�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]

[ Quy�̉n 1 | Quy�̉n 2 ]

S�́ 1510a

LUẬN KIM CƯƠNG B�T NH�

T�c giả: Bồ t�t V� Trước.

H�n dịch: Đời T�y, Đại sư Đạt Ma Cấp Đa.

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o-

QUYỂN 1

Xuất sinh ph�p Phật kh�ng g� hơn

Hiển b�y ph�p giới l� bậc nhất

Kim cương kh� hoại, c�u nghĩa hợp

Tất cả Th�nh nh�n kh�ng thể nhập.

Tiểu Kim Cương Ba-la-mật nầy

Do t�n như thế n�u uy lực

Bậc Tr� đ� thuyết giảng gi�o, nghĩa

Nghe rồi chuyển v� ch�ng con n�i.

Quy mạng hết thảy bậc Gi�c ngộ

Đều đem t�m ch�nh xin đảnh lễ

Con n�n tinh tấn lập nghĩa ấy

Giải th�ch nối tiếp v� m�nh người.

Th�nh lập 7 thứ �Nghĩa c�� rồi, th� B�t-nh� Ba-la-mật ấy tức được th�nh lập. 7 Nghĩa c� l�:

1. Chủng t�nh kh�ng dứt.

2. Ph�t khởi h�nh tướng.

3. N�u trụ xứ của h�nh.

4. Đối trị.

5. Kh�ng lỗi.

6. N�u địa.

7. Lập danh.

7 Nghĩa c� nầy, được th�nh lập từ trong Kinh B�t-nh� Ba-la-mật, n�n gọi l� Nghĩa c�. Nơi 6 Nghĩa c� trước l� hiển b�y, chỉ r� đối tượng h�nh t�c rốt r�o của Bồ-t�t. Nghĩa c� thứ 7 l� n�u r� việc th�nh lập ph�p m�n ấy. N�n nhận biết như thế. B�t-nh� Ba-la-mật nầy, v� Phật chủng kh�ng đoạn dứt n�n lưu h�nh ở đời. V� nhằm hiển b�y về việc sẽ đạt được nghĩa Phật chủng kh�ng đoạn dứt ấy, n�n Thượng tọa Tu-bồ-đề, ngay từ đầu đ� n�i: Hy hữu thay Đức Thế T�n! V� sao Đức Như Lai đ� d�ng sự kh�o gồm th�u bậc nhất để th�u nhận c�c vị Đại Bồ-t�t hiện c� v.v�? Ở đ�y, kh�o gồm th�u: Nghĩa l� c�c vị Bồ-t�t đ� thuần thục đối với l�c Phật chứng đắc Ch�nh gi�c, Chuyển ph�p lu�n, đem năm thứ nghĩa hợp với ph�p Bồ-t�t m� kiến lập.

Ph� ch�c: L� c�c vị Bồ-t�t đ� được th�u nhận kia, ở nơi l�c Đức Phật B�t-Niết-b�n, cũng d�ng năm nghĩa ấy để kiến lập như thế. Hai thứ kh�o gồm th�u v� ph� ch�c ấy l� hiển b�y về Chủng t�nh kh�ng dứt. (Nghĩa c� thứ 1)

* Ph�t khởi h�nh tướng (Nghĩa c� thứ 2): Như kinh n�u: Bồ-t�t l�m thế n�o n�n trụ v.v�?

Bồ-t�t n�n trụ: Nghĩa l� muốn nguyện.

N�n tu h�nh: Nghĩa l� tương ưng với Tam-ma-b�t-để (Ch�nh định).

N�n h�ng phục t�m: Nghĩa l� điều phục mọi t�n loạn.

Ở đ�y, muốn l� đang cầu. Nguyện l� v� điều mong cầu n�n t�m tư niệm.

Tương ưng với Tam-ma-b�t-để: L� Tam-ma-đề (Tam-muội) kh�ng ph�n biệt.

Điều phục mọi t�n loạn: L� nếu t�m Tam-ma-b�t-để kia bị ph�n t�n th� chế ngự khiến an trụ trở lại.

C�u thứ 1 l� hiển b�y về th�u giữ đạo. C�u thứ 2 l� hiển b�y về th�nh tựu đạo. C�u thứ 3 l� l�m r� việc đạo kh�ng lỗi.

* N�u trụ xứ của h�nh (Nghĩa c� thứ 3): Nghĩa l� n�u r� trụ xứ của việc ph�t khởi h�nh tướng kia. Ở đ�y lại c� 18 thứ n�n biết. Đ� l�:

1. Ph�t t�m.

2. H�nh Ba-la-mật tương ưng.

3. Muốn được Sắc th�n.

4. Muốn được Ph�p th�n.

5. Ở trong tu đạo đạt được ph�p th� thắng kh�ng ki�u mạn.

6. Kh�ng l�a khi Phật xuất hiện.

7.Nguyện l�m thanh tịnh c�i Phật.

8.Th�nh thục ch�ng sinh.

9. Xa l�a sự thuận theo nẻo t�n loạn của ngoại luận.

10. Sắc th�n c�ng ch�ng sinh th�n giữ lấy chỗ hợp với qu�n l�m r� h�nh tương ưng.

11.C�ng dường, hầu cận Như Lai.

12. Xa l�a mọi thứ lợi dưỡng c�ng c�c thứ mệt nhọc thiếu thốn, bức b�ch khiến kh�ng khởi tinh tấn v� thối chuyển.

13. Chịu khổ.

14. L�a vị tịch tĩnh.

15. Nơi l�c chứng đạo, xa l�a mọi hỷ động.

16. Cầu được chỉ dạy, trao truyền.

17.Chứng đạo.

18. Tr�n l� cầu đạt Phật địa.

Đ� l� 18 thứ trụ xứ. Trong ấy, Bồ-t�t n�n trụ như thế để h�a độ tất cả ch�ng sinh đạt đến Niết-b�n. Ph�t t�m rồi, ở trong c�c Ba-la-mật tu h�nh tương ưng. V� nhằm đạt được Sắc th�n c�ng Ph�p th�n của Như Lai, n�n ph�t sinh vui th�ch, mong muốn, n�n xa l�a mọi chướng ngại nơi t�m trong chứng đạo. Đ� l�a bỏ c�c thứ ki�u mạn, hỷ động v.v� nơi t�m rồi, v� chứng đạo n�n cầu được chỉ dạy, khuy�n bảo, sau đấy tất được chứng đạo. Từ đ�y trở l�n đều l� cầu đạt Phật địa. Thứ lớp ấy được nối tiếp như vậy, ở đ�y l� ph�t t�m, n�n kinh n�u: Bồ-t�t ấy n�n sinh t�m như thế v.v� L� h�nh Ba-la-mật tương ưng, n�n kinh n�u: Bồ-t�t kh�ng trụ nơi vật để h�nh bố th� v.v� V� muốn đạt được Sắc th�n, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o, c� n�n d�ng tướng đầy đủ để thấy Như Lai chăng? v.v�

Ph�p th�n lại c� 2 thứ: 1. Ph�p th�n ng�n thuyết. 2. Ph�p th�n chứng đắc.

Ph�p th�n chứng đắc nầy cũng c� 2 thứ: 1. Tr� tướng. 2. Phước tướng.

Ph�p th�n ng�n thuyết: Nghĩa l� như Tu-đa-la v.v� V� muốn đạt được Ph�p th�n nầy, n�n kinh n�i: Thế T�n! Như c� ch�ng sinh nơi đời vị lai v.v�

Tưởng đối với nghĩa kh�ng đi�n đảo, đ� l� tưởng thật, n�n biết theo như ng�n thuyết chấp nghĩa th� đấy kh�ng phải l� tưởng thật.

V� muốn đạt được Ph�p th�n tr� tướng, n�n kinh n�u: C� ph�p để Như Lai chứng đắc đạo quả Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c V� thượng chăng? v.v� V� muốn đạt được Ph�p th�n phước tướng, n�n kinh n�u: Nếu nơi Tam thi�n đại thi�n thế giới nầy v.v�

V� trong tu đạo được ph�p th� thắng kh�ng ki�u mạn, n�n kinh n�u: Tu-l�-đa-a-nh�-na-phả khởi suy niệm v.v�

V� kh�ng hề l�a l�c Phật xuất thế, n�n kinh n�i: C� ph�p để Như Lai, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng v.v�

V� nguyện l�m thanh tịnh c�i Phật, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Như c� người n�i như vầy: Như Lai đ� th�nh tựu việc trang nghi�m quốc độ v.v�

V� nhằm th�nh thục ch�ng sinh, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! V� như c� trượng phu v.v�

V� nhằm xa l�a việc thuận theo nẻo t�n loạn của ngoại luận, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như số c�t hiện c� của s�ng Hằng Gi�, lại c� từng ấy s�ng Hằng Gi� v.v�

V� Sắc th�n c�ng Ch�ng sinh th�n lu�n giữ lấy trung qu�n, l�m r� h�nh tương ưng, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Như số vi trần hiện c� trong Tam thi�n đại thi�n thế giới v.v�

V� nhằm c�ng dường, hầu cận Như Lai, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? N�n d�ng ba mươi hai tướng đại trượng phu để thấy Như Lai Ứng Ch�nh Biến Gi�c chăng? v.v�

V� xa l�a mọi lợi dưỡng, c�c thứ mệt nhọc, thiếu thốn bức b�ch, khiến đối với tinh tấn hoặc thối chuyển, hoặc kh�ng ph�t khởi, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu người nữ hoặc người nam xả bỏ Hằng gi� h� sa số th�n v.v� Ở đ�y, th�n c� mệt mỏi, t�m c� bức b�ch, do hai thứ ấy n�n đối với tinh tấn kia, hoặc thối mất, hoặc kh�ng ph�t khởi.

V� nhằm chịu khổ n�n kinh n�i: Nếu Như Lai h�nh Nhẫn Ba-la-mật v.v�

V� nhằm l�a bỏ sự tham vị tịch tĩnh, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu người nữ hoặc người nam, đối với ph�p m�n nầy thọ tr� v.v�

V� nhằm v�o l�c chứng đạo l�a bỏ mọi hỷ động, n�n kinh n�i: Thế T�n! Thế n�o l� Bồ-t�t n�n trụ v.v�

V� nhằm cầu được chỉ dạy, khuy�n bảo, n�n kinh n�i: C� ph�p n�o để Như Lai, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng, đạt được Ch�nh gi�c về đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng? v.v�

V� nhằm chứng đạo, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! V� như người nam c� th�n cao lớn, đẹp đẽ v.v�

Ở đ�y, th�n đẹp đẽ: L� th�n đạt đến, th�n th�nh tựu được chuyển y rốt r�o.

Th�n cao lớn: L� th�n gồm th�u tất cả th�n ch�ng sinh.

Từ đ�y trở l�n đều l� cầu đạt Phật địa, n�n biết Phật địa ấy lại c� 6 thứ đầy đủ, gồm th�u chuyển y đầy đủ:

1. Quốc độ thanh tịnh đầy đủ.

2. Kiến tr� thanh tịnh v� thượng đầy đủ.

3. Th�n t�y h�nh hảo đầy đủ.

4. Tướng th�n đầy đủ.

5. Ngữ đầy đủ.

6. T�m đầy đủ.

Trong t�m đầy đủ nầy lại c� niệm xứ, c� ch�nh gi�c, c� ph�p lợi lớn được thiết lập, c� sự th�u giữ lấy Ph�p th�n, c� kh�ng trụ nơi sinh tử Niết-b�n, c� h�nh trụ thanh tịnh, n�n biết.

Nơi h�nh trụ thanh tịnh ấy, n�n biết lại c� h�nh trụ oai nghi, c� h�nh trụ qu�n danh sắc tự tại, c� h�nh trụ kh�ng nhiễm.

Trong h�nh trụ kh�ng nhiễm nầy, n�n biết lại c�: Thuyết ph�p kh�ng nhiễm, lưu chuyển kh�ng nhiễm.

V� quốc độ thanh tịnh đầy đủ, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t n�i như vầy: Ta l�m trang nghi�m quốc độ, th�nh tựu v.v�

V� kiến tr� thanh tịnh v� thượng đầy đủ, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai c� nhục nh�n chăng? Cho đến: Như Tam thi�n đại thi�n thế giới nầy v.v�

V� th�n t�y h�nh hảo đầy đủ, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? N�n d�ng sắc th�n th�nh tựu để thấy Như Lai chăng? v.v�

V� tướng th�n đầy đủ, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả nghĩ sao? N�n d�ng tướng đầy đủ để thấy Như Lai chăng? v.v�

V� ng�n ngữ đầy đủ, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai c� khởi suy niệm: Ta đ� thuyết ph�p chăng? v.v�

Ở trong t�m đầy đủ, l� niệm xứ, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Phi ch�ng sinh, phi chẳng ch�ng sinh v.v�

V� ch�nh gi�c, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả nghĩ sao? Từng c� ph�p để Như Lai đạt ch�nh gi�c nơi đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng?

V� thiết lập ph�p lợi lớn, n�n kinh n�i: Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Trong Tam thi�n đại thi�n thế giới, hiện c� n�i Tu-di v.v�

V� nhằm th�u giữ lấy Ph�p th�n, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? N�n d�ng tướng đầy đủ để thấy Như Lai chăng? v.v� Tu-bồ-đề! � của T�n giả nghĩ sao? Như Lai c� thể d�ng tướng đầy đủ để đạt ch�nh gi�c nơi đạo quả Bồ-đề V� thượng chăng? Chớ n�n nghĩ như thế: Nghĩa nầy l� l�m r� thể của tướng đầy đủ l� �phi Bồ-đề�, cũng kh�ng d�ng tướng đầy đủ l�m nh�n, do tướng l� tự t�nh của sắc.

V� kh�ng trụ nơi Niết-b�n, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Người suy niệm như thế để ph�t khởi, h�nh thừa Bồ-t�t, c� ph�p để n�i đoạn dứt chăng? v.v�

V� kh�ng trụ nơi lưu chuyển, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t ở nơi tụ phước, kh�ng n�n thọ nhận, kh�ng n�n chấp giữ v.v�

Thọ nhận: L� n�i về c�.

Chấp giữ: L� chấp giữ đạo kia.

Như tụ phước, c�ng trong quả đều kh�ng n�n chấp giữ.

Ở trong h�nh trụ thanh tịnh, v� h�nh trụ oai nghi, n�n kinh n�i: Nếu c� người n�i như vầy: Như Lai hoặc đ� v.v�

V� h�nh trụ qu�n danh sắc l�m r� tự tại, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu như c�c thiện nam, thiện nữ đem số lượng vi trần hiện c� trong Tam thi�n đại thi�n thế giới v.v�

Ở trong h�nh trụ kh�ng nhiễm, v� thuyết ph�p kh�ng nhiễm, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu như Bồ-t�t đem v� lượng v� số thế giới v.v�

V� lưu chuyển kh�ng nhiễm, n�n kinh n�i:

Như sao, m�ng, đ�n, huyễn

Sương, bọt, mộng, chớp, m�y

Nơi c�c ph�p hữu vi

Phải n�n qu�n như thế.

Kệ nầy hiển b�y 4 thứ tướng hữu vi. Đ� l�:

1. Tướng tự t�nh.

2. Tướng tham vướng trụ nơi vị.

3. Tướng thuận theo lỗi lầm.

4. Tướng t�y thuận xuất ly.

+ Ở đ�y, tướng tự t�nh: L� cộng tướng nơi kiến, thức. Tướng nầy như �nh sao, n�n thấy như thế. V� sao? V� trong chỗ tăm tối của kh�ng tr� th� c� �nh s�ng kia. C�n trong chỗ s�ng tỏ của c� tr� th� kh�ng c� �nh s�ng ấy. Ng� kiến của người, ph�p như �m�ng mắt nhặm�, n�n thấy như thế. V� sao? V� do chấp giữ lấy v� nghĩa. �Thức� như đ�n, n�n thấy như thế. V� sao? V� kh�t �i thấm nhuần nơi thủ, duy�n n�n c�ng tỏ r�.

+ Ở đ�y, tướng tham vướng trụ nơi vị: L� vị tham chấp về cảnh giới đi�n đảo. Tướng ấy như huyễn, n�n thấy như thế. V� sao? V� do kiến đi�n đảo.

+ Ở đ�y, tướng thuận theo lỗi lầm: L� thuận theo như v� thường v.v� Tướng ấy được v� dụ như sương m�c: L� hiển b�y thể của tướng l� kh�ng c�, do thuận theo v� thường.

Tướng ấy được v� dụ như bọt nước: L� hiển b�y sự thuận theo thể của khổ, do thọ như bọt nước, n�n nếu c� thọ đều l� khổ, n�n thuận theo Hữu. N�n biết khổ ấy l� sinh, n�n l� khổ khổ. Hoại diệt n�n l� hoại khổ. Kh�ng c�ng l�a n�n l� h�nh khổ.

Lại ở trong thiền thứ tư c�ng v� sắc, lập thọ kh�ng khổ kh�ng lạc, cho l� hơn hết.

+ Ở trong tướng t�y thuận xuất ly: Do t�y thuận người, ph�p v� ng� để duy�n dựa, n�n được xuất ly, n�n n�i v� ng� d�ng l�m xuất ly.

T�y thuận: L� c�c h�nh như qu� khứ v.v� D�ng mộng v.v� để v� dụ, l� hiển b�y h�nh qu� khứ kia. Do l� xứ được nhớ nghĩ n�n như mộng.

Hiện tại: L� thời gian trụ kh�ng l�u, n�n như �nh chớp.

Vị lai: L� chủng tử th� �c kia giống như hư kh�ng, dẫn t�m xuất n�n như m�y. Như thế l� nhận biết về h�nh của ba đời chuyển sinh rồi, tức th�ng tỏ về v� ng�. Đ�y l� hiển b�y tướng t�y thuận xuất ly.

Trụ xứ kia c�ng t�m lược l�m 8 thứ cũng được đầy đủ:

1. Trụ xứ gồm th�u.

2. Trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh.

3. Trụ xứ dục.

4. Trụ xứ l�a chướng ngại.

5. Trụ xứ t�m tịnh.

6. Trụ xứ cứu c�nh.

7. Trụ xứ rộng lớn.

8. Trụ xứ s�u xa.

Ở đ�y:

Trụ xứ gồm th�u: Nghĩa l� ph�t t�m.

Trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh: L� h�nh Ba-la-mật tương ưng.

Trụ xứ dục: L� muốn đạt được Sắc th�n, Ph�p th�n.

Trụ xứ l�a chướng ngại: L� mười hai thứ c�n lại.

Trụ xứ t�m tịnh: Nghĩa l� chứng đạo.

Trụ xứ cứu c�nh: L� từ đ�y trở l�n đều cầu đạt Phật địa.

Trụ xứ rộng lớn c�ng s�u xa: L� chung cho hết thảy xứ.

Ở trong Trụ xứ thứ 1: Như n�i Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế nơi ch�ng sinh hiện c� v.v� Đ�y l� rộng lớn. Nếu lại n�i: Hoặc Bồ-t�t nơi ch�ng sinh tưởng chuyển v.v� Đ�y l� s�u xa.

Trong Trụ xứ thứ 2: Như n�i Bồ-t�t kh�ng trụ nơi sự để h�nh bố th� v.v� Đ�y l� s�u xa. Nếu lại n�i: Tụ phước hiện c� kia l� kh�ng thể lường t�nh v.v� Đ�y l� rộng lớn.

Như thế, ở trong c�c trụ xứ c�n lại, n�n biết l� rộng lớn, s�u xa c�ng theo chỗ tương ưng.

* Đ� n�i về Trụ xứ. C�n thế n�o l� Đối trị? (Nghĩa c� thứ 4)

Như vậy l� h�nh tướng tương ưng kia, l�c h�nh c�c Trụ xứ, n�n biết c� 2 thứ đối trị: L� h�nh t� v� h�nh ch�nh c�ng kiến. Ở đ�y, kiến nghĩa l� ph�n biệt.

Ở trong Trụ xứ thứ 1: Như n�i Bồ-t�t n�n sinh t�m như thế nơi ch�ng sinh hiện c� v.v� Đ�y l� đối trị h�nh t�. Sinh t�mnhư thế l� h�nh t� của Bồ-t�t. Hoặc lại n�i: Nếu Bồ-t�t nơi ch�ng sinh tưởng chuyển v.v� Đ�y l� đối trị h�nh ch�nh c�ng kiến (ph�n biệt). Ph�n biệt chấp ấy nơi Bồ-t�t cũng n�n đoạn trừ. Nghĩa l� �Ta n�n khiến ch�ng sinh được diệt độ�.

Ở trong Trụ xứ thứ 2: Như n�i: N�n h�nh bố th�. Đ�y l� đối trị h�nh t�, kh�ng phải kh�ng bố th� l� h�nh t� của Bồ-t�t. Nếu lại n�i: Trụ nơi sự v.v�, l� đối trị h�nh ch�nh c�ng kiến, v� ph�n biệt chấp ấy nơi Bồ-t�t cũng n�n đoạn trừ. Nghĩa l� n�n h�nh bố th� v.v�

* Thế n�o l� kh�ng lỗi? (Nghĩa c� thứ 5) V� đ� l�a hai bi�n. Thế n�o l� 2 bi�n? L� bi�n tăng �ch v� bi�n tổn giảm. Nếu ở trong sự v� ng� của ph�p, m� chấp l� kh�ng, l� bi�n tổn giảm, do tụ phước kia kh�ng c� tự t�nh ph�n biệt. Hoặc lại n�i: Thế n�n Như Lai n�i tụ phước. Đ�y l� ngăn chận bi�n tổn giảm, do tụ phước kia kh�ng như ng�n từ c� tự t�nh, nhưng c� sự để c� thể n�u, do Như Lai n�i tụ phước. Đ�y l� được hiển thị như thế.

�Tu-bồ-đề! Phật ph�p, Phật ph�p ấy Như Lai n�i l� phi Phật ph�p�: Đ�y l� nhằm ngăn chận bi�n tăng �ch.

Đ� gọi l� Phật ph�p: Đ�y l� nhằm ngăn chận bi�n tổn giảm.

Ở đ�y, Như Lai n�i l� phi Phật ph�p: L� hiển b�y nghĩa kh�ng chung.

Đ� gọi l� Phật ph�p: L� hiển b�y nghĩa tương ưng.

Thế n�o l� tương ưng? Nếu Phật ph�p như n�i c� tự t�nh, th� Như Lai kh�ng n�i l� Phật ph�p, do tuy kh�ng n�i, cũng tự nhận biết. V� vậy kh�ng c� tự t�nh l� thế đế, n�n Như Lai n�i l� Phật ph�p. Như thế, nơi tất cả xứ đều hiển thị nghĩa kh�ng chung v� tương ưng, n�n biết.

Lại nữa, Phật ph�p n�n biết l� gồm th�u sự Ba-la-mật c�ng Bồ-đề phần ph�p như niệm xứ v.v� Bồ-t�t l�a hai bi�n nầy, n�n ở nơi sự đối trị kia kh�ng c�n c� lỗi nữa, n�n gọi l� kh�ng lỗi.

* Thế n�o l� địa? (Nghĩa c� thứ 6) Địa nầy c� 3 thứ: L� địa T�n h�nh, địa T�m tịnh v� địa Như Lai.

Ở đ�y, 16 Trụ xứ đ� hiển b�y địa T�n h�nh. Trụ xứ chứng đạo l� địa T�m tịnh. Trụ xứ cứu c�nh l� địa Như Lai.

* Thế n�o l� lập danh? (Nghĩa c� thứ 7) Gọi l� kim cương năng đoạn: T�n gọi nầy c� 2 nghĩa tương ưng, n�n biết. Như n�i h�nh nhập ch�nh kiến, h�nh nhập t� kiến.

Kim cương: L� vi tế, cứng chắc. Vi tế: L� nh�n của tr�. Cứng chắc: L� kh�ng thể hủy hoại.

Năng đoạn: L� đối tượng đoạn dứt của văn tu tư trong B�t-nh� (Tr� tuệ) Ba-la-mật. Như xứ đoạn của kim cương m� đoạn dứt, n�n gọi l� kim cương năng đoạn.

Lại như vẽ h�nh kim cương, trước, sau l� rộng, giữa th� hẹp. Như vậy, trong B�t-nh� Ba-la-mật, hẹp l� địa T�m tịnh. Đầu, sau rộng, l� địa T�n h�nh, địa Như Lai. Đ�y l� hiển b�y nghĩa kh�ng chung. N�n biết năm thứ Nghĩa c� kia c�ng l�n tr�n l� c�ng nương dựa. Ch�ng đều nương dựa nơi địa, n�n n�i th�n Tu-đa-la nối tiếp kh�ng dứt. Nghĩa c� nầy nay sẽ n�i.

Đức Thế T�n v� sao d�ng oai nghi của tịch tĩnh m� an tọa? L� nhằm hiển thị người tịch tĩnh, đối với ph�p mới c� thể nhận biết, mới c� thể thuyết giảng. V� sao Thượng tọa Tu-bồ-đề thưa hỏi? C� 6 nh�n duy�n:

1. V� đoạn trừ nghi.

2. V� dấy khởi tin, hiểu.

3. V� hội nhập nghĩa th�m diệu.

4. V� kh�ng thối chuyển.

5. V� sinh hoan hỷ.

6. V� khiến cho ch�nh ph�p trụ l�u.

Tức l� B�t-nh� Ba-la-mật, khiến cho Phật chủng kh�ng đoạn dứt. V� sao do đấy khiến Phật chủng kh�ng đoạn dứt? Nếu c� người nghi, tức được đoạn nghi. C�c Bồ-t�t c� vui th�ch phước đức nhưng t�m chưa th�nh thục, nghe nhiều phước đức, n�n đối với B�t-nh� Ba-la-mật khởi tin, ������������������������������������������������hiểu. Người t�m đ� th�nh thục th� hội nhập nơi nghĩa th�m diệu. Người đ� được kh�ng bị khinh thường, do tham thọ tr� tu h�nh, do c� nhiều c�ng đức n�n kh�ng c�n thối chuyển. Người đ� được thuận th�u c�ng t�m tịnh, ở nơi ph�p tự nhập v� thấy r�, sinh hoan hỷ. N�n c� thể khiến nơi đời vị lai, gi�o ph�p Đại thừa được trụ l�u.

Nếu lược n�i, th� người nghi khiến thấy r�, n�n t�m vui th�ch phước đức. C�c Bồ-t�t đ� th�nh thục th� c�ng th�u nhận. Kẻ đ� được kh�ng bị khinh thường, khiến t�m tinh tấn. Người đ� được t�m tịnh th� khiến hoan hỷ.

C�c Bồ-t�t c� 7 thứ lớn, n�n �Ch�ng sinh lớn� nầy gọi l� Ma-ha T�t-đ�a. Những g� l� 7 thứ lớn? Đ� l�:

1. Ph�p lớn.

2. T�m lớn.

3. Tin hiểu lớn.

4. T�m tịnh lớn.

5. Tư lương lớn.

6. Thời lớn.

7. Quả b�o lớn.

Như trong phần Bồ-t�t Địa Tr� đ� n�i.

Kinh n�i: Kh�o gồm th�u bậc nhất. Kh�o gồm th�u: L� ở nơi chỗ c�c Bồ-t�t, c�i g� l� kh�o gồm th�u, c�i g� l� bậc nhất? Lợi lạc tương ưng, l� kh�o gồm th�u bậc nhất. N�n biết c� 6 thứ:

1. Thời.

2. Sai biệt.

3. Cao lớn.

4. Ki�n cố.

5. Phổ biến.

6. Dị tướng.

+ Thế n�o l� thời? L� ph�p hiện thấy c�ng vị lai. Bồ-t�t kia kh�o gồm th�u. Lạc l� ph�p hiện thấy. Lợi l� đời vị lai.

+ Thế n�o l� sai biệt? Đối với Tam-muội thế gian v� xuất thế gian, c�c bậc Thanh-văn, Độc-gi�c kh�o gồm th�u, trong ấy c� sai biệt.

+ Thế n�o l� cao lớn? Sự kh�o gồm th�u nầy l� v� thượng.

+ Thế n�o l� ki�n cố? Nghĩa l� rốt r�o, trọn vẹn.

+ Thế n�o l� phổ biến? L� tự nhi�n đối với th�n tự, tha kh�o gồm th�u.

+ Thế n�o l� dị tướng? Tức ở trong chỗ c�c Bồ-t�t chưa tịnh, kh�o gồm th�u l� hơn hết.

Kinh n�i: Ph� ch�c bậc nhất.

Thế n�o l� ph� ch�c bậc nhất? C� 6 thứ nh�n duy�n:

1. Nhập xứ.

2. Được ph�p như thế.

3. Chuyển gi�o.

4. Kh�ng lỗi.

5. Bi.

6. T�n trọng.

+ Thế n�o l� nhập xứ? L� ở nơi trụ xứ của thiện hữu, kh�o ph� ch�c.

+ Thế n�o l� được ph�p như thế? L� Bồ-t�t đ� được kh�o gồm th�u, ở nơi tr� xứ kh�c, cũng kh�o gồm th�u ph�p như thế.

+ Thế n�o l� chuyển gi�o? Tức c�c vị ấy, đối với c�c Bồ-t�t kh�c, phải n�n kh�o gồm th�u. Đ� gọi l� chuyển gi�o.

Ba thứ nầy, theo như thứ lớp đ�, tức l� kh�ng lỗi. C�ng bi v� t�n trọng, n�n biết.

Do đ�u chỉ hỏi về ph�t khởi h�nh? V� Bồ-t�t thừa l� sự sai biệt của ba thứ Bồ-đề. Do kh�o thưa hỏi, n�n đối với Thượng tọa Tu-bồ-đề l� đ�ng được khen ngợi: L�nh thay!

Ch�ng sinh hiện c� l� ch�ng sinh đ� được gồm th�u: L� n�i về tướng chung.

Lo�i sinh từ trứng v.v�: L� n�i về sai biệt.

Lại, thọ sinh, nương dựa, cảnh giới được gồm th�u c� sai biệt, n�n biết.

Cho đến lo�i h�a sinh: L� thọ sinh c� sai biệt.

Hoặc c� sắc, hoặc kh�ng sắc: L� nương dựa c� sai biệt.

Hoặc c� tưởng, hoặc kh�ng tưởng, hoặc kh�ng phải c� tưởng, kh�ng phải kh�ng tưởng: L� cảnh giới được gồm th�u c� sai biệt.

Giới ch�ng sinh hiện c�, n�u đặt, an trụ, đ� thiết lập rồi: Nghĩa l� đủ c�c thứ tướng tr�n, trụ nơi cảnh giới ch�ng sinh, l� do Phật thiết lập để thuyết giảng.

Ta đều khiến họ nhập Niết-b�n: Do đ�u nguyện nầy, về nghĩa l� kh�ng thể đạt được? Do thuộc về sinh n�n kh�ng lỗi. Do đều l� c�c lo�i sinh, như đ� n�i về c�c lo�i sinh từ trứng c�ng nhập nơi nguyện số. C�c lo�i sinh từ trứng, sinh từ ẩm thấp ấy l� kh�ng tưởng c�ng phi c� tưởng, phi kh�ng tưởng v.v� tức l� kh�ng thể. V� sao c� thể khiến cho tất cả ch�ng sinh nhập Niết-b�n? C� 3 nh�n duy�n: Sinh nơi xứ nạn: L� chờ thời. Sinh nơi xứ kh�ng nạn: Người chưa th�nh thục, th� khiến th�nh thục. Kẻ đ� th�nh thục rồi th� khiến được giải tho�t.

Do đ�u n�i cảnh giới Niết-b�n v� dư, m� kh�ng n�i thẳng về Niết-b�n? Nếu như thế th� so với điều Đức Thế T�n đ� n�i về Niết-b�n phương tiện như sơ thiền v.v�, l� kh�ng kh�c. Kẻ kia tự d�ng sức trượng phu, n�n kh�ng Phật cũng đạt được, nhưng kh�ng rốt r�o.

Do đ�u kh�ng n�i cảnh giới Niết-b�n hữu dư? L� do quả chung kia n�n tự cho do nơi t�c nghiệp. Lại, gặp Phật thuyết giảng n�n được quả. Lại, kh�ng phải th�n ho�n to�n khổ l� hữu dư. Như thế, Niết-b�n c�ng Niết-b�n hữu dư, do l� quả của sức trượng phu, n�n l� quả chung, kh�ng phải l� quả cứu c�nh, kh�ng phải l� quả ho�n to�n. Do đ� n�i về v� dư.

Như thế, v� lượng ch�ng sinh nhập Niết-b�n rồi: L� hiển thị c�c ch�ng sinh như lo�i sinh từ trứng v.v�, mỗi mỗi thứ đều v� lượng.

Kh�ng c� ch�ng sinh đắc Niết-b�n: Đ�y l� nghĩa g�? Như Bồ-t�t đạt được Niết-b�n kh�ng kh�c với ch�ng sinh. V� sao? V� nếu Bồ-t�t c� tưởngch�ng sinh chuyển, tức kh�ng gọi l� Bồ-t�t. Đ�y l� nghĩa thế n�o? Nếu Bồ-t�t đối với ch�ng sinh, ở chỗ tha tưởng chuyển, kh�ng phải l� tưởng tự chứng, n�n kh�ng gọi l� Bồ-t�t. V� sao? V� nếu Bồ-t�t khởi tưởng ch�ng sinh, tưởng mạng, tưởng nh�n c�ng chuyển, th� kh�ng gọi l� Bồ-t�t: Đ�y l� nghĩa g�? Nếu d�ng t�m phiền n�o giữ lấy tưởng ch�ng sinh, mạng, người c�ng chuyển, th� Bồ-t�t kia tức c� tưởng ng�, c�ng ở trong ch�ng sinh c� tưởng ch�ng sinh chuyển. Bồ-t�t đối với c�c ph�p ấy kh�ng chuyển l� do đ� đoạn ng� kiến, n�n được tự h�nh (H�nh l� h�nh của năm ấm) nơi tướng b�nh đẳng, n�n tự, tha tin hiểu b�nh đẳng. Bồ-t�t ấy kh�ng phải l� chấp giữ kiến của ch�ng sinh, mạng, người: Đ�y l� nghĩa đ� được n�i.

Lại nữa, kinh viết: Bồ-t�t n�n sinh t�m như vậy: L� hiển b�y Bồ-t�t n�n trụ trong dục nguyện như thế.

Nếu Bồ-t�t c� tưởng ng� chuyển, kh�ng gọi l� Bồ-t�t: L� hiển thị n�n tu h�nh như vậy, hợp với l�c tương ưng nơi Tam-muội.

Nếu tưởng ch�ng sinh, tưởng mạng, tưởng nh�n c�ng chuyển, kh�ng gọi l� Bồ-t�t: L� hiển thị n�n h�ng phục t�m như thế, hợp với l�c bị ph�n t�n, tưởng ch�ng sinh cũng kh�ng chuyển, như nơi cảnh giới kia c�ng trụ, do đấy kh�ng c� ch�ng sinh đắc Niết-b�n.

Đ�y l� th�nh tựu được dục nguyện ấy: Tức gồm th�u c�c trụ xứ l� tối thắng, h�nh tướngtương ưng đ�, l�c h�nh nơi trụ xứ kh�c, nương dựa v�o dục nguyện n�n quyết định đạt được. Nghĩa của dục nguyện nầy kh�ng giải th�ch nữa.

Từ đ�y trở về sau, trong c�c trụ xứ c�n lại, n�n biết c� 5 thứ theo chỗ tương ưng m� giải th�ch:

1. Dựa nơi nghĩa.

2. N�i về tướng.

3. Th�u giữ.

4. An lập.

5. Hiển hiện.

Trụ xứ � đối trị l� nương dựa nơi nghĩa. Tức trụ xứ ấy l� n�i về tướng. Dục nguyện l� th�u giữ. Trụ xứ đệ nhất nghĩa l� an lập. Tương ưng nơi Tam-ma-đề l� hiển hiện.

Ở trong trụ xứ Ba-la-mật thanh tịnh, kinh n�i: Bồ-t�t kh�ng trụ nơi vật để h�nh bố th� v.v� Đ�y l� nương dựa nơi nghĩa.

Hiển thị vật đối trị trụ chấp, n�n kinh n�u: N�n h�nh th�. Đ�y l� n�i về tướng. S�u Ba-la-mật, loại thứ nhất l� gồm th�u thể t�nh của tất cả Đ�n na, n�n Đ�n na c� 3 loại:

1. Tư sinh th�: Nghĩa l� Bố th� Ba-la-mật.

2. V� �y th�: Nghĩa l� Tr� giới Ba-la-mật, Nhẫn nhục Ba-la-mật.

3. Ph�p th�: Nghĩa l� Tinh tấn Ba-la-mật, Thiền na Ba-la-mật, B�t la thận nhương (Tr� tuệ) Ba-la-mật.

Nếu người thọ nhận ph�p kh�ng tinh tấn, th� khi thực hiện việc thuyết ph�p sẽ mệt mỏi, n�n kh�ng thể thuyết ph�p. Nếu kh�ng định, tức tham nơi sự t�n k�nh, c�ng dường, c�ng kh�ng thể chịu đựng c�c thứ bức n�o như lạnh n�ng, n�n thuyết ph�p với t�m nhiễm. Nếu kh�ng c� tr� tuệ liền thuyết ph�p đi�n đảo, c� nhiều lỗi lầm, n�n kh�ng l�a 3 thứ ấy để th�nh tựu được ph�p th�.

C�c Ba-la-mật kia c� 2 thứ quả: L� vị lai, hiện tại.

+ Quả vị lai: L� Bố th� Ba-la-mật được phước b�o lớn. Tr� giới Ba-la-mật được tự th�n đầy đủ, nghĩa l� Th�ch, Phạm v.v� Nhẫn nhục Ba-la-mật-đa�t được bạn b� lớn trợ lực, được quyến thuộc đ�ng đảo. Tinh tấn Ba-la-mật được quả b�o c�ng kh�ng đoạn dứt. Thiền na Ba-la-mật được sinh th�n kh�ng thể tổn hoại. Tr� tuệ Ba-la-mật được c�c căn nhạy b�n, th�ng lợi, c�ng c�c thứ vui th�ch, ở trong đại ch�ng lu�n được tự tại.

+ Quả hiện tại: Được tất cả t�n k�nh, c�ng dường, c�ng Niết-b�n của hiện ph�p.

Ở đ�y, nếu Bồ-t�t cầu quả vị lai n�n h�nh th�, l� trụ nơi vật để bố th�. Như nơi vật được th�, trở lại mong đạt được quả của vật ấy, v� vậy kinh n�u: Kh�ng trụ nơi vật để h�nh bố th�.

Nếu cầu quả vị lai như tr� giới v.v�, n�n h�nh th�, l� c� chỗ trụ để h�nh th�, do đấy, kinh viết: N�n kh�ng chỗ trụ để h�nh bố th�.

Quả như tr� giới v.v� c� rất nhiều, kh�ng thể ph�n biệt, n�n gọi chung l� c� chỗ trụ.

Nếu cầu quả hiện tại như được t�n k�nh, c�ng dường v.v�, n�n h�nh th�, l� trụ nơi sắc thanh hương vị x�c để h�nh th�. Do đấy, kinh n�i: Kh�ng trụ nơi sắc v.v�

Hoặc cầu Niết-b�n của hiện ph�p n�n h�nh th�, l� trụ nơi ph�p để h�nh th�, n�n kinh viết: Kh�ng n�n trụ nơi ph�p để h�nh bố th�.

Lại, kinh n�i: N�n h�nh bố th�: Tức n�i về dục nguyện của việc th�u giữ th�. Kinh n�u: Kh�ng trụ để h�nh th�: Tức kh�ng trụ nầy l� an lập đệ nhất nghĩa. Ở đ�y, do kh�ng trụ, n�n hiển thị như sự hiện c� nơi đệ nhất nghĩa. Kh�ng trụ nơi vật v.v�, l� sự hiện c�.

Kinh viết: Bồ-t�t n�n h�nh th� như thế, kh�ng trụ nơi tướng, tưởng: Đ�y l� hiển thị: Tức tương ưng nơi Tam-muội c�ng th�u giữ t�m t�n loạn. Đối với hai thời nầy, kh�ng trụ nơi tướng, tưởng.

Như thế l� kiến lập kh�ng trụ rồi, hoặc c� Bồ-t�t tham phước đức, n�n ở đ�y kh�ng kham nhận. V� khiến gắng nhận, n�n Đức Thế T�n đ� hiển b�y, chỉ r� l� kh�ng trụ để h�nh th�.

Tụ phước rất nhiều cũng như hư kh�ng, c� 3 nh�n duy�n:

1. Hiện b�y khắp tất cả xứ: Nghĩa l� ở trong tướng trụ, kh�ng trụ, phước đều sinh khởi.

2. Rộng r�i, cao lớn, th� thắng.

3. V� tận, cứu c�nh kh�ng c�ng.

V� muốn đạt được trụ xứ của Sắc th�n, n�n kinh viết:: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? N�n d�ng tướng đầy đủ để thấy Như Lai chăng? Đ�y l� dựa nơi nghĩa để hiển thị.

Nhằm đối trị ki�u mạn về Sắc th�n Như Lai, n�n kinh n�i: Tướng đầy đủ. Đ�y l� n�i về tướng. Nhằm hiển thị về Sắc th�n của Như Lai, n�n Thượng tọa Tu-bồ-đề thưa l�: Kh�ng phải. V� để th�nh tựu đầy đủ nghĩa nầy, n�n Đức Thế T�n n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Tướng đầy đủ hiện c�, ch�ng l� hư giả, đ�y tức l�m r� về dục nguyện.

Ở trong nghĩa như thế n�n th�u giữ, c�ng tức l� an lập đệ nhất nghĩa. V� ở trong đệ nhất nghĩa, tướngđầy đủ l� hư vọng, phi tướng đầy đủ l� kh�ng hư vọng.

Kinh n�i: Như thế, c�c tướng phi tương ưng l� thấy Như Lai: Đ�y l� hiển hiện. Nghĩa l� tương ưng nơi Tam-muội c�ng l�c th�u giữ t�m t�n loạn. Ở trong tướng ấy l� phi tướng, kiến.

V� muốn được trụ xứ của Ph�p th�n ng�n thuyết, n�n kinh n�i: Lại c� ch�ng sinh nơi đời vị lai, đối với c�u được n�u của kinh như thế v.v� Ở đ�y, c�u được n�u của kinh: Tức l� nghĩa hiện c�, n�n biết.

Thế n�o l� c�u (c�)? L� như tr�n đ� n�i về 7 thứ Nghĩa c�.

Thượng tọa Tu-bồ-đề khởi suy niệm: Nơi đời vị lai kh�ng c� người sinh thật tưởng: V� nhằm ngăn chận điều ấy, n�n Đức Thế T�n n�i: C� ch�nh ph�p l�c sắp hoại diệt: Nghĩa l� thời gian tu h�nh dần diệt, n�n biết. Tiếp sau, Đức Thế T�n, v� để hiển thị sự tu h�nh như thế, tập nh�n như thế, thiện hữu đ� th�u nhận như thế, gồm th�u phước đức tương ưng như thế, trong thật tưởng như thế sẽ c� được tưởng thật, n�n kinh n�u: C� giới, c� c�ng đức, c� tr� tuệ: Đ�y l� ba học như giới tăng thượng v.v� Hiển thị về c�ng đức tu h�nh, c�c c�ng đức như thiểu dục v.v� l� thứ nhất, cho đến Tam-ma-đề.

Kinh n�i: Đ� được c�ng dường v� lượng trăm ng�n chư Phật, cho đến nhất t�m tịnh t�n v.v� Đ�y l� hiển thị về tập nh�n. Nhất t�m với niềm tin thanh tịnh, h�y c�n đạt được nghiệp như thế, huống chi l� sinh khởi tưởng thật.

Kinh n�u: Như Lai tất biết: Biết l� danh th�n. Như Lai tất thấy: Thấy l� Sắc th�n. Nghĩa l� ở trong hết thảy h�nh trụ đ� tạo t�c, biết r� về t�m, thấy r� về chỗ nương dựa. Những thứ ấy l� hiển thị về thiện hữu đ� gồm th�u.

Kinh viết: Sinh giữ lấy v� lượng tụ phước: Đ�y l� hiển thị việc gồm th�u phước đức. Sinh l� l�c phước đang khởi. Giữ (thủ) lấy tức l�c phước kia đ� diệt, n�n th�u giữ chủng tử.

Kinh n�i: C�c Bồ-t�t nầy kh�ng c�n ng� tưởng, ch�ng sinh tưởng c�ng chuyển, cho đến n�i: Hoặc ph�p tưởng c�ng chuyển. Tức l� c� ng� chấp giữ: Đ�y l� hiển thị về thật tưởng, đối trị năm thứ chấp giữ t� vạy. Những g� l� 5 thứ chấp giữ t� vạy? Đ� l�:

1. Ngoại đạo.

2. Ph�m phu c�ng Thanh-văn của nội ph�p.

3. Bồ-t�t tăng thượng mạn.

4. Định cộng tưởng của thế gian.

5. Định v� tưởng.

+ Thứ 1: L� ng� v.v� tưởng chuyển.

+ Thứ 2: L� ph�p tưởng chuyển.

+ Thứ 3: L� kh�ng ph�p tưởng chuyển. Đ�y cũng c� chấp giữ ph�p. C� chấp giữ ph�p: Nghĩa l� chấp giữ về kh�ng ph�p.

+ Thứ 4: L� c� tưởng chuyển.

+ Thứ 5: L� v� tưởng chuyển.

C�c Bồ-t�t nầy, đối với c�c thứ kia đều kh�ng chuyển. Trong đ�, hiển b�y đầy đủ về c� giới, cho đến sẽ sinh v� lượng tụ phước.

Kinh n�u: V� sao? Ở đ�y n�i l� trong chấp giữ t� vạy, chỉ l� ph�p c�ng phi ph�p tưởng hợp chuyển, kh�ng phải ng� v.v� tưởng, do tưởng c�ng chỗ nương dựa kh�ng chuyển. Nhưng ở trong ng� tưởng, t�y mi�n kh�ng đoạn, tức l� c� ng� chấp giữ. Thế n�n kinh viết: C�c Bồ-t�t nầy, nếu khởi ph�p tưởng, tức l� c� ng� chấp giữ. Nếu kh�ng ph�p tưởng c�ng chuyển, tức l� c� ng� chấp giữ. Trong ng� v.v� tưởng c�ng chuyển ấy, c�c nghĩa kh�c vẫn chưa n�i. Kinh n�u: Tức l� c� ng� chấp giữ: Ở đ�y l� chấp giữ tự thể tương tục l� ng� tưởng. Đối tượng chấp giữ của ng� l� ch�ng sinh tưởng. Nghĩa l� ng�, cho đến thọ mạng chấp giữ l� mạng tưởng. Lần lượt hướng đến c�c nẻo kh�c để chấp giữ, l� nh�n tưởng, n�n biết. Ở đ�y n�i sẽ sinh thật tưởng: Đ�y l� dựa nơi nghĩa để hiển thị việc đối trị tưởng kh�ng thật.

N�i ở trong c�u được n�u của kinh: Đ�y l� n�i về tướng để hiển thị Ph�p th�nng�n thuyết. Tức ở trong thật tưởng sẽ sinh kia, n�i sẽ sinh: L� dục nguyện. Th�u giữ: L� c�c Bồ-t�t kh�ng c�n ng� � tưởng nữa. Chuyển v.v� l� an lập đệ nhất nghĩa.

Tu-bồ-đề! Kh�ng n�n chấp giữ nơi ph�p, phi ph�p: L� hiển b�y r�. Nghĩa l� tương ưng nơi Tam-muội, c�ng l�c th�u giữ t�m t�n loạn.

Kh�ng n�n chấp giữ nơi ph�p, phi ph�p: L� ở nơi thể của ph�p c�ng ph�p v� ng� đều kh�ng ph�n biệt.

Lại, Ph�p th�n ng�n thuyết l� nghĩa ch�nh yếu. Kinh n�i: Do nghĩa ấy n�n Như Lai thường n�i về ph�p m�n �Dụ như chiếc b�. Nếu hiểu được điều đ�, th� ph�p h�y c�n xả bỏ, huống chi l� phi ph�p: L� l� kh�ng thể kh�ng theo, n�n lược n�i để hiển thị: Bồ-t�t muốn đạt được Ph�p th�n ng�n thuyết th� kh�ng n�n tạo tưởng kh�ng thật. V� muốn đạt được tr� tướng, trụ xứ của Ph�p th�n chứng đắc, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� ph�p để cho Như Lai ở trong đạo quả Bồ-đề V� thượng, đắc Ch�nh gi�c chăng?: Đ�y l� dựa nơi nghĩa để hiển thị ngược trở lại đối với Ch�nh gi�c Bồ-đề, n�n người thuyết ph�p l� thuộc về Ch�nh gi�c.

Kinh n�i: C� ph�p để c� thể n�i l� chứng đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng: Đ� l� n�i về tướng để hiển thị Ph�p th�n chứng đắc. Kh�ng c� ph�p cố định: L� Thượng tọa Tu-bồ-đề dẫn theo � của Phật.

L� thế đế n�n c� Bồ-đề c�ng sự chứng đắc, đ� l� dục nguyệnđược th�u giữ. Do phương tiện n�n cả hai c�ng l� c�.

Nếu như � của Đức Thế T�n thuyết giảng, th� cả hai đều kh�ng c�. V� hiển b�y điều ấy, n�n n�i: Như con hiểu về nghĩa của Đức Thế T�n đ� n�i v.v�

Kinh n�i: V� sao Đức Như Lai đ� n�i ph�pkh�ng thể chấp giữ, kh�ng thể n�i, l� phi ph�p, phi phi ph�p: L� an lập đệ nhất nghĩa.

Do thuyết ph�p n�n nhận biết đạt được Bồ-đề, tức ở trong ph�p được thuyết giảng an lập đệ nhất nghĩa.

Ở đ�y, kh�ng thể chấp giữ: Nghĩa l� l�c đang nghe.

Kh�ng thể n�i: Nghĩa l� l�c diễn thuyết.

Phi ph�p: L� t�nh ph�n biệt.

Phi phi ph�p: L� ph�p v� ng�.

Kinh viết: V� sao do v� vi n�n được gọi l� Th�nh nh�n?

V� vi: L� nghĩa kh�ng ph�n biệt. Thế n�n, Bồ-t�t hữu học được gọi l� kh�ng khởi, kh�ng tạo t�c, hợp với Như Lai chuyển y, gọi l� thanh tịnh. Do đ�, Như Lai được gọi l� bậc v� học (Tu học ho�n tất).

Trong ấy, thứ nhất l� nghĩa v� vi: L� Tam-muội tương ưng, c�ng l�c điều phục t�m t�n loạn được hiển b�y r�.

Thứ hai, v� vi ch�nh l� đệ nhất nghĩa: L� v� thượng gi�c.

Từ đ�y trở về sau, n�n biết trong tất cả trụ xứ, đều hiển b�y do v� vi n�n được gọi l� Th�nh nh�n.

Nơi những trụ xứ trước chưa n�i về ph�p được mang t�n v� vi. Ở đ�y, trong đạo quả Bồ-đề V� thượng, đ� n�i về v� vi xong.

Trụ xứ của Ph�p th�n phước tướng, chứng đắc, l�m thế n�o để hiển thị? Tức ở nơi Ph�p th�n ng�n thuyết hiện c� kia xuất sinh phước tướng của Như Lai. Ph�p th�n chứng đắc ở nơi ấy, cho đến chỉ n�i một kệ bốn c�u cũng sinh khởi phước rất nhiều, huống chi l� Ph�p th�n chứng đắc, phước tướng hiện c� của Như Lai.

Do nh�n duy�n n�o, n�n ở trong Ph�p th�n ng�n thuyết, n�i một kệ bốn c�u như vậy, c� thể sinh nhiều phước? V� để th�nh tựu nghĩa nầy n�n kinh n�i: V� sao Đức Như Lai Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c V� thượng từ đ�y xuất sinh?: Trong ấy, t�ch tập khắp mười ph�p h�nh A-h�m, n�n chư Phật Thế T�n từ đấy sinh khởi. L� thế đế, n�n n�i Phật xuất sinh do c� Bồ-đề, tức hai thứ ấy l� c�ng hợp, gọi l� Phật ph�p do Bồ-đề v� Phật, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Phật ph�p, Phật ph�p ấy tức phi Phật ph�p. Lại nữa, kinh n�u: Phướckia đ� được sinh l� hơn hẳn nơi v� lượng A-tăng-kỳ ấy: Đ�y l� dựa nơi nghĩa để hiển thị việc đối trị phước kh�ng sinh. Trong đ�, phước kia: Tức l� n�i về tướng để hiển thị Ph�p th�n phước tướng. Hơn hẳn nơi ấy: L� hiển thị dục nguyện được th�u giữ.

Kinh n�i: Thế T�n! Tụ phước ấy tức phi tụ phước, thế n�n Như Lai n�i l� tụ phước. C�ng n�i: Tu-bồ-đề! Phật ph�p, Phật ph�p ấy tức phi Phật ph�p, đ� gọi l� Phật ph�p: Do tụ phước nầy c�ng với Phật ph�p l� chỗ th�u giữ Ph�p th�n phước tướng của Như Lai, hợp với việc an lập đệ nhất nghĩa. V� t�y thuận v� vi n�n được mang t�n như thế. Tương ưng nơi Tam-muội c�ng điều phục sự t�n loạn, l� kh�ng hiển b�y lần nữa. N�i: Rất nhiều! Thưa Đức B�-gi�-b�. Rất nhiều! Thưa Đức Tu-gi�-đ�! Hai lời nầy l� hiển thị th�u t�m t�m, giữ lấy t�m. Do th�u giữ tự t�m n�n n�i l� thọ tr�. V� kẻ kh�c thuyết giảng, l� giải th�ch c� vị. V� lượng l� vượt qu� th� dụ. A-tăng-kỳ l� hiển b�y số nhiều.

HẾT - QUYỂN 1

LUẬN KIM CƯƠNG B�T NH�

T�c giả: Bồ t�t V� Trước.

H�n dịch: Đời T�y, Đại sư Đạt Ma Cấp Đa.

Việt dịch: Nguy�n Huệ

-o0o-

QUYỂN 2

Đ� n�i về Trụ xứ Dục xong (Trụ xứ thứ 3 trong 8 Trụ xứ được t�m lược). Nay n�i về Trụ xứ l�a chướng ngại (Trụ xứ thứ 4). N�n biết c� 12 thứ chướng ngại cần được đối trị. Những g� l� 12 thứ chướng ngại? Đ� l�:

1. Ki�u mạn.

2. Kh�ng ki�u mạn nhưng thiếu hiểu biết.

3. Đa văn nhưng �t duy�n hợp tạo niệm tu đạo.

4. Kh�ng �t duy�n hợp tạo niệm tu đạo, nhưng kh�ng bỏ ch�ng sinh.

5. Kh�ng bỏ ch�ng sinh, nhưng vui th�ch theo nẻo t�n động của ngoại luận.

6. Tuy kh�ng t�n động nhưng ph� bỏ tướng ảnh tượng, hợp với kh�ng c� phương tiện thiện xảo.

7. Tuy c� phương tiện thiện xảo, nhưng tư lương kh�ng đủ.

8. Tuy tư lương phước c� đủ, nhưng vui th�ch nơi vị biếng trễ, lợi dưỡng.

9. Tuy l�a biếng trễ, lợi dưỡng, nhưng kh�ng thể nhẫn chịu khổ.

10. Tuy c� thể nhẫn chịu khổ, nhưng tư lương tr� kh�ng đủ.

11. Tuy tư lương tr� c� đủ, nhưng kh�ng tự th�u giữ.

12. Tuy đ� tự th�u giữ, nhưng kh�ng chỉ dạy trao truyền.

Trong phần thứ nhất l� l�a ki�u mạn. Kinh n�i: Vị Tu-đ�-ho�n khởi niệm nầy: Ta đ� được quả Tu-đ�-ho�n v.v�: Đ�y l� dựa nơi nghĩa để hiển thị việc đối trị mạn ng� chứng đắc.

Lại nữa, Tu-đ�-ho�n từng khởi niệm nầy: Tức l� n�i về tướng để hiển thị kh�ng mạn. Cũng tức l� dục nguyện được th�u giữ.

Kinh viết: Thế T�n! Kh�ng c� chỗ nhập, kh�ng nhập nơi sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p: Đ�y l� an lập đệ nhất nghĩa.

Nếu Tu-đ�-ho�n c� niệm như vầy: Ta đ� chứng đắc quả Tu-đ�-ho�n, tức l� c� ng� tưởng, n�n biết nếu c� ng� tưởng tức l� c� mạn. Như thế cho đến A-la-h�n cũng vậy.

Thượng tọa Tu-bồ-đề tự hiển b�y h�nh v� tr�nh bậc nhất v� l� A-la-h�n c�ng c� c�ng đức: Do chỗ chứng đắc của m�nh khiến được tin tưởng. Do kh�ng c� ph�p để chứng đắc A-la-h�n, c�ng kh�ng chỗ h�nh, n�n n�i l� h�nh v� tr�nh (kh�ng tranh). H�nh v� tr�nh, ở đ�y tức l� an lập đệ nhất nghĩa. V� l�a việc thiếu hiểu biết, n�n kinh n�u: Như Lai, ở nơi trụ xứ của Phật Nhi�n Đăng Ứng C�ng Ch�nh Biến Tri, c� ph�p n�o để c� thể thủ đắc chăng?: Nghĩa l� l�c Đức Phật kia xuất hiện ở đời, đ� thừa sự, c�ng dường, c� ph�p c� thể giữ lấy để l�a bỏ sự ph�n biệt ấy. L� dựa nơi nghĩa v.v� c�ng đối trị v.v�, theo nghĩa tương ưng, n�n biết.

V� nhằm l�a �t duy�n hợp, tạo niệm tu đạo, n�n kinh viết: Tu-bồ-đề! Nếu c� Bồ-t�t n�i như vầy: Ta sẽ th�nh tựu việc l�m nghi�m tịnh c�i Phật v.v�

Nếu suy niệm l�m nghi�m tịnh c�i nước: Tức đối với c�c sự như sắc v.v� đ� ph�n biệt, sinh chấp trước nơi vị. V� l�a bỏ điều ấy, n�n kinh viết: Do đ�, nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t n�n sinh t�m kh�ng trụ, kh�ng chỗ trụ như vầy: Kh�ng trụ nơi sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p v.v� V� nhằm l�a việc xả bỏ ch�ng sinh, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! V� như c� người th�n như n�i ch�a Tu-di v.v�: Đ�y l� hiển thị điều g�? V� để th�nh tựu ch�ng sinh nơi c�i Dục. A-tu-la vương La-hầu-la kia, tất cả đại th�n lượng như n�i Tu-di, h�y c�n kh�ng thấy được tự thể, huống chi l� c�c ch�ng sinh kh�c.

Kinh n�u: Như Lai n�i l� phi thể: L� hiển thị ph�p v� ng�.

Thể ấy l� phi thể: L� hiển thị thể của ph�p l� kh�ng sinh, kh�ng tạo t�c. Đ�y tức l� hiển b�y về tự t�nh v� tướng c�ng sai biệt.

V� nhằm l�a bỏ sự vui th�ch nẻo t�n loạn của ngoại luận, n�n kinh n�i về 4 thứ nh�n duy�n, hiển thị ph�p ấy l� hơn hẳn:

1. Th�u giữ phước đức.

2. Chư Thi�n c�ng c�ng dường.

3. Kh� l�m.

4. Khởi niệm về Như Lai v.v�

+ Kinh n�u: Do nh�n duy�n nầy n�n đạt được phước nhiều hơn trường hợp kia: L� th�u giữ phước đức.

+ Kinh n�i: V� kẻ kh�c, hoặc thuyết giảng, hoặc trao truyền, hoặc giải th�ch, địa phần ấy l� tướng Chi-đề: L� chư Thi�n c�ng c�ng dường.

+ Kinh n�i: N�n được đầy đủ hy hữu tối thượng: L� kh� l�m.

+ Kinh n�u: Địa phần nầy tức l� trụ xứ của thầy chỉ dạy c�ng c�c bậc đ�ng t�n trọng kh�c: L� khởi niệm về Như Lai v.v�

Ở đ�y, thuyết giảng l� v� kẻ kh�c n�n n�u b�y trực tiếp.

Trao truyền: L� chỉ dạy, trao truyền cho kẻ kh�c.

Hiển thị ph�p đối trị việc ưa th�ch nẻo t�n động của ngoại luận, l� th� thắng rồi, ở trong ph�p như thế, hoặc dấy khởi như n�i giữ lấy nghĩa để đối trị nơi tội vị lai kia, n�n kinh n�u: Như Lai đ� n�i B�t-nh� Ba-la-mật tức phi B�t-nh� Ba-la-mật. Như B�t-nh� Ba-la-mật phi Ba-la-mật, như vậy cũng kh�ng c� ph�p kh�c.

Như Lai n�i: L� để hiển b�y nghĩa ấy, n�n kinh viết: Từng c� ph�p để Như Lai c� thể thuyết giảng chăng?: Đ�y l� hiển thị về tự tướng c�ng tướng b�nh đẳng nơi đệ nhất nghĩa của ph�p m�n.

V� nhằm l�a, ở trong chỗ tự tại của tướng ảnh tượng kh�ng c� phương tiện thiện xảo, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Như số vi trần hiện c� nơi Tam thi�n đại thi�n thế giới v.v� Cảnh giới ấy kh�ng hạn lượng về t�c � duy�n dựa, n�n Bồ-t�t lu�n ở nơi thế giới duy�n dựa, t�c � để tu tập, n�n n�i Tam thi�n đại thi�n thế giới.

Ở đ�y, v� ph� bỏ tướng ảnh tượng về sắc th�n, n�n hiển b�y hai thứ phương tiện:

1. Phương tiện tế t�c: Như kinh n�i: Số lượng vi trần hiện c� nơi Tam thi�n đại thi�n thế giới l� nhiều chăng?

2. Phương tiện chẳng niệm: Như kinh n�i: Số lượng vi trần hiện c�, Như Lai n�i l� phi vi trần, đ� gọi l� vi trần.

V� nhằm ph� bỏ tướng ảnh tượng nơi danh th�n của ch�ng sinh, n�n kinh viết: Thế giới hiện c�, Như Lai n�i l� phi thế giới, đ� gọi l� thế giới.

Ở đ�y, thế giới: L� hiển b�y thế giới của ch�ng sinh. Chỉ do danh th�n n�n gọi l� ch�ng sinh. Phương tiện chẳng niệm danh th�n, tức l� hiển b�y việc ph� bỏ tướng ảnh tượng của danh th�n kia, kh�ng c�n n�i về phương tiện tế t�c.

V� nhằm l�a chướng ngại l� tư lương phước kh�ng đủ, n�n kinh n�u: Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng ba mươi hai tướng đại trượng phu để thấy Như Lai chăng?: L� hiển thị về tư lương phước, n�n l�c gần gũi c�ng dường Như Lai, kh�ng n�n d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai. L�m sao thấy? Tức n�n thấy Ph�p th�n đệ nhất nghĩa.

V� nhằm l�a sự vui th�ch nơi vị biếng trễ, lợi dưỡng, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Như lại c� người nữ, người nam, xả bỏ Hằng h� sa số tự th�n v.v� Đ�y l� hiển b�y về điều g�? Như ở đ�y xả bỏ từng ấy tự th�n như thế, th� phước hiện c� kh�ng bằng phước nầy. V� sao d�ng một th�n để l�m r� sự biếng trễ, n�n l� chướng ngại? Do đ�u ở đ�y, Thượng tọa Tu-bồ-đề rơi lệ m� n�i: Con chưa từng nghe ph�p m�n như thế! Do nghe phước th� thắng ấy l� rất nhiều, vượt hơn đối với việc xả bỏ v� lượng th�n, lại kh�ng n�i phước th� thắng kh�c. Hoặc nghe phước th� thắng như thế, n�n ph�t khởi tinh tấn rồi, nếu ở trong ph�p ấy sinh khởi tưởng như nghĩa, v� để l�a lỗi lầm nầy, n�n kinh n�i: Ở trong sự thuyết giảng kinh ấy, sinh khởi thật tưởng, sẽ th�nh tựu hy hữu bậc nhất. Tức ở nơi tưởng thật như thế, v� để l�a sự ph�n biệt tưởng thật, n�n kinh viết: Tưởng thật hiện c� ấy tức l� phi tưởng thật v.v�

Kinh n�i: Thế T�n! Con đối với ph�p m�n nầy, hoặc ph�n biệt, hoặc tin hiểu, kh�ng cho l� hy hữu. Nếu v�o đời vị lai, c� c�c ch�ng sinh, ở nơi ph�p m�n nầy thọ tr�, đọc tụng, th�u giữ, v� người kh�c giải th�ch, tức mới l� hy hữu bậc nhất v.v� Đ�y l� nghĩa g�? V� khiến cho c�c Bồ-t�t tham vướng nơi vị lợi dưỡng hơn cả biếng trễ, sinh hổ thẹn. V� nơi đời vị lai, l�c ch�nh ph�p bị hủy diệt, h�y c�n c� những Bồ-t�t đối với ph�p m�n nầy dốc sức thọ tr�, kh�ng c� người chấp giữ c�ng ph�p được chấp giữ. V� sao c�c vị, v�o l�c ch�nh ph�p hưng thịnh, xa l�a sự tu h�nh m� kh�ng sinh hổ thẹn?

Kinh n�u: C�c vị Bồ-t�t ấy kh�ng c�n tưởng về ng� v.v� c�ng chuyển: L� hiển thị về kh�ng c� người chấp giữ.

C�c tưởng về ng� hiện c� tức phi ng� tưởng: L� hiển thị kh�ng c� ph�p được chấp giữ.

Kinh viết: V� sao chư Phật Thế T�n l�a tất cả tưởng: L� hiển thị c�c Bồ-t�t thuận theo tướng học. Chư Phật, Thế T�n đ� l�a bỏ tất cả tưởng, v� thế ch�ng ta cũng n�n học như vậy. Những đoạn kinh văn ấy l� v� nhằm l�a bỏ sự thối chuyển nơi tinh tấn, n�n n�i. Ở đ�y, n�i hoặc ph�n biệt, hoặc tin hiểu: L� c�u sau giải th�ch c�u trước. Thọ nhận l� thọ nhận văn tự. Th�u giữ l� th�u giữ về nghĩa. V� nhằm l�a bỏ sự việc kh�ng ph�t khởi tinh tấn, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu l�c nghe thuyết giảng về chương c� của kinh nầy m� kh�ng kinh sợ v.v�: Tức do kinh sợ n�n kh�ng ph�t khởi tinh tấn. Ở trong thừa Thanh-văn, Đức Thế T�n thuyết giảng c� ph�p c� kh�ng, n�n khi lắng nghe kinh nầy, nghe ph�p kh�ng c� n�n kinh, nghe kh�ng kh�ng c� n�n sợ. Khi suy x�t, ở trong hai l� kh�ng c� chẳng thể tương ưng n�n sợ h�i. Lại c� chỗ giải th�ch kh�c l� ba thứ kh�ng tự t�nh, n�n biết. Tức l� tướng, sinh, đệ nhất nghĩa l� kh�ng tự t�nh.

Kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! V� sao Như Lai n�i Ba-la-mật bậc nhất v.v� Đ�y c� nghĩa thế n�o? Lại n�i thứ hai l� sinh xứ hổ thẹn, n�n n�i ph�p nầy l� thắng thượng như thế, c�c vị kh�ng n�n ph�ng dật. Ở đ�y, do đối với c�c Ba-la-mật kh�c l� hơn hẳn, n�n gọi l� Ba-la-mật bậc nhất.

Kinh viết: Như Lai n�i Ba-la-mật bậc nhất, v� lượng chư Phật cũng n�i Ba-la-mật: C�u nầy hiển thị hết thảy chư Phật c�ng n�i bậc nhất, do đ� gọi l� bậc nhất.

V� nhằm l�a bỏ chướng ngại kh�ng thể nhẫn chịu khổ, n�n kinh n�u: Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Như Lai n�i Nhẫn nhục Ba-la-mật v.v� Ở đ�y, như chỗ c� thể nhẫn, do tướng g� sinh khởi xứ nhẫn? Như nhẫn c� sai biệt, l� hiển thị sự đối trị nh�n duy�n kia. Do đ�u c� thể nhẫn? L� do thấu đạt ph�p v� ng�. Thế n�o l� đối trị được? Như kinh n�i: Như Lai n�i Nhẫn nhục Ba-la-mật. V� sao n�n biết về tướng nhẫn? Như khi kẻ kh�c đối với m�nh dấy khởi điều �c, do kh�ng c� tưởng ng� v.v� n�n kh�ng sinh tưởng giận dữ, cũng kh�ng ở trong Nhẫn nhục Ba-la-mật sinh tưởng c�, ở trong phi Ba-la-mật khởi tưởng kh�ng. Đ�y l� hiển b�y về điều g�? Như kinh n�u: Như Ta về thời xa xưa, bị vua Ca-lợi chặt đứt c�c chi phần nơi th�n, bấy giờ, Ta ở nơi tưởng kh�ng c� ng� c�ng v� tưởng, cũng phi v� tưởng.

Những g� l� chủng loại nhẫn? Nghĩa l� nhẫn cực khổ nối tiếp nhẫn khổ. Đ�y l� hiển thị điều g�? Như kinh viết: Như Ta về thời xa xưa, bị vua Ca-lợi chặt đứt tay ch�n, c�ng n�i: Ta nhớ lại trong năm trăm đời về qu� khứ, l�m Ti�n nh�n Nhẫn nhục v.v�

Nh�n duy�n kh�ng nhẫn: L� c� 3 thứ khổ:

1. Khổ v� lưu chuyển.

2. Khổ v� ch�ng sinh c�ng tr�i nhau.

3. Khổ v� thọ mạng thiếu thốn.

Trong ấy, như kinh n�i: Thế n�n, nầy Tu-bồ-đề! Bồ-t�t Ma-ha-t�t n�n l�a tất cả tưởng, ph�t t�m cầu đạo quả Bồ-đề V� thượng v.v� Đ�y l� hiển thị việc đối trị nh�n duy�n của nhẫn khổ v� lưu chuyển, nhằm ph�t t�m Bồ-đề: L� do ba thứ tưởng khổ, n�n kh�ng muốn ph�t t�m, n�n n�i phải l�a bỏ tất cả tưởng.

Ở đ�y, tất cả tưởng: L� n�u r� về ba tưởng khổ như thế. Nếu chấp trước nơi sắc v.v�, tức ở trong khổ v� lưu chuyển hợp với sự mệt nhọc, thiếu thốn, n�n t�m Bồ-đề kh�ng sinh. Do đấy kinh n�i: Kh�ng n�n trụ nơi sắc sinh t�m v.v�, như trước đ� n�i.

Kh�ng trụ nơi phi ph�p: Nghĩa l� kh�ng phải ph�p v� ng�.

Ở trong phi ph�p c�ng ph�p v� ng�, đều kh�ng n�n trụ, v� để th�nh tựu c�c ph�p kh�ng đi đến ấy, n�n n�i nhằm ngăn chận những sự việc kh�c, như kinh n�u: N�n sinh t�m kh�ng chỗ trụ. V� sao? V� nếu t�m c� trụ tức l� phi trụ.

Kinh viết: Như thế, Bồ-t�t v� tạo lợi �ch cho tất cả ch�ng sinh, n�n bố th� như vậy, cho đến n�i: C�c tướng hiện c� tức l� phi tưởng. Đ�y l� hiển thị việc đối trị nhẫn khổ v� ch�ng sinh c�ng tr�i nhau. Đ� v� hết thảy ch�ng sinh m� h�nh xả th�, th� v� sao đối với họ lại sinh giận dữ? Do kh�ng thể kh�ng khởi tưởng ch�ng sinh, v� nh�n duy�n ấy, n�n khi ch�ng sinh c�ng tr�i nhau, tức sinh mệt nhọc, thiếu thốn, l� hiển thị người v� ng�, ph�p v� ng�.

Kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Như Lai lu�n n�i lời ch�n thật chăng? Đ�y l� nhằm hiển thị điều g�? L� muốn khiến tin nơi Như Lai n�n c� thể nhẫn.

Trong ấy, n�i lời ch�n ch�nh (Ch�n ngữ): L� hiển b�y tướng của thế đế.

N�i lời chắc thật (Thật ngữ): L� hiển b�y sự tu h�nh của thế đế, c� tướng phiền n�o c�ng thanh tịnh.

Ở đ�y, thật: L� h�nh phiền n�o ấy, h�nh thanh tịnh ấy.

Như ngữ (N�i lời như như): L� tướng của đệ nhất nghĩa đế.

Bất dị ngữ (Lời n�i kh�ng kh�c): L� sự tu h�nh của đệ nhất nghĩa đế.

C� tướng phiền n�o c�ng tướng thanh tịnh, n�n n�i lời ch�n ch�nh v.v� rồi, nếu ở trong ph�p ấy, như t�nh của ng�n thuyết, khởi chấp trước, tức l� loại bỏ những thứ kia.

Kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Như Lai đạt ch�nh gi�c về ph�p c�ng thuyết giảng v.v� Ở đ�y, kh�ng thật, kh�ng vọng.

Kh�ng thật: L� như t�nh của ng�n thuyết l� kh�ng phải c�.

Kh�ng vọng: L� kh�ng như tự t�nh của ng�n thuyết l� c�.

Kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! V� như người nam đi v�o chỗ tối tăm v.v�, l� hiển thị việc đối trị nh�n duy�n của nhẫn khổ v� thọ dụng thiếu k�m. Hoặc v� quả b�o n�n bố th�, liền chấp trước nơi sự m� h�nh xả th�, kẻ ấy, ở trong h�nh th� kh�c thọ nhận vui, khổ, kh�ng hiểu được nẻo xuất ly. Cũng như người đi v�o nơi tối tăm, kh�ng biết m�nh hướng tới chốn n�o. Kẻ kia vui th�ch với dục lạc cũng thế. Nếu kh�ng chấp trước nơi sự m� h�nh bố th�, như người nam c� mắt, đ�m đ� qua, mặt trời mọc thấy v� số h�nh sắc, theo � hướng tới, n�n thấy như thế. Đ�m tối v� minh kia đ� qua, mặt trời tuệ hiện rồi, v� số cảnh giới được nh�n thấy đ�ng như thật. Kẻ kia, kh�ng hiểu biết nẻo xuất ly nơi dục lạc thọ, khổ thọ, n�n vui th�ch với dục lạc.

V� nhằm l�a bỏ chướng ngại l� thiếu tư lương tr�, n�n kinh viết: Tu-bồ-đề! Nếu lại c� thiện nam, thiện nữ, đối với ph�p m�n nầy, hoặc thọ nhận v.v� Ở đ�y, v� nhằm l�a sự duy�n dựa của Tam-muội, n�n hiển thị c�ng với ph�p tương ưng. C� 5 thứ c�ng đức th� thắng:

1. Như Lai nhớ nghĩ, th�n cận.

2. Th�u giữ phước đức.

3. T�n th�n ph�p c�ng sự tu h�nh.

4. Chư Thi�n c�ng c�ng dường.

5. Diệt trừ tội.

+ Thế n�o l� Như Lai nhớ nghĩ, th�n cận? Như kinh n�i: Người thọ tr�, đọc tụng, Như Lai d�ng tr� Phật nhận biết. Như Lai d�ng mắt Phật thấy r� người ấy.

Trong ấy, thọ nhận l� tập tụng. Tr� l� kh�ng qu�n.

Hoặc đọc tụng, hoặc th�u giữ: Đ�y l� n�i nh�n của thọ tr�. V� muốn thọ n�n đọc tụng. V� nhằm tr� n�n th�u giữ.

Lại nữa, đọc l� tập tụng, th�u giữ l� xem nhận chung về nghĩa.

+ Thế n�o l� th�u giữ phước đức? Như kinh viết: C�c ch�ng sinh ấy, sinh khởi v� lượng tụ phước đức như thế v.v�

+ Thế n�o l� t�n th�n ph�p c�ng sự tu h�nh? Như kinh n�u: Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Ph�p m�n nầy l� kh�ng thể nghĩ x�t, kh�ng thể n�u b�n v.v� Đ�y l� t�n th�n ph�p. Trong đ�, kh�ng thể nghĩ x�t: L� chỉ tự nhận biết. Kh�ng thể n�u b�n: L� kh�ng c� g� bằng v� hơn.

Kinh viết: Lại, ph�p m�n nầy, Như Lai v� ph�t khởi thừa tối thượng n�n thuyết giảng. V� ph�t khởi thừa tối thắng n�n thuyết giảng: Đ�y l� th�nh tựu nghĩa kh�ng thể n�u b�n. Trong ấy, n�n biết, c�c thừa kh�c kh�ng bằng, n�n l� tối thượng. C�c thứ phiền n�o chướng, tr� chướng đều thanh tịnh, n�n l� tối thắng.

Kinh n�u: Nếu đối với ph�p m�n nầy thọ tr�, cho đến: Như Lai thảy đều thấy, biết v.v�: Đ�y l� t�n th�n sự tu h�nh. Ở đấy, c�c ch�ng sinh nầy th�nh tựu v� lượng: L� n�i chung. Kh�ng thể nghĩ x�t, kh�ng thể n�u b�n, kh�ng thể lường t�nh, l� giải th�ch. Như vậy v.v� tức l� g�nh v�c Bồ-đề của m�nh: Nghĩa l� vai g�nh lấy g�nh nặng Bồ-đề, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Cho đến tin hiểu: Người kh�ng thể l�nh hội ph�p nầy: Tức l� h�ng Nhị thừa, n�n kinh n�u: Nếu c� ng� kiến v.v� Nghĩa l� c� kẻ c� ng� kiến nơi ch�ng sinh, m� tự cho l� Bồ-t�t.

+ Thế n�o l� chư Thi�n c�ng c�ng dường: Như kinh n�i: Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Theo nơi địa phận, xứ sở giải n�i kinh nầy, thường n�n c�ng dường: Địa phận kia tức l� Chi-đề (Linh th�p) v.v� Ở đ�y, d�ng v�ng hoa, hương đốt, hương x�ng, hương xoa, hương bột, vải lụa, lọng, cờ phướn, c�ng dường, cung k�nh lễ b�i, đi v�ng quanh theo hướng phải, n�n gọi l� Chi-đề.

+ Thế n�o l� diệt trừ tội? Như kinh viết: Kẻ kia, nếu l� người bị khinh khi, hết sức khinh khi, cho đến sẽ đạt được Bồ-đề: Đ�y l� sự hủy nhục c� v� lượng thứ, v� nhằm hiển b�y điều ấy, n�n lại n�i: Hết sức khinh thường.

Kinh n�u: Sẽ được Bồ-đề Phật: L� hiển b�y tội được diệt trừ. Trước đ� n�i do nh�n duy�n nầy, n�n xuất sinh v� lượng A-tăng-kỳ nhiều phước, n�n biết l� nay sẽ giải th�ch nghĩa v� lượng A-tăng-kỳ kia.

Uy lực: L� sự th�nh thục s�ng r�.

Nhiều: L� đầy đủ sự lớn lao, hơn hết.

Ở đ�y, như kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Như Lainhớ lại về A-tăng-kỳ kiếp vượt qu� A-tăng-kỳ kiếp về trước v.v�: Đ�y l� hiển thị về uy lực, tức uy lực của tụ phước, do bậc ấy hiện c� tụ phước cao xa, th� thắng. Trong đ�y, A-tăng-kỳ kiếp: L� cho đến Đức Phật Nhi�n Đăng, n�n biết. Qu� A-tăng-kỳ: L� lại vượt qu� về trước.

Th�n cận: L� c�ng dường. Chẳng kh�ng qu�: L� thường kh�ng l�a việc c�ng dường.

Hoặc lại kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu thiện nam, thiện nữ, c� được tụ phước như Ta đ� n�i. Hoặc c� người nghe, t�m tức cuồng loạn v.v�: Đ�y l� hiển thị về số lượng nhiều. Hoặc l� nh�n của cuồng, hoặc l� t�m bị loạn, l� quả, n�n biết. Uy lực ấy, ở đ�y c�ng với số lượng rất nhiều kia, người n�o c� thể n�u b�y? Thế n�n kinh viết: Lại nữa, Tu-bồ-đề! Ph�p m�n nầy l� kh�ng thể nghĩ b�n. Quả b�o cũng kh�ng thể nghĩ b�n: Đ�y l� hiển b�y về thể của phước đ�, c�ng quả l� kh�ng thể lường t�nh.

V� nhằm xa l�a điều tự chấp giữ, n�n kinh n�u: Tu-bồ-đề n�i: V� sao Bồ-t�t ph�t t�m n�n trụ trong Đại thừa? v.v� Do đ�u lại ph�t khởi c�u hỏi nơi thời gian đầu ti�n ấy? Bồ-t�t sắp nhập chứng đạo, tự thấy m�nh đạt được thắng xứ, n�n khởi niệm: Ta n�n trụ như thế, tu h�nh như thế, h�ng phục t�m như thế. Ta h�a độ c�c ch�ng sinh, khiến họ đạt đến giải tho�t.

V� nhằm đối trị điều ấy, n�n T�n giả Tu-bồ-đề hỏi: N�n ở v�o thời gian n�o, để như chỗ n�n trụ, như chỗ n�n tu h�nh, như chỗ n�n h�ng phục t�m? Đức Thế T�n đ�p: N�n sinh t�m như vầy v.v�

Lại, kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t c� tưởng ch�ng sinh v.v� c�ng chuyển: L� n�u r� về ng� chấp giữ hoặc, t�y mi�n. Nếu n�i Ta đang h�nh thừa Bồ-t�t th� đ�y l� ng� chấp giữ. Nhằm đối trị điều ấy, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Kh�ng c� ph�p ph�t khởi h�nh thừa Bồ-t�t.

V� nhằm xa l�a chướng ngại kh�ng chỉ dạy, trao truyền, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! C� ph�p để cho Như Lai, ở nơi trụ xứ của Đức Phật Nhi�n Đăng v.v�

Lại, kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c� ph�p để Như Lai chứng đắc ch�nh gi�c, th� Đức Như Lai Nhi�n Đăng tức kh�ng thọ k� cho Ta: �ng sẽ đạt được v.v� Ở đ�y c� � g�?

Nếu ph�p ch�nh gi�c c� thể n�i ra, như Đức Như Lai Nhi�n Đăng đ� n�i, th� v�o l�c ấy Ta liền được Ch�nh gi�c, Như Lai Nhi�n Đăng tức kh�ng thọ k�, n�i: �ng sẽ chứng đắc v.v� Do ph�p kia kh�ng thể n�u b�y, n�n Ta v�o l�c bấy giờ kh�ng được Ch�nh gi�c, thế n�n Đức Như Lai Nhi�n Đăng đ� thọ k� cho Ta. Đ�y l� nghĩa ấy, n�n biết.

Lại, do đ�u ph�p kia kh�ng thể n�u b�y? Như kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Như Lai tức l� ch�n như, thanh tịnh như, n�n gọi l� Như Lai. Do như kh�ng thể n�u b�y, n�n n�i như thế. Thanh tịnh như gọi l� ch�n như, cũng như ch�n kim (v�ng r�ng). Hoặc n�i: Nơi trụ xứ của Như Lai Nhi�n Đăng, đối với ph�p kh�ng đạt được Ch�nh gi�c. Thời gian sau, Đức Thế T�n mới tự chứng đắc Ch�nh gi�c.

V� nhằm l�a điều chấp giữ ấy, n�n kinh viết: Nếu c� người n�i như vầy: Như Lai ch�nh gi�c nơi đạo quả Bồ-đề V� thượng v.v� Lại, kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Ph�p đ� được Như Lai ch�nh gi�c, ở trong ấy l� kh�ng thật, kh�ng vọng: Đ�y l� hiển thị về ch�n như kh�ng hai.

Thế n�o l� kh�ng thật? Nghĩa l� ng�n thuyết. Kh�ng vọng: L� ch�nh gi�c kia.

Kh�ng phải l� kh�ng c� ng�n thuyết của thế gian, n�n kinh n�i: Do đ�, Như Lai n�i tất cả c�c ph�p tức l� Phật ph�p. Ở đ�y c� nghĩa g�? Tức l� hiển b�y ph�p của tất cả ph�p l� thanh tịnh như. Như l� hiện hữu khắp hết thảy ph�p. Đ�y l� nghĩa ấy.

Lại, thể của ph�p nơi tất cả ph�p l� kh�ng th�nh tựu.

V� an lập đệ nhất nghĩa đế, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Tất cả ph�p đều l� phi ph�p. Đ� gọi l� tất cả ph�p.

V� nhập chứng đạo, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! V� như người c� th�n tốt đẹp, th�n lớn lao v.v�: L� hiển thị l�c nhập chứng đạo, đạt đượctr� tuệ n�n l�a ki�u mạn.

Thế n�o l� đạt được tr�? C� hai thứ tr�: L� tr� gồm th�u chủng t�nh v� tr� b�nh đẳng. Nếu đạt được tr� rồi, được sinh nơi nh� Như Lai, được quyết định nối tiếp Phật chủng. Đ�y l� tr� gồm th�u chủng t�nh. Đạt được tr� ấy, th� c� thể chứng đắc diệu th�n (th�n tốt đẹp). Nếu ở nơi nh� ấy, nguyện sinh nơi đ�m d�i sinh tử. Đ� được sinh, n�n được th�n kia. Đ� gọi l� diệu th�n.

Tr� b�nh đẳng lại c� 5 thứ nh�n duy�n b�nh đẳng:

1. Th� �c b�nh đẳng.

2. Ph�p v� ng� b�nh đẳng.

3. Đoạn tương ưng b�nh đẳng.

4. T�m kh�ng tr�ng mong tương ưng b�nh đẳng.

5. Tất cả Bồ-t�t chứng đạo b�nh đẳng.

Đạt được những thứ ấy, n�n được đại th�n (th�n lớn lao).

Đại th�n gồm th�u hết thảy ch�ng sinh, n�n ở trong th�n ấy an lập phi tự, phi tha, n�n kinh viết: Như Lai đ� n�i, c� người c� diệu th�n, đại th�n tức phi th�n, thế n�n Như Lai n�i l� diệu th�n, đại th�n. Đ�y l� ở trong diệu th�n v.v� an lập đệ nhất nghĩa.

Những thứ như thế l� đạt được tr� tuệ.

Thế n�o l� l�a ki�u mạn? Như kinh n�i: Nếu Bồ-t�t n�i như vầy: v.v� Đ�y l�m sao c� thể nhận biết? Nếu khởi niệm: Ta đ� h�a độ ch�ng sinh, đưa họ đến giải tho�t. Ta l� Bồ-t�t, n�n biết đ� l� ki�u mạn, kh�ng phải l� Bồ-t�t thật nghĩa. V� để hiển thị điều ấy, n�n kinh n�u: Thế n�n Như Lai n�i tất cả ph�p l� kh�ng ch�ng sinh. Nếu Bồ-t�t c� niệm về ch�ng sinh, tức kh�ng được diệu th�n, đại th�n.

V� bậc kia, tr�n l� cầu đạt Phật địa, hợp với việc l�m thanh tịnh c�i nước theo Tam-muội, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t n�i: Ta sẽ th�nh tựu việc l�m trang nghi�m c�i nước, tức chẳng phải l� Bồ-t�t. Nghĩa nầy l� ở trong h�nh ch�nh c�ng thấy. V� để đoạn dứt điều ấy, n�n an lập đệ nhất nghĩa, kinh viết: Tức chẳng phải l� l�m trang nghi�m, Như Lai n�i l� l�m trang nghi�m c�i nước.

Lại, kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu Bồ-t�t tin hiểu ph�p v� ng� v.v� Ph�p v� ng�: Ở đ�y n�i l� 2 thứ v� ng�:

1. Người v� ng�.

2. Ph�p v� ng�.

Lại, kinh viết: Như Lai n�i l� Bồ-t�t v.v� Bồ-t�t�l� ở trong hai thứ v� ng� kia, đạt hai thứ ch�nh gi�c.

Ở đ�y l� hiển thị những g�? Nếu n�i Ta th�nh tựu tức l� ng� chấp giữ về nh�n. L�m trang nghi�m c�i nước: L� ng� chấp giữ về ph�p, tức đ�y kh�ng phải l� Bồ-t�t.

V� để l�m r� kiến, tr� thanh tịnh đầy đủ, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai c� nhục nh�n chăng? v.v� Như Lai kh�ng chỉ c� tuệ nh�n, v� khiến cho tri, kiến thanh tịnh hơn hẳn, n�n hiển thị c� 5 thứ mắt (nh�n). Nếu kh�c với đ�y, tức chỉ cầu tuệ nh�n nhận thức thanh tịnh. Ở đ�y, lược n�i c� 4 thứ mắt:

1. Sắc gồm th�u.

2. Đệ nhất nghĩa đế gồm th�u.

3. Thế đế gồm th�u.

4. Hết thảy loại, tất cả n�n nhận biết gồm th�u.

Sắc gồm th�u lại c� 2 thứ: 1. Quả của ph�p. 2. Quả của tu.

Đ�y l� năm mắt. L� cảnh giới th�, l� sắc gồm th�u thứ nhất.

Do tr� lực của đệ nhất nghĩa, n�n thế tr� kh�ng đi�n đảo c�ng chuyển. Do đ�, đệ nhất nghĩa đế gồm th�u ở trước. Ở đ�y, v� người thuyết giảng ph�p, nếu ph�p ấy đ� v� người kia n�n thiết lập, th� tr� n�y gọi l� ph�p nh�n. Hết thảy n�n nhận biết, hợp với tất cả loại nơi tr� kh�ng c�ng dụng, gọi l� Phật nh�n. Những thứ đ� gọi l� kiến thanh tịnh. Như kinh n�i th� dụ về Hằng h� v.v� Từng ấy thứ t�m trụ hiện c�, Ta thảy đều nhận biết v.v�, đ�y l� tr� thanh tịnh.

Trong đ�, t�m trụ: Nghĩa l� t�m của ba đời.

Từng ấy thứ: N�n biết l� c� hai loại: L� nhiễm v� tịnh. Tức l� t�m c�ng dục v� t�m l�a dục.

Đời: Nghĩa l� c�c phần như qu� khứ v.v�

Ở trong hai thứ ấy, an lập đệ nhất nghĩa, n�n kinh viết: T�m trụ, tức l� chẳng phải trụ, cho đến t�m qu� khứ chẳng thể thủ đắc v.v�

Ở đ�y, t�m qu� khứ chẳng thể thủ đắc: L� đ� diệt.

Vị lai: L� chưa c�. Hiện tại: L� đệ nhất nghĩa. V� n�n nhận biết hợp với chứng đắc, n�n an lập kiến để gi�o h�a c�c ch�ng sinh. Ch�ng sinh ấy t�m tịch tĩnh, n�n an lập tr�. Ở trong tr� thanh tịnh đ�, n�i t�m trụ, tức chẳng phải t�m trụ. Như vậy, trong kiến tịnh, v� sao kh�ng n�i mắt tức phi v.v� L� do một trụ xứ, n�n kiến, tr� tịnh, sau mới an lập đệ nhất nghĩa, tức đầu ti�n cũng được th�nh tựu. V� phước tự tại đầy đủ, n�n kinh viết: Tam thi�n đại thi�n thế giới nầy v.v�

Ở đ�y cũng an lập đệ nhất nghĩa, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu như tụ phước c� thật v.v�

Ở trong th�n gồm đủ l� tướng hảo đầy đủ, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng Sắc th�n th�nh tựu để thấy Như Lai chăng? v.v�

Trong đ�y, cũng do an lập đệ nhất nghĩa, n�n kinh n�i: Như Lai n�i l� phi th�nh tựu.

V� tướng th�n đầy đủ, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? C� thể d�ng tướng đầy đủ để thấy Như Lai chăng? v.v� V� ng�n ngữ đầy đủ, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? T�n giả cho l� Như Lai suy niệm: Ta đ� thuyết ph�p v.v� Ở đ�y, để an lập đệ nhất nghĩa, n�n kinh n�u: Như Lai thuyết ph�p, thuyết ph�p l� v.v�

Ở trong t�m đầy đủ l� niệm xứ, n�n kinh viết: Thế T�n! Từng c� ch�ng sinh nơi đời vị lai, nghe n�i về ph�p nầy v.v� Xứ ấy, ở trong c�c ch�ng sinh l� hiển thị như niệm xứ của Đức Thế T�n.

Ph�p kia kh�ng phải l� ch�ng sinh: L� đệ nhất nghĩa.

Phi kh�ng l� ch�ng sinh: L� thế đế.

Người ấy tức l� hy hữu bậc nhất: L� hiển b�y việc n�i về đệ nhất nghĩa, l� kh�ng chung v� tương ưng. Văn ở đ�y như trước đ� n�i.

Ở trong t�m đầy đủ đ�, l� ch�nh gi�c, n�n kinh viết: Lại c� ph�p để Như Lai, ở nơi đạo quả Bồ-đề V� thượng đắc Ch�nh gi�c chăng? v.v�

Trong đ�, kh�ng c� ph�p: L� l�a lỗi lầm của kiến hữu. Đ� hiển thị về Bồ-đề c�ng đạo Bồ-đề, ở đ�y lại hiển b�y về Bồ-đề, c� 2 nh�n duy�n:

1. N�i về A-nậu-đa-la (V� thượng).

2. N�i về Tam-miệu-tam-phật-đ� (Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c).

Ở đ�y, kinh n�i: Vi trần nhận l� ph�p l� kh�ng thể được, kh�ng thể c�: Đấy l� n�i về A-nậu-đa-la. Đ�y l� hiển thị về tự tướng của Bồ-đề, l� tướng giải tho�t của Bồ-đề.

Trong kia, kh�ng c� vi trần nhận l� ph�p c� thể t�nh. Thế n�n cũng kh�ng thể đạt được, cũng kh�ng thực c�, n�n biết.

Kinh viết: Lại nữa, nầy Tu-bồ-đề! Ph�p ấy b�nh đẳng: L� n�i về Tam miệu tam Phật đ�, hiển thị Bồ-đề l� tướng người b�nh đẳng.

Ở đ�y, b�nh đẳng: L� do ph�p Bồ-đề, n�n được biết l� Phật.

Trong ấy, kinh n�i: Kh�ng c� cao thấp: L� hiển thị tất cả chư Phật, trong đệ nhất nghĩa, thọ mạng l� b�nh đẳng, kh�ng cao thấp.

Kinh n�i: kh�ng thọ mạng: L� kh�ng ch�ng sinh đạt được b�nh đẳng ấy.

Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c V� thượng: L� hiển b�y về Bồ-đề, l� đối với ph�p sinh tử đều c� tướng b�nh đẳng.

Kinh viết: Hết thảy ph�p thiện được ch�nh gi�c: L� hiển thị về đạo Bồ-đề.

Kinh n�i: Gọi l� ph�p thiện, ph�p thiện ấy, Như Lai n�i l� phi ph�p thiện v.v�: Đ�y l� an lập tướng của đệ nhất nghĩa.

Ở trong t�m gồm đủ kia, v� thiết lập ph�p lợi lớn, n�n kinh viết: Trong Tam thi�n đại thi�n thế giới, hiện c� n�i Tu-di v.v�: Ở đ�y l� an lập sự chỉ dạy, trao truyền của đệ nhất nghĩa.

Kinh viết: Như Lai tưởng khởi niệm: Ta h�a độ ch�ng sinh chăng? v.v� Như Lai tức c� chấp giữ về ng� v.v�: Đ�y l� c� nghĩa g�? Như Lai như Nhĩ diệm (tr� mẫu) m� nhận biết đ�ng, nếu c� ch�ng sinh tưởng tức l� Như Lai c� chấp giữ ng�. Nếu thật kh�ng c� ng� m� n�i c� chấp giữ ng�, v� nhằm l�a điều ấy, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Chấp giữ về ng�, tức l� phi chấp giữ v.v� Thế n�n chỉ c� trẻ con, ph�m phu mới c� chấp giữ như thế.

Kinh viết: Ph�m phu, ph�m phu ấy, Như Lai n�i l� phi ph�m phu, đ� gọi l� ph�m phu.

Ở trong t�m gồm đủ ấy, v� th�u giữ Ph�p th�n, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả nghĩ sao? N�n d�ng tướng th�nh tựu để thấy Như Lai chăng?

Trong đ�y, kệ thứ nhất đ� hiển b�y, như chỗ kh�ng n�n thấy, kh�ng thể thấy. V� sao l� kh�ng thể thấy? V� những người thấy l� thế đế, n�n người ấy h�nh tĩnh t�. Định gọi l� tĩnh. Do đạt được thiền n�n gọi l� tịch tĩnh.

Lại nữa, thiền gọi l� tư duy tu. Ở đ�y, tư l� thuộc về �. Tu l� thuộc về thức. N�i tịch tĩnh, tức l� n�i về � c�ng thức, n�n biết l� thuộc về thế đế.

Kẻ kia kh�ng thể thấy Phật: L� người h�nh thế đế ấy.

Kệ thứ hai hiển b�y, như kẻ kia kh�ng thể thấy c�ng nh�n duy�n kh�ng thể thấy, nghĩa l� phần đầu, phần tiếp theo. Ở đ�y, kệ n�i: Do ph�p n�n thấy Phật. Ph�p l� nghĩa ch�n như. Đ�y l� do nh�n duy�n n�o kệ n�i: Đạo sư ph�p l� th�n. Do như l�m duy�n, n�n xuất sinh th�n thanh tịnh của chư Phật. Đ�y kh�ng thể thấy, chỉ n�n thấy ph�p, n�n kẻ kia kh�ng thể thấy.

Lại do nh�n duy�n n�o n�n kh�ng thể thấy? Do tướng ch�n như của ph�p kia, kh�ng phải như ng�n thuyết m� nhận biết, chỉ tự chứng biết.

Kh�ng như ng�n thuyết: L� kh�ng thấy thật, n�n kh�ng thể nhận biết. V� nhằm hiển b�y nghĩa ấy n�n kệ n�i: Thể ph�p kh�ng thể biết, n�n kẻ kia kh�ng thể biết.

Ở trong trụ xứ nầy, được hiển b�y, l� do Ph�p th�n n�n thấy Như Lai, kh�ng phải do tướng đầy đủ. Như thế th� Như Lai, tuy kh�ng n�n d�ng tướng đầy đủ để thấy, nhưng n�n d�ng tướng đầy đủ l�m nh�n để chứng đắc đạo quả Bồ-đề V� thượng.

V� nhằm l�a bỏ chấp trước ấy, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! � của T�n giả thế n�o? Như Lai c� thể d�ng tướngđầy đủ, để ở nơi đạo quả Bồ-đề V� thượng, chứng đắc ch�nh gi�c chăng? v.v�

Ở trong t�m gồm đủ ấy, v� kh�ng trụ nơi sinh tử, Niết-b�n, n�n kinh n�i: Nầy Tu-bồ-đề! T�n giả dấy khởi niệm: Ph�t khởi h�nh tr� thừa Bồ-t�t chăng? v.v�

Ở đ�y, kinh n�u: Đối với ph�p kh�ng n�n n�i đoạn dứt: Nghĩa l� như ph�p đ� trụ m� th�ng tỏ, kh�ng đoạn ph�p ảnh tượng của tất cả sinh tử. Đối với Niết-b�n, tự tại h�nh tạo lợi �ch cho ch�ng sinh. Ở đ�y l� nhằm ngăn chận nẻo ho�n to�n tịch tĩnh, n�n hiển thị kh�ng trụ nơi Niết-b�n. Nếu kh�ng trụ nơi Niết-b�n, th� n�n thọ nhận sinh tử khổ n�o. V� nhằm l�a chấp trước ấy, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c�c thiện nam, thiện nữ, cho đến: V� thế Bồ-t�t giữ lấy phước đức v.v�

Trong đ�y, kinh n�u: V� sinh ph�p nhẫn v� ng�: L� nghĩa g�? Như Lai, đối với ph�p hữu vi đều được tự tại, n�n kh�ng c� ph�p sinh tử kia. Ta lại kh�ng phải do sức của phiền n�o nghiệp sinh, n�n kh�ng sinh, n�n gọi l� v� ng�.

V� sinh: Ở đ�y v� sao được hiển thị? Như n�i th�u lấy phước kh�c, h�y c�n ở trong sinh tử kh�ng thọ nhận khổ n�o, huống chi l� Bồ-t�t ở trong ph�p v� ng�, v� sinh, được nhẫn rồi, th� chỗ phước đức đ� sinh lại kh�ng th� thắng, nhiều hơn trường hợp kia.

Kinh viết: Tu-bồ-đề�! Bồ-t�t kh�ng n�n thọ nhận tụ phước: Đ�y l� hiển thị kh�ng trụ nơi sinh tử. Nếu trụ nơi sinh tử tức thọ nhận phước tụ.

Kinh n�u: Tu-bồ-đề n�i: Kh�ng n�n thọ nhận tụ phước chăng?

Đ�y c� nghĩa g�? Do Đức Thế T�n, ở nơi xứ kh�c n�i n�n thọ nhận tụ phước.

Kinh viết: Đức Thế T�n n�i: Thọ nhận tụ phước, kh�ng chấp giữ tụ phước, đ� gọi l�thọ nhận phước m� kh�ng chấp giữ: Đ�y l� hiển b�y do phương tiện n�n thọ nhận, nhưng kh�ng n�n chấp giữ. Như trước đ� n�i. Ở trong h�nh trụ t�m gồm đủ, l� h�nh trụ oai nghi, n�n kinh n�u: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c� người n�i Như Lai hoặc đi hoặc đến v.v� Trong đ�y, h�nh l� đi, đến. Trụ l� c�c oai nghi kh�c.

V� nhằm l�m r� h�nh trụ tự tại của th�n danh sắc, n�n kinh n�i: Tu-bồ-đề! Nếu c� thiện nam, thiện nữ, đem số vi trần hiện c� trong Tam thi�n đại thi�n thế giới v.v� Ở đ�y, l� phương tiện vi tế c�ng phương tiện kh�ng chỗ thấy. Về việc l�m r� như trước đ� n�i, n�n biết.

Kinh viết: Tụ vi trần kia l� hết sức nhiều: L� phương tiện vi tế.

Kinh viết: Thế T�n! Nếu tụ vi trần l� c�, Đức Thế T�n tức kh�ng n�i l� tụ vi trần: Đ� l� phương tiện kh�ng chỗ thấy.

Ở đ�y n�i như vậy l� c� nghĩa g�? Nếu tụ vi trần trong đệ nhất nghĩa l� c�, th� Đức Thế T�n tức kh�ng n�i l� phi tụ. Đức Thế T�n n�i tụ vi trần l� phi tụ, Đ� gọi l� tụ vi trần: Do thể của tụ ấy l� kh�ng th�nh tựu. Nếu kh�c với đ�y, tuy kh�ng n�i cũng tự nhận biết tụ ấy l� nghĩa g�, n�n cần n�i.

Kinh viết: Như Lai n�i tức phi thế giới: Đ�y l� phương tiện kh�ng chỗ thấy. Việc l�m r� về danh th�n ấy, cũng như trước đ� n�i, n�n biết. Ở đ�y, thế giới: L� biện minh về thế giới của ch�ng sinh. Ph�p kia chỉ được mang t�n l� danh th�n.

Kinh viết: Thế T�n! Nếu thế giới l� c�: Tức l� c� nắm giữ lấy. Ở đ�y l� c�ng n�i, hoặc thế giới, hoặc vi trần giới. C� hai thứ nắm giữ lấy:

1. Nắm giữ lấy một.

2. Nắm giữ lấy sai biệt.

Loại ch�ng sinh, thế giới ch�ng sinh c�: Đ�y l� nắm giữ lấy một. Vi trần c�: Đ�y l� nắm giữ lấy sai biệt. Do giữ lấy vi trần tụ tập, n�n kinh n�i: Như Lai n�i nắm giữ lấy tức l� chẳng phải nắm giữ lấy: Đ�y l� Thượng tọa Tu-bồ-đề an lập đệ nhất nghĩa. Đức Thế T�n v� th�nh tựu nghĩa như thế, n�n n�i l� nắm giữ lấy: Tức l� kh�ng thể d�ng ng�n thuyết để n�u b�y. Đ�y l� nhằm hiển thị về ph�p g�? L� ng�n thuyết của thế đế n�n c� sự nắm giữ lấy kia. L� đệ nhất nghĩa n�n ph�p ấy kh�ng thể n�u b�y. C�c trẻ con, ph�m phu ấy, l� như sự chấp giữ ng�n thuyết, kh�ng phải l� đệ nhất nghĩa.

Đ� n�i về phương tiện kh�ng chỗ thấy, chưa n�i về nghĩa l�m r�. Trong kh�ng chỗ thấy, l�c nhập Tam-muội tương ưng kh�ng ph�n biệt. Nghĩa l� như chỗ kh�ng ph�n biệt, c�ng với người n�o, ph�p n�o, phương tiện n�o, v� sao kh�ng ph�n biệt? Điều nầy, ở sau sẽ n�i đủ.

Kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c� người n�i: Như Lai n�i ng� kiến v.v� Những điều ấy l� hiển thị như chỗ kh�ng ph�n biệt. V� sao c� thể l�m r� như ngoại đạo n�i ng�, Như Lai n�i l� ng� kiến, để lập n�n người v� ng�. Lại v� n�i c� ng� kiến ấy, tức lập n�n ph�p v� ng�. Như c� ng� kiến kia l� thuộc về kiến, qu�n x�t như thế, Bồ-t�t l�c nhập Tam-muội tương ưng, kh�ng c�n ph�n biệt, tức sự qu�n x�t nầy l� nhập phương tiện.

Kinh viết: Tu-bồ-đề! Bồ-t�t nh�n đấy ph�t khởi: Đ�y l� hiển thị người n�o kh�ng ph�n biệt.

Kinh n�i: Nơi tất cả ph�p: Đ�y l� hiển thị đối với ph�p n�o kh�ng ph�n biệt.

Kinh viết: N�n biết như thế. N�n thấy như thế. N�n thắng giải như thế: Đ�y l� hiển b�y t�m tăng thượng, tr� tăng thượng, n�n ở trong chỗ kh�ng ph�n biệt, thấy, biết, thắng giải. Ở đ�y, nếu tr� nương dựa nơi chỉ, n�n l� biết. nương dựa nơi qu�n, n�n l� thấy. Hai thứ ấy nương dựa nơi Tam-muội, n�n l� thắng giải. Do Tam-muội tự tại, n�n hiểu r� b�n trong duy�n dựa nơi ảnh tượng. Đ� gọi l� thắng giải.

Kinh viết: Nhận biết, hiểu r� như thế rồi, nhưng kh�ng trụ nơi ph�p tưởng: Đ�y ch�nh l� hiển b�y về kh�ng ph�n biệt.

Kinh n�u: Ph�p tưởng, ph�p tưởng ấy tức phi ph�p tưởng, đ� gọi l� ph�p tưởng: Đ�y l� hiển b�y về nghĩa kh�ng chung v� nghĩatương ưng trong ph�p tưởng, như trước đ� n�i.

Như vậy, trong tất cả trụ xứ, n�n biết phương tiện của Tam-muội tương ưng cũng thế. Hai thứ dục nguyện c�ng th�u giữ t�n loạn như trước đ� n�i, lại kh�ng c� nghĩa kh�c, do đấy kh�ng n�i nữa. Ở trong phương tiện nơi t�m gồm đủ kia, v� n�i ph�p kh�ng nhiễm, n�n kinh viết: Nầy Tu-bồ-đề! Nếu c� Bồ-t�t, đem bảy thứ b�u đầy khắp trong v� lượng A-tăng-kỳ thế giới v.v�: Đ�y l� nhằm hiển thị điều g�? Do c� lợi �ch lớn như vậy, n�n quyết định diễn n�i thật. Diễn n�i như thế, nhưng kh�ng nhiễm chấp.

Kinh viết: Thế n�o l� diễn n�i m� kh�ng diễn n�i, đ� gọi l� diễn n�i?: Đ�y c� nghĩa g�? Tức hiển b�y kh�ng thể ng�n thuyết n�n kh�ng diễn n�i. Thể của ph�p kia c� thể n�i, n�n diễn n�i như vậy. Nếu kh�c với đ�y, tức l� giảng n�i c� nhiễm, do nghĩa đi�n đảo.

Lại, l�c thuyết giảng như thế kh�ng cầu tin k�nh v.v�, cũng l� thuyết ph�p kh�ng nhiễm. Ở trong t�m gồm đủ ấy, v� kh�ng nhiễm nơi sinh tử, n�n n�i kệ về sao, m�ng, đ�n, huyễn v.v�, nghĩa nầy như trước đ� n�i.

Nếu nghe nghĩa như vậy

Nơi Đại thừa kh�ng ngộ

Ta nghĩ qu� hơn đ�

N�n cứu c�nh kh�ng nh�n.

Người k�m nơi ph�p lớn s�u nầy

Kh�ng thể hiểu biết c�ng hướng tin

Thế gian c� nhiều người như thế

Do đấy ph�p nầy th�nh hoang phế.

Kim Cương Đoạn C�t B�t Nh� Ba La Mật Luận xong. A Tăng Gi� (V� Trước) tạo.

HẾT - QUYỂN 2

�

�

�

[ TRANG CHỦ |�KINH ĐI�̉N�|�ĐẠI TẠNG KINH | TH�̀N CHÚ | HÌNH ẢNH�|�LI�N LẠC�]