KINH BỒ T�T THIỆN GIỚI 01

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

VT1582�� Trọn bộ mười quyển�� Quy�̉n 1� Quy�̉n 2� Quy�̉n 3� Quy�̉n 4� Quy�̉n 5� Quy�̉n 6� Quy�̉n 7� Quy�̉n 8� Quy�̉n 9� Quy�̉n 10

KINH BỒ T�T THIỆN GIỚI

Hán Dịch : Đời Tống nước Kế T�n Tam Tạng Ph�p sư Cầu Na Bạt Ma

Vi�̣t Dịch : Tỳ kheo Th�ch Thiện Th�ng

-o0o-

DUY�N� KHỞI

M�a An cư năm 1981 tại gi� lam Quảng Hương, l�c đ� h�a thượng Th�ch Tr� Thủ c�n sinh thời, t�i xin nhập hạ tại đ�, trong l�c l�n thư viện mượn một �t kinh luận để đọc, t�i bỗng bắt gặp một tập s�ch lẻ loi rất d�y v� đẹp, cạnh mạ v�ng �ng �nh, thật l� loại kinh s�ch qu�.� Mở ra xem th� đ� l� 1 tập thuộc T�n Tu Đại Ch�nh Tạng, d�y 1,000 trang, trong đ� chứa đựng nội dung c�c bộ kinh Bồ t�t Thiện Giới, Du Gi� Sư Địa Luận v� một v�i bộ kinh n�o nữa m� nay t�i kh�ng c�n nhớ r�. Mới đọc qua v�i trang đầu, t�i kh�ng sao hiểu nổi � nghĩa, v� tr�nh độ H�n văn qu� �t ỏi, n�i đến dịch thuật, thật l� chuyện mơ hồ.

Hai năm sau t�i nhận một ng�i ch�a ở v�ng Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai.� Một dịp nọ ra Long Kh�nh, đến ch�a Bảo Sơn của thầy Huệ T�m, trong l�c chuyện tr�, bớt chợt nh�n v�o tủ kinh s�ch, thấy một tập kinh in tr�n giấy thật trắng, t�i xin ph�p mượn xem thử tại chỗ, lại thấy đ� l� một tập trong đại tạng Tần Gi�, ngo�i b�a đề �Đại Thừa Luật� b�n trong gồm 20 quyển; Bồ t�t Thiện Giới 10 quyển, Phạm V�ng 2 quyển, Anh Lạc Bổn Nghiệp 2 quyển, Văn Th� Sư Lợi Vấn Phật 2 quyển, Thập Thiện 1 quyển, Thọ Thập Thiện Giới 1 quyển, Bồ T�t Nội Giới 2 quyển.� Bỗng t�i nghĩ:� C� một c�i g� lạ l�ng khiến t�i hai lần gặp được Bộ Bồ T�t Thiện Giới như vầy? Đ�y kh�ng phải l� chuyện ngẫu nhi�n may rủi, chắc chắn c� nguy�n nh�n g� với gi�o ph�p, n�n mới khiến t�i bắt gặp bộ kinh qu� b�u n�y.� Thế l� t�i mượn tập kinh ấy đem về nghi�n cứu, v� thầy Huệ T�m bằng l�ng cho mượn.� Sau khi đem về, mở kinh Bồ T�t Thiện Giới ra đọc tới đọc lui, độ 5, 7 tờ thấy sao m� bao la s�u thẳm qu�, m�nh chữ nghĩa chỉ l�m b�m sơ s�i, biết c� kham nổi kh�ng đ�y? Tuy vậy, t�i quyết ch� cố gắng diễn dịch, hy vọng c� thể vượt qua những kh� khăn.

M�a An cư 1984 t�i bắt đầu hạ b�t, trước hết l� dịch mấy bộ kinh ngắn, như kinh Thập Thiện (bản đời Tống), kinh Văn Th� Vấn Phật�Qua m�a hạ 1985 t�i khởi sự dịch bộ n�y, mỗi ng�y d�nh 3 giờ để l�m việc, sau m�a An cư năm đ� t�i dịch được 5 quyển v� 5 quyển sau t�i ho�n tất trong cuối năm 1985, t�i so s�nh sửa chữa, ch�p đi ch�p lại đến 3 lần.� Qua năm 1986, nh�n l�c gặp TT. Đức Chơn, t�i đưa bản thảo nhờ g�p �, trong l�c nhập thất TT. Đức Chơn viết thư ra, ph�t biểu rằng: �T�i đ� đọc xong bộ kinh của thầy dịch, thật l� một bộ mới lạ hiếm c�.� Th� ra trong Tạng c�n nhiều bộ kinh lớn như thế n�y m� �t người chịu dịch đến, phần nhiều người ta dịch những bản đ� c� người dịch trước, t�i rất t�y hỷ việc l�m của thầy, sau khi ra thất t�i sẽ cho người đ�nh m�y gi�p, v� t�i sẽ bồi dưỡng tiền c�ng cho họ�.� Thượng Tọa Đức Chơn đ� thực hiện lời hứa ấy v� trao cho t�i 3 bản đ�nh m�y.

Năm 1990, l�c đến Phật học viện Huệ Nghi�m, gặp thầy To�n Ch�u đang dịch mấy quyển Phật T�m T�ng, thầy cho biết HT. Từ Đ�m mới v� gi� lam Quảng Hương, thầy đề nghị t�i n�n nhờ H�a thượng giảo ch�nh lại, t�i đồng �, ch�ng t�i hẹn ng�y� đến gặp �n Từ Đ�m.� S�ng m�ng 2/8 thầy To�n Ch�u v� t�i được Ho� thượng tiếp chuyện, qua lời giới thiệu của TT. To�n Ch�u, H�a thượng đồng � duyệt lại bản thảo, HT hỏi c� đem bản ch�nh theo kh�ng? T�i trao tạng bản, th� H�a thượng n�i:

-�� Nh�n duy�n n�o thầy c� tạng bản n�y?

-�� K�nh bạch H�a thượng. Con mượn ở ch�a Bảo Sơn huyện Long Kh�nh.

-�� T�i nhớ tại Linh Quang (Huế) c� tạng Tần Gi� n�y, v� sao lại rơi rớt ở đ� k�a?

-�� Thưa H�a thượng con cũng kh�ng r�.� C� lẽ vị n�o đ� từ Huế đem v�o, rồi bỏ qu�n lại đ� chăng?� Vậy nếu cần, sau khi duyệt xong, Ho� thượng đem về đ� th� hay qu�, như vậy khỏi bị thất lạc.

Nghe t�i n�i vậy, H�a thượng Từ Đ�m gật đầu.� H�a thượng y�u cầu t�i đọc bản Việt, c�n ng�i cầm bản chữ H�n để theo d�i.� S�ng h�m đ� HT kh�ng được khỏe, v� vừa qua một cơn bệnh nhẹ, tuy vậy HT vẫn nằm tr�n v�ng nghe t�i đọc phần Việt dịch, đến chỗ n�o hơi nghi ngờ, HT y�u cầu t�i giải th�ch về những từ ngữ m� t�i xử dụng, sau khi t�i tr�nh b�y, HT chấp nhận.� Đọc đến hết quyển 4, HT bảo �H�y th�i, kh�ng cần phải đọc nữa.� Qua 4 quyển vừa rồi t�i x�t thấy mức độ ch�nh x�c 98/100, bản n�y thầy dịch theo lối văn mới, được lắm đ� H�a thượng dạy những lời tr�n trước sự hiện diện của TT Đức Chơn v� thầy To�n Ch�u.� T�i ngỏ � thỉnh H�a thượng viết cho lời tựa, nhưng H�a thượng n�i:

-�� Thầy cứ viết đi, rồi t�i giới thiệu cho.

Sau khi được sự kh�ch lệ tinh thần của bậc t�n t�c khả k�nh, t�i lần hồi dịch tiếp bộ Bồ T�t Anh Lạc Bổn Nghiệp (v� đ� c� bản ch�p tay), từ dạo đ� đến nay, trước sau đ� 10 năm, phần th� thiếu thốn t�i ch�nh, phần th� bận tới lui giảng dạy ở một số trường Phật học, t�i vẫn giữ nguy�n bản thảo, chưa c� dịp lưu th�ng, nay x�t giới tu sĩ trẻ c�ng ng�y c�ng đ�ng, nền gi�o dục Phật ph�p c�ng được mở rộng, t�i d�nh dụm ch�t đỉnh t�i ch�nh l�m lại bản thảo n�y để ra mắt học giới, mong đ�ng g�p phần nhỏ trong việc phổ biến gi�o ph�p hiện tại v� tương lai.

Nay t�i ghi lại những lời n�y trước l� k�nh gởi l�n H�a thượng Từ Đ�m sự tri �n s�u đậm v� ng�i đ� kh�ng quản ngại tuổi cao sức yếu, duyệt qua bản thảo v� kh�ch lệ tinh thần trong việc dịch thuật n�y.� T�i cũng xin cảm tạ sự sốt sắng hỗ trợ của TT Đức Chơn trong thời gian trước đ�y.� Th�nh thật t�n th�n sự đ�ng g�p tịnh t�i của chư thượng tọa v� c�c Phật tử ph�t t�m, để bộ kinh Bồ T�t Thiện Giới được lưu th�ng mặc dầu trong phạm vi giới hạn nội bộ.

Nam M� C�ng Đức L�m Bồ T�t Mahat�t.

Dịch giả cẩn ch�.

Th�ch Thiện Th�ng

LỜI TỰA

Bồ T�t Thiện Giới, hiểu theo nghĩa Việt l� những giới tốt l�nh, hay kheo, chơn ch�nh của Bồ t�t.

N�i đến giới Bồ t�t, ta thường nghĩ ngay đến mười giới trọng, bốn mươi t�m giới khinh được n�i trong kinh Phạm V�ng, hoặc s�u giới trọng hai mươi t�m giới khinh trong kinh Thi Ca La Việt.� Theo � nghĩa nơi kinh n�y, th� giới Bồ t�t kh�ng chỉ hạn hẹp trong bao nhi�u đ� m� l� rộng r�i v� c�ng, bao qu�t tất cả.� Ph�m những g� m� một Bồ t�t từ khi sơ ph�t t�m cho đến khi chứng quả Phật, bao nhi�u qu� tr�nh tu tập m� vị đ� trải qua, bao nhi�u c�ng hạnh vị đ� thực hiện v� những quả đức đ� chứng nhập, đều được gọi l� �Thiện giới�.� Do � nghĩa ấy m� bậc ti�n đức đ� n�i �Về giới Bồ t�t, nếu t�nh đến lượng đ�ng với hư kh�ng, về cảnh th� lan khắp ph�p giới�, tất cả những Giới, Hạnh, Quả như vậy được t�m th�u trong ba c� nghĩa: Nhiếp luật nghi giới, Nhiếp thiện ph�p giới, Nhi�u �ch hữu t�nh giới, ch�ng ta quen gọi l� Tam tụ luật nghi của Bồ t�t.

V� �Thiện giới� bao h�m tất cả những nghĩa như vậy, cho n�n trong kinh n�y nơi cuối quyển 9, khi ng�i Ưu Ba Ly hỏi về t�n kinh, đức Phật đ� dạy: �Ưu Ba Ly!� Kinh n�y gọi l� Thiện giới, gọi l� Bồ t�t địa, gọi l� Luật Bồ t�t, gọi l� Luận Bồ t�t, gọi l� Như Lai Tạng, gọi l� Căn bản của tất cả thiện ph�p, gọi l� Nh�n của sự an lạc, gọi l� Sự chứa nh�m c�c hạnh ba la mật��

Trọn bộ kinh gồm 10 quyển, chia l�m 30 phẩm.� Ch�n quyển đầu thuyết minh tất cả hạnh m�n của Bồ t�t địa v� Phật địa, một quyển sau dạy về thể thức truyền giới, tự thệ thọ giới, cũng như thuyết minh t�m giới trọng v� 55 giới khinh của Bồ t�t, xem như một bộ giới bổn, ngo�i bộ giới Bổn Phạm V�ng.� Điểm đặc biệt của quyển giới bổn n�y l� dạy r� vừa ph�p gi� vừa ph�p khai trong 55 giới khinh của Bồ t�t, m� từ trước đến nay chưa thấy c� bản dịch n�o n�i đến, cho n�n phần giới bổn trong bộ kinh n�y c� thể triển khai nhiều phương diện, gi�p �ch cho những vị đ� thọ học giới Bồ t�t, muốn biết để thực h�nh.

Qua 30 phẩm kinh, đức Phật đ� giảng n�i một c�ch c� đọng, s�u thẳm về v� bi�n hạnh của Bồ t�t, như Mười Ba la mật, Bốn nhiếp ph�p, Ba mươi bảy phẩm trợ đạo, Mười hai nh�n duy�n, Bốn V� lượng t�m, Ba giải tho�t m�n, Bốn ph�p ấn�Ngo�i những hạnh m�n của Bồ t�t, ng�i c�n dạy r� về 140 ph�p bất cộng của chư Phật, như nh�n địa v� th�nh quả 32 tướng tốt, 80 vẻ đẹp, Bốn tịnh hạnh, Mười lực, Bốn v� sở �y, Ba niệm xứ, Ba bất hộ, Đại bi, Thường kh�ng qu�n mất, Tr� đoạn tập nh�n phiền n�o, Nhứt thiết chủng tr�

C� một điểm đ�ng lưu � m� ch�ng t�i muốn tr�nh b�y l�: trong khi diễn n�i những hạnh m�n ba la mật của Bồ t�t đức Phật dạy về h�nh tr�nh của 41 ng�i vị, nhất l� 10 địa trong h�ng thập th�nh, phần n�y rất c� đọng nhưng đ� t�m nhiếp gi�o nghĩa bậc Thập địa nơi kinh Hoa Nghi�m, hoặc trong kinh Phạm V�ng (quyển thượng) Kinh Anh Lạc Bổn Nghiệp, kinh Lăng Nghi�m v.v�Như vậy, kinh Bồ t�t Thiện giới n�y l� Bồ t�t luật, Bồ t�t luận, l� Như Lai Tạng, quả thật kh�ng sai.

Trong khi dịch thuật bộ n�y, ch�ng t�i nhận thấy rằng, nội dung của kinh chứa đựng qu� nhiều thuật ngữ, cũng như ph�p số m� nhiều kinh kh�c c� chỗ cũng n�i đến.� C� lẽ c�c nh� sớ giải Trung hoa đ� nương v�o kinh n�y, để giải th�ch thuật ngữ, ph�p số nằm trong những hạnh m�n của Bồ t�t địa.

T�m lại, tuy chỉ gồm trong 10 quyển nhưng đ� bao gồm tất cả những gi�o l� tối thượng Phật thừa, m� đức Thế T�n của ch�ng ta đ� th�nh tựu, v� ng�i v� h�ng Bồ t�t Vị lai m� n�i ra.

Kinh n�y được tam tạng ph�p sư Cầu Na Bạt Ma người Ấn độ. Cầu Na Bạt Ma (Gunavarman), người Hoa dịch l� C�ng Đức Khải, ng�i đến kinh đ� Kiến Nghiệp năm Nguy�n Gia thứ 8 đời vua Tống Văn Đế, từng dịch hơn một chục bộ kinh, luật được vua Tống rất khen ngợi cung k�nh.

V� một nh�n duy�n n�o đ�, khiến t�i gặp kinh n�y v� ph�t nguyện dịch ra Việt văn, để g�p phần văn h�a Phật gi�o nước nh�, v� gi�p th�m tư liệu cho chư vị tại gia xuất gia rộng đường duyệt l�m.� Mặc d� cố gắng hết m�nh v� sửa đi sửa lại nhiều lần, nhưng th�nh � cao viễn v� bi�n, t�m ph�m kh�ng sao trắc lượng, chắc chắn kh�ng tr�nh khỏi mọi sự vụng về sai lạc, rất mong chư vị thiện tri thức cao minh chỉ b�y cho những chỗ khuyết điểm, để khi c� cơ hội ấn h�nh sau, được ho�n chỉnh hơn.

Nam M� Bổn Sư Th�ch Ca M�u Ni Phật.

Th�ng qu� Thu, năm Ất Hợi 1995

Dịch giả k�nh ghi

KINH BỒ T�T THIỆN GIỚI

H�nDịch : Đời Tống nước Kế T�n Tam Tạng Ph�p sư Cầu Na Bạt Ma

ViệtDịch : Tỳ kheo Th�ch Thiện Th�ng

-o0o-

QUYỂN MỘT

BỒ T�T ĐỊA

PHẨM THỨ NHẤT

PHẨM TỰA

T�i nghe như vầy:

Một thời đức Phật ở nước X� Vệ, Tịnh x� Kỳ Ho�n, nơi vườn c�y của Th�i tử KỳĐ� v� trưởng giả Cấp C� Độc, c�ng với số đ�ng đại Tỳ kheo Tăng gồm năm trăm người, v� lượng Bồ T�t, trong đ� c� một ng�n vị Đại Bồ T�t l�m bực thượng thủ.

Bấy giờ đức Phật bảo chư Bồ T�t:

- Trong đời �c sau n�y, ai c� thể thọ tr�, ủng hộ đạo V� thượng ch�nh đẳng Ch�nh gi�c? Ai c� thể hộ ph�p? Ai c� thể gi�o h�a ch�ng sanh?

Khi đ�, Đại Bồ T�t Di Lặc từ chỗ ngồi đứng dậy, sửa �o vai mặt, gối b�n mặt s�t đất, quỳ thẳng chắp tay bạch Phật:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Trong đời �c sau n�y, con c� thể thọ tr�, ủng hộ đạo V� Thượng Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c, c� thể bảo vệ Ch�nh ph�p c� thể gi�o h�a ch�ng sanh.

Sư Tử Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể d�ng� c�c phương tiện nhiếp giữ ch�ng sanh.

Kim Cang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Nếu c� ch�ng sanh sắp đọa v�o ba đường �c, con c� thể che chở giữ g�n, l�m cho ch�ng đ� khỏi bị đọa lạc.

Văn Th� Sư Lợi Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Nếu ch�ng sanh n�o cầu xin những g�, con c� thể gi�p họ đầy đủ tất cả.

Tr� Tr�ng Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đem lại cho ch�ng sanh tr� tuệ rộng lớn.

Ph�p tr�ng Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đem gi�o ph�p th� khắp ch�ng sanh.

Nhựt Quang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể bố th� ch�ng sanh sự an vui.

Nguyệt Quang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể gi�o h�a tất cả ch�ng sanh, khiến họ tu phước đức.

Thiện Hộ Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể gi�o h�a tất cả ch�ng sanh, khiến họ kh�ng bu�ng lung.

V� Tận � Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể chỉ dạy tất cả ch�ng sanh, khiến họ r� biết � nghĩa v� tận của c�c l�nh vực.

Nguyệt T� Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể bố th� tất cả ch�ng sanh sự an vui cao tột.

Thi�n Nguyệt Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đem lại cho tất cả ch�ng sanh sở nh�n của sự an lạc.

Quan Thế �m Bồ T�t thưa:

-� K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể cứu gi�p tất cả ch�ng sanh khỏi sự sợ h�i.

Đại Thế Ch� Bồ T�t thưa:

-� K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m những người chưa độ được độ tho�t.

Ch�ng Thiện Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho những kẻ chưa điều phục được điều phục.

Thiện � Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Nếu c� ch�ng sanh đọa v�o đường s�c sanh, con c� thể gi�o h�a, khiến ch�ng đ� được điều phục.

Bất Lạc Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể bố th� tr� tuệ cho những kẻ ngu muội.

Quang Tụ Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho người căn t�nh thấp k�m, trở th�nh căn t�nh cao thượng.

Bất Đế Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể chỉ con đường ch�n ch�nh cho kẻ m� cuồng.

Nhạo Kiến Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể bố th� sự an lạc cho v� lượng ch�ng sanh.

Th�ch Tr�ng Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho những ch�ng sanh đ� tr�t chịu khổ, lu�n lu�n nhớ đến sự khổ.

Bất Khả Tư Nghị Giải Tho�t Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế t�n! Con c� thể l�m cho ch�ng sanh trong đường ngạ quỷ, được xa l�a nỗi khổ đ�i kh�t.

Th�nh Quang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể điều phục những ch�ng sanh� chẳng ai điều phục.

Duy Ma Cật Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể ph� vỡ l�ng nghi của ch�ng sanh.

Quang Minh Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đ�ng b�t cửa nẻo ba đường �c.

Kim Cang C�ng Đức Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho những ch�ng sanh c� những hiểu biết dị biệt, trở th�nh hiểu biết thuần nhất.

V� Lượng Hạnh Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đem lại cho ch�ng sanh đạo quả v� lậu.

V� Sở �y Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m tan hoại những thứ sợ sệt của ch�ng sanh.

Bảo C�ng Đức Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể chỉ r� kho t�ng c�ng đức qu� b�u cho tất cả ch�ng sanh.

Thiện � Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể d�ng lời n�i thanh tao mềm mỏng điều phục ch�ng sanh.

Tịnh Quang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể d�ng sự y�u mến để điều phục ch�ng sanh.

Phổ Hiền Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho tất cả ch�ng sanh nhớ lại đời qu� khứ.

Cao Qu� Đức Quang Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho ch�ng sanh chuy�n cần tinh tấn tu h�nh.

Thiện C�ng Đức Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho những ch�ng sanh khổ n�o đều được giải tho�t.

Bảo Thủ Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể th� khắp v� lượng ch�ng sanh c�c m�n b�u vật.

� Ch�u Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể ph� hỏng sự ngh�o c�ng của ch�ng sanh.

Ph� Kiết Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể ph� hoại sự phiền n�o của c�c ch�ng sanh.

Kim Quang Minh Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể chỉ con đường chơn thật cho những ch�ng sanh t� ngụy.

C�ng Đức Sắc Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho ch�ng sanh thuộc c�c Thừa, trụ v�o nhứt Thừa.

Ph�p � Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho ch�ng sanh được con mắt ph�p.

Kim Cang Tử Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m hư hỏng nghiệp �c của c�c ch�ng sanh.

Ph�p Tăng Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đ�ng như ph�p nhiếp giữ ch�ng sanh.

V� Sanh Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể l�m cho tất cả ch�ng sanh l�a khỏi ba độc.

Nguyệt Thắng Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể chỉ phương tiện kh�o l�o cho ch�ng sanh.

Sư Tử � Bồ T�t thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Con c� thể đem Phật Ph�p th� khắp ch�ng sanh.

Sư Tử Hống Bồ T�t thưa:

- K�nh lạy đức Thế T�n! Con c� thể ph� hỏng lưới nghi của ch�ng sanh.

Hương Thượng Vương Bồ T�t thưa:

- K�nh lạy đức Thế T�n! Về đời �c sau n�y, trong giấc chi�m bao của ch�ng sanh, con c� thể chỉ cho họ ph� hoại phiền n�o.

* *� *

Bấy giờ T�n giả X� Lợi Phất tự suy nghĩ như vầy:

Lạ l�ng thay! Kỳđặc thay! Những việc của chư Bồ T�t thật chẳng thể nghĩ b�n.� Nghĩ như vậy rồi, ng�i liền bạch Phật:

- K�nh lạy đức Thế T�n! Nếu c� Bồ T�t si�ng năng tinh tấn tu h�nh, đầy đủ c� phương tiện, để c� thể đem lại lợi �ch cho ch�ng sanh về mọi mặt.� Bạch đức Thế T�n! Những vị Đại Bồ T�t đ� như thế, th� sao ch�ng sanh lại c�n theo c�c vị n�y hỏi xin đầu, mắt, tủy, n�o, m�u, thịt hay những nhu cầu kh�c?

- K�nh bạch đức Thế T�n! Nay con định chắc, người đến xin đ�y ch�nh l� Bồ T�t Ma ha t�t.

Đức Phật n�i:

- Đ�ng vậy! Đ�ng vậy X� Lợi Phất! Quả như lời �ng vừa n�i.� Chỉ c� chư Bồ T�t mới biết Bồ T�t.� Bậc Thanh Văn, Duy�n Gi�c thật sự chẳng thể theo kịp nổi.

- N�y X� Lợi Phất! Bồ T�t Ma ha t�t tuy hiện c�c thứ thần t�c của Phật, nhưng trọn kh�ng bỏ t�m Bồ T�t.

- X� Lợi Phất! Nếu kẻ trưởng giả n�o sanh t�m ki�u mạn, Bồ T�t liền hiện th�n trưởng giả để ph� sự� ki�u mạn của kẻ đ�, cả đến trời Na La Di�n hoặc người đ�ng ho�ng, nếu c� điều ki�u mạn, Bồ T�t cũng đều hiện th�n như vậy, để ph� t�m ki�u mạn của những kẻ ấy.� Nếu họ chứng được Th�nh ph�p, Bồ T�t liền đem ph�p Đại Thừa khai thị.

Tại sao vậy?

- L�a sự giải tho�t của Nhứt Thừa, kh�ng c� giải tho�t n�o ri�ng kh�c, bởi thế mệnh danh l� Như Lai.

- N�y X� Lợi Phất! Bồ T�t tại gia tu tập hai điều bố th�: Một l� T�i th�.� Hai l� Ph�p th�.� Bồ T�t xuất gia tu tập bố th� c� bốn: Một l� Cho viết Hai l� Cho mực.� Ba l� Cho kinh.� Bốn l� N�i ph�p cho người.� Bồ T�t xuất gia thực h�nh đủ bốn việc bố th� n�y rồi, c� thể tự điều phục t�m m�nh, ph� bỏ t�m ki�u mạn v� tu phước đức nhẫn nhục.

- X� Lợi Phất! Bồ T�t xuất gia tu đức nhẫn nhục, l� c� thể thọ tr� giới cấm của Bồ T�t.� Lại c�n phải đủ ba điều huệ th� nữa, mới c� thể thọ tr� giới cấm của Bồ T�t.� Ba điều huệ th� l� g�?

1.�� Bố th�.� 2.� Đại th�.� 3.� V� thượng th�.

Thế n�o l� bố th�? - Bố th� vật qu� cho ch�ng sanh trong bốn ch�u thi�n hạ c�n chẳng lẫn tiếc, huống l� vật mọn.� Đ�y gọi l� bố th�.

Thế n�o l� Đại th�? - C� thể xả bỏ vợ, con cấp th�.

Thế n�o l� V� thượng th�? - Bố th� đầu, mắt, tủy, n�o, xương, thịt, da, m�u v.v�Bồ T�t đầy đủ ba thứ th� tr�n đ�y l� đủ đức nhẫn nhục.� Đủ đức Nhẫn n�y rồi, c� thể thọ tr� giới cấm của Bồ T�t.

- X� Lợi Phất! Khi muốn thọ giới Bồ T�t, trước hết n�n chế ngự c�c gi�c quan cho được mềm mỏng.� Đối với sự ph�t sanh dục nhiễm, Bồ T�t chẳng sanh t�m ham muốn, với sự giận dỗi, Bồ T�t chẳng sanh l�ng giận, đối với sự si m�, Bồ T�t chẳng sanh t�m si, với sự sợ sệt, Bồ T�t chẳng sanh t�m lo sợ.

- Nếu Bồ T�t tự hiểu đủ bốn điều như tr�n, tức như chỗ biết của chư Phật mười phương, vị n�y cũng c� thể biết mười phương chư Phật.

- X� Lợi Phất! Nếu biết chẳng đủ bốn điều của người thọ giới Bồ T�t, người n�y chẳng đắc giới Bồ T�t, cũng l� luống dối với chư Phật, chư Bồ T�t hiện tại trong mười phương.

- X� Lợi Phất! Bồ T�t c� hai hạng: Hạng thứ nhất theo nh�n duy�n s�n hận.� Hạng thứ hai theo nh�n duy�n si m�.

- X� Lợi Phất! Sự giận dỗi c� thể g�y nh�n duy�n t�m địa ngục lớn.� Sự si m� c� thể l�m nh�n duy�n cho c�c phiền n�o xấu �c.� Do hai nh�n duy�n giận dỗi, si m� n�y m� c� thể l�m hỏng giới Bồ T�t.

- X� Lợi Phất! Nếu muốn thọ giới Bồ T�t, trước hết người thọ phải xa l�a tham dục, giận dỗi, si m�, sợ sệt.� Người thọ giới n�n ở ri�ng một chỗ rảnh rang, suốt thời gian s�u th�ng, ng�y đ�m s�m hối c�c tội, ph�t lời như sau:

Con t�n l� (ph�p danh l�)�Quy y Phật, Quy y Ph�p, Quy y Tăng, Quy y c�c đức Phật hiện tại trong khắp mười phương v� chư Bồ T�t Tăng.� Quy y đức Th�ch Ca Như Lai.

Nam M� Phật Đ�

Nam M� Đạt Ma

Nam M� Tăng Gi�

Nam M� Thập Phương chư Phật c�ng Bồ T�t Tăng.

Nam M� Th�ch Ca M�u Ni Phật.

Nam M� Kim Cang V� Hoại Th�n Phật.

Nam M� Bảo Quang Phật.

Nam M� V� Lượng Tự Tại Vương Phật.

Nam M� V� Thượng L�m Vương Phật.

Nam M� V� Thượng Hoan Hỷ Phật.

Nam M� B�o Hỏa Phật.

Nam M� B�o Nguyệt Quang Phật.

Nam M� Thanh Tịnh Phật.

Nam M� Thủ Cần Tinh Tấn Phật.

Nam M� Phạm Đức Phật.

Nam M� Thiện C�ng Đức Phật.

Nam M� Chi�n Đ�n C�ng Đức Phật.

Nam M� Quang C�ng Đức Phật.

Nam M� A Th�c Gi� C�ng Đức Phật.

Nam M� Na La Di�n Lực Phật.

Nam M� Hoa C�ng Đức Phật.

Nam M� Li�n Hoa Phật.

Nam M� T�i C�ng Đức Phật.

Nam M� Niệm C�ng Đức Phật.

Nam M� Thiện Danh Phật.

Nam M� Th�ch Chủng Vương Phật.

Nam M� V� Thắng Phật.

Nam M� V� Bi�n Th�n Quang Phật.

Nam M� V� Bi�n Th�n Phật.

Nam M� V� Động Phật.

Nam M� Đại Sơn Vương Phật.

Quy y như vậy v� lượng chư Phật, Bồ T�t trong v� lượng thế gian, thường trụ nơi đời, n�i ph�p gi�o h�a.

Ngưỡng mong chư Phật x�t thương đo�i tưởng, như v� lượng đời trước hoặc đời hiện tại, con đ� lỡ tạo c�c điều �c nghiệp bất thiện.� Hoặc tự m�nh l�m hay thấy người l�m sanh t�m vui mừng.� Hoặc lấy những vật của Phật, hoặc vật của Ph�p, vật của ch�ng tăng, vật chi�u đề Tăng, vật hiện tiền tăng, hoặc tự m�nh lấy hay thấy người lấy sanh t�m vui mừng.� Hoặc tự m�nh g�y tội ngũ nghịch, hay thấy người g�y tội sanh t�m vui mừng.� Tự m�nh tạo mười nghiệp �c hay thấy người tạo, sanh t�m vui mừng.

Do nh�n duy�n c�c nghiệp chẳng l�nh n�y, sẽ đọa v�o lo�i s�c sanh, ngạ quỷ, địa ngục, hoặc nơi bi�n địa, hoặc sanh l�n c�c c�i trời trường thọ, hoặc sanh l�m người c�m, điếc, ngọng, m�, hoặc gần thầy t�, bạn �c, kh�ng gặp chư Phật xuất thế.� Những tội như vậy, ng�y nay th�nh t�m, cầu xin s�m hối.

Như đối trước đức Th�ch Ca M�u Ni hiện tại, đấng Như Lai Thế T�n chơn thật r� biết, tr� Phật v� ngại, mắt Phật thấy suốt, ng�i lu�n lu�n v� tất cả ch�ng sanh l�m bậc chứng minh.� K�nh mong đức Phật soi x�t l�ng th�nh s�m hối của con, từ nay trở đi con kh�ng d�m g�y tội lỗi như trước.

Thứ nữa, ngưỡng mong mười phương chư Phật, chư đại Bồ T�t, đồng gia t�m chứng gi�m cho con.� Nếu con đ� g�y phước nghiệp bố th� trong v� lượng đời trước hay đ� g�y tạo trong hiện đời n�y, dầu l� đem th� cho lo�i s�c sanh một nắm thức ăn�Những c�ng đức ấy đều đem hồi hướng.� Hoặc những c�ng đức do sự tr� giới m� con đ� tạo trong l�c n�o đ�, tất cả đều đem hồi hướng về đạo V� Thượng Bồ Đề, như sự ph�t nguyện hồi hướng của chư Phật Bồ T�t qu� khứ, như sự ph�t nguyện hồi hướng của chư Phật, Bồ T�t vị lai, như sự ph�t nguyện hồi hướng của chư Phật, Bồ T�t hiện tại trong khắp mười phương hư kh�ng ph�p giới.

- X� Lợi Phất! Vị Bồ T�t ch� t�m lễ lạy, cung k�nh chư Phật, trải qua s�u th�ng như vậy rồi, hoặc tới lui, hoặc đi đứng, hoặc ngồi.� L�c đ� chư Phật mười phương hiện th�n ra trước mặt, đầy đủ ba mươi hai tướng tốt, t�m mươi vẻ đẹp.� Tuy thị hiện tướng hảo với Bồ T�t ấy, nhưng đối với ph�p giới vẫn l� bất động.

Tại sao thế?

- C�c đức Như Lai chơn thật r� biết t�m của Bồ T�t n�y.� Mười phương chư Phật đều biết chắc Bồ T�t n�y c� thể kham l�nh thọ tr� giới cấm của Bồ T�t để tu l�ng Từ Bi, c� thể ph� hoại ma qu�n v� chuyển b�nh xe ph�p, tuy�n n�i ch�nh ph�p, điều phục ch�ng sanh trong khắp ph�p giới.� Do � nghĩa đ� chư Phật mười phương v� Bồ T�t n�y, hiện ra th�n tướng c�c ng�i.

- N�y X� Lợi Phất! Như tiếng rống của sư tử, m�o, chồn c� thể rống nổi kh�ng?

- Thưa kh�ng! Bạch đức Thế T�n.

- Nếu người kh�ng vun trồng cội đức nơi v� lượng đức Phật, người đ� c� thể được giới Bồ T�t kh�ng?

- Bạch đức Thế t�n! Kh�ng thể n�o được.

- X� Lợi Phất! Như sức chuy�n chở của voi ch�a, con lừa c� thể hơn kh�ng?

- K�nh bạch Thế T�n! Kh�ng thể n�o hơn.

- Như �nh s�ng mặt trời, mặt trăng, lửa đom đ�m c� thể s�nh bằng kh�ng?

- K�nh bạch Thế T�n! Kh�ng thể s�nh bằng.

- Như b�u vật của Tỳ sa m�n Thi�n vương, kẻ ngh�o n�n c� thể bằng kh�ng?

- K�nh bạch Thế T�n! Kh�ng bằng.

- Như chim Đại b�ng bay lượn, con quạ c� thể theo kịp kh�ng?

- K�nh bạch Thế T�n! Kh�ng thể theo kịp.

- N�y X� Lợi Phất! Nếu như người n�o, trong v� lượng đời, trong v� lượng chỗ của c�c đức Phật, đ� từng trồng s�u cội đức, người n�y mới c� thể thọ giới Bồ T�t, mới c� thể thấy chư Phật mười phương một c�ch r� r�ng.

- X� Lợi Phất! Khi thọ giới Bồ T�t rồi, nếu do kh�ch trần phiền n�o, phạm phải những điều c� thể s�m hối, h�y n�n hướng về chư Phật trong mười phương m� lễ s�m.

Bồ T�t trọn kh�ng tạo năm tội nghịch.� Nếu t�m tham dục chẳng dứt, đến đỗi sanh con, phải n�n đối trước chư Phật hiện tại trong mười phương, trường trải hai năm, ban ng�y ban đ�m, hết l�ng tr�n trọng, cầu xin s�m hối.

Nếu v� l�ng tham của, trộm lấy vật của Phật của Ph�p, của Tăng, cũng phải đối trước chư Phật s�m hối hai năm như đ� n�i tr�n.

- X� Lợi Phất! Bồ T�t do nh�n duy�n giận dỗi hủy ph� giới cấm ư? Việc ấy kh�ng c�.� Do nh�n duy�n giận dỗi ph� hủy giới cấm lại được s�m hối ư? Việc ấy cũng kh�ng c�.

Bấy giờ T�n giả Ưu Ba Ly, cũng trong buổi rạng đ�ng h�m ấy, ng�i ra khỏi thiền định, đứng dậy đi đến chỗ Phật, c�i đầu lễ Phật, nhiễu quanh đức Phật ba v�ng rồi ngồi xuống một b�n v� bạch:

- K�nh bạch đức Thế T�n! Như trong giới kinh n�i �Nếu đệ tử Như Lai, những người c� đức tin, một khi đ� thọ giới, dầu phải mất cả mạng sống, suốt đời cũng kh�ng n�n hủy phạm�.

- K�nh bạch đức Thế T�n! Hiện tại đ�y v� về sau n�y, khi Phật Niết B�n rồi, con n�n ph�n biệt như thế n�o, để biết r� giới cấm của Thanh Văn, giới cấm của Duy�n Gi�c v� giới cấm của Bồ T�t? Đức Thế T�n dạy rằng; con l� người đứng đầu trong c�c vị tr� luật, nay con chẳng r� phương tiện của Tỳ ni, l�m thế n�o để n�i ra? Nay đ�y c� nhiều vị đại Tỳ kheo c�ng chư Bồ T�t tăng, c�i mong đức Như Lai chỉ vẽ đầy đủ v� giảng n�i rộng r�i.

Đức Phật dạy:

- L�nh thay! L�nh thay Ưu Ba Ly! H�y dốc l�ng nghe kỹ v� kh�o suy nghĩ nhớ lấy, t�i sẽ v� �ng m� n�i r�.

- N�y Ưu Ba Ly! Giới của Thanh Văn nhơn duy�n kh�c.� Giới của Bồ T�t nhơn duy�n kh�c.� Giới của Thanh văn t�m lượng kh�c.� Giới của Bồ T�t t�m lượng kh�c. Sự trang nghi�m của giới Thanh văn kh�c.� Sự trang nghi�m của giới Bồ T�t kh�c.� Giới của Thanh văn phương tiện kh�c.� Giới của Bồ T�t phương tiện lại kh�c.

- Ưu Ba Ly! Sự trong sạch của giới Thanh văn kh�ng phải như sự trong sạch của giới Bồ T�t.� Sự trong sạch của giới Bồ T�t kh�ng phải như sự trong sạch� của giới Thanh văn.

Người thuộc Thanh văn đầu đến một niệm cũng kh�ng cầu thọ th�n c�c c�i (Hữu), n�n gọi l� sự trong sạch của giới Thanh văn.� Bồ T�t th� tr�i lại, nếu chẳng cầu �Hữu� gọi l� đại ph� giới, gọi l� giới kh�ng trong sạch.

Bực Thanh văn nếu c�n cầu c� sự thọ th�n gọi l� ph� giới, gọi l� giới kh�ng trong sạch.

- Ưu Ba Ly! Bồ T�t Ma ha t�t trong v� lượng kiếp, lu�n lu�n ở trong c�c nẻo m� kh�ng mong tiến thủ, gọi l� Bồ T�t hủy Tịnh của Thanh văn.� Bởi � nghĩa đ� cho n�n Ưu Ba Ly, �ng n�n n�i rằng: Thanh văn hủy cấm l� gấp, Bồ T�t hủy cấm l� ho�n, Thanh văn hủy giới bị đ�ng b�t.� Bồ T�t hủy phạm được khai mở. Trong giới Thanh văn n�n n�i nh�n duy�n, trong giới Bồ T�t kh�ng n�n n�i nh�n duy�n.

- Ưu Ba Ly! Sự t�y thuận ch�ng sanh của Bồ T�t chẳng phải như h�ng Thanh Văn.� Thế n�n, đối với Bồ T�t, những giới d�u nhỏ, d�u ho�n, Thanh văn cũng phải bảo vệ như những giới gấp.

- Ưu Ba Ly! Bồ T�t trong buổi rạng đ�ng phạm giới, vẫn cố nhớ nghĩđến đạo V� Thượng Bồ Đề, tự biết tội lỗi của m�nh, ng�y đ�m ba thời cũng cố nhớ nghĩ như vậy.� Đ�y gọi l� giới Bồ T�t.

- Ưu Ba Ly! Nếu Bồ T�t mỗi l�c mỗi phạm chẳng gọi l� ph� giới.

Nếu như Thanh văn mỗi l�c mỗi phạm, gọi l� ph� giới, gọi l� mất giới, gọi l� chẳng được đạo quả của bậc sa m�n.

Tại sao thế?

- Người Thanh văn v� muốn mau ch�ng ph� hoại phiền n�o m� si�ng năng tinh tấn, v� thế chẳng n�n hủy phạm.

- Ưu Ba Ly! Bồ T�t nếu kh�ng Hằng h� sa kiếp thọ hưởng năm thứ dục lạc, cũng kh�ng mất giới cấm của Bồ T�t, chẳng gọi l� mất giới, chẳng gọi l� kh�ng được quả vị Bồ T�t.

- Ưu Ba Ly! Bồ T�t chẳng thể trong một đời sạch hết phiền n�o, m� phải d�ng nhiều phương tiện trừ sạch lần lần.

- Ưu Ba Ly! Đạo V� Thượng Bồ Đề, phải nhờ năng lực trang nghi�m cao tột vĩđại, sau đ� mới chứng quả vị V� thượng Ch�nh gi�c, chẳng phải một đời chứng được.� V� thế Như Lai kh�ng n�i �Bồ T�t ở trong đường sống chết sanh t�m hối đối� cũng kh�ng tuy�n n�i rằng �phải đoạn hết tham �i� m� Như Lai v� Bồ T�t n�i ph�p hoan hỷ, ph�p s�u xa, ph�p kh�ng nghi ngờ, ph�p rỗng rang, Bồ T�t nghe ph�p ấy rồi th�ch ở trong đường sanh tử.

Ng�i Ưu Ba Ly thưa:

- K�nh bạch Thế T�n! Phạm c� ba thứ:

- Một l� tham lam.� Hai l� Giận dỗi.� Ba l� si m�.

- Bồ T�t phạm tội nặng l� những g�? Phạm tội nhẹ l� những g�?

Phật đ�p:

- Ưu Ba Ly! Nếu Bồ T�t phạm những điều thuộc tham, nhiều như số c�t s�ng Hằng, chẳng gọi l� hủy giới.� Nếu một lần phạm s�n, l�m nh�n duy�n hủy giới.� Đ�y gọi l� ph� giới.

- V� sao thế?

- N�y Ưu B� Ly! T�m giận dỗi bỏ rơi ch�ng sanh, t�m tham �i c� thể che chở ch�ng sanh.� Nếu y�u mến ch�ng sanh chẳng gọi l� phiền n�o.� Giận dỗi bỏ rơi ch�ng sanh gọi l� phiền n�o s�u nặng.

- Ưu B� Ly! V� thế trong kinh Như Lai n�i rằng: Những kiết sử tham kh� đoạn chẳng gọi l� nặng.� Giận dỗi dễ dứt, ấy gọi l� nặng.

- Ưu Ba Ly! Thứ kh� đoạn chẳng phải l� nặng.� Bồ T�t thường đoạn giận dỗi l� thứ giới trọng dễ trừ, cho đến trong giấc chi�m bao c�n kh�ng giận dỗi.

- Ưu Ba Ly! Bồ T�t si m� kh�ng c� phương tiện hay kh�o lo sợ phạm �i.� Bồ T�t c� tr�, kh�o biết phương tiện, lo sợ phạm s�n, chẳng sợ phạm �i.

Khi đ�, ng�i Văn Th� Sư Lợi bạch Phật:

- K�nh thưa đức Thế T�n! Tỳ ni gọi l� điều phục.� T�nh của c�c ph�p rốt r�o l� đi�u.� V� sao đức Như Lai tuy�n n�i về Tỳ ni?

Phật đ�p:

- Văn Th� Sư Lợi! Nếu kẻ ph�m phu c� thể biết c�c ph�p rốt r�o l� đi�u, th� Như Lai trọn kh�ng n�i về Tỳ ni.� Bởi kẻ ph�m phu chẳng biết, chẳng hiểu, do đ� Như Lai v� n�i Tỳ ni.

- Văn Th� Sư Lợi! Nay �ng v� sao kh�ng n�i về Tỳ ni? Ưu Ba Ly đang muốn nghe đ�.

Bấy giờ ng�i Văn Th� Sư Lợi n�i với ng�i Ưu Ba Ly:

- N�y �ng Ưu Ba Ly! Tất cả c�c ph�p rốt r�o l� điều phục.

- Tất cả c�c ph�p t�nh chẳng � uế.

- Tất cả c�c ph�p t�nh chẳng đi�n đảo.

- Tất cả c�c ph�p t�nh vốn thanh tịnh.

- Tất cả c�c ph�p chẳng thể tuy�n n�i.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng c� chấp lấy.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng đi, kh�ng lại.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng thể nghĩ b�n.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng hề chướng ngại.

- Tất cả c�c ph�p vốn kh�ng tự t�nh.

- Tất cả c�c ph�p chẳng sanh chẳng diệt.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng bị chi phối.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng c� ba đời.

- Tất cả c�c ph�p kh�ng c� lưới nghi.

- Tất cả c�c ph�p như vậy, Phật đều hiểu biết.

Ưu Ba Ly bạch Phật:

- K�nh thưa đức Thế T�n! Như chỗ n�i ra của ng�i Văn Th� Sư Lợi, chẳng phải l� n�i một c�ch r� r�ng.

Phật bảo:

- N�y Ưu Ba Ly! Văn Th� Sư Lợi thường th�ch tuy�n n�i nghĩa l� giải tho�t như vậy.

Ưu Ba Ly thưa:

- K�nh bạch đức Thế T�n! V� sao gọi l� Bồ T�t ki�u mạn? Phật đ�p:

- Nếu Bồ T�t n�i rằng �Ta c� Bồ Đề� t�m, ta thực h�nh hạnh Bồ Đề, tu s�u ph�p ba la mật.� Ta v� B�t nh� ba la mật m� tu c�c hạnh�� Hoặc n�i hạnh Bồ Đề s�u, hạnh Thanh văn cạn.� Hạnh Bồ Đề trong sạch. Hạnh Thanh văn chẳng trong sạch.� Hạnh Bồ đề rốt r�o, hạnh Thanh văn chẳng rốt r�o�� Nếu lại sanh t�m ph�n biệt �l� ph�p Thanh văn, l� ph�p Duy�n gi�c, l� ph�p Bồ T�t, l� ph�p Phật.� Đ�y gọi l� tịnh, đ�y l� bất tịnh, đ�y gọi l� Đạo, đ�y chẳng phải Đạo�Như thế gọi l� Bồ T�t ki�u mạn.

PHẨM THỨ HAI

T�NH CỦA HẠNH L�NH

Đại Bồ T�t tu tập Th�nh hạnh, thực h�nh những quả l�nh thuộc đạo Bồ Đề, gồm c� 10 ph�p.� Mười ph�p n�y c� thể nhiếp lấy tất cả điều l�nh.� Những g� l� mười?

1.�� Chi��

2.�� Dực (ph� gi�p)

3.�� Tịnh t�m��

4.�� Hạnh

5.�� Hữu��

6.�� Nh�n

7.�� Kh� (t�i năng)��

8.�� Địa (quả vị)

9.�� Phương tiện��

10. Trụ

CHI l� g�? Nghĩa l� t�nh Bồ T�t.� T�nh Bồ T�t l� sự mới ph�t t�m v� ba mươi bảy phẩm trợ đạo.� Tại sao vậy?

Đại Bồ T�t ph�t t�m Bồ Đề, t�m Bồ Đề l� căn bản của tất cả ph�p l�nh, v� vậy gọi l� CHI.� Do sự ph�t t�m n�y l�m nh�n m� được V� Thượng Bồ Đề, thế n�n gọi l� NH�N.� Do nh�n của sự ph�t t�m quyết định được V� thượng Bồ Đề, cho n�n gọi l� T�NH.� Bởi c�c nh�n sơ ph�t t�m của đại Bồ T�t, được tu Bố th� ba la mật, Tr� giới ba la mật, Nhẫn nhục ba la mật, Tinh tấn ba la mật, Thiền định ba la mật v� B�t nh� ba la mật.� V� thực h�nh s�u độ ba la mật, tức được tr� tuệ trang nghi�m, phước đức trang nghi�m v� tu 37 phẩm Trợ Đạo, thế n�n Bồ T�t ph�t t�m Bồ Đề, mệnh danh l� CHI.� Đại Bồ T�t t�y sự ph�t t�m thực h�nh đầy đủ, được V� thượng Bồ Đề cho n�n gọi l� CHI.

Đại Bồ T�t, nếu kh�ng c� t�nh Bồ Đề, dầu ph�t t�m si�ng năng tinh tấn, rốt cuộc chẳng thể được V� thượng Bồ Đề.� Thế n�n biết, chẳng phải do ri�ng si�ng năng tinh tấn m� c� t�nh Bồ Đề, do đ�ng như nghĩa của t�nh Bồ T�t. Đ�y gọi l� CHI.

Bồ T�t, tuy c� Bồ T�t t�nh, nhưng nếu kh�ng ph�t t�m si�ng năng tinh tấn, kh�ng thể mau th�nh v� thượng ch�nh gi�c.

C� t�nh Bồ T�t, ph�t t�m Bồ Đề, do si�ng tu tinh tấn, c� thể mau th�nh V� thượng Bồ Đề.� V� lẽ đ� t�nh của Bồ T�t gọi l� CHI.

Vả lại, CHI cũng gọi l� Nh�n, cũng gọi l� Nấc, cũng gọi l� Th�m lớn, cũng gọi l� Trang nghi�m, cũng gọi l� Nương tựa, cũng gọi l� Thứ lớp, cũng gọi Tiến hạnh, cũng gọi l� Nh� ốc.� Do nghĩa đ�, t�nh gọi l� CHI.

Thế n�o l� T�NH? T�nh c� hai:

Một l� Bổn t�nh.� Hai l� Kh�ch t�nh.

Bổn t�nh l� Ấm, Giới, Nhập, thứ lớp li�n tục, v� thỉ v� chung.� Ph�p T�nh tự n� như vậy, v� thế gọi l� Bổn t�nh.

Kh�ch t�nh l� tất cả ph�p l�nh tụ tập để được t�nh Bồ T�t, đ� gọi l� Kh�ch t�nh.� Kinh đ�y lấy hai thứ Bổn, Kh�ch l�m t�nh.� Hai t�nh đ�y, gọi l� CHI.� Lại nữa, T�nh cũng gọi l� chủng tử, l� ranh vức.� Gồm c� hai thứ: 1. Tế.� 2. Th�.

Tế l� g�? - Kh�ng nh�n m� được, kh�ng nh�n được quả, thế gọi l� Tế.

Th� l� g�? - C� nh�n m� được.� Từ nh�n được quả, thế gọi l� Th�.

Đại Bồ T�t được hai thứ t�nh (Bổn, Kh�ch) l� hơn tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c huống g� c�c hạng ngoại đạo.� V� lẽ đ� Bồ T�t được gọi l� Hơn.

V� sao lại hơn? - Do trong sạch vậy.

Trong sạch c� hai:

Một l�: Sạch sở tri chướng (tr� chướng)

Hai l�: Sạch phiền n�o chướng (kiết chướng)

Thanh văn, Duy�n gi�c sạch phiền n�o chướng chẳng phải sạch sở tri chướng.

Đại Bồ T�t sạch cả hai chướng, do đ� t�nh Bồ T�t được gọi l� Hơn.

Đại Bồ T�t c� bốn điều hơn hết thảy Thanh văn, Duy�n gi�c v� ngoại đạo.� Bốn điều hơn l�: 1. Căn hơn.� 2. Hạnh hơn.� 3. Phương tiện hơn.� 4. Đắc quả hơn.

-Căn hơn: Đại Bồ T�t bản t�nh d�ng m�nh lanh lợi.� Duy�n gi�c t�nh trung b�nh, Thanh văn t�nh chậm lụt.� Đ�y gọi l� căn hơn.

-Hạnh hơn:� Thanh văn, Duy�n gi�c v� tự độ m�nh m� tu c�c ph�p l�nh, Bồ T�t chẳng tự v� m�nh, chỉ v� ch�ng sanh m� tu tập ph�p l�nh, đem t�m Đại bi thương x�t tất cả, ban bố an vui cho khắp ch�ng sanh, v� thế gọi l� hạnh hơn.

-Phương tiện hơn: Thanh văn, Duy�n gi�c chỉ c� thể r� thấu Ấm, Giới, Nhập m� chẳng r� suốt mười hai nh�n duy�n v� Xứ, chẳng phải Xứ.� Phương tiện của Bồ T�t c� thể kh�o biết tất cả ph�p, thế gọi l� phương tiện hơn.

-Quả hơn: Thanh văn tự được Thanh văn Bồ Đề, Duy�n gi�c tự được Duy�n gi�c Bồ Đề, Bồ T�t tự được Bồ T�t Bồ Đề.

T�nh Bồ T�t c� s�u ấn, do s�u ấn n�y m� tất cả ch�ng sanh đưọc hay biết đ� l� Bồ T�t.� S�u thứ ấn l� g�? - Tức Bố th� ba la mật cho đến B�t nh� ba la mật.

Do nghĩa g� Bố th� độ gọi l� T�nh ấn của Bồ T�t?

-Bản t�nh đại Bồ T�t c� thể được t�m Th� xả như vầy:

Đối với c�c thứ tiền của, dầu nhiều hay �t, t�m Bồ T�t kh�ng tham đắm, muốn đem cấp gi�p cho người.� Khi cấp gi�p v� cấp gi�p xong, t�y chỗ th� vật, Bồ T�t t�m sanh vui vẻ.� D� �t d� nhiều, t�m kh�ng nghi ngờ hối tiếc, th� vật ch�t �t cũng kh�ng e thẹn.� Nếu kh�ng tiền của, cũng thường khen ngợi về sự bố th�.� Thấy người bỏn sẻn, c� thể đả ph� t�m bỏn sẻn nọ, gặp người l�m việc bố th�, t�m sanh phấn khởi, vui mừng như gặp cha mẹ.� Thấy người đến xin lấy l�m h�n hạnh.� Nếu kh�ng tiền của cung ứng, b�n d�ng sức khỏe trợ gi�p cho bậc gi� nua, cha mẹ, sư tăng.� Ứng đối th� d�ng lời n�i vui vẻ, lời n�i mềm mỏng, lời n�i đ�ng c�ch, lời n�i chơn th�nh lời n�i ngay thẳng, để đối trị với lời n�i hư vọng, lời n�i đ�i chiều, lời n�i hung hiểm lời n�i v� nghĩa của ch�ng sanh.

Hoặc c� người hỏi, c�n chẳng n�i đến điều hay điều dở của người, huống g� kh�ng hỏi m� lại tự n�i.

Nếu c� những người lo sợ c�c nạn nước, lửa, vua quan, th� dữ, giặc cướp, c� thể v� họ cứu nguy giải �ch.� Biết ơn, nhớ ơn của người, thường nghĩ b�o đ�p.� Nhận vật người kh�c gởi gấm giao ph�, chẳng l�m kẻ ấy nghi ngờ, nếu l� vật qu� t�m kh�ng tham đắm.� Vật của m�nh c�, t�m kh�ng lẫn tiếc.� Thường sắm �o mặc thức ăn cấp gi�p cho người.� Lu�n lu�n chế ngự l�ng tham đắm sắc dục, sự đam m� rượu ch�, chế ngự sự ưa th�ch chơi giỡn hay sự vui th�ch đờn ca xướng h�t, v� tu tập t�nh biết hổ thẹn, dầu được vật qu� gi�, cũng chẳng sanh ham vui.� Đ�y gọi l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Bố th� độ.

Thế n�o l� t�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tr� giới độ?

-Th�n, miệng, � của đại Bồ T�t t�nh tự mềm mỏng trong sạch, Bồ T�t chẳng khởi t�m hung dữ, chẳng khởi t�m giận hại.� Nếu v� kh�ch trần phiền n�o m� g�y c�c tội lỗi, tạo rồi t�m rất �n hận, t�m rất hổ thẹn ph�t lộ s�m hối.� Đối với ch�ng sanh, khởi l�ng thương x�t, tưởng như con một.� Trọn đời chẳng d�ng tay ch�n gậy gộc, đ� gạch để đ�nh đập mọi lo�i, lu�n lu�n t�m kiếm bực chơn thiện tri thức, ch� thường ưa th�ch c�ng dường cha mẹ, sư trưởng v� c�c vị t�n t�c kỳ cựu, ph� bỏ t�nh t�nh ki�u xa ng� mạn, hỏi han ch�o đ�n trước người, biết ơn, nhớ ơn, nếu ai đến hỏi xin, Bồ T�t từ tốn an ủi dẫn dụ chẳng d�ng những tr� huyễn thuật dối gạt ch�ng sanh, trọn chẳng nu�i sống bản th�n bằng những điều tr�i ph�p, thường ưa tu tập tất cả c�ng đức, dạy bảo ch�ng sanh rộng tu sự nghiệp phước đức.� Thấy c�c ch�ng sanh chịu c�c sự khổ, bị đ�nh, bị tr�i, bị giam, bị cầm, bị n�ng lạnh đ�i kh�t, đến nỗi mất mạng.� Xem những cảnh ấy, Bồ T�t đau đớn kh�ng kh�c ch�nh m�nh chịu khổ.� Bảo vệ giới luật Phật chế, dầu một giới khinh nhỏ nhặt cũng kh�ng c� � hủy phạm, huống g� những điều giới trọng.� Lu�n lu�n d�ng mười nghiệp l�nh dạy dỗ mọi người, chẳng ưa xem nghe những kẻ đấu tranh mắng nhiếc.� Những g� thuộc về ba nghiệp th�n, miệng, � của Bồ T�t l� thường v� ch�ng sanh, trọn chẳng v� m�nh m� l�m.� Nếu như c� người gồm đủ giới đức, nhẫn nhục, tr� tuệ, Bồ T�t ưa th�ch c�ng họ l�m việc, được l�ng h�a dịu, kh�ng l�ng o�n hận hay l�ng bất nhẫn.� T�m của Bồ T�t lu�n lu�n k�nh trọng những giới Phật chế, kh�ng hề dối tr� ch�ng sanh, kh�ng n�i đ�i chiều, kh�ng n�i lời v� nghĩa.� Dầu kh�ng người hỏi vẫn cứ ca tụng điều tốt của người, huống c� kẻ hỏi m� kh�ng t�n dương.� N�i chung l� lu�n lu�n t�n trọng s�ng k�nh sự n�i năng đ�ng đắn ch�n thật.� Đ�y gọi l� t�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tr� giới độ.

Thế n�o l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Nhẫn nhục độ?

-Đại Bồ T�t thấy c�c ch�ng sanh, nếu c� ai đến đ�nh đập th�n m�nh, ngay đ� chẳng đem điều �c trả đũa.� V� sao thế? - Bởi th�n ta đ�y chẳng phải l� th�n ch�n thật.� Nếu l� th�n ch�n thật l�m sao c� thể đ�nh.� Th�n m�u thịt n�y l� th�n h�a hợp, l� th�n nhơ nhớp.� Trong th�n h�a hợp n�y, phần �t� thấy c� đ�nh, phần nhiều kh�ng ch�t tổn hại.� C�i nhiều đ� kh�ng tổn hại th� sao lại kh�ng vui? Kẻ giận ta l� giận nơi phần �t, c�i nhiều kh�ng giận.� Nếu c�i đ�nh h�a hợp, đ�nh c�i nhận h�a hợp, vậy th� ai đ�nh, ai nhận?� V� như hai vật chạm nhau khua tiếng.� Nếu ta nổi giận l� tự giận lấy m�nh.� Tại sao vậy? - Do v� nghiệp duy�n m� c� th�n n�y, bởi c� th�n n�y n�n chịu khổ độc n�y, cũng như do c� mục ti�u, t�n mới cắm v�o.� Nếu ta tăng th�m l�ng giận, tức chẳng thể c� quan niệm oan th�n l�nh dữ l� điều b�nh đẳng.� Nếu chẳng thể quan s�t sự b�nh đẳng giữa thiện v� �c, quyết định sẽ đọa ba đường �c. V� lẽ đ�, nếu ai đ�nh mắng, đối với kẻ kia, ta chẳng n�n nổi l�ng s�n hận.� Qu�n được như vậy, gọi l� t�nh ấn của Bồ T�t thuộc Nhẫn nhục độ.

Lại nữa, nếu gặp người đến đ�nh mắng, đối với kẻ đ�, n�n sanh � tưởng họ như con một của ta, l�ng kh�ng o�n hận.� Đ�y gọi l� t�nh ấn của Bồ T�t thuộc Nhẫn nhục độ.

Thế n�o l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tinh tấn độ?

-Đại Bồ T�t si�ng tu tinh tấn, hừng đ�ng thức dậy, về khuya mới đi nghỉ, chẳng ưa nằm d�i ngủ thẳng,� chẳng m�ng lạnh n�ng, đ�i kh�t, lo mừng.� Ph�m tạo t�c những sự nghiệp thế gian hay sự nghiệp xuất thế, nhứt quyết phải l�m, cho đến l�c ho�n tất, chẳng chịu bỏ phế nửa chừng.� Sự việc dầu chưa kết quả cũng kh�ng hối đổi.� Dầu được người c�ng dường cung k�nh, việc tu của m�nh cũng kh�ng nghĩ, kh�ng th�i.� Với tự bản th�n chẳng khởi t�m xem thường, cho rằng m�nh chẳng thể được V� thượng Bồ Đề.� Tuy gặp những chuyện kh� l�m ở đời, trọn kh�ng dần d�, tho�i thất.� Đ�y gọi l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tinh Tấn độ.

Thế n�o gọi l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Thiền Định độ?

-Đại Bồ T�t dốc l�ng ưa th�ch qu�n s�t nghĩa thật c�c ph�p.� Th�ch ở chỗ vắng lặng rảnh rang, hoặc chỗ kh�ng người lai v�ng.� Th�ch l�a kẻ �c để nu�i lớn ph�p l�nh, gặp người vui� ưa vắng lặng liền sanh hoan hỷ cung k�nh.� Tuy c� phiền n�o, t�nh chất cũng nhẹ mỏng, bao nhi�u t�m l�nh trọn kh�ng bị gi�c qu�n �c l�m cho hư hỏng, tu tập l�ng từ, xem kẻ oan gia kh�ng kh�c đ�ch tử.� Hoặc gặp ch�ng sanh chịu sự khổ lớn, sanh l�ng bi mẫn, t�y theo sức m�nh ra tay dứt trừ, mong c�c ch�ng sanh đều được an tồn, giả sử th�n bị đau khổ chẳng sanh lo buồn, rủi mất th�n mạng hay mất tiền của, bị tr�i, bị nhốt, bị đ�nh bị đuổi vẫn tự an ủi kh�ng sanh lo khổ, để phải đ�nh mất ch�nh niệm, chuy�n t�m nghe ph�p, bi�n ch�p thọ tr�, đọc tụng giải n�i.� Nếu người kh�c qu�n mất, c� thể v� họ chỉ dạy v.v� Do nh�n duy�n sự dốc l�ng tr�n đ�y, trong những đời sau kh�ng qu�n ph�p giới.� Đ�y gọi l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Thiền Định độ.

Thế n�o l� T�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tr� tuệ độ?

-Đại Bồ T�t biết r� hết thảy những việc thế gian, biết c�c phương thuật cũng như biết r�nh lời lẽ n�i năng của c�c ch�ng sanh.� Tuy biết việc ấy nhưng t�m kh�ng m� lầm ph�ng t�ng, chẳng bị ngoại đạo lừa dối m� hoặc, chẳng theo nghĩa l� c�c luận thuyết t� kiến.� Đ�y l� t�nh ấn của Bồ T�t thuộc Tr� tuệ độ.

Nay Như Lai n�i sơ lược về tướng Ấn th� của Bồ T�t, c�n tướng Ấn Tế về sau l� chỗ biết của c�c đức Phật.

T�nh của Bồ T�t chẳng thể nghĩ b�n, th�nh tựu đầy đủ c�c c�ng đức ch�n thật, đầy đủ tịnh ph�p, cho n�n gọi l� tr�n hết, gọi l� chẳng động, cũng gọi l� ấn V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.

Đại Bồ T�t, nếu kh�ng xem thấy tai họa của c�c điều �c, tức chẳng được tu tất cả ph�p l�nh. Khi Bồ T�t tu ph�p l�nh bực thượng, nếu do nh�n duy�n kh�ch trần phiền n�o, l�m cho sa đọa v�o ba đường �c, vẫn hơn những ch�ng sanh trong c�c đường ấy.

V� sao vậy? - V� c� t�nh Bồ T�t.�

Nếu do nh�n duy�n kh�ch trần phiền n�o đọa v�o đường �c, c� thể nhanh ch�ng ph� hoại �c b�o v� mau được ra khỏi, như người chẳng ra cũng kh�ng đồng với những kẻ chịu khổ nặng nề trong chốn �c đạo.

Khi Bồ T�t chịu khổ, đối với ch�ng sanh vẫn c�n sanh t�m Đại bi, do nh�n duy�n củaT�nh m� được Bi t�m, thế n�n Bồ T�t hơn tất cả ch�ng sanh trong ba �c đạo.

Đại Bồ T�t do nh�n duy�n bốn thứ phiền n�o l�m cho hư hỏng ph�p trong sạch.� Những g� l� bốn?

Một l� lu�n lu�n đặt nặng t�i lợi.

Hai l�, do hai kiết sử Giận, Si m� gần gũi bạc �c.

Ba l�, ở chỗ tướng so�i, giặc cướp, vua ch�a, o�n cừu, v� sự sợ h�i m� đ�nh mất thiện t�m, khởi c�c phiền n�o.

Bốn l�, v� th�n mạng m� tạo c�c điều dữ.

Tuy c� t�nh Bồ T�t nhưng do bốn điều n�y,� rốt cuộc chẳng chứng V� thượng Bồ Đề.

Lại c� bốn việc, tuy c� t�nh Đại Bồ T�t, nhưng chẳng chứng V� thượng Bồ Đề.� Những g� l� bốn?

Một l�, kh�ng gặp thiện tri thức chư Phật, Bồ T�t n�i những nghĩa l� kh�ng sai, kh�ng lộn.

Hai l�, tuy gặp thiện hữu tri thức chư Phật Bồ T�t giải n�i nhưng hiểu nghĩa lầm lộn.

Ba l�, tuy gặp thiện hữu tri thức chư Phật Bồ T�t t�y thuận giải nghĩa, nhưng chẳng lu�n lu�n giữ giới Bồ T�t.

Bốn l�,� tuy gặp thiện hữu Phật v� Bồ T�t t�y thuận giải nghĩa, vị n�y cũng học giới Bồ T�t song căn l�nh chưa th�nh thục, chưa đủ để trang nghi�m đạo V� thượng Bồ Đề.

Bồ T�t tuy c� Bồ T�t t�nh nếu kh�ng đầy đủ bốn việc như vậy, trọn kh�ng thể chứng đạo V� thượng Bồ Đề.� Ngược lại, tuy đầy đủ bốn việc như tr�n, nhưng nếu kh�ng c� t�nh Bồ T�t m� c� thể chứng V� thượng Bồ Đề điều ấy cũng phi l�.

PHẨM THỨ BA

PH�T T�M BỒ ĐỀ

Đại Bồ T�t l�c mới ph�t t�m, lập ch�nh nguyện lớn, n�i lời như sau:

�Khi t�i chứng được V� thượng Bồ Đề, sẽ l�m cho tất cả ch�ng sanh được lợi �ch lớn�.

Phải n�n đặt để tất cả ch�ng sanh nơi Đại Niết B�n.� Lại phải gi�o h�a tất cả ch�ng sanh, l�m cho tất cả đều được tr� tuệ rộng lớn.� Đ�y ch�nh l� tự lợi, lợi tha.� V� vậy khi mới ph�t t�m Bồ Đề, được gọi l� nh�n duy�n Bồ Đề, nh�n duy�n ch�ng sanh, nh�n duy�n nghĩa ch�nh, nh�n duy�n ba mươi bảy phẩm trợ đạo, nhiếp lấy tất cả ph�p l�nh căn bản.� Bởi thế Bồ T�t được gọi l� Thiện, Đại Thiện, l� Thật, Chơn thật, cũng gọi l� rễ l�nh của tất cả ch�ng sanh, c� thể ph� ba nghiệp �c nơi th�n, miệng, �.

Trong thế gian, tất cả những người c� thệ nguyện thế hoặc xuất thế, kh�ng ai c� thể hơn V� thượng Bồ Đề.� Sự thệ nguyện của Bồ T�t cũng vậy, l� v� thắng, v� thượng.

Đại Bồ T�t mới ph�t ba t�m Bồ Đề (1) gồm c� năm sự: Một l� T�nh.� Hai l� Hạnh.� Ba l� Cảnh giới.� Bốn l� C�ng đức.� Năm l� Tăng th�m.

Nếu Bồ T�t lu�n lu�n ph�t t�m Bồ Đề, được mệnh danh l� Đại Bồ T�t tu hạnh Đại thừa, chắc chắn được V� thượng Bồ Đề.� Thế n�n mới Ph�t t�m Bồ Đề l� c� thể nhiếp lấy tất cả ph�p l�nh.

Đại Bồ T�t ph�t t�m Bồ đề, t�y c�ng hạnh m� lần lượt được V� thượng Bồ Đề, nếu chẳng ph�t t�m, rốt cuộc chẳng thể n�o được.� V� vậy sự ph�t t�m l� căn bản của V� thượng Bồ Đề.

Đại Bồ T�t thấy ch�ng sanh đau khổ, sanh t�m thương x�t, v� vậy Bồ T�t nhơn l�ng Từ Bi m� ph�t t�m Bồ Đề, do t�m Bồ Đề tu ba mươi bảy phẩm trợ đạo, do tu ba mươi bảy phẩm trợ đạo được V� thượng Bồ Đề, bởi thế sự ph�t t�m gọi l� CHI.� Ph�t t�m Bồ Đề cho n�n thực h�nh giới Bồ T�t, v� vậy sự ph�t t�m l� CHI của giới Bồ T�t.� Sự ph�t t�m l� gốc, l� nh�n, l� nhiếp, l� quả, cũng gọi l� giống.

Bồ T�t ph�t t�m c� hai hạng: Một l� rốt r�o.� Hai l� chẳng rốt r�o.

Rốt r�o l� kh�ng hề tho�i thất, m�i cho đến l�c chứng quả V� thượng Bồ Đề.

Chẳng rốt r�o l� c� sự tho�i thất.� Tho�i thất lại c� hai: 1. Rốt r�o tho�i.� 2. Rốt r�o chẳng tho�i.

Rốt r�o tho�i l�: Kết cuộc chẳng ph�t t�m V� thượng Bồ Đề, chẳng thể suy tầm tu tập ph�p n�y.� Chẳng rốt r�o tho�i l�: Mong cầu t�m Bồ Đề v� tu tập ph�p n�y.

T�m Bồ Đề đ�y c� bốn thứ nh�n.� Thế n�o l� bốn?

1.�� Kẻ thiện nam, người thiện nữ được thấy hoặc nghe c�c đức Phật v� c�c Bồ T�t chẳng thể nghĩ b�n, b�y giờ liền sanh t�m k�nh trọng, tin tưởng, nghĩ như thế n�y: �Việc của chư Phật, Bồ T�t chẳng thể nghĩ b�n.� Nếu sự việc chẳng thể nghĩ b�n của chư Phật, Bồ T�t l� c� thể được, t�i cũng n�n ph�t t�m V� thượng Bồ Đề�.� Do tư duy như vậy cho n�n dốc l�ng nghĩ về Bồ Đề v� ph�t t�m Bồ Đề.

2.�� C� kẻ chẳng thấy sự việc kh�ng thể nghĩ b�n của chư Phật, Bồ T�t, m� chỉ nghe n�i đến tạng ph�p b� yếu của Phật, Bồ T�t.� Nghe rồi t�m sanh k�nh trọng, tin tưởng.� Được t�n t�m n�n l�m nh�n cho V� thượng Bồ Đề, l�m nh�n cho Đại tr�, cho n�n ph�t t�m Bồ Đề.

3.�� Lại c� người kh�ng thấy sự việc chẳng thể nghĩ b�n của Phật, Bồ T�t, cũng chẳng được nghe ph�p, nhưng gặp hồi ch�nh ph�p hoại diệt, b�n tự nghĩ như vầy: �Phật ph�p cao s�u v� thượng c� thể diệt trừ v� lượng nỗi khổ của ch�ng sanh, l�m lợi �ch rất lớn, chỉ c� chư Bồ T�t mới c� thể l�m cho gi�o ph�p của Phật trụ l�u nơi đời, chẳng bị hoại diệt, nay t�i cũng n�n ph�t t�m Bồ Đề, l�m cho ch�ng sanh xa l�a phiền n�o, l�a những khổ lớn�. Đ�y do ủng hộ Phật ph�p trụ l�u nơi đời m� ph�t t�m Bồ Đề.

4.�� Lại c� người chẳng gặp l�c Phật ph�p bị hoại diệt, chỉ thấy ch�ng sanh trong đời �c trược đủ tất cả phiền n�o s�u nặng như tham, giận, si m�, kh�ng hổ, kh�ng thẹn, bỏn sẻn, ganh tỵ, lo rầu, khổ sở, bất t�n, biếng lười v.v� Thấy những điều ấy rồi b�n tự nghĩ: �Thời buổi cực �c, ch�ng sanh đại �c, chẳng si�ng tu tạo điều l�nh, thời đại �c trược thế n�y, ch�ng sanh c�n chẳng thể ph�t t�m nhị thừa, huống g� ph�t t�m V� thượng Bồ Đề.� Nay t�i n�n ph�t t�m Bồ Đề, ph�t t�m n�y rồi sẽ dạy dỗ ch�ng sanh khiến họ cũng ph�t t�m V� thượng Bồ Đề�.� Thế n�n Bồ T�t ở thời đại �c, ch�ng sanh tệ �c m� ph�t t�m Bồ Đề.

Lại nữa, c� bốn nh�n ph�t t�m Bồ Đề.� Những g� l� bốn?

Một l�:� T�nh đầy đủ.

Hai l�:� Bạn l�nh đầy đủ.

Ba l�:� L�ng Từ đầy đủ.

Bốn l�:� Xem khổ sống chết, Th�nh hạnh đầy đủ, chẳng sợ những hạnh khổ kh� l�m.

1.�� T�nh đầy đủ:� T�nh Bồ T�t vốn tự đầy đủ.

2.�� Bạn l�nh đầy đủ:� Gồm c� bốn điều:

- S�u căn đầy đủ, đủ tr� huệ lớn, c� thể chỉ b�y đường l�nh, nẻo dữ, chẳng thực h�nh đạo t�.

- T�m kh�ng bu�ng lung, hay ph� bỏ t�nh t�nh bu�ng lung, c� thể đ�ng cửa �c đạo.

- Tự m�nh đầy đủ� giới cấm Bồ T�t v� xoay vần theo gi�o h�a người.

- Chẳng đem đường lối thấp thỏi xoay chuyển đường lối cao vời của người, chẳng đem tiểu thừa xoay chuyển người tu Đại thừa, chẳng d�ng lối tu phước lay chuyển người đang tu huệ.� Đ�y gọi l� bạn l�nh đầy đủ.

3.�� L�ng Từ đầy đủ: c� bốn:

- Thế giới n�o c� những nơi khổ n�o, hoặc thế giới kh�ng khổ n�o v� nơi khổ n�o. Bồ T�t ph�t nguyện sanh qua nơi đ�.� Hoặc thấy người chịu khổ hay tự m�nh chịu khổ, v� ph� khổ ấy m� ph�t sanh l�ng Từ.

- Sanh v�o địa ngục, chứng kiến những cảnh ch�ng sanh chịu khổ, v� ph� khổ ấy m� ph�t sanh l�ng Từ.

- Sanh v�o ngạ quỷ, thấy cảnh ch�ng sanh chịu khổ hay tự m�nh chịu khổ, v� muốn ph� khổ ấy m� ph�t sanh l�ng Từ.

- Sanh v�o lo�i s�c sinh, thấy ch�ng sanh chịu khổ hay tự m�nh chịu khổ cũng sanh l�ng Từ để ph� khổ ấy.

- L�ng Từ đầy đủ lại c� ba bực:� Thượng, Trung, Hạ.

�Bực thượng c� bốn điều:

- Qu�n khổ sống chết.

- Tu t�m Từ Bi kh�ng c� trước sau.

- T�m t�nh d�ng kiện.

- Được t�m s�ng suốt

Bực trung c� bốn điều:

- Chẳng bu�ng lung.

- Đầy đủ giới.

- Hay nhẫn nhục.

- Dốc l�ng nhớ nghĩ về V� thượng Bồ T�t.

Bực hạ lại c� bốn điều:

- Xem ch�ng sanh như con một.

- Kh�ng khởi ph�n biệt với kẻ o�n người th�n.

- Được t�m tin tưởng chắc chắn.

- Tu h�nh hạnh Th�nh.

Tu tập l�ng Từ c� bốn năng lực:

- Năng lực b�n trong.

- Năng lực b�n ngo�i.

- Năng lực sở nh�n.

- Năng lực trang nghi�m.

Đại Bồ T�t dốc l�ng nhớ nghĩ về đạo V� thượng Bồ Đề, gọi l� năng lực b�n trong.

V� muốn h�a độ ch�ng sanh m� ph�t t�m V� thượng Bồ Đề. Gọi l� năng lượng b�n ngo�i.

C� thể ở trong V� lượng A tăng kỳ kiếp tu tập khổ hạnh, v�ng thờ chư Phật, Bồ T�t, gọi l� năng lực sở nh�n.

Đại Bồ T�t ưa gần gũi thiện tr� thức nghe nhận ch�nh ph�p, tư duy nghĩa l�, đ�ng theo gi�o ph�p tu tập, gọi l� năng lực trang nghi�m.

Nếu Đại Bồ T�t d�ng năng lực b�n trong v� năng lực sở nh�n m� ph�t t�m V� thượng Bồ Đề, đ�y gọi l� ch�nh t�m, l� t�m kh�ng động, l� t�m kh�ng lui, t�m kh�ng thay đổi.

Nếu d�ng năng lực b�n ngo�i v� năng lực trang nghi�m m� ph�t t�m Bồ Đề, đ� gọi l� t�m kh�ng ch�nh, t�m bị động, t�m tho�t lui, t�m thay đổi.

Bồ T�t đổi t�m c� bốn nh�n duy�n:� Một l�: T�nh kh�ng đầy đủ.� Hai l� đầy dẫy bạn �c.� Ba l� chẳng đủ l�ng Từ bi đối với ch�ng sanh.� Bốn l� chẳng lu�n lu�n qu�n s�t mối lo ngại của sự khổ sống chết.

Đại Bồ T�t mới ph�t t�m Bồ Đề, c� hai sự kh�ng thể nghĩ b�n:� Một l�: Đối với ch�ng sanh tưởng như b� con th�n th�ch.� Hai l�: kh�ng tưởng ch�ng sanh.

Bồ T�t thường d�ng tr� tuệ qu�n s�t: C�i g� l� ch�ng sanh? Ch�ng sanh thuộc về g�? Như thế gọi l� hai nh�n.� Hai t�m n�y c� thể l�m cho Bồ T�t kh�ng tho�i chuyển.

Mới ph�t t�m Bồ Đề c� hai t�m: Một l�: V� đem lại cho ch�ng sanh sự an ổn.� Hai l�: V� đem lại cho ch�ng sanh sự vui sướng.� D�ng c�c ph�p l�nh gi�o h�a ch�ng sanh khiến họ loại bỏ điều �c, gọi l� an ổn.� Hay đem tiền của cấp gi�p, khiến ch�ng sanh l�a sự ngh�o n�n, như cấp gi�p quần �o, ăn uống, ph�ng nh�, mền nệm thuốc men.� Thế gọi l� sung sướng.

Bồ T�t kh�ng tho�i chuyển, c� hai t�m:

Một l�: T�nh trang nghi�m.� Hai l�: Chuy�n t�m thọ tr� trang nghi�m.

-Thường suy nghĩ mong cho ch�ng sanh an vui, gọi l� t�nh trang nghi�m.

-Trọn kh�ng tho�i chuyển t�m Bồ Đề, do đ�y hết l�ng đem lại an vui cho tất cả ch�ng sanh, gọi l� Thọ tr� trang nghi�m.

Bồ T�t bất tho�i sanh ra phước đức nhờ hai yếu tố:� Một l� t�m Bồ Đề.� Hai l� ch�ng sanh chịu khổ.� Hai yếu tố tr�n đ�y l� chỗ chứa nh�m c�c ph�p l�nh lớn.

Mới ph�t t�m ki�n cố, Bồ T�t lại c� hai điều hơn tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c.� Một l�: �Nh�n hơn.� Hai l�: Quả hơn.

Đại Bồ T�t ph�t t�m Bồ Đề, tu tập ph�p l�nh gọi l� Nh�n.� Do thực h�nh c�c thiện ph�p, chứng được V� thượng Bồ Đề gọi l� Quả.� Nh�n, Quả như thế hơn tất cả Thanh văn, Duy�n gi�c.

Bồ T�t bất tho�i c� hai việc lớn.� Một l�: Ph�t t�m n�y rồi liền v� tất cả v� lượng ch�ng sanh m� l�m ruộng phước.� Được l�m cha mẹ thầy dạy, H�a thượng v.v�Bồ T�t sanh t�m x�t thương rộng lớn.� Do x�t thương ch�ng sanh, cho n�n khi đi đứng, ngồi, nằm, thức, ngủ, chư thi�n bảo vệ như vua chuyển lu�n thường được năm trăm quỷ thần mặc y phục xanh bảo vệ.� Bồ T�t bất tho�i cũng vậy.� V� t�m thương x�t ch�ng sanh, cho n�n nếu c� thọ th�m th�n nữa cũng kh�ng bệnh ngặt.� Hai l�: Bồ T�t ph�t t�m thường được ch�ng sanh ưa th�ch, gặp gỡ, nh�n ngắm, như nh�n cha mẹ.� Tất cả ch�ng sanh đối với những g� thuộc th�n, miệng, � của Bồ T�t, đều kh�ng nhận thấy c� điều xấu �c.

Đại Bồ T�t ph�t t�m Bồ Đề kh�ng mất ch�nh niệm.� Đối với ch�ng sanh, Bồ T�t kh�ng khởi t�m l�m hại, chẳng ăn thịt, chẳng khi dối, thường d�ng c�c ph�p l�nh gi�o h�a ch�ng sanh.� Dầu ch�ng sanh kh�ng nhận, Bồ T�t cũng kh�ng bỏ phế sầu lo, lu�n lu�n tự chế ngự m�nh v� kẻ kh�c, l�m cho họ tươi nhuận sự nghiệp phước đức.

Nếu v� nh�n duy�n kh�ch trần phiền n�o, đọa ba đường �c, Bồ T�t cũng mau ra khỏi.� Dầu cũng chịu khổ như ch�ng sanh, vẫn kh�ng khởi t�m độc địa, thấy người chịu khổ sanh t�m thương x�t.

Bồ T�t sơ ph�t Bồ Đề t�m, th�nh tựu v� lượng c�ng đức như vậy.

Ch� th�ch:

(1)�� Ph�t ba t�m Bồ Đề:� Luận Khởi T�n giải th�ch ba t�m Bồ đề l�: 1- Trực t�m, ch�nh niệm ph�p chơn như.� 2- Th�m t�m: l� T�n s�u l� nhơn qu�, chi �c, t�c thiện.� 3-� Đại bi t�m: lập nguyện cứu độ tất cả ch�ng sanh.

PHẨM THỨ TƯ

LỢI �CH TRONG NGO�I

Đại Bồ T�t ph�t t�m Bồ Đề, thế n�o l� Hạnh Bồ Đề?

-Bồ T�t nếu ở nơi n�y, nơi kh�c, hoặc học hoặc dạy, đều v� V� thượng Bồ Đề.� Sự học ấy l�:� Giới luật.� Văn Huệ. Tư Huệ. Tu Huệ.� Đ�y gọi l� Hạnh Bồ Đề.

Đại Bồ T�t học về điều g�, th� sự học ấy đều c� bảy � nghĩa.� Thế n�o l� bảy?

Một l� nghĩa b�n trong.� Hai l� nghĩa b�n ngo�i.� Ba l� nghĩa ch�n thật.� Bốn l� nghĩa kh�ng thể nghĩ b�n.� Năm l� nghĩa điều phục ch�ng sanh.� S�u l� nghĩa thuộc r�nh Phật ph�p.� Bảy l� nghĩa V� thượng Bồ Đề.

-Sao gọi l� nghĩa b�n trong? Nghĩa b�n trong c� mười.

1.�� Nghĩa chơn thật.

2.�� Nghĩa vị tha.

3.�� Nghĩa điều phục.

4.�� Nghĩa an ổn

5.�� Nghĩa vui sướng.

6.�� Nghĩa của nh�n.

7.�� Nghĩa của quả.

8.�� Nghĩa hiện tại.

9.�� Nghĩa đời kh�c.

10. Nghĩa rốt r�o.

Đại Bồ T�t v� người m� phụng sự, đ� l� nghĩa b�n trong.

1.� Nghĩa chơn thật l� thế n�o? - Bồ T�t biết t�nh chất phiền n�o v� biết ph�p m�n đối trị.� Được sự vui của m�nh b�n th� đủ cho khắp ch�ng sanh, ch� thường tu tập đạo V� thượng chơn ch�nh, ph�m c� t�m cầu những g� đều d�ng an ổn ch�ng sanh, được tiền của rồi l�ng kh�ng tham đắm, thường đem c�ng dường chư Phật, Gi�o ph�p, ch�ng Tăng, cha mẹ thầy dạy, vượt ng�n mu�n dặm sưu tầm kinh điển của Phật v� b� tạng Bồ T�t, t�m được ph�p rồi phổ biến rộng r�i, chẳng sanh lẫn tiếc, cất kỹ, giữ k�n.� Dầu hiểu nghĩa l� s�u xa cũng chẳng sanh t�m cao ngạo.

V� người cầu sanh c�i trời m� n�i lợi �ch của việc giữ giới.� V� chuyển lu�n vương n�i đức bố th�.� V� bực Nhị thừa n�i c�ch tu tập ch�nh định.� V� người muốn được quả b�o lớn thế gian m� c�ng dường tam bảo, rộng tu sự nghiệp phước đức. �V� kẻ tham lam n�i r� hậu quả t�nh tham.� V� kẻ khi dối n�i về hậu quả lừa dối.� V� kẻ phi ph�p m� l�m người sai khiến.� Bồ T�t l�m việc n�y xong, gọi l� nghĩa chơn thật.

2.� Ph�m những điều g� tự lợi của Đại Bồ T�t đều v� tất cả ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� nghĩa lợi tha.

3.� Đại Bồ T�t nếu c� diễn thuyết, đều nhằm ph� vỡ t� kiến, dị thuyết.� T� kiến, dị thuyết l� những luận điệu b�i b�c nh�n quả.� V� những kẻ ph� dối kh�ng thấy tội lỗi, Bồ T�t n�i những tội b�o của sự hủy cấm. V� ph� ba độc m� diễn n�i ph�p. �V� người tho�i tu thiền định, thiện ph�p, Bồ T�t giảng n�i ch�nh ph�p khiến họ kh�ng bị tho�i chuyển.� V� muốn nu�i lớn ph�p l�nh, muốn ch�ng sanh được sức tự tại, Bồ T�t v� họ n�i ph�p.� Muốn khiến ch�ng sanh trong khắp mười phương� đều được sức thần t�c, Bồ T�t v� họ n�i ph�p.� Đ�y gọi l� nghĩa Điều phục.

Nghĩa trong cũng gọi l� nghĩa ngo�i, nghĩa ngo�i cũng gọi l� nghĩa trong, nghĩa trong ngo�i gọi l� nghĩa điều phục, nghĩa điều phục cũng gọi l� nghĩa trong ngo�i.� Mười lực, bốn V� �y, mười t�m ph�p bất cộng, ba niệm tr�, Đại bi, Bất vong.� Năm tr� tam muội l� nghĩa chơn thật.� Nghĩa chơn thật l� nghĩa trong ngo�i.� Nghĩa trong ngo�i c� hai:� Một l� tự điều phục.� Hai l� điều phục kẻ kh�c.� Đại Bồ T�t kh�o biết phương tiện l� nghĩa điều phục, Bồ T�t thực h�nh tất cả hạnh l�nh l� nghĩa điều phục.

V� sao lại gọi l� nghĩa trong ngo�i? Đ�y c� năm việc. Một l�, tịnh được th�n người kh�c. Hai l� th�m lớp ph�p l�nh của người.� Ba l� lợi �ch hiện tại. Bốn l� lợi �ch đời kh�c.� Năm l� hoại phiền n�o của người.

Đại Bồ T�t t�y chỗ tu thiện hoặc nhiều hay �t, lấy đ� dạy lại ch�ng sanh, l�m cho ch�ng sanh đồng như sở đắc của m�nh.� Đ�y l� nghĩa điều phục.

4.� Đại Bồ T�t tự m�nh được an ổn, lại đem sự an ổn ban cho ch�ng sanh, đ� l� sự an ổn xuất thế hoặc sự an ổn thế gian, sự an vui ở c�i Dục, hay sự an vui bởi kết quả tu tập thiền định.� Đ�y gọi l� nghĩa an ổn.

Nghĩa an ổn cũng gọi l� nghĩa trong ngo�i, cũng gọi l� nghĩa điều phục, cũng gọi l� nghĩa chơn thật.

Nghĩa trong ngo�i của Đại Bồ T�t c� sự vui hiện tại, chẳng phải sự vui đời kh�c.� C� sự vui đời kh�c chẳng phải sự vui hiện tại.� C� sự vui hiện tại lẫn đời kh�c.� C� sự vui chẳng phải hiện tại chẳng phải đời kh�c.

Nghĩa trong ngo�i lại c� bốn:� Một l�, c� người thọ ph�p hiện tại được vui đời kh�c chịu khổ.� Hai l�, c� người thọ ph�p hiện tại chịu khổ đời kh�c được vui.� Ba l�, c� người thọ ph�p hiện tại được vui đời sau cũng vui.� Bốn l�, c� người thọ ph�p hiện tại chịu khổ, đời sau cũng khổ.

Đại Bồ T�t nếu n�i về Niết B�n hay Đại Niết B�n, n�i về t�m th�nh đạo hay ba mươi bảy phẩm trợ đạo, n�i về đạo thế gian hay đạo xuất thế, như vậy gọi l� nghĩa an ổn.� Nghĩa an ổn gọi l� nghĩa trong ngo�i, nghĩa trong ngo�i gọi l� nghĩa ch�nh.

Nghĩa ch�nh gọi l� nghĩa v� thượng, nghĩa v� thắng, nghĩa an ổn, nghĩa Thường, Lạc.� Sự thọ thường lạc của Đại Bồ T�t c� thể th�nh nghĩa trong ngo�i, nghĩa chơn thật, nghĩa điều phục, nghĩa an ổn.

5.� Sao gọi l� nghĩa vui sướng? Nghĩa vui sướng c� năm: Một l�, vui của nh�n.� Hai l�, vui của thọ.� Ba l�, vui đoạn thọ.� Bốn l�, vui xa l�a.� Năm l�, vui của đạo Bồ Đề.

Vui của nh�n l� g�? - C�i nh�n tiếp x�c từ trong ra ngo�i, do nh�n của x�c v� duy�n của x�c n�n c� sự thọ vui.� Đ�y gọi l� vui của nh�n.� Do l�m điều l�nh, được sự vui đời sau, gọi l� vui của nh�n.

Vui của thọ l� g�? - Từ nh�n v� duy�n của nh�n m� th�n đưọc nu�i lớn, t�m được an ổn, gọi l� vui của thọ.� C�i vui của thọ n�y lại c� hai: Hữu lậu, V� lậu.� V� lậu lại c� hai:� Một l� học xứ, hai l� v� học xứ.� Hữu lậu c� ba: C�i Dục, c�i Sắc c�i v� sắc.� Ba c�i c� trong ra ngo�i v�o, cho n�n c� s�u x�c.� S�u x�c lại c� hai: Một l� th�n vui.� Hai l� t�m vui.� Năm thức chung chi phối l� th�n vui.� � thức c�ng chi phối l� t�m vui.

Tu tập th�nh đạo dứt hết c�c thọ, đạo đức gia tăng, kh�ng c� c�c thọ.� Đ�y l� c�i vui đoạn thọ.

L�a hẳn phiền n�o, th�n t�m kh�ng lo, gọi l� c�i vui xa l�a.

V� được Thường, Lạc, cho n�n gọi l� vui của đạo Bồ đề.

C� người n�i V� tưởng định l� c�i vui đoạn thọ, nghĩa l� kh�ng đ�ng.� V� sao? - V� chẳng dứt hết thọ.

Vui của sự xa l�a c� bốn: Một l� sự vui xuất gia.� Hai l� sự vui vắng lặng.� Ba l� sự vui đoạn hoặc.� Bốn l� sự vui gi�c ngộ.

Người đời c� nhiều lo khổ.� Dứt hẳn khổ ấy, gọi l� vui xuất gia.� Dứt sự tham �i ở c�i Dục gọi l� vui vắng lặng.� Chấm dứt phiền n�o ba c�i, gọi l� vui đoạn hoặc.� Thọ đức thường lạc gọi l� vui gi�c ngộ.

Bồ T�t thường đem lại cho ch�ng sanh sự vui gọi l� vui gi�c ngộ.� Đại Bồ T�t tự m�nh thọ sự Thường, Lạc, chuyển sang bố th� ch�ng sanh, gọi l� sự vui gi�c ngộ.

V� sao gọi l� vui của nh�n?

-C�i vui đ�y l� bởi nguy�n nh�n, cho n�n gọi l� vui của nh�n, chẳng gọi l� vui của thọ, vui của thọ chẳng gọi l� vui của nh�n m� gọi l� vui của t�nh.

Sự vui đoạn hoặc chẳng gọi l� vui của nh�n chẳng gọi vui của thọ, v� đoạn hoặc c� nhiều vui n�n gọi l� vui đoạn hoặc.

Vui của sự xa l�a chẳng gọi l� vui của nh�n chẳng gọi vui của thọ, chẳng gọi vui đoạn hoặc.� Do qu�n s�t tai họa sanh tử, gọi l� c�i vui tr� tuệ.

Vui gi�c ngộ chẳng gọi l� vui của nh�n, chẳng gọi vui của thọ, chẳng gọi vui đoạn hoặc, chẳng gọi l� vui xa l�a.� V� đức chơn thường kh�ng c� bờ m�, cho n�n gọi l� vui của Bồ T�t, gọi l� vui kh�ng g� hơn, gọi l� sự vui v� bi�n, sự vui v� thượng, cũng gọi l� sự vui thường hằng, hay gọi l� sự vui vắng lặng.

6.� Đại Bồ T�t lu�n lu�n đem năm thứ vui như vậy ban cho ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� nghĩa của nh�n.� Đại Bồ T�t thường hoại diệt nghiệp �c của ch�ng sanh, đem nghĩa chơn ch�nh chỉ dạy, do nghĩa chơn ch�nh m� ch�ng sanh được V� thượng Bồ Đề.� Đ�y gọi l� nghĩa của nh�n. Đại Bồ T�t v� khắp ch�ng sanh m� chịu khổ lớn.� Do chịu khổ lớn cho n�n c� thể điều phục ch�ng sanh, đ�y gọi l� nghĩa của nh�n.� Đại Bồ T�t qu�n s�t thiện �c, lu�n lu�n đem việc thiện �c chỉ cho ch�ng sanh.� Do sự khai thị ấy, ch�ng sanh được tr� tuệ lớn.� Được tr� tuệ lớn n�n ch�ng sanh c� thể ph� hoại điều �c to lớn.� Đ�y gọi l� nghĩa của nh�n.

7.� Đại Bồ T�t nh�n nơi tr� tuệ, thực h�nh s�u ph�p ba la mật, đến khi chứng V� thượng Bồ Đề gọi l� nghĩa của quả.

Đại Bồ T�t hoại t�m tham, v� ph� t�m tham cho n�n đem lại ch�ng sanh năm thứ vui tr�n, để rồi ch�ng sanh được sự vui ấy.� Đ�y gọi l� nghĩa của quả.

Đại Bồ T�t thương x�t ch�ng sanh, muốn cho tất cả đều được an lạc như m�nh, đ� gọi l� nghĩa trong ngo�i.� Nghĩa trong ngo�i c� ba.� Nh�n cũng c� ba.� Quả cũng c� ba: B�o của nh�n, B�o của quả, Nh�n của phước, Quả của phước, Nh�n của tr�, Quả của tr�.

Thế n�o l� b�o? - B�o c� t�m: Một l� sống l�u.� Hai l� th�n to�n vẹn.� Ba l� gi�ng giống tr�n hết.� Bốn l� được tự tại.� Năm l� tiếng n�i thanh tao.� S�u l� được th�n người nam.� Bảy l� được nhiều sức mạnh.� T�m l� kh�ng ai hơn nổi.

Đại Bồ T�t tu tập l�ng Từ cho n�n được sống l�u.� Đ�y l� b�o của nh�n.

Đại Bồ T�t đem �o quần, m�n ăn, thức uống, ph�ng nh�, mền nệm, thuốc thang cấp gi�p ch�ng sanh, do đ� được th�n to�n vẹn.

Đại Bồ T�t ph� t�m ki�u xa, ng� mạn, cung k�nh cha mẹ, thầy dạy, người c� đức hạnh, do đ� được d�ng họ tr�n hết.

Đại Bồ T�t theo đ�ng ph�p tắc l�m việc, ph� bỏ điều tr�i ph�p, do đ� được tự tại kh�ng ngại.

Đại Bồ T�t t�m t�nh ch�n thật, kh�ng khi dễ ch�ng sanh, do đ� đưọc tiếng n�i thanh tao.

Đại Bồ T�t thường ch� tr�ch ngũ dục, do đ� được th�n người nam.

Đại Bồ T�t thường vui ưa c�ng dường Tam Bảo, do đ� được nhiều sức mạnh.

Đại Bồ T�t thường hay gi�o h�a ch�ng sanh c�ng dường Tam Bảo, do đ� kh�ng ai hơn nổi.� Đ�y gọi l� B�o của nh�n.

Chẳng hại ch�ng sanh, mạng sống được tăng, gọi l� b�o của nh�n.

Vui vẻ đem y phục, m�n ăn, thức uống, ph�ng nh�, mền nệm, thuốc thang cấp dưỡng ch�ng sanh, do đ� Đại Bồ T�t được th�n to�n vẹn.�

Hay ph� t�nh ki�u xa, ng� mạn của ch�ng sanh, do đ� Bồ T�t được họ h�ng tr�n hết.

Hay trừ ngh�o n�n khổ sở của ch�ng sanh, do đ� được tự tại.

Hay ph� bỏ lời n�i hư vọng, lời n�i đ�i chiều, lời n�i hỗn ẩu, lời n�i nhảm nh� của ch�ng sanh, do đ� được tiếng n�i thanh tao.

Khen ngợi th�n nam, ch� tr�ch th�n nữ, bởi hai nh�n đ�y, cho n�n khi sanh trong lo�i người, được th�n nam tử.� Lại do xa l�a t� mạng n�n được th�n nam.

Thường đem thức ăn sạch sẽ cấp th� ch�ng sanh, gặp người l�m nguy, sợ h�i, ra tay giải cứu, do đ� th�n Bồ T�t được nhiều sức mạnh.

Thọ tr� ch�nh ph�p, đọc tụng giảng n�i, do đ� kh�ng ai hơn nổi.

Tr�n� đ�y gọi l� t�m thứ b�o.� T�m thứ b�o n�y do ba việc m� tăng trưởng m�i m�i.� Một l� T�m tịnh. Hai l� Trang nghi�m tịnh.� Ba l� Phước điền tịnh.

Đại Bồ T�t hết l�ng chuy�n cầu V� thượng Bồ Đề, gọi l� T�m tịnh.� C�ng dường bực đồng ph�p, đồng học, đồng thầy, gọi l� t�m tịnh. Hoặc gặp hoặc nghe bực đồng học, đồng thầy m� t�m sanh vui mừng gọi l� T�m Tịnh.

Tu tập c�c phẩm Trợ đạo, thường ưa thọ tr�, bi�n ch�p, đọc tụng Tạng ph�p Bồ T�t, lại đem những ph�p đ� c� cảm h�a ch�ng sanh, nếu họ kh�ng nhận cũng kh�ng lo buồn, cũng kh�ng th�i nghĩ.� Đ�y gọi l� Trang nghi�m Tịnh.

Do hai điều Tịnh tr�n đ�y, gọi l� Phước điền Tịnh.

Sao gọi l� B�o của quả? - Bồ T�t sống l�u l� b�o của Quả.

V� sao Bồ T�t cầu sống l�u?

-Bồ T�t muốn được mạng sống l�u d�i, trải qua v� lượng đời tu tập ph�p l�nh để tự lợi, lợi tha.� Do đ�y Bồ T�t cầu trường thọ.� Đ� gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu to�n th�n tr�n vẹn?

Bồ T�t v� được th�n to�n vẹn, cho n�n c�c ch�ng sanh th�ch gặp, y�u k�nh, vui mừng, do vui mừng n�n dễ được cảm h�a, do đ�y Bồ T�t cầu th�n to�n vẹn.� Đ� gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu được gi�ng họ cao qu�?

-V� gi�ng họ cao qu� n�n thường được ch�ng sanh cung k�nh, do sự cung k�nh n�n tin nhận lời n�i.� Hoặc v� họ h�ng, hoặc v� lợi lộc, hoặc v� nể sợ m� ch�ng sanh chịu nghe lời dạy của Bồ T�t, do đ�y Bồ T�t cầu gi�ng họ cao qu�.� Đ� gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu được tự tại?

V� được tự tại n�n c� thể gi�o h�a v� lượng ch�ng sanh, th�nh h�nh đầy đủ hạnh bố th�, do đ�y Bồ T�t cầu được tự do, tự tại.� Đ� gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu được tiếng n�i thanh tao?

-Do tiếng n�i thanh tao cho n�n mỗi khi Bồ T�t ph�t ra lời lẽ, ch�ng sanh th�ch nghe, người đồng ph�p, đồng nghĩa, đồng hạnh, đồng thầy, Bồ T�t cũng thường chỉ bảo, l�m cho họ tự điều phục, do đ� Bồ T�t cầu được tiếng n�i thanh tao.� Đ�y gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu th�n người Nam?

-Th�n nam tử l� ph�p kh� của tất cả ph�p l�nh, chịu nổi c�c thứ kh� khổ, c� thể qu�n t�nh Ph�p giới.� Đối với bốn ch�ng, kh�ng c� c�i nạn sợ sệt.� Đối với thời gian, đối với nghĩa l�, c� thể mau ch�ng r� suốt, c� đi đến đ�u cũng kh�ng ngần ngại rụt r�.� Do đ� Bồ T�t cầu th�n người nam. Đ�y l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu được sức mạnh vĩđại?

-Bồ T�t th�nh được sức mạnh n�y tức c� thể tu h�nh tất cả thiện ph�p, c� thể si�ng năng tinh tấn cứu vớt c�c khổ phiền n�o của ch�ng sanh, do đ� Bồ T�t cầu sức mạnh vĩđại.� Đ�y gọi l� B�o của quả.

V� sao Bồ T�t cầu kh�ng ai hơn?

-Nếu Bồ T�t được l� kẻ kh�ng ai hơn, tức c� thể ban cho tất cả ch�ng sanh mọi vật cần d�ng.� Do nh�n duy�n đ�, c� thể l�m cho ch�ng sanh th�ch gặp, nghe ph�p v� tin nhận lời n�i của người, do đ� Bồ T�t cầu kh�ng ai hơn nổi.� Đ�y gọi l� B�o của quả.

Bồ T�t đủ t�m thứ b�o của quả n�y, liền c� thể tăng trưởng Phật ph�p V� thượng, l�m lợi �ch ch�ng sanh, tức thấy Phật đạo như xem tr�i am ma lặc trong l�ng b�n tay.

Bồ T�t th�nh tựu đầy đủ t�m thứ quả n�i tr�n, song nếu chẳng lu�n lu�n gi�o h�a ch�ng sanh, l�m cho ch�ng đều được điều phục, tức kh�ng thể chứng V� thượng Bồ Đề.� Dầu lại gi�o h�a khiến c�c ch�ng sanh đều được điều phục, nhưng nếu kh�ng đủ t�m thứ quả n�y, cũng kh�ng thể chứng đạo V� thượng Bồ Đề.

Đại Bồ T�t th�nh tựu t�m thứ quả như thế, d�ng ba thừa ph�p gi�o h�a ch�ng sanh v� tự m�nh được V� thượng Bồ Đề.

Sở dĩĐại Bồ T�t đầy đủ t�m quả tr�n đ�y, l� v� muốn gi�o h�a, chế ngự ch�ng sanh.� Đ�y gọi l� nghĩa trong, nghĩa ngo�i. Đầy đủ t�m thứ quả, cũng gọi l� nghĩa quả.� B�o của nh�n, b�o của quả cũng gọi l� nghĩa của quả.

Thế n�o l� phước? Sao gọi l� tr�?

Ba Độ ba la mật Th�, Giới, Nhẫn gọi l� phước đức, B�t nh� ba la mật gọi l� tr� tuệ, ngo�i ra hai độ Tinh tấn, Thiền định l� nh�n của phước cũng l� nh�n của tr�.

Nếu si�ng năng tinh tấn tu tập thiền định, th�nh tựu đầy đủ bốn v� lượng t�m, do sức nh�n duy�n Tứ đẳng n�y m� được tự tại, đ�y gọi l� nh�n của phước.

Nếu si�ng năng tinh tấn tu tập ch�nh định, qu�n s�t s�u xa Ấm, Giới, Nhập, qu�n Khổ thật khổ, qu�n Tập đ�ch thật l� nguy�n nh�n của Khổ, qu�n diệt đ�ch thật nguy�n nh�n của khổ bị diệt, qu�n Đạo đ�ch thật l� ph�p diệt khổ, qu�n thật chẳng phải thật, qu�n thiện chẳng phải thiện, qu�n ph�p chẳng phải ph�p, qu�n tr�n, dưới, trắng, đen, qu�n mười hai nh�n duy�n v.v�Đ�y gọi l� nh�n của tr�.

Nếu si�ng năng tinh tấn tu tập nhứt t�m, vui vẻ cấp th�, giữ g�n cấm giới, vui tu nhẫn nhục, đ�y gọi l� nh�n của phước.

Nếu si�ng năng tinh tấn tu tập nhứt t�m, đa văn thọ tr�, bi�n ch�p đọc tụng, giải n�i kinh điển b� yếu của Bồ T�t tạng, do sức nh�n duy�n n�y m� được tr� tuệ lớn để c� thể ph�n biệt Ph�p giới, ph�n biệt ph�p giới gọi l� quả của tr�.

Nh�n phước của Bồ T�t cũng gọi l� nh�n, cũng gọi l� quả.� Nh�n tr� của Bồ T�t cũng gọi l� nh�n, cũng gọi l� quả.� Nh�n tr� của Bồ T�t cũng gọi l� phước cũng gọi l� tr�.� Nh�n phước của Bồ T�t cũng gọi l� tr� cũng gọi l� phước.� Do đ� nh�n phước của Bồ T�t c� s�u, nh�n tr� của Bồ T�t cũng c� s�u. Những g� l� s�u? Nghĩa l� s�u ba la mật.

Thế n�o l� nh�n phước nh�n tr�?

Nh�n phước, nh�n tr� c� ba: Một l� l�ng tin.� Hai l� sự ph�t t�m. Ba l� gần gủi thiện hữu.� Đ�y gọi l� ba nh�n phước.� Nh�n tr� c� hai: Một l� thiện.� Hai l� bất thiện. Nếu gần bạn �c, thực h�nh đạo t� đưa đến định tuệ chẳng đ�ng, gọi l� phước bất thiện.� Ph� hỏng phước huệ bất thiện như thế, gọi l� phước thiện.

Nếu kh�ng đức tin hoặc ph�t t�m m� chẳng gần thiện hữu, rốt cuộc chẳng được phước đức, tr� tuệ. �Nếu n�i xa l�a ba việc như tr�n m� được phước huệ, điều ấy kh�ng c� l�.� Đ�y gọi l� nh�n phước đức, nhơn tr� tuệ.

Thế n�o l� quả của phước, quả của tr�?

-Đại Bồ T�t th�nh tựu đầy đủ phước đức như vậy, chẳng bị sanh tử l�m nhiễm �, đ� gọi l� quả.� Bồ T�t th�nh tựu đầy đủ tr� tuệ, xa l�a đường �c tu tập đạo l�nh.� Đ�y gọi l� quả.

Đại Bồ T�t th�nh tựu đầy đủ như thế, gi�o h�a ch�ng sanh, th�nh V� thượng Bồ Đề gọi l� quả.� Bốn v� lượng t�m cũng gọi l� quả phước, quả tr� của Bồ T�t.

B�o nh�n, b�o quả của Đại Bồ T�t đều gọi l� phước đức. Nhơn quả, phước đức cũng gọi l� tr� tuệ, nghĩa l� nhơn tr� tuệ v� quả tr� tuệ.

Nếu c� ai n�i trong hai ph�p đ�y, l�a bớt một ph�p cũng được V� thượng Bồ Đề, điều ấy thật l� v� l�.� Đ�y gọi l� nghĩa quả. Nghĩa quả c�n gọi l� nghĩa trong ngo�i.

8.�� Thế n�o l� nghĩa hiện tại?

Nếu Đại Bồ T�t học hết thảy c�c việc thế gian, do sự biết khắp n�n rất tự tại, v� được tự tại n�n c� thể gi�o h�a ch�ng sanh, ch�ng sanh nhận rồi tu tập ph�p l�nh, đ� gọi l� nghĩa hiện tại.

Nếu Đại Bồ T�t v� kh�ch trần phiền n�o, g�y tạo c�c tội, tạo rồi x�t n�t s�u xa, quyết phải chịu quả, khi đ� sanh t�m hối hận, hổ thẹn s�m hối chẳng tiếp tục tạo, ph� nghiệp �c hiện tại.� Đ�y gọi l� nghĩa hiện tại.

Nếu do nh�n duy�n sức mạnh của nghiệp �c chi�u cảm, bị người mắng nhiếc, hoặc bị người giận dữ đ�nh đập, th�n bị khổ sở, đ� gọi l� nghĩa hiện tại.

Nếu Đại Bồ T�t tu tập thiền định, do nh�n duy�n n�y m� th�n an lạc, gọi l� nghĩa hiện tại.

Đại Bồ T�t th�n t�m tự tại, đủ c�c đức thường, lạc, ng�, tịnh. Gọi l� nghĩa hiện tại.

Nếu Đại Bồ T�t tu t�m t�m đạo, do nh�n duy�n n�y được chứng Niết B�n, gọi l� nghĩa hiện tại.� Ch�ng sanh cũng vậy cũng như Bồ T�t.

9.�� Thế n�o l� nghĩa Đời kh�c?

Do nh�n v� duy�n hiện tại, cho n�n thọ th�n đời kh�c.� Đ� gọi l� nghĩa đời kh�c.� Nghĩa hiện tại v� nghĩa đời kh�c gọi l� nghĩa trong ngo�i.

10.� Sao gọi l� nghĩa rốt r�o?

Phước đức c�i Dục chẳng phải nghĩa rốt r�o.� Phước đức thế gian ở c�i sắc, c�i v� sắc tuy được tự do, cũng kh�ng phải l� nghĩa rốt r�o.

Như c�c Bồ T�t tu t�m th�nh đạo, chứng quả Niết B�n, th�n c�c vị đ� v� ngại, kh�ng c� bờ m�, thiện ph�p nhiều kh�ng thể lường, gọi l� nghĩa rốt r�o.

Rốt r�o c� ba:

Một l�: T�nh rốt r�o.� Hai l�: Tho�i rốt r�o.� Ba l�: B�o tận rốt r�o.

Chẳng rốt r�o cũng như vậy.

T�nh rốt r�o mệnh danh l� t�nh Niết B�n, chẳng rốt r�o l� ph�p hữu vi.

Tho�i rốt r�o l� chỗ tu t�m th�nh đạo của Thanh văn, Duy�n gi�c.� Rốt r�o chẳng tho�i l� Bồ T�t bất tho�i chuyển.

B�o tận rốt r�o l� những g� thuộc về phước đức, quả b�o thế gian.� B�o kh�ng c�ng tận rốt r�o l� đạo quả v� thượng.

Tr�n đ�y gọi l� mười nghĩa.

Đại Bồ T�t thường n�n tu tập v� đem gi�o h�a ch�ng sanh.� Sự học của Bồ T�t qu� khứ, hiện tại v� vị lai cũng đều như vậy.

Nếu Bồ T�t chẳng tu tập mười ph�p n�y ắt chẳng được giới cấm của Bồ T�t.

H�́T QUYỂN M�̣T

�

Quy�̉n 1� Quy�̉n 2� Quy�̉n 3� Quy�̉n 4� Quy�̉n 5� Quy�̉n 6� Quy�̉n 7� Quy�̉n 8� Quy�̉n 9� Quy�̉n 10

�

�