�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1972

Tịnh �ộ Hoặc Vấn

(�ại Ch�nh T�n Tu �ại Tạng Kinh, quyển 47, kinh văn số 1972)

�ời Nguy�n, ch�a Sư Tử L�m, T�y Trai L�o Nhơn Thi�n Như đại sư soạn

Việt dịch: H�a Thượng Thiền T�m

Đề Từ:

Thi�n Như l�o nhơn đang tĩnh tọa nơi thất Ngọa V�n, bỗng c� người đẩy cửa bước v�o, tự xưng l� Thiền kh�ch. L�o nhơn im lặng gật đầu ch�o, đưa tay ra � mời ngồi. Đối tọa đ� l�u, �nh tịch dương t� t� xuy�n qua song tr�c, l� hương thiền kh�i sắp muốn tan, kh�ch từ từ đứng dậy, sửa y phục nghi�m trang, thư thả mở lời thưa thỉnh:

1. Hỏi rằng: - Trộm nghe Vĩnh Minh H�a Thượng ẩm thọ m�n học đơn truyền nơi Thiều Quốc Sư ở Thi�n Thai, m� cũng ch�nh l� đ�ch t�n của ng�i Ph�p Nh�n. Khi H�a Thượng trụ tr� ch�a Tịnh Từ ở H�ng Ch�u đ� khai thị cho học ch�ng rất nhiều, biện t�i cơ tr� dường như gi� cuốn, sấm vang, hải nội thiền l�m đều kỉnh xưng l� bậc đại t�ng tượng. Tại sao ngo�i sự n�i Thiền, ng�i lại tự tu Tịnh Độ, khuy�n người niệm Phật, viết s�ch rộng truyền m�n ấy nơi đời. Hơn nữa, ng�i lại l�m kệ Tứ Liệu Giản, đại � n�i: �C� Thiền kh�ng Tịnh Độ, mười người ch�n ngại đường, kh�ng Thiền c� Tịnh Độ, mu�n tu mu�n người sanh�. Qua mấy c�u ấy, c� phải ng�i đ� chủ trương Tịnh Độ, tự hạ m�n Thiền của m�nh, lời n�i dường như qu� đ�ng chăng? Ngu � nghi ngờ việc nầy rất nhiều, mong Đại Sư chỉ thị.

Đ�p: - Lời hỏi ấy rất th�ch đ�ng! Tuy nhi�n, Vĩnh Minh Đại Sư kh�ng phải qu� khen Tịnh yểm Thiền, m� thật ra lời n�i của ng�i rất c� c�ng với b�n T�ng cũng như b�n Gi�o. Tiếc v� trong Tứ Liệu Giản, ng�i chỉ n�i lược qua đại cương, chưa ph�t minh hết � th�, n�n chưa đ�nh tan được mối nghi hoặc của nh� Thiền. T�i học tập theo Thiền T�ng, chưa tinh tường về Tịnh Độ, nhưng cũng thường qua những kinh s�ch của m�n đ�, n�n cũng biết phần đại kh�i.

Tịnh Độ l� ph�p dễ tu dễ chứng, song cũng l� m�n kh� n�i kh� tin. Cho n�n khi c�n tại thế, đức Th�ch Ca Từ Phụ v� h�ng đệ tử n�i kinh A Di Đ� đ� dự biết ch�ng sanh đời Mạt Ph�p kh� sanh l�ng tin tưởng, mới dẫn lời th�nh thật của s�u phương chư Phật để ph� mối nghi v� ph�t khởi t�n t�m cho người sau. L�c thuyết kinh gần xong, nh�n n�i đến chư Phật khen ngợi m�nh, đức Bổn Sư lại bảo: 'N�n biết ta ở nơi đời �c năm trược l�m việc kh� nầy đắc quả V� Thượng Bồ Đề v� tất cả thế gian n�i ph�p kh� tin đ�y, thật l� một điều rất kh�!' Ấy đều l� những lời tha thiết, cặn kẽ dặn d� để khuy�n người tin tưởng vậy. Vả Đấng Thế T�n đ� rủ l�ng đại bi, cứu đời trong kiếp mạt, khi kim khẩu n�i ra một c�u một kệ, h�ng nhơn phi nhơn đều t�n thọ phụng h�nh, nhưng ri�ng về thuyết Tịnh Độ, thế gian c� xen lẫn l�ng nghi, l� tại sao? Bởi gi�o m�n Tịnh Độ cực rộng lớn, m� ph�p tu Tịnh Độ lại qu� giản dị, hai điểm ấy dường như c�ch biệt, khiến cho người nghe kh� n�n l�ng nghi. N�i rộng lớn, l� m�n nầy th�u nhiếp tất cả căn cơ: tr�n từ bậc Đẳng Gi�c Bồ T�t, vị Nhứt Sanh Bổ Xứ đều cầu về Tịnh Độ, dưới cho đến h�ng ngu phu, ngu phụ, kẻ tạo ngũ nghịch, thập �c, nếu quyết t�m t�n hướng đều được v�ng sanh. N�i giản dị, l� người tu kh�ng phải qu� gian nan lao khổ, kh�ng trải qua cảnh giới sai biệt m� lầm, chỉ tr� niệm s�u chữ hồng danh, m� được tho�t Ta B�, được sanh Cực Lạc, được bất thối chuyển, cho đến khi th�nh Phật mới th�i. Bởi c� sự rộng lớn m� lại giản dị như thế n�n d� cho người tr� cũng sanh mối nghi ngờ. Nếu �ng nhận thức r� được điểm nầy, tất sẽ biết lời khen của ng�i Vĩnh Minh rất c� � th�m, m� kh�ng phải l� qu� đ�ng.

2. Hỏi: - Sự rộng lớn v� giản dị, t�i đ� nghe lời chỉ dạy. Nhưng bậc ngộ đạt trong Thiền T�ng, đ� gọi thấy t�nh th�nh Phật, h� lại khứng chịu cầu sanh về T�y Phương ư?

Đ�p: - Thật ra �ng chưa biết đ� th�i. Ch�nh những bậc ngộ đạt c�ng cấp thiết cầu sanh. Cổ đức đ� bảo: 'Kh�ng cầu về Tịnh Độ, c�n nguyện sanh c�i n�o?' Nay �ng chưa ngộ đạo, giả sử khi được tỏ ngộ rồi, e cho t�m niệm cầu sanh Cực Lạc của �ng, mu�n tr�u cũng kh�ng thể k�o lại!

3. Hỏi: - Sở dĩ Phật, Tổ ra đời v� độ ch�ng sanh; học giả chỉ lo việc lớn chưa xong, nếu đ� ph�t minh đại sự (tức ngộ đạo), n�n theo gương đấng Đại Gi�c hiện th�n v�o nơi khốn khổ, kh�ng hiềm đường sanh tử m� độ khắp h�m linh. Nếu bậc đ� ngộ đạt m� c�n cầu sanh Tịnh Độ, đ� chẳng qua l� t�m niệm ch�n khổ t�m vui, kh�ng đo�i đến kẻ đang ở trong v�ng ch�m đắm? T�i d� ngu h�n, vẫn kh�ng th�ch l�m như vậy!

Đ�p: - Thấy chiếc trứng m� muốn cho n� nở liền, t�m niệm ấy sao đ� vội gấp! �ng cho rằng sau một phen tỏ ngộ th� nghiệp tập đ� dứt sạch, được ngay vị Bất Thối Chuyển ư? V� cũng kh�ng c�n học khắp Phật Ph�p, kh�ng cần phải tu h�nh th�m để chứng những quả vị từ thấp đến cao ư? Hay l� �ng lại nghĩ: sau một phen ngộ đạo, tất đ� đồng h�ng với chư Phật, c� thể v�o sanh ra tử kh�ng bị chướng duy�n nhiễu loạn ư? Nếu quả như thế th� chư Đại Bồ T�t trải qua hằng h� sa kiếp tu s�u độ mu�n hạnh, cũng đều phải hổ thẹn với �ng vậy! Cổ gi�o đ� c� lời răn nhắc: �H�ng Thanh Văn c�n muội l�c ra thai, bậc Bồ T�t c�n m� khi c�ch ấm!� Hai hạng ấy m� c�n như thế, huống chi người ngộ giải non k�m, tự cứu chưa xong giữa đời nay ư? D� cho chỗ tỏ ngộ c� s�u xa, tr� th�ng hiểu c� cao s�ng, hạnh c�ng giải hợp nhau, ch� quyết muốn độ người; nhưng v� chưa l�n h�ng Bất Thối, lực dụng chưa đầy đủ, m� muốn ở c�i đời �c nầy h�a độ kẻ cang cường, điều ấy bậc Ti�n Th�nh cũng chưa hứa nhận. V� như đem chiếc thuyền đ�ng tr�m chưa kỹ để vớt người nơi biển dậy ba đ�o, c�i họa trầm nịch cả đo�n tất kh�ng tr�nh khỏi. Cho n�n Luận V�ng Sanh n�i: �Muốn du h�nh nơi địa ngục, muốn cứu độ ch�ng hữu t�nh m� khổ, trước phải cầu sanh về c�i kia, đợi khi chứng được V� Sanh Nhẫn rồi sẽ trở lại đường sanh tử m� thật h�nh bản nguyện. Do nh�n duy�n ấy n�n người tu mới cầu về Tịnh Độ�. Lại Ti�n Th�nh cũng đ� bảo: 'Chưa được vị Bất Thối Chuyển, chưa chứng V� Sanh Nhẫn, cần phải thường kh�ng rời Phật. V� như trẻ thơ kh�ng n�n xa mẹ, như chim non chỉ c� thể bay chuyền theo c�nh c�y. '

Nay ở c�i Ta B� nầy Đức Th�ch Ca đ� diệt, Phật Di Lặc chưa sanh. Huống nữa, bốn đường khổ th�, nh�n quả d�y dưa, trăm mối ngoại t�, thị phi rối loạn; sắc tốt tiếng d�m hằng quyến dụ, cảnh hư duy�n �c m�i v�y quanh. Trong hiện trạng ấy, đ� kh�ng c� Phật để nương nhờ, lại bị cảnh duy�n l�m khuấy động, h�ng sơ t�m ngộ đạo hỏi mấy ai kh�ng bị thối lui? Cho n�n Đấng Thế T�n �n cần chỉ về Cực Lạc l� bởi l� do ấy. Phương chi ở c�i kia, Đức Di Đ� hiện đang n�i ph�p, cảnh diệu độ mu�n thứ thuận duy�n; đ� nương nhờ hải ch�ng, nhẫn lực mau th�nh, lại gần đấng Ph�p Vương, Phật Thừa dễ đạt. Chừng ấy muốn ra ứng h�a độ sanh, c�n chi trở ngại? Cũng v� lẽ ấy, n�n bậc thượng căn lợi tr� c�n nguyện th�c sanh, huống chi �ng l� hạng trung hạ mới được đ�i ch�t giải ngộ đ� ư?

�ng h� kh�ng thấy trong kinh Qu�n Phật Tam Muội, Ng�i Văn Th� tự b�y tỏ t�c nh�n, bảo m�nh đ� chứng m�n Niệm Phật Tam Muội, thường sanh ở Tịnh Độ ư? Do bởi đ�, Đức Thế T�n mới thọ k� cho ng�i rằng: '�ng sẽ được sanh về thế giới Cực Lạc. '

Lại chẳng thấy trong kinh Hoa Nghi�m, Phổ Hiền Bồ T�t đem mười đại nguyện vương khuyến tấn Thiện T�i Đồng Tử v� đại ch�ng nơi hải hội, n�n d�ng c�ng đức đ� cầu sanh về Cực Lạc ư? Trong ấy c� đoạn n�i:

Lại chẳng thấy trong kinh Lăng Gi�, Đức Thế T�n đ� huyền k�: 'Sau xứ Nam Thi�n Tr�c, c� danh đức tỳ khưu, t�n hiệu l� Long Thọ, hay ph� hữu, v� t�ng. Trong thế gian hiển ng�, ph�p V� Thượng đại thừa. Chứng Sơ Hoan Hỷ Địa. Sanh về c�i Cực Lạc' ư?

V� chẳng thấy trong Luận Khởi T�n, M� Minh Bồ T�t, khen ngợi sự v�ng sanh; trong kinh Đại Bảo T�ch, Phật hứa khả cho Tịnh Phạn Vương v� bảy mu�n Th�ch chủng đồng về An Dưỡng; trong kinh Thập Lục Qu�n, Đức Thế T�n chỉ dạy phương ph�p cho b� Vi Đề Hy c�ng năm trăm thị nữ được lễ cẩn Đức A Di Đ� ư?

Trong mấy vị tr�n, như vua Tịnh Phạn v� b� Vi Đề Hy hiện tiền đều đ� chứng được V� Sanh Ph�p Nhẫn. Ở T�y Tr�c, những hạng ấy cầu v�ng sanh rất nhiều. B�n ��ng �ộ th� c� Viễn C�ng ở L� Sơn c�ng c�c bậc cao nhơn trong Li�n X�, những vị t�n t�c ở hai t�ng Thi�n Thai, Hiền Thủ, tất cả đều d�ng m�n Niệm Phật tự tu v� độ người khuyến h�a h�ng tăng tục đồng cầu sanh về Tịnh Độ. N�i chung những bậc cao đức tu tịnh nghiệp số lượng kh�ng biết bao nhi�u m� kể! Đến như hai ng�i Văn Th�, Phổ Hiền l� bậc Đại Bồ T�t, Thiện T�i Đồng Tử v� hải ch�ng Hoa Tạng đều l� bậc đại nhơn trong bốn mươi mốt vị. M� Minh, Long Thọ l� h�ng Bồ T�t, m� cũng l� bậc Đại Tổ Sư.

Những th�nh nhơn ấy chỗ ngộ v� chứng si�u xuất hơn người ngộ đạt ng�y nay như trời với vực, m� c�n nguyện sanh về T�y Phương, �ng bảo rằng đ� tỏ ngộ kh�ng cầu về Cực Lạc, lại b�c sự cầu sanh, th� c�c ng�i Văn Th�, Phổ Hiền, M� Minh, Long Thọ, chắc l� kh�ng bằng �ng rồi! �ng thử tự lượng xem chỗ tu chứng c� bằng hai bậc Đại Sĩ v� hai vị Tổ Sư; sự tham ngộ c� bằng ng�i Thiện T�i c�ng hải ch�ng, cảnh giới sở đắc v� được Phật hứa khả c� bằng vua Tịnh Phạn v� b� Vi Đề Hy chăng? Vả Tịnh Phạn Vương l� th�n sanh của Phật, bảy mu�n Th�ch chủng l� tộc thuộc của Ng�i, nếu sự về Tịnh Độ kh�ng c� lợi �ch th� đức Thế T�n đ�u nỡ khiến phụ vương v� h�ng th�n thuộc cầu v�ng sanh? Trước kia đ� n�i bậc chứng được V� Sanh Nhẫn c� thể v�o tục độ sanh, nay vua Tịnh Phạn v� người th�n thuộc của Phật đ� đắc quả ấy m� đức Như Lai c�n khuy�n v� thọ k� cho v�ng sanh, th� tấm l�ng hộ tr� bảo dưỡng của Ng�i h� chẳng l� th�n thiết v� s�u xa ư?

T�i thấy h�ng Thiền giả đời nay phần nhiều kh�ng x�t liễu nghĩa của Như Lai, chẳng r� huyền cơ của Đạt Ma, bụng rỗng l�ng cao, tập quen th�nh bệnh cuồng vọng. Khi thấy người tu Tịnh Độ, họ khinh thường v� cười bảo: 'Đ� l� việc l�m thấp k�m của h�ng ngu phu ngu phụ!' T�i thường cho đ� kh�ng phải khinh hạng ngu phụ, ngu phu, m� ch�nh l� khinh c�c Ng�i Văn Th�, Phổ Hiền, M� Minh, Long Thọ; đ� chẳng những tự m� ch�nh đạo, tự l�m mất căn l�nh m� c�n tự bỏ qu�n huệ th�n v� tự để ti�u Phật chủng. Đ� cũng l� tự g�y ra tội b�ng Ch�nh Ph�p, tự kết th�nh nghiệp khinh Th�nh Tăng. Chư Phật, Tổ xem những kẻ ấy l� hạng người đ�ng thương x�t! V� lẽ ấy n�n ng�i Vĩnh Minh động mối bi t�m đem hết t�m can chủ trương Tịnh Độ, đ� tự tu lại khuy�n đời. N�n khi l�m chung, Đại Sư biết trước ng�y giờ, c� c�c điềm l�nh ứng hiện; l�c tr� tỳ x� lợi tu�n ra v� số. Về sau c� một vị tăng ở Phủ Ch�u thường cung k�nh đi nhiễu xung quanh th�p của ng�i, nhiều người hỏi l� do th� vị tăng ấy đ�p: 'Nh�n l�c t�i bị bịnh nặng thần thức đi v�o minh giới, Di�m Vương x�t thấy thọ số chưa m�n, cho đưa trở về. Khi ấy t�i thấy b�n ph�a tả đại điện c� thiết b�n thờ di tượng một vị Đại Đức, Di�m Vương lễ b�i �n cần. Hỏi ra th� Quan Chủ lại bảo đ� l� ch�n dung của Vĩnh Minh Di�n Thọ Thiền Sư, v� ng�i tu h�nh tinh tấn, được sanh về Thượng Phẩm ở Cực Lạc n�n Di�m Vương họa tượng để thờ. ' Vĩnh Minh Đại Sư l� bậc đ� ngộ suốt m�n Thiền trực chỉ của tổ Đạt Ma, m� lại gởi chất nơi phẩm sen thượng thượng b�n trời An Dưỡng; những sự kiện ấy đủ giải th�ch mối t�nh chấp của người tu Thiền, c�n l�m duy�n khuyến tấn cho ch�ng sanh đời Mạt Ph�p. Cho n�n t�i n�i ng�i rất c� c�ng đối với b�n T�ng cũng như b�n Gi�o l� ở điểm nầy.

Song chẳng những chỉ c� Vĩnh Minh Đại Sư mới như thế m� th�i. Ngo�i ra, c�n c� Tử T�m T�n Thiền Sư đ� ngộ b�n Thiền, lại khuy�n tu b�n Tịnh. Ng�i đ� bảo: �Di Đ� rất dễ niệm, Tịnh Độ rất dễ sanh. Người tham Thiền niệm Phật rất tốt. Nếu kẻ căn cơ hơi k�m, sợ e đời nay chưa được đại ngộ, kiếp sau dễ lạc bến m�, th� n�n nhờ sức bi nguyện của Đức A Di Đ� để sớm v�ng sanh về Cực Lạc. Nếu vị n�o ch� t�m niệm Phật m� kh�ng được sanh về Tịnh Độ, l�o tăng xin chịu đọa v�o địa ngục Bạt Thiệt (ngục r�t lưỡi)�. Lại như Ch�n Yết Liễu Thiền Sư, trong b�i văn khuy�n tu Tịnh Độ, c� n�i: �Tại sao người trong t�ng T�o Động, ngo�i sự tập Thiền, c�n mật tu Tịnh Độ? Sở dĩ c� việc ấy, v� ph�p m�n Niệm Phật l� con đường tắt trong c�c lối tu h�nh. X�t trong Đại Tạng m�n nầy ngo�i sự tiếp dẫn bậc thượng thượng căn c�n th�u nhiếp hạng người trung hạ. . . Bậc đại tượng trong T�ng m�n đ� ngộ ph�p phi kh�ng phi hữu, lại chăm ch� tu Tịnh nghiệp, c� phải sự thấy Phật của Tịnh Độ c�n giản dị hơn t�ng m�n chăng? Cho n�n d� Phật, d� Tổ, hoặc Gi�o, hoặc Thiền, đều do nơi cửa Tịnh Độ đồng về nơi ch�n nguy�n. V�o được m�n nầy, tức c� thể v�o được v� lượng ph�p m�n kh�c. . . �

Đến như c�c ng�i: Thi�n Y Ho�i Thiền Sư, Vi�n Chiếu Bản Thiền Sư, Từ Thọ Th�m Thiền Sư, Nam Nhạc Tư Thiền Sư, Ph�p Chiếu Thiền Sư, Tịnh Yết Thiền Sư, Tịnh Từ Đại Th�ng Thiền Sư, Thi�n Thai Ho�i Ngọc Thiền Sư, Lương Đạo Tr�n Thiền Sư, Đường Đạo Xước Thiền Sư, Tỳ Lăng Ph�p Ch�n Thiền Sư, C� T� Thủ Nạp Thiền Sư, Bắc Nh�n Giản Thiền Sư, Thi�n Mục Lễ Thiền Sư, những đại l�o ấy l� bậc t�ng tượng trong Thiền m�n, song x�t ra chỗ mật tu v� hiển h�a đều ph�t dương � chỉ Tịnh Độ, tuy kh�ng ước hẹn m� ngẫu nhĩ đồng đường.

Chẳng những c�c vị đại l�o ấy như thế m� th�i, t�i lại thường nghe một vị kỳ t�c b�n T�ng m�n n�i:

'�������� Hầu hết ngũ gia t�ng ph�i v� những Thiền tăng trong thi�n hạ, đ� tỏ ngộ c�ng chưa tỏ ngộ, đều quy hướng về Tịnh Độ. ' Hỏi l� do th� vị đ� đ�p: 'Ng�i B� Trượng Tr� Hải Thiền Sư l� đ�ch tử của Giang T�y M� Tổ, những t�ng l�m trong thi�n hạ đều y theo c�ch thức của ng�i m� kiến lập v� Thanh Quy ở khắp Thiền m�n đều y theo ph�p chế của ng�i m� cử h�nh. Từ xưa đến nay kh�ng ai d�m c� lời thị phi v� tr�i với ph�p chế ấy.

Theo Thanh Quy của ng�i th� nghi thức tụng cầu cho những vị tăng bệnh nặng c� lời văn như sau: 'Phải nh�m ch�ng lại, tất cả đồng tụng b�i kệ t�n Phật A Di Đ�, rồi cao tiếng niệm Nam M� A Di Đ� Phật, hoặc trăm c�u, ng�n c�u. Khi niệm xong, hồi hướng phục nguyện rằng: Nếu c�c duy�n chưa m�n, sớm được an l�nh. Như hạn lớn đến kỳ, sanh về A Dưỡng. ' Đ� chẳng phải l� bằng chứng chỉ quy Tịnh Độ hay sao? Lại trong nghi thức đưa những vị Tăng đ� tịch c� đoạn n�i: 'Đại ch�ng đồng niệm A Di Đ� Phật hồi hướng phục nguyện rằng: Thần si�u c�i tịnh, nghiệp dứt đường trần, thượng phẩm sen nở hiện kim th�n, nhứt sanh Phật trao phần quả k�. ' Đ� kh�ng phải l� bằng chứng chỉ quy Tịnh Độ hay sao? Đến như l�c tr� tỳ, trong Thanh Quy lại dạy: �Vị Duy Na đ�nh dẫn kh�nh niệm Nam M� T�y Phương Cực Lạc Thế Giới Đại Từ Đại Bi A Di Đ� Phật mười lần, đại ch�ng đồng xướng họa theo. Khi xướng xong, lại hồi hướng rằng: 'Trước đ�y xưng dương mười niệm, phụ gi�p v�ng sanh. . . ' Đ� kh�ng phải l� bằng chứng chỉ quy Tịnh Độ hay sao? Cho n�n l�o tăng n�i: 'C�c Thiền gia trong thi�n hạ đều quy hướng Tịnh Độ l� bởi nguy�n nh�n đ�. '

T�i nghe những lời dẫn chứng của vị kỳ t�c ấy đều c� y cứ, n�n kh�ng biện b�c ra sao được. Nh�n đ� t�i lại chợt hiểu chỗ lập ph�p của ng�i B� Trượng tất c� th�m � nhiệm mầu.

Nay �ng ở t�ng l�m, th�n đ� đưa kh�ng biết bao nhi�u vị tăng quy tịch, tai c�ng miệng đ� nghe v� xướng kh�ng biết bao nhi�u lần mười niệm, � đ� chuy�n ch� hồi hướng về Tịnh Độ lại kh�ng biết bao nhi�u lần nữa! Thế m� �ng đ� kh�ng hiểu � Tổ Sư, đ� kh�ng ph�t l�ng thức tỉnh, lại lầm bảo: những bậc ngộ đạt kh�ng nguyện v�ng sanh. Quả thật c�i bệnh chấp thiền trong thi�n hạ, kh�ng c�n ai hơn �ng được.

4. Hỏi: - Sự nhiếp cơ của Tịnh Độ quả thật l� rộng, ngu giả kh�ng c�n d�m luận b�n. Nhưng t�i thường nghe n�i: 'Di Đ� bản t�nh, Tịnh Độ duy t�m,' trong � cũng c� trộm mừng! Đến chừng xem qua c�c kinh luận về t�ng nầy th� Tịnh Độ l� miền Cực Lạc ngo�i mu�n ức c�i. Di Đ� l� vị gi�o chủ ở Li�n Bang. Như vậy th� kia đ�y c�ch xa, ngo�i nghĩa l� duy t�m bản t�nh rồi! Thế l� � chỉ g�?

Đ�p: - Chỗ hiểu ấy c�n n�ng cạn hẹp h�i. �ng kh�ng biết rằng ch�n t�m của �ng rộng r�i v� s�ng suốt v� c�ng? Kinh Lăng Nghi�m n�i: 'Những non s�ng đất liền cho đến hư kh�ng ở ngo�i sắc th�n ta, đều l� cảnh vật trong ch�n t�m mầu s�ng. ' Lại n�i: 'C�c ph�p sanh h�a đều l� hiện cảnh của duy t�m. ' Thế th� đ�u c� c�i Phật n�o ngo�i t�m ta ư? Cho n�n � nghĩa của Tịnh Độ duy t�m l� n�i c�i Tịnh Độ ở trong ch�n t�m của ta, như biển cả nổi l�n v� lượng b�ng bọt, m� kh�ng c� b�ng bọt n�o ở ngo�i biển cả. Lại như những hạt bụi nơi đất liền, kh�ng c� hạt bụi n�o chẳng phải l� đất; cũng như kh�ng c� c�i Phật n�o chẳng phải l� t�m. N�n Ti�n Th�nh đ� n�i: 'Chỉ một t�m nầy c� đủ bốn c�i l�: Ph�m Th�nh Đồng Cư, Phương Tiện Hữu Dư, Thật B�o V� Chướng Ngại, v� Thường Tịch Quang. '

C�i Ph�m Th�nh Đồng Cư c� hai: Đồng Cư Tịnh Độ v� Đồng Cư Uế Độ. Đồng Cư Uế Độ l� như c�i Ta B� trong quốc độ nầy c� ph�m c� th�nh ở chung lẫn, m� ph�m v� th�nh đều c� hai hạng. Hai hạng của ph�m l� �c ch�ng sanh, tức bốn th� v� thiện ch�ng sanh, tức trời người. Hai hạng của th�nh l� Thật Th�nh v� Quyền Th�nh. Thật Th�nh l� c�c th�nh nhơn thuộc bốn đạo quả, bậc B�ch Chi Phật, bậc Thất �ịa trong Th�ng Gi�o, Thập Trụ trong Biệt Gi�o, Thập T�n hậu t�m trong Vi�n Gi�o. Những vị nầy phần th�ng hoặc tuy dứt, song sắc th�n quả b�o h�y c�n, n�n đều gọi l� Thật. Quyền Th�nh l� c�c vị Bồ T�t trụ ở những c�i Phương Tiện, Thật B�o, Tịch Quang c�ng bậc Diệu Gi�c (Phật) v� l�m lợi lạc cho kẻ hữu duy�n n�n ứng sanh v�o c�i Đồng Cư. Bởi t�y cơ thị hiện n�n gọi l� Quyền. Những vị tr�n đ�y c�ng với ph�m phu đồng ở, n�n gọi l� Ph�m Th�nh Đồng Cư, v� cảnh cư tr� về phần kh� thế giới, c� hầm hố, gai g�c, b�n đất, c�ng c�c tướng nhơ nhớp, về phần hữu t�nh giới c� bốn �c th�, n�n gọi l� Uế Độ. Đồng Cư Tịnh Độ l� như c�i Cực Lạc, tuy y b�o, ch�nh b�o nơi đ�y trang nghi�m mầu nhiệm, kh�ng c� bốn �c th�, song cũng gọi Ph�m Th�nh Đồng Cư v� ch�ng sanh sanh về c�i nầy kh�ng phải đều l� bậc đắc đạo. Như trong kinh n�i: 'Hạng người phạm tội nặng khi l�m chung ch� t�m s�m hối v� niệm Phật đều được v�ng sanh. ' Do đ� n�n biết nơi c�i nầy ch�ng sanh c�n hoặc nhiễm cũng c� thể được ở. Thế giới Cực Lạc cũng c� hai hạng Th�nh Cư v� bởi y b�o, ch�nh b�o đều sạch sẽ trang nghi�m, n�n gọi l� Tịnh Độ. Để n�i rộng th�m, tuy gọi Tịnh Độ nhưng thật ra trong ấy c� nhiều hạng hơn k�m kh�ng đồng. Như thế giới Diệu Hỷ tuy l� Tịnh Độ, song c�n c� nam nữ v� n�i Tu Di, v� Tịnh Độ đ� như thế, uế độ cũng như vậy.

C�i Phương Tiện Hữu Dư l� chỗ ở của bậc Nhị Thừa v� ba hạng Bồ T�t đ� chứng Phương Tiện Đạo. Những vị nầy do tu hai m�n qu�n, dứt phần th�ng hoặc, ph� hết trần sa, bỏ th�n phần đoạn, thọ th�n ph�p t�nh, tự tại ở ngo�i ba c�i; nhưng v� họ chưa đoạn được biệt hoặc v� minh n�n c�n c� sự biến dịch sanh tử. Sở dĩ gọi l� Phương Tiện v� đ� l� cảnh giới của h�nh nhơn tu chứng Phương Tiện Đạo. Gọi Hữu Dư l� bởi họ chưa đoạn được v� minh. Cho n�n trong Th�ch Luận n�i: 'Ngo�i tam giới c� c�i Tịnh Độ, đ�y l� chỗ của h�ng Thanh Văn, B�ch Chi Phật cư tr�, thọ Ph�p T�nh th�n, kh�ng c�n sự phần đoạn sanh tử. '

C�i Thật B�o V� Chướng Ngại l� nơi kh�ng c� h�ng Nhị Thừa, chỉ thuần l� bậc Ph�p Th�n Bồ T�t ở. Những vị nầy ph� từng phần v� minh, chứng từng phần ph�p t�nh, được quả b�o ch�n thật. Song v� họ chưa đoạn hết v� minh n�n c�n nhuận v� lậu nghiệp, thọ b�o th�n ph�p t�nh, v� cảnh giới nầy cũng gọi l� Quả B�o Độ. Kinh Nh�n Vương n�i: 'Ba hiền, mười th�nh trụ quả b�o' l� chỉ cho sự việc tr�n đ�y. Sở dĩ gọi Thật B�o v� c�c Đại Sĩ ấy do qu�n Thật Tướng, ph�t được ch�n v� lậu, thọ hưởng quả b�o ch�n thật. Gọi V� Chướng Ngại l� bởi chư Bồ T�t đ�y tu Ch�n Kh�ng �ịnh, sắc c�ng t�m kh�ng ngăn ngại lẫn nhau. Trong kinh Hoa Nghi�m thuyết minh thế giới Nh�n Đ� La V�ng, ch�nh l� cảnh nầy.

C�i Thường Tịch Quang l� ch�n l� ph�p giới như như, s�ng suốt c�ng cực của bậc Diệu Gi�c. Đ�y l� Phật T�nh Ch�n Như, tức độ l� th�n, tức th�n l� độ, th�n v� độ kh�ng hai, l� trụ xứ của Đức Tỳ L� Gi� Na, cũng gọi l� Ph�p T�nh Độ. Thường ch�nh l� đức Ph�p Th�n. Tịch l� đức Giải Tho�t. Quang l� đức B�t Nh� như chữ Y (\) c� ba điểm, kh�ng thể c�ch l�a, một tức l� ba, ba nguy�n vẫn một. Đ�y cũng gọi l� B� Mật Tạng, l� cảnh giới du h�a của Như Lai, cứu c�nh ch�n thường, thanh tịnh c�ng cực.

Hai c�i trước l� chỗ ở của Ứng Th�n Phật. C�i thứ ba cũng thuộc về Ứng cũng thuộc về B�o, m� ch�nh thức l� chỗ ở của B�o Th�n Phật. C�i thứ tư kh�ng phải Ứng v� B�o m� ki�m cả Ứng, B�o, l� chỗ ở của Ph�p Th�n Phật.

Bốn c�i tr�n đ�y t�y theo chỗ tu chứng m� ph�n chia, song kỳ thật vẫn l� một. Cho n�n ch�n t�m bao tr�m mu�n tượng, v� bi�n quốc độ như vi trần ở khắp mười phương, ch�nh l� cảnh giới trong t�m ta, hằng sa chư Phật trong ba đời, cũng l� c�c đức Phật trong t�m ta; tất cả kh�ng ngo�i bản t�m m� c�. Hiểu được l� nầy th� biết kh�ng c� c�i n�o chẳng nương nơi t�m ta m� kiến lập, kh�ng c� vị Phật n�o chẳng nương nơi t�nh ta m� xuất sanh. Thế th� miền Cực Lạc ngo�i mười mu�n ức c�i h� chẳng phải l� cảnh Tịnh Độ của duy t�m ư?

Thế Giới Cực Lạc đ� như thế th� vị gi�o chủ ở c�i ấy cũng l� đức Di Đ� của bản t�nh. N�n biết chỉ một t�m nầy bao tr�m đủ mười giới, th�n v� độ dung th�ng, tr�ng tr�ng kh�ng ngại. Lại n�n biết t�m, Phật, ch�ng sanh, ba ch�nh l� một, đồng thể kh�ng kh�c nhau, ch�ng sanh v� Phật hỗ hiện, mỗi niệm giao tham. Cho n�n cổ đức n�i: 'Ch�ng sanh trong t�m chư Phật, mỗi trần đều l� Cực Lạc, chư Phật trong t�m ch�ng sanh, mỗi niệm ch�nh thật Di Đ�. Mười phương tịnh, uế gom về trong khoảng s�t na. Một niệm sắc t�m, bủa khắp gồm th�u ph�p giới. ' Xem thế th� biết tất cả đều sẵn đủ trong thể thi�n ch�n, kh�ng phải do duy�n khởi mới th�nh lập. Một t�m niệm đ� như thế, một điểm trần lại kh�c chi? V� vậy n�n mới c� thể:

Cảnh giới ch�n t�m bao h�m v� bi�n quốc độ tr�n đ�y, như lưới b�u Thi�n Ch�u của trời Đế Th�ch, b�ng v� �nh s�ng của bao nhi�u hạt ch�u đều gom hiện v�o một hạt ch�u, b�ng v� �nh s�ng của một hạt ch�u lại hiện khắp v�o tất cả c�c hạt ch�u kh�c. Tuy mỗi mỗi hạt ch�u giao hiện lẫn nhau, nhưng hạt ch�u nầy kh�ng thể l� hạt ch�u kia, hạt ch�u kia kh�ng thể l� hạt ch�u nầy, xen m� kh�ng tạp, l�a m� chẳng ph�n, mỗi mỗi khắp b�y, vẫn kh�ng sở tại! Thế giới Cực Lạc cho đến mười mu�n ức c�i mỗi miền cũng như một trong c�c hạt ch�u. N�i tinh tế hơn khắp mỗi c�i từ Tam Thừa th�nh nhơn cho đến trời, người, tu-la, s�c sanh, ngạ quỉ, địa ngục, mỗi mỗi lại cũng như một trong c�c hạt ch�u. V� Đức A Di Đ� cũng l� một trong c�c hạt ch�u. Cho n�n, thấy một vị Phật tức thấy mười phương chư Phật, m� cũng l� thấy ch�n giới ch�ng sanh ở khắp mười phương. C�i Phật v� bi�n, mười phương kim cổ to�n thể l� một hải ấn đốn vi�n, kh�ng c�n ph�p chi kh�c nữa!

Như thế th� thần trải qua mười mu�n ức c�i, ch�nh h�a sanh trong bản t�m ta; chất gởi nơi ch�n phẩm hoa sen, h� c�ch biệt ngo�i ch�n như Phật? Những lời dẫn giải tr�n đ�y đều l� những minh huấn của Phật, Tổ, Th�nh, Hiền đ� tuy�n dương vậy. Hiểu được l� n�y tất sẽ thấy thế giới Cực Lạc l� duy t�m, mỗi c�i Phật mỗi điểm trần đều l� duy t�m; Đức Di Đ� l� bản t�nh, mỗi vị Phật mỗi ch�ng sanh cũng đều l� bản t�nh. Như thế lại c�n chi phải nghi ngờ?

Lời phụ:

Ph�p giới ch�n t�m l� một thể rộng r�i v� bi�n, bao h�m vi trần thế giới, chư Phật v� ch�ng sanh. Trong thể nhất chơn ấy, phần thế giới ch�ng sanh lu�n lu�n biến đổi, thuộc về Sanh Diệt M�n; phần tịch quang lặng mầu s�ng suốt v� thường hằng, gọi l� Ch�n Như M�n. Ch�n t�m l� một thật thể chung, gồm hai m�n hữu vi v� v� vi đ�. Tất cả những danh từ: Ch�n T�m, Bản T�nh, Bản Thể, Phật T�nh, Như Lai Tạng, Ph�p Giới, Ph�p T�nh, Thật Tướng, Niết B�n, Ph�p Th�n, V� Cấu Bạch Tịnh Thức, Như Lai A Lại Da Thức, Bản Lai Diện Mục, B�t Nh�, Ch�n Kh�ng, đều l� chỉ cho thật thể ấy.

Để trở về thật thể nầy, gi�o m�n của Phật chia l�m hai. C�c t�ng như: Th�nh Thật, Tam Luận, Thi�n Thai, Thiền, Thai Tạng Bộ của Mật Gi�o từ nơi Kh�ng M�n m� đi v�o. C�n c�c t�ng: C�u X�, Ph�p Tướng, Luật, Hoa Nghi�m, Tịnh Độ v� Kim Cang Bộ của Mật Gi�o lại do nơi Hữu M�n m� thể nhập. Cho n�n những vị hiểu s�u về l� B�t Nh� của Thiền, hay l� huyền m�n của Hoa Nghi�m đều nhận r� sắc chẳng kh�c kh�ng, kh�ng chẳng kh�c sắc, sắc ch�nh l� kh�ng, kh�ng ch�nh l� sắc. Tr�i lại, c�c vị học chưa thấu đ�o, nếu kh�ng chấp c� tất cũng chấp kh�ng. Nhưng chấp c� th� c�n biết ki�ng sợ nh�n quả, l�nh dữ l�m l�nh, đời sau hưởng phước nh�n thi�n, hoặc chuy�n niệm Phật lại c� thể sanh về Tịnh Độ. Đến như chấp kh�ng tất sẽ đi đến chỗ b�i nh�n quả, b�c Phật Th�nh, tương lai bị đọa xuống tam đồ. Cho n�n ti�n đức đ� răn bảo: 'Th� chấp c� như non Tu, chớ chấp kh�ng như hạt cải!'

Vị Thiền giả tr�n, v� chưa nhận r� ch�n t�m, n�n nghe n�i 'duy t�m Tịnh Độ, bản t�nh Di Đ�', vội hiểu lầm rằng t�m m�nh thanh tịnh đ� l� Tịnh Độ l� Di Đ� rồi, chớ kh�ng c� c�i Cực Lạc hay Đức Di Đ� n�o kh�c nữa. Phật Ph�p d� ở xứ n�o, Trung Hoa hay Việt Nam cũng c� hạng người t� kiến chấp kh�ng ấy. Đại kh�i họ b�c kh�ng c� Di Đ�, Cực Lạc, kh�ng c� địa ngục, thi�n cung, hoặc như n�i Địa Tạng l� t�m địa t�nh tạng, chớ kh�ng c� đức Địa Tạng n�o cả. Như người đeo cặp kiếng đen th� thấy nơi n�o cũng tối tăm, những kẻ ấy d� c� giảng thuyết bao nhi�u lời, diễn dịch bao nhi�u kinh s�ch, kết cuộc cũng lạc v�o bịnh kh�ng chấp. Những kẻ chấp kh�ng thường tự cao tự m�n, cho m�nh l� cao si�u, b�c người l� chấp tướng. X�t ra khi diễn dịch kinh, họ cũng c� t�m muốn hoằng dương Phật Ph�p, kh�ng d� ngược lại th�nh ra kết quả hủy b�ng Tam Bảo; tự m�nh đ� sai lầm, khiến cho bao nhi�u người kh�c bị lầm lạc theo. V� như kẻ dung y đem t�m muốn cứu đời, chẳng ngờ sự học hiểu về y dược kh�ng r�nh, trở lại l�m cho nhiều người th�m bịnh.

Cho n�n sự dịch kinh, thuyết ph�p, vị tất l� c� phước, l� hoằng dương Phật Gi�o nếu h�nh giả lạc v�o t� kiến, kh�ng hiểu � kinh.

5. Hỏi: - Đ� gọi tịnh uế dung th�ng, mỗi điểm trần đều l� Cực Lạc, tại sao c�i Ta B� lại th�nh uế độ?

Đ�p: - Do nghiệp cảm của ph�m phu, ch�nh nơi tịnh m� th�nh uế. C�n Phật nh�n nh�n xem tất cả uế đều th�nh tịnh. B�o cảnh của Đức Th�ch Ca, h� phải thật l� uế ư?

6. Hỏi: - L� duy t�m bao gồm tất cả, vi�n dung kh�ng ngại, t�i đ� tin l� rộng lớn, l� nhiệm mầu. Nhưng kẻ c�n trệ nơi t�nh m�, chưa l�a nghiệp uế, l�m sao m� được thanh tịnh?

Đ�p: - T�m nhơ th� c�i nhơ, t�m sạch th� c�i sạch. Kinh Duy Ma n�i: 'Muốn được Tịnh Độ, trước phải tịnh t�m; t�y t�m thanh tịnh, c�i Phật thanh tịnh. ' Ph�p tu Tịnh Độ l� một m�n huyền diệu để đi đến chỗ tịnh t�m, kh�ng c�n phương tiện n�o đặc biệt hơn nữa!

7. Hỏi: - Về phần đại kh�i của ph�p m�n Tịnh Độ, t�i c� thể nghe được chăng?

Đ�p: - Tịnh Độ nguy�n kh�ng chi tu, tu nh�n bởi m� lầm mới c�; ph�p m�n vẫn kh�ng cao thấp, cao thấp do căn l�nh m� ph�n. V� ch�ng sanh căn cơ sai biệt nhau, n�n ph�p tu cũng c� nhiều c�ch. Tuy nhi�n, nếu t�m lại, c� thể chia th�nh ba m�n l�: Qu�n Tưởng, Ức Niệm, v� Ch�ng Hạnh.

M�n thứ nhất, n�i Qu�n Tưởng l� như trong Qu�n Kinh dạy: 'Chư Phật Như Lai l� th�n ph�p giới, v�o trong t�m tưởng của tất cả ch�ng sanh. Cho n�n khi t�m c�c �ng tưởng Phật th� t�m ấy ch�nh l� 32 tướng tốt, 80 vẻ đẹp t�y h�nh, t�m ấy l�m Phật, t�m ấy l� Phật. Biển Ch�nh Biến Tri của Phật từ nơi t�m tưởng m� sanh. V� thế c�c �ng phải nhớ nghĩ v� qu�n tưởng kỹ th�n Đức Phật kia. '

Thi�n Thai Sớ n�i: �Mấy chữ �chư Phật Như Lai� sắp xuống l� thuyết minh tất cả chư Phật; mấy chữ �phải nhớ nghĩ� sắp xuống l� chỉ cho qu�n tưởng ri�ng Đức A Di Đ�. Ph�p giới th�n l� Ph�p Th�n của B�o Phật. T�m ch�ng sanh tịnh, Ph�p Th�n tự hiện n�n gọi l� �v�o�; như khi vầng hồng nhật mọc l�n tất b�ng hiện xuống trăm s�ng. Đ�y l� chỉ cho Phật th�n tự tại, c� thể t�y vật hiện h�nh vậy. Lại ph�p giới th�n l� chỉ cho th�n Phật, khắp tất cả chỗ, lấy ph�p giới l�m thể. Khi h�nh giả chứng được m�n Qu�n Phật Tam Muội nầy, giải nhập tương ưng, n�n n�i v�o trong t�m tưởng. �T�m nầy l�m Phật� l� Phật nguy�n vẫn kh�ng, nh�n ch�ng sanh t�m tịnh mới c�. �T�m nầy l� Phật� � n�i trước nghe bảo: Phật nguy�n vẫn kh�ng, nh�n ch�ng sanh t�m tịnh mới c�, sợ e người hiểu lầm cho rằng bỗng nhi�n m� c�, n�n mới n�i �l� Phật�. Mới khởi tu qu�n n�n n�i �l�m�, sự tu đ� th�nh n�n gọi �l��.

Diệu T�ng Th�ch n�i: 'Muốn tưởng th�n Phật, phải hiểu r� qu�n thể. Thể đ� l� Bản Gi�c, từ nơi đ�y m� khởi th�nh ph�p qu�n. Bản Gi�c l� th�n ph�p giới của chư Phật, v� chư Phật kh�ng sở chứng chi kh�c, to�n chứng bản t�nh của ch�ng sanh. Nếu Thỉ Gi�c c� c�ng, Bản Gi�c mới hiển, n�n n�i 'ph�p th�n từ nơi t�m tưởng m� sanh. ' Lại Đức Di Đ� c�ng tất cả chư Phật đồng một Ph�p Th�n một tr� huệ, sự ứng dụng cũng như vậy. Hiển được th�n Đức Di Đ� tức l� hiển được th�n chư Phật, tỏ được th�n chư Phật tức l� lộ được thể Di Đ�. Cho n�n trong văn kinh n�i rộng qua chư Phật để kết về sự qu�n tưởng Đức A Di Đ�. Từ mấy chữ �th�n ph�p giới� trở xuống l� n�i về sự giao cảm của đạo cảm ứng v� ước về l� giải nhập tương ưng�.

Ph� b�nh về hai lời giải tr�n, ng�i Dung T�m đ� n�i: 'Nếu kh�ng c� lời giải trước th� m�n qu�n tưởng ấy kh�ng phải l� qu�n Phật; như kh�ng c� lời giải sau, e học giả hiểu lầm rằng thể của ch�ng sanh v� Phật, kh�c nhau. Hai lối giải đ� t�c th�nh cho nhau m� thuyết minh qu�n ph�p vậy. '

M�n thứ hai, n�i Ức Niệm l� h�nh giả hoặc duy�n theo tướng tốt, hoặc tr� danh hiệu của Phật, đều gọi l� �ức niệm�. M�n nầy c� l� c� sự. Trong Kinh Hoa Nghi�m, Giải Tho�t trưởng giả n�i: 'Nếu t�i muốn thấy đức V� Lượng Thọ Như Lai v� thế giới An Lạc th� t�y � liền được thấy. T�i c� thể biết r� tất cả chư Phật, quốc độ t�y thuộc c�ng những việc thần th�ng của c�c Ng�i. Bao nhi�u cảnh tướng tr�n đ�y kh�ng từ đ�u m� đến, kh�ng đi về đ�u, kh�ng c� xứ sở v� kh�ng chỗ trụ; cũng như th�n t�i kh�ng thật c� đi, đứng, tới lui. C�c đức Như Lai kia kh�ng đến chỗ t�i, t�i cũng kh�ng đi đến chỗ của c�c Ng�i. Sở dĩ như thế, v� t�i hiểu r� tất cả chư Phật c�ng với t�m m�nh, đều như mộng. Lại hiểu tự t�m như nước trong chum, c�c ph�p như h�nh b�ng hiện trong nước. T�i đ� ngộ t�m m�nh như nh� huyễn thuật, tất cả chư Phật như cảnh huyễn h�a. Lại biết chư Phật Bồ T�t trong tự t�m, đều như tiếng vang, như hang trống t�y theo �m thanh m� ph�t ra tiếng dội lại. V� t�i ngộ giải t�m m�nh như thế n�n c� thể t�y niệm thấy Phật. '

Về đoạn kinh tr�n, ng�i Trinh Nguy�n giải rằng: 'Từ c�u đầu đến mấy chữ �chỗ của c�c ng�i� ch�nh l� thuyết minh l� duy t�m, nếu ngộ tức t�m m� v� t�m liền v�o ch�n như Tam Muội. Khi h�nh giả hiểu r� c�c cảnh tướng đều hư huyễn, duy t�m hiện ra, đ� ngộ duy t�m v� tức t�m l� Phật, th� t�y chỗ tưởng niệm, kh�ng đ�u chẳng l� Phật. Đoạn sau n�u ra bốn điều th� dụ: �cảnh mộng� l� dụ cho l� kh�ng đến, kh�ng đi, �h�nh b�ng trong nước� l� dụ cho l� kh�ng ra kh�ng v�o, �tướng huyễn h�a� l� dụ cho l� chẳng c� chẳng kh�ng, �tiếng vang� l� dụ cho l� chẳng tan chẳng hợp. V� dụ thứ nhất l� n�i to�n thể đều duy t�m, dụ thứ hai n�i v� duy t�m n�n kh�ng, dụ thứ ba n�i v� duy t�m n�n giả dụ, thứ tư n�i v� duy t�m n�n trung. Bốn dụ đều đủ bốn qu�n, gồm th�ng v� biệt để hiển l� duy t�m, tất cả vẫn vi�n dung kh�ng ngại, đ� l� � Kinh Hoa Nghi�m. '

Nếu h�nh giả hiểu r� l� tr�n đ�y, rồi chấp tr� bốn chữ A Di Đ� Phật, kh�ng d�ng t�m c�, t�m kh�ng, t�m cũng c� cũng kh�ng, t�m chẳng phải c� chẳng phải kh�ng, dứt cả qu� khứ hiện tại vị lai m� niệm, đ� gọi l� L� Ức Niệm. V� ng�y đ�m s�u thời cứ như thế m� nhiếp t�m tr� niệm kh�ng cho gi�n đoạn, kh�ng sanh một niệm th� chẳng cần vượt giai tầng m� đi thẳng v�o c�i Phật. Đ�y cũng gọi l� L� Nhất T�m.

Về sự ức niệm, như trong Kinh Lăng Nghi�m n�i: 'Nhớ Phật niệm Phật, hiện đời hoặc đương lai nhất định sẽ thấy Phật, c�ch Phật kh�ng xa, kh�ng cần mượn phương tiện chi kh�c m� t�m tự được khai ngộ. ' Hay như c�c kinh s�ch kh�c đ� chỉ dạy, hoặc hệ niệm suốt một đời, hoặc tr� niệm trong ba th�ng, bốn mươi ch�n ng�y, một ng�y đ�m, cho đến bảy ng�y đ�m, hoặc mỗi buổi sớm mai giữ mười niệm. Nếu h�nh giả d�ng l�ng tin s�u, nguyện thiết, chấp tr� c�u niệm Phật như rồng gặp nước, như cọp dựa non th� được sức Phật gia bị đều v�ng sanh về Cực Lạc. Theo trong kinh, cho đến hạng ph�m phu tạo tội ngũ nghịch thập �c, nếu khi l�m chung ch� t�m xưng danh hiệu Phật mười niệm, cũng được v�ng sanh. V� đ�y gọi l� Sự Nhất T�m.

N�i t�m lại, L� Nhất T�m l� người th�ng đạt bốn l� qu�n tr�n, d�ng t�m ấy m� niệm Phật, tương ưng với kh�ng huệ, đi đến chỗ thuần chơn. Sự Nhất T�m l� h�nh giả t�m c�n giữ niệm, mỗi niệm kh�ng cho xen hở, đi đến chỗ kh�ng c�n tạp niệm. L� Nhất T�m l� h�nh m�n của bậc thượng căn, Sự Nhất T�m th�ng về h�ng trung, hạ.

M�n thứ ba, n�i Ch�ng Hạnh l� h�nh giả d�ng nhiều hạnh để v�ng sanh về Cực Lạc. Như trong kinh Hoa Nghi�m, Phổ Hiền Bồ T�t khuyến tấn Thiện T�i Đồng Tử v� đại ch�ng nơi hải hội d�ng mười đại nguyện vương cầu sanh Tịnh Độ. Mười đại nguyện ấy l�: lễ k�nh chư Phật, khen ngợi Như Lai, rộng tu sự c�ng dường, s�m hối nghiệp chướng, t�y hỷ c�c c�ng đức, thỉnh Phật chuyển ph�p lu�n, thỉnh Phật trụ ở đời, thường theo Phật tu học, hằng t�y thuận ch�ng sanh, v� hồi hướng khắp tất cả. Trong mỗi nguyện ấy đều c� n�i: khi n�o c�i hư kh�ng, c�i ch�ng sanh, nghiệp ch�ng sanh, phiền n�o của ch�ng sanh hết, th� nguyện t�i mới hết. V� h�nh giả phải d�ng ba nghiệp th�n, khẩu, �, thật h�nh nguyện đ� kh�ng gi�n đoạn, kh�ng ch�n mỏi. Đến khi l�m chung, tất cả mọi thứ t�y th�n đều để lại, cho đến c�c căn đều tan r�, duy đại nguyện ấy hằng theo b�n m�nh trong khoảng s�t na h�nh giả liền được sanh về Cực Lạc. Đ�y l� n�i về d�ng nguyện lực để v�ng sanh.

Lại như trong kinh Đại Bảo T�ch, Đức Thế T�n bảo ng�i Di Lặc: 'Mười thứ t�m nầy, kh�ng phải hạng ph�m ngu, bất thiện, kẻ nhiều phiền n�o c� thể ph�t được. Mười thứ t�m ấy l� g�?

1- Đối với ch�ng sanh khởi l�ng đại từ, kh�ng l�m tổn hại.

2- Đối với ch�ng sanh khởi l�ng đại bi, kh�ng l�m bức n�o.

3- Với ch�nh ph�p của Phật, hết l�ng hộ tr�, kh�ng tiếc th�n mạng.

4- Với ch�nh ph�p sanh l�ng thắng nhẫn, kh�ng chấp trước.

5- T�m điềm tĩnh an vui, kh�ng tham sự lợi dưỡng, cung k�nh, t�n trọng.

6- T�m cầu chủng tr� của Phật trong tất cả thời kh�ng qu�n l�ng.

7- Đối với ch�ng sanh khởi l�ng t�n trọng cung k�nh, kh�ng cho l� hạ liệt.

8- Kh�ng tham trước thế luận, với phần Bồ Đề sanh l�ng quyết định.

9- T�m thanh tịnh kh�ng tạp nhiễm, si�ng trồng c�c căn l�nh.

10- Đối với chư Phật, xả ly c�c tướng, khởi l�ng t�y niệm.

Đ�y l� mười thứ ph�t t�m của Bồ T�t, do t�m nầy n�n được v�ng sanh. Nếu c� kẻ n�o th�nh tựu một trong mười t�m tr�n, muốn sanh về thế giới Cực Lạc m� kh�ng được như nguyện, đ� l� điều kh�ng khi n�o c�. ' Đoạn kinh tr�n l� n�i về d�ng t�m lực để v�ng sanh.

Lại nữa, như trong kinh Đại Bi T�m Đ� La Ni, Đức Qu�n Thế �m Bồ T�t bạch Phật: 'Bạch Thế T�n! Nếu ch�ng sanh n�o tụng tr� thần ch� Đại Bi, m� c�n bị đọa v�o ba đường �c, t�i thề kh�ng th�nh Ch�nh Gi�c. Tụng tr� thần ch� Đại Bi, nếu kh�ng được sanh về c�c c�i Phật, t�i thề kh�ng th�nh Ch�nh Gi�c. Tụng tr� thần ch� Đại Bi, nếu kh�ng được v� lượng Tam Muội biện t�i, t�i thề kh�ng th�nh Ch�nh Gi�c. Tụng tr� thần ch� Đại Bi, tất cả sự mong cầu trong đời hiện tại, nếu kh�ng được như nguyện, th� ch� nầy kh�ng được gọi l� Đại Bi T�m Đ� La Ni; duy trừ cầu những việc bất thiện, trừ kẻ t�m kh�ng ch� th�nh. ' Ngo�i ra, những kẻ ch� t�m tr� tụng c�c ch� như: Bạch T�n C�i, Chuẩn Đề, V�ng Sanh đều c� thể sanh về Cực Lạc hoặc c�c Tịnh Độ kh�c. Đ�y l� n�i về d�ng thần lực để v�ng sanh.

V�, như trong kinh Qu�n V� Lượng Thọ n�i: 'Muốn sanh về Cực Lạc, phải tu ba thứ phước:

1. Hiếu dưỡng cha mẹ, phụng thờ sư trưởng, t�m từ bi kh�ng giết hại, tu mười nghiệp l�nh.

2. Thọ tr� Tam Quy, giữ kỹ c�c giới, kh�ng phạm oai nghi.

3. Ph�t l�ng Bồ Đề, tin l� nh�n quả, đọc tụng kinh điển �ại Thừa, khuyến tấn người tu h�nh.

Ba thứ phước nầy l� ch�nh nh�n tịnh nghiệp của chư Phật qu� khứ, hiện tại v� vị lai. ' Đ�y l� n�i về d�ng phước lực để v�ng sanh.

Ngo�i ra những kẻ cất ch�a, x�y th�p, tạo tượng, lễ b�i t�n tụng, giữ g�n trai giới, đốt hương, rải hoa, c�ng dường tr�ng phan, bảo c�i, trai tăng, bố th�, nếu hạnh l�nh thuần thục, d�ng l�ng t�n nguyện hồi hướng, đều c� thể v�ng sanh. C�c điều dẫn ra tr�n đ�y gọi l� Ch�ng Hạnh. Nhưng nguyện hạnh đ� c� lớn nhỏ kh�ng đồng, l� sự sai biệt, th� việc thấy Phật, nghe ph�p, cảm thọ y ch�nh tất cũng c� hơn k�m kh�c nhau, đ�y l� chỉ n�i phần đại lược.

Lời phụ:

Muốn sanh về Cực Lạc, h�nh giả c� thể d�ng một trong c�c hạnh: nguyện lực, t�m lực, thần lực, phước lực để hồi hướng, kh�ng phải chỉ đặc biệt c� m�n Qu�n Tưởng hay Tr� Danh. Tuy nhi�n, trong bốn phương ph�p ấy, người tu phải thật h�nh cho đến độ c�ng đức tinh thuần, hạnh l�nh th�nh tựu mới c� hy vọng. M� kẻ dung thường th� nghiệp chướng nặng kh�ng dễ g� đoạn, hạnh l�nh kh� kh�ng dễ g� th�nh, duy c� hạnh Tr� Danh nương cầu nơi tha lực l� chắc chắn nhất. Cho n�n, Ấn Quang Ph�p Sư đ� n�i: 'Hạng ph�m phu k�m cỏi m� được v�ng sanh to�n l� nhờ từ lực của Như Lai. ' Vậy người niệm Phật đời nay muốn cho phần v�ng sanh được đảm bảo, n�n lấy sự Tr� Danh l�m phần ch�nh, c�n c�c c�ng đức như: tụng kinh, tr� ch�, bố th� v� những hạnh l�nh kh�c, để v�o phần trợ, mới l� đường lối an to�n.

Trong ba m�n của ng�i Thi�n Như tr�nh b�y, đại kh�c m�n thứ nhất n�i về Thật Tướng Niệm Phật, hạng trung, hạ kh� h�nh tr�. M�n thứ ba th� hạng dung thường, nhiều nghiệp duy�n, cũng �t c� hy vọng, chỉ n�n d�ng l�m phần trợ. Duy phương ph�p Sự Tr� Danh thuộc m�n thứ hai l� mọi người đều c� thể thật h�nh v� c� hy vọng th�nh tựu. Tuy nhi�n, v� căn t�nh của ch�ng sanh kh�c nhau, ng�i phải n�i cho đủ để mọi người t�y sở th�ch m� lựa chọn. Về phần dịch giả chỉ căn cứ theo phần đ�ng hạng dung thường đời nay m� biện minh sự lợi hại thế th�i.

8. Hỏi: - T�i nghe Thiện T�i Đồng Tử l� bậc vi�n đốn lợi căn, một đời được chứng quả. Sao đức Phổ Hiền kh�ng khuy�n ng�i sanh về c�i Hoa Tạng m� lại khuy�n sanh về Cực Lạc, l� � thế n�o?

Đ�p: - Trong Hoa Nghi�m Sớ c� lời hỏi ấy. Sớ bản đ� đ�p: 'Việc đ� h�m ẩn nhiều l� do: v� c� nh�n duy�n, v� để t�m niệm được quy nhứt, v� kh�ng l�a c�i Hoa Tạng, v� tức l� bản sư. ' Hai l� do trước dễ hiểu. L� do thứ ba l� trong thế giới Hoa Tạng c� vi trần c�i Phật, miền Cực Lạc c�ch đ�y mười mu�n ức Phật độ, tất cả đều kh�ng ngo�i số s�t chủng ấy. L� do thứ tư l� như trong kinh n�i: 'Hoặc thấy ph�p hội Phật V� Lượng Thọ, c� nhiều vị Bồ T�t như Qu�n Thế �m vi nhiễu, liền khen ngợi th�n dị h�a của Đức Tỳ L� Gi� Na. Tỳ L� Gi� Na Như Lai l� Gi�o Chủ c�i Hoa Tạng, Đức A Di Đ� đ� l� th�n dị h�a của ng�i th� đ�u c� kh�c chi ng�i, v� thế n�n mới n�i 'tức l� bản sư. '

Trong ấy lại n�i: 'Phổ Hiền Bồ T�t v� Thiện T�i v� hải ch�ng kết khuyến về Cực Lạc bởi ng�i Thiện T�i l� bậc tin hiểu vi�n th�ng, v�o tr� Văn Th�, tu hạnh Phổ Hiền, phước huệ v� sự l� đều xứng hợp ph�p giới. Đ� l� bậc đại t�m, tuy đ� ngộ thể bản minh, đồng h�ng với chư Th�nh, nhưng v� lực dụng chưa đầy đủ, kh�ng thể nhập thế l�m lợi �ch khắp quần sanh như c�c Đức Như Lai. V� thế Phổ Hiền Bồ T�t khuy�n ng�i, cho đến hải ch�ng, nương về Tịnh Độ, gần gũi Di Đ�, kh�ng ngo�i � muốn cho tất cả được mau chứng quả Phật. '

9. Hỏi: - Trong m�n Ch�ng Hạnh n�i: 'Nguyện hạnh đ� c� lớn nhỏ kh�ng đồng, l� sự sai biệt th� việc thấy Phật, nghe ph�p, cảm thọ y ch�nh, tất cũng c� hơn k�m kh�c nhau; thế th� hai m�n qu�n tưởng ức niệm, nh�n tu kh�ng đồng, sự cảm tướng c� kh�c nhau chăng?

Đ�p: - Việc ấy cố nhi�n l� phải kh�c. V� thế ng�i Vĩnh Minh đ� bảo: 'Sự v�ng sanh c� ch�n phẩm, kh�ng phải đồng một bậc. Hoặc c� kẻ nương về h�a quốc, thấy ứng th�n của Phật; hoặc c� vị sanh nơi b�o độ, thấy ch�n thể của Như Lai; hoặc c� kẻ trải qua nhiều kiếp, mới chứng quả tiểu thừa, hoặc c� vị vừa sanh một đ�m liền si�u l�n thượng địa. N�i t�m lại, v� người v�ng sanh căn hạnh kh�ng đồng, c� độn căn lợi căn, c� định �, t�n �, n�n hoa nở c� sớm muộn, quả chứng c� chậm mau, thời hạn rất l� c�ch biệt. ' Từ V�n S�m Chủ cũng bảo: 'Tuy chia ra ch�n phẩm nhưng đ� chỉ l� lược ph�n; nếu tế ph�n lẽ ưng phải c� v� lượng phẩm. '

10. Hỏi: - Cực Lạc chỉ l� c�i Đồng Cư, kh�ng phải c�i Thật B�o, tại sao lại n�i: 'hoặc c� vị sanh nơi b�o độ, thấy ch�n thể của Như Lai?'

Đ�p: - �ng cho rằng c� c�i Thật B�o ở ri�ng ngo�i c�i Đồng Cư hay sao? N�n biết ba c�i kia kh�ng l�a c�i Đồng Cư m� c�, chỉ kh�c l� th�n, cảnh v� sự thọ dụng kh�ng đồng nhau thế th�i! Như trong kinh n�i: 'Th�n của Phật A Di Đ� cao s�u mươi mu�n ức na-do-tha hằng h� sa do tuần. ' C�c bậc cổ đức b�nh giải cho đ� l� th�n Thật B�o. Chẳng những thế giới Cực Lạc c� bốn độ kh�ng đồng, m� c�c c�i kh�c cũng đều như vậy. N�n ng�i Kinh Kh� n�i: 'Ngay c�i Ta B� nầy c� đủ bốn độ. Như đương thời hải hội Hoa Nghi�m kh�ng l�a Thệ Đa L�m, m� c�c bậc đại Thanh Văn vẫn kh�ng nghe thấy v� hay biết. '

11. Hỏi: - Nếu c�i Ta B� c� đủ bốn độ th� chỉ n�n ở tại đ�y m� lần lượt tu h�nh, cần chi phải cầu sanh Cực Lạc?

Đ�p: - C�i nầy tuy đủ bốn độ, nhưng v� thuộc về Đồng Cư Uế Độ, n�n người tu kh� trừ nghiệp nhiễm. Muốn tho�t ly nhiễm nghiệp, h�nh giả phải cầu sanh về Đồng Cư Tịnh Độ ở Li�n Bang. N�n Tứ Minh T�n Giả n�i: 'C�i Ta B� cảnh duy�n trược �c nặng, người tu phải chứng đến vị Thập T�n mới tho�t khổ lu�n. Miền Cực Lạc cảnh duy�n thắng diệu n�n khi về ch�n phẩm đều l�n h�ng Bất Thối. �ng h� kh�ng nghe trong kinh Ph�p Hoa n�i c� những vị thọ gi�o với Đại Th�ng Tr� Thắng Như Lai, từ đ� đến nay đ� trải qua số kiếp như bụi nhỏ của v� lượng v� bi�n c�i Phật m� c�n ở nơi địa vị Thanh Văn hay sao? Ấy đều bởi do m�i thối chuyển n�n phải trải qua thời kiếp l�u xa. Chẳng hạn như ng�i X� Lợi Phất tiền kiếp đ� chứng đến Lục Trụ m� c�n thối t�m, huống nữa l� hạng tu h�nh lơ l�o ư? N�i chung, ở c�i nầy v� c� nhiều chướng duy�n, n�n người tu dễ bị lui sụt. N�n ti�n đức đ� bảo: 'Số lượng Bồ T�t mới ph�t t�m nhiều như b�ng xo�i, trứng c�, nhưng kết cuộc c�n lại kh�ng được bao nhi�u. '

Nếu kẻ n�o biết hướng về Cực Lạc, nhờ thắng duy�n b�n c�i ấy, d� cho hạng ph�m phu thấp thỏi, cũng l�n ngay ng�i Bất Thối. Đ�y l� l� do tất yếu trong sự cầu sanh, m� c�c h�nh nhơn n�n suy gẫm kỹ.

12. Hỏi: - Trong mười phương, c�i đồng cư Tịnh Độ rất nhiều. Nay lại ri�ng chỉ thế giới Cực Lạc v� duy khen cảnh duy�n ở c�i ấy thắng diệu l� tại sao?

Đ�p: - Kinh Phật Thuyết A Di Đ� n�i: 'Ch�ng sanh ở c�i ấy kh�ng c� c�c sự khổ, chỉ hưởng những điều vui, n�n gọi l� Cực Lạc. ' Cảnh duy�n ở Cực Lạc rất th� thắng, c� nhiều sự kiện thuận lợi cho ch�ng sanh nơi c�i nầy hơn c�c Tịnh Độ kh�c, m� t�m lượng của ph�m phu trong tam giới kh�ng thể thấu hiểu được. Nay xin tạm đem cảnh duy�n ở Ta B� đối chiếu để so s�nh lược qua:

Ở c�i nầy lo�i người bẩm thọ th�n h�nh huyết nhục, c� sanh l� c� khổ; c�i kia th� ch�ng hữu t�nh đều h�a chất nơi hoa sen, kh�ng c�n sự khổ về sanh. Ở c�i nầy thời tiết đổi dời, con người lần lần đi đến cảnh gi� yếu; c�i kia l� thế giới trường xu�n, kh�ng c� đ�m, ng�y, n�ng, lạnh, ch�ng sanh kh�ng bị sự khổ suy gi�. Ở c�i nầy con người th�n tứ đại kh� điều h�a, dễ sanh nhiều bệnh hoạn; c�i kia th� ch�ng sanh thể chất kim cương thơm sạch, kh�ng c� sự khổ về yếu đau. Ở c�i nầy con người �t ai sống đến bảy mươi, cơn v� thường mau ch�ng; c�i kia th� ch�ng sanh thọ số đến kiếp lượng v� bi�n, kh�ng c� sự khổ về chết. Ở c�i nầy con người bị sợi d�y th�n t�nh �i luyến r�ng buộc, chịu đau khổ v� nỗi tử biệt sinh ly; nơi c�i kia ch�ng sanh h�a th�n nơi hoa sen, kh�ng c� cha mẹ vợ con, n�n kh�ng bị khổ về �n t�nh chia c�ch. Ở c�i nầy ai kh�ng c� kẻ thương người gh�t, n�n khi o�n th� gặp gỡ tất phải chịu nhiều nỗi phiền n�o gian tru�n; nơi c�i kia to�n l� bậc thiện nhơn dắt d�u gi�p đỡ lẫn nhau, kh�ng c� sự khổ về oan gia hội ngộ. Ở c�i nầy con người phần nhiều ngh�o khổ thiếu k�m, d� kẻ gi�u sang cũng c� biết bao ước vọng kh�ng th�nh; nơi c�i kia, sự thọ dụng về ăn, mặc, ở, c�c thứ tr�n bảo, bao nhi�u điều mong muốn, đều được h�a hiện tự nhi�n, ch�ng sanh an vui, kh�ng c� nỗi đau buồn về thất vọng. Ở c�i nầy con người hoặc h�nh thể xấu xa, c�c căn kh�ng đủ; c�i kia ch�ng sanh đều c� 32 tướng tốt, th�n kim cương xinh đẹp, c� �nh quang minh. Ở c�i nầy ch�ng sanh xoay vần trong nẻo lu�n hồi, nơi c�i kia bậc thượng thiện đều chứng V� Sanh Ph�p Nhẫn. Ở c�i nầy c� đủ bốn �c th� khổ n�o; nơi c�i kia t�n ba �c đạo h�y c�n kh�ng. Ở c�i nầy nhiều g� nổng hang hố, rừng rậm ch�ng gai, dẫy đầy c�c tướng nhơ �c; nơi c�i kia th� v�ng r�ng l�m đất, c�y b�u v�t trời, lầu ch�i tr�n ch�u, hoa đua bốn sắc. Ở c�i nầy th� Song L�m đ� khuất, Long Hoa c�n xa; nơi c�i kia, Di Đ� Thế T�n hiện đang thuyết ph�p. Ở c�i nầy th� Qu�n �m, Thế Ch� luống mến danh l�nh; nơi c�i kia, chư Bồ T�t thượng nhơn hằng l�m thắng hữu. Ở c�i nầy th� c�c ma c�ng ngoại đạo l�m n�o loạn bậc ch�nh tu; nơi c�i kia, Phật h�a tinh thuần, ngoại ma tuyệt t�ch. Ở c�i nầy th� sắc thinh, danh lợi khiến m� hoặc người tu; nơi c�i kia, y ch�nh sạch nghi�m, kh�ng c�n duy�n nhiễm. Ở c�i nầy th� �c th�, muỗi m�ng khiến h�nh nhơn kh�ng y�n ổn; nơi c�i kia, nhạc, c�y, chim, nước hằng n�i ph�p �m.

So s�nh lược qua hai c�i, cảnh duy�n hơn k�m thật đ� c�ch xa, nếu n�i cho kỹ th� sự ưu liệt l�m sao kể xiết! Tuy nhi�n t�m lại phần kh�i yếu cũng kh�ng ngo�i hai quan điểm: một l� v� cảnh Cực Lạc th� thắng, n�n c� thể kh�ch ph�t l�ng mong mến v� quy hướng của lo�i hữu t�nh; hai l� duy�n li�n quốc nhiệm mầu n�n c� thể gi�p �ch cho người v�ng sanh dễ tiến mau tr�n đường tu chứng. V� thế, c�i Đồng Cư Tịnh Độ ở mười phương tuy nhiều, song ri�ng c�i Cực Lạc c� đầy đủ thắng duy�n, c�c kinh luận đều chỉ quy, cũng do lẽ đ�.

13. Hỏi: - Trong mười phương c� v� số chư Phật, những ch�ng sanh hữu t�m đều c� thể th�n cận. Nay lại ri�ng suy cử Đức A Di Đ� l� tại sao?

Đ�p: - Trong ấy c� ba l� do: V� Đức A Di Đ� thệ nguyện s�u rộng, v� ch�ng sanh ở c�i n�y c� nh�n duy�n lớn với Ng�i, v� v� sự gi�o h�a của hai Đức Thế T�n ở T�y Phương v� Đ�ng Độ li�n quan nhau.

Về nguy�n nh�n thứ nhứt, như kinh V� Lượng Thọ n�i: Đức A Di Đ� trong thời kỳ tu nh�n đ� ph�t nhiều thệ nguyện rộng lớn. Phần kh�i yếu trong c�c lời nguyện ấy l�: 'Khi t�i th�nh Phật, nếu c� ch�ng sanh n�o muốn sanh về nước t�i, si�ng tu c�c căn l�nh v� ch� t�m xưng danh hiệu t�i cho đến mười niệm, như kẻ ấy kh�ng được v�ng sanh th� t�i thề kh�ng th�nh Ch�nh Gi�c. Kẻ n�o đ� sanh về nước t�i m� c�n bị thối chuyển v� kh�ng quyết định được th�nh Phật, t�i thề kh�ng th�nh Ch�nh Gi�c. ' N�n trong Hoa Nghi�m Sớ n�i: 'Phật A Di Đ� c� lời thề s�u nặng nguyện tiếp dẫn ch�ng sanh ở c�i Ta B�. '

Về nguy�n nh�n thứ hai, khi Phật Th�ch Ca c�n ở đời, ch�ng sanh nghe lời từ huấn, quy hướng về Đức A Di Đ� rất nhiều. Từ khi Đức Thế T�n niết-b�n về sau, kh�ng luận l� h�ng tăng, tục, nam, nữ, gi�u, ngh�o, sang, h�n, kẻ đ� nghe ch�nh ph�p hay chưa biết g� về Phật Gi�o vẫn thường xưng niệm danh hiệu A Di Đ� Phật. D� cho hạng hung dữ, kẻ kh�ng l�ng tin, khi gặp cảnh nguy khốn tai nạn, hay l�c vui mừng, th�n o�n, bất gi�c cũng k�u gọi A Di Đ� Phật. Cho đến trẻ nhỏ khi chơi đ�a vẫn thường nắn h�nh, vẽ tượng Phật A Di Đ�; người h�t xướng hay đứa h�i nhi năm ba tuổi n�i năng chưa r�nh cũng biết niệm A Di Đ� Phật. Sự kh�ng ai khuyến kh�ch m� vẫn biết niệm ấy kh�ng phải do nh�n duy�n l� g�? Lại như trong kinh V� Lượng Thọ, đức Thế T�n đ� bảo: 'Nay ta n�i kinh nầy khiến cho ch�ng sanh được thấy Phật V� Lượng Thọ v� quốc độ của Ng�i. Những kẻ muốn bước l�n đường giải tho�t n�n cầu v�ng sanh. Ph�p m�n nầy mọi người đều c� thể tu, chớ v� ta diệt độ rồi m� sanh l�ng nghi hoặc. Trong đời đương lai, khi tam tạng gi�o điển đ� diệt hết, ta d�ng nguyện lực từ bi, duy lưu kinh nầy trụ thế một trăm năm. Những ch�ng sanh n�o c� duy�n được gặp, t�y � mong cầu thảy đều đắc độ. ' Lại n�i: 'Sau khi kinh nầy diệt rồi, Phật ph�p ho�n to�n mất hẳn trong đời, chỉ c�n lưu truyền bốn chữ A Di Đ� Phật để cứu độ ch�ng sanh; kẻ n�o kh�ng tin m� hủy b�ng sẽ bị đọa v�o địa ngục, chịu đủ c�c sự khổ. ' V� lẽ đ�, n�n ng�i Thi�n Thai n�i: 'Phải biết Đức Phật kia đối với c�i trược nầy c� nh�n duy�n rất lớn. '

Về nguy�n nh�n thứ ba th� c�c vị ti�n gi�c đều bảo: 'Đức Th�ch Ca ứng sanh nơi c�i uế, đem c�c duy�n: nhơ �c, khổ n�o, v� thường, chướng nạn m� chiết phục ch�ng sanh, khiến cho họ sanh l�ng nh�m ch�n m� tu theo ch�nh đạo. Đức Di Đ� hiện th�n nơi c�i tịnh, d�ng c�c duy�n: trong sạch, an vui, l�u d�i, kh�ng thối chuyển m� nhiếp h�a lo�i hữu t�nh, khiến cho họ khởi t�m ưa mến m� trở lại nguồn ch�n. Hai bậc Th�nh Nhơn đ� d�ng hai m�n Chiết v� Nhiếp l�m cho ch�nh gi�o lưu h�nh, n�n sự h�a độ c� li�n quan nhau. Lại Đức Bổn Sư ngo�i sự chỉ dạy ba thừa để gi�o h�a ch�ng sanh, đặc biệt n�i th�m m�n Niệm Phật để nhờ Đức A Di Đ� tiếp dẫn những kẻ c�n chưa được độ. V� thế, trong c�c kinh �ại Thừa, Đức Thế T�n đ� �n cần dặn bảo, lu�n lu�n khen ngợi v� khuyến kh�ch sự v�ng sanh. '

Ba l� do tr�n đ�y đ� n�i r� tại sao Đức A Di Đ� được ri�ng suy cử trong số mười phương chư Phật.

14. Hỏi: - Về việc duy chỉ c�i Cực Lạc, ri�ng suy cử Đức A Di Đ�, c�ng những � nghĩa: chiết, nhiếp, ch�n, ưa, t�i đ� nghe lời diệu chỉ. Nhưng thiết tưởng ch�n t�m vẫn b�nh đẳng trong l�nh, nếu c�n niệm ch�n ưa tức l� c�n sự gh�t, y�u, lấy, bỏ. Như thế c� lỗi hay chăng?

Đ�p: - �ng chưa hiểu s�u về việc tr�n, n�n mới c� lời hỏi ấy. Sự ch�n ưa đ� kh�ng phải l� l�ng y�u gh�t của thế gian, m� ch�nh l� đường lối chung để chuyển ph�m th�nh th�nh của mười phương chư Phật. Nếu kh�ng ch�n bỏ, l�m sao chuyển ph�m; nếu kh�ng c� ưa lấy, l�m sao th�nh th�nh?

Cho n�n từ ph�m phu đi đến th�nh vị, từ th�nh vị đi đến Đẳng Gi�c, khoảng thời gian tăng tiến đ� đều ở trong v�ng lấy bỏ ch�n ưa. Chừng n�o h�nh nhơn đ� chứng đến ng�i cực quả l� Diệu Gi�c, mới kh�ng c�n sự lấy bỏ ch�n ưa, v�o thể như như b�nh đẳng. V� thế ti�n đức đ� bảo: 'Người tu trước ti�n phải c� lấy bỏ để đi đến chỗ kh�ng lấy bỏ. Khi sự lấy bỏ đ� ch� cực th� c�ng với sự kh�ng lấy bỏ vẫn đồng nhau. ' Huống chi ph�p m�n Tịnh Độ vốn do Đức Th�ch Ca v� Di Đ� kiến lập, một vị khuyến kh�ch cầu sanh, một vị giữ phần tiếp dẫn; nếu người tu tịnh nghiệp kh�ng c� niệm ch�n bỏ th� l�m sao l�a c�i Ta B�, kh�ng c� t�m ưa cầu, l�m sao sanh về Cực Lạc? Sự sanh về Tịnh Độ chẳng qua l� mượn thắng duy�n b�n c�i ấy để mau th�nh quả Bồ Đề, th� việc lấy bỏ ch�n ưa đ� kh�ng c� c�ng lớn th� th�i, sao lại cho l� c� lỗi?

15. Hỏi: - Thuyết lấy bỏ đ� đ�ng, t�i kh�ng c�n d�m luận b�n. Song việc v�ng sanh chẳng biết c� tr�i với l� V� Sanh hay chăng?

Đ�p: - Ng�i Thi�n Thai đ� bảo: 'Người tr� sốt sắng cầu sanh Tịnh Độ, song hiểu r� sanh thể vốn kh�ng. Đ� ch�nh l� l� sanh m� v� sanh, v� t�m tịnh c�i Phật thanh tịnh. Kẻ ngu bị c�i sanh r�ng buộc, nghe n�i sanh hiểu l� thật c� sanh, nghe n�i v� sanh lại nhận lầm rằng kh�ng sanh về đ�u cả. Đ�u biết sanh tức l� v� sanh v� v� sanh h� lại ngại g� sanh ư?' Trường L� Thiền sư n�i: 'Cho sanh l� thật c� sanh, lạc v�o lỗi chấp thường; cho v� sanh l� kh�ng c� sanh, lạc v�o lỗi chấp đoạn. Sanh m� kh�ng sanh, kh�ng sanh m� sanh, mới ch�nh thật �ệ Nhất Nghĩa �ế. ' Thi�n Y Thiền Sư cũng bảo: 'Sanh th� quyết định sanh, song về vẫn thật kh�ng về. ' L� thuyết của ba Đại Sư tr�n, � nghĩa rất r� r�ng; nay t�i xin đem hai chữ t�nh, tướng để giải th�ch rộng th�m. Về phần t�nh th� ch�n t�m mầu lặng, thể n� vốn tự kh�ng sanh. Về phần tướng th� khi nh�n duy�n h�a hợp, trong ch�n t�m vẫn huyễn hiện ra c�c tướng sanh diệt. V� t�nh hay hiện tướng, n�n n�i �v� sanh tức l� sanh�. V� tướng do t�nh m� hiện, n�n gọi �sanh tức l� v� sanh�. Hiểu được nghĩa nầy th� sanh về Tịnh Độ tức l� sanh trong thể duy t�m, sanh m� kh�ng sanh, l� đ�u c� tr�i!

16. Hỏi: - Thuyết v�ng sanh � nghĩa đ� r� r�ng. Song về việc đ�, h�ng học giả đời nay trong ng�n mu�n người, mấy ai được th�ng hiểu? V� thế họ đều nghi rằng miền Cực Lạc c�ch đ�y mười mu�n ức c�i, lộ tr�nh đ� xa vợi, khi mạng chung l�m sao c� thể đến nơi? Chẳng biết Đại Sư c� phương s�ch g� để thuyết minh việc ấy chăng?

Đ�p: - Mối nghi ấy thật đ� vớ vẩn! T�i đ� nhiều lần n�i ngo�i t�m kh�ng độ, ngo�i độ kh�ng t�m, m� �ng c�n chưa hiểu sao? Song việc ấy kh�ng chi kh�c, chỉ v� nhiều người đ� nhận lầm rằng t�m m�nh thuộc v�o phạm vi nhỏ hẹp ở trong sắc th�n. Họ đ�u ngờ đ� chỉ l� vọng thức, m� thật ra ch�n t�m của mỗi người rộng r�i v� bi�n, bao tr�m sa giới, đầy khắp th�i hư. Cho n�n mười phương hư kh�ng v� tận v� c�ng, hằng sa thế giới v� bi�n v� số, đều bị t�m lượng của ta bao tr�m v� đầy khắp tất cả. Xem thế th� biết mười mu�n ức c�i chỉ ở trong t�m ta, kỳ thật rất gần, c� chi l� xa? V� khi mạng chung được v�ng sanh, cũng chỉ sanh ở trong t�m ta, kỳ thật rất dễ, c� chi l� kh�? Thập Nghi Luận n�i: 'Mười mu�n ức c�i l� đối với t�m lượng của hạng nhục nh�n ph�m phu ở trong nẻo lu�n hồi m� n�i đ� th�i. Nếu đối với ch�ng sanh tịnh nghiệp th�nh tựu th� t�m ở trong định khi l�m chung ch�nh l� t�m thọ sanh về Tịnh Độ, vừa động niệm liền được v�ng sanh. V� thế trong Qu�n Kinh n�i: 'C�i nước của Phật A Di Đ� c�ch đ�y kh�ng xa. ' Lại nghiệp lực kh�ng thể nghĩ b�n, trong một niệm liền được sanh về c�i Phật, kh�ng cần phải lo đường lối xa x�i. V� như người nằm mơ, th�n tuy ở nơi giường m� t�m đi khắp c�c nơi xa lạ như l�c c�n thức�. Sự sanh về Tịnh Độ đại để cũng như vậy.

C�c kinh c� chỗ n�i trong khoảng khảy ng�n tay liền được v�ng sanh. C� chỗ n�i khoảng co duỗi c�nh tay, hoặc n�i trong khoảnh khắc. N�n Tự T�n Lục đ� bảo: 'Trong khoảnh khắc liền vượt qua mười mu�n ức c�i v� tự t�m vốn nhiệm mầu. ' Những điểm th� dụ tr�n đại � chỉ cho: v� sanh trong ch�n t�m rộng lớn của m�nh n�n rất dễ v� rất gần đ� th�i. H�y g�c qua việc ch�n t�m rộng, nay t�i chỉ căn cứ nơi t�m lượng ph�m phu nhỏ hẹp của �ng, lập ra một th� dụ cho dễ hiểu: V� như từ đ�y sang sứ T�y Thi�n Tr�c, lộ tr�nh trải qua nhiều nước v� xa hơn mười mu�n dặm. C� người tuy chưa đi đến T�y Thi�n, nhưng nghe kẻ kh�c đ� đi rồi trở về thuật lại r�nh rẽ, để � ghi nhớ kỹ nơi l�ng. Về sau người ấy trong khi ngồi nằm, bỗng động niệm nhớ lại việc trước, suy nghĩ trải qua ng�n dặm đến nước n�o, mu�n dặm đến nước n�o, v� kết cuộc đến xứ Thi�n Tr�c ra l�m sao; liền thấy hiện ra cảnh giới của mỗi giai đoạn, l�c nghĩ tới đ�u như thấy m�nh th�n h�nh đến ngay nước đ�. Sự v�ng sanh về Cực Lạc cũng kh�ng ngo�i đạo l� ấy, trong khoảng khảy ng�n tay hoặc trong một niệm liền đi đến, c� chi l� kh� khăn ư? Nếu �ng kh�ng tu Tịnh Độ m� muốn đến Cực Lạc, cố nhi�n l� kh�; như Tịnh nghiệp của �ng th�nh tựu th� sự đi đến rất dễ d�ng. Chỉ cần quyết t�m l� sẽ được m�n nguyện, Phật, Th�nh kh�ng khi n�o c� lời n�i dối đ�u!

17. Hỏi: - Kh�ng tu tịnh nghiệp tất kh� v�ng sanh, đ� l� điều chắc chắn. Nhưng tại sao h�ng ph�m phu nghịch �c khi l�m chung cũng c� thể v�ng sanh? Điểm ấy t�i c�n chưa hiểu v� c� chỗ nghi ngờ, mong Đại Sư chỉ dạy r�nh rẽ?

Đ�p: - Trong Qu�n Kinh đ� dạy: 'Hạ phẩm hạ sanh l� như c� người tạo tội ngũ nghịch, thập �c, l�m đủ c�c việc kh�ng l�nh, do v� �c nghiệp, n�n đ�ng lẽ phải bị đọa v�o �c đạo, trải qua nhiều kiếp chịu khổ v� c�ng! Nhưng khi l�m chung, kẻ ấy được gặp thiện tri thức an ủi v� thuyết ph�p cho nghe, khuy�n phải nhớ tưởng đến Phật; song đương nhơn v� bị sự khổ bức b�ch n�n kh�ng nhớ tưởng được. Thiện hữu lại bảo: 'Nếu �ng kh�ng thể nhớ Phật th� h�y ch� t�m xưng Nam M� A Di Đ� Phật �m thanh li�n tiếp nhau cho đủ mười niệm. ' Người ngu �c kia v�ng lời hết l�ng xưng danh, n�n trong mỗi niệm diệt được tội nặng nơi đường sanh tử trong t�m mươi ức kiếp. Khi người ấy niệm Phật, bỗng thấy hoa sen v�ng ch�i s�ng như vầng nhựt hiện ra ở trước, trong khoảng một niệm, đương nhi�n liền được sanh về thế giới Cực Lạc v� kế tiếp đ� phải ở trong hoa sen m�n mười hai đại kiếp. Khi hoa sen nở ra, kẻ ấy thấy Đức Qu�n Thế �m, Đại Thế Ch� d�ng tiếng �ại Bi v� m�nh n�i Thật Tướng của c�c ph�p v� c�ch trừ diệt tội chướng. Đương nhơn nghe ph�p rồi tự nhi�n vui vẻ, ph�t t�m V� Thượng Bồ Đề. '

Đoạn kinh tr�n chỉ r� cảnh tướng của bậc hạ phẩm hạ sanh. Mười hai đại kiếp ở trong hoa sen, tuy thời gian c� l�u xa, nhưng người v�ng sanh thấy m�nh ở trong một bầu thế giới ri�ng biệt, hưởng thọ sự vui như chư thi�n nơi cung trời Đao Lợi. V� thế cổ đức đ� bảo:

'Trong hoa vui vẻ như Đao Lợi.

Kh�c hẳn thai ph�m của thế gian. '

Theo Qu�n Kinh Sớ th� người nghịch �c m� được v�ng sanh l� do khi l�m chung, kẻ ấy ch� t�m niệm Phật n�n tội chướng được ti�u trừ. Thế th� � của Sớ Văn cho sự niệm Phật l� thắng duy�n v�ng sanh. Ri�ng t�i, sau khi tham khảo c�c kinh luận v� sớ giải về Tịnh Độ, lại ước kết trong ba nghĩa:

Điều thứ nhất, h�nh nhơn chỉ niệm Phật trong thời gian ngắn ngủi m� c� thể thắng nổi nghiệp �c trọn đời l� do nhờ t�m lực rất mạnh mẽ, � ch� cực quyết định; đ� gọi l� �ại T�m. T�nh cảnh ấy v� như người bị qu�n giặc v�y khổn, đang l�c nguy cấp, do liều chết kh�ng kể đến th�n mạng n�n ph�t được sức dũng m�nh c�ng cực, x�ng ph� vượt ra khỏi tr�ng vi.

Điều thứ hai, kẻ ấy tuy tạo �c, song hoặc hiện đời đ� c� tu Tam Muội n�n khi l�m chung nghe người nhắc bảo, định lực được dễ th�nh. Đ�y cũng thuộc về hạng người m� trong nh� Phật gọi l� �thừa cấp giới huỡn�. Nếu đương nhơn hiện đời kh�ng tu Tam Muội, tất đời trước cũng đ� c� hu�n tu. Hạt giống l�nh ấy nay đ� đến thời kỳ thuần thục n�n khi l�m chung gặp thiện tri thức khuy�n bảo, kẻ đ� nương nơi t�c thiện nghiệp, trong mười niệm m� được th�nh c�ng.

Điều thứ ba, nếu kh�ng phải do c�ng tu trong hiện đời hay nghiệp l�nh về kiếp trước, tất khi l�m chung kẻ ấy đ� niệm Phật với l�ng s�m hối tha thiết c�ng cực. N�n ng�i Vĩnh Minh n�i: 'V� thể nh�n duy�n vốn kh�ng n�n nghiệp thiện �c chẳng định; muốn r� đường si�u đọa, phải nh�n nơi t�m niệm k�m hơn. Cho n�n một lượng v�ng r�ng thắng nổi b�ng g�n trăm lượng, ch�t lửa le l�i đốt ti�u rơm cỏ mu�n tr�ng. '

Một trong ba nhơn duy�n tr�n cộng th�m c�ng đức của Phật hiệu, nguyện lực của Di Đ�, n�n khi l�m chung kẻ nghịch �c mới thắng được tội khi�n, sanh về Cực Lạc.

18. Hỏi: - Sống trong đời �c năm trược, mỗi người đều c� tội; giả sử kh�ng tạo tội nặng ngũ nghịch th� cũng vương v�o c�c lỗi kh�c. Nếu c� người kh�ng s�m hối, hoặc s�m hối m� tội chưa ti�u diệt hết, khi b�nh thời v� l�c l�m chung đều ch� t�m niệm Phật th� c� được v�ng sanh hay chăng?

Đ�p: - Những kẻ h�nh tr� như thế đều được v�ng sanh, do nhờ sức đại nguyện kh�ng thể nghĩ b�n của Đức A Di Đ�. Kinh Na Ti�n n�i: 'Như đem tảng đ� thật to để tr�n thuyền, do nhờ sức thuyền n�n đ� kh�ng bị ch�m v� được chuyển sang bờ b�n kia. Nếu kh�ng c� thuyền th� d� đem hạt c�t để xuống nước, hạt c�t ấy cũng vẫn bị ch�m. ' Tảng đ� to dụ cho người nghiệp nặng, hạt c�t dụ cho người nghiệp nhẹ, chiếc thuyền dụ cho nguyện lực của Phật. Người d� nghiệp nặng bao nhi�u m� biết ăn năn ch� t�m niệm Phật th� cũng được Phật tiếp dẫn, v� như tảng đ� to được thuyền chở qua bờ b�n kia. Kẻ nghiệp tuy nhẹ m� kh�ng niệm Phật, khi mạng chung sẽ t�y nghiệp chịu khổ lu�n hồi, v� như hạt c�t bị ch�m, bởi kh�ng thuyền chuy�n chở. Cho n�n trong nh� Phật c� thuyết �đới nghiệp v�ng sanh� l� c�n mang nghiệp m� được sanh về T�y Phương, ch�nh � nghĩa đ�. Trong Tịnh Độ văn, đoạn n�i về bốn c�i cũng bảo: 'Người c�n đủ hoặc nhiễm vẫn được sanh về Đồng Cư Tịnh Độ. ' Như H�ng Tuấn, Trương Chung Quỳ v� một người ở Phần Ch�u đều lấy nghiệp đồ s�t l�m nghề sanh sống; khi l�m chung, cả ba người kẻ th� thấy bầy tr�u ồ ạt k�o đến muốn ch�m, kẻ lại thấy thần nhơn đuổi bầy g� đến mổ khắp cả m�nh v� đ�i mắt, l�m cho m�u chảy ướt giường. Nhưng nhờ ch� t�m niệm Phật, n�n cả ba đều tho�t khỏi nghiệp N� L� (địa ngục), được sanh về Cực Lạc. Sự t�ch nầy c� ch�p r� trong Tịnh Độ Th�nh Hiền Lục. Những việc tr�n đ�y kh�ng phải bằng chứng của Phật lực l� g�?

Xin đem một th� dụ nữa để n�i r�: Như c� người phạm ph�p quan đ�ng lẽ phải bị t� ngục, nhưng kẻ ấy biết cầu cứu với vua, nhờ che chở cho để chờ l�c lập c�ng; do vua tuy�n triệu n�n quan kh�ng thể gia h�nh. Đương nhơn nhờ đ� m� đi thẳng đến đế kinh, kh�ng ai cầm bắt được. Cho n�n bộ T�y Tư Sao n�i: 'Ch�ng sanh được về Tịnh Độ l� do nhờ Đức Th�ch Ca chỉ đường, Phật A Di Đ� tiếp dẫn v� chư Phật mười phương đều hộ niệm. Như người qua biển cả, đ� được thuyền to, lại nhờ tay lương đạo, th�m v�o đ� sức gi� thuận, n�n c� thể mau đến bờ b�n kia. Nếu c�n kh�ng chịu bước l�n thuyền, lưu li�n nơi miền �c địa, đ� l� lỗi của ai ư?'

19. Hỏi: - Trước đ� n�i: 'H�ng ph�m phu cũng được l�n ng�i Bất Thối. ' Theo thiển �, ng�i Bất Thối l� để cho hạng người kh�ng �c nghiệp. Nay những kẻ đới nghiệp v�ng sanh m� cũng được bất thối ư?

Đ�p: - Chỉ được v�ng sanh l� đều l�n h�ng bất thối chuyển. Kinh n�i: 'Những kẻ sanh về, đều trụ nơi Ch�nh �ịnh Tụ. ' Lại n�i: 'Ở c�i Cực Lạc, ch�ng sanh n�o sanh về đ� đều l� bậc A Bệ Bạt Tr�. ' Thập Nghi Luận n�i: 'C� năm nh�n duy�n khiến cho người v�ng sanh kh�ng thối chuyển:

1- Do nguyện lực đại bi của Phật nhiếp tr�.

2- �nh s�ng của Phật thường soi đến th�n, n�n l�ng Bồ Đề của chư thiện nhơn lu�n lu�n tăng tiến.

3- Chim, nước, rừng c�y, gi�, �m nhạc, thường ph�t ra tiếng ph�p: khổ, kh�ng, v� thường, v� ng�; h�nh giả nghe rồi sanh l�ng niệm Phật, niệm Ph�p, niệm Tăng.

4- Ch�ng sanh được sanh về Cực Lạc th� bạn l�nh to�n l� bậc Bồ T�t thượng thiện, tuyệt tất cả chướng nạn, �c duy�n, lại kh�ng ngoại đạo, t� ma, n�n t�m thường an tịnh.

5- Đ� được sanh về c�i ấy, th� thọ lượng v� c�ng, đồng với Phật v� Bồ T�t, an nhi�n tu tập trải qua v� bi�n A Tăng Kỳ kiếp'.

Cổ đức cũng bảo: 'Kh�ng nguyện sanh Tịnh Độ th� th�i, c� thật nguyện tất đều được v�ng sanh. Kh�ng sanh Tịnh Độ th� th�i, đ� v�ng sanh tất đều được bất thối chuyển. '

20. Hỏi: - Kẻ một đời tạo �c, khi l�m chung duy niệm Phật, đ� được đới nghiệp v�ng sanh, lại c�n kh�ng thối chuyển; nguyện lực của Đức A Di Đ� th�m diệu, thật kh�ng thể nghĩ b�n! Vậy th� b�y giờ t�i tạo t�c theo duy�n đời, đợi khi sắp chết rồi sẽ niệm Phật c� được chăng?

Đ�p: - Khổ thay! Lời ấy rất ngu muội sai lầm, c�n nguy hiểm hơn thứ rượu độc, đ� hại m�nh lại l�m hại l�y đến h�ng tăng ni, người, thiện t�n trong đời nữa! Sở dĩ h�ng ph�m phu nghịch �c khi l�m chung biết niệm Phật, l� do từ trước họ đ� c� căn l�nh, phước đức, nh�n duy�n, n�n mới được gặp thiện tri thức, mới khởi l�ng tin tưởng v� phụng h�nh. Đ� l� việc cầu may trong mu�n một, đ�u phải mỗi người đều được như thế? Luận Quần Nghi n�i: 'Trong đời c� mười hạng người khi l�m chung kh�ng niệm Phật được:

1- Kh�ng gặp bạn l�nh, n�n chẳng ai khuy�n niệm.

2- Nghiệp khổ bức thiết, kh�ng y�n ổn rỗi rảnh để niệm Phật.

3- Tr�ng phong cứng họng, kh�ng thể xưng danh Phật.

4- Cuồng loạn mất tr�, kh�ng thể ch� t�m tưởng niệm.

5- Thoạt gặp tai nạn nước lửa, mất sự điềm tĩnh ch� th�nh.

6- Bỗng gặp cọp beo �c th� l�m hại.

7- Khi l�m chung bị bạn �c ph� hoại l�ng tin.

8- Gặp bạo bịnh h�n me bất tỉnh m� qua đời.

9- Bị tr�ng thương thoạt chết giữa qu�n trận.

10- Từ tr�n cao t� xuống m� mạng vong. '

Mười sự kiện tr�n đ�y l� những việc thường nghe thấy, kh�ng luận tăng, tục, nam, nữ, hạng n�o cũng c� thể bị vướng v�o. Đ� l� do t�c nghiệp hoặc hiện nghiệp chi�u cảm, n�n sự việc bỗng nhi�n xảy ra, kh�ng c�n trốn tr�nh kịp. �ng đ� kh�ng phải l� bậc th�nh nhơn chứng T�c Mạng Th�ng, biết được khi l�m chung c� nghiệp hay kh�ng nghiệp, lại chẳng phải l� bậc đủ Tha T�m, Thi�n Nh�n, biết m�nh khi mạng chung chết tốt hoặc xấu, m� b�nh thời kh�ng niệm Phật, đến khi l�m chung nếu rủi mắc phải một trong mười duy�n �c đ�, th� sẽ liệu ra sao? Chừng ấy d� c� Phật sống hay bao nhi�u thiện tri thức đứng v�y quanh cũng kh�ng l�m thế n�o cứu được, v� thần thức �ng sẽ t�y theo nghiệp đi v�o chốn tam đồ, b�t nạn, nhiều kiếp chịu khổ, biết c� c�n được nghe danh hiệu của Phật như ng�y nay chăng?

Giả sử �ng kh�ng bị những �c duy�n đ�, chỉ bịnh sơ s�i rồi m�n phần, th� l�c sắp chết bốn đại ph�n ly, g�n xương r�t chuyển, th�n t�m đau đớn, kinh ho�ng, như con đồi mồi bị lột vảy, con cua rớt v�o nước s�i, l�m sao m� niệm Phật? D� cho �ng kh�ng bịnh m� chết một c�ch y�n ổn nữa, khi l�m chung hoặc e duy�n đời chưa dứt, niệm tục c�n vương, nỗi tham sống sợ chết l�m cho t�m � rối loạn, ph�n v�n cũng kh�ng niệm Phật được. Nếu l� người tục th� lại th�m gia vụ chưa xong xu�i, việc sau chưa sắp đặt, vợ k�u, con kh�c, trăm mối ưu tư cũng kh�ng rỗi rảnh để niệm Phật. Chẳng đợi l�c l�m chung, giả sử trước khi �ng chưa chết m� c� ch�t bịnh nơi th�n, phải gắng chịu sự đau khổ, r�n rỉ kh�ng y�n, t�m thuốc, hỏi thầy, nhờ người cầu an s�m hối, tạp niệm rối ren, chưa dễ nhiếp t�m niệm Phật. D� l�c �ng chưa c� bịnh th� bị tuổi cao sức yếu, đủ sự k�m suy, �o n�o buồn than, chỉ lo sự việc tr�n c�i th�n gi� c�n chưa xong, chắc chi đ� niệm Phật? V� như l�c �ng chưa gi�, th�n lực đang cường tr�ng m� c�n đeo việc thế, chưa dứt niệm đời, b�n tẩu đ�ng t�y, �u lo đủ việc, biển thức m�nh mang, l�m sao c� thể niệm Phật? D� �ng được mu�n duy�n rỗi rảnh, c� ch� tu h�nh, nhưng đối với tướng thế gian, nếu nh�n kh�ng thấu, nắm kh�ng vững, dứt kh�ng xong, khi x�c đối với ngoại duy�n kh�ng thể tự chủ, t�m t�y theo cảnh m� đi�n đảo l�m sao y�n ch� để niệm Phật?

�ng thử nghĩ xem, chỉ khi gi�, bịnh, cho đến thuở mạnh khỏe an nh�n nếu c�n một việc đeo đẳng nơi l�ng cũng kh�ng thể ch�nh t�m niệm Phật, huống nữa l� đợi đến l�c l�m chung ư? Phương chi, �ng lại c�n n�i tạo t�c theo duy�n đời, đ� phải chăng l� lời si m�, l� chỗ dụng t�m rất n�n lầm lỗi? V� sự nghiệp thế gian, như giấc mơ, tr� huyễn, như b�ng bọt, tiếng vang, chỉ tho�ng chốc rồi kh�ng, n� c� lợi �ch chi thiết thật cho �ng tr�n đường giải tho�t? D� cho �ng c� tạo được ch�a chiền quy m� rộng lớn, g�y n�n thanh thế địa vị cao t�n, kết th�n với nhiều kẻ quyền chức sang gi�u, trong t�m tự h�o cho đ� l� đ� th�nh c�ng nơi đường tu, đ�u ngờ thật ra ch�nh lại phạm nhằm điều răn của ti�n th�nh! Bởi cổ đức từng khuyến giới rằng: 'Người xuất gia phải ch� th� nơi sự giải tho�t, đừng qu� đua theo c�ng nghiệp hữu vi, v� trong ấy c� nhiều lầm lỗi, e cho thi�n đường chưa thấy, địa ngục đ� trước! Nếu việc sống chết chưa xong th� tất cả c�ng nghiệp hữu vi đều l� nguy�n nh�n của sự khổ. Một mai nhắm mắt đi rồi, t�y theo nghiệp m� thọ b�o, chừng ấy mới hay việc đ� l�m l� tr�n g�ng c�m th�m xiềng x�ch, dưới vạc n�ng th�m củi than, mảnh ph�p y đ� mất nơi th�n, nẻo dị loại đổi h�nh mu�n kiếp!'

Qua mấy lời tr�n, nếu người c� ch� giải tho�t, biết cảm thương th�n thế của m�nh, phải n�n động l�ng rơi lệ! Tổ sư đ� tha thiết khuy�n răn như thế, đ�u c� hứa cho �ng tạo t�c duy�n đời, rồi đợi khi l�m chung mới niệm Phật ư?

�ng h� kh�ng thấy Tử T�m Thiền Sư bảo: 'Trong đời, những người tiền của như n�i, th� thiếp đầy nh�, đ�u phải họ kh�ng muốn trẻ m�i để ng�y đ�m hưởng phước b�o thế gian? Nhưng v� kiếp sanh c� hạn, th�ng năm th�c giục tuổi gi�, c�i chết h� thi�n vị kẻ gi�u sang, sức nghiệp đ�u nể ki�ng người t�i tr�? Chừng ấy tội h�nh nghiệp cảm, c�n chi l� th�i phong lưu; kiếp trả đền vay, luống hối cho đời ph�ng đ�ng! Những việc vừa n�i, thế nh�n hầu hết mắt đ� từng thấy v� tai cũng đ� từng nghe. Người đời thường lần lựa chờ khi lớn tuổi, việc nh� xong xu�i rồi sẽ niệm Phật, nhưng c�i chết đ�u c� hẹn trẻ hay gi�, v� tuy n�i như thế, đ� mấy ai tuổi cao m� biết lo niệm Phật? Cổ nhơn bảo: 'Chớ đợi đến gi� rồi niệm Phật. Đồng hoang mồ trẻ đ� nhiều đ�y!' Lại n�i: 'Con người từ l�c c�n trẻ, c� gia đ�nh rồi đến nu�i con c�i, trong cuộc sanh sống phải chịu biết bao l� nỗi khổ nhọc đắng cay! Khi hơi thở đ� t�n th� gia đ�nh, tiền của, tất cả đều bỏ lại hết, chỉ theo nghiệp m� đi. Nếu l� con c� nghĩa th� n� kh�c cho �t tiếng, đốt cho mấy xấp giấy tiền, rước thầy tụng cho năm ba bộ kinh, rồi đến ng�y lại sắm cơm canh c�ng quải; đ� gọi l� c�n biết tưởng nhớ đến mẹ cha. Rủi gặp con bất hiếu th� cha mẹ vừa nhắm mắt, đầu xương chưa lạnh, n� đ� lo tranh nh�, gi�nh đất, c�i cọ, kiện thưa, khi được phần rồi lại phung ph� ăn chơi, thậm ch� l�ng qu�n ng�y c�ng giỗ. Việc đời kết cuộc bất qu� chỉ như thế, c� điều chi đ�ng hẹn chờ! Cho n�n bậc hiểu rộng thấy xa, phải sớm niệm Phật tu h�nh, con ch�u mỗi người tự c� phước ri�ng, kẻ l�m cha mẹ chỉ lo bổn phận phần n�o m� th�i, chớ v� n� suốt đời l�m th�n tr�u ngựa!' Xin dẫn th�m ra đ�y mấy lời của cổ đức:

'Cười thương kẻ gi�u sang.

Lo gi�u th�m rộn r�ng!

Hũ gạo sanh s�u mọt.

Kho tiền đầy ngổn ngang.

Ng�y cầm c�n suy nghĩ.

Đ�m đốt đuốc t�nh toan.

H�nh h�i trơ lẩn thẩn.

T�m tr� rối b�ng ho�ng.

V� thường khi chợt đến.

Biển nghiệp s�ng m�nh mang!'

Ng�i Tử T�m đ� tha thiết nhắc khuy�n như thế, đ�u c� hứa cho �ng tạo t�c duy�n đời rồi đợi đến khi l�m chung mới niệm Phật ư?

Cho n�n �ng phải x�t nghĩ kiếp người mong manh ngắn ngủi, như lửa nh�ng th�n đ�, như chớp giật lưng trời, mới c�n đ� đ� mất đi, c� chi l� trường cửu? Phải nhận định cho chắc, rồi thừa l�c chưa gi� chưa bịnh, g�c qua thế sự, rũ sạch th�n t�m, được một ng�y quang �m lo một ng�y niệm Phật, được một khắc rỗi rảnh tu một khắc c�ng phu, đến l�c l�m chung mọi việc đ� an b�i, trời T�y cũng sẵn mở lối đường quang đ�ng! Bằng chẳng thế, khi duy�n nghiệp đ�o đầu, chừng ấy ăn năn đ� muộn! N�n suy nghĩ kỹ!

21. Hỏi: - Lời ngu giả đ� th�nh lỗi lầm, d� c� dong xe bốn ngựa cũng kh�ng thể vớt lại kịp! Nghe qua mấy điều Đại Sư chỉ dạy, ai lại chẳng lạnh l�ng! Hiềm v� nỗi l�ng người tuy dễ tinh tiến song cũng dễ thối lui, khi nghe lời khuy�n nhắc th� d�ng m�nh si�ng năng, l�c gặp việc chi chướng ngại lại giải đ�i thối lui ngả theo hướng kh�c. Phần đ�ng đều bảo: kết quả của sự niệm Phật c� lẽ đợi sau khi chết rồi; c�n hiện tại chỉ thấy nhọc nhằn m� kh�ng lợi �ch chi thiết thật cả. Phải chăng đ� cũng l� duy�n cớ th�ch đ�ng trong sự thối t�m biếng trễ của người tu?

Đ�p: - Chỗ thấy của �ng chưa được rộng. Trong kinh n�i: Người n�o ch� t�m thọ tr� danh hiệu Phật, hiện đời sẽ được mười điều thắng lợi:

1- Ng�y đ�m thường được tất cả chư thi�n, đại lực thần tướng v� hằng sa quyến thuộc ẩn h�nh ủng hộ.

2- Thường được hai mươi lăm vị Đại Bồ T�t như Đức Qu�n Thế �m v� tất cả Bồ T�t theo thủ hộ b�n m�nh.

3- Hằng được chư Phật ng�y đ�m hộ niệm; Đức A Di Đ� thường ph�ng �nh s�ng nhiếp thọ người ấy.

4- Tất cả �c quỷ như Dạ Xoa, La S�t đều kh�ng thể l�m hại. Tất cả rồng độc, rắn độc v� thuốc độc đều kh�ng thể x�m phạm.

5- Kh�ng bị những tai nạn như: nước tr�i, lửa ch�y, giặc o�n, đao t�n, g�ng xiềng, t� ngục, hoạch tử.

6- Những nghiệp �c về trước lần lượt ti�u diệt. Những oan mạng bị đương nhơn giết, nhờ c�ng đức niệm Phật, đều được giải tho�t, kh�ng c�n theo b�o phục.

7- Đ�m nằm nghỉ y�n ổn, hoặc mơ thấy điềm l�nh hay thấy sắc th�n thắng diệu của Phật A Di Đ�.

8- T�m thường an vui, nhan sắc s�ng nhuận kh� lực đầy đủ, việc l�m c� kết quả tốt đẹp.

9- Thường được mọi người k�nh trọng gi�p đỡ, hoặc hoan hỷ lễ b�i cũng như kỉnh Phật.

10- Khi l�m chung t�m kh�ng sợ h�i, ch�nh niệm hiện ra, được thấy Phật A Di Đ� v� c�c Th�nh Ch�ng tay bưng đ�i v�ng tiếp dẫn v�ng sanh về Cực Lạc, c�ng tận kiếp vị lai hưởng thọ sự vui nhiệm mầu.

Mười điều lợi �ch như tr�n ch�nh do kim khẩu n�i ra, m� kinh văn đ� ghi ch�p lại. Niệm Phật đ� c� lợi �ch trong hiện tại v� tương lai như vậy th� đ� ch�nh l� ph�p khẩn yếu trong c�c m�n thế v� xuất thế gian. Cho n�n người tu chỉ gắng tinh tấn, đừng mang t�m niệm ho�i nghi.

22. Hỏi: - Về m�n niệm Phật, nhờ ơn nhiều phen chỉ dạy, n�n c�c mối nghi đ� ti�u tan, v� l�ng ch�nh t�n cũng đ� khai ph�t. Nhưng trước đ� n�i: 'G�c qua thế sự, rũ sạch th�n t�m,' m� người đời ho�n cảnh đều kh�c nhau; kẻ được rảnh rỗi thuận duy�n th� c� thể tu�n h�nh, người bị trăm việc buộc r�ng phải l�m sao để tu tập?

Đ�p: - Nếu người tu biết thống cảm cảnh v� thường v� thiết tha v� sự giải tho�t, th� d� gặp duy�n thuận, nghịch, khổ, vui, động, tịnh, gấp, huỡn, hoặc khi tiếp t�n đ�i kh�ch, lo việc c�ng tư, đối xử mu�n duy�n, ứng th� t�m mặt, cũng kh�ng ngại g� đến sự niệm Phật. Cổ nhơn đ� bảo:

'Non cao kh� đ�n đường m�y bạc.

Tr�c rậm kh�n ngăn ngọn suốt trong!'

Lại n�i:

'Mai lại A Di Đ�.

Chiều cũng A Di Đ�.

D� gấp như t�n bắn.

Kh�ng rời A Di Đ�. '

Cho n�n mu�n cảnh vẫn nh�n, tự m�nh n�o động, nếu người thiết thật cầu về Cực Lạc v� biết c�ch dụng t�m th� kh�ng c� duy�n n�o l�m trở ngại được sự tu niệm cả.

Tuy nhi�n, những kẻ năng lực k�m yếu, việc đời bận nhiều, phải n�n trong gấp cố t�m ch�t thời giờ rảnh, trong động gắng giữ niệm lắng y�n, rồi t�y sức niệm Phật hoặc nhiều hoặc �t. Mỗi ng�y n�n định kh�a hoặc ba mu�n hay một mu�n c�u, ba ng�n hay một ng�n c�u, v� giữ mực thường hằng, đừng cho gi�n đoạn. Nếu vị n�o duy�n sự qu� nhiều, �t c� gi�y ph�t rỗi rảnh, th� mỗi buổi sớm mai tu theo ph�p Thập Niệm Hồi Hướng, cứ giữ như thế suốt đời, cũng được nhờ ơn tiếp dẫn. Người c� th� giờ hay phương tiện, ngo�i thời niệm Phật, hoặc tr� ch� tụng kinh, hoặc s�m hối bố th�, t�y phần t�y lực m� tu c�c phước l�nh, d� c� mảy may c�ng đức, cũng đem hồi hướng T�y Phương. Dụng c�ng như thế, chẳng những quyết định được v�ng sanh m� cũng sẽ tăng cao th�m phẩm vị.

23. Hỏi: - Từ trước đến nay, kẻ hậu tiến nầy chỉ nghe n�i nhiều về niệm Phật m� chưa hiểu r� phương ch�m; v� ph�p Thập Niệm Hồi Hướng thế n�o, ri�ng l�ng cũng chưa được tường tất. Xin nhờ Đại Sư chỉ thị?

Đ�p: - Niệm Phật l� duy�n tưởng theo ba mươi hai tướng, buộc t�m v�o định, l�m sao cho khi mở mắt hay nhắm mắt thường được thấy Phật. Hoặc phương ph�p nữa l� chuy�n xưng danh hiệu, chấp tr� kh�ng t�n loạn, cứ bền giữ như thế, trong đời nầy cũng được thấy Phật. Hiện nay, t�i thấy phần đ�ng người tu Tịnh Độ đều lấy ph�p Tr� Danh l�m thắng. Ph�p Xưng Danh cần phải lắng l�ng kh�ng cho t�n loạn, mỗi niệm nối tiếp nhau, buộc t�m nơi hiệu Phật. Khi miệng niệm Nam M� A Di Đ� Phật, t�m phải soi theo mỗi c�u mỗi chữ cho r�nh rẽ r� r�ng. Khi xưng danh hiệu Phật, kh�ng luận �t hay nhiều, đều phải một l�ng một � t�m t�m nối nhau. Niệm như thế, mới c� thể mỗi c�u diệt được tội nặng nơi đường sanh tử trong t�m mươi ức kiếp. Nếu chẳng vậy th� tội chướng kh� ti�u trừ.

C�n về ph�p Thập Niệm th� mỗi buổi sớm mai h�nh giả phải qu� trước b�n Phật, hoặc chắp tay đứng ngay thẳng hướng về phương T�y, niệm Phật li�n tiếp, lu�n một hơi, cứ mỗi hơi kể một niệm, mười hơi l� mười niệm. Khi niệm kh�ng hạn số c�u �t hay nhiều, chỉ t�y theo hơi d�i ngắn, chuy�n ch� niệm lu�n cho hết hơi mới th�i. N�n giữ tiếng niệm Phật cho r�nh rẽ, kh�ng thấp kh�ng cao, kh�ng gấp kh�ng huỡn, niệm mười hơi li�n tiếp, chớ để t�m � t�n loạn. Đ�y l� ph�p mượn hơi nhiếp t�m, qu� ở nơi chuy�n nhứt, v� phải giữ như thế trọn đời, kh�ng được một ng�y tạm bỏ.

Về phần hồi hướng l� sau khi niệm xong, d�ng t�m ch� th�nh nguyện rằng: 'Con l� (ph�p danh) ph�t l�ng Bồ Đề, một l�ng quy mạng Đức A Di Đ�, nguyện về Cực Lạc. Xưa Phật lập thệ: 'Nếu ch�ng sanh n�o muốn về nước ta, hết l�ng xưng danh cho đến mười niệm, như kh�ng được sanh, ta kh�ng th�nh Phật. ' Con nguyện nương nhờ từ lực của Phật, tội diệt phước sanh. Con nguyện l�m chung, biết ng�y giờ trước, dứt trừ chướng ngại, Phật c�ng Th�nh Ch�ng tiếp dẫn v�ng sanh, mau ngộ Phật Thừa, độ khắp mu�n loại. '

M�n Thập Niệm Hồi Hướng tr�n đ�y l� phương ph�p rất thiết yếu của ti�n đức đ� chỉ dạy. M�n nầy rất được thạnh truyền v� c� lợi �ch cho đời, người niệm Phật n�n tu�n h�nh.

24. Hỏi: - Đối với người ở trong lưới tục, cổ đức đ� t�y lượng m� chỉ dạy phương ph�p rất cặn kẽ, r� r�ng. Nhưng với ch�ng t�i l� hạng người thế ngoại, lại phải l�m sao để dụng c�ng?

Đ�p: - Trước t�i đ� n�i ph�p tu c� nhiều loại tổng nhiếp th�nh ba m�n. Trong ba m�n ấy, mỗi người t�y � m�nh lựa chọn hoặc chuy�n tu hay ki�m tu, chỉ yếu t�m ch�n thiết v� giữ cho bền l�u, tự sẽ c� kết quả.

25. Hỏi: - Phương tu vi�n qu�n, ph�p niệm duy t�m, dường như h�nh m�n của bậc thượng kh�. C�n mười nguyện trong kinh Hoa Nghi�m, mười t�m trong kinh Bảo T�ch cũng l� dụng c�ng của hạng lợi căn. Nếu như căn kh� kh�ng xứng hợp, e cho c�ng hạnh kh� th�nh! Nay t�i tự x�t căn t�nh v� sở th�ch của m�nh th� chỉ n�n chuy�n tr� danh hiệu, nếu rảnh th� th�m lễ Phật s�m hối m� th�i. � Đại Sư như thế n�o?

Đ�p: - L�nh thay! �ng biết tự lượng đ�! X�t qua lời �ng n�i thật rất hợp với thuyết Chuy�n Tu V� Gi�n của Thiện Đạo Đại Sư. Thuyết ấy đại kh�i như sau:

Chuy�n Tu l� do ch�ng sanh phần nhiều chướng nặng, t�m tưởng th� ph�, � thức rối loạn, m� qu�n cảnh lại qu� tinh tế n�n c�ng hạnh kh� th�nh. Do đ� n�n đấng �ại Th�nh x�t thương, bảo chuy�n xưng ngay danh hiệu; v� xưng danh rất dễ, nếu giữ mỗi niệm tương tục liền được v�ng sanh. Kẻ n�o suốt đời h�nh tr� như thế th� mười tu mười người về, trăm tu trăm người về. Bởi tại sao? V� kh�ng tạp duy�n n�n dễ được ch�nh niệm. V� c�ng với bản nguyện của Phật hợp nhau. V� kh�ng tr�i gi�o ph�p. V� thuận theo lời Phật dạy. Nếu bỏ chuy�n tu m� h�nh theo tạp hạnh để cầu sanh th� trong trăm ng�n người chỉ hy vọng được ba, bốn. Sở dĩ như thế, v� bởi tạp duy�n loạn động l�m mất ch�nh niệm. V� tr�i bản nguyện của Phật. V� tr�i gi�o ph�p. V� kh�ng thuận theo lời Phật dạy. V� sự hệ niệm kh�ng nối tiếp nhau. V� kh�ng tương tục để b�o �n Phật. V� tuy c� hạnh l�nh m� tương ưng với danh lợi. V� ưa theo tạp duy�n m� l�m chướng sự sanh Tịnh Độ cho m�nh v� người.

V� Gi�n Tu l� th�n chuy�n lễ Phật A Di Đ�, kh�ng lễ vị th�nh n�o kh�c; miệng chuy�n xưng danh Phật A Di Đ�, kh�ng tr� tụng c�c kinh v� xưng danh hiệu kh�c; � chuy�n tưởng Phật A Di Đ�, kh�ng xen tạp c�c tưởng niệm kh�c. Lại khi những nghiệp tham, s�n, si, nổi l�n l�m cho c�ng tu gi�n đoạn, phải t�y phạm t�y s�m hối, đừng để qua c�ch ng�y, c�ch đ�m, c�ch giờ. Phải l�m sao giữ một niệm thanh tịnh, kh�ng xen tạp, kh�ng hở dứt, đ� mới thật l� V� Gi�n Tu�.

Tr�n đ�y l� ph�p Chuy�n Tu V� Gi�n của Thiện Đạo Đại Sư. Theo Thi�n Tr�c Truyện, Đại Sư l� h�a th�n của Phật A Di Đ�. Chỗ lập thuyết của ng�i, điểm ch�nh yếu l� ở nơi niệm niệm tương tục. C� Sơn H�a Thượng cũng bảo: 'Chẳng n�n xưng danh t�n loạn, ph�t nguyện lơ l�. ' V� Vĩnh Minh Đại Sư cũng dạy: 'Phải một l�ng quy mạng, trọn kiếp tinh tu; khi ngồi, nằm thường hướng về T�y. L�c lễ b�i, niệm Phật, ph�t nguyện, phải khẩn thiết ch� th�nh, kh�ng xen lẫn tạp niệm, trạng như người sắp bị h�nh lục, như kẻ đang ở lao t�, như người gặp giặc o�n rượt theo, như bị nạn nước lửa bức b�ch, một l�ng cầu cứu, nguyện tho�t khổ lu�n, mau chứng V� Sanh để nối ng�i Tam Bảo, đền đ�p bốn �n, độ lo�i h�m thức. Ch� th�nh như thế, tất c�ng phu kh�ng uổng. Tr�i lại, nếu lời v� hạnh kh�ng hợp nhau, l�ng tin kh�ng vững chắc, niệm lực thường gi�n đoạn kh�ng tương tục, đem sự biếng trễ ấy để mong v�ng sanh th� e cho khi l�m chung kh� gặp bạn l�nh, bị sức nghiệp l�i k�o, sự đau khổ �p bức m� kh�ng th�nh ch�nh niệm. V� sao? Bởi việc hiện tại l� nh�n, l�c l�m chung l� quả; nh�n phải cho thật, quả mới kh�ng hư, như �m thanh lớn th� tiếng vang dội rền xa, v� h�nh ngay b�ng mới thẳng vậy. '

26. Hỏi: - Tu l�m sao cho mỗi niệm nối nhau, thật ra t�i vẫn muốn được như thế. Song chỉ hiềm định lực chưa th�nh, niệm đầu kh�ng chủ, hoặc tri gi�c cũ kh� qu�n, hoặc tư tưởng vọng nổi dậy, hoặc x�c đối cảnh duy�n tự kềm giữ kh�ng vững, hoặc t�m t�nh rối loạn cố ngăn dẹp chẳng kham. Cứ ngồi v�o lần chuỗi một l�c l� t�m niệm đ� chạy hết ��ng sang T�y, bất gi�c n� đ� đi xa c�ch mấy ng�n mu�n dặm hồi n�o cũng kh�ng tự hay biết. C� khi phải bận lo một việc chi th� lu�n trong năm, mười ng�y hoặc đến cả th�ng, t�m tr� vẫn vướng v�t chưa qu�n, chỉ dẹp trừ n� c�n chưa xong n�i g� đến việc gi�n đoạn! Điều nầy thốt ra thật đ�ng hổ thẹn, song nghĩ lại cũng đ�ng thương t�m! kh�ng biết c� c�ch g� đối trị chăng, xin nhờ Đại Sư chỉ bảo?

Đ�p: - Đ� l� căn bịnh chung của hầu hết người tu. Trong l�c ấy nếu �ng kh�ng thống thiết tự tr�ch răn th� kh� m� th�nh tựu ph�p Chuy�n Tu V� Gi�n. T�i nghe người xưa c� ba điều thống thiết tự tr�ch răn, nay v� �ng tỏ b�y, n�n ghi nhớ cho kỹ:

Điều thứ nhất l� phải nghĩ đến sự b�o �n. Người tu c� những �n trọng. H�y tạm g�c qua �n Phật �n thầy, như �ng l� phận xuất gia, c�ng ơn sanh dưỡng của cha mẹ h� chẳng phải l� s�u nặng ư? �ng đ� l�a tục xuất gia, v� đi học đạo n�n phải xa c�ch qu� qu�n nhiều năm, cha mẹ nhọc nhằn cực khổ �ng cũng kh�ng biết, khi gi� yếu đau bịnh lại cũng kh�ng hay m� săn s�c thuốc thang. Đến l�c cha mẹ m�n phần, �ng kh�ng biết, hoặc c� được tin th� về cũng đ� trễ muộn. Khi �ng c�n nhỏ, c� khi cha mẹ v� nu�i nấng thương lo cho con m� g�y ra nhiều tội nghiệp, l�c chết rồi hoặc bị đọa v�o nẻo khổ, hy vọng �ng cứu độ như kh�t chờ uống, như hạn tr�ng mưa. Nếu �ng tu h�nh lơ l�o tất Tịnh nghiệp kh�ng th�nh; đ� kh�ng th�nh th� tự cứu chưa xong, l�m sao cứu được cha mẹ? Đối với song th�n �ng đ� lỗi phần phụng dưỡng về thể chất, m� c�n kh�ng cứu độ được phần hương linh, tức l� phụ nghĩa qu�n �n, l� người đại bất hiếu. Kinh n�i: 'Phạm tội bất hiếu, sẽ bị đọa v�o địa ngục. ' Thế th� t�m niệm gi�n đoạn kh�ng chuy�n tu, ch�nh l� nghiệp địa ngục vậy.

Lại �ng kh�ng dệt m� mặc, kh�ng c�y m� ăn. Ph�ng, nh�, chăn, gối, cơm �o, thuốc thang đều do đ�n việt c�ng d�ng. Tổ sư từng răn dạy: 'H�ng thiện t�n v� s�ng k�nh Tam Bảo đ� chia cắt bớt phần ăn của gia đ�nh đem đến c�ng dường. Nếu người tu đạo hạnh kh�ng tr�n th� d� l� tấc vải, hạt cơm, kiếp sau cũng phải đền trả. Muốn b�o �n đ�n việt, �ng phải lo chuy�n tu Tịnh nghiệp để độ m�nh độ người. Nếu �ng sanh một niệm gi�n đoạn kh�ng chuy�n, tất đ� c� phần trong kiếp lu�n hồi vay trả. V� t�m niệm ấy ch�nh l� nghiệp hạ tiện hoặc s�c sanh vậy.

Điều thứ hai l� phải c� ch� quyết định. Người tu h�nh phải ki�n quyết để đi đến kết quả. �ng một đời tham Thiền đ� chẳng ngộ Thiền, khi học Gi�o lại kh�ng tinh về Gi�o. Cho đến ng�y nay t�m địa chưa lắng y�n, niệm đầu c�n s�i nổi, khi th� muốn l�m thi, l�c lại th�ch tả tự, khi th� thuyết gi�o, l�c lại đ�m thiền, � ch� ly t�n đi ba, bốn nẻo. Tổ sư đ� bảo: 'T�m niệm c�n vướng mắc, đ� l� nghiệp lu�n hồi. T�nh tưởng vừa sanh ra, mu�n kiếp bị r�ng buộc. ' Sở dĩ �ng chưa được ch�nh niệm l� do v� c�n t�nh tưởng ph�n v�n, v� t�nh tưởng c�n ph�n v�n cũng bởi ch� kh�ng quyết định. Cho n�n người tu m� � ch� kh�ng nhất quyết, đ� ch�nh l� đầu mối của sự sa đọa tam đồ vậy.

Lại nếu người tu � ch� kh�ng quyết định th� kh�ng thể g�n giữ giới căn. Do � niệm ph�n v�n n�n kh�ng thể th�u nhiếp th�n v� khẩu. Kinh n�i: 'Th� lấy nước đồng s�i r�t v�o miệng, nguyện kh�ng để miệng ph� giới nầy thọ c�c thức ăn uống của t�n t�m đ�n việt. Th� d�ng lưới sắt n�ng quấn th�n thể m�nh, nguyện kh�ng để th�n ph� giới nầy thọ những y phục của t�n t�m đ�n việt. ' Phương chi, do c�c giới kh�ng trang nghi�m n�n t�m c�ng vọng động; nh�n sự vọng động ấy m� phần chuy�n tu bị gi�n đoạn. Thế th� một niệm gi�n đoạn, đ�u chỉ l� nghiệp nh�n của lưới sắt n�ng v� nước đồng s�i ư?

V� nếu người tu � ch� kh�ng quyết định, tất kh�ng nhận r� tướng đời giả huyễn, dễ chạy theo danh lợi hư ph�. Khi danh lợi thuộc về m�nh th� sanh l�ng m� đắm, danh lợi thuộc kẻ kh�c lại sanh l�ng ganh gh�t hơn thua. Cổ đức bảo: 'Tham đắm danh lợi đi về nẻo s�c, đường quỉ, bu�ng l�ng thương gh�t đồng v�o hầm lửa vạc dầu!' Thế th� một niệm gi�n đoạn ch�nh l� ngạ quỉ, hầm lửa vậy.

Điều thứ ba l� cầu sự ứng nghiệm. Người đ� tu Tịnh nghiệp n�n cố gắng l�m sao cho c� sự ứng nghiệm. Kiếp người mong manh, v� thường chẳng hẹn. Như �ng nay t�c đ� điểm bạc, da đượm n�t nhăn, tướng suy t�n hiện r�, kỳ l�m chung phỏng c�n được mấy ng�y? Vậy �ng phải cố gắng chuy�n tu, l�m sao cho c� triệu chứng v�ng sanh chắc chắn. Như khi xưa, Huệ Viễn Ph�p Sư ở L� Sơn, ba phen thấy Phật xoa đầu. Lại như Ho�i Cảm Ph�p Sư ch� th�nh xưng danh hiệu Phật, liền thấy Đức A Di Đ� ph�ng �nh quang minh, hiện ra tướng hảo. V� như Thiếu Khang Ph�p Sư khi niệm Phật một c�u, đại ch�ng liền thấy một vị Phật từ nơi miệng bay ra, cho đến trăm ng�n c�u cũng như thế, tợ hồ c�c hạt chuỗi nối tiếp nhau. Những sự ứng nghiệm như thế c� đến mu�n ng�n. Nếu t�m �ng kh�ng gi�n đoạn th� thấy Phật rất dễ; như c�n gi�n đoạn, tất kh� thấy Phật. Đ� kh�ng thấy Phật th� c�ng với Phật v� duy�n. V� đ� v� duy�n quyết kh� sanh Tịnh Độ. Khi kh�ng được sanh về Tịnh Độ tất sớm muộn g� cũng bị đọa v�o �c đạo. Thế th� một niệm gi�n đoạn ch�nh l� nghiệp tam đồ vậy. Phải n�n răn d� v� suy nghĩ kỹ!

Ba điều cảnh s�ch tr�n, người tu Tịnh nghiệp phải ghi nhớ suy nghĩ rồi tự tr�ch răn một c�ch thống thiết, l�m sao cho t�m kh�ng rời Phật, Phật chẳng rời t�m, đạo cảm ứng giao th�ng, hiện đời được thấy Phật. Đ� thấy Đức Phật ở Cực Lạc, tức thấy chư Phật khắp mười phương, v� thấy chư Phật mười phương, tức thấy vị Phật thi�n ch�n của tự t�nh. Khi thấy được Phật tự t�nh th� sự đại dụng sẽ hiện tiền. Chừng ấy mới theo l�ng bi nguyện, độ khắp quần sanh. Đ� gọi l� Tịnh Độ Thiền m� cũng l� Thiền Tịnh Độ vậy. Thế th� � của ng�i Vĩnh Minh n�i: 'C� Thiền c� Tịnh Độ, dường như cọp mọc sừng, đời nay l�m thầy người, đời sau l�m Phật Tổ' h� chẳng l� ứng nghiệm trong giai đoạn nầy ư? Phải n�n cố gắng!

Thiền giả nghe xong vừa kinh ngạc vừa mừng rỡ, lặng lẽ gi�y l�u, dường như t�m được vật chi đ� mất. Thi�n Như l�o nhơn lại bảo: 'Thiền c�ng Tịnh Độ vẫn kh�ng hai, nếu liễu th� liễu cả, m� cũng đồng m�, bởi ngo�i t�m kh�ng ph�p, ngo�i ph�p kh�ng t�m, đừng n�n lầm nhận!' Thiền thượng nhơn liền đảnh lễ m� thưa rằng: 'T�i rất may mắn được nhờ ơn chỉ bảo, nay đ� biết đường về!' rồi từ tạ m� lui.

Lời phụ:

'Thiền c�ng Tịnh Độ vẫn kh�ng hai, nếu liễu th� liễu cả, m� cũng đồng m�. ' Lời của Thi�n Như Đại Sư quả thật x�c đ�ng. Bởi ch�n t�m bao hằng sa mu�n ph�p, h�m v� bi�n quốc độ, nơi Thiền gọi l� Bản Lai Diện Mục, nơi Tịnh gọi l� Tự T�nh Di Đ�. Kinh Lăng Nghi�m n�i: 'Mười phương hư kh�ng sanh trong t�m �ng như �ng m�y nổi điểm giữa trời xanh rộng lớn bao la, huống chi v� lượng thế giới ở trong hư kh�ng ư?' Cổ đức cũng bảo: 'Hằng sa ph�p ấy Bồ Đề Đạo, nghĩ đến Bồ Đề c�ch vạn tầm!' V� ch�n t�m bao h�m mu�n tượng n�n nếu người tu Thiền m� hiểu Thiền bằng l� kh�ng kh�ng, rồi b�c chẳng c� Cực Lạc, b�c sự cầu sanh, tất chưa phải l� người hiểu Thiền. Sở dĩ ng�i Thi�n Như nhiều phen cặn kẽ chỉ b�y l� để ph� mối chấp kh�ng đ�. Về phần thể, ch�n t�m s�ng lạng bao h�m v� bi�n thế giới, gọi l� Thiền Tịnh Độ v� v� lượng thế giới ảnh hiện trong ch�n t�m, tất cả đều tịch tịnh như huyễn, gọi l� Tịnh Độ Thiền. Về phần dụng, h�nh giả khi đ� ngộ t�nh bản lai, rồi khởi l�n bi nguyện tu những hạnh trang nghi�m c�i Phật, th�nh tựu ch�ng sanh, gọi l� Thiền Tịnh Độ v� nếu d�ng m�n Tịnh Độ để nhiếp h�a hữu t�nh trở về ch�n t�nh, gọi l� Tịnh Độ Thiền.

T�m lại, Thiền tức Tịnh Độ, Tịnh Độ tức l� Thiền. Nếu b�c Tịnh Độ ch�nh l� chưa hiểu r� Thiền, v� b�c Thiền cũng chẳng suốt th�ng Tịnh Độ. Liễu th� liễu cả, m� cũng đồng m�, bởi do l� đ�.

Đề Bạt

Tịnh �ộ Hoặc Vấn�

�

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]