THÍCH LUẬN PHẬT MẪU BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA VIÊN TẬP YẾU NGHĨA 1-2

T�i nay, ở trong Luận Phật Mẫu B�t Nh� Ba La Mật Đa Vi�n Tập Yếu Nghĩa, do Bồ-t�t Đại Vực Long tạo, giải th�ch t�m lược về h�nh tướng, nhằm khiến cho những người tr� nhỏ, k�m, suy x�t về nghĩa c� thể nhận biết sơ lược.

Như Tụng n�u:

Thắng tuệ c�ng th�nh tựu

Như Lai tr� kh�ng hai

Trong ấy nghĩa tương ưng

Thanh kia gi�o đạo hai.

+ N�i Thắng tuệ: Tức tuệ đến bờ kia. Thắng tuệ nghĩa l� c�c tuệ như văn, tư v.v�

Bờ: L� bờ b�n.

Đến: L� đi đến, đến được. Nghĩa l� do diệu tuệ thanh tịnh n�n c� thể đi đến bờ kia.

Ở đ�y n�n hỏi: Người n�o c� thể đi đến?

Đ�p: Nghĩa l� c�c Bồ-t�t. Chư vị ấy do đ�u m� th�nh tựu được? Tức do B�t-nh� Ba-la-mật-đa th�nh tựu.

+ Th�nh tựu: L� nghĩa đ� ho�n th�nh.

T�nh của quả như thế l� � lạc tăng thượng đ� ho�n th�nh, như gi�o ph�p của B�t-nh� t�m ng�n tụng, khai thị, diễn n�i. Đ� gọi l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa th�nh tựu. Kh�ng phải ở trong tiếng B�t-nh� Ba-la-mật-đa c� chỗ th�nh tựu. Nếu thế n�n d�ng nghĩa g� để n�i về sự th�nh tựu ấy? V� vậy Tụng n�u: Tr� kh�ng hai.

+ Kh�ng hai: L� kh�ng c� hai tướng, gọi l� kh�ng hai. Tr� ấy kh�ng hai, gọi l� tr� kh�ng hai. � ở đ�y, như thế l� đ� n�i B�t-nh� Ba-la-mật-đa l�a chủ thể giữ lấy, đối tượng được giữ lấy, tức l� tr� kh�ng hai. Bồ-t�t đ� th�nh tựu tr� như vậy. Nếu hoặc ở trong cảnh như sắc v.v� kia chấp trước tướng của đối tượng được giữ lấy, th� t�m của chủ thể giữ lấy đối với tr� kh�ng hai tức c� trở ngại.

Hỏi: Nếu c�c Bồ-t�t th�nh tựu B�t-nh� Ba-la-mật-đa như vậy, th� v� sao nay ở đ�y kh�ng n�i l� Như Lai? Nghĩa l� do Như Lai, nơi tất cả xứ si�ng tu c�c ph�p, n�n được th�nh Phật. Luận tự đ�p, n�i: Như Lai.

+ Như Lai: Nghĩa l� Như Lai kia. Kia: Tức l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa. Như Lai: L� như thật m� n�u b�y, n�n gọi l� Như Lai. Do Như Lai ấy đ� l�a khắp hết thảy lưới ph�n biệt như vậy, n�n B�t-nh� Ba-la-mật-đa tức l� Như Lai. Ở đ�y, kh�ng hai cũng l� kh�ng ph�n biệt. Kh�ng hai: L� Như Lai kh�ng l�a B�t-nh� Ba-la-mật-đa, cũng kh�ng tức B�t-nh� Ba-la-mật-đa.

Sao gọi l� kh�ng ph�n biệt? Nghĩa l� như �nh s�ng của ngọn đ�n, ở đ�y nghĩa cũng như vậy. Do đ� phải n�n nhận biết r� như thật. Như c�c tr�, đ� n�i tụng:

Chẳng tr� l�a nơi kh�ng

C� ch�t ph�p đạt được

Ở đ�y � n�i l�a

T�nh l�a, kh�ng xa l�a.

Hai kh�ng kia kh�c thức

Chẳng ch�t ph�p để chấp

Hai kh�ng thật, được chuyển

T�nh hai ng� chẳng lập.

Do chứng biết ấy, n�n ở trong tướng như thật, Đức Thế T�n đ� thuyết giảng như vậy. V� thế, chủ thể nhận biết, đối tượng được nhận biết, nếu c� t�nh, th� c�c ph�n biệt c� nơi chốn nương dựa.

Ở đ�y, n�n hỏi: Nếu B�t-nh� Ba-la-mật-đa th�nh tựu tr� kh�ng hai, th� v� sao tụng n�i gi�o, đạo hai? Tụng tự đ�p, n�u:

Trong ấy, nghĩa tương ưng

Thanh kia, gi�o đạo hai.

+ Trong ấy: L� ở trong �m thanh đ�, gồm cả gi�o, đạo.

+ Hai nghĩa tương ưng: Theo thứ lớp, nay sẽ n�i. Nghĩa l� hai thứ gi�o, đạo hiện c� ấy, c�ng với nghĩa của B�t-nh� Ba-la-mật-đa h�a hợp, tương ưng.

+ Thanh kia, gi�o đạo hai: L� lời n�i của �m thanh kia như trước đ� giải th�ch. Gi�o, đạo hai: Tức l� phương tiện của B�t-nh� Ba-la-mật-đa, ở trong �m thanh ấy đ� h�m chứa. Cũng như chủng tử, ở phần vị h�m chứa, nghĩa cũng như thế. Như vậy n�n biết, tiếng B�t-nh� Ba-la-mật-đa n�u l�n 2 thứ nghĩa:

1. Thắng thượng.

2. Chủng loại.

+ Thắng thượng: L� tướng của tr� kh�ng hai.

+ Chủng loại: C� hai chủng loại: Tức tự t�nh của gi�o, đạo.

Do hai thứ ấy h�a hợp, thiết lập, n�n biết mới c� tuy�n thuyết, biểu thị. Lại do nương dựa như thế v.v�, n�n ngữ nghĩa hiện c� trong B�t-nh� Ba-la-mật-đa ấy được khai diễn th�nh ba mươi hai phẩm kh�ng tăng kh�ng giảm. Trong đ� đ� n�i l� loại trừ mười thứ ph�n biệt t�n loạn. Lại hiển b�y mười s�u thứ kh�ng.

Lại nữa, Tụng n�u:

Nương dựa c�ng t�c dụng

Sự nghiệp đồng khởi tu

Ph�n biệt tướng c�ng tội

Xưng t�n, như tiếp n�i.

Như trong Tụng đ�, c� 6 thứ, ấy l�: Nương dựa, t�c dụng, sự nghiệp, tướng, tội, xưng t�n. Ở đ�y l� thế n�o, thứ lớp nay sẽ n�i.

+ Gọi l� nương dựa: Nghĩa l� Đức Phật Thế T�n, đầu ti�n n�i về tr�. Do chỗ dựa của tr� ấy như thế, n�n c�c ph�p m�n th�m diệu hiện c� mới c� thể nối tiếp diễn n�i. Kh�ng phải người c� thể thuyết giảng như T�n giả Tu-bồ-đề v.v�, c� thể tạo được sự nương dựa, h�a hợp như vậy.

Hỏi: Đức Phật đ� giảng n�i về tr�, sự việc ấy như thế n�o?

Đ�p: Như Đức Phật ở nơi Kinh B�t Thi�n Tụng B�t Nh�, đầu ti�n n�i như vầy: Nầy Tu-bồ-đề! Theo chỗ ưa th�ch của T�n giả, h�y thuyết giảng về B�t-nh� Ba-la-mật-đa của c�c Đại Bồ-t�t, phải n�n ph�t khởi như Đại Bồ-t�t xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa. V� do diệu lực nơi uy thần của Phật đ� kiến lập như thế, n�n T�n giả Tu-bồ-đề mới c� thể tuy�n thuyết về B�t-nh� Ba-la-mật-đa như vậy m� kh�ng chướng ngại.

Ở đ�y, đ� n�i về c�c nghĩa như thế, l� n�i về phẩm thứ nhất trong kinh đ�.

+ N�i l� t�c dụng: Tức t�c dụng tăng thượng. Nghĩa l� Đức Phật n�i về tr� l� tăng thượng. V� n�u giảng ph�p ấy l� khởi n�i về t�c dụng, tức thứ lớp của t�c dụng nơi ch�ng Bồ-t�t v.v� Do như thế, n�n mới c� thể ph�t khởi tuy�n thuyết ph�p ấy.

+ Gọi l� sự nghiệp: L� sự nghiệp đ� tạo t�c. Như thế, ph�t khởi do gi�o ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật-đa ấy, an trụ như vậy, n�n phải si�ng năng, dũng m�nh, ph�t khởi tu tập, trừ bỏ 10 thứ ph�p ph�n biệt t�n loạn, c�ng theo tr�nh tự ph�n biệt về 16 thứ kh�ng. N�n biết như vậy.

+ Gọi l� tướng: L� nghĩa ti�u biểu. Lại, tướng tức l� h�nh tướng. Đ�y l� thế n�o? Nghĩa l�, nếu Bồ-t�t đối với ph�p m�n B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, nếu khi bi�n ch�p, nếu l�c đọc tụng, hoặc c� người c�ng khởi t�m nghi, n�n biết đều l� tướng của ma sự v.v� Nếu kh�ng thối chuyển, l� tướng của Bồ-t�t.

+ N�i l� tội: Nghĩa l� đối với ph�p ấy tạo sự chướng ngại c�ng hủy b�ng ch�nh ph�p. Hoặc ở nơi B�t-nh� Ba-la-mật-đa m� sinh khởi tưởng độc hại. Những thứ ấy đều chi�u cảm lấy tội b�o.

+ Gọi l� xưng t�n: Nghĩa l� xưng t�n về quả. Như kinh n�i: Nếu c� người đem bảy thứ b�u đầy khắp trong Tam thi�n đại thi�n thế giới để h�nh bố th�. Hoặc c� người, đối với B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, thọ tr� v.v�, th� phước c� được, hơn hẳn trường hợp trước.

Ở đ�y, lại n�i về nghĩa g�, để l�m chỗ nương dựa? Tụng n�u:

Đủ t�n d�ng l�m thể

Sư nhận c�ng chứng n�u

L�c n�i, c�ng xứ n�i

Được tự lượng th�nh tựu.

Đ�y l� thế n�o?

+ N�i l� t�n gồm đủ: T�n nghĩa l� t�m tin tưởng thanh tịnh. Tức c�c Bồ-t�t, do sự tin tưởng kia, n�n đối với gi�o ph�p th�m diệu, c� thể sinh thắng giải. C� tin tưởng ấy n�n gọi l� đủ t�n. Bồ-t�t c� đủ tin tưởng, c� thể d�ng l�m thể. Thể nghĩa l� thể của th�n. V� như người c� th�n l�m nh�n, mới c� thể nối tiếp tạo t�c c�c h�nh. Nghĩa của t�n cũng thế.

+ Gọi l�: Sư nhận c�ng chứng n�u: Nghĩa l� Đức Thế T�n, bậc Đại sư tuy�n thuyết gi�o ph�p ấy, c�c Bồ-t�t nhận lấy cũng đều tuy�n thuyết. Thuyết giảng như vậy rồi, theo chỗ ứng hợp m� biểu thị.

+ Gọi l�: L�c n�i, nơi chốn n�i: L�c: Đ� l� thời gian giảng n�i, tạo sự biểu thị, h�a hợp. Đều quyết định ri�ng, để ấn chứng chỗ đ� đạt được, l� nghĩa của nơi chốn, n�n biết.

+ Hỏi: Người thuyết ph�p ấy sẽ đạt được nghĩa g�? Tụng tự đ�p, n�i: Được tự lượng th�nh tựu. Nghĩa ấy l� thế n�o? Tự l� ch�nh m�nh. Lượng l� tự lường x�t về chỗ đạt được của m�nh, kh�ng tr�i nhau.

+ Th�nh tựu: L� nghĩa đ� ho�n th�nh. Tức l� người giảng n�i ph�p, c�c sự việc được thuyết giảng đều th�nhtựu đầy đủ.

Như Tụng n�i:

Giảng n�i ph�p n�n biết

Thế gian thời, xứ, hai

Người n�i, c� đồng chứng

Sau đấy được như lượng.

Ở đ�y l� thế n�o?

+ Gọi l� giảng n�i ph�p: L� người n�i ph�p, thế gian, thời, xứ, hai: Nghĩa l� ở trong tướng thế gian, trước n�n nhận biết r� về thời gian giảng n�i, nơi chốn thuyết giảng, sau đấy mới dựa v�o tr�, đ�ng như l� m� n�u b�y.

+ Hỏi: Đ�y l� giảng n�i về những g�? Tụng tự đ�p, n�u: Người n�i, c� đồng chứng. Nghĩa l� n�u b�y c� đồng chứng, h�a hợp.

+ Hỏi: Thế n�o l� được như lượng?

Đ�p: Đ� l� đạt được ng�n lượng ch�n thật, kh�ng phải l� nghĩa về thời, xứ hiện đ� n�i.

Ở đ�y lại d�ng nghĩa n�o để x�c nhận về ba mươi hai phẩm? N�n c� Tụng n�u:

Tất cả tập như thế

Đ� n�i như t�i nghe

Nghĩa h�a hợp như vậy

Ba mươi hai, tối thượng.

+ Ở đ�y n�i: Tất cả tập như thế v.v�: Tất cả l� nghĩa khắp hết. Những g� l� nghĩa khắp hết? Nghĩa l� tụ tập như thế, tụ tập như t�i đ� nghe v.v� Như thế: Nghĩa l� ph�p ấy như thế, đ� tạo như thế.

+ Gọi l� T�i nghe v.v�: T�i: L� đối tượng được tạo th�nh nghe của tự tướng. Nghĩa l� lắng nghe, tức lắng nghe ph�p nầy. Ở đ�y, l� � chung. Tụ tập chung, như: hoặc như thế, hoặc t�i, hoặc nghe v.v� m� th�nh, n�n n�i l� t�i nghe như thế v.v�

Hỏi: Chỗ gọi l� v.v� th� giữ lấy nghĩa n�o?

Đ�p: V�n v�n l� c�ng th�u giữ xứ.

+ Gọi l� N�i: Nghĩa l� n�u b�y, chỉ r�. Thế n�n ở đ�y n�i t�i đ� nghe như vậy.

+ Gọi l�: Nghĩa h�a hợp như thế: Tức l� người giảng n�i ấy, hoặc tạo t�c, hoặc kh�ng tạo t�c, th� sự h�a hợp kia, từ chỗ khởi đầu, theo thứ lớp tuy�n thuyết về nghĩa tối thượng như vậy.

+ Tối thượng: L� tối cực, thắng thượng.

+ Thể của ng�n thuyết kia: Nghĩa l� n�u b�y, giảng giải.

Hỏi: Đ�y l� n�i về g�? Tụng tự đ�p, n�u: Ba mươi hai, tối thượng.

+ Ba mươi hai: L� số lượng quyết định. Tức l� n�i về nghĩa trong số lượng như vậy. Do đ� n�n biết, ở đ�y đ� n�i cũng kh�ng c� giảm thiểu.

Hỏi: Trong Kinh Thập Vạn Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa đ� n�i về nhiều thứ kh�ng. C�n trong Kinh B�t Thi�n Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa nầy n�i mười s�u thứ kh�ng, so với chỗ đ� n�i trong kinh kia l� ngang bằng như thế n�o?

V� c� nghi ấy, n�n Tụng n�i:

Ph�n biệt mười s�u tướng

Kh�ng, theo như thứ lớp

Trong t�m ng�n tụng n�i

R� kh�c, phương tiện n�i.

+ Đ�y n�i ph�n biệt v.v�: L� lớp lớp ph�n loại về chỗ ri�ng biệt, n�n gọi l� ph�n biệt. Lại, ph�n biệt tức l� nghĩa chủng loại. Chủng loại ấy l� nghĩa v� số t�nh. Ở đ�y, ph�n biệt về g�? Tức ph�n biệt về kh�ng, ph�n biệt về những g� l� kh�ng? L� mười s�u kh�ng. Mười s�u l� phần hạn của số lượng. Ở đ�y n�i mười s�u kh�ng c�ng với nghĩa đ� n�i trong Kinh Thập Vạn Tụng B�t Nh� kia, tự bằng nhau. Tụng n�u: Trong t�m ng�n tụng n�i: Tức l� trong Kinh B�t Thi�n Tụng (T�m ng�n tụng) B�t Nh� đ� n�i. Kinh đ� n�i như thế n�o? Do đấy, Tụng n�u: Theo như thứ lớp. Như thứ lớp: L� nghĩa kh�ng vượt qu�. Ph�p n�o kh�ng vượt qu�? Tức l� �m thanh của n�i kh�ng. N�n c�u Tụng sau n�u: R� kh�c, phương tiện n�i.

+ Nghĩa ấy l� thế n�o? Kh�c: L� ph�p dị biệt. Ở trong ph�p dị biệt đ�, chọn lấy phương tiện, thế n�n người thuyết giảng, theo phương tiện kh�c để n�i. R�: L� nhận biết r�, n�n phải ph�n biệt nhận biết r� như thế. Đ� l� nhận biết r� về phương tiện kh�c ấy, để ph�n biệt n�i về kh�ng.

Lại nữa, Tụng n�u:

Nay, B�t Thi�n Tụng nầy

Như n�i nghĩa kh�ng giảm

Theo chỗ th�ch, tụng lược

Nghĩa như vậy, như vậy.

+ Ở đ�y n�i: Nay B�t Thi�n Tụng nầy: L� n�u r� về ph�p n�n biết.

+ N�i kh�ng giảm: Nghĩa l� kh�ng thiếu, giảm. Những g� l� kh�ng giảm? L� nghĩa như n�i. Tức như nghĩa đ� thuyết giảng đ�, tự n�i vi�n m�n. Hoặc c� nghi vấn: Trong đ�y đ� n�i, v� sao l� tụng lược? Tụng tự đ�p, n�u: Theo chỗ th�ch, tụng lược. Nay ở đ�y chỉ n�i B�t Thi�n Tụng: V� chỗ th�ch nghi của � lạc tối thắng nơi người nghe kia, thế n�n tụng lược. Lược nghĩa l� lược bớt.

+ Gọi l�: Nghĩa như vậy, như vậy: Tức l� nghĩa đ� n�u giảng như vậy. Điều ấy lại l� thế n�o? Tụng n�i: Như vậy, như vậy: Tức như ng�n thuyết đ�, chỗ đ� n�u giảng như thế l� th�nh tựu như l�, kh�ng phải nghĩa trong ph�p của B�t-nh� Ba-la-mật-đa c� sai biệt. Chỉ v� căn t�nh hiện c� ba phẩm hạ, trung, thượng, theo sự mong muốn, được th�u nhận. V� vậy, Đức Thế T�n, do nh�n ấy, n�n lược bớt ch�t �t n�i về B�t-nh� Ba-la-mật-đa nầy, theo thứ lớp, d�ng phương tiện kh�c, để n�i mười s�u thứ kh�ng. Như thế l� điều giảng n�i đ� được hiển minh, khai thị.

Lại nữa, Tụng n�u:

Bồ-t�t, Ta kh�ng thấy

Đ�y n�i vắng lặng thật

Hay nhận c�c sự trong

Kia n�i tức l� kh�ng.

+ N�i Bồ-t�t v.v�: Bồ-t�t l� Bồ-đề c�ng T�t-đỏa. Đ�y tức l� Bồ-đề T�t-đỏa. Bồ-đề nghĩa l� tr� kh�ng hai. T�t-đỏa tức l� người cầu đạt Bồ-đề. Nhưng T�t-đỏa nầy gọi l� Bồ-đề T�t-đỏa, tức Bồ-đề T�t-đỏa ấy, Ta kh�ng thể thấy, cũng kh�ng thể đắc. Ta: L� nghĩa ch�nh m�nh.

+ Đ�y n�i vắng lặng thật: Đ�y: L� nghĩa như vậy, như thế. N�i: L� ng�n thuyết. Thật: Tức ch�n thật, l� thắng nghĩa đế. Vắng lặng (tịch mặc): L� Đức Thế T�n. Nghĩa l� Đức Thế T�n, nơi ba nghiệp th�n, ngữ, �, đều tương ưng với vắng lặng. Như thế v.v� l� n�i do uy thần của Đức Phật đ� gia hộ, n�n khiến T�n giả Tu-bồ-đề, c� thể ở trong đ�, giảng n�i về ngữ nghĩa ấy.

+ Kia n�i tức l� kh�ng: Kia: Tức Đức Thế T�n kia. N�i l� n�u b�y, chỉ r�. Nghĩa l� Đức Phật, Thế T�n n�i đ�y l� kh�ng. N�i ph�p n�o l� kh�ng? Do đấy, Tụng n�u: Hay nhận c�c sự trong.

+ C�c sự trong: Đ� l� s�u căn xứ b�n trong như mắt v.v�, gọi l� c�c sự trong. Do h�ng ngu tối chấp cho l� thật, c� thể thọ nhận lời Đức Thế T�n giảng n�i về c�c sự trong ấy l� kh�ng.

Lại, Bồ-t�t mới ph�t t�m, ở đ�y ph�n biệt tự t�nh c� thật. Như thế l� đ� n�u b�y xong về Nội kh�ng.

Lại nữa, Tụng n�i:

Sắc c�ng tự t�nh sắc

Đ�y n�i cũng lại kh�ng

L� c�c xứ ngo�i ấy

Chỗ thọ phần đều dứt.

+ Đ�y n�i sắc c�ng tự t�nh sắc: Nghĩa l� s�u xứ cảnh b�n ngo�i như sắc, thanh v.v�

Lại, sắc: Tức l� sắc xứ. N�i tự t�nh sắc: Sắc nghĩa l� tự sắc, như tướng hiện c�, tướng ấy kh�ng sinh. Do kh�ng sinh tức tự t�nh l� kh�ng, nhưng tự t�nh ấy cũng kh�ng thể hoại. V� như người khảo x�t về nghĩa, n�n biết.

+ Chỗ gọi l� ở đ�y n�i: Nghĩa l� ở đ�y n�u b�y như thế, với những ng�n thuyết như thế.

+ Lại nữa, ở đ�y Đức Thế T�n đều n�i: Dừng lại: L� nghĩa kh�ng tạo t�c.

Hỏi: Dừng dứt nơi ph�p n�o? Tụng tự đ�p, n�u: L� c�c xứ ngo�i ấy.

Đ�y lại l� thế n�o? C�c xứ ngo�i: Nghĩa l� c�c cảnh như sắc v.v� C�c phần vị b�n ngo�i thảy đều kh�ng thật, nhưng h�ng ph�m phu chấp cho l� c� t�nh của đối tượng được thọ nhận l� thật như vậy. V� thế ở đ�y n�i dừng dứt, l� nghĩa của lời đ�. Những điều n�u b�y như vậy l� n�i xong về Ngoại kh�ng. Lại n�i về kh�ng sau. Như Tụng n�u:

Tướng như sắc, th�n kia

An trụ v� tướng l�a

Nghĩa hướng, nếu kia thấy

Nội kia tức kh�ng thật.

+ N�i: Tướng như sắc, th�n kia: Ở đ�y thế n�o l� th�n kia? Đ� l� hai sắc xứ trong ngo�i, tức l� th�n ấy.

+ Gọi l� an trụ: Tức l� kh� thế gian đều được nương dựa ri�ng để an trụ, n�n gọi l� an trụ.

+ Gọi l� tướng: L� ba mươi hai tướng biểu hiện của bậc Đại sĩ.

+ N�i l�a: Tức như tr�n đ� n�i thảy đều l�a. L�a tức nghĩa kh�ng.

+ N�i nghĩa hướng: Hướng tức l� đ� qua. Nghĩa của đ� qua gọi l� nghĩa của hướng. Những ph�p n�o l� nghĩa hướng? Như ở tr�n Tụng n�i: Tướng như sắc v.v�

Đ�y lại l� thế n�o? Nghĩa l�, nếu sắc xứ trong ngo�i như thế thảy đều v� tướng, tức vị ấy đ� nhận biết r� về nghĩa kh�ng như vậy. Cũng thế, nghĩa của thanh, do đấy n�n biết. Nay, trong tụng nầy, trước n�i về 3 thứ kh�ng: L� nội ngoại kh�ng, đại kh�ng, tướng kh�ng. Tiếp theo l� n�i về kh�ng kh�ng. Như Tụng đ� n�u: Nếu kia thấy, Nội kia tức kh�ng thật.

+ Nếu: Tức nếu nghĩa hiện c�, nghĩa l� kh�ng tr� hiện c�.

+ Kia: Tức l� th�n kia.

+ Thấy: L� nghĩa nhận biết. Nhận biết tức nhận biết r�. � ở đ�y: L� tr� nhận biết về kh�ng. R� về cảnh l� kh�ng rồi, tức kh�ng tr� nầy, đối với nội kh�ng thật n�n kh�ng chỗ c�, huống chi l� ph�p kh�c c� t�nh nương dựa. C�u ấy như thế l� n�i về Kh�ng kh�ng xong.

Ở đ�y lại n�i về tự t�nh kh�ng. Như Tụng n�u:

T�nh c�c nội kh�ng kia

Tự t�nh cũng lại kh�ng

Thức tướng chủng hiện c�

Tức khởi Bi, Tr�, Ng�.

+ N�i: T�nh c�c nội kh�ng kia v.v�: Nghĩa l� t�nh kh�ng của c�c xứ b�n trong hiện c� tương tục, như ở đ�y đ� n�i.

+ N�i: Tự t�nh cũng lại kh�ng: Tự t�nh: L� nghĩa chủng t�nh. Do tự t�nh đ� hiển b�y về tướng của thức như thế.

+ Gọi l�: Thức tướng chủng hiện c�: Hiện c� tức như nghĩa hiện c�. Ở đ�y, hoặc l� tướng của thức, hoặc l� t�nh của thức. C�c chủng t�nh kia, tức từ bi, tr� của Ta sinh. Bi l� muốn khiến cho khổ của kẻ kh�c được l�a tan. Tr� l� x�t chọn về tướng ph�p. Hoặc l� bi v.v�, hoặc l� tr� v.v� Đ� gọi l� bi, tr�.

+ Ng�: L� nghĩa tự tướng. Tức tự hiện c� hai thứ bi, tr�. � ở đ�y l� n�i chung về tự t�nh kh�ng của nội thức xứ.

Lại nữa, sau n�i về nghĩa của hai thứ kh�ng, như Tụng n�u:

Chẳng sinh cũng chẳng diệt

Hữu t�nh, đ�y n�u r�

Sinh tử dục hữu t�nh

Kia n�i tức l� kh�ng.

+ Văn của bốn c�u tụng n�i: Chẳng sinh cũng chẳng diệt v.v�: Ở đ�y l� kết hợp giải th�ch về nghĩa của hai thứ kh�ng.

+ N�i chẳng sinh: L� trong Kinh B�t Thi�n Tụng B�t Nh� n�i chẳng sinh. � trong ấy n�i sinh kia ở đ�y đ� dừng dứt. Nghĩa l� xưa nay t�nh kh�ng sinh. Sinh nếu kh�ng t�nh th� diệt cũng kh�ng t�nh. T�nh trước kh�ng sinh th� t�nh sau cũng kh�ng diệt.

Hỏi: Đấy l� n�i về những g�? Tụng đ�p, n�u: Hữu t�nh.

+ Hữu t�nh: L� th�n mạng của năm uẩn. Hữu nghĩa l� c� t�nh của vật kia. T�nh nghĩa l� t�nh tự tạo t�c, h�a hợp m� n�i, n�n gọi l� hữu t�nh, hoặc sinh tử, cả hai đều kh�ng, l� nghĩa được hiển b�y. Nhưng c�c hữu t�nh kh�ng c� bi�n vực, chết đ�y sinh kia, s�u nẻo tuần ho�n, sinh tử lu�n chuyển kh�ng c� c�ng tận. Sinh tử ấy tức l� lu�n hồi. H�nh tướng như thế, tức giải th�ch nghĩa sinh tử của hữu t�nh, n�n biết.

Hỏi: Đ�y l� người n�o n�i? Tụng đ�p: Kia n�i.

Kia tức l� Đức Như Lai kia đ� thuyết giảng ch�n thật. Kia đ� giảng n�i về g�? Đ� l� n�i về kh�ng. Tức hữu t�nh, sinh tử, hai thứ đều kh�ng. Nhưng kh�ng t�nh ấy, ở đ�y cũng l�a như chấp. Kh�ng t�nh ấy, ở đ�y cũng kh�ng thế. Nếu vậy, v� sao Tụng n�i l� dục? Dục l� nghĩa lạc dục (vui th�ch, ưa muốn), tức hai dục của hữu t�nh, sinh tử. Nếu đối tượng ưa muốn rốt r�o như thế, th� �kia� đ� n�i ch�n thật như vậy. Ng�n thuyết như vậy l� n�i về nghĩa của hai thứ kh�ng l� tất c�nh kh�ng v� v� tế kh�ng.

Hỏi: Sao gọi l� v� tế? V� tế nghĩa l� kh�ng c� đời đầu ti�n c�ng kh�ng c� phần đầu. V� tế ấy n�i l� kh�ng, n�n gọi l� v� tế kh�ng. Như Đức Phật đ� n�i: Sinh tử nơi tế trước kh�ng thể biểu thị. N�n lại n�i kh�ng sau, như Tụng n�u:

Ph�p Phật kh�ng thể thấy

Ph�p Bồ-t�t cũng vậy

Điều ấy, như đ� n�i

Kh�ng như mười lực kia.

+ N�i: Ph�p Phật kh�ng thể thấy v.v�: Ph�p Phật l� ph�p của chư Phật. Đ� l�: Mười t�m ph�p bất cộng, mười lực v.v� Ph�p như thế, d�ng diệu tuệ thanh tịnh qu�n kh�ng thể thấy, cũng kh�ng thể đắc. Người ấy như thế, n�n hiện c� ph�n biệt m� bị đối ngại.

+ N�i: Ph�p Bồ-t�t cũng vậy: Tức ph�p của c�c Bồ-t�t, đ� l� c�c Ba-la-mật-đa như bố th� v.v� với v� số h�nh tướng. Tr� nhập ch�n thật, như l� m� qu�n, cũng kh�ng c� đối tượng được nhận thấy.

+ N�i: Điều ấy như đ� n�i, Kh�ng như mười lực kia. Điều ấy: L� gi�o ph�p ấy như thế. Như đ� n�i: Tức như chỗ đ� n�u giảng.

Hỏi: Đ�y l� n�i về những ph�p g�? Tụng tự đ�p, n�u: L� mười lực kia, n�u r� ở tr�n đ� biện minh về c�c ph�p như mười lực v.v�

+ N�i l� v.v�: L� c�ng gồm th�u mười t�m ph�p bất cộng.

Lại hỏi: Ph�p nầy l� n�i về điều g�?

Đ�p: Đ� l� n�i về kh�ng. Kh�ng l� tự tướng l�a. Những điều như thế, ở đ�y l� đ� n�i xong về Tất cả ph�p kh�ng. Lại n�i về kh�ng sau. Tụng n�u:

Ph�p hiện c� ri�ng biệt

Đ�y n�i t�nh biến kế

Thắng nghĩa kia kh�ng c�

C�c ph�p n�u như thế.

+ N�i ph�p hiện c� ri�ng biệt, Đ�y n�i t�nh biến kế: Đấy l� ph� bỏ t�nh biến kế.

+ Ri�ng biệt: L� nghĩa mỗi mỗi đều. Tức l� t�nh biến kế hiện c� ấy. Biến kế: L� nghĩa chấp trước. Chấp trước nơi ph�p n�o? Tức c�c ph�p như sắc v.v� Đ�y: L� nghĩa như thế. N�i: Tức l� ng�n thuyết. � chung ở đ�y, nghĩa l� c�c ph�p đều kh�c biệt, nhưng trong Thắng nghĩa đế, ch�ng kh�ng c�, do đấy Tụng n�i:

Thắng nghĩa kia kh�ng c�

C�c ph�p n�u như thế.

+ Thắng nghĩa, kh�ng c�: Tức trong Thắng nghĩa đế kh�ng c� tự t�nh.

Hỏi: Ph�p n�o kh�ng c� tự t�nh?

Đ�p: Nghĩa l� c�c ph�p như sắc v.v�

+ N�u như thế: Tức ở đ�y đ� n�i như thế.

Hỏi: Người n�o n�i như thế?

Đ�p: Đức Phật đ� n�i như thế. Qu�n tướng của thắng nghĩa hiện c� kia l� kh�ng. Tướng kia tức l� t�nh của biến kế. Kh�ng, chẳng phải chỉ l� tướng của chủ thể giữ lấy, m� ở trong thắng nghĩa đế n�i đấy l� kh�ng. Như vậy l� đ� n�i xong về Thắng nghĩa kh�ng.

Ở đ�y, n�i như vậy, nghĩa tự hiển b�y r� r�ng. Người tạo c�ng việc giải th�ch n�i ri�ng tụng:

C�c t�nh biến kế kia

Xứ xứ đều chấp trước

Biến kế ấy như thế

Tự t�nh kh�ng c� thật.

HẾT - QUYỂN 1

TH�CH LUẬN PHẬT MẪU B�T NH� BA LA MẬT ĐA VI�N TẬP YẾU NGHĨA

T�c giả: Bồ t�t Tam Bảo T�n. Bồ t�t Đại Vực Long tạo bản luận

H�n dịch: Đời Triệu Tống, Đại sư Thi Hộ

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o-

QUYỂN 2

Lại n�i về kh�ng sau, như Tụng n�u:

Kiến như ng� kia, đoạn

Đại sĩ tạo cứu c�nh

Nhưng người kia v� ng�

Phật, tất cả xứ, n�i.

+ N�i: Kiến như ng� v.v�: Tức n�u kiến chấp như ng� v.v�, n�n đoạn trừ. Ng�: L� biến kế sở chấp nơi uẩn hiện c�.

+ V�n v�n: L� c�ng gồm th�u người c�ng ch�ng sinh, thọ giả. Ở đ�y, h�nh tướng v.v�, nghĩa l� nơi chốn v.v� l� ng� hiện c� c�ng giải th�ch nghĩa, n�n biết.

+ Kiến: L� kiến của chấp trước. � chung ở đ�y l� ở trong cảnh giới như ng� v.v�, c�c thứ kiến chấp như ng�, cần đoạn trừ. Đoạn: L� nghĩa hủy hoại. Tạo t�c: L� tạo t�c cứu c�nh.

Hỏi: Người n�o tạo t�c?

Đ�p: L� Bồ-t�t.

Lại hỏi: Nếu l� Bồ-t�t, v� sao n�i l� Đại sĩ?

Đ�p: Đại sĩ l� đại hữu t�nh. Đại hữu t�nh ấy hiện hữu khắp nẻo lu�n hồi, nối tiếp tạo t�c. Đấy tức l� Bồ-t�t. Ở đ�y, nếu như thế, th� sao c�n n�i nữa? V� vậy, Tụng n�u:

Nhưng người kia v� ng�

Phật, tất cả xứ, n�i.

Nghĩa l� Đức Phật, nơi tất cả xứ như thế, đ� quyết định n�i người l� v� ng�. Ng�n thuyết như vậy v.v� l� n�i xong về V� t�nh kh�ng. Lại n�i về kh�ng sau, như Tụng n�u:

Hết thảy ph�p kh�ng sinh

Đ�y, đ� n�i cũng thế

Tuy�n thuyết ph�p v� ng�

Tất cả xứ thật n�i.

+ N�i: Hết thảy ph�p kh�ng sinh v.v�: Hết thảy: L� nghĩa khắp hết tất cả. Ph�p: Tức l� ph�p như sắc v.v� Hết thảy tức giải th�ch nghĩa của ph�p, n�n biết hết thảy ph�p ấy đều kh�ng sinh. Đ�y n�i kh�ng sinh: Tức sự sinh ấy đ� dứt. � ở đ�y tức n�i xưa nay t�nh kh�ng sinh, kh�ng phải như tướng tụ tập kia, chỗ đạt được l� t�nh c� thật. Tụng n�i: Đ�y, đ� n�i cũng thế.

Đ�y nghĩa l� n�i như thế, nghĩa biểu thị cũng vậy, tức cũng lại n�i. N�n Tụng n�u: Tuy�n thuyết ph�p v� ng�.

+ Ph�p: Nghĩa l� c�c ph�p như sắc v.v�

+ V� ng�: L� kh�ng c� tự t�nh.

Hỏi: Nếu như thế th� biểu thị về điều g�? Tụng tự đ�p, n�i: Tất cả xứ, thật n�i.

+ Tất cả xứ: L� hiện b�y khắp tất cả c�c loại. Thật l� ch�n thật. Tức ph�p v� ng� được n�i l� ch�n như. Nghĩa l� nhận biết r�, nhận biết r�. Ngăn chận l� nghĩa. Đ�y l� n�i ch�n thật ngăn chận c�c ph�p kh�c.

Lại hỏi: Người n�o thuyết giảng thật?

Đ�p: L� Đức Phật, Thế T�n. N�n giảng như vậy l� kh�ng giống với ngoại đạo đ� n�i về kh�ng. Những thuyết giảng ấy l� đ� n�i xong về V� t�nh - Tự t�nh kh�ng.

Lại nữa, tiếp sau n�i về nghĩa của hai thứ kh�ng. Như Tụng n�u:

C� tội c�ng kh�ng tội

Kh�ng tăng cũng kh�ng giảm

C�c hữu vi, v� vi

C�c thiện hiện c� dứt.

+ N�i: C� tội c�ng kh�ng tội v.v�: Tội nghĩa l� lỗi lầm. Lỗi lầm theo tội chuyển n�n gọi l� c� tội. L�a tội c�ng lỗi lầm, tức gọi l� kh�ng tội, hoặc tội, kh�ng tội nơi c�c ph�p hiện c� kh�ng tăng kh�ng giảm. Đ�y n�i kh�ng tăng: L� tuy c� chỗ đạt được nhưng kh�ng tăng trưởng. Cũng kh�ng giảm: Nghĩa l� đạt được ph�p v� tận xuất sinh kh�ng giảm. Do đ�, Bồ-t�t nhận biết đ�ng như thật về ph�p v� tận.

+ Gọi l� hữu vi: Nghĩa l� c�c hữu đ� tạo t�c, n�n gọi l� hữu vi. H�nh tướng như thế n�o? Tức c�c h�nh do nh�n duy�n sinh ra.

+ V� vi: L� ph�n biệt kh�ng phải l� h�nh tướng hữu vi. Thế n�o gọi l� trạch diệt? Tụng n�i: C�c thiện hiện c�.

Hỏi: C�c thiện hiện c� thuộc hữu vi, v� vi kia, v� sao lại n�i?

Đ�p: Ở đ�y n�n biết: C�c thiện hữu vi, c�c thiện v� vi, nếu như thứ lớp tu tập, hoặc kh�ng như thứ lớp tu tập, đều đạt được kh�ng tăng giảm. � trong ấy l� chỉ ở nơi thắng nghĩa đế, kh�ng c� ph�p để giữ lấy cho l� thật.

+ N�i dứt: L� dứt trừ. Tức dứt trừ ng�n thuyết hiện c� về v� tướng kia. Như vậy l� đ� n�i xong về Hữu vi kh�ng � V� vi kh�ng. Lại n�i về kh�ng sau. Như Tụng n�u:

C�c thiện trong t�nh kh�ng

Kia xuất cũng v� tận

Biến kế ấy ph�n biệt

Th�u gồm khắp l� kh�ng.

+ N�i: C�c thiện trong t�nh kh�ng v.v�: C�c thiện: Tức l� c�c ph�p thiện. Nghĩa l� trong t�nh kh�ng, c� c�c ph�p thiện, nhưng kh�ng phải l� v� t�nh. V� sao? Tụng n�u: Kia xuất cũng v� tận.

+ Kia: L� ở trong �m thanh kia, bao h�m c�c ph�p thiện. Xuất l� xuất sinh. Cũng: L� nghĩa n�i nối tiếp. � chung ở đ�y l� do c�c ph�p thiện, đ� xuất sinh t�nh như l� v� tận, n�n ph�p kia tức kh�ng giảm. Sự việc của c�c Bồ-t�t cũng kh�ng gi�n đoạn. Tụng n�i: Biến kế ấy ph�n biệt.

Nghĩa l� người tr� phải n�n nhận biết r� như thật. Như vậy l� đ� n�i về t�nh của biến kế được loại trừ. Tụng n�u: Th�u gồm khắp l� kh�ng.

+ Khắp: L� khắp hết thảy. Gồm th�u l� th�u t�m chung. Nghĩa l� trong Kinh B�t Thi�n Tụng B�t Nh� nầy, đ� ph�n biệt n�i rộng về c�c chủng loại kh�ng. Ở đ�y, như vậy l� nối tiếp điều đ� n�u b�y, vi�n tập phổ biến m� gồm th�u chung, n�n gọi l� th�u t�m khắp, tức gồm th�u chung về kh�ng.

Hỏi: Như vậy, h�nh tướng của kh�ng l�m sao h�a hợp?

Đ�p: Ở đ�y, chỗ n�i về kh�ng ch�nh l� để loại trừ tướng của biến kế sở chấp nơi ph�p. N�i như thế đấy tức nghĩa rốt c�ng, n�n ở trong ng�n thuyết đ�, l� tự h�a hợp, t�ch tập chung. Như vậy l� đ� n�i xong về kh�ng, sau lại kh�ng c� ngữ nghĩa của kh�ng để c� thể n�u b�y.

Lại nữa, n�n biết, ở đ�y như thế l� đ� n�i về c�c kh�ng, ch�nh v� nhằm trừ bỏ chấp trước của hữu t�nh, n�n ph�n biệt kh�ng phải n�i về t�nh thật. V� sao? V� trong t�nh thật kia đ� n�i hai thứ kh�ng, l� người kh�ng v� tất cả ph�p kh�ng. Như thế l� đ� n�i xong về V� t�n kh�ng.

Hỏi: Sao gọi l� v� t�n?

Đ�p: T�n nghĩa l� ly t�n. Ở đ�y t�n kh�ng t�n, n�n gọi l� v� t�n. Thể của v� t�n: Nghĩa l� c�c Bồ-t�t hiện c� ph�p thiện, cho đến trong cảnh giới của Niết-b�n v� dư y, ph�p kia cũng kh�ng t�n, ph�p kia cũng v� tận, n�n gọi l� v� t�n.

Như thế l� đ� n�i tổng qu�t về 16 thứ kh�ng, xong.

Như nơi Luận Biện Trung Bi�n, Bồ-t�t Từ Thị đ� n�i về nghĩa như vậy để hiển b�y, khai thị. Tụng n�u:

Th�n kia, thọ trong ngo�i

Vật an trụ đều kh�ng

C�c tr� kia như thấy

Nghĩa hiện c� kia kh�ng.

Đạt được hai thứ thiện

Lu�n lợi �ch hữu t�nh

Nơi sinh tử tạo lợi

Ph�p thiện kia v� tận.

Chủng t�nh c�ng thanh tịnh

Đạt được c�c tướng tốt

Ph�p chư Phật thanh tịnh

Bồ-t�t cũng th�nh tựu.

Người c�ng tất cả ph�p

Ở đ�y, v� t�nh kh�ng

Trong v� t�nh c� t�nh

T�nh kia cũng lại kh�ng.

Lại nữa, ở đ�y nay n�i về việc trừ bỏ 10 thứ ph�p ph�n biệt t�n loạn. N�n biết đấy l� ph�t khởi tướng tu h�nh.

Hỏi: Những g� l� mười thứ ph�n biệt t�n loạn? Lại, l�m thế n�o để dứt? Do đ�, Tụng n�u:

Mười thứ t�m t�n loạn

T�m t�n loạn xứ kh�c

Ngu kh�ng thể tương ưng

Tr� kh�ng hai chẳng th�nh.

+ N�i: Mười thứ t�m t�n loạn v.v�: Nghĩa l� c�c Bồ-t�t mới ph�t t�m, c�ng c� mười thứ ph�n biệt t�n loạn. Đ� l�:

1. Ph�n biệt t�n loạn về v� tướng.

2. Ph�n biệt t�n loạn về hữu tướng.

3. Ph�n biệt t�n loạn về c�u tướng.

4. Ph�n biệt t�n loạn về hủy b�ng.

5. Ph�n biệt t�n loạn về một t�nh.

6. Ph�n biệt t�n loạn về v� số t�nh.

7. Ph�n biệt t�n loạn về tự t�nh.

8. Ph�n biệt t�n loạn về sai biệt.

9. Ph�n biệt t�n loạn về như danh nơi nghĩa.

10. Ph�n biệt t�n loạn về như nghĩa nơi danh.

Mười thứ như thế, đ� ph�n biệt khiến t�m t�n loạn, tức t�m, t�m sở ấy bị t�n loạn.

+ Xứ kh�c t�n loạn: Nghĩa l� t�n loạn kh�c với động loạn, n�n gọi l� t�n loạn.

+ Gọi l� xứ kh�c: L� xứ dị biệt c� phần vị, do động loạn dẫn dắt, v� thế t�m kia kh�ng thể tương ưng.

Hỏi: Người n�o kh�ng thể tương ưng? Tụng tự đ�p, n�i: Ngu kh�ng thể tương ưng. Ngu tức h�ng ph�m phu ngu tối. H�ng ph�m phu ngu tối: Nghĩa l� hoặc giảm hoặc tăng c�ng ph�p ch�n thật đều kh�ng nhận biết.

Hỏi: Kh�ng thể tương ưng với ph�p n�o? Tụng tự đ�p: Tr� kh�ng hai chẳng th�nh.

+ Kh�ng hai: L� kh�ng c� hai tướng. Tr� kh�ng vướng mắc nơi hai, gọi l� tr� kh�ng hai.

+ Th�nh tựu: Đ� l� ho�n th�nh, tức quyết định l�m xong.

Ở đ�y, nghĩa của l� đ� c� như vậy, như Tụng n�i chẳng th�nh: Nghĩa l� c�c ph�m phu ngu tối, t�m c� t�n loạn, n�n ở trong c�c cảnh sắc, thanh, hương, vị, x�c kia, t�m sinh chấp trước, v� thế đối với diệu tr� thanh tịnh ấy, kh�ng thể th�nh tựu, tức kh�ng tương ưng.

Hỏi: Nếu tr� kh�ng hai kh�ng tương ưng, th� ở đấy lại n�i về nghĩa g�? Do đ�, Tụng n�u:

Kia dừng dứt hỗ tương

L� năng, sở đối trị

Ở trong gi�o B�t-nh�

Vi�n tập kia đ� n�i.

+ N�i: Kia dừng dứt v.v�: Kia tức l� mười thứ ph�n biệt t�n loạn. Dừng dứt: L� dứt bỏ.

Hỏi: Xứ n�o n�i dứt bỏ? Tụng tự đ�p, n�i: Ở trong gi�o B�t-nh�. Nghĩa l�, trong gi�o ph�p của Thập Vạn Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa v.v�, tất cả đều n�i lời dứt bỏ như thế.

Hỏi: L� dứt bỏ ph�p n�o? Tụng tự đ�p: Hỗ tương, L� năng sở đối trị.

+ Hỗ tương: L� nghĩa đ�y kia lại c�ng nhau.

+ Năng, sở đối trị: Nghĩa l� hữu tướng, v� tướng c�ng l�m năng (chủ thể) sở (đối tượng) đối trị. H�nh tướng thế n�o? Nghĩa l� như hữu tướng hiện c� l� chủ thể đối trị, th� v� tướng l� đối tượng được đối trị. Nếu v� tướng l� chủ thể đối trị, tức hữu tướng l� đối tượng được đối trị. C�c thứ như thế đấy l� h�nh tướng.

Hỏi: Trong gi�o ph�p của B�t-nh� đ�, n�n n�i như thế n�o? Tụng tự đ�p, n�u: Vi�n tập kia đ� n�i. Nghĩa l� trong gi�o ph�p của Phật Mẫu B�t Nh� Ba La Mật Đa nầy, vi�n tập, tụ hợp, t�m lược chung về chỗ cốt yếu như thế, th�u t�m mười thứ ph�n biệt t�n loạn ấy. N�i nghĩa l� ng�n thuyết. Ở đ�y, n�i như vậy tức l� Đức Như Lai đ� nhận biết r� về sự ch�n thật tối thượng như thế, vi�n tập gồm th�u khắp, ở trong Phật Mẫu B�t Nh� Ba La Mật Đa, tuy�n thuyết như vậy.

Hỏi: Đ� n�i về những g�? Thế n�n, Tụng n�u:

Như c� Bồ-t�t c�

Ph�n biệt v� tướng ấy

T�n loạn dừng dứt, Sư

N�i uẩn thế tục kia.

+ N�i Bồ-t�t c� ph�n biệt về v� tướng v.v�: Bồ-đề c�ng T�t-đỏa, tức l� Bồ-t�t. C� nghĩa l� chẳng kh�ng. Ở đ�y n�i như thế, nghĩa l� tức c� ph�n biệt về v� tướng.

+ Ph�n biệt về v� tướng: Tức ph�n biệt về sắc v� tướng. Ph�p ấy t�n loạn như vậy tức t�nh do si tạo t�c.

Hỏi: C� t�n loạn ấy, th� lại l�m g�? Tụng đ�p, n�u: Dừng dứt.

Hỏi: Người n�o c� thể dừng dứt? Tụng đ�p, n�u: Sư. Sư nghĩa l� Như Lai, l� bậc Đại sư, kh�o c� thể điều phục c�c thứ phiền n�o o�n, lại c� thể cứu độ khỏi những sợ h�i như c�c nẻo �c, n�n gọi l� Sư. Tụng n�u: N�i uẩn thế tục kia.

+ Thế tục nghĩa l� thế gian. Uẩn thế tục ấy tức l� sắc, thọ v.v�

+ N�i uẩn kia: Nghĩa l� khiến nhận biết, c� uẩn ấy n�n dứt trừ ph�n biệt t�n loạn về v� tướng. � đ� n�i như thế, tức Đức Thế T�n thương x�t c�c Bồ-t�t mới ph�t t�m, do đấy đ� v� họ giảng n�i về c�c uẩn thế tục, khiến họ nhận biết r� để dứt trừ đoạn kiến. Dứt bỏ ph�n biệt về v� tướng ấy, kh�ng phải l� n�i về thật t�nh. Trong gi�o ph�p của B�t Thi�n Tụng B�t Nh� Ba La Mật Đa đ� n�i về nghĩa như vậy. Tức nghĩa l� của Bản mẫu nơi c�c B�t-nh� Ba-la-mật-đa đ� tương ưng.

Lại nữa, Tụng n�u:

B�t Thi�n Tụng như thế

Từ đầu, thứ lớp n�u

Đến cuối c�ng đều dừng

N�i ph�n biệt v� tướng.

+ Ở đ�y n�i: B�t Thi�n Tụng v.v�: Đ�y: L� nghĩa như thế. Như thế l� Bản mẫu của B�t Thi�n Tụng đ� n�i. C�ng: L� c�ng gồm th�u mười vạn tụng.

+ N�i: Từ đầu, thứ lớp n�u: Tức đầu ti�n, ng�n ngữ đ� tạo th�nh. Nghĩa l� từ phần đầu kinh đ� dấy khởi ng�n ngữ. H�nh tướng thế n�o? Như kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Theo chỗ ưa th�ch giảng n�i của T�n giả n�n n�i về B�t-nh� Ba-la-mật-đa của c�c Đại Bồ-t�t, phải n�n ph�t khởi như c�c Đại Bồ-t�t xuất sinh từ B�t-nh� Ba-la-mật-đa. Tụng n�u: Đến cuối c�ng đều dừng. Nghĩa l� từ đầu kinh đến cuối kinh, trong đ�, c�c ph�p đ� n�u giảng đều trọn vẹn. Tụng n�i: Đều dừng. Dừng nghĩa l� dứt trừ. Tức ở trong ấy đ� dứt trừ ng�n ngữ hủy b�ng, ph�n biệt về v� tướng kia. Tụng n�u: N�i ph�n biệt v� tướng: Nghĩa l� ph�n biệt về v� tướng của sắc. Do ph�n biệt về sắc v� tướng ấy, n�n rơi v�o kh�ng, v� đoạn trừ c� sắc.

+ Gọi l� N�i, nghĩa ấy thế n�o? N�i nghĩa l� dựa nơi ph�p m� n�i. Ở đ�y, dựa v�o ph�p m� n�i, l� n�i về sự tướng. H�nh tướng thế n�o? Tức l� do đầu ti�n, ng�n ngữ được d�ng để ph�t khởi, cho đến cuối c�ng, trong ấy c� nhiều thứ ng�n ngữ được giảng n�u, qua đấy, h�nh tướng được th�nh lập ph�t khởi dị biệt. Nghĩa l� c�c Bồ-t�t c�ng với Thi�n chủ Đế-th�ch, l� bậc thượng thủ.

Những thứ như thế v.v�, n�n biết đều l� nhằm dứt trừ đoạn kiến.

Hỏi: Như những thứ ng�n ngữ đ� được n�u b�y ấy, phần vị c� chỗ ph�t khởi, lại c� những loại đạo l� n�o, để dựa nơi ph�p m� n�i, nhằm dứt trừ ng�n thuyết hủy b�ng, ph�n biệt về v� tướng? Tụng ph� bỏ, n�u:

Nh�n ng�n kh�ng như thế

Đ�y chỉ n�i sự tướng

Trong kinh như Phạm V�ng

Biết tất cả như l�.

+ Đ�y n�i: Nh�n ng�n kh�ng như thế v.v�: Nh�n: L� nghĩa đạo l�. Kh�ng như thế: Tức ng�n ngữ của đạo l� nầy kh�ng phải l� ng�n thuyết th�nh tựu. V� sao? Tụng tự giải th�ch, n�i: Đ�y chỉ n�i sự tướng.

+ Sự: L� sự c� chỗ tạo t�c, sự c� chỗ tu tập.

+ N�i: Nghĩa l� ng�n thuyết. Ở đ�y, nghĩa như thế chỉ n�i về sự tướng. Nếu thế, tức nay nghĩa của đạo l� h�a hợp kh�ng th�nh tựu. L�m sao c� thể khiến c�c bậc c� tr�, qua đ� quan s�t sinh hoan hỷ? N�n Tụng n�u chung:

Trong kinh như Phạm V�ng

Biết tất cả như l�.

Đ�y l� thế n�o? Tức c�c kinh hiện c� như Phạm V�ng. Lại n�i v�n v�n: L� c�ng gồm th�u kinh như V�n Lu�n v.v� Trong c�c kinh ấy, đều n�i như l�. Người n�o đ� n�i? Nghĩa l� Đức Phật Thế T�n, nơi tất cả xứ, dựa v�o l� như thật, tự n�i như vậy.

+ N�i như vậy: L� tự nghĩa th�nh tựu.

+ Gọi l� nhận biết: Nhận biết l� nhận biết r�, tức nhận biết r� ở đ�y n�i như l�, như lượng. Nếu n�i ngữ nghĩa ch�n thật như vậy, l� nghĩa quyết định, th� điều ấy lại l� thế n�o? Hoặc như trước n�i đạo l� được thuyết giảng, tuy c� thể trừ bỏ ph�n biệt về v� tướng, c�n ph�n biệt về hữu tướng tức sinh khởi trở lại. Do đ�, nay n�u như chỗ ứng hợp, khai thị m�n m�u thuẫn kia. Như Tụng n�u:

Bồ-t�t, Ta chẳng thấy

Nhưng đấy c�ng rộng lớn

Thế t�n dứt trừ ấy

Ph�n biệt loạn hữu tướng.

+ N�i: Bồ-t�t, Ta chẳng thấy, Nhưng đấy c�ng rộng lớn: Nghĩa l� do đầu ti�n khởi t�nh biến kế, nơi tướng của Bồ-t�t sinh chấp trước. Tướng được chấp giữ ấy, ở trong thật t�nh, Ta kh�ng thể thấy cũng kh�ng thể thủ đắc.

+ Ta: L� nghĩa ch�nh m�nh.

+ Đấy c�ng rộng lớn: Rộng lớn tức nghĩa bao gồm rộng. Bồ-t�t nầy, về nghĩa l� rộng lớn. Thế n�n Bồ-t�t, Ta kh�ng thể thấy, cũng kh�ng thể thủ đắc. B�t-nh� Ba-la-mật-đa cũng kh�ng thể thấy, cũng kh�ng thể thủ đắc. Những điều đ� n�i như thế l� khiến dứt trừ sự ph�n biệt t�n loạn về hữu tướng.

+ Tụng n�u: Ph�n biệt loạn hữu tướng. Tướng: L� c�c tướng như sắc v.v� Loạn: Tức động loạn. Ph�n biệt: L� ở trong c�c tướng như sắc v.v�, c� chỗ ph�n biệt. Ở trong nghĩa chẳng như, chấp trước t�nh của nghĩa như. Ở đ�y, c�c thứ nghi hoặc động loạn như vậy, trong thắng nghĩa đế kh�ng c� thật t�nh.

Hỏi: Người n�o đ� dứt trừ? Tụng tự đ�p, n�i: Thế T�n, dứt trừ ấy.

Hỏi: Dứt trừ về những g�? Do đ�, Tụng n�u:

Nếu kh�ng thấy danh kia

Cảnh giới h�nh cũng thế

Uẩn kia, tất cả xứ

Đều kh�ng thấy Bồ-t�t.

+ N�i: Nếu kh�ng thấy danh kia v.v�: Nếu: Nghĩa l� nếu như kh�ng thấy tức kh�ng thể thủ đắc.

Hỏi: Ph�p n�o l� kh�ng thấy?

Đ�p: L� t�n gọi của Bồ-t�t ấy, nhưng kh�ng thể thấy. Hoặc n�i về t�n gọi như thế, l� n�i Bồ-t�t kia kh�ng thể thủ đắc, lại dứt bỏ chỗ n�u b�y ấy. Tụng n�i: Cảnh giới. N�n biết như thật: Kh�ng phải chỉ t�n của Bồ-t�t kh�ng thể thủ đắc, m� c�c cảnh giới cũng kh�ng thể thủ đắc.

+ Cảnh giới: L� cảnh giới của đối tượng h�nh. C�c Bồ-t�t ấy đ� h�nh B�t-nh� Ba-la-mật-đa. Như thế, đạo c�ng h�nh cũng vậy. H�nh nghĩa l� hiện b�y khắp. C�c h�nh tức đối tượng tu, đối tượng h�nh, nhưng c�c h�nh ấy cũng kh�ng thể thủ đắc.

+ N�i: Uẩn kia, tất cả xứ: Uẩn nghĩa l� sắc, thọ v.v�. Tất cả xứ: Nghĩa l� hiện hữu khắp tất cả xứ c�ng tất cả loại. � ở đ�y l� n�n nhận biết đ�ng như thật. Do diệu tuệ thanh tịnh, ở nơi tất cả xứ đ� cầu đạt tướng Bồ-t�t, r� l� kh�ng thể thủ đắc. Do nh�n ấy, n�n Bồ-t�t kh�ng thể thấy. V� vậy Tụng n�i: Đều kh�ng thấy Bồ-t�t.

Nơi đ�y, � đ� n�u b�y như thế, ch�nh l� trừ bỏ kẻ ngu tối, ở trong tr� kh�ng nhiễm của Đức Phật, Thế T�n, chấp c� danh c�ng cảnh giới thật. Ph�p đ� kh�ng thể thủ đắc, kh�ng phải l� nhận biết r� đ�ng, nhưng tướng Bồ-t�t, ở trong t�nh vi�n th�nh thật cũng kh�ng thể l�a bỏ. Nếu lấy bỏ c�ng l�a, th� ph�n biệt về v� tướng kia trở lại sinh khởi. Nghĩa nầy lược n�u, n�n c� nghi vấn: Nếu nay, ở trong thật t�nh như vậy, kh�ng c� Bồ-t�t, th� phải chăng như trước đ� n�i l� c� m�u thuẫn? Tụng tự đả th�ng, n�i:

Đ�y dứt trừ biến kế

Đ�y gồm khắp đ� n�i

Thừa hết thảy nh�n tr�

Tuệ ph�n biệt c�c tướng.

+ N�i: Đ�y dứt trừ biến kế v.v� Biến kế: Nghĩa l� c�c hữu t�nh đ� khởi kiến chấp đi�n đảo. H�nh tướng như thế n�o? Nghĩa l� ở trong uẩn xứ giới, chấp c� thật t�nh. Nay đ� dứt trừ ch�ng, n�n ở nơi diệu tr� thanh tịnh kh�ng c� chỗ dứt trừ.

+ Tụng n�u: Đ�y gồm khắp đ� n�i. Đ�y: L� nghĩa như vậy. Gồm khắp đ� n�i: L� người tạo t�c đ� gồm th�u khắp m� n�i. Ở đ�y, gồm th�u khắp m� n�i l� � lạc th� thắng. N�n biết nghĩa của B�t-nh� Ba-la-mật-đa ấy, gồm th�u khắp như thế m� n�i, đ� l� quyết định, tức vị kia đ� đạt được cứu c�nh như thế.

Hỏi: Do nơi nghĩa n�o m� n�i như vậy? Tụng tự đ�p, n�i: Thừa hết thảy nh�n tr�.

Ở đ�y, nghĩa như thế l� hiển b�y đ�ng như l�.

Thừa: L� vận h�nh, điều khiển. Hết thảy: L� nghĩa khắp hết. Nh�n tr�: L� do tr� ph�n biệt r� l�m nh�n.

Hỏi: Người n�o vận h�nh, điều khiển? Tụng đ�p: Tuệ. Đại Tuệ tức l� Đức Phật.

Hỏi: N�i về điều g�? Tụng tự đ�p, n�u: Ph�n biệt c�c tướng.

Tướng: L� t�c dụng được t�ch tập khắp, n�n gọi l� tướng. Tướng ấy kh�ng đối ngại.

Hỏi: L� những tướng n�o? Tụng n�i: Ph�n biệt. Tức ph�n biệt, hiển b�y c�c h�nh tướng, n�n kh�ng phải l� n�i về thật t�nh. Ở đ�y, c�c nghĩa đ� được n�u b�y như vậy, n�n qu�n x�t đ�ng như thật. Cho đến kh�ng c� nghĩa ngo�i lượng cực vi trần, tự t�nh c� thể được th�nh lập. Do đấy, Đức Thế T�n đ� nh�n nơi nh�m tr� kia, khai thị, ph�n biệt tất cả h�nh tướng của t�c dụng hiện c�.

Hỏi: Đạt được nghĩa g� n�n mới c� thể như thế? Do vậy, Tụng n�u:

B�t-nh� Ba-la-mật

N�i ba thứ nương dựa

L� biến kế, y tha

C�ng t�nh vi�n th�nh thật.

+ N�i: B�t-nh� Ba-la-mật v.v� v.v�: N�n biết B�t-nh� Ba-la-mật-đa c� 2 thứ ph�p: 1. Thắng thượng. 2. Đối tượng h�nh.

Thắng thượng: L� tr� đ� l�a hai chướng phiền n�o v� sở tri.

Đối tượng h�nh: L� tướng n�i về danh, c�, văn th�n.

Thắng thượng kia: Tức l� B�t-nh� Ba-la-mật-đa, tự t�nh được n�u b�y.

Đối tượng h�nh kia: Tức l� nghĩa của ng�n ngữ n�i ph�p, l� t�c dụng của tự t�nh.

Hỏi: T�c dụng ở đ�u? Đ�y l� thế n�o? Tụng tự đ�p: N�i ba thứ nương dựa.

+ Ba thứ nương dựa, đấy lại l� thế n�o? Như Tụng đ� n�i, tức l� t�nh biến kế, y tha c�ng vi�n th�nh thật.

+ Biến kế: Nghĩa l� kẻ ngu tối, ở trong tr� kh�ng hai thanh tịnh, suy t�nh khắp (Biến kế) về c�c tướng, chấp trước, đối ngại. Đ� gọi l� t�nh biến kế.

+ T�nh y tha: Nghĩa l� tự t�nh của tr� kh�ng hai an trụ. Chủng tử, v� minh, cả hai c� đối ngại, nhưng v� minh ấy dựa nơi c�i kh�c (y tha) m� khởi. Đ�y tức n�i l� t�nh y tha khởi.

+ T�nh vi�n th�nh thật: Nghĩa l� tr� kh�ng hai ấy, tức l� t�nh vi�n th�nh thật.

Hỏi: V� sao n�i l� ba thứ nương dựa? Do đấy Tụng n�u:

Kh�ng, c�u nầy c�ng n�i

Tất cả biến kế dứt

Huyễn dụ c�ng thấy bi�n

Đ�y n�i t�nh y tha.

+ Kh�ng, c�u nầy c�ng n�i, Tất cả biến kế dứt. Kh�ng: Nghĩa l� kh�ng chỗ c�. C�u nầy: Tức l� c�c c�u đ� được n�u b�y như vậy. C�ng: L� c�ng với người thuyết ph�p. Ph�p kia dứt, n�n n�i l� kh�ng.

Hỏi: Ở đ�y, h�nh tướng lại l� thế n�o? Tụng đ�p, n�u: Tất cả biến kế dứt.

+ Tất cả: L� nghĩa khắp hết thảy.

+ Biến kế: L� chấp trước hư vọng, tạo t�c dối kh�c.

+ Dứt: L� dứt trừ.

Ở đ�y, � đ� n�i như thế: Nghĩa l� như c� khi được nghe tất cả người n�u giảng n�i lời dứt trừ, bậc c� tr� phải n�n nhận biết r� trọn vẹn. Tất cả đều l� dứt trừ biến kế chấp trước về hữu tướng. Tụng n�i: Huyễn dụ c�ng thấy bi�n, Đ�y n�i t�nh y tha.

+ Huyễn nghĩa l� Đế v�ng (lưới Đế-th�ch).

+ C�ng: L� c�ng gồm th�u c�c ph�p huyễn như th�nh C�n-th�t-b� v.v� Huyễn l� do ph�p giả của kẻ kh�c tạo th�nh. Nay d�ng huyễn kia dụ cho ph�p nầy, n�n gọi l� huyễn dụ.

+ Thấy bi�n: Nghĩa l� do dụ kia n�n hiểu về ph�p như thế, gọi l� thấy bi�n. � ở đ�y, nghĩa l� như được nghe n�i về huyễn dụ, c�ng c�c nghĩa thấy bi�n, bậc tr� n�n biết, đ�y tức l� n�i về t�nh y tha khởi. Trong đ�, n�n biết, do huyễn ấy n�n đ� thấy bi�n. V� vậy, Đức Thế T�n đ� tuy�n thuyết.

Hỏi: Tự t�nh của y tha kia l�m sao nhận biết r�? Tự t�nh vi�n th�nh l�m thế n�o n�i về sự? Do đ�, Tụng n�u:

C� bốn thứ thanh tịnh

N�i t�nh vi�n th�nh thật

B�t-nh� Ba-la-mật

Phật n�i kh�ng dị biệt.

+ N�i: C� bốn thứ thanh tịnh, N�i t�nh vi�n th�nh thật. N�i: Nghĩa l� biểu thị. Tức l� d�ng bốn thứ thanh tịnh để biểu thị về tự t�nh vi�n th�nh hiện c�.

+ Bốn thứ: Tức c� bốn chủng loại.

+ Thanh tịnh: L� nghĩa kh�ng nhiễm. Nghĩa l� do đạt được bốn thứ tịnh ấy, n�n gọi l� thanh tịnh.

HẾT - QUYỂN 2

�

��