�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

S�́ 1964

T�Y PHƯƠNG YẾU QUYẾT

TH�CH NGHI TH�NG QUY

Đại sư Khuy Cơ soạn

Nguy�n Trang dịch

Th�ch Nguy�n Chơn hiệu đ�nh

Nguồn: ch�a� An Lạc

K�nh nghĩ, đức Th�ch-ca mở ra vận hội lớn l�m lợi �ch rộng lớn cho ch�ng sinh c� duy�n, xiển dương gi�o ph�p t�y theo mỗi quốc độ khiến ph�p nhũ thấm nhuần khắp cả. Người đ�ch th�n gặp được Như Lai gi�o h�a th� tỏ ngộ ba thừa[1], c�n kẻ nh�n sơ phước bạc th� khuy�n quay về Tịnh Độ. Tu tập ph�p m�n ấy l� chuy�n niệm A-Di-Đ�, đồng thời đem tất cả thiện căn hồi hướng nguyện sinh. Bởi v� bản nguyện của đức A-Di-Đ� l� thệ độ c�i Sa-b�, n�n hoặc niệm suốt cả một đời, hoặc mười niệm l�c l�m chung, chắc chắn đều được v�ng sinh Tịnh Độ.

Người học ng�y nay, thường mang nhiều nghi vấn, v� văn từ trong kinh luận m�u thuẫn nhau. Nếu kh�ng dung th�ng th� mối nghi ấy kh�ng bao giờ dứt. Nay t�i lược n�u ra mười bốn trường hợp để giải quyết những mối nghi ấy. Mong rằng những bậc t�i cao học rộng tham cứu nơi đ�y m� hiểu được!

Phần I

Kinh ghi: �Nếu d�ng sắc để thấy ta, d�ng �m thanh cầu ta th� người đ� h�nh theo t� đạo, kh�ng thể thấy Đức Như Lai�.

Hỏi: Kinh Kim Cang n�i d�ng h�nh sắc v� �m thanh cầu Phật l� t� đạo. Vậy, c�c kinh A-Di-Đ� v� kinh Qu�n V� Lượng Thọ v.v�chỉ dạy qu�n th�n tướng Phật v� niệm danh hiệu Phật. Như thế, kh�ng l�a �m thanh v� sắc tướng m� cầu Phật, tại sao kh�ng rơi v�o t� đạo? Nếu quay về đường ch�nh th� Tịnh Độ l� nơi đ�ng nương tựa nhất m� kinh lại cho l� t� đạo, dẫu c� muốn thực h�nh cũng sợ rơi v�o cảnh giới ma. Hai đường ch�nh - t� kh� quyết, đ�ng sai xin được giải b�y?

Đ�p: Đức Đại Sư thuyết gi�o c� rất nhiều m�n, mỗi m�n đều xứng hợp với thời v� cơ, nhưng b�nh đẳng kh�ng sai kh�c. Những điều được dạy trong kinh Kim Cang B�t-Nh� ri�ng th�nh một m�n, những nghĩa trong kinh A-Di-Đ� v� kinh Qu�n V� Lượng Thọ v.v�lại l� một l�. V� sao? V� tất cả chư Phật đều c� ba th�n. Ph�p Th�n vốn kh�ng h�nh thể, chẳng phải �m thanh, sắc tướng. Nếu d�ng �m thanh v� sắc tướng để nắm bắt th� đ� l� t� đạo. V� rằng, h�ng Nhị Thừa v� tiểu Bồ-t�t nghe n�i ba th�n kh�ng kh�c, liền cho l� đều c� �m thanh v� sắc tướng. Chỉ thấy sắc tướng của H�a Th�n b�n chấp Ph�p Th�n cũng như vậy, n�n mới ở nơi tướng H�a Th�n m� cầu thấy Ph�p Th�n. Bởi v� l� vi diệu mầu nhiệm, vĩnh viễn bặt dứt �m thanh v� sắc tướng, lại d�ng �m thanh v� sắc tướng để cầu thấy, cho n�n n�i t� đạo.

C�c kinh A-Di-Đ� v� Qu�n V� Lượng Thọ v.v�khuy�n niệm danh hiệu Phật, qu�n tướng hảo[2] cầu sinh về Tịnh Độ, chỉ v� ph�m phu nghiệp chướng nặng nề m� Ph�p Th�n s�u k�n, Ph�p thể kh� duy�n. Hơn nữa, dạy m�n Niệm Phật, qu�n tướng, lễ t�n l� để đoạn trừ nghiệp chướng, ph�t sinh phước thiện, nguyện hạnh gi�p cho nhau, cầu sinh Tịnh Độ, mong gặp H�a Phật để l�m duy�n l�nh bất tho�i. Cho n�n, những bậc tiền bối th�ng đạt đều nương v�o gi�o m�n n�y, qu�n tướng hảo, niệm danh hiệu cầu thấy H�a Th�n Phật, mong rằng đến khi l�m chung được đ�ch th�n Ng�i đến tiếp dẫn, cảm đến đức h�a chủ A-Di-Đ�, rủ l�ng thương đến đ�n rước, nghiệp b�o dứt sạch, ngồi tr�n hoa sen, liền sinh về nước ấy. Kinh trước n�i về t�m, kinh sau n�i cảnh, l� khế hợp kh�ng tr�i nhau. Vậy niệm danh hiệu, qu�n th�n tướng đều kh�ng phải t� đạo. Lẽ n�o cứ chấp chặt một ph�p, kh�ng thấu tỏ � Phật, tạo ra dị thuyết rối ren, khiến người kh�c phải nghi ngờ. X�t r� ngọn nguồn ấy th� đủ ph�n biệt được đ�ng - sai, kh�ng c�n do dự. H�y chuy�n t�m nơi Tịnh nghiệp, chớ sinh loạn tưởng, lại đọa ba đường, khổ đau h�nh hạ, ăn năn l�m sao kịp nữa!

Phần 2

Kinh Phật Tạng ghi: �Nếu Tỳ-kheo n�o thấy c� Phật, Ph�p, Tăng v� Giới để thọ tr� th� người đ� l� quyến thuộc của ma, chẳng phải đệ tử của ta, ta cũng kh�ng phải thầy v� cũng kh�ng tiếp nhận người đ�.

Hỏi: Theo kinh Phật Tạng, ngo�i t�m thấy Phật đều cho l� ma, Phật kh�ng phải thầy họ v� n�i họ chẳng phải đệ tử của Phật. Như thế, ph�p m�n Tịnh Độ dạy người chuy�n niệm danh hiệu Phật, qu�n tướng hảo Phật, cầu sinh Phật quốc, vậy người ấy chẳng phải đệ tử Phật, Phật kh�ng phải thầy của người ấy, l�m sao được Phật hộ niệm để sinh về c�i Tịnh? X�t hai ph�p m�n ấy đều l� lời Phật dạy, nhưng lại kh�c nhau, vậy n�n định đoạt thế n�o?

Đ�p: Gi�o m�n c� mu�n ng�n sai biệt, nhưng c�ng trở về một thể ch�n thật, t�y theo căn cơ m� lập nghĩa, n�n ng�n gi�o c� sai biệt. Nghi�n cứu kỹ hai kinh, văn tuy kh�c nhau, nhưng l� c�ng một thể. V� sao? V� Phật, Ph�p, Tăng v� Giới c� ba � nghĩa:

- Ch�n đế.

- Biệt tướng.

- Trụ tr�.

1. Ch�n Đế: Thể ch�n như thanh tịnh, bặt dứt phiền n�o chướng v� sở tri chướng[3], Bản Gi�c s�ng ngời đ� l� Ch�n Phật. Giữ g�n thể t�nh kh�ng biến đổi, chư Phật từ đ�y m� th�nh tựu, bậc Đại sĩ đồng nương g�, mu�n hạnh nh�n đ�y m� hiển b�y, đ� ch�nh l� Ch�n Ph�p. Thầm thể hội mu�n ph�p, dứt bặt ng�n từ, h� luận, đ� ch�nh l� Ch�n Tăng. T�nh thanh tịnh trang nghi�m, thể tinh khiết v� cấu đ� ch�nh l� Ch�n Giới. Căn cứ v�o những nghĩa th� thắng n�y, cho n�n n�i l� Ch�n Đế, đ� cũng l� điều m� kinh Niết-B�n ghi: �Qu�n Tam Bảo thường trụ đồng với Ch�n Đế, ch�nh l� thệ nguyện tối thượng của chư Phật�.

2. Biệt tướng: Phật c� ba th�n: Ph�p Th�n, B�o Th�n v� H�a Th�n [4]. Ph�p c� bốn loại l� Gi�o, L�, Hạnh v� Quả. Tăng c� hai loại l� hữu vi v� v� vi. Giới l� tất cả c�c giới phẩm Chỉ Tr� v� T�c Tr�[5] m� người xuất gia v� tại gia phải thực h�nh. Nhưng tu Biệt tướng l� để cầu chứng Ch�nĐế, h�ng Khởi Hạnh[6] vừa biết Biệt tướng lại cho l� cứu c�nh n�n kh�ng ngộ được nguồn ch�n. C�n h�ng Học Giới[7] th� cho tất cả đều l� trợ đạo. Danh tướng Phật ứng hiện chẳng phải ch�n thật, nhưng để tiếp độ h�ng ph�m phu m� phương tiện lập ra h�a th�nh[8]. Kẻ thấp k�m kh�ng hiểu được mới chấp l� ch�n thật, n�n bị Đức Phật quở tr�ch, cho l� quyến thuộc của ma. L� Phật tử cần phải đạt được Hai Kh�ng[9], xa th� hợp ch�n như, gần th� đ�ng với bổn nguyện, nếu cứ chấp chặt m�i danh tướng m� kh�ng ngộ được ch�n kh�ng th� lại rơi v�o chốn ma, xa Phật tr�i Ph�p. Muốn vượt Ấm Ma[10] phải nhờ Ph�p Th�n thường trụ; trừ Phiền N�o Chướng cần nương v�o Định hư kh�ng; ra khỏi c�i Thi�n ma n�n nhờ sức định Từ; cầu vượt Tử ma phải kh�o nương v�o định Thần T�c. Xem khắp bốn phương, chẳng phải Đại Th�nh th� kh�ng ai c� thể l�m được, chinh phục Bốn Ma[11]� đ�u phải khả năng của kẻ ph�m phu. Nếu kh�ng để t�m v�o ch� đạo, th� biết lấy g� để dứt trừ lưới �i. C�n buộc niệm hướng về Ch�n th� ngăn dứt c�c nẻo trong đường sinh tử.

Thế n�n, đức Phật chỉ dạy h�ng ph�m phu h�y n�n học qu�n m�n Tịnh Độ. Nếu nghĩ đến T�y Phương th� phải cầu sự bất tho�i, được sinh c�i Tịnh, thấy H�a Th�n Phật, đức H�a Chủ dẫn dắt, đạt V� Sinh Nhẫn[12], tỏ ngộ ph�p giới b�nh đẳng. Nương v�o thần lực ấy ph� c�c lưới ma, gần th� vượt khỏi ba c�i, xa th� được chứng đắc Bồ-đề. Nếu kh�ng như thế lại ch�m trong đường �c, thọ khổ d�i l�u, kh�ng bao giờ giải tho�t. Hiểu r� hai nguy�n nh�n n�y ho�n to�n kh�ng kh�c nhau, chớ chấp một b�n n�o để sinh t�m nghi ngờ. Thuận ph�p m�n cơ bản n�y m� qu�n tưởng c�i kia, l�a hẳn Sa-b�, vĩnh viễn tho�t khỏi lu�n hồi; suy nghiệm ph�p m�n n�y rồi theo đ� tu h�ng, qu�n nh�n duy�n cạn s�u, tự c� lợi �ch. R� r�ng do niệm m� khế hợp với bản nguyện, n�o c� sai kh�c!

�(Phần Trụ tr� trong nguy�n bản tiếng H�n, t�c giả kh�ng đề cập đến).

Phần 3

Kinh V� Lượng Thọ ghi: �Tu tập trong c�i n�y (tức c�i Sa-b�) một ng�y một đ�m hơn hẳn c�i Phật kh�c trăm năm�. Kinh Duy-Ma ghi: �Quốc độ Sa-b� c� mười việc thiện[13] m� c�i Phật kh�c kh�ng c�, đ� l� bố th� nhiếp phục sự ngh�o kh�.

Hỏi: Theo kinh n�y dạy, tu tập ở c�i Sa-b� hơn hẳn ở c�c phương kh�c. Vậy tại sao phải nhọc sức chuy�n niệm A-Di-Đ�, nguyện sinh về nước Cực Lạc, bỏ chỗ tốt t�m đến chỗ k�m, h�nh nghiệp kh� th�nh tựu. Hai con đường ấy, lấy bỏ thế n�o, xin được giải b�y chi tiết?

Đ�p: Những ph�p m�n của Đức Phật đều v� lợi �ch ch�ng sinh, mỗi mỗi t�y thuận một đường, nhưng l� kh�ng tr�i nhau. V� sao? Căn cơ tu h�nh c� hai giai vị. Nếu chưa bước l�n ng�i vị Bất Tho�i th� kh� ở c�i uế, muốn tu tập hạnh tự lợi th� phần nhiều bị lui sụt, gặp việc thuận nghịch lại sinh t�m vui buồn, khởi l�ng y�u gh�t th� nghiệp �c c�ng th�m, kh�ng c� c�ch g� l�m an ổn cho ch�nh m�nh, ngược lại ch�m v�o đường �c. Kẻ đ� tu nh�n nhiều kiếp, th�nh tựu Ph�p Nhẫn[14], đủ sức ở trong c�i uế, mới c� thể lợi �ch cho hữu t�nh. Đ� th�nh tựu hạnh tự lợi, tho�t khỏi lu�n hồi, ở c�i n�y thực h�nh mười việc lợi tha, th� phương kh�c kh�ng bằng. Bởi v� c�i Phật kh�c, y b�o tốt đẹp, đầy đủ kh�ng thiếu, muốn g� cũng đều được; đ� kh�ng thiếu thốn th� c�n bố th� cho ai! C�n ch�n việc kh�c căn cứ theo đ�y th� r�. C�n n�n tự biết kh�ng lui sụt, th� trụ nơi n�y đ� kh�ng ngăn ngại lại c�n l�m lợi �ch cho người hơn hẳn c�i Phật kh�c. Những người học ng�y nay, c�ch Phật qu� xa, ba độc lừng lẫy, chưa được tự tại, nếu được sinh c�i Tịnh, nhờ thắng duy�n, nương oai lực Phật, mới được bất tho�i. Cho n�n cần phải sinh về nước kia, th�nh tựu nh�n tự lợi.

Căn cứ theo đ�y th� hai kinh ấy c� g� tr�i nhau!

Phần 4

Kinh Di-Lặc Vấn ghi: �Niệm Phật th� chẳng phải niệm ph�m phu, kh�ng xen niệm Kết Sử, mới được sinh về c�i A-Di-Đ��.

Hỏi: Theo kinh n�y dạy, hễ niệm Phật th� chẳng c� niệm ph�m phu, chẳng xen niệm Kết Sử mới th�nh tựu Tịnh nghiệp. Ng�y nay, người tu tập vẫn c�n l� ph�m phu, Kết Sử chưa trừ th� l�m sao v�ng sinh được? Nay Ng�i niệm Phật, c�ng phu th�nh tựu, lưới nghi đ� dứt, vậy xin giải b�y tường tận?

Đ�p: Xiển dương gi�o ph�p t�y theo căn cơ, nhưng � chỉ b� mật rất kh� tỏ ngộ, c�n văn chương d� c� b�ng bẩy vẫn c� thể hiểu được trong chớp mắt, cho n�n kh�ng biết lấy hay bỏ, liền vọng sinh nghi chấp. V� sao? Đức Phật v� h�ng ph�m phu m� chỉ dạy cho họ tu tập Tịnh nghiệp, nếu họ đ� tin s�u nh�n nh�n quả th� đ�u phải l� ngu! Nay giải th�ch ph�m phu c� bốn trường hợp:

1. Ph�m m� kh�ng ngu: Những ch�ng sinh từ c�i thiện cho đến địa vị cuối c�ng của Thập T�n[15] kh�ng đạt được tr� tương tợ duy thức, n�n gọi l� ph�m. Nhưng c� l�ng tin s�u xa đối với ph�p Tứ đế v� Duy�n sinh, khởi t�m lấy bỏ, lợi hay hại đều c� thể biết được, đ� ch�nh l� kh�ng ngu.

����� 2. Ngu m� kh�ng ph�m: H�ng Bồ-t�t từ Thập Giải trở l�n chưa chứng đắc cảnh giới Ch�n Như n�n n�i l� ngu; đạt được tr� tương tợ v� lậu, suy x�t biết được Hai V� Ng�[16], kh�ng tr�i theo d�ng sinh tử, n�n được cho l� chẳng ph�m. Lại giải th�ch: Bồ-t�t từ Sơ Địa trở l�n đối với Thắng Tấn Phần[17] vẫn c�n bị V� minh chướng ngại, n�n gọi l� ngu; do đạt được th�nh ph�p n�n chẳng phải ph�m.

����� 3. Vừa ph�m vừa ngu: Tất cả ch�ng sinh từ c�i thiện trở về trước, chưa hiểu gi�o l� của đức Phật n�n gọi l� ph�m, kh�ng r� nh�n quả n�n gọi l� ngu.

����� 4. Chẳng phải ph�m chẳng phải ngu: Ch�nh l� đức Như Lai c� đầy đủ Th�nh tr�, dứt sạch hai chướng[18], n�n chẳng phải ph�m, ngu.

����� N�i �ph�m� nghĩa l� tr�i nổi, đối với ph�p trị thế th� kh�ng ph�n biệt được tổn hại hay lợi �ch, tr�i nổi thọ sinh th� ch�nh l� ph�m; thiện �c đến đi, nặng nhẹ kh�ng hề hay biết, đ� ch�nh l� ngu. Nay, người tu tập muốn v�ng sinh c�i Tịnh phải biết chốn Sa-b� n�y đầy dẫy khổ đau, rất mực nh�m ch�n, kh�ng muốn ở l�u; nghe n�i T�y Phương an vui v� c�ng, ch� th�nh qu�n tưởng, nguyện thệ v�ng sinh th� vĩnh viễn diệt trừ d�ng đau khổ, từ bỏ hẳn cảnh giới nhiễm �. Như thế, họ đ�u phải hạng tầm thường, tr�i nổi thọ sinh. Chỉ cần niệm Phật cầu v�ng sinh, tỏ ngộ V� Sinh, tương lai sẽ l�m Phật, chuy�n t�m h�a độ ph�p giới ch�ng sinh. Người n�o ph�t khởi t�m n�y nhất định được sinh về c�i vi diệu. V� c� sự hiểu biết n�y n�n chẳng phải ngu.

����� N�i �kh�ng xen niệm Kết Sử�: Kết Sử l� mười Sử[19], ch�n Kết[20]. T�m niệm Phật ch�nh l� thức thứ s�u. Khi T�m Vương sinh khởi muốn l�m việc �c, Kết Sử phiền n�o mới bộc ph�t. Khi đang niệm Phật th� t�m niệm Phật c�ng với năm ph�p Biến H�nh[21], mười một T�m Sở Thiện[22] tương ưng kh�ng ph�t động c�c Kết Sử, c�c Kết Sử kh�ng c� nh�n sinh khởi. T�m duy�n với cảnh kh�c, Kết Sử liền ph�t sinh. Khi qu�n tưởng Phật, Kết Sử bị khống chế, n�n n�i �kh�ng xen niệm Kết Sử�. Nguyện sinh c�i Tịnh th� kh�ng n�n n�i xen tạp, bởi do Kết Sử chưa đoạn n�n c� xen tạp, nếu đ� diệt trừ th� kh�ng xen tạp. Thế th� do chưa đoạn n�n Kết Sử c� l�c hiện h�nh. T�m thanh tịnh niệm Phật th� tr�i ngược với Kết Sử, t�m đang niệm Phật th� Kết Sử kh�ng hiện h�nh. Ở đ�y n�i �kh�ng xen tạp� l� kh�ng để t�m niệm Phật bị gi�n đoạn, ph�ng ngừa kh�ng cho Kết Sử sinh khởi, chứ kh�ng n�i diệt hết Kết Sử l� kh�ng xen tạp. Th�nh nh�n đ� dứt sạch phiền n�o, ở c�i n�y an ổn, kh�ng nhọc niệm Phật để cầu sinh.

Phần 5

Kinh Tối Thắng Diệu Định ghi: �Nếu c� người n�o x�y dựng v� số ch�a th�p, kh�ng bằng trong thời gian ngắn đoan t�m ch�nh niệm�. Lại trong c�c bộ kinh Đại Thừa n�i về l� V� Sinh, bảo người tu đạo học Tuệ.

Hỏi: Theo kinh n�y, Đức Phật ca ngợi V� Sinh l� đặc biệt tối t�n, tối thắng trong c�c h�nh nghiệp, nhưng c�c kinh A-Di-Đ� v� Qu�n V� Lượng Thọ th� lại khuy�n v�ng sinh T�y Phương, nh�m ch�n c�i Sa-b�, nguyện sinh c�i Tịnh. Thế nhưng, sinh l� đầu mối của tai họa, sinh chấm dứt th� họa diệt. Ở đ�y lại bỏ sinh để cầu sinh th� nh�n của tai họa lại c�ng th�m lớn. Sao kh�ng tu tập hạnh V� Sinh để ngộ Ph�p Th�n. C�n niệm th�n tướng Phật m� nh�n của sinh kh�ng diệt, d� c� v�ng sinh về c�i kia th� đ�u kh�c g� sinh ở c�i n�y? Chỉ cần qu�n V� Sinh th� c�ch Phật kh�ng xa, t�m ch�nh l� Phật, đ�u nhờ t�m cầu nơi kh�c? H�nh nghiệp n�y Ng�i đ� thuần thục, xin được chỉ b�y l� s�u xa?

����� Đ�p: Hạnh do gi�o m� khởi, tất cả đều v� lợi sinh. Gi�o thuyết bất đồng bởi do căn cơ sai kh�c. V� sao? Luận chung về căn cơ, n�u sơ lược hai �: Nghiệp s�u v� Hạnh cạn. Hạnh Nghiệp s�u c� thể học ph�p V� Sinh, c�n kẻ Hạnh cạn cần phải cầu sinh về c�i Tịnh.

����� Luận về tu tập cũng c� hai điều: trở lại v� xuất ly. Trở Lại l� tuy học Phật ph�p, nhưng chỉ v� tiếng tăm, kh�ng sợ mai sau sinh tử hiểm nguy; tham cầu sự hiểu biết th� thắng m� lại c�n chấp nh�n ng�, cho m�nh l� đ�ng c�n kẻ kh�c th� sai, kh�ng tu ba nghiệp, miệng n�i v� tướng m� t�m chấp chặt tướng. D� học ph�p V� Sinh, nhưng chỉ l� nghệ thuật xem chơi. Kẻ ấy thấy người kh�c niệm Phật liền giận hờn ganh tỵ, đến nỗi khiến cho người ta phải tho�i t�m. Miệng họ th� n�i thuốc hay m� sợ kh�ng d�m uống, trở lại uống phải độc dược n�n ph�t bệnh. T�m n�y tạo nghiệp, t�m lu�n ruổi rong, t�m đ� kh�ng thật chưa thể chế ngự được m� tự n�i ta ngộ. Khi nghiệm x�t lại th� ho�n to�n trống kh�ng, bất chợt mạng chung, lại ch�m trong sinh tử, chịu khổ triền mi�n, kh�ng biết khi n�o tho�t khỏi! Đ�y gọi l� Trở Lại.

����� ��� Xuất Ly c� hai trường hợp l� V� Sinh v� Hữu Tướng. V� Sinh tức l� giữ t�m điềm tĩnh, ph�n biệt r� ngoại duy�n, kh�o biết lấy bỏ hai tướng hữu v�. Chế ngự t�m, tự tại kh�ng trụ v�o nhị bi�n[23], miệng n�i t�m h�nh, theo việc m� suy x�t; d� nghịch hay thuận t�m vẫn qu�n b�nh. Giống như ăn tro than kh�ng kh�c g� ăn m�n ngon. Đối với cảnh thuận - nghịch đều đạt được, như vậy th� mới c� khả năng ở l�u trong c�i Sa-b� m� kh�ng tho�i t�m, rồi chuyển c�i Sa-b� ấy th�nh Tịnh Độ. C�ng lực như vậy mới th�nh tựu sự xuất ly.

Hữu Tướng tức l� do duy�n cấu uế hoặc chướng ngại s�u nặng, kh� th�nh tựu V� Tướng. Nếu ở c�i n�y th� chồng chất th�m những khổ đau. Muốn t�m tĩnh lặng th� bị cảnh lăng xăng b�n ngo�i l�i k�o, t�m lại chạy theo cảnh th� biết khi n�o mới ngộ được V� Sinh? T�m n�n duy�n nhất Phật, qu�n niệm A-Di-Đ�, kh�ng tạo nghiệp �c, cầu sinh c�i Tịnh; thấy người tu tập ph�p m�n kh�c th� khen ngợi t�n dương, nghe n�i lỗi người cũng kh�ng sinh t�m khinh ch�; buộc t�m một chỗ, nghĩ đến cảnh T�y Phương, ba nghiệp hỗ trợ cho nhau th� nhất định được sinh về c�i ấy, cũng th�nh tựu hạnh xuất ly.

��� ��Xin c�c vị h�y d�ng tr�nh độ của m�nh để x�t nghiệm gi�o ph�p, ph�p n�o ph� hợp th� h�nh tr�. Người h�nh nghiệp đ� s�u, đạt địa vị Bất Tho�i, chẳng nhọc c�ng chấp tướng, nguyện sinh về T�y Phương. C�n hạng căn cơ thấp k�m, chưa tho�t khỏi lu�n hồi th� cần phải chứng V� Sinh, mới được xuất triền[24]. Rất nhiều người miệng n�i V� Sinh m� kh�ng c� ai chứng đắc. Vậy, muốn đạt được V� Sinh cần nương v�o thắng cảnh[25]. V� thế, n�n lấy việc cầu V� Sinh thấy Phật l�m duy�n chứng ngộ.

Ở l�u trong c�i Di�m-ph�, thường gặp bạn tốt, tuy ng�y đ�m nghe ch�nh ph�p, nhưng người thuyết vẫn c�n l� ph�m, cho n�n chưa chứng được l�. Kinh Duy-Ma ghi: �Suốt ng�y thuyết ph�p m� kh�ng thể khiến cho người kh�c chứng Diệt tu Đạo, đ� ch�nh l� h� luận, chứ chẳng phải cầu ph�p�. Cho d� đời tương lai c� gặp bạn tốt, ph�t khởi nh�n ng�y nay th� cũng trở th�nh h� luận, chi bằng cầu sinh Tịnh Độ, chấm dứt lu�n hồi, chứng nhập rừng b�u, vừa nghe ch�nh ngữ, tức thời th�nh tựu v� số Ph�p nhẫn. X�t kỹ hai duy�n n�y th� chớ c� do dự!

Phần 6

Kinh Niết-B�n ghi: �A-Nan gặp nạn ma, Bồ-t�t Văn Th� đến cứu gi�p�. Kinh Đại Phẩm ghi: �Ma vương biến l�m Phật, mọi người kh�ng thể biết�. Kinh Ưu-Ba-C�c-Đa ghi: �Ma biến l�m Phật, T�n giả đảnh lễ�.

Hỏi: A-Nan đ� chứng quả Dự Lưu thường bị ma quấy ph�, đức Phật sai Bồ-t�t Văn-Th� đến cứu m� đạt được bổn t�m. Lại nữa, ma c� thể h�a l�m th�n Phật thuyết ph�p cho người, h�ng Bồ-t�t hạnh c�n cạn mỏng đều kh�ng hay biết. T�n giả C�c-Đa tu tập đạt đến địa vị V� Học thấy ma biến l�m Phật, kh�ng biết m� quy y. Nay muốn qu�n tưởng Phật A-Di-Đ� để đến khi l�m chung được thấy Phật. Đ�y đều l� cảnh giới của ma l�m sao nương được. Nếu như cảnh thấy đ� l� ch�n thật th� đ�ng l� một liều thuốc hay, c�n gặp phải ma th� chắc chắn rơi v�o d�ng t�. Khối ghi chưa trừ, rất mong được dung th�ng?

Đ�p: Đấng Đại Gi�c phương tiện thị hiện th�n tướng si�u việt, d� cho ma c� giả hiện quấy nhiễu th� th� cũng kh�c biệt. Bởi trải qua nhiều kiếp si�ng năng tu tập, nh�n th� th� thắng tr�n đầy, quả th� th�nh tựu vạn đức, tướng hảo si�u việt, tệ ma đ�u c� s�nh bằng. V� sao? V� th�n Như Lai như Tử ma kim[26], tướng hảo rực rỡ, s�ng ngời như minh ch�u vượt hẳn mu�n vạn mặt trời. Cho d� Ma vương c� biến hiện cũng kh�ng thể c� được tướng hảo như vậy. Những việc của kẻ hạ ph�m l�m sao s�nh với bậc t�n qu�. A-Nan đ� ở trong h�ng Thanh Văn m� thị hiện chứng quả Dự Lưu, nhưng theo thật hạnh th� Ng�i đ� chứng Sơ Địa từ l�u. Bởi nghĩ đến sau khi Đức Phật diệt độ, người tu h�nh thường bị ma ph� hoại tịnh t�m, kh�ng sao chế phục được, cho n�n thị hiện bị rơi v�o lưới ma để thỉnh Phật cứu gi�p. Thần ch� đ� tuy�n l�m nh�n khởi m�i m�i lưu truyền về sau để người học ph� ma chứ chẳng phải Th�nh nh�n, v� ph�m phu mới mắc v�o lưới ma.

Kinh Đại Phẩm ghi: �Ma biến l�m Phật m� hoặc ph�m phu, Bồ-t�t ở giai vị thấp, kh�ng ph�n biệt được�. Đ� l� kinh Đại Phẩm chưa luận về nh�n duy�n khởi gi�o phương tiện, c�n trong hội Niết-B�n, nh�n hỏi m� thuyết ph�p, Ca-Diếp hỏi rằng: �L�m sao biết được Phật thuyết hay ma Ba-tuần thuyết?� Đức Phật bảo Ca-Diếp: �Giống như kẻ trộm ban đ�m đột nhập v�o nh�. Nếu người giữ nh� biết được th� t�n trộm liền r�t lui�. H�nh giả cũng vậy, đ� v�o ng�i nh� Phật ph�p, được m�n ăn ngon, kh�ng nghĩ đến ma. T�n nghi của Đức Phật th� trang nghi�m tuyệt diệu. Ma c� đến che lấp sự thật, th� người tu Phật n�n kh�o ph�n biệt: Giữa chặng m�y Đức Phật c� tướng bạch h�o, xoay về b�n phải tạo th�nh v�ng tr�n, ngo�i k�n m� trong rỗng, �nh s�ng chiếu khắp, rực rỡ tinh khiết, s�ng sạch như lưu ly, dung nghi rạng ngời như �nh mặt trời. Nhục kế Ng�i nh� cao, t�c xanh biếc, từng sợi từng sợi uyển chuyển xoay v�ng về b�n phải. Nếu thấy được những tướng hảo th� thắng ấy ch�nh l� thấy t�n nghi ch�n ch�nh của Đức Phật; nếu thấy tướng kh�c th� đều l� ma.

Ng�i Ưu-Ba-C�c-Đa kh�ng nhận ra ma, bởi v� Ng�i sinh sau thời Đức Phật, theo thứ tự truyền ph�p th� Ng�i l�m Tổ thứ năm, thuyết ph�p gi�o h�a, độ rất nhiều ch�ng sinh. Một h�m Ma vương tu�n mưa hoa xuống ph�p hội rối loạn t�m đại ch�ng, khiến cho tất cả kh�ng thể l�nh ngộ được. Ch�ng lại c�n bố th� mũ b�u để l�m m� hoặc l�ng người. T�n giả rủ l�ng thương x�t, vui vẻ đ�n nhận, nh�n đ� n�i với Ma vương rằng: �Ta v�ng theo lời dạy của Đức Phật, biết nghĩa biết �n. Ngươi đ� bố th� mũ b�u cho ta, ta cũng c� x�u chuỗi b�u xin đ�p tặng lại cho ngươi�. Thế rồi, Ng�i đem ba loại tử thi l� người, ch� v� rắn biến x�u chuỗi b�u đeo v�o trong cổ của Ma vương.

Ma Ba-tuần mừng rỡ n�i: �T�n giả C�c-Đa thần lực si�u việt, gi�o h�a ch�ng sinh, đ� bước l�n quả th�nh. Vậy m�, bọn ma ch�ng ta dụ dẫn khiến �ng ấy nhận mũ b�u, lại c�n d�ng chuỗi ngọc đ�p lễ. C�c-Đa đ� rơi v�o lưới ma, đường �c tăng th�m, c�n quyến thuộc của ta kh�ng bị hao tổn�. N�i xong, bọn ch�ng v� c�ng vui mừng, liền k�o nhau trở về cung. Vừa đến c�i trời Tứ thi�n vương[27], ng�i C�c-Đa b�n th�u nhiếp thần lực, chuỗi b�u anh lạc lại biến th�nh tử thi, s�nh trướng h�i h�m, m�u mủ lan tr�n. Ma Ba-tuần buồn b� kh�ng vất đi được, b�n đi khắp c�c c�i trời cầu xin trừ bỏ. Nhưng c�c vị trời đều n�i: �Ch�ng t�i kh�ng c� khả năng, Ưu-Ba-C�c-Đa n�y l� đệ tử của đức Th�ch-ca Như Lai. V� c�c ngươi kh�ng biết mới cả gan quấy nhiễu, n�n Ng�i tạm d�ng việc n�y để chiết phục th�n t�m của ngươi, mau mau quy y Ng�i để tr�nh khỏi tai họa�. Ma Ba-tuần bay xuống đến trước Th�nh giả, năm v�c s�t đất ch� th�nh cầu xin s�m hối. T�n giả C�c-Đa thương x�t trừ bỏ c�c tử thi v� n�i rằng: �Ta sinh sau thời Phật, kh�ng gặp được Đức Như Lai. Ngươi c� thể biến l�m h�nh Phật cho ta chi�m ngưỡng được kh�ng?�

Ma liền v�o trong khu rừng biến th�nh th�n Phật. Ng�i C�c-Đa thấy vậy trải t�a đảnh lễ. Ma rất kinh sợ thưa rằng: �Đệ tử ngu muội, kh�ng d�m tr�i lời Ng�i dạy, tuy con biến l�m Phật, nhưng vẫn c�n ở trong trần tục, T�n giả đảnh lễ, e rằng con mất v� lượng phước đức�. T�n giả đ�p: �Ta gần th� đảnh lễ tượng Phật, xa l� cung k�nh đức Đại sư. Ngươi l� ma kh�ng phải đối tượng để ta cung k�nh. Nay ngươi chớ lo, đừng lầm sợ mất phước!� Thế l�, Ma vương v� c�ng vui vẻ, xả bỏ c�c tạp hạnh, quy y Phật, Ph�p, Tăng, đảnh lễ Ưu-Ba-C�c-Đa rồi trở về cung, kh�ng c�n xuất hiện nữa.

Như vậy, l�m sao nghi ngờ n�i ng�i Ưu-Ba-C�c-Đa kh�ng nhận ra ma? Giống như nhiều người t�i giỏi trợ gi�p một người th� kẻ hung �c kh�ng thể n�o x�m hại được. Người tu h�nh cũng như vậy, khi đ� niệm ch� th�nh, quyết định sinh về c�i kia th� được mười phương chư Phật c�ng trợ gi�p, cho đến khi hết b�o th�n n�y, ma vẫn kh�ng thể n�o nhiễu loạn được. Đức A-Di-Đ� gi�o h�a ch�ng sinh, chiếu �nh s�ng từ bi để tiếp dẫn hữu t�nh, khiến họ l�n được bến bờ an vui tối thượng, đừng sợ ma quấy nhiễu m� kh�ng tu nh�n tốt đẹp!

Phần 7

So s�nh sự hơn k�m giữa T�y Phương Tịnh Độ v� cung trời Đ�u-Suất.

Hỏi: Tịnh Độ của Phật A-Di-Đ� c�ch đ�y rất xa, cung trời Đ�u-Suất của Phật Di-Lặc ở tại c�i Dục n�y, sao kh�ng nguyện sinh về Đ�u-Suất, m� lại hướng về T�y Phương? Bỏ dễ cầu kh�, h� chẳng phải l� trở ngại ư?

Đ�p: C� rất nhiều điểm để so s�nh hai c�i. Nay n�u sơ lược mười điểm sai biệt để đả th�ng c�c mối nghi:

����� 1. Thọ mạng c� d�i ngắn: Thọ mạng của chư thi�n ở cung trời Đ�u-Suất chỉ 4.000 tuổi; c�n thọ mạng của người ở c�i Cực Lạc đến trăm ng�n vạn ức na-do-tha [28] a-tăng-kỳ[29] kiếp.

2. Chỗ ở c� trong ngo�i: Ở cung trời Đ�u-Suất, nếu tr� huệ nhiều, liền được sinh v�o Nội Viện, được l�m thị giả đức Phật Di-Lặc. Nếu phước nhiều m� huệ �t, th� sinh ở Ngoại Viện, kh�ng được gặp đức Từ Thị. C�n ở Tịnh Độ ho�n to�n kh�ng c� trong ngo�i, b�o th�n tuy c� hơn k�m, song đều l� th�nh hiền.

3. Cảnh c� tịnh uế: Nếu được sinh v�o Nội Viện Đ�u-Suất th� thấy được th�nh hội của đức Phật Di-Lặc, thường ph�t khởi duy�n thanh tịnh; c�n ở Ngoại Viện th� tất cả c�c thứ hương hoa, lầu g�c, �m nhạc đều l�m khởi t�m đắm nhiễm. C�n T�y Phương Cực Lạc, khi s�u căn tiếp x�c với c�y, chim, nước, lưới, �m nhạc th� đều nu�i dưỡng đạo t�m.

4. B�o th�n kh�c nhau: Ch�nh b�o ở Đ�u-Suất th� nam nữ kh�c biệt, c�ng đắm nhiễm lẫn nhau, chướng ngăn đạo nghiệp. Người được v�ng sinh T�y Phương đều l� bậc trượng phu, th�n m�nh v� người đều thanh tịnh, kh�ng đắm nhiễm.

5. Chủng tử v� hiện h�nh c� sai kh�c: Nếu người sinh về Đ�u-Suất th� chủng tử phiền n�o v� hiện h�nh phiền n�o đều ph�t khởi, nhưng người sinh về T�y Phương Tịnh Độ, chỉ c� chủng tử phiền n�o, ho�n to�n kh�ng c� hiện h�nh phiền n�o.

6. Việc tu tập c� tinh tấn, lui sụt kh�c nhau: Nếu sinh về Đ�u-Suất, do c� nam nữ, n�n năng lực tr� tuệ c�n yếu k�m, do đ� đa số đều bị lui sụt. C�n sinh về Cực Lạc th� năng lực tr� tuệ lớn mạnh, kh�ng c�n c�c hoạt động của dục, chỉ chuy�n tinh tấn tu h�nh.

7. Giới v� phi giới kh�c nhau: Sinh về Đ�u-Suất chưa l�a khỏi c�i Dục, nếu c� nạn lửa ph�t khởi th� bị thi�u đốt. C�n sinh về T�y Phương ho�n to�n vượt khỏi ba c�i, c�c nạn nước, lửa, gi� v.v� đều kh�ng thể hại được. Do ở c�i Tịnh c� h�nh chất n�n chẳng phải l� c�i V� Sắc; nương v�o đất m� ở, nhưng kh�ng nhiễm cảnh sắc, cho n�n chẳng phải c�i Sắc; kh�ng c� d�m cho đến đo�n thực[30], cho n�n chẳng phải c�i Dục.

8. H�nh tướng đẹp xấu tr�i nhau: Sinh về Đ�u-Suất th� nam nữ kh�ng đồng, đẹp xấu kh�c biệt. Nếu sinh về Tịnh Độ th� th�n sắc v�ng r�ng, ho�n to�n s�ng rỡ, đều l� tướng đại trượng phu.

9. Xả bỏ th�n mạng để v�ng sinh về hai c�i kh�ng giống nhau: Khi xả bỏ th�n mạng sinh về Đ�u-Suất, kh�ng c� người đến tiếp dẫn. C�n khi sinh về Tịnh Độ th� Th�nh ch�ng đến đ�n rước.

. Kinh khuyến kh�ch c� nhiều �t: Khuy�n sinh về Đ�u-Suất chỉ c� kinh Di-Lặc Thượng Sinh Đ�u-Suất, nhưng văn kinh kh�ng thiết tha �n cần, chỉ khuy�n tu một c�ch sơ lược. C�n Tịnh Độ th� rất nhiều kinh luận khuy�n sinh về, Đức Phật �n cần, hết l�ng khuy�n v�ng sinh.

Lại hỏi: T�y Phương Tịnh Độ, c�i nước th� thắng, thời đại an ổn, tất cả h�ng ph�m phu căn cơ thấp k�m l�m sao được v�ng sinh?

Đ�p: C�i Cực Lạc thanh tịnh nhiệm mầu, muốn v�ng sinh về đ� thật rất kh�, nhưng nhờ sức Phật gia tr�, n�n v�ng sinh trở n�n dễ d�ng!

Phần 8

Kinh V� Lượng Thọ (Đại Bản) ghi: �Người sinh về Cực Lạc, trụ trong Ch�nh Định Tụ�. Kinh A-Di-Đ� ghi: �Ch�ng sinh sinh về c�i Cực Lạc đều l� bậc A-bệ-bạt-tr�.

Hỏi: Nếu luận b�n rộng về quả vị Bất Tho�i, phải n�i đến c�ng đức tu tập trong vạn kiếp, nhưng sao chỉ niệm Phật một đời, thậm ch� chỉ mười niệm l�c sắp chết đều được đức Phật A-Di-Đ� tiếp dẫn sinh về c�i Cực Lạc, chứng được Bất Tho�i. Chỉ luận về c�ng hạnh hẳn đ� c� sai kh�c như thế, th� l�m sao ph� hợp?

Đ�p: Bất Tho�i v� Ch�nh Định, tuy kh�c t�n gọi nhưng � nghĩa giống nhau. Người tu h�nh c� hai loại: người ở c�i uế, kẻ ở c�i tịnh.

Tu nh�n ở c�i uế, cần phải trải qua vạn kiếp; c�n khởi hạnh ở c�i tịnh vốn c� nhiều đường. Nay tr�nh b�y về Bất Tho�i. Luận Thập Trụ Tỳ-b�-sa n�u ra bốn loại:

1. Vị Bất tho�i: Ch�nh l� vạn kiếp tu nh�n, � n�i th�nh tựu được Duy Thức Qu�n[33] th� kh�ng rơi v�o hạnh �c Luật Nghi[34], kh�ng c�n lu�n hồi sinh tử nữa.

2. Hạnh Bất Tho�i: Đ� được Sơ Địa, th�nh tựu Ch�n Duy Thức Qu�n, xả bỏ t�m Nhị Thừa, bất tho�i hạnh lợi tha.

3. Niệm Bất tho�i: Địa thứ T�m trở l�n, thật chứng tr� v� c�ng dụng[35], l�c định hoặc t�n đều được tự tại, kh�ng c� niệm lui sụt.

4. Xứ Bất tho�i: Tuy kh�ng c� văn kinh luận minh chứng, nhưng dựa v�o l� để th�nh lập. V� sao? Như luận Tỳ-B�-Sa n�i: �H�ng A-la-h�n căn tho�i, nếu đắc quả trong c�i người thuộc Dục giới, th� gặp năm duy�n lui sụt, sợ mất Th�nh quả, khởi tu hoặc[36]. Đ� l�: đi xa, nhiều bệnh, th�ch tụng kinh điển, th�ch h�a giải tranh tụng, th�ch l�m việc Tăng. Nếu đắc quả trong c�i trời, kh�ng gặp c�c duy�n lui sụt, liền đạt được Bất Tho�i, chứng nhập V� Dư Niết-b�n[37]�. H�nh giả cũng như vậy, chưa đạt được ba Bất Tho�i trước trong c�i người, nếu ở Sa-b� th� sẽ tr�i lăn trong sinh tử, đ� l� lẽ tất nhi�n. Bởi v� c�i nhiễm n�y c� năm duy�n lui sụt:

1. Mạng sống ngắn ngủi, nhiều bệnh tật.

2. Nhiều duy�n xấu r�ng buộc, ngăn ngại tịnh t�m.

3. Những tạp thiện của ngoại đạo l�m loạn ch�nh hạnh.

4. Cảnh giới s�u trần khuấy động tịnh t�m.

5. Kh�ng thường thấy Phật, chẳng nghe được lời chỉ dạy của Phật.

Nếu thường ở trong c�i n�y th� gặp năm duy�n lui sụt đ�. Nhưng v�ng sinh Tịnh Độ th� gặp được năm duy�n tối thắng:

1. Mạng sống l�u d�i, kh�ng c� bệnh tật.

2. Bạn tốt d�u dắt.

3. To�n l� ch�n ch�nh, kh�ng c� t� vạy.

4. Ho�n to�n thanh tịnh, kh�ng c� cấu nhiễm.

5. Lu�n lu�n phụng sự chư Phật.

Nhờ năm duy�n n�y, n�n được Bất Tho�i. X�t về h�nh vị kh�ng thể s�nh bằng, nhưng được c�i tốt duy�n l�nh, lại kh�ng lui sụt. Giống như người �c thường l�m việc bất thiện, gặp được bạn l�nh, x�t thương khuy�n bảo kh�ng c�n kết th�n với kẻ �c nữa, thường theo người hiền, cho đến suốt đời kh�ng tạo tội �c nữa.

Phần 9

Kinh A-Di-Đ� ghi: �Kh�ng thể với nh�n duy�n phước đức thiện căn nhỏ m� được v�ng sinh Cực Lạc�.

Hỏi: V�ng sinh Tịnh Độ cần phải nhớ v�o thiện lớn, h�nh tr� đầy đủ c�c tịnh nghiệp mới được v�ng sinh. Nếu chỉ niệm Phật su�ng như thế, l�m sao v�ng sinh Cực Lạc?

Đ�p: N�i về thiện căn nhiều �t th� chỉ cần căn cứ v�o việc niệm Phật để tr�nh b�y. Nếu qu� khứ kh�ng c� nhiều duy�n thiện th� đời n�y kh�ng được nghe danh hiệu Phật. Nhưng nay được nghe đến Tịnh Độ, chuy�n t�m niệm Phật, tức l� do nh�n thiện qu� khứ; lại nhớ nghĩ T�y Phương, quyết t�m sinh về, đ�y l� thiện căn lớn. Tuy nghe đến Tịnh Độ của Phật A-Di-Đ�, ph�t nguyện v�ng sinh, nhưng việc tu kh�ng chuy�n, t�m kh�ng quyết định, đ� chỉ l� thiện nhỏ kh�ng thể v�ng sinh Tịnh Độ được.

Lại hỏi: Về việc niệm Phật, chỉ niệm danh hiệu, giả sử c� chuy�n t�m, nhưng chưa phải l� thiện căn lớn, dẫu c� xưng niệm danh hiệu Phật cũng đ�u được v�ng sinh?

Đ�p: Niệm Phật, l� n�i về ph�p tu chung. Bởi v� căn cơ ch�ng sinh thọ nhận lợi �ch kh�c nhau, do nguyện hạnh của chư Phật m� th�nh tựu danh hiệu Phật, do đ� chỉ niệm danh hiệu Phật l� bao h�m đầy đủ c�c c�ng đức, cho n�n trở th�nh thiện lớn, kh�ng tr�i nguyện v�ng sinh. N�n kinh Duy-Ma-Cật ghi: �Ba danh hiệu trước của Phật[38], nếu Phật giảng rộng th� t�n giả A-Nan trải qua mu�n kiếp cũng kh�ng thể l�nh hội được�.

Luận Th�nh Thật giải th�ch về danh hiệu Phật: Ch�n danh hiệu trước của Phật, đều th�nh lập theo nghĩa ri�ng. Nay gom c�ng đức của ch�n danh hiệu trước lập th�nh danh hiệu Phật Thế T�n. Cho n�n, nếu chỉ n�i ba danh hiệu đầu ti�n th� d� trải qua mu�n kiếp cũng kh�ng c�ng, A-Nan kh�ng thể l�nh ngộ hết được, huống g� lại th�m s�u danh hiệu sau nữa để tạo th�nh danh hiệu Phật. V� danh hiệu Phật c� đầy đủ c�ng đức th� thắng, cho n�n niệm danh hiệu Phật trở th�nh thiện lớn.

Phần 10

Kinh A-Di-Đ� ghi: �N�y c�c thiện nam, thiện nữ! Số Thanh Văn niệm Phật cầu v�ng sinh Cực Lạc rất đ�ng, nhiều v� lượng v� bi�n�. Nhưng luận Tịnh Độ lại n�i: �Đối với h�ng căn kh� Đại Thừa th� ho�n to�n kh�ng c� điều g� đ�ng n�i, nhưng Nhị Thừa, người nữ v� người thiếu căn th� kh�ng được v�ng sinh�.

Hỏi: Như luận Tịnh Độ n�i người nữ, người thiếu căn v� h�ng Nhị Thừa đều kh�ng được v�ng sinh. Nhưng kinh A-Di-Đ� n�i đều được v�ng sinh Cực Lạc. Như thế cả hai kinh đều l� Th�nh gi�o, tại sao mỗi kinh n�i kh�c nhau?

Đ�p: Mỗi bộ kinh luận t�y theo một duy�n, nhưng x�t kỹ lại th� ho�n to�n kh�ng sai kh�c. N�i người nữ được v�ng sinh, l� do t�m t�nh quyết định, v� qu� nh�m ch�n th�n nữ, hết l�ng niệm danh hiệu Phật để cầu v�ng sinh Tịnh Độ, đến khi b�o th�n ở c�i Sa-b� hết, chuyển l�m th�n trượng phu, ngồi v�o đ�i sen b�u, liền được v�ng sinh Tịnh Độ. N�i người thiếu căn được v�ng sinh, c� năm hạng: Sinh, Kiền, B�n nguyệt, Đố, Nhị H�nh[39]. Những người thiếu căn như thế, t�m t�nh kh�ng b�nh thường, nhưng nếu ph�t t�m d�ng m�nh, quyết ch� xả bỏ th�n t�n tật thiếu căn n�y, để cảm nhận th�n đầy đủ căn, liền được v�ng sinh Cực Lạc.

H�ng Nhị Thừa c� hai:

- Thứ nhất l� h�ng ngu ph�p, chỉ chứng l� Nh�n kh�ng, kh�ng biết l� Ph�p kh�ng, đạt được quả nhỏ[40], cho n�n gọi l� ngu ph�p. Hạng n�y chỉ mong cầu lợi m�nh, kh�ng thực h�nh hạnh lợi tha, v� thế kh�ng được v�ng sinh Tịnh Độ.

�

- Thứ hai, h�ng kh�ng ngu ph�p. C�c vị n�y tuy chứng được quả A-la-h�n, nhưng kh�ng trụ v�o quả nhỏ m� theo c�c Bồ-t�t ph�t khởi t�m Đại Thừa, nguyện sinh về ngay trước Phật để ph�t khởi hạnh lợi tha, do đ� được v�ng sinh Tịnh Độ.

Hỏi: Luận Tịnh Độ n�i: �H�ng Nhị Thừa kh�ng được v�ng sinh�. V� sao Qu�n Kinh n�i: �Được v�ng sinh Tịnh Độ, nhưng lại chứng quả nhỏ�?

Đ�p: Người n�y, trước c� chủng tử Tiểu Thừa, gặp được thiện tri thức, ph�t khởi t�m Đại Thừa, do nh�n tu tập Tiểu Thừa trước kia m� chứng ngộ được tứ phi thường[41], rồi ph�t khởi t�c nh�n[42] liền chứng được quả nhỏ, nhưng nhờ v�o sức dẫn dắt của thiện hữu tri thức Đại Thừa, n�n kh�ng trụ v�o quả Tiểu Thừa, m� trở lại ph�t khởi niệm Đại Thừa, do đ� chẳng c�n l� Tiểu Thừa. Tuy căn l� người nữ, nhưng thường cầu Bồ-đề, tin s�u Phật t�nh của m�nh v� người đều b�nh đẳng, liền ph�t thệ nguyện sẽ th�nh Phật, độ khắp ch�ng sinh, t�m muốn xả bỏ th�n người nữ, liền được v�ng sinh Tịnh Độ, đến khi b�o th�n sắp hết, H�a Phật đến tiếp dẫn, th�nh bậc đại trượng phu, ngồi v�o đ�i sen, được Phật gi�p cho t�m an ổn, liền v�ng sinh Cực Lạc. Kinh căn cứ v�o nghĩa n�y, n�n n�i người nữ đều được v�ng sinh. C�n Luận kh�ng căn cứ v�o nghĩa n�y, n�n cho rằng kh�ng được v�ng sinh. H�ng Thanh Văn cần phải ph�t khởi t�m Đại Thừa, nương theo đ�y tu tập, liền được v�ng sinh. Nhưng vẫn lấy theo t�n cũ m� gọi l� Thanh Văn.

Hỏi: H�ng Thanh Văn thường bị ch� tr�ch, v� sao họ sinh v�o c�i kia vẫn c�n gọi t�n ấy?

Đ�p: Thanh Văn ngu ph�p, mắc lỗi tự lợi qu� nặng, kh�ng thực h�nh hạnh lợi tha, cho n�n bị ch� tr�ch. Tuy vẫn gọi t�n xưa, nhưng b�y giờ l� Đại Thanh Văn, hạnh lợi tha rất lớn, đ� l� mỹ danh. Do đ� kinh Ph�p Hoa n�i: �Ch�ng ta ng�y nay ch�nh l� Thanh Văn, d�ng �m thanh Phật đạo khiến cho tất cả đều được nghe�. T�y Phương cũng thế, tuy c� Tiểu Thừa, nhưng đều l� Thanh Văn ch�n ch�nh, cho n�n kh�ng c� lỗi bị ch� tr�ch.

Phần 11

Dung hội cho H�nh giả Tam Giai[43]. H�nh giả Tam Giai c� năm mối nghi nhỏ.

1. Hỏi: Ch�ng sinh bị tr�i lăn trong sinh tử lu�n hồi chịu nhiều khổ n�o. Truy t�m nguy�n do đều ph�t khởi từ ba t� độc. Nay chuy�n t�m niệm Phật, nguyện v�ng sinh T�y Phương, t� độc c�ng tăng trưởng, h� chẳng phải l� kiến giải đi�n đảo ư? V� sao? Bởi v� c�i Sa-b� � trược, lẽ ra phải thường ở, nhưng lại sinh nh�m ch�n xả bỏ, đ� ch�nh l� t� s�n. T�y Phương Tịnh Độ l� nơi chư Th�nh qua lại, kh�ng phải chỗ ở của ph�m phu m� lại ph�t nguyện sinh về, tức l� t� tham. Sở dĩ như thế đều l� do v� minh, đ� l� t� si. Đ�y l� ba mầm độc chất chứa trong ruộng t�m, giả sử c� niệm Phật, th� cũng chi�u cảm đến thần, ma, quỷ� l�m sao được v�ng sinh Tịnh Độ?

Đ�p: Gi�o chỉ c� sai kh�c, nhưng đều mong muốn l�m lợi �ch mu�n lo�i, người học kh�o biết lấy bỏ, mỗi mỗi t�y theo cơ duy�n. V� sao? Nếu như ngộ được V� Sinh, lẽ ra c� thể ở l�u trong c�i Sa-b�, nhưng nếu chưa chứng được giai vị Bất Tho�i th� kh� trụ nơi c�i uế. Nếu khế ngộ được V� Sinh th� Cực Lạc v� Sa-b� kh�ng kh�c, chẳng cần nh�m ch�n c�i � trược, ngưỡng cầu T�y Phương thanh tịnh. Nhưng nếu th�n vẫn c�n trong lu�n hồi, th� cần phải nguyện sinh c�i kia. Bồ-t�t tuy trụ ở c�i uế, nhưng L� v� Giải đ� th�ng, qua lại kh�ng c�n c�ch trở. H�ng ph�m phu chưa th�nh tựu thắng qu�n, tuy tạm thời dứt khổ, nhưng rồi vẫn trở lại d�ng khổ đau. Do đ�, xả bỏ c�i nhiễm, chẳng nu�i lớn t� s�n; c�n ưa th�ch T�y Phương, th� t� tham kh�ng khởi, đồng thời tương ưng với ph�n biệt huệ[44]. B�n trong gom chứa ba thiện căn[45], b�n ngo�i chi�u cảm sự trợ gi�p của chư Phật. Sau khi bỏ b�o th�n ở c�i n�y, liền được hoa b�u c�i Tịnh nghinh đ�n. Chớ sợ thần, ma, quỷ m� kh�ng nỗ lực tu tr� ch�nh nghiệp.

2. Hỏi: Nghiệp đạo như c�n c�n, thiện �c ắt c� b�o ứng. Từ l�c cảm nhận th�n mạng đến nay, ch�ng sinh tạo �c rất nhiều, tại sao kh�ng nhận chịu quả b�o m� được sinh thẳng về T�y Phương? Giả sử muốn được v�ng sinh lẽ n�o kh�ng bị chướng ngại?

Đ�p: Hễ tạo nghiệp th� nhất định phải nhận quả b�o khổ vui. Đ� đồng l� ph�m ngu th� c�i nh�n tội lỗi chồng chất l�u ng�y ấy kh�ng thể n�i l� kh�ng c�. Ng�y nay thọ nhận được b�o th�n người, nghiệp �c ấy đoạn trừ hết chưa? Nếu cho rằng đ� đoạn hết, th� nay đ�u c�n �c để đoạn trừ. Nếu như chưa diệt sạch, th� tại sao kh�ng chướng ngại nh�n thọ sinh?

Nay h�nh giả Tam Giai! L�c thọ nhận th�n mạng n�y, c�c nh�n �c chưa đoạn trừ, nhưng do nghiệp c�i người mạnh hơn, n�n �c kia kh�ng thể ngăn ngại, đến khi thiện căn đ� hết th� sẽ phải thọ l�nh quả khổ. Cần phải n�i lại rằng: Tuy �c nghiệp chưa đoạn trừ, nhưng do nghiệp c�i người mạnh hơn, n�n kh�ng mất việc chi�u cảm th�n người, lại nhờ Tịnh nghiệp chuyển mạnh th� l�m sao c� thể ngăn ngại được việc v�ng sinh! V� sao? Bởi v� Tam Quy, Ngũ Giới chỉ l� nh�n thiện hữu lậu, n�n vẫn bị đi�n đảo mộng tưởng dẫn dắt g� v�o thai mẹ. Hạnh thấp k�m n�y m� nghiệp �c c�n kh�ng thể ngăn ngại, cho n�n mới được th�n người. Huống g� sức của nghiệp �c đ� kh�ng mạnh, lại c�n nhờ ch�nh hạnh từ qu� khứ v� sự ph�t t�m hiện tại, nguyện đoạn tận gốc rễ khổ đau, th� tương lai sẽ l�m Phật, niệm niệm tinh tấn nguyện sinh T�y Phương. Khi b�o th�n n�y hết, c� c�c Bồ-t�t từ bi x�t thương đến hộ niệm, khiến trụ v�o ch�nh niệm, được thấy Th�nh ch�ng trước mặt, chỉ khao kh�t muốn được v�ng sinh, nhờ nh�n duy�n th� thắng n�y, cho n�n v�ng sinh được dễ d�ng. Do đ�, chớ n�n ho�i nghi m� kh�ng tinh tấn tu tập tịnh nghiệp!

3. Hỏi: Căn cứ v�o việc tu h�nh ng�y nay, mọi người đều lấy học hỏi kinh điển l�m t�ng th�, chỉ niệm danh hiệu đức Phật A-Di-Đ� th� trở th�nh kiến chấp, lại chướng ngăn th�nh đạo, kh�ng tho�t khỏi lu�n hồi, tại sao kh�ng l�a bỏ ph�p m�n tu ri�ng n�y để tu học tất cả c�c hạnh?

Đ�p: Tu học khắp c�c hạnh l� lợi �ch rất lớn, bậc hiền tr� th�ng đạt mới c� khả năng lĩnh hội; kẻ tr� cạn sức h�n, kh� m� kham nổi. Do đ�, đức Phật t�y theo cơ duy�n chỉ dạy ch�ng sinh tu ph�p m�n ri�ng n�y, v� hợp với căn t�nh, kh�ng tổn hại đến l�. Nếu nương v�o ph�p m�n ri�ng biệt n�y l�m nh�n để tu tập th� th�nh tựu h�nh nghiệp rộng lớn.

4. Hỏi: Muốn tu đạo lớn trước phải biết r� nh�n của khổ, truy x�t nguồn gốc khổ đau đều do nghiệp �c m� khởi ra c�c cảnh �c. Ở c�i Sa-b� n�y kh�ng hiểu được l� t�nh, l� tướng của chư Phật, n�n tạo ra v� lượng v� bi�n nghiệp �c. Tất cả ch�ng sinh c� hai đặc điểm: Một l� Thật B�o. Hai l� Ứng H�nh. Thật B�o tức ch�n thể, Phật t�nh; h�nh tướng tức phổ th�n[46]. Bởi v� ch�ng sinh m� bản thể, cho n�n nơi Như Lai Tạng vọng khởi t�m tham, s�n, si. H�nh tướng tuy c� sai kh�c, nhưng Phổ th�n th� chỉ một. Do ch�ng sinh c�ch đời kh�c th� kh�ng c�n nhận biết nhau, rồi vọng khởi l�n t�m y�u gh�t, thường đối với cha mẹ Phật t�nh, m� tạo c�c hạnh s�t, đạo, d�m v.v� C�c bậc Th�nh Tam Thừa thương x�t ch�ng sinh, ứng hiện th�n đồng ph�m phu, nhưng ch�ng sinh m� mờ kh�ng nhận biết, liền khinh thường, bức b�ch, l�m tăng trưởng duy�n �c. Do trước kia kh�ng biết r�, b�n sinh mộng tưởng đảo đi�n. Ng�y nay được khai ngộ, đối cảnh liền nhớ nghĩ đến lỗi lầm, cho n�n diệt trừ tội �c đ� l�m, kh�ng cho ph�t sinh lỗi lầm mai sau. Nhưng ở c�i n�y s�m hối, mọi tội lỗi c� thể ti�u trừ, c�n nh�m l�a c�i Sa-b�, th�ch sinh về Tịnh Độ, lẽ n�o kh�ng c�n o�n kết ư?

Đ�p: Muốn đạt được đạo lớn cần cắt đứt nguồn gốc khổ đau, dứt trừ nguồn gốc khổ đau kh�ng g� hơn đoạn sạch hết c�c lỗi �c. Nơi tạo ra oan khi�n ch�nh ở c�i Sa-b�. Chất chứa những o�n hiềm, trở th�nh �i kết[47], ng�y nay x�t kỹ, đều do đi�n đảo mộng tưởng tr�i buộc. V� muốn cho ch�ng sinh hiểu r� ch�n thể l� Phật t�nh, h�nh tướng l� Phổ th�n, cho n�n chư Phật từ bi mở b�y phương tiện, ứng khắp trong s�u đường, hiện th�n đồng ph�m phu. Kiến giải như thế, mọi người đều biết, nhưng luận về khởi hạnh tu tập th� ho�n to�n kh�ng. V� thế hiểu biết th� dễ, nhưng thực h�nh lại kh�.

Chỉ n�n nghĩ tưởng ph�p m�n n�y ch�n thật kh�ng hư dối, khởi t�m s�m hối những tội �c đ� l�m, v� nguyện kh�ng phạm những lỗi ở mai sau, chuy�n t�m niệm danh hiệu Phật, v� tu tất cả ph�p m�n, hồi hướng v�ng sinh Tịnh Độ, khẩn cấp như cứu lửa ch�y đầu. C�i n�y l� chốn trầm lu�n, thở than mu�n kiếp lạc đường, h�y an t�m nơi Cực Lạc, chứng quả V� Sinh, th�nh tựu được hạnh tự lợi rồi, n�n trở lại c�i Sa-b�, mở l�ng đại bi gi�o h�a ch�ng sinh, b�nh đẳng cứu gi�p mọi lo�i, kh�ng dừng lại giữa đường, kh�ng rẽ sang lối kh�c. Chỉ vận t�m khởi niệm: Trước v� đ�p trả o�n th� xưa, nguyện xả bỏ nh�n khổ đau, c�ng nhau sinh về Cực Lạc, khi họ đều đ� lĩnh hội, liền xả bỏ được o�n hiềm. Kh�ng n�n do đ�y m� m�i �m giữ mối nghi!

5. Hỏi: Ng�y nay c�ch Phật qu� xa, h�ng ph�m ngu thấp k�m, cần phải lễ s�m Bồ-t�t Địa Tạng, một vị Bồ-t�t c� duy�n với ch�ng sinh ở c�i n�y, lẽ ra phải chuy�n niệm danh hiệu Ng�i v� niệm Tam Bảo. Niệm danh hiệu Phật A-Di-Đ� ở Tịnh Độ l� ph�p m�n tu h�nh của h�ng thượng căn, v� h�ng căn cơ Đệ Nhị Giai[48] mới c� khả năng ph�t khởi niệm. Ch�ng sinh nay đ� ở v�o thời �c trược, t�nh dục thấp h�n, l�m sao thực h�nh được ph�p m�n tu tập của c�c bậc thượng căn? Bậc thượng căn tu học ph�p của h�ng hạ căn th� kh�ng hợp v� chậm tiến đạo; c�n h�ng hạ căn tu tập ph�p của bậc thượng căn th� chướng đạo, chịu khổ m� th�i. Ph�p m�n tu tập v� căn cơ đ� kh�ng khế hợp nhau th� c� thể th�nh tựu được ư?

Đ�p: Những điều �ng n�u ra thật cũng hợp với kinh gi�o, bởi nếu tu tập chưa l�u th� sẽ ph�t khởi mối nghi n�y. Nhưng muốn dứt nghi, th� cần phải mở ra ph�p tu thiết cận. Ở đ�y xin lược n�u hai nghĩa: thứ nhất l� dẫn Th�nh gi�o; thứ hai l� ph�n t�ch nghĩa m�n.

* Dẫn th�nh gi�o:

N�i về Th�nh gi�o th� rất nhiều bộ loại, nếu ch�p ra nhiều, thật kh� nghi�n cứu, ở đ�y chỉ tr�ch dẫn sơ lược năm đoạn kinh quan trọng để n�u l�n những điều hi hữu, �t thấy, nghe:

1. Kinh Đại Tập Hiền Hộ ghi: �Phật bảo Hiền Hộ: �Sau khi Như Lai Niết-b�n, c�c đệ tử h�y lưu truyền m�n tam-muội n�y. C�c Tỳ-kheo xấu �c, kh�ng thể tin thọ, cho l� lời của ngoại đạo, lời của ma�. Phật lại bảo Hiền Hộ: �Khi Tỳ-kheo l�m việc xấu �c, khi c�c nước đ�nh nhau, hủy b�ng lẫn nhau, khi ch�ng sinh ở trong �c trược th� bốn ch�ng đệ tử[49] c� khả năng lưu truyền ph�p n�y để l�m lợi �ch ch�ng sinh�.

2. Kinh Dược Sư ghi: �Bồ-t�t Văn-Th� v� ch�ng sinh thời Tượng ph�p[50]� m� thỉnh: bốn ch�ng đệ tử cầu v�ng sinh T�y Phương, nhưng t�m kh�ng quyết định th� niệm danh hiệu Dược Sư, liền đoạn trừ được lưới nghi, đến khi sắp chết c� t�m vị Bồ-t�t dẫn dắt v�ng sinh�.

3. Kinh A-Di-Đ� ghi: �Chư Phật ở c�c phương kh�c đều khen ngợi Đức Phật Th�ch-Ca ở trong c�i Ngũ trược[51] lại n�i được ph�p kh� tin nhận, chư Phật ở s�u phương đều hiện tướng lưỡi rộng d�i n�i lời ch�n thật để x�c chứng�.

4. Qu�n Kinh ghi: �Ho�ng hậu Vi-Đề-Hi v� những ch�ng sinh bị năm �c trược bất thiện, năm nỗi thống khổ bức b�ch, thỉnh Phật giảng ph�p m�n Niệm Phật cầu sinh Tịnh Độ. Lại nữa, trong ba phẩm thuộc bậc hạ, to�n l� những hạng người tạo nghiệp �c, cũng đều được v�ng sinh�.

5. Kinh V� Lượng Thọ ghi: �Đức Phật Th�ch-Ca v� ch�ng sinh trong c�i Ngũ trược m� thuyết ph�p, gi�p ch�ng sinh xa l�a năm việc xấu �c, trừ năm nỗi thống khổ, diệt năm ngọn lửa đốt th�n[52]. Lại, v�o đời sau, khi c�c kinh Phật bị hủy diệt hết, Như Lai v� l�ng từ bi thương x�t ch�ng sinh, chỉ lưu truyền một bộ kinh n�y, lưu trụ lại trăm năm. Bấy giờ, ch�ng sinh khởi l�n một niệm t�n thọ liền được v�ng sinh về Cực Lạc�.

Hỏi: C�c đoạn kinh được tr�ch dẫn ch�nh thật do Phật n�i, ho�n to�n kh�ng hư dối, nhưng chưa biết đ� l� ph�p m�n phương tiện hay l� gi�o l� rốt r�o?

Đ�p: Lời �ng hỏi rất đ�ng. C�c kinh gi�o được viện dẫn đều l� ph�p m�n rốt r�o. V� sao? V� nếu l� gi�o bất liễu nghĩa th� Phật đ� giải th�ch r� nơi hội Niết-b�n. Nhưng ph�p m�n Tịnh Độ n�y đ� chẳng c�n g� nghi để hỏi nơi Song Thọ. Hơn nữa, chư Phật trong mười phương đều đ� x�c chứng. Căn cứ v�o hai nghĩa n�y, cho n�n đ�y chẳng phải l� ph�p phương tiện. Tr�n l� tr�ch dẫn sơ lược Th�nh gi�o để tr�nh b�y nh�n của gi�o thuyết.

* Tr�nh b�y nghĩa m�n:

Giải th�ch sơ lược m�n, để trừ bỏ mối nghi. Nhất �m[53] diễn xướng th� mỗi mỗi căn cơ liễu ngộ kh�c nhau. Tuy c� mu�n ng�n sai kh�c, nhưng đều được khế ngộ. Bồ-t�t Địa Tạng ph�t nguyện rộng lớn v�o c�i �c cứu độ ch�ng sinh. Đức Phật A-Di-Đ� d�ng l�ng đại bi chỉ trong mười niệm tiếp dẫn h�m linh. Nếu kh�ng cầu v�ng sinh Tịnh Độ e rằng sẽ rơi v�o ba đường �c. Niệm danh hiệu Bồ-t�t Địa Tạng l� mong cầu cứu khổ. Nay khuy�n chuy�n t�m niệm danh hiệu Phật, ph�t nguyện v�ng sinh T�y Phương, khi mạng sống sắp hết, chư Phật liền đến tiếp dẫn; đ� được v�ng sinh Tịnh Độ, bặt dứt ba đường, kh�ng c�n nếm chịu c�c khổ n�o, kh�ng nhọc c�ng cầu xin cứu vớt. T�ng chỉ của Tam giai gi�o l� t�y theo thời cơ m� n�i, sau 1.500 năm kh�ng c� người tu Tịnh nghiệp, giả sử c� người tu tập, c�c hạnh đều th�nh tựu, đ� l� hạng Đệ nhị giai chứ chẳng phải l� h�ng ph�m phu thấp k�m. Nay x�t � n�y, th� h�nh nh�n vừa n�i chỉ gồm phẩm Thượng v� Trung trong ba phẩm. C�n ph�p m�n Tịnh Độ, định - t�n [54] đều chung, t�c nghiệp[55] cạn hay s�u đều được v�ng sinh Cực Lạc. Từ h�ng xuất gia thanh tịnh hay kẻ tại gia t�n qu� ở nơi vắng lặng, t�m tr� kh�ng loạn, tu tập qu�n nghiệp, nhất định v�ng sinh. Những người chẳng m�ng vinh hoa, chẳng để t�m đến c�c việc c�ng tư, chẳng tham việc thế tục, si�ng năng học hỏi, tu tập đạo nghiệp, đầy đủ t�n nh�n[56] ba phước[57], nhất định v�ng sinh Cực Lạc. Người thiếu thốn của cải, c�ng việc tr�i buộc, nhưng quyết một l�ng tu h�nh, cũng được v�ng sinh. Người đời nay g�y tội, cho đến kẻ Nhất-xiển-đề khi mạng sống sắp hết, bị c�c thứ khổ bức b�ch, bỗng nhi�n gặp được thiện hữu tri thức, hướng dẫn niệm danh hiệu Phật, tướng �c được ti�u trừ, liền v�ng sinh Cực Lạc. Bậc thiện căn Đại Thừa, từ người suốt đời kh�ng tạo lỗi, cho đến bậc hồi hướng chung t�m[58], căn cứ v�o t�c nghiệp cạn hay s�u m� ph�n l�m ba phẩm bậc Thượng. Người căn cơ Tiểu Thừa, từ thiện th�[59] cho đến Thế Đệ Nhất Ph�p[60], chia l�m ba phẩm bậc Trung. Hạng thuộc căn cơ Đại Thừa hay Tiểu Thừa, căn cứ theo lỗi nặng nhẹ, ph�n l�m ba phẩm bậc Hạ. Đ�y l� do tu đạo cạn hay s�u, tạo �c nặng hay nhẹ, nhưng đều ph�t t�m Bồ-đề, nguyện v�ng sinh Tịnh Độ, t�y theo nghiệp nhiều �t m� đều được v�ng sinh. Kh�ng thể chấp lệch một bề, hủy b�ng nghi ngờ Tịnh nghiệp.

Lại n�i, thời �c trược ng�y nay kh�ng th�ch hợp cho người niệm Phật, nguyện cầu v�ng sinh Tịnh Độ. Lời n�y thật thiển cận! Kinh V� Lượng Thọ (Đại Bản) ghi: �Khi kinh Phật diệt hết, Đức Phật v� l�ng từ bi thương x�t ch�ng sinh, chỉ lưu lại kinh n�y một trăm năm. L�c bấy giờ, ch�ng sinh nghe danh hiệu Phật m� ph�t khởi niềm tin, đều được v�ng sinh Cực Lạc�. � muốn n�i Như Lai thuyết gi�o để l�m lợi �ch ch�ng sinh c� thời hạn. Sau 10.000 năm mạt ph�p, c�c kinh kh�c ho�n to�n diệt hết, chỉ c� kinh A-Di-Đ� l�m lợi �ch v� số ch�ng sinh, cho n�n đức Phật chỉ lưu lại kinh n�y trăm năm. Bấy giờ đ� trải qua 10.000 năm thời mạt ph�p, tất cả c�c kinh đều diệt hết, đức Phật Th�ch-ca c� �n đức lớn thương x�t ch�ng sinh lưu lại gi�o ph�p 100 năm. L�c ấy, người tu liền được v�ng sinh Tịnh Độ, tại sao c�n nghi ngờ m� kh�ng ph�t nguyện v�ng sinh? X�t r� văn kinh n�y, đủ để trừ bỏ mối lo, chớ �m giữ kiến chấp trong l�ng m� kh�ng dung th�ng được c�c kinh.

Phần 12

�

�

Căn cứ v�o luận Nhiếp Đại Thừa để dung th�ng nghĩa Biệt Thời[61]. Luận ghi: �Chỉ cần ph�t nguyện liền được v�ng sinh về c�i An lạc. Đ� l� nghĩa Biệt Thời�.

Hỏi: Luận Nhiếp Đại Thừa cho đ� l� Biệt Thời. Nay kinh n�y dạy niệm Phật liền được v�ng sinh th� thế n�o?

Đ�p: Nghĩa Biệt thời của Nhiếp Luận v� ph�p m�n Tịnh Độ đ�u c� g� kh�c nhau. V� sao? Bởi v� khi ph�t nguyện chưa thể v�ng sinh ngay, nhưng từ t�m ph�t nguyện m� khởi hạnh niệm Phật mới th�nh tựu Tịnh nghiệp. Trước nguyện, sau hạnh n�n n�i l� Biệt Thời, chứ kh�ng phải cho rằng niệm Phật kh�ng v�ng sinh ngay được.

Phần 13

Dung th�ng với kinh Ph�p Hoa. Kinh ghi: �Nếu người t�m t�n loạn đi v�o trong th�p miếu, vừa niệm Nam M� Phật, đều đ� th�nh Phật đạo�.

Hỏi: Người t�m t�n loạn niệm danh hiệu Phật th� chưa th�nh tựu quả Phật ngay (chỉ mới th�nh tựu Phật đạo). C�n người một đời niệm danh hiệu Phật, tại sao lại v�ng sinh về c�i Tịnh?

Đ�p: T�m t�n loạn xưng niệm liền th�nh Phật đạo, bởi Phật đạo l� nh�n, thật kh�ng hư dối. Niệm Phật v�ng sinh c�i Tịnh, tức khi b�o th�n hết sẽ sinh về, cũng đ�u c� sai?

Phần 14

Tr�nh b�y sơ lược về phương ph�p tu tập.

Hỏi: Đ� r� niệm Phật để l�m nh�n v�ng sinh, nhưng chưa biết phải hiểu như thế n�o? Phương ph�p ch�n ch�nh niệm Phật ra sao?

Đ�p: X�t từ qu� khứ v� bi�n v� số kiếp, dẫu kẻ c� tu nh�n th� hư dối nhiều m� ch�n thật �t, chỉ cầu danh lợi, vọng chấp nh�n ng�: D� họ c� l�m nhiều thiện duy�n cũng kh�ng phải v� ch�nh l�, do đ� phải bị tr�i lăn trong đường �c, chịu khổ v� c�ng. Đức Th�nh Chủ A-Di-Đ� để lại danh hiệu nhiếp h�a ch�ng sinh đời sau, Ng�i đ� th�nh tựu quả Phật trải qua mười kiếp. C�n bọn ch�ng ta ngu si, chỉ biết tham l�m điều �c, tuy học Phật ph�p m� chỉ cầu danh hiện đời; tự cho m�nh đ�ng c�n người kh�c l� sai; t�m thường ngạo mạn, t�m cầu cơm �o, ng�y đ�m nhọc nhằn; nếu c� l�c rảnh rỗi th� chạy theo bạn �c. Giả như kh�ng gặp được bạn tốt th� l�m sao nghe được c�i Tịnh? Một mai v� thường th� rơi trở lại con đường �c. Nay gặp được bậc đại thiện hữu tri thức c� duy�n với ta, dạy ta tư duy, bỏ những hạnh �c, được nghe bổn nguyện từ bi của đức Phật A-Di-Đ�, từ mười kiếp đến nay thường hoằng h�a ch�nh ph�p. Bởi ta bị nghiệp chướng nặng nề, n�n ng�y nay mới được nghe, trong l�ng bi thương, v� c�ng hổ thẹn, tham s�n si sinh khởi dẫy đầy. Nhưng chỉ cần tu theo bốn c�ch để l�m ch�nh nghiệp:

1. Tu thời gian d�i, l� từ khi ph�t t�m cho đến l�c th�nh Phật, lu�n tạo nh�n Tịnh Độ, kh�ng hề tho�i chuyển.

2. Tu cung k�nh, ở đ�y lại c� năm trường hợp:

- Cung k�nh những bậc th�nh c� duy�n, nghĩa l� khi đi, đứng, ngồi, nằm kh�ng quay lưng về phương T�y; hỷ mũi, khạc nhổ cũng kh�ng hướng về phương T�y.

- Cung k�nh tượng v� gi�o c� duy�n: Tượng l� tạo biến tướng[62] Phật A-Di-Đ� T�y Phương, nếu kh�ng vẽ được nhiều th� chỉ cần vẽ một h�nh đức Phật v� một h�nh Bồ-t�t cũng được. Gi�o l� như c�c kinh A-Di-Đ� v.v� n�n đựng trong đ�y ngũ sắc, tự m�nh đọc tụng hoặc hướng dẫn mọi người đọc tụng. Những kinh v� tượng n�y, n�n an tr� trong thất, s�u thời lễ s�m, d�ng hoa hương c�ng dường, hết l�ng cung k�nh t�n trọng.

- Cung k�nh c�c bậc thiện hữu tri thức c� duy�n, nghĩa l� những bậc tuy�n giảng gi�o nghĩa Tịnh Độ, d� ở xa ng�n do-tuần[63], hay dưới mười do-tuần cũng đều cung k�nh t�n trọng, th�n cận c�ng dường. C�n đối với những người tu học ph�p m�n kh�c cũng đều khởi t�m cung k�nh, xem họ kh�ng kh�c với m�nh, chỉ biết hết l�ng k�nh trọng. Nếu khởi t�m khinh thường th� phạm tội rất nặng. Cho n�n, cung k�nh hết thảy th� trừ được chướng ngại cho c�ng hạnh tu tập.

- Cung k�nh bạn đồng học, nghĩa l� cung k�nh những người c�ng tu Tịnh nghiệp với m�nh. Do nghiệp chướng của m�nh s�u d�y, tự m�nh tu tập ri�ng biệt sẽ kh� th�nh tựu, cho n�n cần phải nương nhờ v�o bạn tốt đồng tu mới c� thể th�nh tựu đạo hạnh. Bạn b� đồng tu học n�n cứu gi�p những l�c hoạn nạn, phải hết l�ng tương trợ, bảo vệ v� t�n trọng lẫn nhau.

- Cung k�nh Tam Bảo: Biệt Tướng hay Đồng Thể Tam Bảo đều phải hết l�ng cung k�nh. Ở đ�y kh�ng ghi ch�p, v� e người tu h�nh cạn cợt kh�ng thật nương v�o đ� để tu tập, n�n chỉ tr�nh b�y sơ lược về Trụ Tr� Tam Bảo để tạo nh�n duy�n lớn cho những hạng người ấy!

* Phật Bảo l� những tượng Phật được chạm khắc bằng gỗ chi�n-đ�n, bằng v�ng r�ng, ngọc, hay th�u dệt tr�n lụa, hay tạo bằng đ�, đất. Phải hết l�ng cung k�nh những linh tượng n�y, rồi qu�n tướng để ti�u tội, tăng phước. Nếu khởi một mảy t�m khinh thường th� tội �c tăng trưởng, mất hết thiện căn, ch�m m�i đường �c. Chỉ cần qu�n tưởng tượng Phật th� tương lai sẽ thấy ch�n Phật.

* Ph�p Bảo l� gi�o chỉ Tam thừa của Phật, được lưu th�ng khắp ph�p giới, được danh c� diễn đạt, l� duy�n ph�t sinh giải ngộ, cho n�n cần phải tr�n trọng k�nh ngưỡng. V� l� nền tảng ph�t khởi tr� tuệ, n�n sao ch�p t�n k�nh, thường bảo quản trong h�m, an tr� trong tịnh thất thật trang nghi�m. Mỗi khi đọc tụng, th�n t�m phải thanh tịnh.

* Tăng bảo l� th�nh tăng Bồ-t�t, đối với những người ph� giới cũng n�n b�nh đẳng khởi t�m cung k�nh, chớ sinh t�m khinh thường.

3. Tu kh�ng gi�n đoạn: Nghĩa l� thường xuy�n niệm Phật, ph�t t�m cầu v�ng sinh, bất cứ l�c n�o cũng kh�o l�o qu�n tưởng. Giống như c� người bị bắt giam, l�m kẻ t�i tớ, chịu đủ mọi cay đắng nhọc nhằn, bỗng nhớ đến cha mẹ, muốn trốn về qu� cũ, nhưng h�nh trang chưa đủ, phải ở lại qu� người, ng�y đ�m suy nghĩ, khổ đau tột c�ng, kh�ng l�c n�o kh�ng nhớ đến cha mẹ. Đến khi sự việc đ� th�nh, liền được trở về qu�, gần gũi cha mẹ, mặc t�nh vui sướng. H�nh giả cũng vậy, trước kia do nh�n phiền n�o l�m nhiễu loạn thiện t�m, t�i sản phước tr� đều tan mất, đắm ch�m l�u ng�y trong sinh tử, bị phiền n�o khống chế, kh�ng được tự do, thường l�m t�i tớ cho Ma vương, dong ruỗi trong s�u đường, đau đớn th�n t�m. Nay gặp được duy�n l�nh, chợt nghe được danh hiệu đức từ phụ A-Di-Đ�, kh�ng tr�i với nguyện lớn, nguyện cứu vớt quần sinh, n�n ng�y đ�m dốc l�ng ph�t nguyện v�ng sinh. Cho n�n chuy�n cần, kh�ng mệt mỏi, biếng trễ, lu�n nhớ nghĩ �n Phật, t�m thường giữ ch�nh niệm đến hết b�o th�n n�y.

4. Kh�ng tu ph�p m�n kh�c: nghĩa l� chuy�n t�m cầu sinh Cực Lạc, lễ b�i xưng niệm danh hiệu đức Phật A-Di-Đ�, kh�ng được xen lẫn v�o c�c ph�p m�n kh�c, h�ng ng�y cần phải tu tập như vậy, niệm Phật tụng kinh, kh�ng h�nh c�c kh�a lễ kh�c.

LỜI BẠT

Đ� sinh v�o thời Tượng ph�p, c�ch Phật qu� xa, đạo c� ba thừa vẫn kh�ng sao khế ngộ. Hai c�i trời người, loạn động bất an, chỉ c� bậc huệ t�m cao rộng, mới c� thể ở l�u trong ấy; c�n như kẻ tr� cạn hạnh th�, e rằng m�i bị đắm ch�m trong c�i tối tăm. V� thế, th�n cần phải l�a xa c�i Sa-b�, t�m gởi v�o cảnh Tịnh. K�nh xin những bậc c�ng tu Tịnh nghiệp, ph�t khởi th�n t�m, nương theo ph�p niệm Phật n�y, nhất định sẽ l�a bỏ được c�i Sa-b�. Mong rằng mọi người chớ để t�m chạy theo danh lợi, lu�n canh c�nh nỗi sợ v� thường. Cho d� danh tiếng c� đuổi kịp Huệ Viễn, Đạo An th� đ�u kh�c n�o b�ng chớp; đức vượt xa Tăng Triệu, Đạo Sinh cũng giống như C�n th�nh?

Văn Tam kh�ng, Cửu đoạn[65], l� s�u k�n m� ng�n từ lại qu� đổi m�nh mang; gi�o Thập Địa, Ngũ Tu[66], nghĩa uy�n �o m� lời lẽ v� c�ng phức tạp. Chẳng thể với một �t c�ng phu m� phải trải qua nhiều năm tư duy mới th�nh tựu Tịnh nghiệp, đ�u c� phần của khoảng s�t-na? Niệm chất chứa như c�t bụi, mới c� thể tuy�n dương sự diệu k� trong ch�n c�i[67]; t�m thường tạo cảnh m� cảnh hiển b�y sự mầu nhiệm của nhị v�[68]. Nếu thức luyến t� ma, m� muốn l�m lớn c�i gốc đạt vọng[69], th� đời người lại qu� ngắn ngủi; đợi gieo trồng tr� hội ch�n, th� đường chết n�o c� hẹn? Chi bằng h�y lắng niệm tr� trai m� dứt bỏ nghiệp rộng đa văn, an t�m nơi bến tuệ m� ph�t khởi ph�p tu thiểu học[70]. Thế th� l�a bỏ c�i Sa-b� m� dạo bước nơi Thượng uyển ở Lạc bang. T�m ở nơi c�i Tịnh, th�n nương nơi đ�i v�ng, đồng đạt đạo nơi Đức Từ phụ A-Di-Đ�, th� mối nghi n�o kh�ng dứt. Cảm được lời dạy của Đức Phật, chứng nhập V� Sinh, lợi �ch qu� nhiều!

T�i lược n�u những điều th� thiển để mọi người chọn lấy � hay, hầu gắng sức tiến tu th�nh tựu Tịnh nghiệp. Xin chớ bỏ qua!

Phụ Lục 1

TIỂU SỬ ĐẠI SƯ KHUY CƠ

Th�ch Khuy Cơ, tự Hồng Đạo, họ Uất Tr�, người Kinh Triệu, Trường An, Trung Quốc. Tổ ti�n d�ng họ Uất Tr� đồng thời với nh� Hậu Ngụy [71], l�c bấy giờ gọi l� bộ lạc Uất Tr�. Như c�c nước chư hầu của Trung Hoa, khi nhập v�o nước n�y th� lấy t�n bộ lạc l�m họ. Ch�u s�u đời của B�nh Đ�ng tướng qu�n t�n Thuyết đời Ngụy l� M�nh Đ� sinh ra La Ca. La Ca l�m T�y Trấn tướng ở Đại Ch�u đời nh� T�y, l� tổ của Sư. �ng nội Sư h�y l� T�ng, trước Hồng Do huyện Khai quốc c�ng, chức Tả Kim Ng� Tướng Qu�n, T�ng Ch�u Đ� Đốc v�o đời nh� Đường. C�n cha của Sư l� Ngạc Quốc C�ng K�nh Đức.

S�ch Đường Thư ghi: �Mẹ Sư họ B�i, nằm mộng thấy tay bắt lấy mặt trăng m� nuốt, khi thức dậy biết m�nh đ� c� thai�. Thế rồi, ng�y th�ng khai hoa nở nhụy, Sư ra đời, dung mạo vượt xa những đứa trẻ kh�c. Mới mấy tuổi, Sư đ� học tập, t�m tr� rất s�ng tỏ.

Một h�m, đang đi tr�n đường, ng�i Huyền Tr�ng thấy Sư c� vẻ mặt kh�i ng� tuấn t�, nhưng h�nh động lại th� lỗ, mới n�i rằng: �D�ng giỏi tướng gia quả thật kh�ng sai! Nếu nh�n duy�n khế hợp độ l�m đệ tử th� trong ph�p của ta c� bậc kỳ t�i!� Nhớ lại khi c�n ở Ấn Độ, nghĩ đến lộ tr�nh trở về, Sư đến chỗ Ni-kiền-tử b�i được một quẻ rất tốt. Trong quẻ bảo rằng: �Sư cứ nhanh ch�ng trở về, bởi bậc minh triết nhờ đ� m� xuất hiện�. Sau đ�, Ng�i đến Bắc M�n tướng qu�n tha thiết khuy�n cho Khuy Cơ xuất gia. Người cha n�i: �N� t�nh t�nh rất lỗ m�ng đ�u dễ g� chịu cho Sư dạy dỗ!�. Huyền Tr�ng n�i: �Người c� kh� độ như thế kh�ng phải tướng qu�n th� kh�ng ai sinh ra được, chẳng phải t�i th� kh�ng ai c� thể biết được�. Tuy người cha đ� đồng �, nhưng Khuy Cơ một mực cự tuyệt, phải cố gắng khuy�n nhiều lần mới v�ng chịu. Nhưng Khuy Cơ lại khẳng kh�i bảo rằng: �Chấp nhận cho ba việc th� con mới nguyện xuất gia: Kh�ng đoạn t�nh dục, ăn mặn v� ăn phi thời�. Ng�i Huyền Tr�ng trước muốn d�ng Dục để độ, sau gi�p khai mở Phật tr� n�n giả vờ chấp nhận ba điều kiện tr�n. Bởi thế, về sau mỗi khi Ng�i đi đ�u đều chở đầy những vật m� Sư ưa th�ch. Cho n�n, Quan Phố n�i: �H�a thượng Tam Xa�. Đ� l� v�o ni�n hiệu Trinh Qu�n 22 (648)�.

C� lần, Sư tự tr�nh b�y: �Ch�n tuổi chịu biết bao gian nan, dần dần dứt bỏ trần tục�. Nếu đ�ng như vậy th� thuyết Tam xa quả l� qu� hư dối.

Năm 17 tuổi Sư xuất gia, đến l�c v�o đạo th� v�ng chiếu l�m đệ tử của ng�i Huyền Tr�ng. Ban đầu Sư ở ch�a Quảng Phước, lại v�ng theo chiếu chỉ về tuyển chọn những bậc th�ng minh t�i giỏi của triều đ�nh, n�n Sư đến ch�a Từ �n dốc l�ng thờ ng�i Huyền Tr�ng học ng�n ngữ Thi�n Tr�c, nhằm th�o gỡ những g�t mắc, đồng thời tổng hợp v� sắp xếp lại văn nghĩa c� thứ tự; mọi người nghe thấy, kh�ng ai m� kh�ng th�n phục. Cả trăm kiền-độ Bạt-cừ[72], một khi Sư đ� xem qua th� nhớ kỹ kh�ng sai.

Năm 25 tuổi, Sư v�ng chiếu dịch kinh, giảng thuyết th�ng suốt hơn ba mươi bộ kinh luận Đại Thừa, Tiểu Thừa. Sư vừa chuy�n t�m vừa s�ng tạo, si�ng năng trước t�c, đồng thời lu�n thưa hỏi những điều gần gũi, suy nghĩ những việc thiết thực, chớ kh�ng đ�m luận những điều viễn v�ng. Sư sớ giải hơn trăm bộ. Bộ Duy Thức Luận[73] của ng�i Huyền Tr�ng dịch, ban đầu Sư c�ng với Huyền Phưởng, Gia Thượng v� Phổ Quang l�nh nhiệm vụ nhuận sắc, ghi ch�p, kiểm văn v� chứng nghĩa, được v�i h�m th� Sư xin th�i. Ng�i Huyền Tr�ng hỏi th� Sư đ�p: �Đ�m nằm mộng thấy người v�ng, s�ng đi đến ch�a Bạch M�. Tuy được cặn b� của ph�p m�n, nhưng lại đ�nh mất tinh t�y gi�o ph�p, con nguyện kh�ng ph� c�ng với bản lộn xộn n�y nữa. Theo con th� n�n hợp th�nh một bản, nhận tr�ch nhiệm th� phải c� chỗ quy hướng�. Ng�i Huyền Tr�ng liền đồng �, d�ng những l� lẽ để từ chối ba vị kia, chỉ giao ph� ri�ng cho Sư. Đ�y ch�nh l� ng�i Huyền Tr�ng lượng định t�i m� giao cho nhiệm vụ. Khi ấy, Sư nhận l�nh tr�ch nhiệm ghi lại điều đ� nghe, l�c ng�i Huyền Tr�ng giảng xong th� Sư ch� sớ cũng ho�n tất.

Kh�ng bao l�u sau, ph�p sư Vi�n Trắc ở ch�a T�y Minh cũng l� bậc t�i giỏi th�ng minh, lập kế d�ng v�ng đưa cho người canh cửa giảng đường Duy Thức Luận để được ẩn n�p l�n nghe li�n tiếp nhiều buổi, cho n�n cũng th�ng hiểu yếu chỉ của luận. C�n mấy buổi giảng nữa l� xong, Vi�n Trắc b�n đ�nh kiền-ch�y[74] tập họp Tăng để giảng luận n�y, Khuy Cơ nghe việc n�y rất hổ thẹn, cho rằng m�nh k�m hơn, n�n kh�ng giấu được nỗi buồn b� tấm tức trong l�ng. Ng�i Huyền Tr�ng kh�ch lệ: �Tuy Vi�n Trắc l�m ch� sớ, nhưng chưa đạt được Nh�n Minh�. Sư b�n giảng luận Trần-na[75], v� Sư rất giỏi về ba chi Nh�n Minh[76] n�n cứ mặc t�nh tung ho�nh lập ph�, thuật, nghĩa, mệnh, chương, từ trước đến nay kh�ng ai c� thể s�nh bằng. Sư lại thỉnh thầy giảng luận Du-gi� cho ri�ng m�nh, nhưng lại bị Vi�n Trắc trộm nghe như trước. Ng�i Huyền Tr�ng n�i: �T�ng Ngũ T�nh[77] chỉ c� �ng mới thấu triệt, c�n người kh�c th� kh�ng�.

Sau đ�, Sư đến n�i Ngũ Đ�i, leo l�n Th�i H�nh, đến t� t�c tại ch�a Cổ Phật ở T�y H�, nằm mộng thấy th�n m�nh nằm ở giữa lưng chừng ngọn n�i, nghe tiếng k�u khổ của v� số người ở dưới ch�n n�i, �m thanh vang l�n giữa đ�m tối mịt mờ nghe thật bất nhẫn. Sư b�n dần dần tr�o l�n đỉnh n�i, thấy to�n m�u sắc lưu ly, nh�n r� c�c quốc độ. Sư ngước nh�n một t�a th�nh th� trong th�nh đ� vọng ra tiếng rằng: �Dừng lại! Dừng lại! �i, Khuy Cơ chưa thể đến đ�y được!� Trong chốc l�t, c� hai thi�n đồng từ trong th�nh đi ra hỏi: �Sư c� thấy những ch�ng sinh đau khổ ở dưới n�i kh�ng?� Đ�p: �T�i chỉ nghe tiếng chứ kh�ng thấy h�nh�. Đồng tử liền n�m cho một thanh kiếm v� n�i: �Mổ bụng sẽ thấy�. Khuy Cơ tự mổ bụng m�nh, trong bụng ph�t ra hai luồng �nh s�ng rực rỡ chiếu xuống dưới n�i th� thấy c� v� số người đang chịu khổ.

L�c ấy, đồng tử đi v�o trong th�nh mang ra hai cuộn giấy v� b�t trao cho, Sư tiếp nhận rồi đi m� trong l�ng vẫn c�n b�ng ho�ng kinh ngạc. Trải qua hai đ�m, trong ch�a ph�t ra �nh s�ng m�i kh�ng tắt. Sư t�m hiểu th� ph�t hiện �nh s�ng ph�t ra từ mấy cuộn giấy; khi mở cuộn giấy ra c� được kinh Di-Lặc Thượng Sinh. Sư liền nhớ lại giấc mộng trước đ�y: �Chắc ng�i Từ Thị sai bảo ta tạo sớ để giải th�ch nghĩa l�!� Khi Sư vừa hạ b�t th� từ đầu ngọn b�t rơi xuống mười bốn vi�n X�-lợi, giống như hạt đ�o đất Ng�, m�u hồng tr�ng rất đẹp, kế đến lại rơi ra những hạt X�-lợi như hạt ho�ng lương.

C� thuyết cho rằng l�c Sư đến Th�i Nguy�n truyền ph�p, mang theo ba xe. Xe trước chở kinh luận, xe giữa m�nh ngồi, xe sau chở gia đ�nh, kỹ nữ, t�i tớ v� thức ăn. Khi đang đi tr�n đường, lại gặp một �ng gi� hỏi: �Chở ai vậy?� Sư đ�p: �Gia đ�nh quyến thuộc�. �ng gi� n�i: �Đ� biết ph�p rất thanh tịnh như vậy m� mang theo gia đ�nh, e rằng kh�ng xứng với gi�o ph�p�. Khuy Cơ nghe lời n�i ấy, bỗng nhi�n hối hận những điều sai phạm trước đ�y rồi, bỏ đi một m�nh. �ng gi� ấy ch�nh l� Bồ-t�t Văn-Th�-Sư-Lợi. Thuyết n�y l� qu� thiển cận, thiếu suy nghĩ. Bởi l�c Sư theo ng�i Huyền Tr�ng tham gia c�ng t�c phi�n dịch ở cung Ngọc Hoa th� ba xe để ở chỗ n�o?

Sư gi�o h�a khắp nơi, số người được lợi �ch rất nhiều. Khi đi về ph�a Đ�ng, đến B�c Lăng, c� người thỉnh giảng kinh Ph�p Hoa, Sư b�n tạo Đại sớ. Đến khi trở về bổn tự, thường trao đổi qua lại với những bậc cựu phi�n dịch. Rất nhiều lần, Sư đến yết kiến luật sư Đạo Tuy�n. Ng�i Đạo Tuy�n thường c� sứ giả của c�c thi�n vương đến hầu hạ, hoặc thầm b�o những việc trong ng�y. C� một h�m nọ, Sư từ phương xa đến, ng�i Đạo Tuy�n lấy l�m lạ v� c�c sứ giả đến rất trễ, b�n hỏi, th� họ thưa rằng: �Vừa rồi c� Bồ-t�t Đại Thừa ở đ�y, thiện thần theo hầu rất đ�ng. Con d� c� thần th�ng nhưng đều bị bọn họ chế ngự, cho n�n đến trễ�.

Đến năm Vĩnh Thuần thứ nhất, nhằm năm Nh�m Ngọ, Sư ph�t bệnh. V�o ng�y 13 th�ng 11 năm đ�, Sư an nhi�n nhập diệt tại viện Dịch Kinh ch�a Từ �n, hưởng thọ 51 tuổi, an t�ng ở th�n Phiền, b�n cạnh mộ th�p tam tạng ph�p sư Huyền Tr�ng. Đệ tử v� c�ng thương x�t. Lễ tang của Sư, ngo�i những đệ tử, c�n c� rất đ�ng đạo tục.

Những trước t�c của Sư: Ph�p Uyển Nghĩa L�m Chương, Du-Gi� Luận Lược Toản, B�ch Ph�p Minh M�n Giải, Nh�n Minh Nhập Ch�nh L� Luận Sớ, Nhiếp Đại Thừa Luận Sao, Đối Ph�p Luận Sao, Thắng T�ng Thập C� Nghĩa Chương, Ph�p Hoa Huyền T�n, Di-Đ� Kinh Th�ng T�n Sớ, Kim Cương B�t-Nh� Kinh Huyền K�, Thuyết V� Cấu Xưng Kinh T�n.

Khi c�n sinh tiền, Sư l� người c� ch� kh� mạnh mẽ, tạo tượng Di-Lặc v� h�ng ng�y ở trước tượng tụng một thi�n Bồ-t�t Giới, nguyện sinh Đ�u-Suất, cảm được tượng ph�t ra h�o quang to�n th�n rực rỡ. Sau đ�, Sư đến Ngũ Đ�i sơn tạo tượng Bồ-t�t Văn-Th� bằng ngọc thạch, đồng thời viết kinh B�t-Nh� bằng nhũ v�ng, khi ho�n th�nh cũng c� ph�t thần quang. Những đệ tử kế thừa đều lấy Sư l�m chuẩn tắc v� xem như ng�i Huyền Tr�ng l�c c�n sống.

Ng�y Qu� Dậu, th�ng bảy, năm B�nh Tuất, nhằm năm Th�i H�a thứ tư, đệ tử dời th�p Sư về B�nh Nguy�n, Sa-m�n Lệnh Kiểm ở ch�a Đại An Quốc kiểm tra th�p. Khi giở quan t�i thấy Sư c� bốn mươi chiếc răng, vẫn c�n nguy�n vẹn giống như ngọc. Mọi người bảo nhau rằng, đ� l� một trong những tướng hảo của đức Phật. Ng�y nay, tượng Sư thờ trong c�c ch�a đều ghi l� �B�ch Bổn Sớ Chủ�. Vua Đường Cao T�ng (c� thuyết cho l� Huyền T�ng) c� l�m b�i t�n.

Sư kh�i ng� tuấn t�, c� ch� kh� v� c�ng mạnh mẽ, với t�m từ bi cứu độ, dạy người kh�ng mệt, sau cổ c� ngọc chẩm[78], diện mạo hết sức tr�c tuyệt, hai b�n tay xếp lại giống như ấn khế. Chữ đầu t�n h�y của Sư phần lớn kh�ng giống nhau. Cho n�n, trong truyện Từ �n ghi: �V�o ni�n hiệu Long S�c thứ ba, ở cung Ngọc Hoa, ng�i Huyền Tr�ng dịch kinh Đại B�t-Nh� xong. Ng�y 22 th�ng 11 năm đ� sai Đại Thừa Cơ d�ng biểu, thỉnh vua đề lời tựa. Ng�y mồng 7 th�ng 12, Th�ng Sự X� Nh�n t�n Ph�ng Nghĩa truyền sắc chỉ đọc l� Linh Cơ. Trong Khai Nguy�n Lục gọi l� Khuy Cơ, hoặc Thừa Cơ l� sai. Ng�y nay, trong nước đều gọi Sư l� Từ �n ph�p sư�.

B�i hệ[79] ghi: �Nghĩa m�n T�nh tướng đến đời Đường mới thấy ho�n bị. Tr�ng sư l� Tổ, khai s�ng Du-Gi� Duy Thức, Khuy Cơ l� T�ng, theo văn trước thuật. Tổ v� T�ng trăm đời m�i m�i được k�nh thờ, bởi c�ng đức lợi vật v� c�ng rộng lớn. Nếu ng�i Huyền Tr�ng m� kh�ng c� Khuy Cơ th� l�m sao ph�t triển l�u d�i được c�i học ấy v� khai mở được mắt cho người trong thi�n hạ? C�ng lao to lớn của hai Sư đ� đi v�o bất hủ. Vậy th�, Sư l� con của Ngạc C�ng, đệ tử của Huyền Tr�ng. Đ� gọi l� con nh� tướng đến l�m ph�p tướng, ng�n năm chỉ c� một người m� th�i! Cho n�n, Kinh Thư c� c�u: �Cha c�y con chịu gieo th� mới thu hoạch được�. B�ch Bổn Sớ Chủ l� như vậy đ�!�.

Phụ Lục 2

L�M R� MỐI NGHI VỀ CH�N TẠO NGỤY TẠO S�CH T�Y PHƯƠNG YẾU QUYẾT TH�CH NGHI TH�NG QUY

Lưu Học Truyền Ph�p Tướng T�ng Sa-m�n Th�ch Cơ Biện,

tại ch�a Dược Sư ở Nam Đ� bi�n soạn.

Nay để b�n về thật v� giả của người soạn cuốn s�ch n�y, ta chia ra ba phần:

- N�u điều nghi của người xưa.

- N�u nhận định của người nay.

- Ch�nh thức ph�n định.

I. N�u điều nghi của người xưa

C� ba chủ trương:

1. Ng�y xưa, c� vị Tăng đ� Tế Ti�m ở ch�a Nh�n H�a tại v�ng Nam Nhạc đ� đưa ra năm mối nghi đối với s�ch n�y:

- S�ch n�y ph�n định sự kh� dễ v�ng sinh ho�n to�n tr�i với Thượng Sinh Kinh Sớ[80]. Trong Sớ ghi: �Thi�n cung c� mười việc dễ sinh, Tịnh Độ c� bảy việc kh� sinh�. Hơn nữa, trong phần Khuyến Nội Viện cũng c� ghi: �Kẻ hạnh nghiệp cạn cợt nguyện sinh T�y Phương, lỡ kh�ng được, e rằng th�nh sai lầm. Thế n�n, h�nh giả phải tu ph�p m�n n�y�. Chỉ một người giải th�ch, sao m� m�u thuẫn đến như vậy? N�n biết s�ch n�y kh�ng phải Khuy Cơ trước t�c.

- Trong s�ch n�y c� n�i về Bản Gi�c vi�n minh, n�n ho�n to�n tr�i với nghĩa Thỉ Gi�c Bồ-đề.

- C� n�i về đồng quy nhất thật[81] n�n kh�ng giống với yếu chỉ ba thừa ch�n thật.

- Ph�n định Đ�u-Suất c� lui sụt th� phải giống với Sớ của ch�nh t�c giả soạn. Nhưng Sớ ghi: �Nếu sinh Ngoại Viện, tuy bậc hạ hạ phẩm, nhưng mai sau cũng trở th�nh bất tho�i�. Nay sao lại tr�i ngược như thế?

Định c� v� kh�ng về sự đến nghinh đ�n th� ho�n to�n tr�i với kinh Thượng Sinh. Kinh ghi: �Bấy giờ, Bồ-t�t Di-Lặc ph�ng �nh s�ng l�ng trắng giữa chặng m�y đến đ�n rước người n�y�. Nay n�i kh�ng tiếp dẫn h� chẳng phải ho�n to�n tr�i ngược sao? V� c� những sự tr�i ngược n�y n�n nhất định kh�ng phải do Khuy Cơ s�ng t�c.

2. Gần đ�y c� người nghi rằng: �Ph�m phu được v�ng sinh� l� tr�ch dẫn Cựu dịch chứ kh�ng theo T�n dịch, cho n�n sinh nghi.

3. Trong đ�y n�i: �C� ba th�n kh�ng kh�c� th� kh�ng giống với thuyết của t�ng Ph�p Tướng.

II. N�u nhận định của người nay

Gần đ�y, c� người giải th�ch mối nghi thứ nhất của Nam Nhạc rằng: �Đức Như Lai lập gi�o t�y theo căn cơ m� c� sai kh�c, c�c bậc Đại sĩ xiển dương nghĩa l� cũng t�y nghi m� chỉ b�y�. Hễ th�m nhập v�o một m�n th� đồng trở về nhất l�. Những điều n�u trong s�ch n�y c� � nghĩa như vậy. Như trong Th�ng T�n cũng c� n�u mười việc th� thắng, chuy�n khuyến kh�ch Tịnh Độ, mỗi mỗi t�y theo đường lối tu tập m� kh�ng hề tr�i nhau.

Giải th�ch nghi thứ hai: Theo luận Duy Thức, ph�p giới thanh tịnh v� lậu t�y tăng[82], t�nh thanh tịnh vi�n minh, tuy c� kh�ch trần, nhưng bổn t�nh vẫn thanh tịnh, cho n�n n�i: �D� cho ch�n thể bị chướng ngại, nhưng thể t�nh n�y vốn c�. Hai th�n gi�c ngộ, tự t�nh b�nh đẳng, c� đầy đủ v� lượng c�ng đức, l�a c�c h� luận�, n�n n�i: �Bản Gi�c vi�n minh[83], hoặc ph�p ấy vốn c� chủng tử v� lậu n�n gọi l� Bản Gi�c�. Nay Sư[84] giải th�ch văn kinh Lăng-Gi� m� c� hai nghĩa n�y.

Giải th�ch nghi thứ ba: Căn cứ v�o bất định t�nh[85] hội ba thừa trở về Nhất Thừa, n�n gọi l� đồng quy nhất thật. Cho n�n, kh�ng ra ngo�i yếu chỉ ba thừa[86] ch�n thật. Ph�p Hoa Huyền T�n n�i đ�y l� Nhất Thừa[87], n�n nghĩa th�ng suốt tất cả.

Giải th�ch nghi thứ tư: Đ�y l� n�i sinh v�o Ngoại Viện, phần nhiều đều bị lui sụt nhưng cũng c� người kh�ng lui sụt. Nay n�i kh�ng lui sụt, l� căn cứ theo số nhiều.

Giải th�ch nghi thứ năm: Đức Di-Lặc kh�ng c� bản nguyện, n�n cảnh đến tiếp rước cũng �t c�. V� qu� �t cho n�n cũng xem như kh�ng.

Giải th�ch mối nghi: �Chủ trương kia n�i H�a Th�n v� quốc độ c� ba: 1. Chỉ c� B�o th�n; 2. Chỉ c� Biến H�a Th�n; 3. Chung cả B�o-H�a�. V� sao người cứ chấp chặt một ph�a? Nếu chấp chỉ c� B�o Th�n th� chỉ l� tự lực niệm Phật. Ph�m căn cơ được sức bổn nguyện hộ tr� th� bao gồm tất cả giai vị, năm thừa đều nhập. Thế nhưng, những căn cơ thuộc về bổn nguyện th�u nhiếp th� trong Duy Thức kh�ng hề ph�n định v� cũng kh�ng thuộc về T�nh, Tướng. Huống g� l� trong văn ghi: �Sinh v�o H�a độ thấy H�a Phật�. Sao m� tối thế? Lại chỉ dẫn Cựu dịch l� để gạn hỏi về t�ng nghĩa của c�c bản giải th�ch Qu�n Kinh�

Giải th�ch mối nghi: �Ba th�n kh�ng kh�c�: �Ở đ�y chẳng phải n�i tương tức m� chỉ n�i nhiếp tướng trở về t�nh m� th�i�. Huyền T�n ghi: �Ứng Th�n v� H�a Th�n chẳng phải ch�n Phật, cũng chẳng phải l� người thuyết ph�p. Đ� l� quy c�ng đức về bản thể, ch�nh l� Ph�p Th�n�.

III. Ch�nh thức ph�n định

Về Tăng Đ� Nam Nhạc, thứ nhất l� nghi về sự kh� dễ của v�ng sinh Đ�u-Suất[88] v� T�y Phương. Gần đ�y, c�c sư giải th�ch l� t�y theo căn cơ bất đồng của ch�ng sinh n�n Đức Phật diễn gi�o cũng sai biệt. Nay ph�n t�ch rằng:

Giải th�ch tr�n, về l� th� đ�ng như vậy, nhưng � th� vẫn chưa r� r�ng, lại c�n dẫn Truyền Đăng Lục của Vĩnh Si�u ch�a Hưng Phước, rồi cho rằng Th�ng T�n l� ngụy tạo. Bởi thế, người học v�ng Nam Kinh cho rằng Th�ng T�n kh�ng phải l� ch�nh. Nhưng T�y Phương Yếu Quyết n�y, trong Vĩnh Si�u Lục cho l� ph�p sư Cơ soạn, Ch� Tấn Lục của Tạng Tuấn cũng n�i như vậy. Nhưng từ xưa tới nay, m�n đồ ch�a Hưng Phước h�ng ng�y chuy�n đọc tụng s�u bộ kinh, mười một bộ luận v� những sớ giải m� Khuy Cơ đ� bi�n soạn, trong đ� c� T�y Phương Yếu Quyết, nhưng kh�ng c� Th�ng T�n Sớ. Do đ�. N�n biết rằng Yếu quyết n�y l� do ng�i Khuy Cơ bi�n soạn chứ kh�ng phải ngụy tạo. Gần đ�y, d�ng Th�ng T�n để n�i chung l� qu� sai lầm vậy. Nay n�u ra văn để chứng minh, d�ng nghĩa �t�y cơ� để ph�n định về người được v�ng sinh Đ�u-Suất trong Thượng Sinh Kinh Sớ. Sớ chủ giải th�ch, n�u l�n ba hạng người:

1. Bồ-t�t h�nh ph�p kh�ng nh�m ch�n sinh tử, chịu khổ trong sinh tử l�m lợi lạc, n�n muốn sinh l�n c�i trời, cần phải g� v�o cảnh sở y[89] th� thắng để tu tập diệu hạnh. Cho n�n, tất cả nơi thọ sinh đều t�n qu�. V� nơi thấp k�m th� tự thể thực h�nh kh�ng to�n vẹn, v� sinh thi�n được thấy đức Phật Từ Thị, cho n�n kh�ng giống với Nhị Thừa nh�m ch�n khổ sinh tử, sợ c�i trời bu�ng lung kh�ng th�ch v�ng sinh về.

2. Người t�n k�nh t�m v� thượng Bồ-đề th�ch tu thắng hạnh, cầu đại Bồ-đề, được ở trước đức Di-Lặc nghe đại ph�p. C�n kẻ kh�ng th�ch Đại Thừa chỉ mong cầu quả nhỏ, t�y theo chỗ thọ sinh m� vui với Niết-b�n.

3. Người muốn l�m đệ tử của ng�i Di-Lặc l� nguyện ở trong c�i �c l�m việc thiện lợi �ch cho c�c hữu t�nh khổ đau. Chỉ mong cứu gi�p, kh�ng nguyện sinh về Tịnh Độ l�m đệ tử của Phật kh�c, v� ở nơi kia kh�ng c� hữu t�nh khổ đau để thực h�nh hạnh cứu độ, kh�ng c� khổ để nh�m ch�n, n�n t�m ưa th�ch cầu sinh kh�ng s�u. Do đ�, n�n biết v�ng sinh Đ�u-Suất chỉ c� căn cơ h�ng Bồ-t�t, v� họ c� đủ khả năng, c�n căn cơ của h�ng Nhị Thừa Thanh Văn v� Duy�n gi�c th� kh�ng được. Nội Viện Đ�u-Suất c� đức Từ T�n thuyết ph�p cho ch�ng hội l� h�ng thi�n tử, kh�ng n�i cho ch�ng Thanh Văn nghe. T�y Phương Tịnh Độ th� kh�ng như vậy. Kinh A-Di-Đ� ghi: �Lại nữa, X�-Lợi-Phất, Đức Phật kia c� v� lượng v� bi�n ch�ng đệ tử Thanh Văn đều đắc quả A-la-h�n, kh�ng thể d�ng to�n số để t�nh đếm được. C�c ch�ng Bồ-t�t cũng như vậy�. Trong Qu�n Kinh n�i: �Ba phẩm trung v�ng sinh được lợi �ch, v� chứng quả A-la-h�n, Tu-đ�-ho�n�. Lại, kinh V� Lượng Thọ n�i: �Nếu trong trăm ng�n kiếp c�ng t�nh đếm biết được số lượng Thanh Văn, Duy�n gi�c th� ta kh�ng nguyện th�nh Ch�nh Gi�c�. Do đ�, n�n biết v�ng sinh T�y Phương đều d�nh cho tất cả mọi căn cơ. V� sao? V� t�m nh�m ch�n xa l�a c�i uế ch�nh l� t�m Nhị Thừa. T�m kh�ng nh�m ch�n xa l�a c�i uế c�ng tột th� kh�ng thể n�i: �Hết l�ng tin ưa muốn sinh về nước ta�. � ưa th�ch phải tăng trưởng, nếu � ưa th�ch m� kh�ng tăng trưởng tột c�ng th� chẳng phải ch�n thật nương v�o nguyện lực Phật. T�m nh�m ch�n xa l�a của Nhị Thừa tuy l� thấp k�m, nhưng từ t�m thấp k�m đ� lại ph�t khởi ch� t�m tin ưa, nương bổn nguyện Phật, thế l� t�m thấp k�m chuyển th�nh rộng lớn. Nếu nh�n chuyển biến n�y giảm th� cần phải ra sức chuyển. Vả lại, nếu t�m v�ng sinh Đ�u-suất nh�m ch�n, khổ, th�, chướng của hạ địa th� sinh thẳng l�n c�i tr�n, kh�ng thể sinh v�o c�i trời Đ�u-Suất l�m đệ tử của ng�i Di-Lặc. Cho n�n kinh n�i: �Kh�ng cầu đoạn kết hoặc, tu mười thiện ph�p, kh�ng nh�m ch�n sinh tử th�ch sinh l�n c�i trời�, Sớ giải th�ch l� chớ thực h�nh s�u qu�n hạnh. N�n biết căn cơ th�ch hợp để v�ng sinh Đ�u-Suất chỉ c� h�ng Bồ-t�t. Lại n�i việc v�ng sinh kh� v� dễ cũng l� đối với căn cơ bất đồng m� luận. Thực h�nh s�u Sự ph�p trong Thượng Sinh Sớ l� thuộc Thượng phẩm hạnh sinh. Sớ chủ giải th�ch � kinh n�i về s�u Sự ph�p như sau:

1. Si�ng năng tu tập hạnh nghiệp trong ruộng phước k�nh, �n v� bi.

2. Đầy đủ oai nghi, giữ vững c�c giới hạnh v� sống trong ph�p tắc.

3. Qu�t th�p, trang nghi�m đạo tr�ng v� tu sửa linh th�p.

4. Hoa hương c�ng Phật, tứ sự c�ng dường trai tăng.

5. Ph�m phu thực h�nh Tam-muội Văn, Tư; Th�nh nh�n nhập ch�nh định, t�y theo từng địa vị m� đắc được quả thiền, hoặc ph�m phu đ� thực h�nh Tam-muội m� chẳng phải s�u h�nh định. S�u H�nh định th� chắc chắn sinh l�n c�i tr�n, n�n trụ s�u trong văn v� tư cũng gọi l� Tam-muội.

6. Đọc tụng kinh điển, diễn thuyết, tu tập v� thực h�nh mười ph�p thiện.

Vả lại, khi n�u l�n c�c hạnh th� thắng dễ tu bậc nhất th� c� s�u việc n�y, trong đ� mỗi mỗi đều th�u nhiếp c�c hạnh nghiệp. Nếu tu tập đầy đủ s�u hạnh, hoặc c� thể tu tập năm hạnh th� Thượng phẩm thượng sinh; nếu tu tập ba, bốn hạnh th� Thượng phẩm trung sinh; nếu tu một hai phẩm th� Thượng phẩm hạ sinh. Tiếp theo, ba phẩm trung l� bốn ch�ng, t�m bộ kh�ng phạm giới cũng kh�ng tạo tội �c. Người nhẹ nhất, khi nghe đến danh hiệu th� t�m hoan hỷ, miệng n�i lời cung k�nh v� th�n lễ b�i. Nếu đầy đủ ba nghiệp nầy l� Trung phẩm thượng sinh, chỉ đủ hai nghiệp th� Trung phẩm trung sinh, chỉ c� một nghiệp th� Trung phẩm hạ sinh. Tiếp theo, ba phẩm hạ, tuy c� mười hạnh nhưng gom th�nh s�u hạnh: s�m hối, tạo tượng, c�ng dường, lễ b�i, buộc niệm, xưng danh hiệu. C� đầy đủ s�u hạnh tr�n đ�y l� Hạ phẩm thượng sinh, chỉ c� bốn hạnh đầu l� Hạ phẩm trung sinh, chỉ c� ba hạnh đầu l� Hạ phẩm hạ sinh; hoặc trong s�u hạnh n�y t�y theo mỗi một hạnh ph�t nguyện thấy Đức Từ Thị, hoặc sinh Ngoại viện được bất thối cũng đều thuộc hạ phẩm hạ sinh. Thậm ch�, nếu kh�ng ph�t nguyện, cho d� kh�ng sinh l�n c�i trời đ� th� người nầy sẽ được giải tho�t trong tam hội[90], như Thượng Sinh Kinh Sớ đ� n�i.

Những hạnh như vậy, theo Qu�n Kinh n�i: �Người tạo tội �c, đến khi l�m chung nhờ v�o năng lực của bạn tốt n�n ch� t�m lắng nghe, đầy đủ mười niệm kh�ng gi�n đoạn th� tội liền diệt, được v�ng sinh thấy Phật�. Vậy th� biết rằng ch�n phẩm ở Đ�u-Suất cũng đều rất kh� thực h�nh. Tuy nhi�n, mỗi mỗi hạnh đều l� những h�nh động của t�m t�n loạn trong đời sống thường nhật. Nếu nh�n từ mặt l�m chung rất kh� ph�t khởi ch� t�m tin ưa th� những hạnh ấy vẫn c�n dễ. Vả lại, v�ng sinh T�y Phương, tuy ch� t�m tin ưa kh� ph�t khởi, nhưng đối với những hạng người c� t�m nh�m ch�n c�i uế tăng trưởng mạnh th� ch� t�m tin ưa cũng tăng trưởng mạnh. Do đ�, chỉ mười lần xưng danh hiệu liền được v�ng sinh, cho n�n v�ng sinh Cực Lạc dễ. Vả lại, h�ng căn cơ Bồ-t�t sinh thi�n thực h�nh hạnh lợi lạc, nếu sinh về Cực Lạc T�y Phương l� nơi đ� an lạc rồi, th� kh�ng thể thực h�nh hạnh nầy được. Cho d� trở lại c�i uế cứu độ trời người, nếu chẳng phải l� h�ng Thượng phẩm thượng sinh th� kh�ng thể mau ch�ng thực h�nh hạnh cứu độ. C�n những hạng căn cơ kh�c, sau khi v�ng sinh, trải qua nhiều kiếp chứng được Hoan hỉ địa rồi mới n�n l�m Phật sự. Do đ�, đối với căn cơ Bồ-t�t kh� thực h�nh, mới cho v�ng sinh Đ�u-Suất l� dễ th� đ�u tr�i với � t�m ưa th�ch. Cho n�n biết rằng, Thượng Sinh Sớ n�i dễ l� chỉ cho căn cơ Bồ-t�t. Nay, bộ Yếu quyết n�y đối với căn cơ ở trong c�i uế m� n�i T�y Phương dễ v�ng sinh th� ở tr�n mặt l� ho�n to�n kh�ng tr�i. Vả lại, trong Thượng Sinh Sớ, khi luận về v�ng sinh kh� v� dễ c� n�i rằng: �T�y Phương c� bảy việc kh� v�ng sinh, Đ�u-Suất c� mười việc dễ v�ng sinh�. Ở đ�y chỉ khuyến kh�ch ri�ng căn cơ Bồ-t�t chứ kh�ng d�nh cho tất cả mọi căn cơ. Cho n�n, văn sớ kết luận: �Ở trong c�i uế tu tập hạnh thanh tịnh l� ch�nh hạnh của bậc th�nh, c�n ở quốc độ nghi�m tịnh th� chẳng phải l� chỗ gi�o h�a của bậc Đại Sĩ��. Lại n�i: �Hạnh nghiệp cạn cợt th� chẳng may kh�ng v�ng sinh�. Đ�ng vậy, nếu thiếu ch� t�m tin ưa th� c� thể kh�ng được v�ng sinh. Qua những văn tr�ch dẫn tr�n th� chẳng n�n nghi ngờ.

Ph�p sư Khuy Cơ ở ch�a Đại Từ �n ch�nh l� Bồ-t�t Đại Thừa, v� muốn những hạng căn cơ kia được lợi �ch n�n soạn ra hai cuốn s�ch n�y. Ch�ng ta cần phải nh�n một c�ch to�n diện vấn đề tr�n th� kh�ng c�n nghi ngờ. Như Duy Thức Sớ d�ng Duy Thức n�i về Trung Đạo. Ph�p Sớ th� d�ng uẩn, xứ v� giới của Đại Thừa n�i về Trung Đạo; T�m Kinh U T�n d�ng �kh�ng� n�i về Trung Đạo. Bởi thuyết gi�o l� t�y theo căn cơ, tuy c� kh�c nhau gi�p cho người ngộ nhập, nhưng t�nh l�a ng�n ngữ th� đồng một vị mặn của biển, ho�n to�n kh�ng sai kh�c.

Về c�u �Bản Gi�c vi�n minh�, theo giải th�ch gần đ�y th� c� hai nghĩa:

1. N�i Thanh tịnh ph�p giới l� �Bản Gi�c�. Điều n�y kh�ng hợp, v� c�u tr�n ghi: �Ch�n như thể tịnh l� thanh tịnh ph�p giới� m� lại cho l� �Bản Gi�c�, e rằng mắc lỗi ng�n ngữ tr�ng lặp. Dẫu giải th�ch rằng: �Ch�n như thể tịnh l� bản tịnh Niết-b�n� vốn tr�n s�ng (vi�n minh), l� ph�p giới ch�n thật thanh tịnh, sở chứng của Đức Phật, l� sở y của th�n Thọ Dụng biến h�a b�nh đẳng. Như thế cũng kh�ng hợp đạo l�. N�i �vi�n minh� l� d�ng �xa l�a h� luận� giải th�ch; nếu l� kia chưa r� th� Bản Gi�c Niết-b�n cũng chỉ l� h� luận m� th�i! Đ�y cũng c� lỗi tr�ng lặp ng�n ngữ, cho n�n c�ch giải th�ch thứ nhất kh� chấp nhận được.

Tiếp theo, d�ng nghĩa �chủng tử v� lậu vốn c� để giải th�ch. Điều n�y đ�ng, tuy nhi�n � nghĩa chưa r�. Nay giải th�ch �bản� l� bản hữu, �gi�c� l� ch�nh tr�, d�ng tứ tr� t�m phẩm[91] l�m thể. Duy thức luận, quyển 10 n�i Tứ tr� t�m phẩm l� bản hữu năng sinh, chủng tử l� sở sinh đắc. Nay gọi tứ tr� l� Bản Gi�c, tứ tr� vi�n minh ch�nh l� quả Phật hiển hiện. C�u trước gọi tịnh ph�p giới l� Ch�n Như thể tịnh. C�u tiếp theo, gọi tứ tr� hiện Bản Gi�c vi�n minh. Như trong Đối ph�p Sao Quy K�nh Tụng ghi: �C�i lạy bản t�nh vắng lặng vi�n minh�, vi�n minh l� n�u tứ tr�, bản t�nh vắng lặng l� n�i đến Tịnh ph�p giới. Nếu l�a tịnh ph�p giới v� tứ tr� t�m phẩm th� quả Phật kh�ng hiển hiện. Điều n�y n�i đầy đủ trong luận Phật Địa.

Về đồng quy Nhất Thật, những nh� giải th�ch gần đ�y cho rằng Nhất Thừa l� Nhất Thật. Đ�y chẳng phải � chỉ của t�ng ta. T�ng ta cho rằng Nhất Thật nghĩa l� phế thuy�n đ�m chỉ[92]. Nhất Thật Như[93] ch�nh l� t�n gọi của ph�p giới thanh tịnh. Bộ Liễu Nghĩa Đăng v.v� cho rằng gi�o thể nhất ch�n như b�nh đẳng được Như Lai tr�nh b�y giống với � n�y.

Lại nữa, nghi về sự lui sụt v� kh�ng lui sụt ở c�i Đ�-sử[94] (c�n gọi l� Đ�u-suất-đ�), c�c nh� giải th�ch gần đ�y căn cứ v�o việc phần nhiều c� lui sụt, (ở ngoại viện) tuy c� l�, m� chưa r�, nay sẽ giải th�ch th�m. Thượng Sinh Sớ ghi: �Nếu sinh về ch�ng ngoại viện, tuy thuộc về phẩm hạ của bậc hạ, nhưng tự nhi�n tu tập một thời gian sau lại th�nh kh�ng lui sụt. C� Phật hiệu l� Di-Lặc, kh�o tự tăng trưởng v.v��

Trong đoạn văn n�y ghi: ��Thời gian sau lại th�nh��, như vậy l� minh chứng r� r�ng c� lui sụt! Nếu trước đ� kh�ng lui sụt, tại sao lại n�i �thời gian sau lại th�nh�? D�ng chữ �lại� l� muốn n�i r� tuy c� lui sụt, nhưng nhờ sức gia bị của đức Từ Thị n�n lại kh�ng lui sụt. Chữ �th�nh� c� nghĩa l� �đạt được�.

Lại nữa, sau khi được v�ng sanh T�y Phương Tịnh Độ, h�nh giả ho�n to�n kh�ng lui sụt. So s�nh điểm kh�c biệt n�y, Yếu Quyết ghi: �C�i Đ�u-Suất c� lui sụt, T�y Phương kh�ng lui sụt�. Huống g� n�i �phần nhiều lui sụt�. Hai đoạn văn ho�n to�n kh�ng tr�i nhau.

Nghi về việc lai ngh�nh[95] hay kh�ng. Những nh� giải th�ch gần đ�y lấy việc hơn k�m để biện luận l� kh�ng th�ch đ�ng, nay sẽ giải th�ch r�. Trong kinh Di-Lặc Thượng Sinh ghi: �Ba tướng h�nh sinh� chung v� ri�ng rất kh� ph�n biệt, cho n�n Sớ chủ chia ra ch�n phẩm để tr�nh b�y h�nh sinh ri�ng. Trong đ�, chỉ c� h�ng Hạ phẩm thượng sinh n�i c� tướng lai nghinh của Đức Từ Thị, nhưng t�m phẩm c�n lại đều kh�ng hề n�i đến. Tướng lai nghinh ở T�y Phương Tịnh Độ, tuy Trung phẩm hạ sinh kh�ng n�i tiếp dẫn, nhưng t�m phẩm c�n lại đều n�i đến. Hạ phẩm hạ sinh n�i thấy �hoa sen v�ng�, đ� cũng l� tướng đến tiếp dẫn. Nay, Yếu Quyết n�y căn cứ theo � nghĩa phần nhiều trong ch�n phẩm v�ng sinh đều n�i đến lai nghinh m� cho rằng: Nếu sinh về Tịnh Độ ắt c� Th�nh ch�ng đến tiếp dẫn. Lại căn cứ s�u phẩm thượng, trung v� hạ phẩm hạ sinh, người sinh về Ngoại viện kh�ng c� tướng lai nghinh th� cho rằng: nếu sau khi chết sinh về c�i trời th� kh�ng c� người đến tiếp dẫn, bởi v� �t l� đồng nghĩa với kh�ng c�.

2. Ph�n định về mối nghi thứ hai: Nghi s�ch n�y chấp nhận ph�m phu v�ng sinh v� dẫn chứng Cựu dịch, m� kh�ng dẫn chứng T�n dịch. Những nh� giải th�ch gần đ�y cho l� nhờ sức bản nguyện[96] m� năm thừa đều được v�o. Cho n�n nghĩa ph�m phu v�ng sinh v�o B�o độ thuộc về bản nguyện. Điều n�y, t�ng Duy Thức kh�ng hề ph�n định v� cũng kh�ng thuộc về T�nh, Tướng.

Lại nữa, trong s�ch n�y n�i: �Sinh H�a độ thấy H�a Phật�, cho n�n n�u l�n ba nghĩa trong t�ng của ta để hội th�ng nghĩa B�o độ v� H�a độ rồi n�i rằng: Người nghi sao tối thế?

Nay tr�nh b�y: Hội th�ch n�y chưa được r� r�ng, t�ng của ta ph�n định B�o độ v� H�a độ ở c�i An Dưỡng c� ba trường hợp:

1. Chỉ c� B�o độ;

2. Chỉ c� H�a độ;

3. Cả B�o độ v� H�a độ.

Thượng nh�n Hải Trụ Sơn ph�n định theo trường hợp thứ ba l� đ�ng.

Đến nay, những người theo t�ng Ph�p Tướng ở Nam Kinh đều chấp nhận nghĩa n�y. Nay chọn những điểm ch�nh để luận b�n, nếu cho rằng chỉ c� B�o độ, kh�ng c� B�o v� H�a độ th� chỉ c� h�ng Bồ-t�t Địa Thượng chứng được, c�n h�ng ph�m phu kh�ng thể đạt đến. Điều n�y th�nh gi�o ghi: �Nếu ph�m phu nương nhờ nguyện lực cho l� tự sinh, khi vừa sinh B�o độ liền thấy B�o Th�n Phật, th� sự thị hiện H�a Th�n v� H�a độ của Đức Phật A-Di-Đ� ho�n to�n v� dụng. Nếu H�a Th�n v� H�a độ v� dụng l� bản nguyện của đức Phật n�y th� lẽ ra kh�ng c� Phật với ba th�n vi�n m�n�. Do đ�, nghĩa �duy b�o� (chỉ c� b�o) kh�ng th�nh.

�

Lại nữa, nếu cho rằng chỉ c� H�a Th�n, H�a độ m� kh�ng c� B�o th�n, B�o độ th� c�c Đức Phật kh�c cũng khiến cho ph�m phu sinh về H�a độ. Như thế c� g� kh�c biệt để t�n xưng nguyện lực của Đức Phật A-Di-Đ� l� Si�u thế biệt nguyện[97]? Do đ�, nghĩa �duy h�a� (chỉ c� h�a) cũng kh�ng được th�nh lập.

N�i chung, cả B�o, H�a đều đ�ng. Thế n�o l� n�i chung? Đ� l� v� H�a độ c� hai trường hợp l� trường thời biến v� tạm thời biến.

T�y Phương Tịnh Độ gồm cả H�a độ l� trường thời biến, tức do B�o độ hiện h�a, cho n�n l�a B�o độ ắt kh�ng c� H�a độ. Đ�y cũng l� đ�p lại năng lực bản nguyện m� trường thời h�a. Nếu n�i theo t�nh th� h�a tức B�o độ, điều n�y th� thắng hơn c�c Đức Phật kh�c, cho n�n mới n�i �Si�u thế biệt nguyện� vậy!���

Nhưng Yếu Quyết n�y cho rằng: �Sinh H�a độ thấy H�a Phật�. Lại cho rằng: �H�nh giả cầu thấy H�a Th�n, liền cảm được đức H�a Chủ A-Di-Đ� rủ l�ng đến tiếp dẫn�. Đ� l� căn cứ v�o ba phẩm hạ m� n�i. Lời n�y c� nghĩa l� đức Phật liền sai H�a Phật, H�a Bồ-t�t Qu�n Thế �m, H�a Bồ-t�t Thế Ch� đến trước mặt h�nh giả. Cho n�n c�c luận Duy Thức, luận Phật Địa v.v� cho rằng: �Biến H�a Th�n nương v�o� biến h�a độ�. Do đ�, nếu l�a quốc độ m� c� th�n, l� ho�n to�n kh�ng thể được! Nay căn cứ phần đắc �ch[98] của ba phẩm hạ m� cho rằng: �Sinh H�a độ được thấy H�a Phật v.v��. Về điều n�y tuy về cảnh th� đ�p lại nguyện của H�a Phật, kh�ng giống với c�c Đức Phật kh�c, nhưng l� kh�ng tr�i nhau.

Hỏi: Nếu như thế th� tại sao Yếu Quyết n�y cho rằng Đức H�a Chủ tiếp dẫn, được V� Sinh Nhẫn?

Đ�p: V� Sinh Nhẫn l� phần đắc �ch của ba phẩm thượng.

Hỏi: Điều n�y tr�i nhau như thế n�o?

Đ�p: V� Sinh Nhẫn, c� hai trường hợp m� t�ng Ph�p Tướng thường n�i đến:

1. Căn cứ h�ng B�t Địa trở l�n;

2. Căn cứ v�o h�ng Sơ địa trở l�n.

Ba phẩm thượng n�i V� Sinh Nhẫn l� B�t Địa trở l�n; 3 phẩm hạ n�i Sơ Địa trở l�n. Hạ phẩm thượng sinh n�i được nhập Sơ Địa, n�n Yếu Quyết n�y cho v�o Sơ Địa l� được V� Sinh Nhẫn, l� ho�n to�n kh�ng tr�i nhau. Lại nữa, kh�ng dẫn chứng T�n dịch v� cho rằng v�ng sinh T�y Phương chỉ n�i trong bản kinh Cựu dịch, cho n�n chỉ dẫn Cựu dịch để giải th�ch.

Hỏi: Nếu như thế, kinh Thượng Sinh cũng l� Cựu dịch, v� sao lại kết hợp giải th�ch T�n dịch?

Đ�p: Thượng Sinh Kinh Sớ giải th�ch trọn vẹn kinh, cho n�n kết hợp T�n v� Cựu để dẫn chứng. Ở Yếu Quyết n�y chỉ lập nghĩa giải th�ch, kh�ng giải th�ch kinh, cho n�n chỉ dẫn kinh Cựu dịch, l� ho�n to�n kh�ng tr�i nhau.

Hỏi: Gần đ�y c� người giải th�ch bản nguyện Phật, t�ng Duy Thức kh�ng ph�n định cũng kh�ng về t�nh, tướng! L� ấy đ�ng chăng?

Đ�p: Bồ-t�t Thế Th�n x�c lập �tất cả ph�p đều l� thức biến�. Kinh Giải Th�m Mật v.v� cũng cho rằng: �C�c ph�p chỉ do thức, trong đ� bao gồm tất cả ph�p hữu lậu, v� lậu�. Tr�nh b�y đầy đủ như trong Nhị Thập Tụng Duy Thức Sớ v.v� nghĩa l� bản nguyện của Phật l� những biến hiện tr�n thức của Phật, đ� l� tăng thượng duy�n. Cho n�n, h�nh giả niệm Phật, t�m tướng v�ng sinh biến hiện tr�n � thức. Như thế, tại sao cho rằng chẳng phải Duy thức ph�n định. Nếu gượng cho rằng bản nguyện của Phật chẳng phải do thức biến hiện, th� rơi v�o cố chấp thật hữu. T�m Phật l�m g� c� cố chấp! Lại nữa, cho bản nguyện Phật kh�ng thuộc về t�nh tướng. Vậy, l�a t�nh tướng th� c� g� b�n luận, kh�ng luận th� th�i, v� như vừa khởi ng�n luận th� nghĩa t�nh tướng được th�nh lập.

Lại nữa, si�u thế biệt nguyện của Phật A-Di-Đ� kh�ng thể nghĩ b�n, kh�ng thể d�ng ng�n ngữ để luận biện. Cho n�n n�i �t�nh tướng chưa ph�n định�, ch�nh l� Nhất ph�p giới, l� �phế thuy�n đ�m chỉ�, l� �nhất thật như� được n�i trong t�ng của ta. Ch�n nhờ tục m� lập, nếu nương v�o cửa ng�n ngữ th� cũng giống như t�nh tướng, nếu phế bỏ cửa ng�n ngữ th� l�m g� c� bản, c� nguyện, m� chỉ gượng n�i l� �bản nguyện� th�i! Nếu c� ri�ng một bản nguyện, th� hiện tiền lập một ch�t cũng gọi l� sức bản nguyện, nhưng v� c� sở đắc n�n chẳng phải l� bản nguyện ch�n Phật. C� thể đ� chỉ l� kiến giải duy an lập của Tiểu Thừa, chẳng phải kiến giải của Đại Thừa. Cho n�n n�i �kh�ng thuộc t�nh tướng� ch�nh l� ph�n định sai lầm.

3. Ph�n định về mối nghi ba th�n kh�ng kh�c: Gần đ�y, c� người d�ng nghĩa nhiếp tướng về t�nh để hội th�ch. Nay cho rằng c�ch n�y chưa rốt r�o, như Th�nh Duy Thức, 10 ghi: �Ph�p Th�n c� ba: 1. Tự T�nh Th�n; 2. Thọ Dụng Th�n; 3. Biến H�a Th�n�. Ba th�n n�y đều l� Ph�p Th�n, đều l� th�n trang nghi�m của ph�p v� thượng tịch nhi�n, cho n�n kh�ng thể t�ch l�a. Đ�y ch�nh l� ba th�n được lập trong t�ng của ta. Cho n�n n�i ba th�n kh�ng kh�c, ho�n to�n kh�ng tr�i l�.

C� người cho c�ch tr�nh b�y s�ch nầy kh�ng giống như Duy Thức Sớ v.v�cho n�n vẫn c�n nghi ngờ, l� thế n�o?

Đ�p: C�ch thức tr�nh b�y trong sớ chương của đại sư Khuy Cơ[99] rất phong ph�. Những t�c phẩm được Ng�i đ�ch th�n hiệu đ�nh c� c�ch thức tr�nh b�y giống nhau như Duy Thức Tam Thập Tụng Sớ, Duy Thức Nhị Thập Tụng Sớ, Duy Thức Nghĩa L�m Chương v.v�; hoặc những bản chưa hiệu đ�nh như Đối Ph�p Sao Lục về sau; hoặc Sư chỉ đ�m luận rồi đệ tử ghi ch�p lại như Thắng Man Kinh Sớ v.v� S�ch n�y e rằng cũng do đệ tử ghi ch�p lại những văn nghĩa được Sư giảng thuyết, ắt hẳn đ� được hiệu đ�nh rồi! Do đ�, kh�ng n�n nghi ngờ c�ch thức tr�nh b�y trong chương sớ!

Những lời b�n luận tr�n nhất định c� điều sai s�t, nhưng v� muốn sinh khởi thắng giải, nh�m ch�n c�i uế, ưa th�ch c�i tịnh, cho n�n kh�ng ngại tr� hiểu biết n�ng cạn, cố gắng cho ho�n th�nh t�c phẩm.

Huệ Quang, m�a Vu Lan PL. 2550 (2006)

Nguy�n Trang dịch & ch� th�ch

[1]Ba thừa: ba xe, từ ngữ nầy dụ cho ba ph�p m�n chuy�n chở ch�ng sinh vượt qua sinh tử đến Niết-b�n.

Y cứ v�o căn cơ ch�ng sinh c� độn căn, trung căn v� lợi căn kh�c nhau, Đức Phật n�i ba thừa l� Thanh Văn thừa, Duy�n gi�c thừa v� Bồ-t�t thừa.

- Thanh Văn thừa: nhờ nghe �m thanh thuyết gi�o của Phật m� ngộ được đạo. H�ng Thanh Văn biết khổ, đoạn tập, ưa diệt, tu đạo, d�ng Tứ đế l�m thừa.

- Duy�n gi�c thừa: qu�n 12 nh�n duy�n, gi�c ngộ l� Ch�n đế. Bắt đầu qu�n v� minh cho đến l�o, tử, do nh�n duy�n sinh diệt n�y m� ngộ chẳng sinh chẳng diệt, cho n�n lấy 12 nh�n duy�n l�m thừa.

- Bồ-t�t thừa: cầu Bồ-đề v� thượng, nguyện độ tất cả ch�ng sinh, tu s�u độ, lấy s�u độ n�y l�m thừa.

Hai thừa trước chỉ tự lợi, kh�ng lợi tha, n�n gọi chung l� Tiểu Thừa; c�n Bồ-t�t thừa đủ cả tự lợi, lợi tha n�n thuộc về Đại Thừa (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4221).

�[2] Tướng hảo: tướng qu� v� vẻ đẹp của th�n Phật.

- Tướng l� phần r� r�ng dễ thấy nơi nhục th�n Phật, gồm c� 32 tướng.

- Hảo l� phần vi tế kh� thấy nơi nhục th�n Phật, gồm 80 điểm.

Chuyển Lu�n Th�nh vương cũng c� 32 tướng, nhưng 80 vẻ đẹp th� chỉ Phật v� Bồ-t�t mới c�. Trong thời gian 100 đại kiếp ở đời qu� khứ, Phật đ� tu nghiệp tướng hảo cho n�n đời n�y th�nh tựu th�n tướng hảo (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4980)

�[3] Phiền n�o chướng v� Sở tri chướng: Hai chướng ngại do ph�i Du-gi�, t�ng Ph�p Tướng ph�n loại.

1. Phiền n�o chướng: Do chấp ng� m� sinh ra, v� tất cả c�c hoặc tham, s�n, si� ph�t nghiệp nhuận sinh phiền nhiễu th�n t�m lo�i hữu t�nh, khiến sinh tử m�i trong ba c�i, năm đường, chướng ngại quả Niết-b�n.

2. Sở tri chướng (c�n gọi l� Tr� chướng): do chấp ph�p m� sinh ra, v� c�c hoặc tham, s�n, si� l�m ngu si m� mờ, chướng ngại diệu tr� Bồ-đề, khiến kh�ng thể r� biết sự tướng v� thật t�nh c�c ph�p (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3310).

�[4] H�a Th�n: Đức Phật v� lợi �ch cho ch�ng sinh m� hiện ra c�c h�nh tướng. Sinh th�n của Đức Phật đầy đủ 32 tướng qu�, c�ng với Ph�p Th�n gọi chung l� Nhị th�n (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1868).

�[5] Chỉ tr� v� T�c tr�: hai phương diện của giới luật.

- Chỉ tr�: Chỉ l� ngăn chặn, tức ngăn chặn th�n v� miệng kh�ng l�m v� n�i những điều �c. Chỉ tr� l� y v�o Chỉ m� giữ g�n giới thể, dạy người chớ l�m c�c điều �c, tức chỉ cho c�c điều mục của hai bộ giới Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni.

- T�c tr�: tạo t�c, tức khuyến kh�ch th�n, miệng v� � tạo t�c c�c thiện nghiệp. T�c tr� l� y v�o T�c m� giữ g�n giới thể, dạy người v�ng l�m c�c điều thiện (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3363).

�[6] Khởi hạnh: những hạnh được ph�t khởi bằng ba nghiệp th�n, miệng, �. Nhờ t�m Bồ-đề m� ph�t khởi c�c hạnh nghiệp như th�n lễ b�i cung k�nh, miệng xưng niệm hồng danh, t�n th�n Phật, � qu�n s�t nhớ nghĩ. Nếu ch� th�nh ph�t khởi ba hạnh nghiệp của th�n, miệng, � th� ngay hiện đời được nhiều lợi �ch v� vị lai được sinh về Tịnh Độ (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2325).

�[7] Học giới: (Học giới th�nh tựu): tu tập ba tụ tịnh giới: Nhiếp luật nghi giới, Nhiếp thiện ph�p giới, Nhi�u �ch hữu t�nh giới để th�nh tựu giới Ba-la-mật. Một trong s�u th�nh tựu. V� Bồ-t�t muốn th�nh tựu s�u Ba-la-mật n�n phải thực h�nh s�u việc, trong đ�, n�u thực h�nh học giới l�u d�i th� Giới Ba-la-mật sẽ được vi�n m�n (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1918).

�[8] H�a th�nh: dụ cho Niết-b�n của Tiểu Thừa chưa rốt r�o v� kh�ng thật; c�n Bảo sở dụ cho Niết-b�n của Đại Thừa, chỉ nơi an trụ rốt r�o ch�n thật (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 351)

[9] Nhị kh�ng : chỉ cho Nh�n Kh�ng v� Ph�p Kh�ng, gọi chung l� Nh�n Ph�p Nhị Kh�ng, Sinh Ph�p Nhị Kh�ng. Nh�n Kh�ng c�n gọi l� Ng� Kh�ng. Sinh Kh�ng l� chỉ cho ch�n l� Nh�n Ng� Kh�ng V�. H�ng ph�m phu vọng chấp năm uẩn l� Ng�, cho l� chủ tể, sinh ra phiền n�o g�y c�c �c nghiệp. V� để ph� trừ vọng chấp n�y, Đức Phật n�i l� năm uẩn V� Ng�, cho rằng Ng� chỉ l� sự kết hợp giả tạm của năm uẩn v� kh�ng c� chủ thể nhất định, gọi l� Nh�n Kh�ng. Ph�p Kh�ng, tức nguy�n l� của c�c ph�p vốn kh�ng. Khi chưa đạt được l� Ph�p Kh�ng, h�ng Nhị Thừa vẫn chấp ph�p năm uẩn l� c� thật; để ph� trừ vọng chấp n�y Đức Phật n�i B�t-nh� th�m huệ, gi�p cho h�ng Nhị Thừa thấy r� tự t�nh của năm uẩn vốn kh�ng (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3323).

�[10] Ấm ma: Ngũ ấm ma, hay Ngũ uẩn ma, l� sắc thọ, tưởng, h�nh v� thức; do Năm ấm t�ch tụ m� th�nh quả khổ trong sinh tử, như Ma vương c� khả năng l�m cho ch�ng sinh hữu t�nh chịu nhiều chướng hại (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 3046).

�[11] Bốn ma: (S. Catv�ro m�r�h) bốn thứ ma cướp đi sinh mạng v� huệ mạng của con người.

1. Uẩn ma, cũng gọi l� Ngũ ấm ma, Ngũ ch�ng ma, tức l� năm uẩn sắc, thọ tưởng, h�nh, thức chứa nh�m th�nh quả khổ sinh tử. Ph�p sinh tử n�y c� c�ng năng cướp đi huệ mạng.

2. Phiền n�o ma, tức l� 108 phiền n�o trong th�n l�m n�o loạn t�m thần của ch�ng sinh, cướp đi huệ mạng, l�m cho kh�ng th�nh tựu Bồ-đề.

3.Tử ma, l�m ph�n t�n th�n tứ đại của ch�ng sinh, g�y ra sự chết ch�c, l�m cho người tu h�nh kh�ng thể k�o d�i huệ mạng.

4. Thi�n tử ma, cũng gọi l� Tha H�a Tự Tại Thi�n tử ma: Ma vương ở từng trời thứ s�u của c�i Dục, thường l�m hại việc thiện của người, ganh gh�t ph�p hiền th�nh, g�y ra những việc nhiễu loạn l�m cho người tu kh�ng th�nh tựu được thiện căn xuất thế.

Trong bốn loại ma tr�n, ba loại ma trước thuộc nội ma, loại ma thứ tư thuộc ngoại ma (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4083).

�[12] V� Sinh Nhẫn: gọi đủ l� V� Sinh ph�p nhẫn, Tu tập V� Sinh nhẫn. V� Sinh nhẫn l� một trong ba nhẫn, nhẫn thứ tư trong năm nhẫn n�i trong kinh Nh�n Vương; tức qu�n l� kh�ng sinh kh�ng diệt của c�c ph�p, nhận kỹ l� ấy, an trụ t�m bất động. Theo luận Du-Gi� Sư Địa, q. 74, Bồ-t�t ở địa vị Bất tho�i chuyển nương v�o ba t�nh: Biến kế sở chấp, Y tha khởi, Vi�n th�nh thật m� được ba loại V� Sinh nhẫn.

1. Bản t�nh V� Sinh nhẫn: nghĩa l� qu�n thể t�nh của Biến kế sở chấp đều kh�ng, biết r� bản t�nh V� Sinh.

2. Tự nhi�n V� Sinh nhẫn: nghĩa l� qu�n c�c ph�p Y tha do nh�n duy�n sinh, biết r� chẳng phải tự nhi�n m� sinh.

3. Phiền n�o khổ cấu V� Sinh nhẫn: nghĩa l� ph�p t�nh ch�n như của thật t�nh c�c ph�p an trụ v� vi v� kh�ng tương ưng với tất cả tạp nhiễm, biết r� xưa nay vắng lặng (TĐPH Huệ Quang, t. VII, tr. 6105).

�[13] Mười việc thiện: 1. D�ng bố th� để nhiếp độ kẻ ngh�o n�n; 2. D�ng tịnh giới để nhiếp độ người ph� giới; 3. D�ng nhẫn nhục để nhiếp độ kẻ giận dữ; 4. D�ng tinh tấn để nhiếp độ kẻ giải đ�i; 5. D�ng thiền định để nhiếp độ kẻ loạn �; 6. D�ng tr� tuệ để nhiếp độ kẻ ngu si; 7. N�i ph�p trừ nạn để độ kẻ bị t�m nạn; 8. D�ng ph�p Đại Thừa để độ kẻ ưa ph�p Tiểu Thừa; 9. D�ng c�c ph�p l�nh để cứu tế người kh�ng đức; 10. Thường d�ng tứ nhiếp để th�nh tựu ch�ng sinh (phẩm Hương T�ch, kinh Duy-Ma).

�[14] Ph�p nhẫn: cam chịu cảnh tr�i nghịch m� trong t�m kh�ng sinh khởi s�n hận, một trong Nhị nhẫn, Tam nhẫn, Lục nhẫn, Thập nhẫn. Đại Thừa Nghĩa Chương, q. 11, ghi: �An trụ trong thật tướng c�c ph�p gọi l� Nhẫn�.

Ph�p nhẫn được chia l�m hai loại: Khổ ph�p nhẫn v� Đạo ph�p nhẫn.

- Khổ ph�p nhẫn l� chỉ cho sự tin nhận l� Khổ đế của c�i Dục khi c�n ở giai vị Kiến đạo.

- Đạo ph�p nhẫn l� chỉ cho sự tin nhận Đạo đế của c�i Dục ở giai vị Kiến đạo.

�ng Bồ-t�t Đại Thừa ở giai vị Kiến đạo của Sơ địa tin nhận l� V� Sinh, n�n gọi l� V� Sinh ph�p nhẫn (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3538).

�[15] Thập t�n: mười t�m m� 10 giai vị đầu ti�n trong 52 giai vị Bồ-t�t tu h�nh. Mười t�m n�y thuộc về T�n vị, c� c�ng năng gi�p cho h�nh giả th�nh tựu t�n hạnh.

Phẩm Hiền Th�nh Danh Tự, kinh Bồ-T�t Anh Lạc Bản Nghiệp, q. thượng, ghi 10 t�m l�:

1. T�n t�m: nhất t�m quyết định, mong muốn th�nh tựu.

2. Niệm t�m: thường tu niệm Phật, Ph�p, Tăng, Giới, Th� v� Thi�n.

3. Tinh tấn t�m: nghe Bồ-t�t tạng, si�ng năng tu tập thiện nghiệp kh�ng gi�n đoạn.

4. Định t�m: t�m an trụ v�o sự, v�o nghĩa, xa l�a tất cả hư ngụy, ph� phiếm v� nhớ tưởng ph�n biệt.

5. Nghe Bồ-t�t tạng: tư duy qu�n s�t, r� biết tất cả ph�p kh�ng ng� kh�ng nh�n, tự t�nh kh�ng tịch.

6. Giới t�m: thụ tr� luật nghi thanh tịnh của Bồ-t�t, th�n, khẩu, � thanh tịnh, kh�ng phạm c�c lỗi, nếu c� phạm th� s�m hối trừ diệt.

7. Hồi hướng t�m: hồi hướng c�c thiện căn đ� tu được về Bồ-đề, kh�ng nguyện sinh v�o c�c Hữu; hồi th� cho ch�ng sinh, kh�ng v� ri�ng m�nh; hồi hướng cầu chứng được thật tế, kh�ng đắm trước danh tướng.

8. Hộ ph�p t�m: ph�ng hộ t�m m�nh, kh�ng khởi phiền n�o, lại tu năm hạnh: mặc hộ, niệm hộ, tr� hộ, tức t�m hộ v� tha hộ.

9. Xả t�m: kh�ng tiếc th�n mạng, t�i sản, những g� c� được đều bu�ng xả.

10. Nguyện t�m: l�c n�o cũng tu tập c�c nguyện thanh tịnh (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5321).

�[16] Hai v� ng�: l� nh�n kh�ng v� ph�p kh�ng, hoặc nh�n v� ng� v� ph�p v� ng�.

1. Nh�n v� ng�: th�n người đều do năm ấm giả hợp tạo th�nh kh�ng c� chủ thể ch�n thật. Đ� l� ph�p qu�n của Tiểu Thừa nhằm đoạn trừ phiền n�o chướng đạt được Niết-b�n.

2. Ph�p v� ng�: c�c ph�p đều do nh�n duy�n sinh vốn kh�ng c� tự t�nh. Đ� l� ph�p qu�n của h�nh Đại Thừa Bồ-t�t để đoạn trừ sở tri chướng, được quả vị Bồ-t�t (Kinh Lăng-Gi�, q. 1).

�[17] Thắng tấn phần: tu tập hạnh tự lợi gọi l� Tự phần, tu tập hạnh lợi tha gọi l� Thắng tấn phần.

�[18] Nhị chướng: hai sự chướng ngại, Phiền n�o chướng v� Sở tri chướng. Phiền n�o chướng l� do chấp ng� m� sinh ra, v� tất cả c�c hoặc tham, s�n, si ph�t nghiệp nhuận sinh phiền n�o th�n t�m ch�ng sinh, khiến sinh tử m�i trong ba c�i, năm đường, chướng ngại quả Niết-b�n. Sở tri chướng, do chấp ph�p m� sinh ra, v� c�c hoặc tham, s�n, si l�m cho m� mờ, chướng ngại diệu tr� Bồ-đề, khiến kh�ng thể r� biết sự tướng v� thật t�nh của c�c ph�p (Luận Th�nh Duy Thức, q. 9).

�[19] Sử: l� t�n kh�c của phiền n�o. V� phiền n�o dẵn dắt con người ch�m đắm trong c�i m�, cho n�n gọi phiền n�o l� Sử.

�[20] Kết: Kết Sử, tr�i buộc chỉ cho phiền n�o. V� phiền n�o tr�i buộc ch�ng sinh v�o cảnh m�, khiến kh�ng thể tho�t khỏi c�i khổ sinh tử.

�[21] Năm biến h�nh: năm m�n t�m sở l� X�c, T�c, �, Thọ, Tưởng v� Tư. Năm t�m sở n�y c� mặt c�ng khắp, v� đầy đủ bốn nghĩa: Nhất thiết t�nh l� th�ng cả ba t�nh thiện, �c v� v� k�. Nhất thiết xứ l� th�ng cả ba t�nh thiện, �c v� v� k�. Nhất thiết xứ l� th�ng cả ba c�i ch�n địa. Nhất thiết thời l� c� mặt ở tất cả mọi thời gian. Nhất thiết c�u l� một ph�p sinh khởi th� c�c ph�p kia đều sinh khởi theo.

�[22] Mười một T�m sở thiện: l� một trong s�u nh�m t�m sở do t�ng Duy thức lập ra:

1. T�n: chấp nhận, ưa th�ch, kh�ng nghi tất cả thiện ph�p. C� ba loại:

- T�n thật hữu l� tin nhận s�u sắc l� ch�n thật của c�c ph�p.

- T�n hữu đức l� tin ưa s�u sắc đức ch�n tịnh của Tam Bảo.

- T�n hữu năng l� c� sức tin s�u xa đối với tất cả thiện ph�p thế gian, xuất thế gian.

2. T�m.

3. Qu�.

4. V� tham: t�m ch�n l�a v� kh�ng nhiễm trước cảnh ngũ dục vừa �.

5. V� s�n: t�m thường nhẫn nhục, kh�ng khởi giận tức đối với cảnh ngũ dục tr�i �.

6. V� si: hiểu biết v� quyết đo�n r� r�ng đối với l� sự tất cả ph�p, kh�ng m� lầm.

7. Cần: tinh tấn tu tập tất cả thiện ph�p, kh�ng sinh lười mỏi, vi�n m�n thiện nghiệp.

8. Khinh an: xa l�a sự n�o loạn th� trọng v� diệt trừ c�c ph�p l�m chướng ngại thiền định, điều h�a th�n t�m, trở n�n an vui nhẹ nh�ng.

9. Bất ph�ng dật: tinh tấn tu ba nghiệp th�n, khẩu, �. Gia c�ng mạnh mẽ, diệt trừ c�c hoặc phải đoạn v� thực h�nh c�c thiện ph�p phải tu, mau ch�ng th�nh tựu vi�n m�n tất cả thiện ph�p thế gian, xuất thế gian, kh�ng bu�ng lung.

10. H�nh xả: tinh tấn tu ba nghiệp th�n, khẩu, � khiến t�m b�nh đẳng, an trụ trong vắng lặng, xa l�a tất cả c�c chướng như trạo cử, h�n trầm.

11. Bất hại: kh�ng l�m tổn n�o, kh�ng s�n khuể đối với tất cả ch�ng sinh hữu t�nh, thường vận dụng t�m từ bi trừ diệt khổ �ch đem đến an vui cho họ ( TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5271).

�[23] Nhị bi�n: hai cực đoan.

Thuyết n�y, c�c luận đều giải th�ch kh�c nhau:

Luận Trung Qu�n, q. 4: Nhị bi�n chỉ c�, kh�ng hoặc thường, v� thường.

- Luận Thuận Trung, q. hạ: Nhị bi�n chỉ thường, đoạn.

- Luận Nhiếp Đại Thừa do sư Huyền Tr�ng dịch, sư Thế Th�n giải th�ch: Nhị bi�n chỉ cho tăng �ch v� tổn giảm.

- Chỉ Qu�n Phụ H�nh, q. 3: Nhị bi�n chỉ kh�ng v� giả (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3284).

�[24] Xuất triền: xuất ly trần tục, xuất ly trần cấu phiền n�o.

�[25] Thắng cảnh: ở đ�y l� chỉ cho cảnh giới T�y Phương Cực Lạc.

�[26] Tử ma kim: cũng gọi l� Tử ma huỳnh kim, hoặc Tử kim tức l� v�ng r�ng, l� loại v�ng tốt v� qu� nhất, đồng với v�ng Di�m-ph�-đ�n ở Ấn Độ. Th�n Phật l� th�n c� m�u Tử ma kim, c� tướng nhẫn nhục mềm mại, gọi l� �Tử ma nhẫn nhục� (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4920).

�[27] Tứ thi�n vương (Tứ Đại vương ch�ng thi�n. Tứ Thi�n vương thi�n, Tứ Đại Thi�n vương ch�ng thi�n): tầng trời thứ nhất trong s�u tầng trời ở c�i Dục, tầng trời đầu ti�n trong c�c Thi�n xứ. Trong thế giới quan của Phật gi�o, ở tầng trời thứ tư của n�i Tu-di c� một ngọn n�i t�n Do-ki�n-đ�-la, n�i c� bốn đảnh. Tứ Thi�n vương v� bộ ch�ng của mỗi vị đều ở một trong bốn ngọn v� đều trấn hộ một c�i nước, một ch�u, n�n gọi l� Hộ Thế Tứ Thi�n vương, Tứ Trấn. Chỗ ở của bốn vị n�y l� �Tứ Vương thi�n�. Tứ Thi�n vương gồm: Tr� Quốc thi�n ở ph�a Đ�ng; Tăng Trưởng thi�n ở ph�a Nam; Quảng Mục thi�n ở ph�a T�y; Đa Văn thi�n ở ph�a Bắc. Tứ Vương thi�n v� Đao-lợi thi�n gọi chung l� Tứ Vương Đao-lợi (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4877).

�[28] Na-do-tha: danh từ số lượng của Ấn Độ� Theo luận C�u-x�, q. 12 th� 1 na-do-tha = 100 a-dữu đa, 1 a-dữu-đa = 10 ức, cho n�n 1 na-do-tha = 1000 ức. Trong kinh Phật thường d�ng từ ngữ na-do-tha để n�i về số lượng cực lớn (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2762).

�[29] A-tăng-kỳ: một đơn vị số lượng của Ấn Độ, l� số cực lớn, chẳng thể t�nh đếm được. Theo c�ch đọc th� một a-tăng-kỳ = 10 lũy thừa 47. Trong 60 đơn vị số mục ở Ấn Độ th� a-tăng-kỳ số thứ 52 (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 56).

�[30] Đo�n thực: ăn thức ăn được vắt th�nh từng vi�n, chỉ cho tất cả thức ăn của c�i Dục. Bởi v� thức ăn của c�i Dục d�ng ba trần hưong vị, x�c l�m thể v� ph�n chia từng phần, từng miếng m� ăn để nu�i dưỡng mạng sống. Đo�n thực c� hai loại:

- Th� thực: như cơm, m� v.v�

- Tế thực: như dầu, bơ, gia vị v� c�c đồ uống (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1535).

�[31] Ch�nh định tụ: giai vị của h�nh giả đ� an trụ trong Niết-b�n tịch diệt.

Theo luận C�u-x�, q. 10, bậc Th�nh giả Kiến đạo trở l�n đoạn hết Kiến hoặc, chứng được Ly hệ, rốt r�o kh�ng c�n lui sụt, an định trong Niết-b�n trạch diệt của ch�nh t�nh. Giai vị của Bồ-t�t từ Thập địa trở l�n cũng gọi l� Ch�nh định (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 930).

�[32] A-bệ-bạt-tr�: (Avinivartanĩya) Bất tho�i chuyển. Chỉ h�ng Bồ-t�t tu h�nh kh�ng lui sụt cho đến khi th�nh Phật.

�[33] Duy thức qu�n (Duy thức Ph�p Th�n qu�n): chỉ ph�p qu�n về l� Ph�p Th�n, tức qu�n Phật v� t�m l� một thể. Ph�p qu�n tự t�nh thanh tịnh Phật t�nh l� qu�n Phật từ t�m m�nh hiển b�y, ph�p qu�n Duy thức Ph�p Th�n th� qu�n Ph�p Th�n Phật đồng thể với Ph�p Th�n của m�nh, cho n�n t�n th� kh�c m� thể th� đồng (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1151).

34] �c luật nghi (Bất luật nghi, �c giới): V� biểu sắc bất thiện sinh khởi do tham lợi hoặc do cuộc sống m� l�m c�c nghiệp s�t sinh�

Theo Luận C�u-x�, q. 14: �c luật nghi l� điều m� người tr� quở tr�ch, nh�m ch�n, n�n gọi l� �c h�nh, v� n� l�m chướng ngại giới luật thanh tịnh, n�n gọi l� �c giới; v� kh�ng ngăn h�nh vi �c của th�n v� ngữ, n�n gọi l� Bất luật nghi.

Theo kinh Đại B�t-Niết-B�n, 27 (bản Bắc): c� 16 loại �c luật nghi: 1. Nu�i d� cho mập, đem b�n để lấy lời; 2. Mua d� l�m thịt b�n để lấy lời; 3. Nu�i heo cho b�o, đem b�n để lấy lời; 4. Mua heo l�m thịt b�n để lấy lời; 5. Nu�i tr�u b� cho mập đem b�n để lấy lời; 6. Mua tr�u b� l�m thịt b�n để lấy lời; 7. Nu�i g� cho mập, đem b�n để lấy lời; 8. Mua g� l�m thịt b�n để lấy lời; 9. Đ�nh c�; 10. Săn bắn; 11. Cướp giật; 12. Giết người; 13. Giăng lưới bắt chim; 14. N�i ly gi�n; 15. L�m cai t�; 16. D�ng ch� thuật điều khiển rắn gi�p người xem vui, thu lợi để kiếm sống.

Kinh Đại Phương Tiện Phật B�o �n 6, n�u ra 12 loại �c luật nghi: 1. Kẻ l�m h�ng thịt; 2. Đầu đảng giết người; 3. Nu�i heo; 4. Nu�i g�; 5. Đ�nh c�; 6. Săn bắn; 7. Giăng lưới bắt chim; 8. Bắt rắn; 9. Ch� long; 10. Cai t�; 11. L�m kẻ cướp; 12. Vương gia sai bắt giặc (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr 84).

�[35] Tr� v� c�ng dụng: tr� tuệ kh�ng cần dụng c�ng m� c� được. Đối với Tiểu Thừa, V� c�ng dụng tr� l� tr� huệ kh�ng do gia hạnh m� vẫn c� được nhậm vận tự tại, l� một trong Tứ tr� do quả vi�n đức ph�n ra. Đối với Đại Thừa, V� c�ng dụng tr� l� tr� của Bồ-t�t từ B�t địa trở l�n, kh�ng nhờ th�m sự dụng c�ng, tự nhi�n khế hợp với ch�n t�nh. Trong mười địa của Bồ-t�t thừa, từ B�t địa trở l�n l� V� c�ng dụng địa, được tr� nhậm vận v� c�ng dụng, tự tại l�m lợi �ch cho ch�ng sinh, kh�ng bao giờ c� niệm lui sụt (TĐPH Huệ Quang, t. 7, tr. 6070).

�[36] Tu hoặc: c�n gọi Tư hoặc. Gọi đủ l� Tu đạo sở đoạn hoặc. C�c Hoặc được đoạn trừ ở giai vị Tu đạo, tức c�c phiền n�o thuộc về m� sự: tham, s�n, si được đoạn trừ khi h�nh giả tu tập đến giai vị Tu đạo (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4622).

[37] V� dư Niết-b�n: Niết-b�n ho�n to�n kh�ng c� chỗ nương trụ, đoạn hết phiền n�o chướng, diệt hết quả khổ Dị thục do th�n ngũ uẩn tạo th�nh; một trong bốn loại Niết-b�n; một trong Cửu đế ( TĐPH Huệ Quang, t. VII, tr. 6074).

�[38] Ba danh hiệu trước của Phật: Như Lai (Tath�gata), Ứng C�ng (Arhat), Ch�nh Biến Tri (Samyak-sambuddha). S�u danh hiệu sau: Minh Hạnh T�c (Vidy�-ca�na-sampanna), Thiện Thệ (Sugata), Thế Gian Giải (Loka-vid), V� Thượng Sĩ (Anuttara), Điều Ngự Trượng Phu (Purusa-damya-s�rathi), Thi�n Nh�n Sư (�S�t� deva-manusy�n�m) (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5228).

�[39] Ngũ chủng bất năng nam (Ngũ chủng huỳnh m�n): Năm hạng người kh�ng c� bộ phận sinh dục nam, hoặc bộ phận sinh dục kh�ng được ho�n bị. Theo luật Thập Tụng, q. 21:

1. Sinh bất năng nam: sinh ra đ� kh�ng c� bộ phận sinh dục nam.

2. B�n nguyệt bất năng nam: nửa th�ng c� thể h�nh d�m, nửa th�ng kh�ng thể h�nh d�m.

3. Đố bất năng nam: thấy người kh�c h�nh d�m liền nổi l�n ganh gh�t rồi khởi l�n t�m d�m.

4. Tinh bất năng nam: l�c h�nh d�m bộ phận sinh dục nam biến mất.

5. Bệnh bất năng nam (Kiến bất năng nam): h�nh t�ng huỳnh m�n: do bộ phận sinh dục nam bị bệnh m� cắt bỏ (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2932).

�[40] Quả nhỏ: bốn quả vị m� h�ng Thanh Văn thuộc Tiểu Thừa chứng được. Giai đoạn theo thứ lớp l�: Quả Dự lưu, quả Nhất lai, quả Bất Ho�n v� quả A-la-h�n (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 4837).

�[41] Tứ phi thường (c�n gọi Tứ v� thường): tức v� thường, khổ, kh�ng, v� ng�. Trong kinh Nh�n Vương B�t-nh� ba-la-mật, q. hạ, c� b�i kệ Tứ phi thường (Tứ phi thường kệ) n�i về � nghĩa v� thường, khổ, kh�ng, v� ng� (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 4900).

�[42] T�c nh�n: nghiệp nh�n tạo t�c ở đời qu� khứ. Nh�n tuy c� cả thiện �c, nhưng t�c nh�n th�ng thường đều chỉ thiện nh�n; như nghiệp tuy c� thiện, �c nhưng t�c nghiệp thường chỉ �c nghiệp (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4640).

�[43] Tam giai gi�o (c�n gọi Tam giai t�ng, Phổ Ph�p t�ng): t�ng ph�i Phật gi�o do sư T�n H�nh (540-594) s�ng lập v�o đời T�y, Trung Quốc, đến thời Trung Đường th� bị cấm lưu h�nh do bị coi l� dị đoan.

T�ng n�y căn cứ v�o Thời, Xứ v� Cơ m� chia Phật ph�p th�nh ba giai đoạn:

- Giai đoạn thứ nhất: Thời l� Ch�nh ph�p, Xứ l� Phật quốc, Cơ l� Phật, Bồ-t�t. Gi�o ph�p thụ tr� trong giai đoạn n�y l� Nhất thừa Phật ph�p của Đại Thừa.

- Giai đoạn thứ hai: Thời l� Tượng ph�p, Xứ l� thế giới ngũ trược, Cơ l� ph�m th�nh lẫn lộn. Gi�o ph�p lưu h�nh trong giai đoạn n�y l� Tam thừa (gồm cả Đại Thừa lẫn Tiểu Thừa).

- Giai đoạn thứ ba: Thời l� Mạt ph�p, Xứ l� thế giới ngũ trược, Cơ đều l� những người t� giải, t� hạnh.

Sư T�n H�nh cho rằng đương thời đ� l� giai đoạn thứ ba, chỉ to�n l� những người kh�ng tr� giới, mất ch�nh kiến m� th�i, nếu y theo c�c ph�p như Nhất thừa của giai đoạn thứ nhất, Tam thừa của giai đoạn thứ hai� m� tu h�nh th� cũng thật l� kh� khăn, cho n�n cần phải y theo ph�p của giai đoạn thứ ba, quy y Tam Bảo, đoạn trừ tất cả điều �c, tu tr� tất cả điều thiện mới dễ th�nh tựu. Đ� ch�nh l� chủ trương cơ bản của Tam giai t�ng (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4098).

�[44] Ph�n biệt huệ: Sức niệm huệ r� biết sự sai kh�c về t�nh chất lớn nhỏ, đẹp xấu�của tất cả ch�ng sinh v� c�c ph�p (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3583).

�[45] Ba thiện căn: ba t�m sở thiện đối trị ba bất thiện căn.

�[46] Phổ th�n: tất cả ch�ng sinh đều l� th�n thuộc, cha mẹ, anh em�

�[47] �i kết: một trong ch�n kết. Gọi tắt l� Kết, c�n gọi l� T�y thuận kết. �Kết� nghĩa l� tr�i buộc. Tham �i tr�i buộc người, cho n�n gọi l� kết, tức ch�ng sinh bị tham �i tr�i buộc, g�y tạo c�c nghiệp bất thiện như s�t, đạo, d�m, vọng, do c�c nghiệp n�y m� chi�u cảm quả khổ sinh tử ở đời vị lai, tr�i lăn trong ba c�i, kh�ng thể vượt ra khỏi, cho n�n gọi l� �i kết (PQĐTĐ).

�[48] Đệ nhị giai: giai đoạn thứ hai trong Tam giai gi�o. Giai đoạn n�y: Thời l� Tượng ph�p, Xứ l� Thế giới ngũ trược, Cơ l� ph�m th�nh lẫn lộn. Gi�o ph�p lưu h�nh trong giai đoạn n�y l� gi�o nghĩa Tam thừa (Xem ch� th�ch 43: �Tam giai gi�o�, tr. 71).

�[49] Bốn ch�ng đệ tử: Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc v� Ưu-b�-di hoặc chỉ cho bốn ch�ng xuất gia: Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Sa-di, Sa-di-ni.

Theo Ph�p Hoa Văn C� 2, q. hạ; Đại Minh Tam Tạng Ph�p Số, q. 15, ghi: Bốn ch�ng th�nh ph�p trong hội thuyết ph�p của Đức Phật: Ph�t khởi ch�ng, Đương cơ ch�ng, Ảnh hưởng ch�ng v� Kết duy�n ch�ng (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4727).

�[50] Thời Tượng ph�p: thời kỳ m� gi�o ph�p tương tự với thời Ch�nh ph�p, thời thứ hai trong ba thời. Sau khi Phật nhập diệt, y cứ v�o sự vận h�nh của gi�o ph�p m� chia ra l�m ba thời: Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p. Thời kỳ n�y chỉ c� gi�o thuyết v� người tu h�nh, �t người chứng quả.

Về thời hạn của ba thời Ch�nh, Tượng, Mạt c� nhiều thuyết kh�c nhau. Kinh Đại Phương Đẳng Đại Tập, q. 56 v� kinh Ma-ha Ma-da, q. hạ, cho rằng Tượng ph�p l� 1000 năm; kinh Hiền Kiếp, q. 3, q. 7, kinh Đại Thừa Tam Tụ S�m Hối, kinh Bi Hoa, q. 7 kinh Đại Thừa Bi Ph�n-đ�-lợi th� cho l� 500 năm (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4986).

�[51] Năm trược: năm thứ cặn đục khởi l�n trong kiếp giảm. Theo thuyết của kinh Bi Hoa, q. 5, Ph�p Uyển Ch�u L�m, q. 98, ngũ trược chỉ cho:

1. Kiếp trược: v�o thời kiếp giảm, l�c tuổi thọ con người r�t ngắn c�n 30 tuổi th� nạn đ�i k�m xảy ra, l�c giảm c�n 20 tuổi th� nạn bệnh tật xảy ra, l�c giảm c�n 10 tuổi th� nạn chiến tranh xảy ra, tất cả ch�ng sinh trong thế giới đều bị hại.

2. Kiến trược: ch�nh ph�p đ� diệt, tượng ph�p dần dần khởi, t� ph�p bắt đầu sinh, t� kiến tăng mạnh, l�m cho con người kh�ng tu tập ph�p l�nh.

3. Phiền n�o trược: ch�ng sinh nhiều �i dục, tham lam bỏn sẻn, th�ch đấu tranh dua nịnh, dối tr�, tiếp nhận t� ph�p, n�n t�m thần bị n�o loạn.

4. Ch�ng sinh trược: ch�ng sinh phần nhiều độc �c, kh�ng hiếu k�nh cha mẹ, người lớn tuổi, kh�ng sợ quả b�o �c, kh�ng tạo c�ng đức, kh�ng tu huệ th�, kh�ng giữ g�n trai giới.

5. Mạng trược: thời xưa con người thọ 8 vạn tuổi, đời nay do �c nghiệp tăng trưởng n�n tuổi thọ giảm dần, người trăm tuổi rất hiếm.

Trong năm trược th� kiếp trược l� Tổng, bốn trược c�n lại l� Biệt. Trong bốn trược th� kiếp trược v� phiền n�o trược l�m tự thể m� tạo th�nh ch�ng sinh trược v� mạng trược (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 3044).

�[52] Ngũ �c, Ngũ thống, Ngũ thi�u: năm thứ �c: s�t sinh, trộm cướp, t� d�m, lưỡng thiệt (n�i �c, n�i dối, n�i th�u dệt) v� uống rượu. Nếu tạo năm điều �c n�y, hiện đời bị ph�p vua trị tội, th�n gặp �ch nạn, gọi l� ngũ thống (năm sự đau đớn); do năm điều �c n�y, đời sau chịu quả b�o đọa ba đường khổ gọi l� ngũ thi�u (năm sự thi�u đốt) (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2909).

�[53] Nhất �m: �m thanh của Đức Phật. � n�i căn duy�n của ch�ng sinh c� s�u, c� cạn, nhanh chậm kh�c nhau. Do đ�, c�ng nghe một �m gi�o của Đức Phật, nhưng mỗi người tiếp thu kh�c nhau. Nếu l� căn cơ người th� nghe Đức Phật dạy Ngũ giới; nếu căn cơ trời th� nghe Đức Phật dạy Thập thiện; nếu l� căn cơ Thanh Văn th� nghe Đức Phật dạy ph�p Tứ đế; nếu l� căn cơ Duy�n gi�c th� nghe Đức Phật dạy ph�p Thập nhị nh�n duy�n; c�n nếu l� căn cơ Bồ-t�t th� nghe Đức Phật n�i ph�p Lục độ.

Theo kinh Duy-Ma, Đức Phật d�ng một �m thanh diễn n�i ch�nh ph�p, ch�ng sinh t�y theo căn cơ chủng loại m� được hiểu (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 3178).

�[54] Định t�n: C� hai:

1. Định t�n nhị t�m: định t�m v� t�n t�m, tức l� t�m trụ nơi thiền định v� t�m phan duy�n theo lục trần. Định t�m c� hai loại: hữu lậu v� v� lậu; T�n t�m c� ba loại: Thiện, �c v� v� k�. Hai t�m n�y bao gồm tất cả t�m.

2. Định t�n nhị thiện: định thiện v� t�n thiện, hai ph�p thiện cần thiết của việc tu h�nh cầu v�ng sinh Tịnh Độ Cực Lạc theo chủ trương của sư Thiện Đạo. Định thiện l� lắng t�m dứt trừ tạp niệm, T�n thiện l� dứt trừ việc �c v� tu tập c�c hạnh l�nh. Trong 16 ph�p qu�n n�i trong kinh Qu�n V� Lượng Thọ th� sư Thiện Đạo chủ trương 13 ph�p qu�n trước thuộc định thiện v� d�ng định t�m m� qu�n y b�o, ch�nh b�o của c�i Tịnh Độ. Ba qu�n sau l� t�n thiện v� do t�n t�m m� tu tập ba phước ch�n phẩm. Ngo�i ra, căn cơ c� thể tu thiện gọi l� Định cơ; căn cơ kh�ng thể tu định thiện hoặc chỉ tu ba ph�p t�n thiện gọi l� t�n cơ. Định cơ, t�n cơ gom nhiếp tất cả ch�ng sinh (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1531)

�[55] T�c nghiệp: tạo t�c h�nh nghiệp; l� phương ph�p tu h�nh để đạt đến an t�m, khởi hạnh của ph�p m�n Tịnh Độ; đ� l� ph�p Tứ tu: Cung k�nh tu, V� dư tu, V� gi�n tu v� Trường thời tu: V� an t�m dễ lui sụt, khởi hạnh cũng kh� tương tục, cho n�n thực h�nh ph�p Tứ tu để k�ch ph�t t�m hạnh, mau ch�ng được v�ng sinh (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4038).

�[56] T�n nh�n. T�n thiện: thiện nghiệp được tu tập với t�m t�n loạn. Sư Thiện Đạo th� cho rằng tu ba phước ch�n phẩm đều l� T�n thiện (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4243)

�[57] Tam phước (Tam Chủng Tịnh Phước; Tam chủng tịnh nghiệp): ba ch�nh nh�n tịnh nghiệp, cũng l� ba nh�n v�ng sinh Tịnh Độ:

1. Hiếu dưỡng cha mẹ, thờ phụng sư trưởng, từ t�m bất s�t, tu tập 10 nghiệp l�nh;

2. Thụ tr� Tam quy, đầy đủ c�c giới, kh�ng phạm oai nghi;

3. Ph�t t�m Bồ-đề, tin s�u nh�n quả, đọc tụng kinh điển Đại Thừa, khuyến tấn người tu h�nh (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4079).

�[58] Hồi hướng chung t�m: t�m cuối c�ng của Thập hồi hướng, tức Ph�p giới v� lượng hồi hướng. Tu tập tất cả v� tận thiện căn, hồi hướng c�c thiện căn n�y nguyện cầu v� lượng c�ng đức trong ph�p giới sai biệt (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5228).

�[59] Thiện th� (Thiện xứ, Thiện đạo): cảnh giới m� người c� nghiệp nh�n thiện được sinh về. Theo luận Đại Tr� Độ, 30 cho rằng: �Trong lục đạo th� địa ngục, s�c sinh v� ngạ quỷ thuộc về �c th�; c�n trời, người v� a-tu-la thuộc về thiện th��. Đ�y l� luận thuyết th�ng thường. Luận C�u-X� cho rằng trời v� người thuộc về thiện th� (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5566).

�[60] Thế đệ nhất ph�p: Gia hạnh vị thứ tư trong bốn Gia hạnh vị, l� ph�p c�ng cực nhất của tr� hữu lậu, th� thắng bậc nhất trong c�c ph�p thế tục.

Y theo định V� gi�n ph�t khởi tr� huệ như thật thượng phẩm, qu�n s�t sở thủ năng thủ l� rỗng kh�ng, trực nhập giai vị kiến đạo. Từ Nhẫn vị tiến l�n, qua được giai vị n�y th� trong một s�t-na kế đ� sẽ tiến nhập v�o Kiến đạo vị, n�n gọi l� bậc nhất trong c�c ph�p hữu lậu thế gian.

Luận C�u-X� 23 ghi: �V� l� ph�p hữu lậu n�n gọi l� Thế gian; rất tối thắng n�n gọi l� Đệ nhất (�) v� thế n�n gọi Thế đệ nhất ph�p (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5398).

�[61] Biệt Thời � (Biệt thời � th�, Thời thiết � th�): Như Lai d�ng � th� biệt thời để thuyết ph�p, một trong bốn � th�, tức � nghĩa lợi �ch ở thời gian kh�c. Người n�o tụng tr� danh hiệu Phật Đa Bảo th� quyết định đối với V� thượng Bồ-đề kh�ng c�n lui sụt hoặc người chỉ cần ph�t nguyện th� liền được v�ng sinh c�i Phật An Lạc. Đ�y l� Như Lai v� khuy�n nhắc kẻ giải đ�i kh�ng th�ch tu h�nh, n�n n�i lợi �ch l�c kh�c m� chẳng n�i lợi �ch ngay l�c n�y.

Nhiếp Đại Thừa Luận Th�ch, q. 6 (Đại 31, 194 trung) ghi: �Người thiện căn giải đ�i nhờ tụng tr� danh hiệu Phật Đa Bảo m� được tiến l�n c�ng đức thượng phẩm�.

Phật n�i c�ng đức thượng phẩm l� nhằm v�o người c� hạnh cạn cợt, muốn cho họ bỏ giải đ�i, si�ng tu h�nh, chứ chẳng phải do tụng danh hiệu Phật m� được kh�ng lui sụt, quyết định đắc V� thượng Bồ-đề. Th� dụ từ một đồng tiền v�ng do kinh doanh l�u ng�y n�n sinh ra ngh�n đồng tiền v�ng, chẳng phải trong một ng�y được số tiền v�ng đ�. Một đồng tiền v�ng l� nh�n sinh ra h�ng ngh�n đồng tiền v�ng.

� Như Lai cũng vậy, tụng tr� danh hiệu Phật l� nh�n để chẳng lui sụt Bồ-đề (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 546).

�[62] Biến tướng: c�c bức họa vẽ về c�c truyện t�ch bản sinh (tiền th�n) của Phật, c�c c�i Tịnh Độ trang nghi�m v� c�c tướng trạng địa ngục�dựa theo sự m� tả trong kinh điển. Như vẽ cảnh Tịnh Độ của Phật A-Di-Đ� th� gọi l� Di-Đ� Tịnh Độ biến; vẽ cảnh Tịnh Độ của Bồ-t�t Di-Lặc tr�n cung trời Đ�u-Suất, gọi l� Di-Lặc Tịnh Độ biến; c�n nếu dựa theo kinh Hoa Nghi�m để vẽ 7 chỗ 8 hội, hoặc 7 chỗ 9 hội, gọi l� Hoa Nghi�m biến tướng; vẽ c�c cảnh địa ngục th� gọi l� địa ngục biến tướng v.v�(TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 525).

�[63] Do-tuần: đơn vị đo độ d�i thời xưa ở Ấn Độ. Tiếng Phạn l� Yojana: c� nghĩa l� mang �ch, ph�t xuất từ chữ gốc �Yuj� chỉ đoạn đường con b� mang �ch đi một ng�y. Theo Đại Đường T�y Vực K�, q. 2: một do-tuần chỉ lộ tr�nh một ng�y h�nh qu�n của nh� vua. C� nhiều thuyết kh�c nhau về c�ch t�nh do-tuần:

1. Đổi ra C�u-l�-x�: theo phong tục Ấn Độ cũng như phẩm Hiện Nghệ trong kinh Phương Quảng Đại Trang Nghi�m, q. 4, phẩm Minh Thời Ph�n Biệt trong kinh Ma-đăng-ca, q. hạ đều cho rằng bốn c�u-l�-x� l� một do-tuần. Nhưng theo c�c kinh điển của Phật như Hữu Bộ T�-nại-da, q. 21; luận Đại T�-b�-sa, 136, luận C�u-x�, 12 lại t�nh t�m c�u-l�-x� l� một do-tuần.

2. T�nh theo số đo của Trung Quốc cũng c� nhiều thuyết kh�c nhau: theo Đại Đường T�y Vực K�, q. 2, một do-tuần xưa được t�nh l� 20km, theo Ấn Độ t�nh l� 15km, trong Phật gi�o t�nh l� 8km; theo Huệ Uyển �m Hữu Bộ B�ch Nhất Yết-Ma, q. 3 của Nghĩa Tịnh th� quốc tục Ấn Độ t�nh l� 16km, Phật gi�o t�nh l� 6km (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 1115).

�[64] C�n th�nh: cũng gọi l� B� th�nh, C�n-đạt th�nh. N�i đầy đủ l� C�n-th�t-b� th�nh, Kiền-th�t-b� th�nh, Kiện-đạt-phạ th�nh v� Nghiễn-đạt-phạ th�nh. Th�nh qu�ch do thần C�n-th�t-b� h�a hiện trong hư kh�ng. � n�i lầu c�c, s�ng, n�i, rừng�đều l� những thứ kh�ng c� thật, chỉ l� ảo ảnh. C� người cho rằng mật độ kh�ng kh� ở biển, sa mạc v� v�ng hoang d� nhiệt đới khi thay đổi l�m cho �nh s�ng bị kh�c xạ m� ph�t ra hiện tượng �lầu s� chợ bể�. Trong c�c kinh điển Phật gi�o, thuật ngữ C�n-th�t-b� th�nh thường được sử dụng để chỉ cho c�c ph�p kh�ng thật (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 662).

�[65] Tam kh�ng, Cửu đoạn:

- Tam kh�ng: nh�n kh�ng, ph�p kh�ng, nh�n ph�p đều kh�ng. Hoặc chỉ cho ba thứ kh�ng do t�ng Duy Thức y cứ v�o ba t�nh Biến kế, Y tha khởi v� Vi�n th�nh thật m� lập ra.

1. V� t�nh kh�ng, c�n gọi l� V� thể kh�ng, nghĩa l� t�nh Biến kế sở chấp đố� trước vọng t�nh tuy c� nhưng thật ra n� kh�ng c� thể t�nh.

2. Dị t�nh kh�ng, thể tướng của Y tha khởi kh�c với Biến kế sở chấp, tuy chẳng phải kh�ng v�, nhưng cũng giống như c�i do vọng t�nh chấp trước, n�n chẳng phải l� c�.

3. Tự t�nh kh�ng, t�nh Vi�n th�nh thật l� tự t�nh của c�c ph�p, hiển b�y Nh�n kh�ng v� Ph�p kh�ng (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4116).

- Cửu đoạn (Cửu v� gi�n đoạn, Cửu v� ngại đạo): ch�n đạo v� lậu ở giai vị đang đoạn phiền n�o.

Ba c�i chia l�m ch�n địa, mỗi địa đều c� Tư hoặc, Kiến hoặc. Tư hoặc của một địa lại chia l�m ch�n phẩm đoạn hoặc. Mỗi lần đoạn một phẩm hoặc đều c� V� gi�n đạo v� Giải tho�t đạo. Giai vị đoạn phiền n�o n�y gọi l� V� gi�n đạo, c�n tr� huệ đạt được sau khi đoạn hoặc gọi l� Giải tho�t đạo. Tu hoặc ở mỗi địa c� ch�n phẩm, cho n�n đạo (phương ph�p) đối trị cũng c� ch�n bậc, gọi l� Cửu v� gi�n đạo, hay Cửu giải tho�t đạo. Ngo�i ra, bậc Th�nh v� học l�c tu luyện căn, chuyển chủng t�nh, cũng c� Cửu v� gi�n đạo hay Cửu giải tho�t đạo (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 842).

�[66] Thập địa, Ngũ tu:

- Thập địa: cũng gọi l� Thập trụ, mười giai vị trong qu� tr�nh tu h�nh của đệ tử Phật. �Địa� nghĩa l� trụ xứ, trụ tr� v� sinh th�nh, tức v�o giai vị ấy lấy đ� l�m nh�, đồng thời giữ g�n ph�p, trưởng dưỡng ph�p khiến cho sinh quả. Mười địa l� chỉ chung cho cả Ba thừa. Trong kinh Đại Phẩm B�t-Nh� 6, 17 ghi: C�n huệ địa, T�nh địa, B�t nh�n địa, Kiến địa, Bạc địa, Ly dục địa, Dĩ t�c địa, B�ch Chi Phật địa, Bồ-t�t địa v� Phật địa (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5212).

- Ngũ tu (Ngũ tr�ng Duy Tức): năm lớp qu�n về ba t�nh Duy thức theo thứ tự từ cạn đến s�u, từ th� đến tế do ng�i Khuy Cơ t�ng Ph�p tướng lập ra:

1. Khiển hư tồn thật thức: Khiển l� ngăn chặn, tức phủ định. Trong ba t�nh, Biến kế sở chấp l� hư vọng, thể dụng đều kh�ng, cho n�n phải xả bỏ, lấy Y tha, Vi�n th�nh thật l�m thể tướng v� thật t�nh của c�c ph�p. V� hai t�nh n�y ch�n thật, cho n�n giữ lại, đồng thời qu�n hai t�nh n�y l� sở hiện của Duy thức.

2. Xả lạm lưu thuần thức: ở lớp qu�n thứ nhất, sự Y tha v� l� Vi�n th�nh mặc d� kh�ng l�a thức, nhưng trong thức c�n cảnh kh�ch quan (Tướng phần) v� t�m chủ quan (Kiến phần, Tự chứng phần), t�m chỉ c� b�n trong, cảnh th�ng cả b�n ngo�i. V� sợ cảnh b�n trong l� Tướng phần v� cảnh b�n ngo�i t�m lẫn lộn kh�ng thể đạt đến ch�nh qu�n cho n�n phải bỏ cảnh giữ t�m.

3. Nhiếp mạt qui bản thức: ở lớp qu�n thứ hai, tuy đ� xa l�a cảnh tạp loạn do t�m v� cảnh đối đ�i sinh ra, nhưng t�m ph�p được lưu giữ vẫn c� gốc của tự thể thức (Tự chứng phần) v� ngọn của t�c dụng (Kiến, tướng phần) kh�c nhau. V� ngọn l�a gốc th� kh�ng tồn tại, n�n phải thu ngọn về gốc.

4. Ẩn liệt hiển thắng thức: tự thể của t�m vương v� t�m sở mặc d� giống nhau về việc Kiến phần v� tướng phần biến hiện th�nh năng duy�n, sở duy�n, nhưng c�c t�m sở lại bị phụ thuộc v�o t�m vương, c� t�c dụng rất yếu, n�n cần phải che giấu m� hiển b�y c�c t�m vương mạnh mẽ.

5. Khiển tướng chứng t�nh thức: ở lớp thứ tư, mặc d� đ� hiển b�y sự tồn tại của t�m vương, nhưng t�m vương c� Sự v� L� (Sự l� tướng dụng của Y tha khởi; L� l� t�nh thể của Vi�n th�nh thật) kh�c nhau, n�n cần phải loại bỏ tướng dụng của Y tha, chứng nhập thật t�nh Vi�n th�nh (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 3042).

�[67] Ch�n c�i (Cửu hữu t�nh cư, Cửu ch�ng sinh cư, Cửu cư, Cửu m�n): ch�n chỗ cư tr� của ch�ng hữu t�nh. Đ� l�: 1. Trời v� người nơi c�i Dục; 2. Trời Phạm Ch�ng; 3. Trời Cực Quang Tịnh; 4. Trời Biến Tịnh; 5. Trời V� Tưởng; 6. Trời Kh�ng V� Bi�n; 7. Trời Thức V� Bi�n; 8. Trời V� Sở Hữu; 9. Trời Phi Tưởng Phi Phi Tưởng (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 824).

�[68] Nhị v� (Nhị v� ng�, Nh�n kh�ng ph�p kh�ng, Ng� ph�p nhị kh�ng, Nh�n v� ng� v� Ph�p v� ng�):

- Nh�n v� ng�: th�n người l� do năm uẩn giả hợp, kh�ng c� ng� thể ch�n thật. Đ� l� Ph�p qu�n của Tiểu Thừa để đoạn trừ phiền n�o chướng, được Niết-b�n.

- Ph�p v� ng�: c�c ph�p do nh�n duy�n sinh, kh�ng c� tự t�nh. Đ� l� ph�p qu�n của h�nh Đại Thừa Bồ-t�t để đoạn trừ Sở tri chướng, được quả vị Bồ-t�t (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3365).

�[69] Đạt vọng: liễu đạt c�c ph�p đều hư vọng, kh�ng thật.

�[70] Ph�p tu thiểu học: tu tập ph�p m�n Tịnh Độ.

�[71] Hậu Ngụy: một trong những triều đại thời Nam Bắc triều. Th�c Bạt Khu� thuộc bộ tộc Ti�n Ty tự lập l�m Đại vương, đặt quốc hiệu l� Ngụy, cũng gọi l� Bắc Ngụy, Th�c Bạt Ngụy, Nguy�n Ngụy. Để kh�c biệt với Ngụy Tam Quốc thời trước n�n sử gọi l� Hậu ngụy (C�ng nguy�n 386-557) (Trung Quốc ĐTĐ, tr. 1853. c).

�[72] Kiền-độ bạt-cừ: cũng gọi l� Kiền-đ�, Kiền-đồ, C�n-độ, Tắc-kiền-đ�� H�n l� uẩn, tụ, ch�ng, ph�n đoạn.

Bạt-cừ: Ph�n loại, bi�n tập, sắp xếp những ph�p đồng loại lại một chỗ, tương đương với phẩm hay tiết.

�(TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2142).

�[73] Duy Thức Luận: c�n gọi Th�nh Duy Thức Luận, 10 quyển, do 10 đại luận sư soạn, ng�i Huyền Trang dịch, được xếp v�o Đại Ch�nh Tạng, tập 31 (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1150).

�[74] Kiền-ch�y (Kiền-tr�, Kiền-trĩ, Kiền-để): kh� cụ d�ng để đ�nh b�o giờ trong tự viện. Theo luật Ngũ Phần 18 v� Đại Tỳ-kheo Tam Thi�n Oai Nghi, q. hạ, khi bố-t�t hoặc tụng kinh hoặc tập hội ch�ng tăng thọ trai v.v�đều c� thể đ�nh kiền-ch�y, giống như việc đ�nh bảng trong c�c tự viện ng�y nay. Tiếng Phạn l� ghanta, trong c�c kinh dịch c� kh�c nhau, hoặc dịch l� chu�ng, kh�nh, linh b�u, m� v.v�(TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2143).

�[75] Trần-na: (c�n gọi Vực Long, Đại Vực Long, Phương Tượng). Ng�i l� Đại luận sư Ấn Độ, sống v�o khoảng thế kỷ V, VI, l� người tập đại th�nh Nh�n Minh Luận của Phật gi�o Ấn Độ, người nước Hương Ch� thuộc Nam Ấn Độ, d�ng họ B�-la-m�n.

Ban đầu, sư tu theo ngoại đạo, rồi gia nhập Độc Tử Bộ của Tiểu thừa. Về sau, sư thờ ng�i Thế Th�n l�m thầy, nghi�n cứu Phật gi�o Đại, Tiểu Thừa. Sư từng thụ Minh ch� với một vị A-x�-l�, nhận được b� ph�p s�u xa. Về sau, Sư đến nước �-đồ tu tập thiền định. Sư n�i năng rất kh�o l�o, chiết phục được rất nhiều ngoại đạo, nhờ biện luận với học ph�i Ni-da-da m� Sư nổi tiếng. Sư thường giảng luận C�u-x�, Duy Thức, học thuyết Nh�n Minh� Trần-na luận tức luận Nh�n Minh Ch�nh L� M�n Luận Bản (TĐPH Huệ Quang, t. VII, tr. 5759).

�[76] Nh�n Minh: m�n Luận l� học của Phật gi�o, giống như Logic học hay Tam đoạn luận của T�y Phương, lấy nh�n l�m trọng t�m để biện chứng.

Người s�ng lập ra Nh�n minh ở Ấn Độ l� T�c Mục Ti�n nh�n, tị tổ của ph�i Ni-da-da, tức l� ph�i Ch�nh l�, một trong s�u ph�i triết học Ấn Độ c� trước thời Dức Phật Th�ch-ca.

Sau khi đức Phật th�nh đạo, Ng�i thường sử dụng Nh�n Minh để thuyết ph�p lợi sinh. Khoảng 700 năm sau Đức Phật nhập diệt, ng�i Long Thọ soạn Phương Tiện T�m Luận để tr�nh b�y về Nh�n minh. Sau ng�i Long Thọ khoảng 200 năm, ng�i Di-Lặc thuyết luận Du-Gi�-Sư-Địa 100 quyển, trong đ� c� 15 quyển n�i về phương ph�p l� luận Nh�n minh. Sau đ�, ng�i V� Trước soạn luận Hiển Dương Th�nh Gi�o 10 quyển, n�i r� phương ph�p nghị luận của Nh�n minh. Ng�i Thế Th�n soạn ba bộ luận Quỹ, luận Thức v� luận T�m, c� thể được xem l� người tập đại th�nh quy tắc l� luận của Nh�n minh (xin tham khảo Phật Quang ĐTĐ); (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3146).

�[77] T�ng Ngũ T�nh: t�ng Duy thức. T�ng nầy chủ trương năm t�nh sai biệt.

�[78] Ngọc chẩm: xương ngọc chẩm nh� l�n ở ph�a sau cổ. Người n�o c� tướng qu� n�y th� rất gi�u sang.

�[79] Hệ: một lời văn đặt ở cuối để tổng kết to�n bộ b�i văn.

�[80] Thượng Sinh Kinh Sớ (gọi đủ l� Di-Lặc Thượng Sinh Kinh Sớ, Qu�n Di-Lặc Thượng Sinh Kinh Sớ, Qu�n Di-Lặc Thượng Sinh Kinh Thụy Ứng Sớ, Qu�n Di-Lặc Thượng Sinh Đ�u-Suất Thi�n Kinh T�n): kinh sớ, hai quyển do ng�i Khuy Cơ soạn v�o đời Đường. Đ�y l� bộ s�ch ch� th�ch kinh Qu�n Di-Lặc Bồ-t�t Thượng Sinh Đ�u-Suất Thi�n do Thư Cừ Kinh Thanh dịch (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1052).

�[81] Đồng quy nhất thật (Vạn thiện đồng qui gi�o): gi�o thứ tư trong Ngũ thừa gi�o, do ng�i Huệ Qu�n v� Lưu C� (Cầu) lập ra v�o thời Nam triều. Tức l� gi�o ph�p d�ng kinh Ph�p Hoa l�m �Hội Tam Quy Nhất� (khai hội tam thừa đồng quy nhất thừa), để khiến vạn thiện đều quy hướng về Bồ-đề (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1597).

�[82] T�y tăng: t�y thuận tăng trưởng. Phiền n�o ở trong cảnh sở duy�n (đối cảnh) hoặc ở trong ph�p tương ưng (t�m v� t�m sở) đều h�a thuận, ảnh hưởng v� c�ng tăng trưởng lẫn nhau. C�i trước gọi l� Sở duy�n t�y tăng, c�i sau gọi l� tương ưng t�y tăng (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4674).

�[83] Bản Gi�c: cũng gọi l� Thỉ gi�c, Bản Gi�c vi�n minh. T�nh gi�c sẵn c�, tức l� bản thể thanh tịnh c� đầy đủ tướng b�nh đẳng, l�c n�o cũng h�m chứa đức s�ng suốt của đại tr� tuệ, xa l�a những t�m niệm sai biệt của thế tục.

V� ch�ng sinh bất gi�c n�n phải trải qua sự tu tập hiện đời, thứ lớp đoạn trừ c�c hoặc lậu m� lầm từ v� thỉ đến nay, từ gi�c tr� khai mở nguồn t�m sẵn c�, bản t�nh của nguồn t�m ấy l� gi�c thể xưa nay thanh tịnh s�ng suốt tr�n đầy, n�n gọi l� Bản Gi�c vi�n minh (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 276).

�[84] Sư: chỉ cho ng�i Khuy Cơ.

�[85] Bất Định T�nh: gọi đ�ng l� bất định địa ph�p. Một trong s�u loại t�m sở do t�ng C�u-X� lập. Bất định gồm c� t�m loại t�m sở: tầm, tứ, th�y mi�n, ố t�c, tham, s�n, mạn v� si (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 463).

�[86] Ba Thừa (Tam Thừa): ba xe dụ cho ba ph�p m�n chuy�n chở ch�ng sinh vượt qua sinh tử đến bờ Niết-b�n.

Y v�o căn cơ của ch�ng sinh c� độn căn, trung căn v� lợi căn kh�c nhau, Đức Phật c� ba thứ gi�o ph�p l� Thanh Văn thừa, Duy�n gi�c thừa v� Bồ-t�t thừa.

1. Thanh Văn thừa: nhờ nghe �m thanh thuyết gi�o của Đức Phật m� được ngộ đạo n�n gọi l� Thanh Văn. H�ng Thanh Văn biết khổ, đoạn tập, ưa diệt v� tu đạo, d�ng Tứ đế n�y l�m thừa.

�2. Duy�n gi�c thừa: cũng gọi l� B�ch-chi Phật thừa, Độc gi�c thừa. Qu�n 12 nh�n duy�n gi�c ngộ l� ch�n đế, n�n gọi l� Duy�n gi�c. Bắt đầu qu�n v� minh cho đến l�o, tử diệt, do nh�n duy�n sinh diệt n�y m� ngộ chẳng sinh chẳng diệt, cho n�n lấy 12 nh�n duy�n n�y l�m thừa.

3. Bồ-t�t thừa: cũng gọi l� Đại Thừa, Phật thừa, Như Lai thừa. Cầu Bồ-đề v� thượng, nguyện độ tất cả ch�ng sinh, tu tập s�u độ v� lấy s�u độ n�y l�m thừa (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4221).

�[87] Nhất thừa: phương ph�p duy nhất gi�p ch�ng sinh đạt đến quả vị Phật. Đức Phật giảng ph�p Nhất thừa gi�p ch�ng sinh theo đ� m� tu h�nh, vượt ra ngo�i biển khổ sinh tử, chuy�n chở h�nh giả đến bờ Niết-b�n. Kinh Ph�p Hoa mượn h�nh ảnh Thất bảo đại xa (xe lớn bằng bảy b�u) để dụ cho Nhất thừa, c�n gọi l� Phật thừa, gi�o ph�p hướng dẫn đến tri kiến Phật của ch�nh m�nh.

�[88] Đ�u-suất: Trong ch�nh văn t�c giả d�ng Đổ-sử, l� c�i trời Tri T�c, Tịnh Độ của Bồ-t�t Di-Lặc, n� c� nội viện v� ngoại viện. Nội viện l� nơi Bồ-t�t Di-Lặc thường thuyết ph�p, c�n ngoại viện l� nơi thi�n ch�ng hưởng thọ dục lạc, kh� được nghe ph�p.

�[89] Sở y: đối lại với Năng y, l� ph�p được nương tựa. Duy Thức học gọi ph�p được nương tựa khi t�m thức t�m v� t�m sở sinh khởi l� sở y. C� ba loại: 1. Nh�n duy�n y cũng gọi l� Chủng tử y: chỉ nh�n sinh khởi của c�c ph�p hữu vi, ch�nh l� chủng tử của mỗi ph�p trong tất cả c�c ph�p; 2. Tăng thượng duy�n y, cũng gọi l� C�u hữu y: Chỉ sở y khởi chuyển của t�m, t�m sở ph�p, tức chỉ nội lục xứ. 3. Đẳng v� gi�n duy�n, cũng gọi Khai đạo y: chỉ sở y để t�m v� t�m sở ph�p hiện khởi. (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3981).

�[90] Tam hội (Long Hoa tam hội, Long Hoa tam đ�nh, Di-Lặc tam hội Từ T�n tam hội, Long Hoa hội): ba hội thuyết ph�p của Đức Phật Di-Lặc dưới cội Long Hoa.

Sau khi Đức Phật Th�ch-Ca nhập diệt 56 ức 7 ngh�n vạn năm, Bồ-t�t Di-Lặc từ c�i trời Đ�u-Suất hạ sinh xuống nh�n gian, xuất gia học đạo, ngồi dưới cội Long Hoa trong vườn Hoa L�m, th�nh S�-đầu, th�nh bậc Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c, trước sau ba lần thuyết ph�p.

Theo phẩm Tam Thế Đẳng, kinh Bồ-t�t Xử Thai, 2, trong Long Hoa tam hội, hội thứ nhất thuyết ph�p độ 96 ức người th�nh đạo quả, hội thứ 2 độ 94 ức người v� hội thứ 3 độ 92 ức người (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2476).

�[91] Tứ tr� t�m phẩm: bốn tr� v� lậu m� quả vị Phật chứng được do chuyển bỏ thức uẩn hữu lậu sở y.

Theo luận Th�nh duy thức 10, Phật địa kinh luận 3, t�ng Duy thức lập tr� phẩm của đại Bồ-đề th�nh bốn thứ V� lậu tr� tương ưng t�m phẩm:

1. Đại vi�n cảnh tr� tương ưng t�m phẩm: tr� do chuyển thức A-lai-da (thức thứ t�m) m� được. Tr� n�y l�a c�c ph�n biệt, h�nh tướng sở duy�n vi tế kh� biết, kh�ng m� vọng, kh�ng ngu si đối với tất cả cảnh tướng, t�nh tướng thanh tịnh, l�a c�c tạp nhiễm, như �nh s�ng của tấm gương tr�n lớn, soi khắp vạn tượng sự l�, kh�ng s�t một mảy may.

2. B�nh đẳng t�nh tr� tương ưng t�m phẩm: tr� do chuyển thức Mạt-na (thức thứ bảy) m� được. Tr� n�y qu�n tất cả ph�p, tự tha hữu t�nh thảy đều b�nh đẳng, thường tương ưng với đại từ bi�b�nh đẳng phổ độ tất cả ch�ng sinh.

3. Diệu qu�n s�t tr� tương ưng t�m phẩm: tr� do chuyển � thức (thức thứ s�u) m� được. Tr� n�y kh�o qu�n tự tướng, cộng tướng của c�c ph�p, chuyển biến v� ngại, tự tại thuyết ph�p t�y theo căn cơ kh�c nhau của ch�ng sinh hữu t�nh để gi�o h�a họ.

4. Th�nh sở t�c tr� tương ưng t�m phẩm: tr� do chuyển năm thức trước (nh�n thức, nhĩ thức, tỷ thức�) m� được. Tr� n�y muốn l�m lợi lạc cho c�c hữu t�nh, cho n�n c� khả năng ở trong 10 phương v� ch�ng sinh m� h�nh thiện bằng ba nghiệp th�n, khẩu, � của m�nh, th�nh tựu những việc theo năng lực của bản nguyện (TĐPH Huệ Quang, t. V, tr. 4890).

�[92] Phế thuy�n đ�m chỉ: dứt bỏ ng�n ngữ, văn tự, tư duy b�n luận, giải th�ch � chỉ. Thuật ngữ của t�ng Ph�p Tướng.

- �Thuy�n� nghĩa l� �Y thuy�n đ�m chỉ�, tức dựa v�o lời giải th�ch m� b�n về � chỉ, tức th�ng qua cửa giải th�ch bằng ng�n ngữ, văn tự, tư duy để b�n luận về � nghĩa của t�ng chỉ. Chẳng hạn �Ch�n như� l� đế l� quan trọng của Phật gi�o, kh�ng thể giải th�ch bằng lời, cũng kh�ng thể gọi t�n, nhưng v� khiến cho ngư�i ngộ được � nghĩa, thể t�nh của n� n�n gượng lập ra danh từ �Ch�n như�, d�ng danh từ để b�n luận về � chỉ ch�n thật thường như.

- �Chỉ� nghĩa l� �Phế thuy�n đ�m chỉ�, tức l� dứt bỏ ng�n ngữ, văn tự, tư duy, d�ng ch�nh tr� chứng đắc thể hội � chỉ ch�n l� trong nội t�m, tương đương với �Ly ng�n ch�n như� n�i trong luận Đại Thừa Khởi T�n. Chẳng hạn như Nhị đế trong bốn lớp ch�n tục do t�ng Ph�p Tướng lập ra, ch�n đế của lớp thứ tư l� �Nhất ch�n ph�p giới�, l� thứ Ch�n đế kh�ng thể giải th�ch bằng ng�n ngữ m� phải nội chứng bằng Th�nh tr� (PQĐTĐ, q. 5, tr. 609), (TĐPH Huệ Quang, t. VI, tr. 5677).

[93] Nhất thật như (Nhất thật ch�n như, Nhất thật đế): tuyệt đối, ch�n thật. Tức l� thể ch�n như thật tướng. Thật: Thật tướng kh�ng đi�n đảo, kh�ng hư vọng, b�nh đẳng kh�ng hai. Thật đế l� một trong c�c Thắng đế.

Theo chủ trương của t�ng Tịnh Độ: Nhất thật l� bản nguyện của Phật A-Di-Đ� (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3241)

�[94] Đ�-sử: Đ�-sử-đa cung (Tusita): l� chỗ ở của Bồ-t�t Di-Lặc (TĐĐPB), (xem ch� th�ch 88: Đ�u-Suất, tr. 135).

�[95] Lai nghinh: chư Phật, Bồ-t�t v� h�ng Th�nh ch�ng đến tiếp đ�n những người ph�t nguyện sinh về Tịnh Độ l�c họ l�m chung. Đức Phật A-Di-Đ� v� hai vị Bồ-t�t Qu�n Thế �m, Đại Thế Ch� với tư thế nghinh đ�n được vẽ trong tranh lai nghinh, gọi l� Lai nghinh Tam T�n (TĐPH Huệ Quang, t. III, tr. 2365).

�[96] Bản nguyện (Bản hoằng thệ nguyện): lời nguyện độ sinh của chư Phật v� Bồ-t�t ở đời qu� khứ khi c�n ở giai vị Tu nh�n. Chữ bản ở đ�y được hiểu theo nghĩa l� gốc. D� t�m rộng lớn, thệ nguyện v� lượng, nhưng cũng chỉ lấy nguyện cứu độ ch�ng sinh n�y l�m gốc, n�n gọi l� bản nguyện.

Tất cả Bồ-t�t đều ph�t t�m Bồ-đề, d�ng hoằng thệ nguyện vững chắc để cứu độ ch�ng sinh, đoạn trừ phiền n�o, t�ch lũy đức hạnh đến khi n�o th�nh Phật mới th�i (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 287).

�[97] Biệt nguyện: thệ nguyện ri�ng của chư Phật v� Bồ-t�t. Những lời thệ nguyện n�y l� t�y theo sở th�ch của chư Phật v� Bồ-t�t ph�t ra. Như 48 lời đại nguyện của Phật A-Di-Đ� (Tỳ-kheo Ph�p Tạng), 500 đại nguyện của Phật Th�ch-Ca trong kinh Bi-Hoa, q. 7; mười hai lời nguyện của Phật Dược Sư v.v�Tr�i lại, Tổng nguyện l� nguyện chung của chư Phật v� Bồ-t�t, như Tứ hoằng thệ nguyện (TĐPH Huệ Quang, t. I, tr. 541).

- Si�u thế biệt nguyện (Si�u thế nguyện): bốn mươi t�m nguyện th� thắng của đức Phật A-Di-Đ�. Khi Đức Phật A-Di-Đ� c�n l�m Tỳ-kheo Ph�p Tạng, Ng�i tham khảo c�c nguyện của chư Phật, suy nghĩ kỹ c�ng trong suốt năm kiếp mới lập th�nh 48 điều nguyện. Nguyện của Ng�i th� thắng hơn hết trong c�c nguyện của chư Phật ở thế gian, n�n gọi l� Si�u thế biệt nguyện (TĐPH Huệ Quang, t. IV, tr. 3941).

[98] Đắc �ch: một khoa trong Qu�n V� Lượng Thọ Kinh Sớ do ng�i Thiện Đạo đời Đường, Trung Quốc ph�n chia khi tr�ng t�n kinh văn trong hội Vương Cung của kinh V� Lượng Thọ. Th�ng thường, kinh văn được chia th�nh ba phần: phần Tựa, phần Ch�nh t�ng, v� phần Lưu th�ng, tức l� tam phần khoa kinh. Nhưng ng�i Thiện Đạo đem khoa vốn c� trong hội Vương Cung chia l�m bốn khoa, tức sau phần Ch�nh t�ng c� th�m phần Đắc �ch. Phần n�y bắt đầu từ c�u �Thuyết thị ngữ thời�� đến c�u �chư thi�n ph�t t�m�. Theo c�ch ph�n biệt của ng�i Thiện Đạo th� gồm c� năm hạng mục: nội phần tổng điệp (to�n bộ phần trong), năng văn ph�p nh�n (người c� thể nghe ph�p), Vi-đề đắc �ch (Vi-đề được lợi �ch), thị nữ đắc �ch (người hầu nữ được lợi �ch), chư thi�n đắc �ch (chư thi�n được lợi �ch) (TĐPH Huệ Quang, t. II, tr. 1461).

[99] Đại sư Khuy Cơ trụ ch�a Từ �n ở Kinh Triệu, n�n người đời sau t�n xưng Ng�i l� Từ �n đại sư

�

T�Y PHƯƠNG YẾU QUYẾT TH�CH NGHI TH�NG QUY

�

�

�

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]