp chứ kh�ng phải chỉ trong một thời gian n�o d�i hơn.

Tuy nhi�n Thế T�n Th�ch-ca M�u-ni (Bhagavat Śākyamuni), nhờ sự thanh lọc c�c năng lực đ� vượt qua ch�n kiếp trong số một trăm kiếp n�y v� đ� ph�t khởi c�c nghiệp dẫn đến c�c diệu tướng trong số ch�n mươi mốt kiếp (ekanavatyāṃ kalpeṣu), tức số kiếp c�n lại của một trăm kiếp. Ch�n v� thế m� ng�i n�i với Aśibandhaka: �N�y trưởng l�ng, khi nhớ lại thời gian từ ch�n mươi mốt kiếp trước cho đến nay, ta kh�ng thấy c� nh� n�o bị l�m cho ngh�o t�ng (mibdeba) hay bị l�m cho khốn đốn (upahata) v� bố th� c�c thức ăn đ� nấu ch�n.� Thế T�n đ� giải th�ch như vậy bởi v� đ�y ch�nh l� số lượng c�c đại kiếp m� tr� nhớ tự nhi�n của ng�i biết được.

C�c luận sư đời trước (t�c cựu sư, pūrvācāryas) n�i rằng sau khi ho�n tất kiếp đầu ti�n th� Bồ-t�t đ� xả bỏ được bốn khuyết điểm v� đắc được hai loại c�ng đức.

Mỗi một diệu tướng đều sinh khởi từ một trăm c�ng đức.

(Hỏi) Mỗi một trong số một trăm c�ng đức n�y c� hạn lượng như thế n�o?

(Đ�p) C� thuyết n�i rằng mỗi một c�ng đức bằng với c�ng đức c� khả năng mang lại phước lạc của tất cả ch�ng sinh, tức chỉ trừ những Bồ-t�t đang tiến gần đến gi�c ngộ (bodhi) (cận phật Bồ-t�t) - c� nghĩa l� đang th�nh tựu c�c nghiệp chi�u cảm c�c diệu tướng. C� thuyết cho rằng bằng với cộng nghiệp của tất cả ch�ng sinh, loại cộng nghiệp đ� tạo ra thế giới nhờ v�o lực tăng thượng của ch�nh nghiệp n�y. C� thuyết lại cho rằng chỉ c� chư phật mới biết được hạn lượng của loại c�ng đức n�y.

(Hỏi) Thế T�n khi c�n l� Bồ-t�t đ� c�ng dường (paryupāsayāmāsa) bao nhi�u vị phật?

Tụng đ�p:�

於三無數劫　　各供養七萬

又如次供養　　五六七千佛.

[Trong ba v� số kiếp

Đều c�ng dường bảy mươi ng�n vị phật;

Theo thứ tự n�y lại c�ng dường th�m

Năm ng�n, s�u ng�n, bảy ng�n vị phật.]

Luận:� Trong v� số kiếp (asaṃkhyeya) đầu ti�n, ng�i đ� c�ng dường bảy mươi lăm ng�n đức phật; trong v� số kiếp thứ hai c�ng dường bảy mươi s�u ng�n đức phật; trong v� số kiếp thức ba c�ng dường bảy mươi bảy ng�n đức phật.

(Hỏi) V�o cuối mỗi v� số kiếp c� những vị phật n�o?

Tụng đ�p:� �

三無數劫滿　　逆次逢勝觀

然燈寶髻佛　　初釋迦牟尼.

[Ba v� số kiếp kết th�c

Theo thứ tự ngược lại, gặp phật Thắng qu�n,�

Nhi�n đăng, Bảo kế;

C�ng dường phật th�ch-ca trước ti�n.] �

Luận:� V� số kiếp thứ nhất chấm dứt v�o thời kỳ của đấng to�n gi�c Bảo kế (Ratnaśikhin); v� số kiếp thứ hai chấm dứt v�o thời kỳ của Thế T�n Nhi�n đăng (Dīpaṃkara); v� số kiếp thứ ba chấm dứt v�o thời kỳ của Như Lai Thắng qu�n (Vipaśyin).

Trong số chư phật m� Thế T�n đ� c�ng dường th� vị phật đầu ti�n l� Th�ch-ca M�u-bi.

Xưa kia c� một vị phật t�n l� Th�ch-ca M�u-ni (Śākyamuni), l� một bậc to�n gi�c; v� đ�y ch�nh l� vị phật m� Thế T�n, l�c đ� đang c�n l� một Bồ-t�t đ� nương theo ng�i để ph�t lời nguyện Bồ-đề đầu ti�n: �Ta nguyện sẽ trở th�nh một vị phật giống như vị phật n�y!�. Đức phật Th�ch-ca M�u-ni n�y cũng giống như đức phật Th�ch-ca của ch�ng ta, đ� xuất hiện trong thời mạt kiếp v� gi�o ph�p của ng�i cũng chỉ k�o d�i một ng�n năm.

(Hỏi) Bồ-t�t Th�ch-ca đ� tu tập vi�n m�n ba-la-mật-đa như thế n�o?

Tụng đ�p:�

但由悲普施　　被折身無忿

讚歎底沙佛　　次無上菩提

六波羅蜜多　　於如是四位

一二又一二　　如次修圓滿.

[Chỉ nhờ từ bi bố th� tất cả,

Bị chặt đứt tay ch�n nhưng kh�ng o�n hận,

T�n th�n phật Để-sa,

Kế tiếp l� Bồ-đề v� thượng;

S�u ba-la-mật-đa,

ở bốn giai đoạn tr�n,

tu th� tu giới, lại tu th� tu giới,

Theo thứ tự đ� m� tu tập đến vi�n m�n.]

Luận:� Khi thương x�t bố th� tất cả cho tất cả ch�ng sinh, cho d� đ� l� mặt của m�nh hay tủy ở trong m�nh, v� kh�ng hề mong cầu phước lạc n�o, th� Bồ-t�t đ� tu tập vi�n m�n ba-la-mật-đa bố th�.

Mặc d� chưa xả ly tham dục (vītarāga) nhưng Bồ-t�t vẫn kh�ng o�n hận khi ch�n tay bị chặt đứt; v� v� thế ng�i đ� tu tập vi�n m�n hai ba-la-mật-đa l� giới v� nhẫn.

Thế T�n, khi c�n l� Bồ-t�t, đ� nh�n thấy Như Lai Để-sa (Tathāgata Puṣya) l�c đ� đang ở b�n trong một hang n�i, tự th�n ch�y s�ng. Bồ-t�t chi�m ngưỡng Như Lai trong suốt bảy ng�y bảy đ�m đến độ qu�n mất l� m�nh đang đứng một ch�n. Ng�i đ� l�m một b�i kệ t�n th�n Như Lai: �Ồ, Thế T�n! D� ở tr�n trời, ở dưới đất, ở thế giới n�y, ở của Tỳ-sa-m�n (Vaiśravaṇa) (Đa văn thất), ở cung điện của Marus (Thệ cung), ở c�c thi�n xứ kh�c, ở cả c�c phương, c�c hướng, cũng kh�ng thể t�m ra một ẩn sĩ ngang bằng với ng�i; cho d� người ta c� đi khắp to�n bộ tr�i đất đ�ng đảo n�y với n�i với rừng, nếu muốn.� Theo truyền thuyết, như vậy l� Bồ-t�t đ� tu tập vi�n m�n ba-la-mật-đa tinh tấn v� ch�n kiếp đ� được vượt qua (pratyudāvartita).

V�o thời điểm nhập Kim cang định (vajrasamādhi), ngay trước khi chứng đắc Bồ-đề, th� Bồ-t�t đ� tu tập vi�n m�n hai ba-la-mật-đa l� định (dhyāna) v� tuệ (prj�ā).

S�u ba-la-mật-đa được gọi t�n như vậy l� v� ch�ng đ� đạt đến bờ b�n kia của to�n bộ c�c sự vi�n m�n (saṃpad) thuộc về mỗi một ba-la-mật-đa n�y.

(Hỏi) Kinh dạy rằng c� ba loại phước - nghiệp - sự (puṇyakriyāvastus) l� bố th�, giới hạnh v� tu tập; như vậy, l�m thế n�o ba loại n�y lại được gọi l� phước - nghiệp - sự?

Tụng đ�p:� �

施戒修三類　　各隨其所應

受福業事名　　差別如業道.

[Ba loại th� giới tu

T�y điều kiện tương ưng,

C� t�n l� phước - nghiệp - sự;

Kh�c nhau như nghiệp đạo.] �

Luận:� Ba loại bố th�, tr� giới v� tu tập, t�y theo thể t�nh của mỗi loại, c� khi đều l� phước (puṇya), nghiệp (kriyā) - tức h�nh động - v� sự� (vastu) - tức l� nơi h�nh động được thực hiện - c� khi chỉ l� phước, nghiệp hoặc sự; cũng giống như trường hợp của nghiệp đạo c� khi vừa l� nghiệp vừa l� nghiệp đạo, c� khi chỉ l� nghiệp đạo.

Trước ti�n h�y x�t đến loại phước - nghiệp - sự thuộc về bố th�: (1) Th�n nghiệp v� ngữ nghiệp đều l� phước, nghiệp v� sự: Ch�ng l� phước v� l� c� quả dị thục đ�ng ưa; ch�ng l� nghiệp (puṇyakriyā), v� thể của ch�ng vốn l� nghiệp; ch�ng l� sự, tức l� nơi h�nh động hoặc l� cảnh sở duy�n (vastu, adhiṣṭhāna) của loại tư bố th� c� khả năng dẫn khởi ch�ng; (2) tư (cetanā) bố th� chỉ l� phước (puṇya) v� nghiệp (puṇyakriyā, phước nghiệp); (3) c�c ph�p (thọ, v.v.) đi k�m theo th�n v� ngữ nghiệp chỉ l� phước.

Loại phước - nghiệp - sự thuộc về giới chỉ c� th�n nghiệp, ngữ nghiệp nhưng lại c� đủ cả phước, nghiệp v� sự.

Đối với loại phước - nghiệp - sự thuộc về tu tập, h�y x�t đến sự tu tập t�m từ (maitrī): (1) Sự tu tập n�y l� phước v� cũng l� sự v� đ� l� nơi thực hiện h�nh động phước đức (puṇyakriyāyāś ca vastu), tức l� loại tư tương ưng với t�m từ bởi v� trong thế gian th� loại tư n�y mang h�nh th�i của t�m từ; (2) loại tư n�y vừa l� phước vừa l� nghiệp; cũng giống như loại giới tạo th�nh luật nghi tĩnh lự (dhyānasaṃvara) được th�nh tựu bởi người tu tập t�m từ; (3) c�c ph�p kh�c (t�n, v.v.) đi k�m theo tu chỉ l� phước.

Hoặc nh�m từ phước nghiệp (puṇyakriyā) c�n c� nghĩa l� t�c phước (puṇyakāraṇa) hay phước gia h�nh (puṇyaprayoga); v� th�, giới cũng như tu đều l� sự của phước nghiệp, bởi v� việc thực hiện ch�ng cũng c� � nghĩa l� sự chuẩn bị cho phước đức (khởi phước gia h�nh).

C� thuyết kh�c cho rằng nếu n�i thật ch�nh x�c th� phước nghiệp ch�nh l� thiện tư; v� th�, giới cũng như tu đều l� sự, tức l� nền tảng để thực hiện loại tư n�y.

(Hỏi) Bố th� (dāna) c� nghĩa l� g� v� chi�u cảm loại quả g�?

Tụng đ�p:� �

由此捨名施　　謂為供為益

身語及能發　　此招大富果.

[Do xả n�n gọi l� th�,

V� để c�ng dường, để l�m lợi �ch.

Th�n ngữ nghiệp v� người ph�t nghiệp

Chi�u cảm quả đại ph�.]

Luận:� Hiển nhi�n bố th� c� nghĩa l� tất cả những g� được cho (xả, deya); tuy nhi�n ở đ�y bố th� c�n chỉ cho người cho. Người cho c� thể l� v� sợ, v� muốn được đ�p lại, v� tham (rāga), v.v.; v� thế ở đ�y kh�ng b�n đến c�c nguy�n nh�n kh�c nhau của bố th� m� t�c giả chỉ muốn tr�nh b�y một c�ch vắn tắt rằng bố th� ch�nh l� người bố th� v� người n�y muốn tỏ l�ng cung k�nh hay phụng sự (thuyết vi c�ng �ch ng�n).

(Hỏi) Như vậy th� ai bố th�?

(Đ�p) Ch�nh l� th�n ngữ nghiệp v� người ph�t khởi c�c nghiệp n�y. Một tập hợp (kalāpa) c�c t�m v� t�m sở (cittacaita) tạo th�nh nguồn gốc của một nghiệp thuộc về th�n hoặc ngữ: Ch�nh tập hợp n�y v� loại nghiệp n�y bố th�. Giống như một b�i tụng đ� n�i: �Khi một người v� t�m thiện (manas) m� bố th� những g� thuộc về m�nh th� người ta n�i rằng ch�nh c�c uẩn (skandhas) thiện đ� bố th�.

Loại phước - nghiệp - sự thuộc về bố th� (dānamaya) mang lại quả đại ph� qu�.

Khi n�i �phước - nghiệp - sự thuộc về (bao h�m, maya) bố th� (th� loại phước) tức h�m � bố th� l� thể của phước - nghiệp - sự (th� loại phước); cũng giống như n�i: �Nh� bằng cỏ� (tṛṇmayagṛha), �b�nh bằng l� (diệp loại kh�).

(Hỏi) V� lợi �ch g� m� phải bố th�?

Tụng đ�p:� �

為益自他俱　　不為二行施.

[V� lợi cho m�nh, cho người, cho cả hai,

V� kh�ng chỉ lợi cho cả hai m� bố th�.] �

Luận:� Bố th� cho một th�p miếu (chế-đa, caitya) th� kh�ng c� lợi cho người kh�c nhưng lại c� lợi cho người bố th� khi người n�y l� một th�nh giả (Ārya) chưa ly dục (avitarāga, avirakta, sarāga) hoặc một dị sinh ly dục hoặc chưa ly dục.

Bố th� của một th�nh giả ly dục cho người kh�c - ngoại trừ trường hợp sự bố th� n�y cảm quả ngay trong đời sống hiện tại - th� kh�ng c� lợi cho th�nh giả n�y bởi v� th�nh giả ly dục n�y đ� vượt qua giới địa (Kāmadhātu) nơi m� quả dị thục của sự bố th� n�y c� thể xảy ra trong đời sống kế tiếp. Sự bố th� n�y chỉ c� lợi cho người kh�c.

Bố th� của một th�nh giả chưa ly dục, của một dị sinh đ� ly dục hoặc chưa ly dục, cho người kh�c th� vừa lợi m�nh vừa lợi người.

Bố th� của một th�nh giả ly dục cho một th�p miếu - ngoại trừ trường hợp sự bố th� n�y cảm quả ngay trong đời sống hiện tại - th� kh�ng c� lợi cho bản th�n th�nh giả cũng như người kh�c. Sự bố th� n�y chỉ nhằm b�y tỏ sự cung k�nh v� biết ơn.

Trước đ�y c� n�i một c�ch tổng qu�t về sự bố th� chi�u cảm quả đại ph� qu�; nay sẽ tr�nh b�y nguy�n nh�n sự kh�c nhau của quả bố th�. �

由主財田異　　故施果差別.

[Do sự kh�c nhau về người bố th�, của bố th� v� điền

M� quả của bố th� kh�c nhau.]

�

Luận:� Sự bố th� kh�c nhau l� do ba loại nh�n: Người bố th�, của bố th� v� điền; v� v� sự bố th� kh�c nhau n�n quả cũng kh�c nhau.

(Hỏi) Người bố th� kh�c nhau như thế n�o?

Tụng đ�p:� �

主異由信等　　行敬重等施

得尊重廣愛　　應時難奪果.

[Th� chủ kh�c nhau l� do t�n, v.v.;

Nếu bố th� với sự cung k�nh, v.v.

Sẽ được t�n trọng, vui sướng thọ dụng,

Thọ dụng đ�ng l�c, kh� bị mất quả.] �

Luận:� Người bố th� (th� chủ, dānapati) l� người thật tốt khi người n�y c� l�ng tin, giới hạnh, sự hiểu biết (śruta), sự rộng lượng (tyāga), tr� tuệ (praj�ā), c� tiết độ (alpecchatā), v.v..

Khi th� chủ tốt th� sự bố th� cũng tốt; v� khi sự bố th� tốt th� quả của n� cũng tốt.

Một th� chủ như thế lu�n lu�n bố th� với sự k�nh trọng (satkṛtya), từ ch�nh b�n tay của m�nh (svahastena), đ�ng l�c cần thiết (kāle), v� kh�ng l�m tổn hại đến ai (parān anupahatya).

Một người nếu bố th� với sự k�nh trọng sẽ được người kh�c t�n trọng; nếu tự tay m�nh bố th� sẽ cảm thấy vui sướng khi thọ dụng sự ph� qu�; nếu bố th� đ�ng l�c cần thiết sẽ đắc được c�c thứ thọ dụng v�o l�c th�ch hợp chứ kh�ng phải v�o l�c kh�ng thể thọ dụng; nếu bố th� m� kh�ng l�m tổn hại người kh�c th� c�c thứ thọ dụng sẽ kh�ng bị tổn hoại, kh�ng bị cướp đoạt, kh�ng bị lửa ch�y, v.v..

Tr�n đ�y đ� n� về trường hợp tối ưu của người bố th� v� tại sao sự bố th� lại trở th�nh tối ưu nhờ hạng th� chủ n�y; tiếp theo l� phần n�i về vật được bố th�. �

財異由色等　　得妙色好名

眾愛柔軟身　　有隨時樂觸.

[Của bố th� kh�c nhau l� do sắc, v.v.;

V� sẽ c� được sắc đẹp, tiếng tốt,

Người kh�c y�u mến, th�n thể mềm mại,

Lạc x�c t�y thời.] �

Luận:� Của bố th� thuộc loại tối ưu khi n� c� đủ sắc, hương, vị, x�c.

(Hỏi) Với của bố th� như thế th� người bố th� sẽ đắc được g�?

(Đ�p) Người bố th� một vật c� đủ m�u sắc sẽ được xinh đẹp; bố th� một vật c� đủ m�i hương sẽ được tiếng tốt khắp nơi, cũng giống như sự lan tỏa của một m�i hương; bố th� một vật c� đủ c�c vị sẽ được vui vẻ, cũng giống như một vị ngọt; bố th� một vật c� đủ sự x�c chạm sẽ c� th�n h�nh mềm mại, giống như vật qu� gi� l� nữ nh�n của Lu�n vương (Cakravartin) v� tay ch�n chỉ c� c�c loại x�c khả �i, tức n�ng hay lạnh l� t�y theo m�a (ṛtusukhasparśāni cāsyāngāni).

(Hỏi) T�nh chất tối ưu của điền l� g�?

Tụng đ�p:�

田異由趣苦　　恩德有差別.

[Điền kh�c nhau l� do th�, khổ,

�n, đức c� kh�c nhau.] �

Luận:� Điền tối ưu l� do th�. Thế T�n đ� n�i: �Nếu bố th� b�ng sinh th� thọ quả lớn gấp trăm lần; nếu bố th� cho người phạm giới th� thọ quả lớn gấp ng�n lần.�

Điền tối ưu l� do khổ. Trong bảy loại phước - nghiệp - sự hữu y (aupadhika puṇyakriyāvastus) Thế T�n đ� kể đến sự bố th� cho người bệnh, cho người tr�ng nom người bệnh, bố th� v�o l�c gi� r�t, v.v.; v� ng�i c�n n�i: �Đối với người con trai hay con g�i của gia đ�nh c� bảy loại phước - nghiệp - sự hữu y n�y th� người ta kh�ng thể n�i được hạn lượng của c�c phước đức của họ.�

Điền tối ưu l� do �n huệ. Đ� l� sự bố th� cho cha, cho mẹ, cho thầy, v� những người c� ơn kh�c; trong kinh Bổn Sinh (Jātaka) kể về c�u chuyện của con gấu, con nai, v.v..

Điền tối ưu l� do đức. Đức Thế T�n n�i: �Bố th� cho người c� đức hạnh th� thọ quả lớn gấp một trăm ng�n lần��.

(Hỏi) Trong tất cả c�c sự bố th�, sự bố th� n�o lớn nhất?

Tụng đ�p:� �

脫於勝菩薩　　第八施最勝.

[Bố th� giữa c�c bậc giải tho�t, của Bồ-t�t,

Loại bố th� thứ t�m l� lớn nhất.] �

Luận:� Thế T�n n�i rằng sự bố th� của một người ly nhiễm (vitarāga, virakta) cho một người ly nhiễm kh�c ch�nh l� sự bố th� lớn nhất.

Hoặc đ� l� sự bố th� của một vị Bồ-t�t v� lợi lạc của tất cả ch�ng sinh; sự bố th� n�y mặc d� được thực hiện bởi một người chưa ly nhiễm đối với những người chưa ly nhiễm nhưng vẫn l� một sự bố th� tối thắng.

Ngo�i sự bố th� của Bồ-t�t ra, c�n c� sự bố th� thứ t�m trong t�m loại bố th� m� Thế T�n đ� dạy.

(Hỏi) T�m loại n�y l� g�?

(Đ�p) Đ� l� (1) bố th� t�y ch� (āsadya); (2) bố th� do sợ h�i (bố �y th�); (3) bố th� �v� người kh�c đ� bố th� cho m�nh� (adān me dānam iti dānam) (B�o �n th�); (4) bố th� �để người kh�c bố th� cho m�nh� (dāsyati, cầu b�o th�); (5) bố th� �v� cha m�nh v� �ng nội m�nh đ� bố th� (tập ti�n th�, dattapūrraṃ me pitṛnhiś ca pitāmahaiś ceti dānam); (6) bố th� để đắc được c�i thi�n (svargārtham, hy thi�n th�); (7) bố th� để c� tiếng (kīrtyartham, y�u danh th�); (8) bố th� để trang nghi�m t�m (cittālaṃkārārtham), để tư trợ t�m (cittaoariṣkārārtham), để trang bị cho Du-gi� (yogasaṃbhārārtham = yodanidānārtham), để đạt được mục đ�ch tối thượng (uttamārthasya prāptate) (tức để đắc quả A-la-h�n hay Niết-b�n).

(Hỏi) Bố th� t�y ch� c� nghĩa l� g�?

(Đ�p) C�c luận sư đời trước giải th�ch: Đ� l� sự bố th� ngay tức khắc cho những ai ở gần đang đến với m�nh.

Bố th� do sợ h�i l� sự bố th� của một người khi thấy rằng vật được bố th� sắp bị hư hoại; người ta nghĩ �tốt hơn l� n�n bố th� vật n�y�.

Kinh (Madhyama, 47, 3) n�i: �C� một quả b�o kh�ng thể đo lường được của sự bố th� cho một người đang hướng đến quả Dự lưu (Dự lưu hướng, srotāpannaphalapratipannaka); v� nếu bố th� cho một người đ� đắc quả Dự lưu th� quả b�o c�ng kh� đo lường hơn nữa.�

(Hỏi) Quả của sự bố th� cho những người kh�ng phải l� th�nh cũng kh�ng thể đo lường như vậy sao?

Tụng đ�p:� �

父母病法師　　最後生菩薩

設非證聖者　　施果亦無量.

[Cha, mẹ, người bệnh, ph�p sư,

Bồ-t�t ở lần sinh cuối c�ng,

Mặc d� chưa chứng th�nh quả

Nhưng quả bố th� vẫn kh�ng đo lường được.] �

Luận:� Năm hạng người tr�n mặc d� chỉ l� dị sinh nhưng nếu cung phụng họ th� vẫn c� quả b�o v� lượng.

Khi n�i �Bồ-t�t ở lần sinh cuối c�ng� (antyajanman) l� h�m � �Bồ-t�t trong đời sống cuối c�ng� (caramabhavika).

(Hỏi) Ph�p sư (dharmabhāṇaka) thuộc về hạng người n�o? V� được kể v�o loại điền n�o?

(Đ�p) Thuộc về �n điền; bởi v� đ�y l� người bố th� tuệ nh�n (praj�ācakṣus) cho rất nhiều người bị v� minh che �m, l� người khai thị (prakāśayitar) cho người kh�c điều g� l� tốt (sama = dharma) v� điều g� l� xấu (viṣama = adharma), l� người g�y dựng ph�p th�n v� lậu. N�i t�m lại, đ�y l� người thực hiện tất cả việc l�m của một vị phật; v� v� thế l� một người bạn lớn về mặt tinh thần (đại thiện hữu, mahākalyāṇamitra).

Muốn đ�nh gi� sự nặng nhẹ của c�c nghiệp ch�ng ta cần phải b�n đến s�u nguy�n nh�n: �

後起田根本　　加行思意樂

由此下上故　　業成下上品.

[Hậu khởi, điền, căn bổn

Gia h�nh, tư, � lạc;

Do ch�ng nhỏ hay lớn,

M� nghiệp th�nh nhỏ, lớn.] �

Luận:� Hậu khởi c� nghĩa l� sau khi đ� tạo nghiệp th� cứ theo đ� m� l�m.

Điền l� những g� ta l�m cho tổn hại hoặc lợi �ch.

Căn bổn (adhiṣṭhāna) l� nghiệp đạo căn bổn.

Gia h�nh l� th�n nghiệp v� ngữ nghiệp trước đ�.

Tư (cetanā) l� c�i m� nhờ n� nghiệp đạo mới được th�nh tựu (niṣṭhā).

� lạc (āśaya) l� c�c � định như: �Ta n�n l�m cho họ điều n�y hoặc điều kia; ta sẽ l�m điều n�y hoặc điều kia�.

C� khi nghiệp thuộc loại nặng chỉ v� hậu khởi (pṛṣṭhaparigrahād eva), tức l� khi nghiệp n�y tạo cho quả dị thục t�nh chất �nhất định sẽ xảy ra� (vipākanaiyamyāvasthānāt). C� khi nghiệp thuộc loại nặng chỉ v� điền, như tội giết cha th� nặng hơn tội giết hại. C� khi c� điền như nhau nhưng một căn bổn n�o đ� (adhiṣṭhāna) l�m cho nghiệp n�y nặng trong khi một căn bổn kh�c lại l�m cho nghiệp n�y nhẹ; chẳng hạn như giết cha v� mẹ l� một tội nặng, nhưng nếu so s�nh với tội n�y th� tội trộm cắp của cha mẹ, n�i dối với cha mẹ, v.v. lại trở th�nh kh�ng nặng. Về c�c trường hợp nghiệp nặng của gia h�nh, v.v., cũng được giải th�ch như vậy.

Khi tất cả c�c nh�n đều lớn th� nghiệp trở th�nh rất nặng; v� khi c�c nh�n đều nhỏ th� nghiệp trở th�nh rất nhẹ. Trừ hai loại nặng v� nhẹ n�y ra, c�c nghiệp trung gian đều kh�ng qu� nặng v� kh�ng qu� nhẹ.

(Hỏi) Kinh n�i nghiệp c� hai loại l� tạo t�c nghiệp v� tăng trưởng nghiệp; như vậy do nguy�n nh�n n�o nghiệp được gọi l� tăng trưởng?

Do năm loại nh�n: �

由審思圓滿　　無惡作對治

有伴異熟故　　此業名增長

[Do thẩm tư, vi�n m�n,

Kh�ng ố t�c đối trị,

C� bạn v� dị thục

M� nghiệp được gọi l� tăng trưởng.]

Luận:� Do thẩm tư l� khi một nghiệp được tạo t�c th� kh�ng phải trước đ� ho�n to�n kh�ng c� tư, v� cũng kh�ng phải tới l�c cuối c�ng tư mới tạo t�c.

Do vi�n m�n c� nghĩa l� tất cả ch�ng sinh v� tạo một �c hạnh hoặc ba �c hạnh m� bị đọa �c th�; v� tạo một nghiệp đạo hoặc mười nghiệp đạo m� bị đọa �c th�. Nếu tạo t�c đủ c�c số lượng như thế tức phải đọa v�o �c th�; nếu chưa đủ th� chỉ gọi l� tạo t�c chứ kh�ng phải tăng trưởng; nếu đ� đủ th� cũng được gọi l� tăng trưởng.

Do kh�ng c� ố t�c v� đối trị tức kh�ng c� truy hối v� kh�ng đối trị �c nghiệp.

Do c� bạn l� khi một nghiệp vốn đ� bất thiện lại c� th�m một ph�p bất thiện đi k�m theo (akuśalam akuśalaparivāraṃ ca), như sự vui mừng sau khi đ� tạo �c nghiệp.

Do dị thục l� khi một nghiệp nhất định cho quả dị thục (vipākadāne niyatam).

Đối với thiện nghiệp cũng như vậy.

C�c nghiệp kh�ng c� t�nh chất tr�n chỉ l� loại được tạo t�c chứ kh�ng phải loại tăng trưởng.

(Hỏi) Ở phần trước c� n�i sự bố th� của một người chưa ly dục đối với th�p miếu (caitya) chỉ c� lợi cho ch�nh bản th�n người n�y. Tuy nhi�n, nếu kh�ng c� ai thọ hưởng vật bố th� n�y th� l�m sao c� được phước đức?

Tụng đ�p:� �

制多捨類福　　如慈等無受.

[Bố th� chế đa l� loại phước do xả,

Giống như tu từ, v.v., kh�ng c� người thọ dụng.]

Luận:� Phước đức của sự bố th� c� hai loại: (1) Phước đức do xả (tyāgānvaya) l� loại phước đức c� được từ h�nh động xả bỏ; (2) phước đức do thọ (paribhogāvaya) l� loại phước đức c� được từ việc người nhận bố th� thọ dụng vật bố th�.

Phước đức của việc bố th� th�p miếu l� loại phước đức do xả.

(Hỏi) Nếu kh�ng c� người nhận, l�m thế n�o sự bố th� n�y c� thể sinh khởi phước đức?

(Đ�p) Với vấn nạn tr�n, ch�ng t�i sẽ trả lời bằng c�ch hỏi lại rằng tại sao sự bố th� c� thể sinh khởi phước đức khi c� người nhận, v� tại sao sự bố th� kh�ng thể sinh khởi phước đức khi kh�ng c� người nhận.

(Giải th�ch) Bởi v� trong trường hợp sau kh�ng c� người n�o được thỏa m�n, được lợi �ch từ sự bố th� n�y (kasya cid anugrahābhāvāt).

(Hỏi) Nếu sự thỏa m�n của người nhận l� điều kiện sinh khởi phước đức th� sự tu tập c�c t�m v� lượng (t�m từ, v.v.) v� sự tu tập ch�nh kiến (samyagdṛṣṭibhāvanā) kh�ng c� phước đức sao.

V� thế biết rằng sự bố th� th�p miếu vẫn c� phước đức.

Trong sự tu tập t�m từ, mặc d� kh�ng c� người nhận, kh�ng c� người được thỏa m�n nhưng đối với người tu tập t�m n�y th� phước đức vẫn sinh khởi nhờ v�o sức mạnh của ch�nh loại t�m n�y. Như vậy, mặc d� một bậc hữu đức đ� qua đời (abhyatīta) nhưng sự hiến c�ng cho th�p miếu tự n� vẫn c� phước đức nhờ v�o sự th�nh t�m của người c�ng dường (svacittād eva puṇyam).

(Hỏi) C� thể n�i rằng c�c sắc nghiệp thuộc về sự c�ng dường v� k�nh lễ (dānamānakriyā) l� kh�ng cần thiết kh�ng?

(Đ�p) Kh�ng thể như vậy được. Bởi v� sự th�nh t�m ph�t khởi c�c nghiệp n�y cường thắng hơn sự th�nh t�m của người chỉ trang nghi�m v� bố th� về mặt tinh th�n. Cũng giống như khi một người c� � định giết chết kẻ th� của m�nh v� mặc d� kẻ th� đ� bị giết chết nhưng người n�y vẫn tiếp tục tạo t�c c�c nghiệp th�n, ngữ do � định tr�n dẫn khởi khi nghĩ rằng: �Đ�y l� kẻ th� của ta� - tức nghĩ rằng: �Kẻ th� n�y vẫn chưa chết� - v� điều n�y vẫn mang lại nhiều điều kh�ng phải phước đức (phi phước) chứ kh�ng phải chỉ do khởi t�m. Như vậy, mặc d� bậc Đại sư kh�ng c�n tồn tại nhưng phải khởi th�n ngữ nghiệp k�nh lễ c�ng dường th� mới c� được nhiều phước đức, chứ kh�ng phải chỉ khởi t�m l� đủ.

(Hỏi) Gieo hạt giống của nghiệp bố th� v�o ruộng tốt (thiện điền) th� sẽ thu hoạch được loại quả đ�ng ưa; như vậy, nếu gieo v�o một ruộng xấu (�c điền) th� sẽ c� quả kh�ng đ�ng ưa kh�ng?

Tụng đ�p:� �

惡田有愛果　　種果無倒故.

[�c điền vẫn c� quả đ�ng ưa

V� kh�ng c� sự tr�i ngược giữa giống v� quả.] �

Luận:� Nay thấy tr�n thế gian, hạt giống v� quả ở ruộng kh�ng hề tr�i ngược nhau. Từ hạt giống nho (mạt-độ-ca, mṛdvīkā) sinh ra quả nho c� vị ngọt; từ hạt giống c�y Nimba (nhẫm-b�) sinh ra quả c� vị đắng; chứ kh�ng phải do ảnh hưởng của đất ruộng m� giống v� quả kh�c nhau. Như vậy, người bố th� d� gặp �c điền nhưng v� ph�t t�m l�m lợi �ch cho người m� gieo giống bố th� th� vẫn hoạch đắc loại quả đ�ng ưa chứ kh�ng phải loại kh�ng đ�ng ưa. Tuy nhi�n, cũng do những khuyết điểm của đất ruộng m� c� khi thu hoạch �t quả (như trường hợp bố th� ph�m nh�n, v.v.) hoặc c� khi ho�n to�n kh�ng thu hoạch quả (như trường hợp bố th� hời hợt cho ngoại đạo, v.v.).

Tr�n đ�y đ� n�i về loại phước - nghiệp - sự thuộc về bố th�; tiếp theo l� phần giải th�ch về loại phước - nghiệp - sự thuộc về giới. �

離犯戒及遮　　名戒各有二

非犯戒因壞　　依治滅淨等.

[Xa l�a phạm giới v� gi� tội

Gọi l� giới; giới c� hai loại.

Kh�ng bị hủy hoại v� phạm giới v� c�c nh�n,

Dựa v�o c�c ph�p đối trị v� tịch diệt.] �

Luận:� C�c sắc ph�p bất thiện được gọi l� phạm giới; trong đ� những tội tự nhi�n (t�nh tội) ch�nh l� những tội m� nếu phạm phải th� gọi l� phạm giới. C�c tội thuộc loại �kh�ng v�ng lời� (gi� tội) như ăn kh�ng đ�ng l�c (phi thời thực), v.v., tuy kh�ng phải thuộc loại t�nh tội nhưng v� chư phật khi đặt ra l� c� � hỗ trợ ch�nh ph�p v� ch�ng sinh cho n�n nếu phạm phải th� vẫn gọi l� phạm giới.

Xa l�a cả t�nh tội v� gi� tội th� gọi l� giới. Giới c� hai loại l� biểu v� v� biểu v� đều c� tự t�nh l� th�n ngữ nghiệp; phần n�y đ� được tr�nh b�y sơ lược ở trước.

Nếu c� đủ bốn đức th� gọi l� thanh tịnh; nếu tr�i lại th� gọi l� bất tịnh.

Bốn đức l� (1) kh�ng bị hủy hoại v� phạm giới - ở đ�y khi n�i �phạm giới� l� chỉ cho c�c sắc ph�p bất thiện ở tr�n; (2) kh�ng bị hủy hoại v� nh�n của sự phạm giới - ở đ�y khi n�i �nh�n� l� chỉ cho c�c phiền n�o tham, v.v., v� c�c t�y phiền n�o (upakleśas); (3) dựa v�o c�c ph�p đối trị, như tứ niệm trụ (smṛtyupasthānas) bởi v� c�c ph�p n�y c� khả năng đối trị sự phạm giới v� c�c nh�n; (4) nương v�o ph�p tịch diệt chứ kh�ng phải c�c đời sống ở c�i thi�n (thắng sinh), tức l� chỉ nương v�o Niết-b�n, hướng đến Niết-b�n.

C� thuyết cho rằng c� năm nh�n l�m cho giới được thanh tịnh: (1) Sự thanh tịnh của nghiệp đạo căn bổn (maulakarmapatha) [tức xa l�a c�c �c đạo]; (2) sự thanh tịnh của c�c ph�p đi k�m theo (quyến thuộc, sāmantaka) nghiệp đạo căn bổn [tức xa l�a gia h�nh v� c�c phương tiện giết hại, v.v.]; (3) kh�ng bị c�c loại tầm l�m nhiễu loạn (vitarkānupaghāta); (4) sự gi�m s�t nhờ v�o niệm (smṛtyanuparigṛhītatva) [tức c�c niệm về phật, ph�p, tăng c� khả năng l�m xa l�a c�c nghiệp v� k�]; (5) sự chuyển hướng Niết-b�n (nirvāṇapariṇāmitatva).

C� thuyết n�i rằng giới c� bốn loại: (1) Bố �y giới, tức loại giới được thọ tr� v� sợ kh�ng c� đủ c�c thứ cần thiết cho cuộc sống (bất hoạt �y), v� sợ mang tiếng xấu (�c danh �y), v� sợ bị trừng phạt (trị phạt �y), v� sợ c�c �c th� (�c th� �y); (2) hy vọng giới (āśaṃsāśīla), tức loại giới được thọ tr� v� tham muốn c�c đời sống đ�ng ưa, c�c vật thọ dụng, tiếng khen; (3) thuận gi�c chi giới, tức loại giới được người c� ch�nh kiến (samyagdṛṣṭi) thọ tr� để được giải tho�t; (4) thanh tịnh giới (pariśuddha), tức l� loại giới v� xa l�a c�c nhiễm � (nirmala) n�n kh�ng c�n c�c lậu hoặc (anāsrava, v� lậu).

Tr�n đ�y đ� n�i về giới; tiếp theo l� n�i về tu.

等引善名修　　極能熏心故.

[Thiện đẳng dẫn gọi l� tu

V� c� khả năng hu�n tập t�m.]

Luận:� (Hỏi) Khi n�i thiền định (đẳng dẫn, samāhita) l� để chỉ cho c�i g�?

(Đ�p) Đ� l� c�c ph�p c� tự t�nh l� định (samādhi, tam-ma-địa), l� c�c ph�p c�ng hiện hữu với c�c ph�p c� tự t�nh l� định.

(Hỏi) Tại sao c�c ph�p n�y c� t�n l� tu (bhāvanā)?

(Đ�p) V� ch�ng hu�n tập t�m. Thiện ph�p thuộc về định ảnh hưởng rất mạnh đến t�m bởi v� ch�nh t�m th�u nạp c�c phẩm t�nh của loại thiện n�y; cũng giống như c�c hạt m� chịu ảnh hưởng của c�c b�ng hoa khi hấp thụ m�i hương của hoa (puṣpagandhamayīkaraṇāt).

(Hỏi) Ở tr�n c� n�i quả của sự bố th� bao gồm c�c sự thọ dụng lớn (mahābhoga); như vậy đối với giới v� tu sẽ c� những loại quả n�o được chi�u cảm?

Tụng đ�p:�

戒修勝如次　　感生天解脫.

[Về căn bản giới v� tu, theo thứ tự n�y

Chi�u cảm quả sinh thi�n v� giải tho�t.]

Luận:� Nếu x�t tự nền tảng (thắng) th� giới c� quả l� sự sinh v�o c�i thi�n v� tu c� quả l� sự giải tho�t. Bố th� l� c� quả l� c�i thi�n nhưng giới mới l� nguy�n nh�n căn bản của sự sinh thi�n n�y. Sự giải tho�t hay Niết-b�n c� nh�n của n� l� sự tu tập; sự tu tập n�y, tr�n con đường đoạn trừ phiền n�o (đoạn đạo, prahāṇamārga), c� khả năng sinh khởi tức khắc sự xả ly c�c phiền n�o; tuy nhi�n giới cũng c� g�p phần v�o việc n�y bởi v� giới cũng c� nghĩa l� sự tịch tĩnh (śamatha) v� sự nh�n thấy (vipaśyanā).

Kinh n�i rằng c� bốn hạng người c� khả năng đắc được phước đức Phạm thi�n (Phạm phước) l� (1) những người c�ng dường Như Lai t�nh (Như Lai đ�-đồ), x�y dựng th�p miếu; (2) những người c�ng dường ch�ng tăng bốn phương, kiến lập tự viện, bố th� vườn, y phục, đồ ăn, dụng cụ nằm ngồi, thuốc men; (3) những người c� khả năng h�a hợp ch�ng tăng bị ly gi�n; (4) tu tập t�m từ v.v. đối với tất cả ch�ng sinh.

(Hỏi) Loại Phạm phước n�y c� hạn lượng như thế n�o?

Tụng đ�p:� �

感劫生天等　　為一梵福量.

[Chi�u cảm quả sinh thi�n trong một kiếp, v.v.;

Đ� l� hạn lượng của một Phạm phước.] �

Luận:� C�c luận sư đời trước n�i rằng nhờ v�o loại phước n�y m� c� thể chi�u cảm đời sống ở c�i thi�n trong một kiếp để thọ dụng phước lạc; v� do quả được chi�u cảm n�y m� thọ hưởng phước lạc ngang với thọ lượng một kiếp của Phạm phụ thi�n.

C�c bộ ph�i kh�c c� b�i kệ rằng: �Người tin v�o ch�nh kiến m� tu tập mười thắng hạnh th� sinh khởi được Phạm phước v� chi�u cảm lạc quả của c�i thi�n trong một kiếp�.

Tỳ-b�-sa n�i: �Phạm phước c� hạn lượng ngang với loại phước đức đ� được n�i đến trong phần ph�n biệt c�c nghiệp chi�u cảm diệu tướng ở tr�n�. Chữ �đẳng� trong tụng văn nhằm để chỉ cho c�c chủ thuyết kh�c.

Tr�n đ�y đ� n�i về t�i th�; tiếp theo l� ph�p th�:

法施謂如實　　無染辯經等

[Ph�p th� l� biện giải đ�ng kinh điển, v.v.

Với một t�m kh�ng bị nhiễm �.]

Luận:� Nếu c� khả năng biện giải đ�ng đắn kinh điển với t�m kh�ng bị nhiễm � khiến cho tất cả ch�ng sinh khi nghe được đều c� thể hiểu r� th� gọi l� ph�p th�. V� thế, nếu biện giải một c�ch sai lạc hoặc với một t�m nhiễm � mong cầu lợi lạc (lābha), sự t�n k�nh (satkāra), danh tiếng (kīrti) tức đ� hủy hoại phước đức to lớn đến với m�nh.

Tr�n đ�y đ� giải th�ch ri�ng về ba loại thiện ph�p dựa v�o sự ph�n t�ch ba phước - nghiệp - sự; ngo�i ra thiện ph�p c�n được chia l�m ba loại: �

順福順解脫　　順決擇分三

感愛果涅槃　　聖道善如次.

[Ba loại thuận phước, thuận giải tho�t, v� thuận quyết trạch,

L� c�c thiện ph�p c� thể chi�u cảm �i quả, Niết-b�n,

Th�nh đạo theo thứ tự n�i tr�n.] �

Luận:� Thuận phước phần (puṇyabhāgīya) l� loại thiện ph�p c� khả năng chi�u cảm quả dị thục đ�ng ưa.�

Thuận giải tho�t phần (mokṣabhāgīya) l� loại thiện ph�p, sau khi sinh khởi, đ� trở th�nh ph�p nhập diệt (parinirvāṇa). Bất kỳ người n�o, khi nghe giảng về những khuyết điểm của lu�n hồi (saṃsāra), về v� ng�, về c�c phẩm t�nh của Niết-b�n, m� l�ng tr�n người dựng đứng v� chảy nước mắt th� n�n biết rằng người n�y đ� th�nh tựu thiện căn thuận giải tho�t phần; cũng giống như khi tr�ng thấy mầm mộng sinh trưởng v�o l�c c� mưa tức biết rằng đ� c� gieo hạt trong c�c lỗ đất (khalabila) ở đ�.

Thuận quyết trạch phần (nirvedhabhāgīya) l� bốn ph�p no�n (uṣmagatas), v.v.; phần n�y sau n�y sẽ được tr�nh b�y chi tiết hơn.

(Hỏi) Người đời c� n�i đến sự viết chữ (thư), sự vẽ hoặc đi�u khắc (ấn), sự t�nh to�n (to�n), sự l�m văn (văn), sự đếm (sổ); như vậy tự thể của c�c loại n�y l� g�? �

諸如理所起　　三業并能發

如次為書印　　算文數自體.

[Tất cả đều được sinh khởi đ�ng ph�p

Bởi ba nghiệp v� �năng ph�t�.

Tuần tự l�m tự thể của thư ph�p, ấn ph�p,�

To�n ph�p, văn ph�p v� sổ ph�p.]

Luận:� N�i �khởi đ�ng ph�p� c� nghĩa l� do ch�nh gia h�nh m� sinh khởi; �ba nghiệp� l� th�n, ngữ v� �; �năng ph�t� l� khả năng ph�t khởi ba loại nghiệp n�y. C�c ph�p tr�n, t�y theo từng điều kiện ri�ng, ch�nh l� c�c ph�p thọ, tưởng, v.v..

Trong số năm ph�p n�y, thư ph�p v� ấn ph�p lấy th�n nghiệp v� năm uẩn c� khả năng ph�t khởi th�n nghiệp l�m tự thể.

To�n ph�p v� văn ph�p lấy ngữ nghiệp v� năm uẩn c� khả năng ph�t khởi ngữ nghiệp l�m tự thể.

Sổ ph�p lấy � nghiệp v� bốn uẩn c� khả năng ph�t khởi � nghiệp l�m tự thể bởi v� chỉ c� � tư mới c� khả năng t�nh đếm.

Sau đ�y l� phần tr�nh b�y sơ lược về c�c t�n gọi kh�c nhau của c�c ph�p: �

善無漏名妙　　染有罪覆劣

善有為應習　　解脫名無上.

[Ph�p thiện v� lậu gọi l� diệu;

Ph�p nhiễm � gọi l� hữu tội,

Hữu ph� hoặc liệt;

Ph�p thiện hữu vi gọi l� ưng tập;

Ph�p giải tho�t gọi l� v� thượng.]

Luận:� C�c thiện ph�p v� lậu được gọi l� diệu; c�c ph�p nhiễm � c�n c� t�n l� �c� tội�, �ngăn che� (hữu ph�), �yếu liệt�. Căn cứ v�o hai loại diệu ph�p v� liệt ph�p th� c� thể biết được c�c ph�p thuộc loại trung b�nh v� thế tụng văn kh�ng n�i đến.

C�c thiện ph�p hữu vi c�n gọi l� �n�n tu� (ưng tập); tr�i với c�c ph�p n�y th� gọi l� �kh�ng n�n tu�.

(Hỏi) Tại sao c�c ph�p v� vi kh�ng được gọi l� �n�n tu�?

(Đ�p) V� c�c ph�p n�y kh�ng thể được tu tập thường xuy�n để tăng trưởng; hơn nữa sự tu tập sẽ tạo ra quả trong l�c ph�p v� vi kh�ng c� quả.

�

�

� �� H�́t Chương 4b ����

��̀U TRANG | C1 | C2a | C2b | C3a | C3b | C4a | C4b | C5 | C6 | C7 | C8 | C9

�

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]