KINH TRƯỜNG A H�M

1. Bản dịch Việt, Trường A h�m, được thực hiện theo bản H�n dịch Trường A h�m kinh 長阿含經, 22 quyển, do Phật-đ�-da-x� 佛陀耶舍 (Buddhayaśsa) tuy�n đọc thuộc l�ng (�m độc) bản Phạn, v� Tr�c Phật Niệm truyền dịch sang H�n văn.

2. Về để bản, bản dịch Việt căn cứ tr�n ấn bản �Đại ch�nh T�n tu Đại tạng kinh� 大正新修大藏經, 100 tập, mỗi tập hơn 1000 trang chữ H�n cỡ 10pt. Trong đ�, �A h�m bộ� gồm hai tập, 151 kinh (No.1- No.151). Trường A h�m kinh (No.1), thuộc �A h�m bộ� I, tập 1, từ trang 1-149.

3. �Đại ch�nh T�n tu Đại tạng kinh�, từ No.2-No.25, l� những bản H�n dịch lẻ tẻ c�c kinh thuộc Truờng A h�m. Đ�y l� những bản kinh thuộc nhiều bộ ph�i kh�c nhau, do đ� nội dung chứa đựng �t nhiều dị biệt. Trường A h�m hiện tại được phần đ�ng c�c nh� nghi�n cứu cho rằng thuộc Ph�p tạng bộ (Dharmagupta), tức c�ng bộ ph�i với Tứ phần luật 四分律 (Đại ch�nh, tập 22, No.1428). C�ng tr�nh Việt dịch trong hiện tại chỉ thực hiện tr�n bản H�n Trường A h�m (Đại ch�nh, No.1). C�c bản H�n dịch lẻ tẻ kh�c (Đại ch�nh, No.2-151) được d�ng l�m tư liệu đối chiếu.

4. Về xử l� văn bản trong khi phi�n dịch, phần lớn căn cứ c�ng tr�nh hiệu đ�nh v� đối chiếu của Đại ch�nh. Ngo�i ra, tham khảo th�m c�c c�ng tr�nh hiệu đ�nh v� đối chiếu kh�c, trong đ� chủ yếu:

- Phật quang Đại tạng kinh, A h�m bộ 佛光大藏經, 阿舍部; Phật quang xuất bản x�, Đ�i bắc, 1993.

- Trường A h�m kinh 長阿舍經, bản dịch bạch thoại, Th�ch Ngộ Từ (Shi Wu Ci) 釋悟慈; Đ�i nam, 1997.

-�Kokuyaku-issaikyo�,A-gom-bu,Cho�-a-gon-kyo�, 國譯一切經阿舍部, 長阿經, bản dịch tiếng Nhật của Shin-� Iwano 岩野真雄; Tokyo 1969.

5. Giữa c�c ấn bản c� những điểm kh�c nhau, bản Việt sẽ lựa chọn hoặc hiệu đ�nh theo nhận thức của người dịch.

6. Trong bản H�n, nếu chỗ n�o x�t thấy văn dịch hay từ ngữ kh�ng ph� hợp với gi�o nghĩa truyền thống phổ biến, người dịch sẽ tham khảo c�c Kinh, Luật, Luận cần thiết để hiệu ch�nh. Những hiệu ch�nh n�y được giải th�ch ở phần cước ch�.

7. Bản H�n dịch thực hiện căn cứ tr�n sự truyền khẩu. Do đ� những từ ph�t �m tương tự dễ đưa đến ngộ nhận, như sam Pāli hay sama v� samyak; cala v� jala; muti v� muṭṭhi,v.v�

Trong những trường hợp n�y, người dịch sẽ tham chiếu c�c kinh tương đương, c�c bản H�n biệt dịch, suy đo�n tự dạng nguy�n thủy c� thể c� trong Phạn bản để hiệu ch�nh. Những hiệu ch�nh n�y đều được ghi ở phần cước ch�.

8. Do c�c truyền bản kh�c nhau giữa c�c bộ ph�i, để c� nhận thức về gi�o nghĩa nguy�n thuỷ, chung cho tất cả, cần c� những nghi�n cứu đối chiếu s�u rộng. C�ng việc n�y ngo�i khả năng hiện tại của c�c dịch giả. Tuy nhi�n, trong trường hợp c� thể, những điểm dị biệt giữa c�c truyền bản sẽ được ghi nhận v� đối chiếu. Những ghi nhận n�y được n�u ở phần cước ch�.

9. Bản H�n dịch được ph�n th�nh 22 quyển. Bản dịch Việt kh�ng chia số quyển như vậy, nhưng sẽ ghi ở phần cước ch� mỗi khi bắt đầu một quyển kh�c.

10. Nội dung bản H�n dịch được xếp th�nh bốn phần, mỗi phần gồm số kinh nhiều �t kh�c nhau. Bản dịch Việt giữ nguy�n sự ph�n chia n�y.

11. C�c bản H�n biệt dịch được d�ng l�m t�i liệu tham chiếu đều l� c�c ấn bản của Đại ch�nh Đại tạng kinh. Số quyển được dẫn sẽ ghi l� �Đại� theo sau l� số La-m� chỉ thứ tự số quyển. Th� dụ: Đại XXII, nghĩa l�, Đại ch�nh T�n tu Đại tạng kinh, tập thứ 22. Mặc d� ấn bản Đại tạng n�y được t�i bản nhiều lần, với nhiều nh� xuất bản kh�c nhau, nhưng số quyển v� số trang mỗi quyển được xem l� cố định. Do đ�, trong c�c tr�ch dẫn kh�ng cần thiết ghi năm v� nơi t�i bản.

12. Mỗi trang của ấn bản Đại ch�nh chia l�m ba phần. Trong tr�ch dẫn, c�c phần n�y được ghi l� a, b, v� c ngay sau số trang. Trường hợp cần thiết, c� thể ghi cả số d�ng. Th� dụ: Đại X, tr.125b, hay Đại X, tr,125b24.

13. V� l� do phải thường xuy�n di chuyển tr� xứ, m� khi di chuyển kh�ng thể mang theo c�c t�i liệu cần thiết, do đ�, khi tham chiếu c�c bản Pāli tương đương, người dịch đ� phải sử dụng nhiều ấn bản Pāli kh�c nhau. Chủ yếu l� ấn bản Latinh, ấn bản Devanagari, v� bản CD Rom. Số trang, số đoạn c�c bản kh�ng đồng nhất. Do đ� c�c tr�ch dẫn Pāli đối chiếu thường kh�ng thống nhất. Khi n�o điều kiện thuận tiện, ho�n cảnh cho ph�p, những sự bất nhất n�y sẽ phải được chỉnh l� cho thống nhất.

14. Phần lớn c�c từ Phật học trong bản H�n dịch n�y kh�ng phổ biến. Do đ� c� thể g�y kh� khăn cho việc đọc v� nghi�n cứu. Trong c�c trường hợp như vậy, tuy vẫn giữ nguy�n dịch ngữ của bản H�n, nhưng dịch ngữ tương đương th�ng dụng hơn sẽ được ghi trong phần cước ch�. Trong trường hợp c� thể, sẽ ghi lu�n dịch giả của những dịch ngữ n�y v� xuất xứ của ch�ng từ bản dịch n�o để tiện việc tham khảo.

15. Theo th�i quen, trong c�c bản dịch Việt từ H�n văn, những từ phi�n �m tiếng Phạn đều được viết hoa, kh�ng ph�n biệt từ ri�ng hay từ chung. Th� dụ, do trang phục dị biệt, trong H�n văn kh�ng từ n�o ch�nh x�c tương đương với uttarāsaṅga của tiếng Phạn, n�n phần lớn được phi�n �m l� uất-đa-la-tăng, v� trong c�c bản dịch Việt, từ phi�n �m n�y lu�n lu�n viết hoa. Bản dịch Việt Trường A h�m sẽ cố gắng chuẩn h�a c�ch viết c�c từ , phi�n �m, cũng như c�c từ dịch nghĩa, để c� thể ph�n biệt từ ri�ng v� từ chung.

- V� tiếng Phạn l� ng�n ngữ đa �m tiết, trong khi H�n l� ng�n ngữ đơn �m. Để phi�n �m một tiếng Phạn, cần nhiều từ H�n. Những từ H�n phi�n �m n�y sẽ được li�n kết nhau bằng dấu nối. Th� dụ: X�-lợi-phất, l� phi�n �m của một từ tiếng Phạn: Śāriputra (Skt) hay Sāriputta (Pāli). Nhưng nếu viết X�-lợi Tử, đ� l� hai từ gh�p với nhau, một từ phi�n �m, v� một từ dịch nghĩa. Sự ph�n biệt n�y rất cần thiết để tr�nh nhầm lẫn đ� xảy ra như từ đ�n việt, được giải th�ch l� bố th� để si�u việt tam giới, do nhận thức rằng từ n�y gh�p một phi�n �m Phạn của dāna (bố th�) v� một từ nghĩa H�n. Thực tế, nếu đ�n-việt được viết với dấu nối, nhất định đ� l� phi�n �m của dāna-pati (th� chủ).

- Những từ phi�n �m, nếu l� từ ri�ng, kh�ng ph�n biệt nh�n danh hay địa danh, đều được viết với chữ hoa ở đầu. C�c chữ tiếp theo đều viết thường v� li�n kết với nhau bằng dấu nối. Nếu t�n ri�ng do gh�p nhiều từ Phạn, mỗi từ bắt đầu bằng chữ hoa ở phi�n �m. Th� dụ: Ni-kiền-đ� Nh�-đề Tử, c�ch viết cho thấy c� ba từ Phạn gh�p lại với nhau: Nirgrantha-J�aṭi-putra.

- Những t�n ri�ng được dịch nghĩa, nếu l� địa danh, chỉ chữ đầu được viết hoa, v� kh�ng c� dấu nối. Th� dụ: Vương x� th�nh. Nhưng nếu l� t�n người, tất cả đều viết hoa, kh�ng c� dấu nối. Th� dụ: Kh�nh Hỷ.

16. Cuối c�ng l� c�c s�ch dẫn. S�ch dẫn chủ yếu l� c�c từ H�n, bao gồm danh từ Phật học, nh�n danh v� địa danh. Một số từ kh�ng phải l� thuật ngữ, nhưng trong H�n dịch tối nghĩa, cần suy đo�n nguy�n h�nh tiếng Phạn để x�c định ngữ nghĩa. Những từ n�y cũng được liệt k� trong bảng s�ch dẫn.

17. Một số c�u dịch H�n văn tối nghĩa, cần đối chiếu Pāli để suy đo�n c� ph�p Phạn bản, t�m � nghĩa gần ch�nh x�c để chuyển th�nh Việt ngữ. Một số c�u như vậy cũng được liệt k� trong phần s�ch dẫn c�c từ H�n.

18. Mỗi từ H�n trong bảng s�ch dẫn đều c� phụ ch� Pāli v� Sanskrit để tiện việc tham chiếu.

19. T�i liệu đối chiếu chủ yếu l� Pāli, nếu c� phụ ch� Skt. th� phần lớn l� suy đo�n. V� vậy, ở đ�y chỉ đưa ra một s�ch dẫn Pāli, xem như bổ t�c cho s�ch dẫn từ H�n dịch.

Quảng Hương Gi�-lam
M�a an cư, Pl. 2543
Tuệ-Sỹ cẩn ch�

-o0o-

Giới thiệu Kinh Trường A-h�m:

Kinh Trường A-h�m, tiếng Phạn l� D�gh�gama, tiếng P�li l� Digha-nik�ya, gồm 22 quyển, do Ng�i Phật-đ� Da-x� v� Tr�c Phật Niệm c�ng dịch v�o năm Hoằng Thỉ thứ 15 đời Dao Tần (413), hiện được xếp v�o Đại Ch�nh T�n Tu Đại Tạng Kinh tập 1. Sở dĩ n�i "Trường" l� v� do soạn tập những kinh điển d�i nhất trong A-h�m m� th�nh. Theo Tứ Phần Luật 54, Ngũ Phần Luật 30, Luận Du-Gi�-Sư-Địa 85, nguy�n do c� chữ "Trường" l� v� tổng tập những kinh lớn (d�i). T�t-B�-Đa Tỳ-Ni Tỳ-B�-Sa 1 th� cho rằng Trường A-h�m l� ph� dẹp c�c t� thuyết của ngoại đạo. Luận Ph�n Biệt C�ng Đức th� cho rằng "Trường" nghĩa l� n�i những việc l�u xa, nghĩa l� trải qua nhiều kiếp vẫn kh�ng dứt. N�i chung về phần định danh, c�c kinh luận n�i kh�c nhau, xong đại để vẫn vậy.

To�n kinh chia l�m 4 phần, gồm 30 kinh. Trong đ�, phần thứ nhất n�i về bản thủy v� sự t�ch của Đức Phật; phần thứ hai n�i về việc tu tập c�c hạnh v� cương yếu gi�o ph�p của Phật thuyết; phần thứ ba n�i về c�c luận nạn đối với ngoại đạo v� dị thuyết; phần thứ tư ghi ch�p về tướng trạng khởi nguy�n của thế giới (Vũ trụ).

Kinh n�y tương đương với Trường Bộ (P�li: Digha-nik�ya) trong 5 bộ của hệ Nam truyền. Trường Bộ gồm c� 3 phẩm, 34 kinh, tức Giới Uẩn Phẩm (gồm 13 kinh), Đại Phẩm (10 kinh) v� P�li phẩm (11 kinh). Nhưng Thế K� Kinh trong Trường A-h�m th� kh�ng c� trong Trường Bộ. Theo Mục Lục Tam Tạng (Anh văn) của học giả Nhật Bản l� Nanj� Fumio, nếu đối chiếu 34 kinh bản P�li với 30 kinh bản H�n dịch th� chỉ c� kinh thứ 6 bản H�n dịch v� kinh thứ 10 bản P�li l� c� mối quan hệ r� r�ng, c�n c�c kinh kh�c th� kh�ng nhất tr� với nhau. Nhận x�t của một số học giả nổi tiếng kh�c của Nhật Bản th� �n h�a hơn, tức cho rằng c�c kinh tương tợ nhau.

Đặc biệt c� Kinh Thất Phật trong Trường A-h�m (Trung Quốc gọi l� Biệt Sanh Kinh) được tr�ch ri�ng ra để dịch rất nhiều (21 loại). C�c học giả T�y phương thường d�ng bản ch�p tay P�li, hiệu đ�nh, phi�n dịch rồi xuất bản cũng nhiều, như Dialogues of Buddha, 1909 - 1921, do học giả người Anh l� Rhys Davids v� phu nh�n l� J.E. Carpenter phi�n dịch; Dic Reden des Gotamo Buddhos, 1907 - 1918, do K..E. Newmann dịch sang tiếng Đức; Das Buch der langen Texte des Buddhist Kanon Leipzig, 1913, do O. Franke dịch sang tiếng Đức. Ngo�i ra c�n c� bản ch� th�ch Trường Bộ Sumangalavil�sin� của Đại luận sư của T�ch Lan sống v�o thế kỷ V l� ng�i Phật �m (Buddhaghosa), được hai vợ chồng Davids xuất bản v�o năm 1986.

Trong c�c bản Sankrit mới ph�t hiện ở T�n Cương, Trung Quốc c� kinh tương đương với Ch�ng Tập Kinh (Sang�ti-sutta) - kinh thứ 9 của bản H�n dịch, v� tương đương với một đoạn kinh At�n�tiya-sutta - kinh thứ 32 bản P�li, được học giả R.Hoernle thu lục trong t�c phẩm Manuscrip Remains of Buddhist Literature found in Eastern Turkestan,Vol.1.

Ngo�i ra trong Đại Tạng Kinh của T�y Tạng c� Hdus-pa chen-pohi mdo tương đương với Đại Hội Kinh - kinh thứ 19 trong Trường A-h�m; Tshans-Pahi dra-bahi mdo tương đương với Phạm Đ�ĩng Kinh - kinh thứ 21 trong Trường A-h�m; Lcan-lo-can-gyi pho-bran-gi mdo tương đương với Ant�n�tiya-sutta trong Trường Bộ.

Th�ch Nguy�n Hiền

-o0o-

�

��