Phật Thuyết Kinh Quyết Định Nghĩa

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

S�́ 0762

Phật Thuyết Kinh Quyết Định Nghĩa

-��Đại Ch�nh T�n Tu, Bộ Kinh Tập, Kinh số 0762

-��Dịch Phạn sang H�n: T�y Thi�n dịch Kinh Tam tạng Tri�u Phụng đại phu Th� Quang Lộc khanh, Minh gi�o Đại sư thần Ph�p Hiền phụng chiếu dịch

-��Dịch H�n sang Việt v� ch�: Tỳ kheo Th�ch Hạnh Tuệ - Ch�a Phật Đ�, California, Hoa Kỳ

-��Hiệu đ�nh: HT Th�ch Như Điển � Phương trượng Ch�a Vi�n Gi�c, Đức Quốc

T�i nghe như vầy.

Một thời, Đức Phật tại vườn Kỳ Thọ Cấp C� Độc, nước X� Vệ c�ng với đại ch�ng Tỳ Kheo 1250 vị c�u hội. L�c bấy giờ, Đức Thế T�n bảo c�c vị Tỳ kheo: "Ta nay v� c�c ngươi n�i r� chỗ th�m s�u Quyết định ch�nh nghĩa [1], trước thiện, giữa thiện v� sau thiện. Nghĩa l� nầy s�u xa, thuần nhất kh�ng tạp, đầy đủ tướng phạm hạnh, trong sạch. C�c ngươi h�y lắng nghe, kh�o nhớ nghĩ lấy."

Bấy giờ, c�c vị Tỳ kheo bạch Đức Phật rằng: "L�nh thay Thế T�n, thế n�o l� "Quyết định ch�nh nghĩa?" Ch�ng con muốn nghe, ngưỡng mong Thế T�n v� ch�ng con giải n�i."

Bấy giờ, Đức Phật bảo c�c vị Tỳ kheo rằng: "Quyết định nghĩa l� chỗ gọi cho năm Uẩn, năm Thủ uẩn, mười t�m Giới, mười hai Xứ, mười hai Duy�n sanh, bốn Th�nh đế, hai mươi hai Căn, mười Lực Như Lai, bốn V� sở �y, bốn Thiền định, bốn V� sắc định, bốn V� lượng h�nh, bốn V� ngại tr�, bốn Tam ma địa tưởng, bốn Niệm xứ, bốn Ch�nh đoạn, bốn Thần t�c, năm Căn, năm Lực, bảy Gi�c chi, t�m Ch�nh đạo. C�c ph�p như thế được gọi l� Quyết định ch�nh nghĩa.�

1. Năm Uẩn l� chỉ cho sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, h�nh uẩn v� thức uẩn. Như thế được gọi l� năm Uẩn.

2. Năm Thủ uẩn l� chỉ cho sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, h�nh thủ uẩn v� thức thủ uẩn. Như thế được gọi l� năm Thủ uẩn.

3. Mười t�m Giới l� chỉ cho nh�n giới, sắc giới, nh�n thức giới; nhĩ giới, thanh giới, nhĩ thức giới; tỷ giới, hương giới, tỷ thức giới; thiệt giới, vị giới, thiệt thức giới; th�n giới, x�c giới, th�n thức giới; � giới, ph�p giới, � thức giới. Như thế được gọi l� mười t�m Giới.

4. Mười hai Xứ l� chỉ cho nội nh�n xứ, ngoại sắc xứ; nội nhĩ xứ, ngoại thanh xứ; nội tỷ xứ, ngoại hương xứ; nội thiệt xứ, ngoại vị xứ, nội th�n xứ, ngoại x�c xứ; nội � xứ, ngoại ph�p xứ. Như thế được gọi l� mười hai Xứ.

5. Mười hai Duy�n sanh l� chỉ cho V� minh duy�n H�nh, H�nh duy�n Thức, Thức duy�n Danh sắc, Danh sắc duy�n S�u xứ, S�u xứ duy�n X�c, X�c duy�n Thọ, Thọ duy�n �i, �i duy�n Thủ, Thủ duy�n Hữu, Hữu duy�n Sanh, Sanh duy�n Gi� chết, buồn rầu, đau khổ. Như vậy tức l� một khổ uẩn lớn được tạo th�nh. Do c�c duy�n n�y m� c� c�c Uẩn, nếu kh�ng c� c�c duy�n ấy, Uẩn ph�p mất hết. Cho n�n V� minh hết th� H�nh hết, H�nh hết th� Thức hết, Thức hết th� Danh sắc hết, Danh sắc hết th� S�u xứ hết, S�u xứ hết th� X�c hết, X�c hết th� Thọ hết, Thọ hết th� �i hết, �i hết th� Thủ hết, Thủ hết th� Hữu hết, Hữu hết th� Sanh hết, Sanh hết th� Gi� chết, buồn rầu, đau khổ hết. Như vậy th� một khổ uẩn lớn hết. C�c ph�p n�y đ�y do V� minh l�m duy�n m� c�. Sanh - diệt l�m duy�n l� sao? Cho n�n l�c trước chẳng hết, l�c sau chẳng hết, l�c giữa chẳng hết; ph�p trong chẳng hết, ph�p ngo�i chẳng hết, ph�p trong ngo�i đều chẳng hết; nghiệp thiện chẳng hết, nghiệp bất thiện chẳng hết, nghiệp thiện bất thiện đều chẳng hết; nh�n chẳng hết, quả chẳng hết, nh�n quả đều chẳng hết; ph�p duy�n đ� sanh chẳng hết, ph�p duy�n chưa sanh chẳng hết, ph�p duy�n hiện sanh chẳng hết; ở nơi Phật chẳng hết, ở nơi Ph�p chẳng hết, ở nơi Tăng chẳng hết; ph�p Khổ chẳng hết, ph�p Tập chẳng hết, ph�p Diệt chẳng hết, ph�p Đạo chẳng hết; ph�p thiện chẳng hết, ph�p bất thiện chẳng hết; ph�p tội chẳng hết, ph�p phước chẳng hết; ph�p c� thể h�nh chẳng hết, ph�p kh�ng thể h�nh chẳng hết; ph�p cao thấp chẳng hết, ph�p hữu vi v� vi chẳng hết. Như vậy chẳng hết, kh�ng thể ở nơi c�c ph�p đen trắng v.v... m� ph�t sinh tr� v� tướng được. Do đ�, V� minh n�y kh�ng thể hiểu biết hết được m� l�m cho vuột mất, cho đến l�m chướng ngại tr� như thật, kh�ng thể chứng được niết b�n tịch tĩnh. Cho n�n thể t�nh v� minh, m� mờ, u �m, ngu si cả thảy; giống như người m� đi một m�nh tr�n đường tối tăm, t�ch tụ c�c nhơ bẩn của cuộc đời l�m cho tr� tuệ tổn giảm. Ở chỗ c�c ph�p chướng ngại kh�ng thể ra khỏi, m� v� minh n�y l�m chướng ngại sự s�ng suốt, v� minh l�m đau khổ, v� minh l�m đồ độc hại, v� minh l�m d�y tr�i, v� minh l�m gốc rễ độc hại, v� minh l�m c�y độc, v� minh l�m gốc rễ phiền n�o, v� minh l�m gốc t�y phiền n�o, v� minh l� chỗ đi�n đảo, v� minh l� nh� đen tối, v� minh l�m ngu muội. C�c nghĩa như vậy được gọi l� v� minh. Do điều n�y l�m duy�n, ph�p H�nh được khởi l�n.

Ph�p H�nh l�: H�nh c� ba loại, gọi l� th�n h�nh, ngữ h�nh, � h�nh. 1. Th�n h�nh l� chỉ cho hơi thở ra v�o nương ở nơi th�n, phụ thuộc v�o th�n. Do nương ở nơi th�n m� c� hơi thở ra v�o n�n được gọi l� th�n h�nh. 2. Ngữ h�nh l� chỉ cho sự b�n luận kh� ph�n biệt. Tức l� sự ph�n biệt, b�n luận kh� n�i ra th�nh từ ngữ cho n�n gọi l� ngữ h�nh. 3. � h�nh l� chỉ cho tham, s�n, si, c�c ph�p t�m sở .v.v... nương ở nơi t�m, phụ thuộc v�o t�m. Do nương ở t�m n�n được gọi l� � h�nh. Lại c� ba H�nh, thế n�o l� ba? Ba H�nh l� phước h�nh, tội h�nh, bất động h�nh, đ�y l� ba H�nh. Do H�nh l�m duy�n để ph�p Thức được khởi l�n.

Ph�p Thức l�: Thức c� s�u loại, chỉ cho thức của mắt, thức của tai, thức của mũi, thức của lưỡi, thức của th�n, thức của �. Đ�y gọi l� s�u Thức. Do Thức l�m duy�n để Danh sắc được khởi l�n.

Danh sắc l� chỉ cho sắc uẩn, thọ uẩn, tưởng uẩn, h�nh uẩn v� thức uẩn. Sắc l� chỉ cho năm trần ở b�n trong, đều do bốn đại hợp lại m� th�nh. Bốn đại l� chỉ cho đất, nước, lửa, gi�. Thể của đất cứng - nặng, t�nh của nước chảy - thấm, lửa l�m ấm - n�ng, gi� l�m động - chuyển. Như vậy, bốn đại l�m n�n năm trần, gọi l� sắc uẩn, m� trong sắc uẩn n�y, bốn uẩn được gọi l� Danh, một uẩn gọi l� Sắc. Như vậy, năm uẩn được gọi l� Danh sắc. Danh sắc l�m duy�n, S�u xứ được sinh khởi.

S�u xứ l� chỉ cho s�u xứ ở b�n trong: xứ của mắt, xứ của tai, xứ của mũi, xứ của lưỡi, xứ của th�n, xứ của �. Điều n�y được gọi l� S�u xứ. S�u xứ l�m duy�n để ph�p X�c được sinh khởi.

X�c c� s�u loại, chỉ cho sự tiếp x�c bằng mắt, tiếp x�c bằng tai, tiếp x�c bằng mũi, tiếp x�c bằng lưỡi, tiếp x�c bằng th�n, tiếp x�c bằng �. Những thứ n�y gọi l� X�c. Do X�c l�m duy�n để ph�p Thọ được sinh khởi.

Thọ c� ba loại, chỉ cho khổ thọ, lạc thọ, xả thọ. Như vậy, mắt tiếp x�c c�ng với ba thọ n�y, cho đến � tiếp x�c cũng lại như vậy. Ấy gọi l� Thọ. Do Thọ l�m duy�n, ph�p �i được sinh khởi.

�i c� s�u loại, chỉ cho mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi hương, lưỡi nếm vị, th�n x�c chạm, � ph�n biệt mọi thứ. Do mong cầu s�u ph�p m� được gọi l� �i. Do �i l�m duy�n, ph�p Thủ sinh khởi.

Thủ c� bốn loại, chỉ cho dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ, ng� ngữ thủ. Do �i tăng trưởng được gọi l�m Thủ. Do Thủ l�m duy�n, ph�p Hữu được sinh khởi.

Ph�p Hữu c� ba: dục hữu, sắc hữu, v� sắc hữu. Dục hữu l� chỉ cho mười c�i �c v� người, trời. Mười c�i �c l� chỉ cho t�m địa ngục: 1. Đẳng hoạt [2], 2. Hắc thằng [3], 3. Ch�ng hợp [4], 4. Hiệu khiếu [5], 5. Đại hiệu khiếu [6], 6. Diễm nhiệt [7], 7. Cực diễm nhiệt [8], 8. V� gi�n [9], 9. Lo�i b�ng sanh [10], 10. Lo�i ngạ quỷ. Mười loại như vậy được gọi l� c�i �c.

C�i người l� chỉ cho bốn ch�u lớn: Nam thiện bộ ch�u, Đ�ng thắng th�n ch�u, T�y ngưu h�a ch�u, Bắc c�u l� ch�u. 1. Nam thiện bộ ch�u c� số đo rộng l� 7,000 do tuần, h�nh d�ng của ch�u n�y l� ph�a bắc rộng, ph�a nam hẹp, giống như h�nh chiếc xe. 2. Đ�ng thắng th�n ch�u c� số đo rộng l� 8,000 do tuần, h�nh d�ng của ch�u n�y giống như nửa mặt trăng. 3. T�y ngưu h�a ch�u c� số đo rộng l� 9,000 do tuần, h�nh d�ng của ch�u n�y giống như mặt trăng tr�n đầy. 4. Bắc c�u l� ch�u c� số đo rộng l� 10,000 do tuần, h�nh d�ng của ch�u n�y bốn ph�a ngay thẳng giống như h�o ao quanh th�nh. Như vậy bốn ch�u chỉ cho c�i người. �

C�i trời l�: 1. S�u c�i trời dục giới, chỉ cho trời Tứ thi�n vương, trời Đao lợi, trời Dạ ma, trời Đ�u suất, trời H�a lạc, trời Tha h�a tự tại. Như vậy gọi cho s�u c�i trời dục giới, c�c c�i n�y c�n gọi l� dục hữu. 2. Sắc hữu l�: c� mười t�m c�i trời, chỉ cho c�i trời Phạm ch�ng, c�i trời Phạm phụ, c�i trời Đại phạm, c�i trời Quang, c�i trời V� lượng quang, c�i trời Quang �m, c�i trời Tịnh, c�i trời V� lượng tịnh, c�i trời Biến tịnh, c�i trời V� v�n, c�i trời Phước sanh, c�i trời Quảng quả, c�i trời V� tưởng, c�i trời V� phiền, c�i trời V� nhiệt, c�i trời Thiện hiện, c�i trời Thiện kiến, c�i trời Sắc cứu c�nh. Như vậy, c�c c�i trời n�y gọi l� sắc hữu. 3. V� sắc hữu l�: c� bốn c�i trời, chỉ cho c�i trời Kh�ng v� bi�n xứ, c�i trời Thức v� bi�n xứ, c�i trời V� sở hữu xứ, c�i trời Phi tưởng phi phi tưởng xứ. C�c c�i trời n�y đ�y gọi l� v� sắc hữu. Như vậy Tam Hữu được gọi l� Hữu. Do Hữu l�m duy�n, ph�p Sanh được ph�t khởi.

Sanh l� gọi cho c�c hữu t�nh đ� l�a bỏ c�c uẩn n�y rồi, t�y nơi quả b�o của nghiệp m� trở lại trong c�c c�i, tướng của c�c uẩn xuất hiện cho n�n được gọi l� Sanh. Do Sanh l�m duy�n m� Gi� chết mới c� được.

Gi� l� gọi cho c�c hữu t�nh m� c�c uẩn đ� ch�n m�i, t�m thức m� loạn, nhiều chỗ qu�n mất, ph�t sinh t�c trắng mặt nhăn, sức lực nơi th�n yếu k�m, cử động nương gậy, thở mau r�n rỉ, yếu sức dần dần, c�c căn suy mục. Đ�y gọi l� gi�. Sao lại gọi l� chết? Chỉ cho c�c hữu t�nh t�y v�o khả năng nhận l�nh nghiệp, tuổi thọ đ� hết, thức l�a khỏi chấp trước cảm thọ, mạng căn l�i mất, c�c uẩn xa rời... th� gọi l� chết. Gọi l� gi� kh�ng c� c�i tướng nhất định, chết theo sau đứng cận kề, hai ph�p ấy hợp lại th�nh một. Cho n�n gọi l� gi� chết. Như vậy l�m th�nh t�n gọi ph�p mười hai nh�n duy�n.

6. Sao gọi l� ph�p bốn Th�nh đế? Chỉ cho Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế. 1. Khổ đế l�: khổ v� sanh ra, khổ v� gi� nua, khổ v� bệnh tật, khổ v� chết đi, khổ v� y�u m� chia c�ch, khổ v� o�n gh�t m� gặp nhau, khổ v� cầu m� kh�ng được, khổ v� năm ấm lớn mạnh. C�c khổ như vậy được gọi l�m khổ đế. 2. Tập đế l� chỉ cho ph�p tham �i. Do tham �i n�y m� sanh ra đắm nhiễm. Do đắm nhiễm n�n ph�t sinh th�m nghiệp, vẫy gọi Tập l�m nh�n. Đ�y gọi l� Tập đế. 3. Diệt đế l� chỉ cho c�c ph�p tham �i v� phiền n�o c�n lại, tất thảy đ� được dứt sạch, chứng đắc ch�n l� tịch diệt. Đ�y gọi l� Diệt đế. 4. Đạo đế l� t�m con đường ch�n ch�nh. Chỉ cho: c�i thấy ch�n ch�nh, suy nghĩ ch�n ch�nh, lời n�i ch�n ch�nh, việc l�m ch�n ch�nh, mạng sống ch�n ch�nh, si�ng năng ch�n ch�nh, nhớ nghĩ ch�n ch�nh, định t�m ch�n ch�nh. T�m con đường ch�n ch�nh n�y gọi l� Đạo đế. Như vậy, bốn ch�n l� m� bậc Th�nh tr� c� thể qu�n s�t được th� gọi l� bốn Th�nh đế.

7. Lại nữa, sao gọi l� hai mươi hai Căn [11]? Chỉ cho: 1. Căn của mắt, 2. Căn của tai, 3. Căn của mũi, 4. Căn của lưỡi, 5. Căn của th�n, 6. Căn của nam, 7. Căn của nữ, 8. Căn của mạng, 9. Căn của �, 10. Căn của sự sung sướng thọ nhận, 11. Căn của sự đau khổ thọ nhận, 12. Căn của sự mừng vui thọ nhận, 13. Căn của sự buồn rầu thọ nhận, 14. Căn của sự xả bỏ thọ nhận, 15. Căn của niềm tin, 16. Căn của sự si�ng năng, 17. Căn của sự nhớ nghĩ, 18. Căn của định tĩnh, 19. Căn của tr� tuệ, 20. Căn của điều chưa biết cần biết, 21. Căn của điều đ� biết, 22. Căn của điều đ� biết đầy đủ. Như vậy gọi t�n l�m th�nh hai mươi hai Căn.

8. Lại nữa, sao gọi l� mười Lực? Chỉ cho tr� của Như Lai. 1. Ở nơi xứ hay kh�ng phải xứ của c�c hữu t�nh m� biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai xứ phi xứ tr� lực thứ nhất; 2. Như Lai lại ở trong đời qu� khứ, hiện tại, vị lai, chỗ ph�p h�nh nghiệp sở hữu của ch�ng sanh, chỗ chỗ quả b�o nh�n duy�n sanh ra. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai nghiệp b�o tr� lực thứ hai; 3. Như Lai lại ở trong c�c ph�p giải tho�t tam-ma-địa [12], tam-ma-b�t-để [13], sạch hết c�c ph�p hữu lậu. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai định lực thứ ba; 4. Như Lai lại ở trong c�c ch�ng sanh, c�c lo�i căn t�nh hơn k�m mỗi mỗi kh�c biệt. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai căn thắng liệt tr� lực thứ tư; 5. Như Lai lại ở trong c�c ch�ng sanh, mỗi lo�i c� niềm tin, kiến giải, mỗi mỗi chẳng giống nhau. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai t�n giải tr� lực thứ năm. 6. Như Lai lại ở trong c�c ch�ng sanh, c�c lo�i c� mỗi mỗi c�i giới thọ sanh kh�c biệt. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai giới th� tr� lực thứ s�u. 7. Như Lai lại ở trong c�c ch�ng sanh, c�c lo�i c� chỗ vui mừng, ham th�ch của m�nh. Phật d�ng tr� lực biết r� như thật. Đ�y gọi l� Như Lai lạc dục tr� lực thứ bảy. 8. Như Lai ở trong qu� khứ v� lượng v� số, ở trong đời sống, chỗ mỗi mỗi sự việc của ch�ng sanh chỉ cho một đời, mười đời, trăm đời, ng�n đời v� trăm ng�n đời, cho đến v� số trăm ng�n vạn đời. Như vậy, ch�ng sanh ở trong v� số kiếp th�nh, kiếp hoại, chết chỗ n�y sanh chỗ kia, chết chỗ kia sanh chỗ n�y, cho đến d�ng họ, sang h�n, t�n gọi, ăn uống, khổ vui, tuổi thọ d�i ngắn, đầy đủ tướng trạng như vậy, nh�n duy�n như vậy, v� lượng qu� khứ như vậy... mỗi mỗi sự việc trong đời sống, Phật d�ng tr� lực đều c� thể biết r�. Đ�y gọi l� Như Lai t�c mạng tr� lực thứ t�m. 9. Như Lai lại d�ng thi�n nh�n thanh tịnh, qu�n thấy ch�ng sanh sang h�n, tr�n dưới, tốt xấu, c�n mất, hoặc sanh trong đường l�nh, hoặc đoạ v�o c�i �c m� nơi đ� ch�ng sanh đ� tạo n�n c�c h�nh nghiệp: gọi l� th�n kh�ng l�m nghiệp l�nh l�m c�c hạnh t� vạy, miệng kh�ng l�m nghiệp l�nh ch� bai hiền th�nh, � kh�ng l�m nghiệp l�nh khởi l�n c�i thấy xấu xa. Do nh�n duy�n n�y, sau khi mạng chung đoạ v�o trong đường �c. Lại c� ch�ng sanh, th�n l�m nghiệp l�nh kh�ng l�m hạnh t� vạy, miệng l�m nghiệp l�nh kh�ng huỷ b�ng hiền th�nh, � l�m nghiệp l�nh ph�t sinh ch�nh kiến. Do nh�n duy�n n�y, sau khi mạng chung sanh v�o c�i người, c�i trời. Những sự việc như vậy, với thi�n nh�n của Như Lai đều c� thể thấy khắp. Đ�y gọi l� Như Lai thi�n nh�n tr� lực thứ ch�n. 10. Lại nữa, Như Lai r� biết c�c lậu hoặc đ� hết của c�c ch�ng sanh ấy, chứng được v� lậu giải tho�t, tr� tuệ giải tho�t. D�ng năng lực th�ng đạt của m�nh m� chứng được c�c ph�p như vầy: Đời sống của ta đ� hết, phạm hạnh đ� vững v�ng, chỗ cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n thọ th�n sau nữa. C�c ph�p như vậy, Phật d�ng tr� lực đều c� thể biết r�. Đ�y gọi l� Như Lai lậu tận tr� lực thứ mười. Như vậy, mười lực Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Đẳng, Ch�nh Gi�c, do c� mười lực ấy n�n ở trong đại ch�ng l�m tiếng hống sư tử, chuyển b�nh xe ph�p lớn.

9. Lại nữa, sao gọi l� bốn V� sở u�? Nghĩa l�: 1. Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c ở trong đại ch�ng n�i lời thế n�y: Ta d�ng tr� tuệ của m�nh đạt được Đạo như thật, th�nh tựu Ch�nh gi�c, d�ng tiếng hống sư tử, quay b�nh xe diệu ph�p, kh�ng c� Sa m�n, B� la m�n, Trời, Người, Ma phạm n�o m� c� thể được vậy. Đ�y gọi l� Như Lai nhất thiết tr� v� u�. 2. Như Lai đ� đạt được an lạc, vắng lặng, kh�ng c�n chỗ kết quả c�ng đức n�o hơn tr�n nữa, c�c lậu hoặc đ� sạch, c�c loại tập kh� đều mất hết. Đ�y gọi l� Như Lai lậu tận v� u�. 3. Như Lai lại v� c�c ch�ng Thanh Văn mở b�y cho thấy con đường khổ, n�i cho sự xa l�a phiền n�o, dứt hết bờ m� khổ đau. Đ�y gọi l� Như Lai xuất khổ đạo v� u�. 4. Như Lai lại v� c�c vị Thanh Văn n�i ph�p c� chỗ chướng nạn khiến cho c�c vị ấy xa l�a. Đ�y gọi l� Như Lai chứng đạo v� u�. Như vậy gọi l� bốn ph�p V� u�.

10. Lại vầy nữa, sao gọi l� bốn Thiền định? Nghĩa l�: 1. Xa l�a c�c dục v� c�c ph�p � nhiễm; cắt đứt, dứt trừ những tư tưởng nghi ngờ, ph�n biệt. Đ�y gọi l� Định ly sanh hỷ lạc thứ nhất. 2. Lại nữa, xa l�a tham dục, đ� dọn sạch những tư tưởng ph�n biệt rồi, sẽ ở nơi c�c ph�p b�n ngo�i tất thảy đều dứt hết; b�n trong lại vắng lặng, định tĩnh, t�m th�u c�c ph�p trong ngo�i, tất thảy đều quy về một mối. Đ�y gọi l� Định sanh hỷ lạc thứ hai. 3. Lại nữa, loại bỏ những tư tưởng vui mừng, nhớ nghĩ. Ở nơi hỷ lạc của th�n m� kh�ng c� chỗ thọ nhận. Đ�y gọi l� Định ly hỷ diệu lạc thứ ba. 4. Lại nữa, xa l�a c�c ph�p khổ vui, kh�ng c�n tư tưởng buồn rầu, mừng rỡ, c�c ph�p đều trong sạch. Đ�y gọi l� Định xả niệm thanh tịnh thứ tư. Như vậy gọi l� bốn ph�p Thiền định.

11. Sao lại gọi l� bốn Định v� sắc? Nghĩa l�: 1. Việc tu tập định ấy: b�n dưới ch�n gh�t c�c sắc tướng, b�n tr�n vui vẻ với c�i kh�ng c� sắc tướng. Do nơi kh�ng c� sắc tướng n�n chỉ c� hư kh�ng, b�n thấy r� hư kh�ng kh�ng c� bờ m�. Tưởng được như vậy, cho n�n gọi l� Định kh�ng v� bi�n xứ. 2. Lại kế tiếp, xa l�a chỗ c�c duy�n kh�ng v� bi�n xứ rồi, tư tưởng lại c� thể duy�n theo Thức cũng kh�ng c� bờ m�. Cho n�n gọi l� Định thức v� bi�n xứ. 3. Lại kế tiếp, xa l�a c�i c� thể duy�n theo Thức kia rồi, tư tưởng sẽ lại c� thể duy�n theo chỗ c�c duy�n m� đều kh�ng c� nắm bắt. Đ�y gọi l� Định v� sở hữu xứ. 4. Lại kế tiếp, xa l�a chỗ kh�ng c� nắm bắt kia rồi, tư tưởng sẽ lại ở nơi kh�ng c� ch�t tư tưởng th� sơ ấy nữa, kh�ng c�n tư tưởng nhỏ nhặt n�o nữa. Đ�y gọi l� Định phi tưởng phi phi tưởng. Như vậy, gọi l� bốn Định v� sắc.

12. Lại nữa, sao gọi l� bốn H�nh v� lượng? Nghĩa l�: Từ v� lượng, Bi v� lượng, Hỷ v� lượng, Xả v� lượng. 1. Nếu c� Tỳ kheo đủ t�m y�u thương rộng lớn, ở trong c�c hữu t�nh chẳng o�n chẳng th�n, thảy đều c� thể được an vui. Như vậy thường d�ng t�m y�u thương v� lượng, cho n�n gọi l� Từ v� lượng h�nh. 2. Nếu c� Tỳ kheo đủ t�m thương x�t rộng lớn, ở trong c�c hữu t�nh chẳng o�n chẳng th�n, đều c� thể nhổ bỏ sầu khổ. Như vậy thường d�ng t�m thương x�t v� lượng, cho n�n gọi l� Bi v� lượng h�nh. 3. Nếu c� Tỳ kheo đủ t�m hỷ xả rộng lớn, ở trong c�c hữu t�nh chẳng o�n chẳng th�n đều ban ph�t sự hoan hỷ. Như vậy thường d�ng t�m hỷ xả v� lượng, cho n�n gọi l� Hỷ v� lượng h�nh. 4. Nếu c� Tỳ kheo ở trong c�c hữu t�nh chẳng o�n chẳng th�n, b�nh đẳng, an trụ, thường h�nh hoạt như vậy, cho n�n gọi l� Xả v� lượng h�nh. Như vậy, gọi l� bốn H�nh v� lượng.

�13. Lại nữa, sao gọi l� bốn V� ngại tr�? Nghĩa l�: Từ v� ngại tr�, Biện t�i v� ngại tr�, Ph�p v� ngại tr�, Nghĩa v� ngại tr�. 1. Từ v� ngại l� d�ng �m thanh l�m cảnh. Ở trong c�c �m thanh, lời n�i, ng�n từ chẳng vướng mắc. Gọi l� Từ v� ngại tr�. 2. Biện t�i v� ngại l� chỉ cho tứ biện [14] hay thất biện [15]. Ph�m c� chỗ n�o kh� luận b�n m� v�o nhanh kh�ng thiếu s�t. Cho n�n gọi l� Biện t�i v� ngại tr�. 3. Ph�p v� ngại l� duy�n theo t�n gọi, c�u c�, văn tự, tuỳ ở chỗ n�o của gi�o ph�p, kh�ng c� chỗ n�o kh�ng th�ng suốt. Cho n�n gọi l� Ph�p v� ngại tr�. 4. Nghĩa v� ngại l� duy�n theo nghĩa l�m cảnh, theo chỗ nghĩa l� đủ đầy, kh�ng c� chỗ n�o kh�ng hiểu r�. Cho n�n gọi l� Nghĩa v� ngại tr�. Như vậy gọi l� bốn V� ngại tr�.

14. Lại nữa, sao gọi l� bốn Tam ma địa [16] tưởng? 1. Nếu c� Tỳ kheo qu�n s�t như vầy: Th�n n�y của ta từ đầu tới ch�n, nơi c� t�c l�ng, m�ng răng, da thịt, g�n xương, mỗi mỗi như vậy, mọi thứ chẳng sạch do hợp lại m� h�nh th�nh. V� như kho đụn rộng chứa lương thực, người v�o trong ấy, kh�o c� thể ph�n biệt được đ�y l� gạo, đ�y l� l�a. Sự t�ch chứa như vậy gọi l� kho đụn. Tỳ kheo qu�n s�t ở trong th�n m�nh cũng giống như vậy. Người qu�n s�t được vậy liền dứt bỏ được c�c ph�p tham dục. Đ�y gọi l� Tam ma địa tưởng thứ nhất. 2. Lại nữa, Tỳ kheo đ� qu�n tưởng th�n rồi, ở nơi Tam ma địa nếm được sự an lạc nhẹ nh�ng. Lại qu�n s�t như vậy, ở nơi Tam ma địa n�y nếm được sự an lạc m� cũng kh�ng cần c� tư tưởng. V� như hoa sen từ nước m� sanh l�n, ch�ng kh�ng c� tư tưởng rằng ta từ nước sanh ra m� c� được sự trong sạch. Tỳ kheo qu�n tưởng cũng giống như vậy. Người c� thể qu�n tưởng liền được thấy ph�p, nếm được sự an lạc, nhẹ nh�ng. Đ�y gọi l� Tam ma địa tưởng thứ hai. 3. Lại nữa, Tỳ kheo ở nơi Tam ma địa d�ng tư tưởng s�ng suốt m� qu�n s�t như mặt trời kh�ng ch�t tối tăm. Qu�n s�t như vậy li�n tục kh�ng dứt, ng�y đ�m s�ng tối đều kh�ng c� chỗ kh�c nhau. L�m cho tư tưởng s�ng suốt như vậy, trong sạch kh�ng xen lẫn. V� như v�o m�a thu, m�y che rợp cả, �nh mặt trời kh�ng thấy xuất hiện. Nếu người c� c�i nh�n s�ng suốt sẽ qu�n thấy �nh s�ng của mặt trời trong sạch kh�ng xen lẫn. Tỳ kheo qu�n tưởng cũng giống như vậy. Người c� thể qu�n tưởng l� người liền được tr� tuệ s�ng suốt hiện tiền. Đ�y gọi l� Tam ma địa tưởng thứ ba. 4. Lại nữa, Tỳ kheo ở nơi Tam ma địa qu�n tưởng như vậy, dứt trừ khổ vui cho đến sầu lo, sung sướng. Chỉ khi xả bỏ được hai loại � niệm ấy th� được thanh tịnh. V� như c� người c� thể d�ng xe ngựa đi tr�n đất b�nh thản kh�ng c� trở ngại g�. Tỳ kheo qu�n tưởng cũng giống như vậy. Người c� thể qu�n tưởng ấy liền được tr� tuệ lợi lạc hiện tiền. Đ�y gọi l� Tam ma địa tưởng thứ tư. Những điều n�y gọi l� bốn Tam ma địa tưởng.

15. Lại nữa, sao gọi l� bốn ph�p Niệm xứ? Nghĩa l�: Th�n, Thọ, T�m, Ph�p. 1. Nếu c� Tỳ kheo qu�n th�n kh�ng trong sạch, đầy dẫy c�c xấu �c, kh�ng c� g� l� ch�n thật. Qu�n s�t như vậy gọi l� Th�n niệm xứ. 2. Lại nữa, qu�n hai ph�p trong ngo�i, nơi c� c�c thọ thảy đều l� khổ. Người qu�n tưởng như vậy gọi l� Thọ niệm xứ. 3. Lại nữa, qu�n t�m ở nơi c�c ph�p t�m sở, cả thảy đều v� thường. Người qu�n tưởng như vậy gọi l� t�m niệm xứ. 4. Lại nữa, qu�n s�t hai ph�p trong ngo�i, ở trong c�c ph�p ấy m� kh�ng sanh khởi tư tưởng của ta. Người qu�n tưởng như vậy gọi l� Ph�p niệm xứ. Như vậy gọi l� bốn ph�p Niệm xứ.

16. Lại nữa, sao gọi l� bốn ph�p Đoạn trừ ch�n ch�nh? Nghĩa l�: 1. C�c việc �c đ� sanh, n�n ph�t khởi sự tinh tấn, si�ng năng thực h�nh việc đoạn trừ, cả thảy đều khiến cho dứt hết. Đ�y gọi l� ph�p đoạn trừ ch�n ch�nh thứ nhất. 2. Lại nữa, c�c việc �c chưa sanh, n�n ph�t khởi tinh tấn, giữ g�n, đoạn trừ cả thảy, l�m cho kh�ng sinh khởi. Đ�y gọi l� ph�p đoạn trừ ch�n ch�nh thứ hai. 3. Lại nữa, c�c việc thiện l�nh chưa sanh, n�n ph�t khởi tinh tấn l�m cho c�c ph�p thiện l�nh đều được sinh trưởng. Đ�y gọi l� ph�p đoạn trừ ch�n ch�nh thứ ba. 4. Lại nữa, c�c việc thiện l�nh đ� sanh, n�n ph�t khởi tinh tấn m� khiến cho tăng trưởng, vững chắc, tr�n đủ. Đ�y gọi l� ph�p đoạn trừ ch�n ch�nh thứ tư. Như vậy gọi l� 4 ph�p Đoạn trừ ch�n ch�nh.

17. Lại nữa, sao gọi l� bốn ph�p Thần t�c? Nghĩa l�: Dục, Cần, T�m, Qu�n. 1. Nếu c� Tỳ kheo ở nơi c�c ph�p nhiễm �, xa l�a khỏi những vọng niệm, ở nơi c�c ph�p thiện l�nh m� khởi l�ng mong cầu, theo đuổi việc thiện l�nh kh�ng nh�m ch�n. Gọi l� Dục thần t�c. 2. Lại nữa, ở nơi c�c ph�p thiện l�nh, si�ng năng tu sửa c�c h�nh động, h�nh động ch�n ch�nh kh�ng lui sụt. Gọi l� Cần thần t�c. 3. Lại nữa, ở nơi c�c ph�p m� xa l�a suy nghĩ t� vạy, t�m ch�n ch�nh ph�n biệt. Gọi l� T�m thần t�c. 4. Lại nữa, d�ng tr� tuệ ch�n ch�nh, qu�n s�t trong th�n, trong th�n kh�ng c� ng�. Lại qu�n s�t cảnh b�n ngo�i, cảnh b�n ngo�i kh�ng c� ph�p. Thực thể của ta v� ph�p đều kh�ng c�, chứng được hai kh�ng. Gọi l� Qu�n thần t�c. Như vậy gọi l� bốn ph�p Thần t�c.

18. Lại nữa, sao gọi l� năm Căn? Nghĩa l�: T�n căn, tấn căn, niệm căn, định căn, tuệ căn. Như vậy gọi l� năm Căn.

19. Lại nữa, sao gọi l� năm Lực? Nghĩa l�: T�n lực, tấn lực, niệm lực, định lực, tuệ lực. Như vậy gọi l� năm Lực.

20. Lại nữa, sao gọi l� bảy ph�p Gi�c tri? Nghĩa l�: Trạch ph�p gi�c chi, tinh tấn gi�c chi, hỷ gi�c chi, khinh an gi�c chi, xả gi�c chi, niệm gi�c chi, định gi�c chi. Đ�y gọi l� bảy ph�p Gi�c chi.

21. Lại nữa, sao gọi l� ph�p t�m Con đường ch�n ch�nh? Nghĩa l�: Ch�nh kiến, Ch�nh tư duy, Ch�nh ngữ, Ch�nh nghiệp, Ch�nh mạng, Ch�nh tinh tấn, Ch�nh niệm, Ch�nh định. 1. Gọi l� Ch�nh kiến v� tin c� ph�p bố th�, tin c� cha mẹ, c� c�c việc l�m thiện v� việc l�m bất thiện. Như vậy, nghiệp thiện, bất thiện đều phải c� quả b�o. Tin c� đời nay, đơi sau, ở trong c�c đời sống ấy c� c�c ch�ng sanh, c� A la h�n. Như đạo l� tu h�nh, d�ng năng lực để tự m�nh th�ng đạt, thấy c�c ph�p như vầy: đời sống của ta đ� hết, phạm hạnh đ� vững v�ng, chỗ cần l�m đ� l�m, kh�ng c�n thọ th�n sau. C�c việc như vậy gọi l� Ch�nh kiến (c�i thấy ch�n ch�nh). 2. Sao gọi l� Ch�nh tư duy? Chỉ cho xa l�a suy nghĩ t� vạy. Suy nghĩ t� vạy l� khởi l�n c�i thấy kh�ng ch�n ch�nh l�m ph�t sinh tham s�n si. Xa l�a như vậy gọi l� Ch�nh tư duy (suy nghĩ ch�n ch�nh). 3. Sao gọi l� Ch�nh ngữ? Chỉ cho sự xa l�a lời n�i kh�ng thật, lời n�i hai lưỡi, lời n�i �c khẩu.v.v... Đ�y gọi l� Ch�nh ngữ (lời n�i ch�n ch�nh). 4. Sao gọi l� Ch�nh nghiệp? Chỉ cho sự xa l�a s�t sanh, trộm cắp, c�c ph�p � nhiễm, sai tr�i. Đ�y gọi l� Ch�nh nghiệp (việc l�m ch�n ch�nh). 5. Sao gọi l� Ch�nh mạng? Chỉ cho c�i thấy ch�n ch�nh, đầy đủ rằng xuất gia đ�ng ph�p, mang �o gi�o ph�p, xa l�a c�c hạnh t� vạy, tin ở ch�nh ph�p, cho đến thọ nhận ăn uống, nằm ngồi... đều nương theo ch�nh ph�p. Đ�y gọi l� Ch�nh mạng (mạng sống ch�n ch�nh). 6. Sao gọi l� Ch�nh tinh tấn? Chỉ cho xa l�a sự chăm chỉ sai tr�i. Ở trong ph�p ch�n thật m� ph�t khởi sự si�ng năng ch�n ch�nh. Đ�y gọi l� Ch�nh tinh tấn (si�ng năng ch�n ch�nh). 7. Sao gọi l� Ch�nh niệm? Chỉ cho xa l�a sự nhớ nghĩ sai tr�i, thường xuy�n nghĩ nhớ ch�nh ph�p, những điều nghĩ nhớ ấy lu�n ở trong t�m, kh�ng c� chỗ n�o qu�n mất. Đ�y gọi l� Ch�nh niệm (nhớ nghĩ ch�n ch�nh). 8. Sao gọi l� Ch�nh định? Chỉ cho t�m ở tại t�m, kh�ng khởi l�n sự t�n loạn, xa l�a c�c duy�n theo đuổi, ở nơi thiền qu�n về hơi thở, qu�n tưởng ch�n ch�nh kh�ng thối chuyển. Đ�y gọi l� Ch�nh định (định t�m ch�n ch�nh). Như vậy, gọi l� ph�p t�m Con đường ch�n ch�nh.

Bấy giờ, Đức Thế T�n n�i ph�p xong rồi, lại bảo c�c ch�ng Tỳ kheo: �C�c ngươi phải n�n biết, ta đ� n�i r� Ph�p ch�n ch�nh kh�ng thối chuyển (Quyết định ch�nh ph�p), trước giữa sau đều l�nh, � nghĩa s�u xa, thuần nhất kh�ng xen tạp, trong sạch, tr�n đầy.� Bấy giờ, c�c vị Tỳ kheo nghe Đức Phật thuyết rồi tất cả đều hoan hỷ, tin nhận, phụng h�nh.

Phật Thuyết Quyết Định Nghĩa Kinh

Dịch xong ng�y 26/12/2013

No. 762

佛說決定義經

西天譯經三藏朝奉大夫試光祿卿明教大師臣法賢奉　詔譯

如是我聞。一時佛在舍衛國。祇樹給孤獨園。與大苾芻眾千二百五十人俱。

爾時世尊。告諸苾芻我今為汝。宣說甚深。決定正義。初善中善後善。其義深遠。純一無雜。具足清白梵行之相。汝等諦聽。善思念之。時諸苾芻。白佛言。善哉世尊。何等名為決定正義。我等樂聞。惟願世尊。為我解說。

爾時佛告諸苾芻言。決定義者。所謂五蘊。五取蘊。十八界。十二處。十二緣生。四聖諦。二十二根。如來十力。四無所畏。四禪定。四無色定。四無量行。四無礙智。四三摩地想。四念處。四正斷。四神足。五根。五力。七覺支。八正道。如是等法。是名決定正義。五蘊者。謂色蘊受蘊想蘊行蘊識蘊。此等名為五蘊。五取蘊者。謂色取蘊受取蘊想取蘊行取蘊識取蘊。此等名為五取蘊。十八界者。謂眼界色界眼識界。耳界聲界耳識界。鼻界香界鼻識界。舌界味界舌識界。身界觸界身識界。意界法界意識界。此等名為十八界。十二處者。謂內眼處外色處。內耳處外聲處。內鼻處外香處。內舌處外味處。內身處外觸處。內意處外法處。此等名為十二處。十二緣生者。謂無明緣行。行緣識。識緣名色。名色緣六處。六處緣觸。觸緣受。受緣愛。愛緣取。取緣有。有緣生。生緣老死憂悲苦惱。如是即一大苦蘊集。由此緣故。即有蘊法。若無緣故。蘊法即滅。所謂無明滅即行滅。行滅即識滅。識滅即名色滅。名色滅即六處滅。六處滅即觸滅。觸滅即受滅。受滅即愛滅。愛滅即取滅。取滅即有滅。有滅即生滅。生滅即老死憂悲苦惱滅。如是則一大苦蘊滅。此等諸法。無明為緣乃有。生滅為緣者何。所謂先際不了。後際不了。中際不了。內法不了。外法不了。內外法俱不了。善業不了。不善業不了。善不善業俱不了。因不了。果不了。因果俱不了。已生緣法不了。未生緣法不了。現生緣法不了。於佛不了。於法不了。於僧不了。苦法不了。集法不了。滅法不了。道法不了。善法不了。不善法不了。罪法不了。福法不了。可行法不了。不可行法不了。高下法不了。有為無為法不了。如是不了。不能於黑白法等。起無相智。由此無明不能覺了而為過失。乃至障如實智。不能證得寂靜涅盤。謂此無明體性迷闇純一癡法。猶如盲者唯行闇道。集諸塵垢損減智慧。於諸障法不能出離。而此無明與明為障。無明為苦痛。無明為毒器。無明為繩縛。無明為毒根。無明為毒樹。無明為根本煩惱。無明為隨煩惱本。無明是顛倒處。無明為黑闇室。無明是癡闇。如是等義。名為無明。由此為緣。行法得起。行法者。行有三種。謂身行語行意行。身行者。謂出入息。依止於身。繫屬於身。由依身故。而出入息。得名身行。語行者。謂論難分別。即此分別論難言辭故名語行。意行者。謂貪瞋癡心所法等。依止於心。繫屬於心。由依心故。得名意行。復有三行。何等為三。謂福行罪行不動行。是名三行。由行為緣。識法得起。識法者。識有六種。謂眼識耳識鼻識舌識身識意識。此名六識。由識為緣。名色得起。名色者。謂色蘊受蘊想蘊行蘊識蘊。色者謂內五塵。皆四大所成。四大者。謂地水火風。地體堅重。水性流潤。溫煖為火。動轉名風。如是四大所成五塵。名為色蘊。而此蘊法。四蘊名名。一蘊名色。如是五蘊。名為名色。名色為緣六處得起。六處者。謂內六處。眼處耳處鼻處舌處身處意處。此名六處。六處為緣。觸法得起。觸有六種謂眼觸耳觸鼻觸舌觸身觸意觸。此等名觸。由觸為緣。受法得起。受有三種。謂苦受樂受捨受。如是眼觸緣此三受。乃至意觸。亦復如是。此名為受。由受為緣。愛法得起。愛有六種。謂眼觀色耳聽聲鼻嗅香舌了味身覺觸意分別法。由貪六法。得名為愛。由愛為緣。取法得起。取有四種。謂欲取見取戒禁取我語取。由愛增故。得名為取。由取為緣。有法得起。有法有三。欲有色有無色有。欲有者。謂十惡趣及人天。十惡趣者。謂八地獄。一等活。二黑繩。三眾合。四號叫。五大號叫。六炎熱。七極炎熱。八無間。九傍生趣。十餓鬼趣。如是十種。名為惡趣。人趣者。謂四大洲。南贍部洲。東勝身洲。西牛貨洲。北俱盧洲。南贍部洲。其量縱廣七千由旬。此洲之相。北闊南狹。猶如車形。東勝身洲。其量縱廣八千由旬。彼洲之相。猶如半月。西牛貨洲。其量縱廣九千由旬。彼洲之相。猶如圓月。北俱盧洲。其量縱廣十千由旬。彼洲之相。四方徑直。猶如池沼。如是四洲。名為人趣。天趣者。欲界六天。謂四王天。忉利天。夜摩天。兜率天。化樂天。他化自在天。如是名為欲界六天。此等諸趣。名為欲有。色有者。有十八天。謂梵眾天。梵輔天。大梵天。光天。無量光天。光音天。淨天。無量淨天。遍淨天。無雲天。福生天。廣果天。無想天。無煩天。無熱天。善現天。善見天。色究竟天。此等諸天。名為色有。無色有者。有四種天。謂空無邊處天。識無邊處天。無所有處天。非想非非想處天。此等諸天。名無色有。如是三有。得名為有。由有為緣。生法得起。生者。謂諸有情捨此蘊已。隨業果報。復於界趣。蘊相出現故名為生。由生為緣。老死得有。老者。謂諸有情蘊法果熟。心識迷亂。多所忘失。髮白面皺。身力羸弱。舉動策杖。喘息呻吟。漸漸力微。諸根衰朽。是名為老。復何名死。謂諸有情隨能招業。壽量終盡。識捨執受。命根謝滅。諸蘊離散。是名為死。謂老無定相。附死立支。二法合一。故名老死。如是名為十二緣法。復何名為四聖諦法。謂苦諦集諦滅諦道諦。苦諦者。生苦老苦病苦死苦。愛別離苦。怨憎會苦。求不得苦。五盛陰苦。如是等苦。名為苦諦。集諦者。謂貪愛法。由此貪愛。而生耽著。以耽著故。發業潤生。招集為因。是名集諦。滅諦者謂貪愛法及餘煩惱。悉皆斷盡。證寂滅理。是名滅諦。道諦者。即八正道。謂正見正思惟正語正業正命正精進正念正定。此八正道。名為道諦。如是四諦。聖智可觀。名四聖諦。

又復何名二十二根。謂眼根耳根鼻根舌根身根。男根女根。命根意根。樂受根苦受根喜受根憂受根捨受根。信根進根念根定根慧根。未知當知根已知根具知根。如是名為二十二根。

復何名為十力。謂如來智。於諸有情處非處法。如實了知。是名如來第一處非處智力。

如來復於過去現在未來世中。所有眾生諸業行法。處處所生因緣果報。佛以智力。悉皆了知。是名如來第二業報智力。

如來復於諸禪定法解脫三摩地三摩鉢底。盡諸漏法。佛以智力。如實了知。是名如來第三定力。

如來復於諸眾生類根性勝劣種種差別。佛以智力。如實了知。是名如來第四根勝劣智力。如來復於諸眾生類所有信解種種不同。佛以智力。如實了知。是名如來第五信解智力。

如來復於諸眾生類所有種種界趣差別。佛以智力。如實了知。是名如來第六界趣智力。

如來復於諸眾生類所有樂欲。佛以智力。如實了知。是名如來第七樂欲智力。

如來復於過去無量無數世中所有眾生種種之事。謂一生十生百生千生及百千生。乃至無數百千萬生。如是無數成劫壞劫。其中眾生。死此生彼。死彼生此乃至族姓貴賤名字。飲食苦樂。壽量長短。具如是相。如是因緣。如是過去無量世中種種之事。佛以智力。悉能了知。是名如來第八宿命智力。

如來復以清淨天眼。觀見眾生貴賤上下好醜生滅。或生善道。或墮惡趣。而彼眾生所作行業。謂身不善業。作諸邪行。口不善業。毀謗賢聖。意不善業。起於邪見。由是因緣。命終之後。墮惡趣中。又復眾生。身作善業。不行邪行。口作善業。不謗賢聖。意作善業。起於正見。由是因緣。命終之後。生人天界。如是等事。如來天眼。悉能觀見。是名如來第九天眼智力。

又復如來。知彼眾生諸漏已盡證無漏解脫智慧解脫。以自通力。證如是法。我生已盡。梵行已立。所作已辦。不受後有。如是之法。佛以智力。悉能了知。是名如來第十漏盡智力。如是十力。如來應供正等正覺。由十力故。於大眾中。作師子吼。轉大法輪。

復何名為四無所畏。謂如來應供正等正覺。於大眾中。唱如是言。我以自智。乘如實道。來成正覺。作師子吼。轉妙法輪。無有沙門婆羅門天人魔梵而能等者。是名如來一切智無畏。如來已得安樂寂靜無上勝處功德果法。諸漏已盡。種習俱亡。是名如來漏盡無畏。

如來復為諸聲聞眾。開示苦道。說離煩惱盡苦邊際。是名如來出苦道無畏。

如來復為諸聲聞。說所有障法。令彼出離。是名如來障道無畏。如是名為四無畏法。

又復何名為四禪定。謂離諸欲及諸染法。斷除疑惑分別之想。是名第一離生喜樂定。

復次離欲斷除分別想已。當於外法悉皆泯絕。內復寂定。攝內外法。悉皆歸一。是名第二定生喜樂定。

復次捨於喜樂思念之想。於身喜樂。而無所受。是名第三離喜妙樂定。

復次捨苦樂法。無憂喜想。諸法清淨。是名第四捨念清淨定。如是名為四禪定法。

復何名為四無色定。謂修彼定。厭下色相。忻上無色。由無色故。唯有虛空。乃觀虛空無有邊際。作如是想。是故名為空無邊處定。

復次離彼所緣空無邊處已。復想能緣識亦無邊。是故名為識無邊處定。

復次離彼能緣識已。當復想於能緣所緣俱無所有。是故名為無所有處定。

復次離彼無所有已。當復想於無彼麁想。不無細想。是故名為非想非非想定。如是名為四無色定。

復何名為四無量行。謂慈無量悲無量喜無量捨無量。若有苾芻。具大慈心。於諸有情。無怨無親。等能與樂。如是常行慈無量心。是故名為慈無量行。

若有苾芻。具大悲心。於諸有情。無怨無親。等能拔苦。如是常行悲無量心。是故名為悲無量行。

若有苾芻。具大喜心。於諸有情。無怨無親。等施歡喜。如是常行喜無量心。是故名為喜無量行。

若有苾芻。於諸有情。無怨無親。平等安住如是常行。是故名為捨無量行。如是名為四無量行。

復何名為四無礙智。謂辭無礙智。辯才無礙智。法無礙智。義無礙智。辭無礙者。緣聲為境。於諸音聲。言辭無礙故。名辭無礙智。辯才無礙者。謂四辯七辯。凡有論難。迅捷無滯。是故名為辯才無礙智。法無礙者。緣名句文。隨何教法。無所不通。是故名為法無礙智。義無礙者。緣義為境。隨所詮義。無所不曉。是故名為義無礙智。如是名為四無礙智。

復何名為四三摩地想。若有苾芻。作如是觀。我今此身。從頂至足。所有髮毛爪齒皮肉筋骨。如是種種不淨之物。所共合成。譬如倉廩廣積糧斛。人入其中。善能分別。是米是麥。如是積聚。名為倉廩。苾芻觀想於自身中。亦復如是。作此觀者。即得斷除貪欲之法。是名第一三摩地想。

又復苾芻觀想身已。於三摩地。得輕安味。復作是觀。此三摩地所得樂味。亦無有想。譬如蓮華從水而生。彼無有想我從水生而有清涼。苾芻觀想。亦復如是。能觀想者。即得見法輕安樂味。是名第二三摩地想。

又復苾芻。於三摩地。作於明想觀察。如日無餘闇冥。如是觀察。相續不斷。晝夜明闇。皆無有異。作是明想。清淨無雜。譬如秋時雲翳陰闇日光不現。若明眼人。觀想日光。清淨無雜。苾芻觀想。亦復如是。能觀想者。是人即得明智現前。是名第三三摩地想。

又復苾芻在三摩地。作是觀想。斷除苦樂乃至憂喜。唯有捨念二種清淨。譬如有人能馭車乘。平坦地中行無所礙。苾芻觀想。亦復如是。能觀想者。即得智慧勝利現前。是名第四三摩地想。此等名為四三摩地想。

復何名為四念處法。謂身受心法。若有苾芻。觀身不淨穢惡充滿無有真實。如是觀察。名身念處。

又復觀於內外二法。所有諸受。悉皆是苦。作是觀者。名受念處。

又復觀於心心所法。皆悉無常。作是觀者。名心念處。

又復觀於內外二法。於是法中。不生我想。作是觀者。名法念處。如是名為四念處法。

復何名為四正斷法。謂已生惡法。當起精進勤行除斷。皆悉令滅。是名第一正斷之法。

又復未生惡法。當起精進防護除斷。皆令不生。是名第二正斷之法。

又復未生善法。當起精進令諸善法皆得生長。是名第三正斷之法。

又復已生善法。當起精進而令增長堅固圓滿。是名第四正斷之法。如是名為四正斷法。

復何名為四神足法。謂欲勤心觀。若有苾芻。於諸染法。離其妄念。於諸善法。而起悕求。進善無厭。名欲神足。復於善法。勤修諸行。正行不退。名勤神足。復於諸法。離邪思惟。心正分別。名心神足。復以正智。觀察內身。內身無我。復觀外境。外境無法。我法體無。趣證二空。名觀神足。如是名為四神足法。

復何名為五根。謂信根進根念根定根慧根。如是名五根。

復何名為五力。謂信力進力念力定力慧力。如是名五力。

復何名為七覺支法。謂擇法覺支。精進覺支。喜覺支。輕安覺支。捨覺支。念覺支。定覺支。是名七覺支法。

復何名為八正道法。謂正見正思惟正語正業正命正精進正念正定。謂正見者。信有施法。信有父母。有諸善行及不善行。如是善不善業。當有果報。有今後世。於其世中。有諸眾生。有阿羅漢。如理修行。以自通力。見如是法。我生已盡。梵行已立。所作已辦。不受後有。如是等事。名為正見。

何名正思惟。謂離邪思邪思法者。起不正見。發貪瞋癡。遠離如是。名正思惟。

何名正語。謂離妄言綺語兩舌惡口等語。是名正語。

何名正業。謂離殺生偷盜邪染等法。是名正業。

何名正命。謂具正見正法出家。被於法服。離諸邪行。信於正法。乃至受用飲食坐臥。皆依正法。是名正命。

何名正精進。謂離邪勤。於真實法。而起正勤。是名正精進。

何名正念。謂離邪念。常念正法。記憶在心。無所忘失。是名正念。

何名正定。謂心心所。不起散亂。離諸攀緣。於奢摩他毘鉢舍那。決定正觀。是名正定。如是名為八正道法。

爾時世尊。說是法已。復告苾芻眾言。汝等當知。我所宣說。決定正法。初中後善。其義深遠。純一無雜。清淨圓滿。是時苾芻眾。聞佛所說。皆大歡喜。信受奉行。

佛說決定義經

�

[1] Quyết định ch�nh nghĩa: � nghĩa ch�n ch�nh kh�ng thối chuyển

[2] Đẳng hoạt địa ngục (等活地獄, sa. saṃjīva-naraka): nơi ch�ng sinh bị h�nh h�nh, rồi sống lại v� chịu tội b�o như những lần trước.

[3]� Hắc thằng địa ngục (黒繩地獄, sa. kālasūtra-naraka): nơi ch�ng sinh bị tr�i bằng d�y m�u đen.

[4] Ch�ng hợp địa ngục (衆合地獄, sa. saṃghāta-naraka): nơi ch�ng sinh bị (n�i đ�) �p chặt.

[5] Hiệu khiếu địa ngục (號叫地獄, sa. raurava-naraka): nơi ch�ng sinh k�u la thảm thiết.

[6] Đại khiếu địa ngục (大號叫地獄, sa. mahāraurava-naraka): nơi ch�ng sinh k�u la rất thống thiết.

[7] Diễm nhiệt địa ngục (炎熱地獄, sa. tāpana-naraka): nơi ch�ng sinh bị h�nh h�nh bằng c�ch thi�u đốt.

[8] Cực diễm nhiệt địa ngục (極炎熱地獄, sa. pratāpana-naraka): nơi ch�ng sinh bị h�nh h�nh bằng sự thi�u đốt rất khổ sở.

[9] V� gi�n địa ngục (無間地獄, sa. avīci-naraka): d�nh cho 5 đại trọng tội: giết cha, giết mẹ, giết A la h�n, ph� h�a hợp Tăng, l�m th�n Phật ra m�u. Nơi đ� ch�ng sinh bị h�nh h�nh li�n tục, kh�ng gi�n đoạn, bỏ th�n nầy thọ th�n kh�c trả quả b�o tiếp.

[10] Tức lo�i c� xương sống nằm ngang, như: tr�u, b�, heo... chỉ cho lo�i s�c vật.

[11] �m H�n Việt của 22 căn: Nhị thập nhị căn: nh�n, nhĩ, tỷ, thiệt, th�n, nam, nữ, mạng, �, lạc thọ, khổ thọ, hỷ thọ, ưu thọ, xả thọ, t�n, tấn, niệm, định, tuệ, vị tri đương tri, dĩ tri, cụ tri căn.

[12] Tam-ma-địa (三摩地) hoặc Định (定, samādhi), ch�nh định, đẳng tr�, tức l� định t�m chuy�n ch� v�o một cảnh, một đối tượng.

[13] Tam-Ma-B�t-Để (三摩鉢底) tức l� tu Qu�n hay l� tu Tr� Tuệ.

[14] Tứ biện (4 biện t�i v� ngại): Tr� v� ngại, Ph�p v� ngại, Nghĩa v� ngại v� Biện t�i v� ngại.

[15] Thất biện: 1. Tiệp biện (mau mắn m� luận biện), 2. V� đoạn biện (diễn giải một c�ch kh�o l�o, kh�ng đứt đoạn), 3. Tấn biện (lưu lo�t, th�ng hiểu sự l�, lời ăn, tiếng n�i lanh lẹ), 4. Tuỳ ứng biện (ứng hợp với thời cơ, lời n�i ra kh�ng sai lạc), 5. V� mậu biện (kh�ng c� lầm lộn), 6. Phong nghi vị biện (l� sự đầy đủ v� c� � vị), 7. Nhất thiết thế gian tối thượng diệu biện (sự biện luận cao trội hơn hết, huyền diệu hơn hết).

[16]Tam ma địa: Ch�nh l� đại định của Phật, những nh� tu h�nh bậc cao c� thể đạt tới định n�y. Đ�y l� trạng th�i khi h�nh giả nhập định th� th�n thể v� t�m tr� chẳng c�n xao động, ch� th� hướng v�o một mục đ�ch m� th�i. L�c bấy giờ những vọng kiến những vọng tưởng t� vạy kh�ng thể x�m nhập v�o t�m đại định n�y. Đắc Tam ma địa nh� đạo ho�n to�n nhập v�o ph�p th�n của Đức Đại Nhựt Phật cũng như chư Phật mười phương. (Từ Điển Phật Học của Đo�n Trung C�n)

�

�