�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

TH�CH LUẬN PHẬT MẪU B�T NH� BA LA MẬT ĐA VI�N TẬP YẾU NGHĨA

T�c giả: Bồ t�t Tam Bảo T�n. Bồ t�t Đại Vực Long tạo bản luận

H�n dịch: Đời Triệu Tống, Đại sư Thi Hộ

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o-

QUYỂN 3

+ N�i 4 thứ thanh tịnh, l�:

1. Tự t�nh thanh tịnh.

2. L�a cấu thanh tịnh.

3. Đối tượng duy�n thanh tịnh.

4. B�nh đẳng thanh tịnh.

1. Tự t�nh thanh tịnh: Tức l� tr� kh�ng hai kh�ng sai biệt. H�nh tướng như thế n�o? Tự t�nh: Nghĩa l� bản t�nh kh�ng hư giả, tức t�nh của ch�n ng�. Ở trong tự t�nh c� tướng như thế. Như ngọc b�u ma ni, �nh hiện h�a hợp. Như Đức Phật đ� n�i: Tất cả ch�ng sinh tức Như Lai tạng. Hết thảy ph�p kia c�ng với Thiện Thệ l� như nhau, kh�ng c� tự t�nh. N�u b�y như thế tức l� tự t�nh thanh tịnh.

2. L�a cấu thanh tịnh. L�a cấu: L� l�a c�c thứ cấu nhiễm. Nghĩa của thanh tịnh như trước đ� giải th�ch. H�nh tướng như thế n�o? Nghĩa l� chốn h�nh nhằm đối trị c�c hữu, sức qu�n x�t theo đời, tương ưng với tr� kh�ng hai. Ở đ�y, chỗ tạo t�c xong l� sự nơi � lạc tăng thượng của Đức Thế T�n hiện c�, tức ph�p giới, ch�n như, thật tế ấy. N�u b�y như vậy tức l� l�a cầu thanh tịnh.

3. Đối tượng duy�n thanh tịnh. Đối tượng duy�n: Tức l� nghĩa v.v� của B�t-nh� Ba-la-mật-đa hiện c� khắp hết thảy nơi t�c dụng của tất cả cảnh giới được duy�n. Lại, t�nh đ� đạt được hoặc t�nh do tạo th�nh ấy, cũng l� đối tượng duy�n. Ở trong đối tượng duy�n đ� m� được thanh tịnh. Nghĩa của thanh tịnh như đ� giải th�ch ở trước. Được n�u b�y như thế, tức l� đối tượng duy�n thanh tịnh.

4. B�nh đẳng thanh tịnh. Nghĩa bằng nhau, kh�ng sai kh�c, tức l� b�nh đẳng. T�nh b�nh đẳng của �nh s�ng đại ph�p thuộc ph�p giới thanh tịnh vi diệu kia, n�n gọi l� b�nh đẳng. Ở trong chốn b�nh đẳng ấy m� đạt được thanh tịnh. Nghĩa của thanh tịnh như trước đ� giải th�ch. N�i r� như vậy tức l� b�nh đẳng thanh tịnh.

Như thế l� đ� n�i tổng qu�t về bốn thứ thanh tịnh, tức tự t�nh vi�n th�nh. Vậy n�n n�i c�c h�nh tướng đ� c� của B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, n�n nghĩa như thế, về sự h�a hợp tạo t�c như thế v.v� rồi, l�a ph�p hư giả. Do đấy Tụng n�i: B�t-nh� Ba-la-mật. Đ�y l� thế n�o? Nghĩa l�, c�c thứ lời, nghĩa đ� được thuyết giảng của B�t-nh� Ba-la-mật-đa hiện c�. Tự t�nh tức l� Đức Phật, Thế T�n, tất cả như thế n�n biết đều dựa nơi ba thứ tướng để n�i, kh�ng phải l� l�a tự t�nh như y tha v.v� m� c� ri�ng nghĩa được tạo th�nh. Ở đ�y, chỗ n�u b�y, h�nh tướng như thế n�o? Nghĩa l�, như n�i về huyễn dụ c�ng thấy bi�n rồi, tức l� n�i về t�nh của y tha khởi kia, nhưng kh�ng dị biệt. Nếu n�i về t�nh của y tha khởi, tức l� huyễn dụ c�ng thấy bi�n. V� sao? V� ph�p kh�ng lại c�. Như vậy nơi xứ kh�c cũng thế, n�n biết.

Lại nữa, ở đ�y nếu n�i về h�nh tướng hiện c� của m�n Chỉ, tức l� n�i về t�nh của biến kế ấy, nhưng kh�ng dị biệt. Nếu n�i về t�nh của biến kế, tức l� đ� n�i về m�n Chỉ. V� sao? V� ph�p ấy l� kh�ng. Ở trong t�nh của vi�n th�nh thật, l�m sao c� m�n được n�u b�y đ�? Do trong ph�p kia kh�ng c� t�nh. Như thế, t�y theo phần vị đ� sinh, tức phần vị đ� được n�i như vậy, nhưng cũng kh�ng thật. Thế n�n Tụng n�u:

Mười ph�n biệt t�n loạn

Đối trị như tiếp, n�i

Ba thứ ấy biết rồi

N�i hoặc tức hoặc l�a.

+ Tụng n�i: Mười ph�n biệt t�n loạn, Đối trị như tiếp, n�i: Nghĩa l�, mười thứ ph�n biệt t�n loạn hiện c�, nay ở đ�y theo thứ lớp n�i về việc đối trị ch�ng, tức đối trị về m�u thuẫn c�ng chủ thể đối trị, đối tượng được đối trị.

+ N�i l� ba thứ: Nghĩa l� t�nh của biến kế, y tha, vi�n th�nh thật. Ba thứ như vậy, theo như thứ lớp nhận biết rồi, nghĩa l� nhận biết r� về những thứ đ� n�i.

+ N�i hoặc tức hoặc l�a: Nghĩa l� trong gi�o ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, c� tức c� l�a. Ở đ�y, � chung l� nếu nhận biết r� như thế rồi, th� c�c sự tướng hiện c� của biến kế, y tha kia, hoặc tức hoặc l�a. Mỗi mỗi tướng ấy, như chỗ đ� n�i, được hiển b�y, khai thị.

Hỏi: Ở đ�y v� sao n�i biến kế v.v� hoặc tức hoặc l�a? Do vậy Tụng n�u:

Như trước n�i vi�n th�nh

Y tha c�ng biến kế

Ph�n biệt sắc, v� tướng

Dứt trừ t�n loạn kia.

+ N�i: Như trước n�i vi�n th�nh v.v� Như: L� chỉ cho ph�p. Nghĩa l�, trong gi�o ph�p của B�t Thi�n Tụng B�t-nh� như thế, đầu ti�n l� ng�n ngữ. Như kinh ấy n�i: Nầy Tu-bồ-đề! T�y theo chỗ ưa th�ch của T�n giả, n�n thuyết giảng về B�t-nh� Ba-la-mật-đa của c�c Đại Bồ-t�t, phải n�n ph�t khởi như c�c Bồ-t�t Ma-ha-t�t xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa. N�i như thế tức l� ng�n ngữ đầu ti�n. Ng�n ngữ ấy l� dựa nơi ba t�nh vi�n th�nh, y tha, biến kế m� n�i. Như đ� n�i về tướng, tức l� t�nh vi�n th�nh c�ng tự sắc tướng chẳng phải kh�ng. Nếu ở trong tự sắc tướng như thế, khởi ph�n biệt t�n loạn về v� tướng nơi sắc, Đức Thế T�n đối với điều ấy thảy đều dứt trừ.

Hỏi: Lại như nghĩa ấy, l�m thế n�o để nhận biết r�?

Đ�p: Như trong ng�n ngữ hiện c� ấy, nay ở đ�y sẽ lược n�u b�y về nghĩa. Như kinh ấy n�i: Như c�c Đại Bồ-t�t xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa v.v� Xuất: Tức nghĩa xuất ly, lại l� nghĩa xuất sinh, hoặc l� nghĩa đạt được đạo v� thượng. N�i t�m lại, hoặc l� cảnh giới của v� số nghĩa. Ở đ�y, n�i như thế, l� do từ đấy xuất sinh tất cả nghĩa. Trong đ� lại c� thể sinh ra c�c sự như xưng t�n v.v� Nghĩa l� c�c thứ xưng t�n hiện c� của Phật, Bồ-t�t. Tướng xưng t�n đ�, như trước đ� n�i.

Lại, như kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! T�n giả theo chỗ ưa th�ch thuyết giảng về B�t-nh� Ba-la-mật-đa của c�c Đại Bồ-t�t, phải n�n ph�t khởi sự việc của c�c cảnh giới.

+ Gọi l� ưa th�ch thuyết giảng: Nghĩa l� tuệ vui th�ch n�u giảng c�ng đạt được �nh s�ng của sự vui th�ch giảng n�i ấy n�n gọi l� ưa th�ch giảng n�u. Ở đ�y, một đoạn văn kinh như thế v.v�, tức đ� n�i về sự tướng nơi t�nh của y tha khởi. Hoặc như kinh ấy, to�n đoạn văn kinh, từ Tu-bồ-đề, cho đến: Xuất sinh v.v�, trong đ�, nếu c� n�i về nghĩa thật kia, tức l� dựa nơi t�nh của biến kế m� n�i. Lại, như kinh viết: Như c�c Đại Bồ-t�t xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa v.v�: Một đoạn văn kinh nầy tức đ� n�i về sự tướng nơi t�nh của vi�n th�nh thật. � chung ở đ�y l� do nh�n ấy, n�n dựa v�o ba thứ nghĩa để tuy�n thuyết về B�t-nh� Ba-la-mật-đa. Thế n�n, điều giảng n�i c� tức c� l�a. Lại như Tụng n�u:

Kia Phật cũng Bồ-đề

Kh�ng thấy người thuyết giảng

Đến sau c�ng, đ�y biết

Dứt trừ t�nh biến kế.

+ N�i: Kia, tức l� nh�n kia. Đ�y l� thế n�o? Nghĩa l� c�c kẻ ngu tối, ở trong gi�o ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, chấp trước về c�u nghĩa cho l� thật, chủ thể nhận biết, đối tượng được nhận biết dấy khởi c�c biến kế, n�n ở đ�y cần dứt trừ.

Hỏi: Ph�p n�o c� thể dứt trừ?

Đ�p: Ph�p Chỉ, n�n biết.

Hỏi: Người n�o l� người thuyết giảng? Tụng tự đ�p, n�i:

Kia Phật cũng Bồ-đề

Kh�ng thấy người thuyết giảng.

Ở đ�y l� thế n�o? Tức như chỗ n�n an lập c�u nghĩa, người c� thể nhận biết r�, tức l� Đức Phật.

+ Bồ-đề: L� tr� l�a hai chướng phiền n�o v� sở tri. V�n v�n l� tức c�ng gồm th�u cả Bồ-t�t, Thanh-văn.

+ Gọi l� người thuyết giảng: Tức l� Đức Phật v.v� Nghĩa l�, nếu c� người ở trong tự t�nh của uẩn v.v� �biến kế� đi�n đảo, Đức Phật v� họ n�u giảng để dứt trừ ph�p đ�. Ở đ�y, như vậy tức c� người thuyết giảng, Tụng n�i: Kh�ng thấy, như l� n�n biết.

+ Hỏi: Về những g� đ� được n�i ấy, đ�u l� phần hạn?

Tụng tự đ�p, n�i: Đến sau c�ng. Nghĩa l�, trong gi�o ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, từ đầu đến cuối, đều trọn vẹn, đ� l� phần hạn.

+ Tụng n�i: Dứt trừ t�nh biến kế. Nghĩa l� ở đ�y đ� n�i về nghĩa kh�ng thấy Phật c�ng Bồ-đề, đều l� nhằm dứt trừ sự ph�n biệt về hữu tướng nơi t�nh của biến kế.

Hỏi: V� sao trong ấy chỉ dứt trừ t�nh của biến kế? Kh�ng dứt trừ vi�n th�nh? Tụng tự n�u chung:

Tự t�nh kh�ng sắc kia

C�ng tướng, sao c� được

Trong lời dị biệt ấy

Biết r� rồi, kia dứt.

+ N�i tự t�nh v.v�: Tự t�nh l� nghĩa bản t�nh. Kh�ng sắc kia: Tức tự t�nh của sắc l� kh�ng. Nếu tr� ấy c�ng thấy c� sắc, tức c� chỗ chấp giữ. Như vậy, tất cả suy x�t về sắc c� thật, ch�ng đều l� đối ngại, ở trong c�ng tướng m� c� tướng tăng th�m, trở lại th�nh ph�n biệt. Chỗ ph�n biệt, tướng ấy như thế n�o? Do đấy Tụng n�i: C�ng tướng, sao c� được.

+ C�ng tướng: Tức l� hai c�ng tướng. Nghĩa l� tự t�nh của sắc, ở trong thắng nghĩa đế, kh�ng c� phần vị của đối tượng được giữ lấy. V� như người cứu x�t, đối chiếu, nghĩa ấy n�n biết. Thế n�n chỉ dứt trừ biến kế, kh�ng dứt trừ vi�n th�nh. V� sao? V� trong thắng nghĩa đế, t�nh kh�ng c�. Tụng n�i:

Trong lời dị biệt ấy

Biết r� rồi, kia dứt.

+ Ấy: L� nghĩa nh�n.

+ Nhận biết r�: L� nghĩa hiểu r�. Nghĩa l� do ở trong lời dị biệt kia, kh�o nhận biết r� rồi, liền c� thể xa l�a.

+ N�i: Kia dứt: Dứt nghĩa l� dứt trừ, tức dứt trừ c�c biến kế hiện c� kia. Ở đ�y, như thế v.v� n�n biết, đều l� nhằm dứt trừ sự ph�n biệt t�n loạn về �C�ng tướng�, sau sẽ dứt trừ sự ph�n biệt t�n loạn về hủy b�ng.

Như Tụng n�u:

Đ�y chẳng kh�ng, n�n kh�ng

Lời như thế, đ� n�i

C�c ph�n biệt hủy b�ng

Hết thảy n�i, đều dứt.

+ N�i: Đ�y chẳng kh�ng, n�n kh�ng v.v�: Nghĩa l� Đức Phật Thế T�n, ở trong Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, đ� tuy�n thuyết: Chẳng kh�ng n�n kh�ng.

+ Gọi l�: Lời như thế, đ� n�i: Nghĩa l� đ� n�u b�y lời như vậy, đ� l� chẳng kh�ng n�n kh�ng, l� t�nh kh�ng l�a.

+ N�i: C�c ph�n biệt hủy b�ng: L� nếu c� người, ở trong chẳng kh�ng n�n kh�ng ấy, chấp giữ tự t�nh kh�ng, tức l� ph�n biệt, hủy b�ng, nay đều dứt trừ.

+ Hết thảy n�i, đều dứt. Hết thảy: L� tất cả xứ, tất cả chủng loại. N�i: Tức l� ng�n thuyết. Nghĩa l� Đức Phật, Thế T�n, kh�ng chỉ ở đ�y dứt trừ ph�n biệt của biến kế, m� ở nơi tất cả xứ c� ng�n thuyết chấp kh�ng, thảy đều dứt bỏ hết.

Lại nữa, Tụng n�u:

Như huyễn cũng vậy, Phật

Kia như mộng cũng thế

Như vậy như tiếp, biết

Tr�, ngữ bi�n quyết định.

+ N�i: Như huyễn cũng vậy, Phật, Kia như mộng cũng thế. N�n biết, n�u b�y như thế cũng l� nhằm dứt trừ sự ph�n biệt hủy b�ng.

+ Như huyễn: L� d�ng huyễn dụ cho ph�p, n�n gọi l� như huyễn. Thế n�o l� như huyễn? Nghĩa l� tức Đức Phật. Cũng vậy: L� nghĩa nối tiếp n�i.

+ Như mộng cũng thế: Tức Đức Phật kia cũng lại như mộng. Ở đ�y, nếu c� n�i về ng�n thuyết của Phật, n�n biết đều l� n�i về tr� kh�ng hai. Nhưng tự t�nh của n�, so với h�ng ph�m phu l� như nhau, tương tục c�, chỉ v� v� minh huyễn che phủ, n�n nơi tự tướng của c�c kẻ ngu tối đ� bị ẩn mất, kh�ng hiện.

+ Tụng n�i:

Như vậy như tiếp, biết

Tr�, ngữ bi�n quyết định.

Nghĩa l�, những điều đ� n�i như vậy, theo như thứ lớp, như l�m� nhận biết. Biết nghĩa l� nhận biết r�.

Hỏi: Người n�o c� thể nhận biết? Tụng đ�p: Tr�. Tr� tức l� bậc tr�.

Hỏi: Những g� l� ngữ bi�n quyết định?

Đ�p: Đ� l� tất cả ph�p như huyễn.

Hỏi: Ở đ�y, dứt trừ ph�n biệt hủy b�ng, nhận biết như thế rồi, về sau v� sao lại c� chỗ mở b�y, chỉ r�? Thế n�n, Tụng n�u:

C�c đồng c�ng chỗ tạo

Đ�y n�i Phật như huyễn

Huyễn dụ c�ng, ng�n c�ng

�y n�i t�nh y tha.

+ N�i: C�c đồng c�ng chỗ tạo, Đ�y n�i Phật như huyễn. Đồng chỗ tạo: L� đồng với huyễn kia. � ở đ�y l� nếu trong tr� kh�ng hai của tất cả xứ kh�ng sinh, th� c�c đồng kia c�ng với chỗ tạo t�c n�u b�y kh�ng tương ưng. V� sao? V� do c�c huyễn c�ng đều c� t�nh. Ở đ�y, Phật cũng c� t�nh như thế. Do vậy, Tụng n�i: N�i Phật như huyễn.

+ Tụng n�u:

Huyễn dụ c�ng, ng�n c�ng

�y n�i t�nh y tha.

Tr�n n�i c�ng (Huyễn dụ c�ng): L� c�ng gồm th�u mộng v.v� Lại n�i c�ng (Ng�n c�ng): Tức l� nghĩa nh�n đấy. N�i: L� ng�n thuyết. Nếu n�i huyễn dụ c�ng ng�n thuyết, tức l� n�i về t�nh y tha khởi kia. T�nh y tha nầy Đức Phật đ� n�u b�y. Y tha l� nương dựa hệ thuộc v�o c�i kh�c (tha), n�n gọi l� y tha. Y tha nầy tức l� tự thể của v� minh, ở đ�y c�ng với phần vị c� chỗ nương dựa. Tức n�i về như huyễn ấy, Phật cũng vậy. Do đ�, n�n biết, chẳng phải hết thảy chủng loại, tất cả đều v� t�nh, m� do tự t�nh thanh tịnh, n�n c�ng huyễn dụ kia, Phật v.v� đ� n�i, tất cả đều như thế. Những n�u b�y như vậy, nếu c� người ph�n biệt hủy b�ng, th� kẻ ấy kh�ng phải l� tất cả ch�ng sinh của Như Lai tạng, chẳng phải l� tr� kh�ng hai. V� sao? V� ở trong tất cả Hữu đ� ph�n biệt hủy b�ng. Do như thế, n�n đối với nghĩa được tạo th�nh đều kh�ng th�nh, cũng kh�ng h�a hợp.

Hỏi: Nếu trong thắng nghĩa đế, tr� kh�ng hai tức l� Như Lai. V� sao ở đ�y n�i l� tr� của ph�m phu?

Nhằm ph� trừ nghi ấy, n�n Tụng n�u:

Nếu tr� c�c ph�m phu

Tự t�nh ấy thanh tịnh

N�n n�i Phật kia n�i

Bồ-t�t cũng như Phật.

+ N�i: Nếu tr� c�c ph�m phu, Tự t�nh ấy thanh tịnh: Tức c�c ph�m phu, bản t�nh l� thanh tịnh. Thể tức l� tr� của tự t�nh thanh tịnh.

+ N�n n�i Phật kia n�i: Nghĩa l� tr� kh�ng hai như thật của Phật kia n�i. Đ�y n�u b�y về tr� của ph�m phu cũng lại như nhau.

Hỏi: Nếu do trong chỗ h�nh tướng n�n n�i như thế, th� điều ấy lại như thế n�o? Tụng tự đ�p, n�i: Bồ-t�t cũng như Phật.

Do tr� kh�ng hai đ� sinh khởi nghĩa như thế. Do đ�, Bồ-t�t cũng tức như Phật. Do nh�n nầy, n�n Phật c�ng Bồ-t�t n�i kh�ng c� dị biệt.

Hỏi: Hoặc ph�m phu hoặc chư Phật, ở trong tr� như thật c� sự sinh khởi, v� sao trước n�i l� kh�ng sở đắc? Tụng tự l�m th�ng tỏ, n�i:

Tự t�nh, tự sắc phủ

Nh�n v� minh kia tạo

Như huyễn hiện dị biệt

Quả như mộng, trừ bỏ.

+ N�i: Tự t�nh, tự sắc phủ, Nh�n v� minh kia tạo: Nghĩa l� tự thức của c�c ph�m phu h�a hợp, v� tự t�nh kh�ng hai. Do v� minh kia l�m nh�n, đ� tạo khởi ng�, ng� sở. Ng� nghĩa l� tự t�nh, ng� sở l� tự sắc. Do tự sắc che phủ, khiến chỗ hiển b�y c� dị biệt, n�n khởi hai tướng, tướng ấy kh�ng hai, cũng kh�ng c� thật. Đ�y lại l� thế n�o? Tụng n�i: Như huyễn. Ở trong kh�ng tự t�nh như huyễn ấy, giữ lấy t�nh vật thật. Nhưng đối tượng được giữ lấy kia, c�ng với tr� kh�ng hai l� c� đối ngại.

Hỏi: Nếu tự t�nh của tr� kh�ng hai nầy c�ng với tự t�nh nơi tr� của ph�m phu n�i l� b�nh đẳng, th� do đ�u trong thức của ph�m phu kh�ng xuất hiện?

Đ�p: Do t�nh đi�n đảo của chủ thể giữ lấy, đối tượng được giữ lấy đ� che giấu. Nhưng trong thức của Như Lai, nơi tất cả thời, do t�nh thanh tịnh n�n lu�n xuất hiện.

Hỏi: Nếu trong t�nh thanh tịnh của c�c ph�m phu m� kh�ng c� quả ch�n thật xuất hiện, tức tất cả thời đều bị v� minh phủ k�n. Sự việc ấy lại l� thế n�o? Do đ�, văn tụng đ� ph� bỏ nghi vấn ấy, n�i: Quả như mộng, trừ bỏ. Trừ bỏ: Tức l� nghĩa kh�ng chấp giữ. Trong đ�y, � n�i: Trong tr� của tự t�nh thanh tịnh hiện c�, kh�ng phải l� kh�ng c� t�nh của quả. Chỉ v� bị v� minh che phủ n�n ẩn mất. Như c�c tuệ văn, tư, tu h�a hợp tạo t�c, quả đạt được ấy nhưng nghĩa kh�ng thật. Ở đ�y cũng thế. Như trong mộng, nghĩa của quả nhận biết kh�ng thật. V� tướng c� thể biểu hiện, tuy h�a hợp tạo t�c, tợ như c� sở đắc, đắc rồi từ bỏ. Đ�y n�i quyết định đ� l� l� đ�ng.

Lại nữa, Tụng n�u:

N�i kh�ng hai, dị biệt

Quả c�ng định hủy b�ng

Hủy b�ng c�c ph�n biệt

Kia hủy b�ng, đ�y n�i.

+ N�i kh�ng hai, dị biệt v.v�: Nghĩa l� c�c kẻ ngu tối, ở trong tr� kh�ng hai, đ� hiện khởi kiến chấp đi�n đảo dị biệt, chấp trước nơi tướng của hai thứ cảnh giới.

+ Tụng n�i: Quả c�ng định hủy b�ng. Quả c�ng: Nghĩa l� ở trong quả c�ng cảnh giới nơi tướng ch�n như, quyết định hủy b�ng, nay ở đ�y l� dứt trừ.

+ Hủy b�ng c�c ph�n biệt: Nghĩa l� hủy b�ng, n�n khởi c�c ph�n biệt. Nhưng c�c thứ ph�n biệt hủy b�ng ấy, nay đều dứt trừ. Tụng n�u: Đ�y n�i: L� dứt trừ. Nay ở đ�y n�i: Chẳng kh�ng n�n kh�ng, l� nhằm khiến trừ bỏ lời n�i hư giả kia. N�n nhận biết ở đ�y sắc tức l� kh�ng.

Lại nữa, trong ấy, một t�nh ph�n biệt c� chỗ khởi hiện. Điều ấy lại l� thế n�o? Nghĩa l� trong Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa đ� n�i: Nếu sắc kh�ng tức chẳng phải sắc, tức đ� n�i về sự h�a hợp được tạo như thế. Nhằm khiến trừ bỏ sự ph�n biệt về một t�nh, n�n n�i nghĩa quyết định. Do đ�, Tụng n�u:

Sắc, kh�ng chẳng h�a hợp

Kia hỗ tương tr�i, ngại

V� sắc, v� kh�ng, gọi

Sắc tướng tự h�a hợp.

+ N�i: Sắc, kh�ng chẳng h�a hợp: Nghĩa l� sắc v� kh�ng chẳng h�a hợp. Kh�ng h�a hợp: L� nghĩa kh�ng tương ưng.

+ Hỏi: Do đ�u kh�ng h�a hợp? Tụng tự đ�p, n�i: Kia hỗ tương tr�i, ngại. Nghĩa l� hai thứ sắc, kh�ng c�ng hại nhau n�n m�u thuẫn. H�nh tướng ở đ�y như thế n�o? Tụng n�i: V� sắc, v� kh�ng, gọi. Nghĩa l� nếu kh�ng sắc tức kh�ng kh�ng, do kh�ng tự t�nh. V� như hoa sen của hư kh�ng, nghĩa ấy n�n biết.

+ Tụng n�i: Gọi, tức l� nghĩa chứng nhận. Chứng nhận ở đ�y n�i kh�ng tự t�nh.

+ Sắc tướng tự h�a hợp: Nghĩa l� tướng của c�c sắc xanh v�ng đỏ trắng, ch�ng tự h�a hợp. � chung ở đ�y l� ch�ng c� tự t�nh c�ng kh�ng tự t�nh, n�n biết hai thứ quyết định l� tr�i nhau.

Lại nữa, Tụng n�u:

Đ�y ph�n biệt một t�nh

Đối trị v� số t�nh

Kh�ng chẳng kh�c sắc kia

Kh�ng kia sao c� được.

+ N�i: Đ�y ph�n biệt một t�nh v.v�: Đ�y l� nghĩa nh�n đấy. Do nh�n ấy, tức biểu thị sự đối trị l� dứt trừ sự ph�n biệt một t�nh. Do đ�, trong gi�o ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật nầy đ� n�i: Nếu sắc kh�ng tức phi sắc. Ở đ�y, như thế l� nhằm dứt trừ ph�n biệt về một t�nh. Thế n�n, Tụng n�i:

Kh�ng chẳng kh�c sắc kia

Kh�ng kia sao c� được.

Như ở tr�n tụng n�u: Đối trị v� số t�nh: Nghĩa l�, trong việc dứt trừ v� số t�nh, tức c� chỗ ph�n biệt. V� vậy, trong Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa ấy đ� n�i như vậy. Đ� l� kh�ng chẳng kh�c sắc. Ở đ�y, v� sao đ� n�i như vậy? L� do kh�ng ngăn ngại sắc.

Hỏi: Dứt trừ ph�p g�?

Đ�p: Dứt trừ sự ph�n biệt về v� số t�nh.

Đ�y lại nh�n nơi g�? Đ� l� kh�ng kia chẳng kh�c với tướng của sắc uẩn, sắc sao c� được. Thế n�n đ�y n�i sắc tức l� kh�ng. L�a kh�ng, chẳng c� một ch�t sắc n�o c� thể đạt được, do kh�ng chỗ c�. Như vậy, những thứ đ� n�i đều l� nhằm dứt trừ sự ph�n biệt t�n loạn về v� số t�nh.

Hỏi: Đ�y lại nh�n nơi g� để l�a kh�ng kh�ng sắc? Do đấy, Tụng n�u:

Đ�y chỗ hiện kh�ng thật

Kia v� minh đ� khởi

Đ�y năng biểu kh�ng thật

Kia n�i l� v� minh.

+ N�i: Đ�y chỗ hiện kh�ng thật v.v�: Kh�ng thật: Nghĩa l� kh�ng c� thật. Ở đ�y đ� xuất hiện nhưng bị đối ngại.

+ Tụng n�i: Kia v� minh đ� khởi: Nghĩa l� sắc hiện c�, tự t�nh của sắc ấy đ� c� chấp trước, n�n v� minh dấy khởi.

Chấp trước: L� nghĩa ngăn che.

Nếu ở trong chỗ chẳng thật đ� hiện như thế, chấp trước c� t�nh, đ� l� ngăn che. Thế n�n ở đ�y, � tăng thượng, n�i: Kh�ng chẳng kh�c sắc.

Hỏi: C�c ph�m phu hiện c� tr� của tự t�nh thanh tịnh, v� sao trong kia n�i v� minh dấy khởi? Do vậy, văn của tụng đ� ph� bỏ nghi vấn ấy, n�i:

Đ�y năng biểu kh�ng thật

Kia n�i l� v� minh.

+ Kh�ng thật: Tức l� c�u nghĩa kh�ng thật. Biểu: L� biểu hiện r�. Năng: L� năng lực. V� kh�ng thật n�n kh�ng phải l� chỗ c� thể biểu thị. � chung ở đ�y l� n�i về v� minh, n�n kh�ng phải l� thắng nghĩa đế.

Lại nữa, Tụng n�u:

Đ�y n�i sắc như vậy

B�t-nh� Ba-la-mật

Kh�ng hai, hai như thế

Hai ph�n biệt, đối trị.

+ N�i: Đ�y n�i sắc như vậy, B�t-nh� Ba-la-mật: Nghĩa l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy đ� n�i về nghĩa của sắc, tức tr� của tự t�nh thanh tịnh c� thể diệt trừ t�nh che phủ của chủ thể giữ lấy c�ng đối tượng được giữ lấy. N�n trong B�t-nh� đ� n�i, tức l� tuệ lực.

Hỏi: Nếu v� minh c�ng ph�n biệt khởi hiện, th� d�ng g� để đối trị? Tụng tự đ�p, n�i:

Kh�ng hai, hai như thế

Hai ph�n biệt, đối trị.

� ở đ�y l� nếu hai thứ kia như thế, c� chỗ hiện b�y, tức do trong tướng của thắng nghĩa, tr� của tự t�nh thanh tịnh kh�ng hai, c� thể l�m đối trị. Tức đối trị hai tướng ph�n biệt về hữu t�nh, v� t�nh. Lại do ba tuệ văn, tư, tu h�a hợp đối trị.

Như vậy, đối trị hai tướng ấy rồi, ở đ�y, nghĩa như thế tức l� đối trị như l� ch�n thật. Như trong chốn đồng vắng m�nh m�ng, tr�ng thấy dợn nắng, vọng sinh tưởng về nước uống. Nghĩa ấy n�n biết. Nơi đ�y, Đức Như Lai, như thế l� đ� nhận biết r� về ch�n thật tối thượng, n�n ở trong Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, n�u giảng như thật.

Lại nữa, n�n biết, trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, đ� n�i về mười thứ ph�n biệt t�n loạn, đều d�ng tr� kh�ng ph�n biệt để đối trị.

Hỏi: Nếu như thế, th� v� sao nơi phần th�u giữ chung, chỉ n�i đối trị hai thứ, h� kh�ng phải l� lỗi?

Đ�p: Đ�y cũng kh�ng lỗi. Tức l�, ở trong hai thứ như thế m� c� thể gồm th�u ẩn giấu, cũng c� thể dứt trừ c�c thứ ph�n biệt kh�c. Thế n�n ở đ�y, � l� gồm th�u chung hai thứ.

Hỏi: Nếu hai thứ ấy đ� c� thể gồm th�u ẩn giấu ph�n biệt kh�c, th� do đ�u Đức Thế T�n lại n�i về nhiều thứ ph�n biệt t�n loạn?

Đ�p: � ở đ�y l� n�i, chỉ v� t�m � của ch�ng sinh c� sai biệt. N�n nghĩa tự h�a hợp, lại dứt trừ luận ấy.

HẾT - QUYỂN 3

TH�CH LUẬN PHẬT MẪU B�T NH� BA LA MẬT ĐA VI�N TẬP YẾU NGHĨA

T�c giả: Bồ t�t Tam Bảo T�n. Bồ t�t Đại Vực Long tạo bản luận

H�n dịch: Đời Triệu Tống, Đại sư Thi Hộ

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o-

QUYỂN 4

Lại nữa, ở đ�y l� hiển thị Đức Thế T�n đ� thuyết giảng về l� ch�n ch�nh. Như Tụng n�u:

Như l� n�i t�nh tịnh

Cũng vậy, kh�ng thể đắc

T�nh, v� t�nh c�ng tr�i

V� số t�nh định thấy.

+ Ở đ�y n�i: Như l� n�i t�nh tịnh v.v�: Nghĩa l� ph�n biệt theo nhiễm, do tr� đối trị c�c thứ c� t�n loạn, thế n�n n�i như l�, tức Đức Thế T�n ở trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa đ� thuyết giảng đ�ng đắn.

+ Tụng n�i: T�nh tịnh: Tức l� �nh s�ng của tự t�nh thanh tịnh như l�, c� thể đối trị c�c thứ t�n loạn, kh�ng thanh tịnh kia. Tụng n�i: Cũng vậy: L� nghĩa tụ tập. Tức lượng tụ tập hiện c� của t�nh như một t�nh v.v�, l� kh�ng thể đạt được. N�i như l�, tức nghĩa như lượng, thể tức l� tr� kh�ng hai. Tr� ấy c� thể đối trị, đấy l� quyết định.

Hỏi: Đ�y lại l� những thứ lượng g� kh�ng thể đạt được?

Đ�p: Đ�y l� n�i về tỷ lượng kh�ng thể đạt được.

Tự thọ hiện c� kh�ng phải l� tướng kh�c đ� tăng trưởng, như lạc v.v� nơi tự thọ nhận. Nếu n�i luận an lập, tức tự t�nh của tr� như thật đ� đạt được l� m�u thuẫn. Tướng kh�c c� tăng, th� tự thọ kh�ng th�nh lượng đối trị. Ở đ�y, kh�ng phải c�c tướng như xanh, v�ng v.v� của đối tượng được nhận biết, t�nh một � nhiều kh�c với c� ph�n biệt. Do đ�, quyết định qu�n x�t. Tự thọ th�nh tựu về nẻo h�nh từ bi, tức kh�ng phải t�nh được chiếu hiện của ngoại m�n, kh�ng bị tướng kh�c c� tăng trưởng l�m động loạn. V� sao? V� c�c tướng như xanh, v�ng v.v� hiện c�, ở trong thắng nghĩa đế, đều kh�ng c� thật t�nh. Đ�y chỉ c� tr� l� nhận biết r� như thật, n�n đấy kh�ng c� lỗi lầm. Nếu đối với sự b�n ngo�i, như tự thọ, do nghĩa như thế c� chỗ an lập, tức nghĩa chẳng như, v� đấy c� lỗi lầm, nhưng kh�ng phải quyết định thấy bi�n th�nh tựu. V� sao? V� do c�c thọ như lạc v.v� đối với c�c xứ b�n ngo�i kh�ng c� t�nh. Cũng kh�ng phải ở xứ kh�c c� chỗ x�t t�m. Trong đ�y, c�c thọ như lạc v.v� tức thọ của tự t�nh như lạc v.v�, kh�ng phải thọ của tướng như lạc v.v� Những điều đ� được n�u b�y ấy, tức l�a tr� của hai tướng chủ thể giữ lấy c�ng đối tượng được giữ lấy. Đấy kh�ng phải l� chỗ hiện c� dị biệt.

Hỏi: Nếu nay kh�ng c� thức của chủ thể giữ lấy, đối tượng được giữ lấy kia, th� v� sao về sau lại c� t�nh của thức ấy?

Đ�p: Ở đ�y chỉ l�a tướng của chủ thể giữ lấy v� đối tượng được giữ lấy. Tướng của thức sau đ� tuy c�, nhưng kh�ng phải l� ng�n ngữ biểu thị. T�nh của ph�p c� kia đ� biểu thị ch�n thật, h�a hợp như l�, do đấy, ở đ�y n�i tất cả thức đ�. Như tr� của tỷ lượng kh�ng phải do ở đ�y h�a hợp tạo th�nh. V� sao? V� do tướng của tr� kh�ng hai kh�ng phải c� hai tướng l�nh nhận đ� h�nh t�c. Nếu c� hai tướng m� lượng kia kh�ng th�nh, th� ch�nh l� do hai tướng đ� bị đối ngại. Như chấp nơi �sừng thỏ� h� kh�ng phải l� lỗi lầm? V� sao, kh�ng phải trong chủ thể giữ lấy �m thanh n�i c� tướng tr�? Do ph�p đ� quyết định kh�ng c� t�nh. Nhưng do thức ấy, đối với c�c tướng b�n ngo�i như xanh, v�ng v.v� đều c� đối ngại, n�n sự x�t t�m một, kh�c kia c� t�nh gắng sức nhận giữ, kh�ng phải l� � ch�n thật, cũng chẳng phải l� thức l�a thắng nghĩa đế m� c� đối tượng được giữ lấy. C�c thứ lạc như v� t�nh v.v� ấy đ� giữ lấy để quyết định về thể t�nh của tướng tr� hiện c�, đấy l� chủ thể giữ lấy, đấy l� đối tượng được giữ lấy. Nhưng ở đ�y l� n�i kh�ng c� tướng của chủ thể giữ lấy kia. Do thể c�ng nghiệp hỗ tương vui th�ch giữ lấy t�nh quyết định, n�n kh�ng phải l� tướng của tr�. Trong tự thọ n�i về chủ thể giữ lấy �m thanh, cũng kh�ng c� tướng của tr�, hỗ tương vui th�ch giữ lấy quyết định về tự l�, theo như t�nh đ� được sinh như thế. Như vậy l� ở trong tự thọ của tướng tr� đ� an lập đ�ng đắn. Những thứ đ� n�u b�y ấy l� nhằm l�a t�nh của chủ thể giữ lấy, c�ng đối tượng được giữ lấy. Ở đ�y n�i về kh�ng hai tức tướng của tr�. Tự thọ hiện lượng th�nh tựu, kh�ng phải l� tất cả ch�n thật được hiển thị, h�a hợp. Nếu lại chấp nơi chỗ quyết định kia t�nh kh�ng phần vị, tức trong tướng của tr� kh�ng hai c� chỗ động loạn, chủng tử t�y sinh kh�ng theo tướng của tr�, kh�ng c� hai đối hiện được sinh. Nếu chấp nơi chỗ quyết định về tướng kh�ng hai, th� ở đ�y trở lại th�nh chấp trước ph�n biệt, kh�ng phải tướng của tr� ấy, ở trong ph�p đồng m� được th�nh tựu. Do đ�, nơi tất cả nghĩa hiện c� m� th�nh hủy b�ng. N�n biết, t�nh thế tục c�ng thắng nghĩa đ� quyết định về nghĩa kh�ng c� thật như vậy.

Trong đ�y, nghĩa được hiển minh, như Đức Phật đ� n�i tr� tức l� minh, thế tục tức v� minh. Tr� hoặc minh hoặc v� minh đều nhận biết như thật về chủng loại dị biệt, cũng kh�ng c� sinh. Thế n�n ph�p kia, c�ng tướng như thật kh�ng đi�n đảo, tức tướng của tr� minh thực hiện đối trị, n�n biết l� quyết định. Nếu trong thắng nghĩa đế nầy, quyết định kh�ng c� tự t�nh, th� như m�y nơi hư kh�ng, ch�ng kh�ng phải l� đối trị. Do đối trị như l� hiện c� ấy đ� h�nh t�c ch�n thật, đạt được tương ưng, như tự t�nh n�ng đối trị vật lạnh. Nghĩa kh�ng thật nầy biểu thị cho v� minh cũng thế. Do n�i về nghĩa như thật, n�n trong nh�n nơi tự t�nh của tr� kh�ng hai đ�, c� nhiều chủng loại. Hoặc trong ấy quyết định về tướng của thế tục chấp l� c� t�nh, th� điều đ� kh�ng thể n�u b�y. Ở trong đối tượng h�nh t�c c� hai tướng, c�n trong tr� thật th� kh�ng hai.

Hỏi: Nếu như trước n�i tr� tức l� minh, thế tục tức v� minh, th� n�i như vậy h� chẳng phải l� trong ấy tự n�u b�y c� m�u thuẫn, do tự t�nh của m�nh kh�c với hữu t�nh của thế tục?

Đ�p: Tướng kh�ng hai của m�nh tức l� t�nh của thắng nghĩa đế. Đ�y n�i như thế l� l� ch�nh th�nh tựu. Nếu thế tục mong muốn l�nh nhận, c�c bậc Sư xưa, Ti�n nh�n, đối với lời ấy cũng c� nghĩa dị biệt, như nơi xứ kh�c đ� n�i, ở đ�y kh�ng n�u dẫn lại. Như phần ch�nh l� ở sau, trong đ� Tụng n�u: T�nh, v� t�nh c�ng tr�i.

+ N�i c�ng: L� nghĩa gồm tập, kh�ng phải chỉ như trước đ� n�i. Ch�nh l� nơi tr� l�a ph�n biệt, h�nh đối trị t�n loạn. Ở đ�y, hữu t�nh, v� t�nh tr�i nhau. N�n biết ph�p đ� cũng quyết định đối trị. Nghĩa l� như v� số t�nh hiện c�, tự t�nh của v� t�nh nơi tr� l�a ph�n biệt, tức l� đối trị. N�n biết ở đ�y, hoặc t�nh hoặc tướng, do lực của tr� n�n c� thể hiển b�y nghĩa đ�ng đắn. Điều ấy lại l� thế n�o? Tức trong thắng nghĩa đế kh�ng c� c�c sắc, một t�nh c�ng sinh. Nếu lại kh�ng c� thật tức v� số t�nh định thấy. N�i định l� nghĩa quyết định. Tức một t�nh quyết định, do lực của minh n�n n�u b�y như thế. V� sao ở đ�y đ� n�i như vậy? Tụng n�u:

N�i sắc ấy chỉ danh

Ch�n thật kh�ng tự t�nh

Ph�n biệt tự t�nh ấy

Nạp nhận tức n�n biết.

+ Đ�y n�i chỉ danh v.v�: Tức trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, Đức Thế T�n đ� n�i sắc ấy chỉ l� danh. Chỉ l� danh: Đ�y tức chỉ l� tưởng. Do đ�, trong thắng nghĩa đế ch�n thật c� chỗ an lập. Nhưng tướng của sắc uẩn, l� v� tự t�nh kh�ng. Nghĩa l� do nh�n như thế, tức c� ph�n biệt về tự t�nh đối với chỗ nạp nhận ấy. Ph�n biệt, nghĩa l� tự t�nh của cảnh giới, như t�nh ki�n cường, vậy n�n c� tướng ph�n biệt đ� tăng trưởng, mới dấy khởi ph�n biệt về tự t�nh như thế. Như vậy, ph�n biệt về tự t�nh hiện c� đ� nạp nhận nhiều loại. Đấy đều l� dứt dừng, tức l� dứt trừ hẳn. Những n�u b�y như vậy đều l� để dứt trừ ph�n biệt t�n loạn về tự t�nh. Trong Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, lại v� nghĩa trước n�n trừ bỏ lỗi lầm.

Tụng n�u:

Sắc c�ng tự t�nh sắc

Kh�ng như trước đ� n�u

Tự t�nh kia c�ng tướng

Ph�n biệt, đ�y dứt trừ.

+ Đ�y n�i: Như trước n�i v.v�: N�i nghĩa l� ng�n thuyết. Tức c�c thứ hiện c� như ở trước đ� n�u b�y. V� vậy c�u tụng thứ nhất n�i: Sắc c�ng tự t�nh sắc.

Ở đ�y l� kh�ng, n�n n�i như thế l� để trừ bỏ sự ph�n biệt về c�ng tướng của tự t�nh kia.

+ Tr�n n�i sắc: Tức l� hai tướng tự, cộng của sắc. Tự tướng, cộng tướng c�ng tự t�nh của sắc ấy đều l� kh�ng. Ở trong c�ng tướng như đại chủng v.v� khởi tướng ph�n biệt tăng trưởng, th� c�ng tướng của tự t�nh kia sẽ đối trị sự ph�n biệt.

Hỏi: Ở đ�y, so với lần dứt trừ thứ ba ở trước về ph�n biệt c�ng tướng, h�nh tướng như thế n�o?

Đ�p: Như trước đ� n�i ph�n biệt t�n loạn về c�ng tướng: Trong đ�, sắc c�ng tự t�nh của sắc, cả hai l� c�ng c�.

C�n ở đ�y l� dứt trừ c�ng tướng: Tức chỉ l� dứt trừ tự tướng, cộng tướng ấy. H�nh tướng như thế n�o? Đ� l� ở đ�y, c�c tướng như t�nh ki�n cường v.v�, do sai biệt m� c�. Đấy tức l� ở đ�y, c�ng tướng n�n được dứt trừ. Cũng kh�ng phải chỉ dứt trừ ph�n biệt như vậy, m� c�c ph�n biệt t�n loạn kh�c cũng lại dứt trừ.

Lại nữa, Tụng n�u:

Chẳng sinh c�ng chẳng diệt

Qu�n c�c ph�p hiện c�

Phật n�i hoặc tan, biến

Ph�n biệt sai biệt kia.

+ N�i chẳng sinh: Tức Đức Thế T�n, ở trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa như thế, đ� n�i: Qu�n nơi c�c ph�p kh�ng sinh, kh�ng diệt. Do đấy n�n n�u b�y như vậy. Nếu c� xứ an tan biến, th� đấy tức ph�n biệt sai biệt. Hoặc thấy tướng sinh diệt sai biệt của sắc v.v�, tức đấy l� ph�n biệt về tự t�nh sai biệt của sắc như thế, trong đ� n�n l�a, nghĩa l� dứt trừ ph�n biệt t�n loạn về sai biệt. Ở đ�y, n�i như vậy cũng lại l� để dứt trừ c�c t�n loạn sau. Thế n�n Tụng n�u:

Danh ng�n đều hư giả

Ph�p kia nếu ph�n biệt

Tiếng, nghĩa, hai kh�ng hợp

Kh�ng tự t�nh � kia.

+ Đ�y n�i hư giả v.v�: Tức trong gi�o ph�p nơi Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, đ� biểu thị sự h�a hợp. Nghĩa l� danh hư giả, tức n�i về tưởng ph�n biệt. Như trong gi�o ph�p nơi Bản mẫu của B�t-nh� Ba-la-mật-đa sau, đ� h�a hợp ri�ng biệt. Như vậy, �m thanh của ph�p ph�n biệt ấy, l� c�u nghĩa của ph�p ng�n ngữ hiện c�, v� ph�n biệt về c�ng tướng, do đ� hai thứ tiếng, nghĩa kh�ng phải l� tự t�nh h�a hợp. Kh�ng phải l� � lạc tối thượng của Đức Thế T�n, cũng kh�ng phải l� � lạc của kẻ kh�c. Nếu ở nơi ph�n biệt về tạo t�c c�ng xảo, lại chấp giữ nghĩa b�n ngo�i, tức c�c kẻ ngu tối đ� an lập động loạn. Đối tượng h�nh như vậy, nhưng kh�ng phải ở đ�y c� một �t nghĩa c� thể đạt được, do nghĩa b�n ngo�i bị chấp trước, kh�ng phải l� ng�n ngữ an lập, để mở b�y m�n động loạn của c�c kẻ ngu tối. Trong đấy, dứt trừ l� tướng t�y chuyển của đối tượng h�nh t�c, tức ở nơi tiếng, nghĩa, kh�ng c� ch�t g� để c� thể thủ đắc, do ph�n biệt về như danh, như thế l� kh�ng thật c�. Hoặc ở nơi sự tướng đ� n�u b�y, ph�n biệt như danh, tức chẳng phải l� � lạc. Do nh�n ấy, n�n ở đ�y, tất cả ph�n biệt về như danh, như tưởng đều h�a hợp kh�ng thật. C� sự tướng đ� n�i đ�, kh�ng phải l� � lạc tối thắng của Đức Thế T�n. V� sao? V� nếu ph�n biệt như danh nơi nghĩa, tức ở nơi danh, nghĩa, c� chỗ tăng rộng, ở trong sự b�n ngo�i, t�nh của chủ thể n�u giảng, đối tượng được n�u giảng đều kh�ng thật, như thế l� dứt trừ ph�n biệt t�n loạn về như Danh nơi nghĩa.

Hỏi: Ph�n biệt về những g�?

Đ�p: L� ph�n biệt về danh. Danh ấy lại cũng kh�ng c� n�u b�y. Thế n�n Tụng n�u:

B�t-nh� Ba-la-mật

Phật, Bồ-t�t cũng vậy

Đ�y, đ� n�i chỉ danh

L�a ph�n biệt nghĩa thật.

+ N�i: B�t-nh� Ba-la-mật-đa: Tức danh l�a nơi nghĩa, như thế nghĩa thật của danh, l� tự t�nh ph�n biệt. Đức Thế T�n đ� n�i n�n ở đ�y dứt trừ, l� n�i về điều g�? Tụng n�u: B�t-nh� Ba-la-mật, Phật, Bồ-t�t cũng vậy.

Ở đ�y, đ� chỉ gọi l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa, trong ấy, nơi n�o thừa nhận n�i tự t�nh c� thật? Nghĩa l� do Đức Như Lai đ� n�i như thế, n�n n�i �m thanh của danh cũng kh�ng tự t�nh. Trong ấy, c�c thứ hiện c� đều biểu thị ri�ng cho danh hiệu của Phật, Bồ-t�t. N�n biết, ở trong tr� kh�ng hai, kh�ng phải l� dứt trừ điều ấy. Đ�y lại từ nơi nh�n n�o? Tụng n�u:

Tiếng, nghĩa hiện c�, dứt

Dứt trừ kh�ng sự ấy

Như vậy, kh�c cũng biết

Trong lời, nghĩa quyết định.

+ N�i: Tiếng nghĩa hiện c� v.v�: Tức l� hai thứ tiếng, nghĩa hiện c�, đ�y n�i l� dứt trừ.

+ Tụng n�u: Dứt trừ kh�ng sự ấy: Tức l� tr� kh�ng hai kh�ng dứt trừ t�c dụng của sự tướng ở đấy, nhưng t�nh v� ng�n đ� l� kh�ng thể n�u b�y.

Hỏi: nay n�i về nghĩa, đ� l� l� đ�ng, nhưng nơi xứ kh�c th� thế n�o? Tụng tự đ�p, n�i: Như vậy, kh�c cũng biết.

+ Như vậy: Tức ngay từ đầu đ� n�i l� nghĩa quyết định như vậy.

+ Kh�c: L� c�c chủng loại c�n lại, đ� n�u b�y th�ch hợp cũng thế. Nhận biết r� tức l� nhận biết r� nghĩa quyết định ấy. � ở đ�y, nghĩa l� ở trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa, đ� tuy�n thuyết đ�ng như thật về nghĩa kh�ng đi�n đảo được th�nh tựu. Nhận biết r� ch�n thật về tất cả danh, t�nh, ch�nh l� kh�ng thể thủ đắc, do lời, nghĩa đ� đ� thiết lập, biểu thị.

Lại nữa, Tụng n�u:

Kh�ng sở đắc ấy, đ�ng

Hết thảy danh, thật biết

Như nghĩa, t�nh như thế

Kh�ng dứt trừ tiếng kia.

+ N�i: Kh�ng sở đắc ấy v.v�: Tức l� như t�nh của nghĩa, ph�p kh�ng thật c� kia l� kh�ng thể thủ đắc. Ở đ�y n�i l� đ�ng. L� đ� n�i về những g�? Tụng tự chỉ r�, n�i: Hết thảy danh.

Hỏi: Người n�o c� thể nhận biết đ�ng thật?

Đ�p: Tức Nhất thiết tr�. Thật l� nghĩa kh�ng đi�n đảo. Biết l� nhận biết r�, tức nhận biết ch�n thật.

+ Tụng n�i: Kh�ng dứt trừ tiếng kia. Nghĩa l� nếu hai thứ tiếng, nghĩa, nơi t�nh của nghĩa thật ấy n�i kh�ng thể thủ đắc. Do nh�n đ� n�n kh�ng dứt trừ �m thanh kia. Nghĩa l� do �m thanh của đối tượng được giữ lấy thuộc văn tr� đ� l� kh�ng thể dứt trừ. Như vậy, n�n biết, � lạc tối thắng quyết định l� từ bi, n�n đối tượng h�nh đều kh�ng chướng ngại. Như thế l� dứt trừ ph�n biệt t�n loạn về như nghĩa nơi danh. C�c nghĩa như vậy l� � lạc ch�n thật đ� được n�u b�y thuận hợp. C� luận Tụng n�i:

Hiện c� tất cả danh hiện c�

C�c thứ ph�p kia c� chỗ n�i

Nhưng chỗ n�i ấy kh�ng thật c�

Tức tất cả ph�p đồng ph�p t�nh.

Danh kia hiện c�, gọi t�nh kh�ng

Danh của năng danh, kh�ng chỗ c�

M� tất cả ph�p vốn kh�ng danh

Lập, do danh mạnh m� biểu thị.

Tất cả chỉ danh, đ�y n�n biết

Trong hết thảy tưởng, giả an lập

Danh kia được tụ, t�nh sai biệt

N�n biết danh ấy kh�ng thật c�.

Như T�n giả Tu-bồ-đề đ� hỏi về B�t-nh� Ba-la-mật-đa, trong đ� đ� quyết định dứt trừ hai thứ tiếng, nghĩa. N�n Tụng giải th�ch, n�i:

Tu-bồ-đề, hai l�a

Nghĩa Thanh-văn như vậy

Bồ-t�t kh�ng c� danh

Ng� kiến, đ�y c� n�i.

+ N�i: Tu-bồ-đề v.v�: Nghĩa l� T�n giả Tu-bồ-đề đ� nhận biết r� về hai thứ tiếng, nghĩa, l�a để an lập. � ở đ�y l�, tiếng tức l� tiếng của người thuyết giảng. Nghĩa của tiếng l� nghĩa đ� được thuyết giảng. Thế n�o l� Bồ-t�t kh�ng c� danh? L� do danh của Bồ-t�t kh�ng thật c�, kh�ng thể thấy. T�n giả Tu-bồ-đề, ở trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa, đ� c� n�u giảng. � ở đ�y l� quyết định hai thứ t�nh ph�n biệt trong � lạc tối thắng, xa l�a t�nh dị biệt của �m thanh hư giả. Ng�n ngữ quyết định ở đ�y l� nghĩa đ� c� được biểu thị. Thế n�n Tụng n�u:

B�t-nh� Ba-la-mật

N�i kh�ng quyết định sinh

T�m x�t chỉ bậc tr�

Nghĩa nầy, tuệ vi diệu.

+ Đ�y n�i: B�t-nh� Ba-la-mật: Kh�ng nghĩa l� kh�ng thật c�. Tức trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa, lời n�i h�a hợp kia quyết định l� kh�ng thật c�, kh�ng c� chỗ n�u b�y, kh�ng c� h� luận, n�n biết như thế. Trong tất cả ng�n ngữ được n�i quyết định l� nghĩa đ� c�. Thế n�o l� nghĩa đ� c�? Tức như nghĩa đ� n�i ở trước. Giải th�ch m�n kia, Tụng n�i: T�m x�t chỉ bậc tr�.

Nghĩa nầy l� tuệ vi diệu. T�m x�t: L� xem x�t kỹ lưỡng. Nghĩa nầy: Tức c�c thanh c� trong ba mươi hai phẩm, n�i chung về quyết định. Bậc tr�: Tức l� bậc c� tr� tuệ, c� thể nhận biết về lời, nghĩa. Tuệ vi diệu: L� tr� thanh tịnh vi diệu, rốt r�o.

H�nh tướng như thế n�o? Tức tr� ấy, ở trong tất cả cảnh giới, kh�ng vướng mắc, kh�ng hủy hoại. Nhưng B�t-nh� Ba-la-mật-đa ở trong �m vang c� chỗ nghe được, l� biểu thị về nghĩa đ�. V� vậy, Tụng n�u:

Nếu ph�n biệt nghĩa ri�ng

Nghĩa tương tục trừ bỏ

B�t-nh� Ba-la-mật

Ng�n thuyết như tiếng vang.

+ Đ�y n�i nghĩa tương tục: L� nghĩa hoặc đi đến, hoặc hiện b�y, tạo t�c tương tục. Dứt trừ: L� nghĩa trừ bỏ. Tức l� nơi nghĩa như thế đ� trừ bỏ chấp trước. V� sao? V� do B�t-nh� Ba-la-mật-đa, hoặc thấy hoặc nghe, c� chỗ n�u b�y đều như tiếng vang, lại như �nh s�ng của v�ng r�ng đối hiện sắc tướng. Do nghĩa ấy, n�n hoặc đi đến, hoặc hiện b�y đều tạo t�c nối tiếp, c� chỗ ph�n biệt, c� chỗ chấp trước, đều n�n trừ bỏ. Do trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa ấy, hết thảy mọi giảng n�i đều như tiếng vang l� nghĩa chung, lược.

Lại nữa, v� muốn hiển b�y r� về nghĩa ấy, như c� Tụng n�i:

C�c gi�o hiện c�, chớ ch�n bỏ

Cũng lại kh�ng n�n sinh hủy b�ng

Thấy như thật rồi, trụ ch�n thật

Do ch�n thật ấy m� biểu hiện.

Nay, trong nghĩa nầy, chung lược tạo th�nh biểu thị. Tụng n�u:

Chung, lược nghĩa như thế

B�t-nh� c�ng nương dựa

Như vậy, nghĩa tuần ho�n

Lại nghĩa ri�ng nương dựa.

+ N�i: Chung, lược nghĩa như thế v.v�: Tức Thập Vạn Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa hiện c�, đ� gồm, lược tất cả nghĩa như thế, đều nương dựa nơi B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, nối tiếp nơi ba mươi hai phẩm, chung, lược gồm th�u, n�n biết như thế, sau kh�ng c� tăng rộng. Tụng n�i: Như vậy, nghĩa tuần ho�n: Tức đối với nghĩa như vậy, ho�n to�n lặp lại, thứ lớp, x�t kỹ.

Hỏi: X�t kỹ về những nghĩa g�? Tụng tự đ�p, n�i: Lại nghĩa ri�ng nương dựa.

Ở đ�y, đ� n�i về c�u �nghĩa ri�ng�, tức vấn nạn về nghĩa ri�ng. Hỏi l� ph�n biệt về chỗ sai biệt, c�n vấn nạn l� c� chỗ y cứ. Nghĩa l� c�c ph�p phần Bồ-đề, uẩn c�ng đức của Phật, ở trong ph�p ấy, lần lượt nhắc lại, x�t kỹ, như thế. Hoặc gồm chung, t�m lược về nghĩa ri�ng được tạo th�nh đ� n�u b�y như vậy, đều c� chỗ dựa. Tức ba mươi hai phẩm đều c� tự t�nh ri�ng, lần lượt gồm th�u. Nay, ở đ�y, B�t Thi�n Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa, tất cả văn nghĩa đ� được giải th�ch khắp hết, nh�m phước đ� sinh l� rộng lớn, rốt r�o, đều d�ng để hồi hướng. Tụng n�u:

B�t-nh� Ba-la-mật

Ch�nh gồm t�m ng�n tụng

Nh�m phước đ� đạt được

Đều từ B�t-nh� sinh.

+ N�i: B�t-nh� Ba-la-mật, Ch�nh gồm t�m ng�n tụng: Nghĩa l� trong B�t Thi�n Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa nầy, đ� n�i về tự t�nh. B�t Thi�n (t�m ng�n): L� số lượng ấy gồm th�u khắp. Trong số lượng như thế, nghĩa t�ch tụ chung đ� được giải th�ch. Tụng n�i Ch�nh: L� nghĩa kh�ng đi�n đảo. Tức trong ch�nh gi�o ấy đ� sinh khởi những g�? Tụng tự đ�p, n�i: Nh�m phước đ� đạt được.

+ Được: L� nghĩa thu đạt được. Nh�m phước thanh tịnh được tạo th�nh như vậy, đều từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa xuất sinh. Do xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa, n�n số lượng phước c� được l� rộng lớn s�u xa. Đem số lượng phước s�u rộng đ� c� được ấy, d�ng hồi hướng về khắp hết thảy thế gian, đều khiến đạt được tr� thanh tịnh thắng diệu rốt r�o của B�t-nh� Ba-la-mật-đa. Ở trong c�c c�u đ�ng đắn của đệ nhất nghĩa th� thắng, kh�ng hư vọng ấy, x�t t�m đ�ng như l�, t�i ở đ�y đ� tạo văn giải th�ch, nh�m phước đ� sinh, nay � n�i, khiến khắp tất cả thế gian đều được thanh tịnh. Tụng viết:

C�c B�-s� Th�ch-ca Sư Tử

Hiện c� phước cao, hơn như thế

Đ�y đ� n�i, � lợi thế gian

Do phước thắng n�n trụ ch�n thật.

HẾT - QUYỂN 4

�

�

��

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]