T�NG CHỈ PH�I L�M TẾ

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[中文|�ENGLISH]

T�NG CHỈ PH�I L�M TẾ

Sa-m�n Huệ Hồng ở am Minh Bạch soạn

Vi�̣t dịch: Đồng Tiến-Chuc Hiền

Thứ năm, 22 Th�ng 12 2011 08:52

Thiền sư Phần Dương Thiện Chi�u dạy ch�ng rằng:

Bậc th�nh xưa n�i: Một c�u c� đủ Tam huyền[1], trong mỗi Huyền cần đầy đủ Tam yếu. Thế n�o l� c�u Tam huyền, Tam yếu? H�y mau ch�ng l�nh hội, mỗi mỗi tự suy ngẫm đ� được thỏa �a�ng hay chưa? C�c bậc cổ đức đi h�nh cước[2], khi nghe một nh�n duy�n[3] m� chưa tỏ ngộ th� ăn kh�ng ngon, ngủ kh�ng y�n, khẩn cấp giải quyết. Đ�u thể cho l� việc nhỏ? V� thế Đức Phật xuất hiện ở thế gian l� v� một Đại sự nh�n duy�n[4]. X�t ra những bậc cổ đức từ xưa đến nay, h�nh cước kh�ng phải để du sơn, ngoạn thủy; kh�ng phải để ngắm những cảnh xa hoa ở đ� thị; kh�ng phải v� miếng cơm, manh �o m� đều v� chưa tỏ ngộ t�m Th�nh. Sở dĩ họ dong ruổi h�nh cước l� v� giải quyết những chỗ s�u k�n, xiển dương gi�o ph�p, thưa hỏi bậc tiền bối, gần gũi bậc cao đức; v� giữ g�n đ�n Phật t�m, nối tiếp giống Phật tổ, hưng thịnh gi�ng Th�nh, tiếp dẫn người sau, tự lợi lợi người m� kh�ng qu�n h�nh nghi của chư tổ. Như ng�y nay c� ai thương lượng chăng? Nếu c�, h�y bước ra c�ng đại ch�ng thương lượng!

Vị tăng hỏi: Thế n�o l� c�u tiếp dẫn người sơ cơ?

Đ�p: �ng l� vị tăng h�nh cước.

Lại hỏi: Thế n�o l� c�u ph�n biệt nạp tăng?

Đ�p: Mặt trời mọc ở hướng t�y v�o giờ m�o.

Hỏi tiếp: Thế n�o l� c�u Ch�nh lệnh h�nh[5]?

Đ�p: Ngh�n dặm mang đến để tr�nh mặt mũi xưa nay.

Hỏi: Thế n�o l� c�u th�nh lập trời đất?

Đ�p: L�a Bắc-cu-l� ch�u, người ăn th� kh�ng giận cũng kh�ng vui.

Sư n�i: Chỉ đem bốn chuyển ngữ[6] n�y m� nghiệm nạp tăng trong thi�n hạ. Cho n�n, vừa thấy �ng đưa ra th� đ� biết rồi.

Tăng hỏi: Thế n�o l� chỗ dụng c�ng của người học?

Đ�p: Gia Ch�u đ�nh pho tượng lớn.

Hỏi: Thế n�o l� chỗ chuyển th�n của người học?

Đ�p: Thiểm Phủ tắm tr�u sắt.

Hỏi: Thế n�o l� chỗ th�n thiết của người học?

Đ�p: T�y H� vờn sư tử.

Sư n�i: Nếu người n�o l�nh hội ba c�u n�y th� đ� ph�n biệt được Tam huyền. Lại c�n c� Tam yếu, cần phải biết r�, kh�ng n�n bỏ qua. Sư tụng kệ:

Tam huyền Tam yếu thật kh� ph�n

Được � qu�n lời đạo dễ gần

Một c�u thấu suốt tr�m vạn tượng

Tiết tr�ng dương[7]đến c�c tươi nhuần.

L�nh hội chăng? Nếu l�nh hội được th� kh�ng phải l� nạp tăng n�ng t�nh. C�n về nh�n duy�n Tam huyền, �ng l�nh hội được chăng? Chỉ cần l�nh hội được � chỉ của người xưa th� tự t�m s�ng tỏ, lại được biến th�ng c�ng khắp, tự tại thọ dụng v� c�ng, đ� gọi l� tự thọ dụng th�n Phật, kh�ng cần người kh�c dạy m� cũng biết kế sống nh� m�nh[8]. Do đ� ng�i Nam Tuyền n�i: �Vương l�o sư[9] hơn 80 tuổi mới hiểu kế sống�

Tăng hỏi tiếp: Người xưa 80 tuổi mới hiểu kế sống, nhưng chưa biết tạo kế sống g�?

Đ�p: Hai con tr�u đực, hai sừng kh�ng cong.

Lại n�i: Nếu muốn tỏ ngộ việc n�y, chỉ cần đạt chỉ th� Tam huyền, l�c ấy thọ dụng tự tại, nh� m�nh kh�ai lạc, sung sướng một đời. Bậc đại trượng phu chớ tự c� phụ, gặp việc kh�ng th�ng, kh�ng �ch lợi g� cho người. Ta n�i cho �ng v� mọi người nghe:

Huyền thứ nhất:

Ph�p giới rộng v� bi�n,

Sum la v� vạn tượng

Đều hiện đủ trong gương.

Huyền thứ hai:

Th�ch-ca hỏi A-nan,

A-nan theo việc đ�p,

B�nh b�t thể vu�ng tr�n.

Huyền thứ ba:

Chỉ hiện trước vua xưa,

Ngo�i tứ c� b�ch phi[10],

Lư Thị [11]hỏi Phong Can[12].

Sư n�i: �Đ�y l� b�i tụng về Tam huyền. C�n thế n�o l� � th� Tam huyền? Dầu cho �ng ph�n biệt r� r�ng đi nữa, c�ng chỉ hiểu một c�ch sai lầm, kh�ng căn cứ. Ta từng gần gũi h�a thượng v� đ� nghe dạy: �V� như d�ng lời hư dối, lừa gạt người kh�c, c� ng�y ăn gậy sắt, chớ bảo rằng ta kh�ng n�i trước�.

Lại nh�n việc h�i hoa c�c, Sư bảo ch�ng rằng: �Hoa v�ng khắp đất, nhụy ngọc rợp trời, mặt trời tr�n kh�ng, c�n kh�n s�ng rực, m�y giăng l�m mưa, lộ kết th�nh sương, kh�ng l�m tổn vật, hại nghĩa. Thử n�i một c�u được kh�ng? Nếu n�i kh�ng được, tức trong mắt c� bụi, cần phải lấy ra mới được.� Do đ�, ng�i Phong Huyệt n�i: � Nếu lập một trần, đất nước hưng thịnh, kẻ qu� m�a lo buồn. Kh�ng lập một trần, đất nước suy vong, kẻ qu� m�a an vui�.

Ngay đ�y tỏ ngộ th� x�-l� kh�ng c� phần, to�n l� phần của l�o tăng. Ngay đ�y m� tỏ ngộ th� l�o tăng ch�nh l� x�-l�. L�o tăng với x�-l� cũng c� thể khai ngộ người trong thi�n hạ, cũng c� thể che mắt người trong thi�n hạ. �ng muốn biết l�o tăng v� x�-l� ở đ�u chăng? Sư vỗ đ�i n�i rằng: �Đ�y l� X�-l�! Đ�y l� l�o tăng�. Lại hỏi c�c Thượng tọa: �L�o tăng v� x�-l� giống hay kh�c. Nếu n�i giống th� thượng tọa tự l� thượng tọa, l�o tăng tự l� l�o tăng. Nếu n�i l� kh�c, th� l�o tăng ch�nh l� x�-l�. Nếu ngay đ�y m� hiểu được th� trong một c�u c� Tam huyền, Tam yếu, Chủ kh�ch r� r�ng, việc b�nh sinh giải quyết xong, ho�n tất việc tham cứu. Cho n�n, Vĩnh Gia Huyền Gi�c n�i: �Xương tan thịt n�t cũng đền, thấu r� được một c�u, vượt tất cả�.

Lại n�i hai vị Thủ tọa ở hai nh� tăng, một h�m gặp nhau c�ng h�t. Vị Tăng hỏi L�m Tế: �C� chủ, c� kh�ch kh�ng?� Đ�p: �Chủ kh�ch r� r�ng�. Sư l�m kệ rằng:

Hai vị Thủ tọa đều t�c gia

Trong đ�y đạo l� c� ph�n ra.

Chủ kh�ch r� r�ng như gương s�ng

T�ng sư mắt nhặm thấy kh�ng hoa[13].

Cư sĩ V� Tận n�i với t�i rằng: �Phần Dương[14] l� đ�ch t�n năm đời của L�m Tế, người học trong thi�n hạ đều t�n s�ng, xem đề cương th� rất s�u rộng, nhưng chỉ b�n về Tam huyền, Tam yếu. Ng�y nay ph�p ph�i n�y đều cho Tam huyền, Tam yếu l� lời lập ra cho một giai đoạn, kh�ng c� �ch cho đạo, nhưng đối với c�c ph�p kh�ng sinh dị kiến. Tất cả b�nh thường, ch�nh l� hợp � tổ xưa nay. Lời ấy đ�ng chăng?� T�i n�i: �Cư sĩ nghe lời ấy, r� r�ng đ� thấu hiểu, sao lại nghi ngờ cương yếu Phần Dương?�

Cư sĩ lại n�i: �T�i vẫn c�n nghi m� chưa giải quyết được�.

T�i bảo: �Đ� ch�nh l� l� do lập ra Tam huyền Tam yếu. N�i trong một c�u c� đủ Tam huyền, trong một huyền c� đủ Tam yếu. C� Huyền c� Yếu ch�nh l� ph�p tr�ng thanh lương tịch diệt ở trong biển nhiệt n�o của tất cả ch�ng sinh. Dựng ph�p tr�ng n�y th� như b�i chất độc l�n trống rồi đ�nh th� những người nghe đều chết; người ở xa th� chết sau. Nếu như người kh�ng bị nghiệp hoạnh tử[15] th� d� nghe cũng kh�ng chết. L�m Tế l�c c�n tại thế, c�c vị Hưng H�a T�n Tưởng, Tam Th�nh Huệ Nhi�n, Bảo Thọ, thượng tọa Định vừa nghe liền chết. Sau hơn trăm năm c� người nghe ngộ � chỉ ấy, tức l� người chết sau. Nhưng c�c ph�p ph�i cho rằng kh�ng �ch g� cho đạo, l� n�i người kh�ng bị hoạnh tử. T�ng phong của Tổ như v�ch cao vạn trượng, con ch�u sợ, n�n th�ch đi con đường bằng phẳng b�nh dị. Đ� l� Phật ph�p suy đồi. Như sĩ đại phu tự xưng l� học tr� của Khổng Tử m� ch� phần Hệ từ[16] của kinh Dịch th� đứa b� ba tuổi sẽ cười cho! L�m Tế chỉ n�i trong một c�u đủ Tam huyền, trong một Huyền đủ Tam yếu, c� Huyền c� Yếu m� th�i. Ban đầu th� chưa thấy được Huyền trong c�u, Huyền trong �, Huyền trong thể, n�n Th�p chủ lầm lẫn ba c�u của Huyền Sa l� Tam huyền. N�n chỉ ph�n Tam huyền m� bỏ s�t Tam yếu. Trong t�ng l�m [17]vẫn để như thế m� kh�ng cho l� sai, thật đ�ng buồn! Huyền Sa n�i: �Chơn thường lưu ch� l� ph�p b�nh đẳng, chỉ l� d�ng lời b�c lời, d�ng l� đuổi l�. V� vậy, r� trước m� kh�ng r� sau. Bởi lượng phần chứng Ph�p th�n chưa c� c�u si�u việt, n�n chết dưới c�u ấy. Nếu như biết lượng si�u việt th� kh�ng bị t�m ma sai sử, nắm chắc trong tay, xoay chuyển tự tại. Đ� gọi l� th�ng đại đạo, vượt ra ngo�i c�i thấy b�nh thường. Đ�y l� c�u thứ nhất, người xưa gọi đ� l� Huyền trong c�u. �Xoay cơ chuyển vị, sinh s�t tự tại, nắm bu�ng tự nhi�n, v�o sinh ra tử, l�m lợi �ch cho tất cả mọi người, tho�t xa cảnh sắc dục, �i kiến�. Đ�y l� c�u thứ hai, xưa gọi đ� l� Huyền trong �. R� suốt được trời đất, tr�m khắp ph�p giới. Một thể t�nh chơn thường diệu dụng hiện tiền, ứng h�a kh�ng c�ng, to�n dụng m� to�n chẳng dụng, to�n sinh m� to�n chẳng sinh, tạm gọi l� cửa Từ định[18]�. Đ�y l� c�u thứ ba, người xưa gọi l� Huyền trong thể.

Ph� Sơn Viễn c�ng cũng n�i: �Huyền trong � chẳng phải l� � của � thức�. Người xưa thật kh�ng đ�ng n�i, Viễn C�ng cũng c�n m� lầm. T�i kh�ng thể kh�ng tr�nh b�y, cư sĩ V� Tận gật đầu đồng �.

Cư sĩ n�i: �C� lần t�i thấy sư từ biệt ch�ng� n�i rằng: �Tăng đất Ng� t�n Giản Tr�nh c� đại tri kiến; Ch�n Điểm Hung[19] đ�ch th�n thấy được Từ Minh; Dương Kỳ v� Đạo Ng� khi tiếp người, phần nhiều đều n�u Thập tr� đồng chơn�. Xin được nghe thuyết� n�y!�.

T�i n�i: �Thập tr� đồng chơn v� Tam huyền, Tam yếu đồng một yếu chỉ�. Ng�i Phần Dương n�i: �Người thuyết ph�p cần đầy đủ Thập tr� đồng ch�n. Nếu kh�ng đầy đủ th� kh�ng ph�n biệt được t� ch�nh, kh�ng r� được Th�nh ph�m, kh�ng thể l�m con mắt cho trời người để quyết đo�n đ�ng sai, giống như con chim l�m sao c� thể bay l�n bầu trời khi bị g�y c�nh; t�n l�m sao c� thể bắn tr�ng đ�ch khi cung bị đứt d�y? D�y chắc, c�nh khỏe th� bầu trời v� đ�ch đều thấu suốt. Thế n�o l� Thập tr� đồng ch�n? Ta n�u ra cho c�c thượng tọa[20] biết: một l� Đồng nhất chất tr�, hai l� Đồng đại sự tr�, ba l� Tổng đồng tham tr�, bốn l� Đồng ch�n tr� tr�, năm l� Đồng biến phổ tr�, s�u l� Đồng cụ t�c tr�, bảy l� Đồng đắc thất tr�, t�m l� Đồng sinh s�t tr�, ch�n l� Đồng �m hống tr�, mười l� Đồng đắc nhập tr�. Lại n�i: � Đồng đắc nhập với ai? Đồng �m hống với người n�o? Thế n�o l� Đồng sinh s�t? Vật g� Đồng đắc thất? C�i g� Đồng cụ t�c? C�i g� l� Đồng biến phổ? Người n�o Đồng ch�n tr�? Ai c� thể Tổng đồng tham? C�i g� Đồng đại sự? Vật n�o Đồng nhất chất?�. C� ai n�u ra được kh�ng? Nếu n�u ra được th� ta kh�ng tiếc t�m từ bi. Nếu như kh�ng n�u ra được th� c�c �ng chưa c� con mắt tham học, cần mau ch�ng đạt được, phải biết đ�ng sai, thấy được mặt mũi hiện tại.�

Ng�y nay, hầu hết c�c t�ng l�m đều sợ ph�p m�n n�y, kh�ng muốn nghe. V� sao phải n�i đến? Chư phương[21] chỉ th�ch những kiến giải b�nh thường, chấp chặt v�o đ�, kh�ng chịu bu�ng, chỉ muốn truyền trao m� kh�ng tin c� liễu ngộ. Gi� như ng�i Phần Dương sống lại, đ�ch th�n ph�n t�ch th� họ cũng cho l� sai. Thuở xưa, ng�i A-nan kinh h�nh v�o ban đ�m, nghe đồng tử tụng b�i kệ:

Nếu người sống trăm tuổi

Kh�ng thấy được con hạc

Chẳng bằng sống một ng�y

M� được thấy con hạc.

A-nan liền dạy đồng tử n�n đọc l�: Thấy r� Phật ph�p chớ chẳng phải thấy được con hạc. Đồng tử trở về thưa với thầy của m�nh. Thầy cười v� n�i: �A-nan gi� n�n l� lẫn rồi, con phải xem lời ta l� đ�ng�. N�i chỉ th� Tam huyền, Thập tr� cho người học b�y giờ th� kh�c g� việc n�y?

Khi ấy, cư sĩ V� Tận than rằng: �Như vậy, chỉ th� n�y h� chẳng phải l� phương tiện sao?�. Ta liền l�m kệ:

Thập tr� đồng ch�n to�n diện mục

Trong đ� nhất tr� l� cội nguồn

Nếu như thấy được Phần Dương l�o

Bổ t�ch Tam huyền trở th�nh hai.

Lại hỏi: �Bốn t�n chủ[22] cũng l� ph�p m�n do L�m Tế kiến lập ư?�

T�i đ�p: �Đ� l� phương tiện m� chư Phật trong ba đời v� c�c tổ sư đ� d�ng để dẹp bỏ những t�nh kiến[23]ph�m th�nh, chẳng phải chỉ ri�ng L�m Tế sử dụng, như ng�i Long Sơn Bản diện kiến M� Tổ. Một h�m, Thiền sư Động Sơn Lương Giới c�ng đi du phương với Mật Sư B�. Một h�m đi ngang qua Long Sơn ở Trường Sa, thấy suối khe, c�y cỏ um t�m , Giới quay lại nh�n n�i non chập ch�ng xanh thẳm, rồi n�i với Mật rằng: �Trong đ�y chắc chắn c� ẩn sĩ�, liền men theo suối, đi khoảng mười dặm th� gặp một vị tăng gầy ốm, chắp tay trước tr�n hỏi: �Nơi đ�y kh�ng c� đường, c�c vị từ đ�u đến?�.

Giới n�i: H�y g�c lại việc kh�ng c� đường, Am chủ từ đ�u v�o?

Đ�p: Ta chưa hề du phương.

Giới hỏi: Am chủ ở đ�y bao l�u rồi?

Đ�p: Kh�ng can hệ đến ng�y th�ng.

Giới tiếp: Am chủ trụ ở đ�y trước hay n�i n�y trụ trước?

Đ�p: Kh�ng biết.

Giới gạn lại: V� sao kh�ng biết?

Đ�p: Ta chẳng từng từ c�i trời người lại.

Giới hỏi: Được đạo l� g� m� trụ n�i n�y?

Đ�p: Ta thấy hai con tr�u đất chọi nhau rồi ch�m xuống biển[24], m�i đến ng�y nay kh�ng c� tin tức.

Mật Sư B� v� Lương Giới đầy đủ oai nghi lễ b�i rồi hỏi: Thế n�o l� kh�ch trong chủ?

Đ�p: N�i xanh m�y trắng phủ

Lại hỏi: Thế n�o l� chủ trong chủ?

Đ�p: L�u năm kh�ng ra khỏi cửa.

Hỏi tiếp: Chủ kh�ch xa nhau bao l�u?

Đ�p: S�ng tr�n d�ng Trường giang.

Lại hỏi: Chủ kh�ch gặp nhau c� lời g�?

Đ�p: Ban ng�y gi� m�t thổi.

Giới đảnh lễ xin y chỉ. L�o tăng cười v� n�i:

Xưa nay an tr� m�i ba gian

Một đạo thần quang[25] mu�n cảnh nh�n

Chớ đem thị phi c�ng ta n�i

Thế gian đ�m luận chẳng tương quan.

Ngay đ�, Am chủ đốt am rồi đi v�o trong n�i s�u. Về sau Lương Giới trụ ở n�i n�y.

Giới hỏi vị tăng: Ai l� chủ nh�n �ng của ngươi?

Đ�p: Người đang trả lời đ�!

Giới ngửa mặt than thở: �Đ�y gọi l� việc của kẻ t�i tớ, v� sao nhận l� ch�nh m�nh? Đ�y l� điềm Phật ph�p suy vi. Chủ trong kh�ch c�n chưa r�, huống g� chủ trong chủ?�

Tăng hỏi: Thế n�o l� chủ trong chủ?

Giới n�i: Ngươi tự n�i xem!

Đ�p: N�i được tức l� chủ trong kh�ch. Thế n�o l� chủ trong chủ?

Giới im lặng một l�c[26] rồi n�i: �Kh�ng ngại n�i cho ngươi nghe, nhưng giữ cho tương tục cũng rất kh�. Ta xem � l�o tăng Long Sơn như� Ti�u H� [27]hiểu H�n T�n[28], h� c� ph�p ư?� Nhưng lập luận của Giới c�ng như sự lập triều của Hoắc Quang[29], đi đứng cũng c� ph�p tắc. Than �i! Người sau nhất định kh�ng hiểu hết � người xưa, c�n Giới cũng để chủ trong chủ ở trong l�ng, th� thật đ�ng nghi!

T�i từng đến L�m Xuy�n kết giao với Chu Thế Anh. Một h�m trưởng l�o Thượng Lam đến n�i với Thế Anh rằng: �Gi�c Phạm[30] nổi tiếng l�m thơ, Nhưng Thiền th� thầy �ng ấy vẫn c�n sai lầm, huống g� đệ tử?�.

Thế Anh cười, n�i: �Sư c� thể nghiệm x�t việc đ� chăng?�

Thượng Lam đ�p: Ừ.

Cả hai ở lại một ng�y rồi c�ng nhau đến Sơ Sơn[31], d�ng cơm ở kh�ch x�. Thượng Lam lấy tay vẽ l�n b�n v� n�i với t�i rằng: �Tr�n g�y kinh nhất định ghi chữ dĩ (以), l� nghĩa g�?�. T�i liền vẽ một v�ng tr�n v� gạch ngang rồi n�i: �L� nghĩa n�y�. Thượng Lam ngạc nhi�n. T�i l�m b�i kệ:

_ Chữ dĩ (以) kh�ng th�nh, b�t (八)� cũng sai [32]

Ph�p th�n say ngủ, chẳng che ngăn

Nạp tăng đối diện t�n kh�ng biết

Trăm người trước mắt gọi chẳng hay.

Thượng Lam trở về thuật lại cho Thế Anh, Thế Anh vỗ tay n�i: �Ai l� thi tăng[33] cũng c� thể biết nghĩa của từ ngữ ư ?�. Nh�n đ� c�ng nhau xem b�i kệ � L�m con ngh� của Phần Dương:

Đầu c�, sừng kh�ng, thật buồn thay!

Trăm năm kh� tr�nh t�c gia[34] n�y

Ph�m th�nh cũng kh�ng sao biết hết

Hiện tiền tướng mạo c� mảy may.

T�i n�i với Thế Anh rằng: �Kệ n�y l� giải th�ch tự nghĩa[35]�.

Thế Anh hỏi t�i: �Kinh Hoa nghi�m ch�p: �Vị ti�n T�-mục nắm tay Thiện T�i, lập tức Thiện T�i tự thấy th�n m�nh trụ trong thế giới nhiều như số vi trần của mười c�i Phật, rồi đến chỗ chư Phật nhiều như số vi trần của mười c�i Phật, thấy c�i Phật v� ch�ng hội ở đ�, c�c Đức Phật c� đủ tướng tốt trang nghi�m, như vậy trải qua số kiếp nhiều như vi trần của trăm ngh�n ức bất khả thuyết c�i Phật. Đến khi vị ti�n bu�ng tay ra th� Thiện T�i lập tức thấy th�n m�nh trở về chỗ cũ�. � nghĩa đoạn n�y giải th�ch thế n�o?�

T�i đ�p: �Đều l� biểu tượng. Vừa mới nắm tay tức l� l�c nhập v�o ph�p qu�n, thấy m�nh v� người kh�ng c�ch nhau mảy may, trước sau kh�ng l�a đương niệm. Khi bu�ng tay tức l� l�c xuất định. Ng�i Vĩnh Minh n�i: �Cho n�n biết, chẳng động bản vị m� c�c c�i xa gần r� r�ng. Một niệm chẳng rời m� thời gian d�i ngắn đ� x�c thực�. V� Thế T�n lấy hoa sen l�m th� dụ n�n thế gian chẳng c� ai biết, chỉ ta nhận biết: Khi hoa mới nở, trong đ� đ� c� hạt, trong hạt đ� c� tim sen, trong nh�n c� quả, trong quả c� nh�n, ba đời đồng thời, hạt ph�n t�n nhưng lại c� thứ lớp, li�n tục kh�ng gi�n đoạn, mười phương kh�ng c�ch nhau�.

Lại hỏi: Kinh Ph�p hoa ch�p: �Trước Đại ch�ng, Thế T�n hiển hiện đại thần lực, xuất tướng lưỡi rộng d�i l�n đến c�i trời Phạm�, thật kh� hiểu! Nhưng c� người giải th�ch rằng: ��m thinh Phật vi diệu, mọi nơi đều nghe, si�u việt th�nh ph�m th� tướng lưỡi của Phật rộng d�i l�n đến c�i trời Phạm Thế�. Lời giải th�ch n�y như thế n�o ?

Ta đ�p: �Đ�y l� hiểu tr�n ng�n ngữ, chẳng phải l� � của Thế T�n�. Ng�i Quy Sơn n�i: �� ph�m th�nh bặt, thể lộ ch�n thường[36]; l� sự chẳng hai, tức như như[37] Phật�. Người học kh�ng thể hiểu � vị s�u xa lời n�i n�y, tạm chấp nhận theo suy đo�n m� th�i. Th� như người m� sờ voi, t�y bộ phận được chạm biết m� cho l� voi, cho n�n đối với họ, con voi chỉ l� đu�i, l� ch�n, l� lưng, l� ng� m� to�n bộ con voi đ� bị ẩn đi. Kinh B�t-nh� ghi: �V� kh�ng hai, kh�ng hai phần, kh�ng sai biệt, kh�ng đoạn tức l� ch�n thường, chẳng phải l� ch�n thường của một vật lặng lẽ si�u việt, kh�ng biến hoại�. Tướng lưỡi rộng d�i đến c�i trời Phạm, đ�u c� thể d�ng � thức biết được? Ng�i Huyền Tr�ng đến T�y Tr�c gặp luận sư Giới Hiền, l�c đ� Giới Hiền đ� 106 tuổi, được mọi người k�nh ngưỡng t�n l� Ch�nh Ph�p Tạng. Ng�i Huyền Tr�ng cung k�nh l�m lễ, đến b�n luận sư, luận sư mời ngồi, rồi hỏi: �Từ đ�u đến?� Đ�p: �Từ Trung Quốc đến, muốn học c�c bộ luận như Du-gi� v.v�.... L�c đ� luận sư rơi lệ gọi đệ tử l� Gi�c Hiền đến v� hỏi: �Cơn mộng trước đ�y của ta như thế n�o?�

Vị đệ tử n�i với ng�i Huyền Tr�ng rằng: �Ba năm trước, h�a thượng bị cơn bịnh hiểm ngh�o, đau đớn như người lấy dao rạch bụng. H�a thượng định tuyệt thực đến chết. Đ�m đ�, h�a thượng nằm mộng thấy một người nam, th�n m�u v�ng đến bảo rằng: ��ng chớ ch�n tấm th�n m� xưa �ng từng y�u qu�. Trước đ�y, �ng thường hại mạng vật, phải n�n ăn năn, tự s�t c� �ch g�? C� vị tăng Trung Quốc đến đ�y học Phật ph�p, đang tr�n đường đi, ba năm nữa sẽ đến, h�y truyền thọ ph�p Phật để vị ấy truyền b� th� tội �ng tự diệt. Ta l� Mạn-th�-thất-lợi, cố � đến b�o cho �ng r��. H�a thượng bị bịnh đ� ba năm, nay thầy đ� đến, mộng trước thật c� linh ứng�.

T�i sống ở đời đ� trải qua nhiều gian khổ, đ� l� do nghiệp xưa vậy. Nay biết rằng nghe lời dạy của ng�i Mạn-th�-thất-lợi đem ph�p trao cho người th� tội tự diệt. Cho n�n, mục đ�ch soạn cuốn Phật tổ chỉ quyết l� muốn gi�p cho người diệt trừ nghiệp chướng đời trước của m�nh, chứ chẳng phải cầu việc kh�c.

________________________________________

[1] Tam huyền, Tam yếu: ba huyền m�n v� ba yếu tố d�ng để tiếp dẫn người học của thiền sư L�m Tế Nghĩa Huyền, nhằm k�ch th�ch h�nh giả ph�t khởi nghi t�nh.

Tam huyền l�:

a. Thể trung huyền: c�u n�i ho�n to�n kh�ng trau chuốt, l� c�u n�i được biểu hiện y cứ v�o ch�n tướng v� đạo l� của tất cả sự vật.

b. C� trung huyền: lời n�i ch�n thật, kh�ng d�nh d�ng đến t�nh thức ph�n biệt, tức kh�ng c�u nệ nơi lời n�i m� ngộ được chỗ huyền �o của n�.

c. Huyền trung huyền (Dụng trung huyền): c�u n�i huyền diệu, l�a tất cả những sự tr�i buộc, đối đ�i về luận l� v� ngữ c�.

Tam yếu l�: trong lời n�i kh�ng c� ph�n biệt tạo t�c, ngh�n th�nh v�o chỗ huyền �o, đường ng�n ngữ dứt. (Theo TĐPHHQ, tập 5, tr. 4111).

[2] H�nh cước: c�n gọi l� du phương, du h�nh, v�n thủy. Nghĩa l� tăng lữ kh�ng c� chỗ ở nhất định, hoặc v� t�m kiếm danh sư hoặc v� tự m�nh tu tr�, hoặc v� gi�o h�a kẻ kh�c, m� đi chu du bốn phương. tăng du phương gọi l� h�nh cước tăng.� (Theo TĐTTHV, tr. 269).

[3] Nh�n duy�n: c� hai nghĩa:

a. Thiền t�ng cho cơ ngữ hoặc h�nh vi động t�c thị cơ, ứng cơ l� nh�n duy�n, � nghĩa giống như c�ng �n.

b. Gi�o m�n cho rằng những tư tưởng ng�n hạnh c� thể dẫn đến quả b�o l� nh�n duy�n, tức l� nh�n trong nh�n quả b�o ứng. (Theo TĐTTHV, tr. 507).

[4] Đại sự nh�n duy�n: cảm ứng một việc lớn. Tam tạng ph�p số ghi: �Nhất tức l� nhất thật tướng, v� thể t�nh của nhất thật tướng rộng lớn n�n gọi l� �đại�; nghi thức m� Như Lai xuất thế độ sinh gọi l� �sự�. Ch�ng sinh vốn c� nhất thật tướng n�y m� kh�o th�nh cơ cảm Phật, n�n gọi l� �nh�n�. Như Lai đ� chứng nhất thật tướng n�y m� khởi ứng độ sinh n�n gọi l� �duy�n�. Tất cả Như Lai xuất hiện ở đời đều v� khai thị thật tướng vốn c� của ch�ng sinh, khiến tất cả được ngộ nhập tri kiến Phật. L�a việc n�y th� chẳng phải l� bản ho�i xuất thế của Như Lai. Một việc lớn (Nhất đại sự), chỉ việc chuyển m� khai ngộ�. Luận theo c�c kinh th� đại sự trong kinh Ph�p hoa l� tri kiến Phật, kinh Niết-b�n l� Phật t�nh, kinh V� Lượng Thọ l� v�ng sinh Cực lạc. Phẩm Phương tiện, kinh Ph�p hoa, ghi: �Chư Phật chỉ v� một đại sự nh�n duy�n m� xuất hiện ở đời � (Theo TĐPHHQ, tập 2, tr. 1307).

[5] Ch�nh lệnh h�nh: đạo Phật tổ lưu h�nh ở đời. Tắc 63, B�ch nham lục (Đại 48, 194 hạ) ghi: �Lấy một c�u ch�nh lệnh đương h�nh, thập phương tọa đoạn để chỉ cho ngo�i việc đ�nh h�t chẳng lập một ph�p n�o kh�c mới l� t�ng chỉ Gi�o ngoại biệt truyền�. (Theo TĐTTHV, tr. 103).

[6] Tứ chuyển ngữ: lời lẽ sắc b�n tự tại t�y cơ nghi chuyển biến. Khi người học Thiền c�n mờ mịt chưa liễu ngộ, trong l�c tiến tho�i lưỡng nan th� thiền sư liền xoay chuyển cơ phong, hạ chuyển ngữ, để cho người học khai ngộ. (TheoTĐPHHQ, tập 1, tr. 989).

[7] Tiết tr�ng dương nhằm ng�y 9 th�ng 9.

[8] Kế sống (hoạt kế):

a. Nghề nghiệp mưu sinh, c�ng việc. Trong c�c trước t�c Thiền t�ng, phần nhiều d�ng từ n�y để dụ cho thiền ph�p hoặc h�nh vi cơ dụng. Mật am ngữ lục ghi: �Vu�ng tr�n kh�ng d�ng đến cơ mưu, d�i vắn chớ đem n�i n�n t�m. Một chiếc b�a cũng l� nghề nghiệp ch�n ch�nh, suy nghĩ� chi l�m ph� thời gian�.

b. C�ng cụ, gia sản sinh sống. Chương Khu�ng Ngộ thiền sư trong CĐTĐL q.17 ghi: �Hỏi: Thế n�o l� đ�ng cửa tạo xe? Sư đ�p: Gia sản kh�ng c� g� cả�. (Theo TĐTTHV, tr. 298).

[9] Vương l�o sư: thiền sư Phổ Nguyện ở Nam Tuyền Tr� Ch�u, họ Vương, thừa ph�p ng�i M� Tổ , hoằng đạo ở Nam Tuyền, thường được xưng l� Vương l�o sư.� (Theo PHĐTĐ của Đinh Ph�c Bảo).

[10] Tứ c� b�ch phi: bốn c�u v� trăm phủ định thường d�ng trong Phật gi�o. Bốn c�u: hữu, v�, vừa hữu vừa v�, chẳng phải hữu chẳng phải v��; hoặc chỉ cho bốn c�u: khẳng định, phủ định, một phần khẳng định một phần phủ định, cả hai đều phủ định; để l�m h�nh thức ph�n đo�n c�c luận nghị. Trong Thiền t�ng cũng thường chỉ cho Tứ liệu giản của ng�i L�m Tế Nghĩa Huyền: 1. Đoạt nh�n bất đoạt cảnh. 2. Đoạt cảnh bất đoạt nh�n.� 3. Nh�n cảnh c�u đoạt.� 4. Nh�n cảnh c�u bất đoạt. Ngo�i ra, Duy-ma Kinh Huyền Sớ cho rằng c� hơn 10 thuyết kh�c nhau về Tứ c�.

B�ch phi chỉ cho sự phủ định ho�n to�n, như� kinh Đại B�t niết-b�n 21 (Bản Bắc) n�i niết-b�n của Như Lai l�: phi hữu, phi v�, phi hữu vi, phi v� vi, phi hữu lậu, phi v� lậu, cho đến phi qu� khứ, phi vị lai, phi hiện tại....., cho n�n biết tứ c� b�ch phi đều l� những kh�i niệm giả danh được thiết lập y cứ v�o lập trường của tất cả sự ph�n đo�n v� luận nghị, nhưng t�ng chỉ cứu c�nh của Phật gi�o l� vượt ngo�i những kh�i niệm giả danh n�y v� đạt đến cảnh giới dứt bặt n�i năng, suy nghĩ. Cho n�n trong Thiền l�m lưu truyền rộng r�i danh ng�n �Ly tứ c� tuyệt b�ch phi�. Thiền t�ng c� rất nhiều c�ng �n về tứ c� b�ch phi, l� kim chỉ nam cho người tham thiền học đạo. (Theo TĐPHHQ, tập 5, tr. 4721).

[11] Lư Thị: tức �ng Lư Kh�u Dận.

[12] Phong Can: thiền sư Trung Quốc, sống v�o đời Đường, kh�ng r� năm sinh v� mất. Ban đầu, Sư trụ ch�a Quốc Thanh n�i Thi�n Thai, ng�y gi� gạo, đ�m ng�m vịnh, lời n�i kh�ng nhất định, phần nhiều giống như những lời dự k�. Nếu c� người hỏi th� Sư đ�p hai chữ �t�y thời�, chứ kh�ng n�i g� kh�c. Khoảng năm 712-713, Sư h�nh h�a đến Kinh Triệu (Trường An), trị bệnh cho Lư Kh�u Dẫn. (Theo TĐPHHQ, tập 4, tr. 3703).

[13] Kh�ng hoa: hoa đốm trong hư kh�ng. Trong hư kh�ng kh�ng c� hoa, nhưng v� người mắt bệnh nhặm n�n vọng thấy c� hoa đốm huyễn hiện. Phật thường d�ng từ ngữ n�y để dụ cho cảnh giới vốn kh�ng thật thể, v� hiểu biết sai lầm n�n thấy c� một c�i ng� thường trụ, hoặc c� thật thể, gọi l� kh�ng hoa. (Theo TĐPHHQ, tập 3, tr. 2312).

[14] Phần Dương: ng�i Thiện Chi�u, thiền sư Trung Quốc, d�ng L�m Tế, đời Tống, họ Du, người ở Th�i Nguy�n (nay l� tỉnh Sơn T�y). Thuở nhỏ Sư th�ng minh, tự nhi�n th�ng hiểu văn tự. Mười bốn tuổi cha mẹ qua đời, Sư xuất gia, thọ giới Cụ t�c, đi tham phỏng 71 vị thạc đức t�n t�c, đến Thủ Sơn ở Nhữ Ch�u tham phỏng thiền sư Tỉnh Niệm được đại ngộ v� được nối ph�p. Sau, Sư đến H�nh Tương, Tương Miện, quan Quận thủ mời Sư về trụ tr� c�c ch�a nổi tiếng, nhưng Sư kh�ng nhận. Khi ng�i Tỉnh Niệm thị tịch, Sư mới nhận lời thỉnh của tăng tục ở T�y H� đến trụ viện Th�i Tử ở Phần Dương, giảng rộng về t�ng yếu, d�ng c�c cơ dụng như tam c�, tứ c�, tam quyết, thập b�t xướng... để tiếp h�a người học, nổi tiếng một thời. Ba mươi năm, Sư kh�ng ra khỏi cửa, tăng tục gọi ng�i l� Phần Dương. Sư thị tịch năm 1024 đời Tống, hưởng thọ 78 tuổi. Thụy hiệu l� V� Đức Thiền Sư.� (Theo TĐPHHQ, tập 6, tr. 5547).

[15] Hoạnh tử: chết bất ngờ do găp tai họa. C� ch�n thứ: bệnh m� kh�ng c� thầy thuốc phải chết, bị luật vua xử tử, phi nh�n đoạt tinh kh�, lửa ch�y, nước nhận ch�m, �c th� ăn thịt, t� từ cao xuống, bị thuốc độc, b�a ch� tr� ếm, đ�i kh�t. (Theo TĐPHHQ, tập 2, tr. 1905).

[16] Hệ từ: Kinh Dịch c� 7 loại: Tho�n, tượng, văn ng�n, hệ từ, thuyết qu�i, tự qu�i, tạp qu�i. Tho�n, tượng, hệ từ, mỗi loại chia ra 2 thi�n. Như vậy c� 10 thi�n. Người đời H�n gọi l� Thập dực (Theo Ngữ Văn H�n N�m tập hai, Ngũ Kinh, Viện Nghi�n Cứu H�n N�m, tr 507).

[17] T�ng l�m: giới Phật gi�o, tự vị�n, thiền tự, từ m� chư tăng d�ng để gọi c�c thiền sư. (Theo TĐTTHV, tr. 906).

[18] Từ định: ở trong thiền định, khi h�nh giả muốn ch�ng sinh được an lạc th� trong t�m số ph�p sinh định, gọi l� từ định. (Theo Ph�p Giới Thứ� Đệ Sơ M�n).

[19] Ch�n Điểm Hung: tức thiền sư� Th�y Nham Khả Ch�n. Sư đắc ph�p nơi Thạch Sương Sở Vi�n.

[20] Thượng tọa: trưởng l�o, thượng lạp, thủ tọa, trụ vị. Vị tăng hay vị ni c� tuổi hạ cao v� ở địa vị tr�n, một trong tam cang. Kinh T�-ni-mẫu 6 y cứ v�o tuổi hạ cao. (TĐPHHQ, tập 6, trg 5730).

[21] Chư phương: thiền sư ở c�c nơi hoặc chỉ cho thiền viện. (Theo TĐTTHV, tr. 110).

[22] Tứ t�n chủ: bốn c�u n�y để đo lường cơ phong, tiếp dẫn người học của thiền sư L�m Tế Nghĩa Huyền. Trong đ�, t�n l� vị kh�ch đến tham vấn, chủ l� vị thầy. Tứ t�n chủ gồm c�:

a- T�n kh�n chủ: người kh�ch xem x�t thấy r� �ng chủ, như tiếng h�t của người học ch�n ch�nh l� đưa ra c�i chậu đựng keo. Thiện tri thức chẳng biết l� cảnh b�n d�nh mắc cảnh đ� m� l�m d�ng l�m điệu, liền bị người học h�t th�m tiếng nữa, thiện tri thức chẳng chịu bu�ng xuống. Ấy l� bệnh tuyệt vọng chẳng thể trị.

b- Chủ kh�n t�n: người chủ nh�n tường tận được kh�ch, như thiện tri thức chẳng đưa ra vật g�, t�y chỗ hỏi của người học liền đoạt, người học bị đoạt th� chết chẳng chịu bu�ng.

c- Chủ kh�n chủ: người chủ nh�n lại m�nh, như c� người học đưa một cảnh thanh tịnh ra trước mắt thiện tri thức, thiện tri thức biết l� cảnh, liền quăng v�o hầm s�u. Người học n�i: �Tốt lắm thiện tri thức�. Thiện tri thức liền n�i: �Ngốc thay! Chẳng biết tốt xấu�. Người học b�n lễ b�i.

d- T�n kh�n t�n: người kh�ch nh�n r� về họ, như c� người học bị c�ng tay c�ng cổ ra trước mắt thiện tri thức. Thiện tri thức lại c�ng th�m một lớp, người học hoan hỷ, hai b�n đều chẳng biết. (Theo TĐTTHV, tr. 923).

[23] T�nh kiến: tục t�nh vọng kiến. B�ch nham lục q.1 ghi: �Tuyết Đậu sợ người ta chạy theo t�nh kiến. V� thế r�t hẳn chốt cửa, b�y kiến giải của m�nh, n�i: �Th�i nhớ nhau, gi� m�t khắp nơi bao giờ ngưng�. (Theo TĐTTHV, tr. 814).

[24] N� ngưu nhập hải: con tr�u đất ch�m xuống biển. Dụ cho mất dấu vết, kh�ng tin tức; c� nghĩa l� một đi kh�ng trở lại. N� ngưu (tr�u đất) dụ cho t�c dụng suy tư ph�n biệt. Hải (biển): ph�p t�nh b�nh đẳng. Thiền t�ng d�ng cụm từ n�y để chỉ cảnh giới của người khai ngộ, vọng t�nh h�a tan v�o ch�n t�m. (Theo TĐTTHV, tr. 475).

[25] Nhất đạo thần quang: một luồng �nh s�ng thần diệu, tức �nh s�ng sẵn c� của ch�nh m�nh, l� t�m s�ng suốt linh diệu kh�ng mờ mịt. Tắc 31, Thung dung lục (Đại 48, 248 thượng) ghi: �Một luồng �nh s�ng thần diệu, từ trước đến nay chẳng hề che giấu�. (Theo TĐTTHV, tr. 814).

[26] Lương cửu: lặng lẽ hoặc thản nhi�n một hồi. Nguy�n � l� thời gian hơi l�u. Thiền t�ng d�ng từ n�y chỉ cho trạng th�i v� ng�n v� ngữ. L�c vị thầy tiếp dẫn người học, người học đưa ra nghi vấn, hoặc tr�nh b�y kiến giải của m�nh, hoặc trả lời c�u hỏi của thầy, thầy thường d�ng th�i độ lặng lẽ một hồi để biểu thị sự đồng � hoặc phản đối. (Theo TĐTTHV, tr. 428).

[27] Ti�u H�: Thừa tướng của H�n vương Lưu Bang.

[28] H�n T�n: Đại tướng của H�n vương Lưu Bang. Nhờ Ti�u H� v� H�n T�n m� Lưu Bang diệt Hạng Vũ v� l�n ng�i Ho�ng đế, tức H�n Cao Tổ (206 BC). Ti�u H�, H�n T�n, Trương Lương được gọi l� �H�n sơ tam kiệt�, nghĩa l� ba người h�o kiệt đầu đời H�n. (Theo Lịch Sử Trung Quốc 4000 năm, tập 1, tr. 277-294).

[29] Hoắc Quang: Đại tướng 3 đời: H�n Vũ Đế, H�n Chi�u Đế v� H�n Tuy�n Đế. �ng nắm đại quyền triều ch�nh khi H�n Vũ Đế băng. L�c đ�, H�n Chi�u Đế l�n ng�i mới 8 tuổi. (Theo Lịch Sử Trung Quốc 4000 năm, tập 1, tr. 369-373).

[30] Gi�c Phạm: thiền sư Bảo Gi�c ở ch�a Thanh Lương, đất Đoan Ch�u đời Tống, t�n Đức Hồng, tự Gi�c Phạm, ban đầu t�n Huệ Hồng, ngộ đạo nơi thiền sư Chơn Thanh Khắc Văn, trước t�c bộ Thiền L�m Tăng Bảo Truyện, 30 quyển v� L�m Gian Lục. Sư thị tịch th�ng 5 ni�n hiệu Kiến Vi�m đời Cao T�ng, thọ 58 tuổi, được vua ban tặng hiệu Bảo Gi�c Vi�n Minh. (Theo PHĐTĐ của Đinh Ph�c Bảo).

[31] Sơ Sơn: n�i thuộc huyện Kim Kh�, tỉnh Giang T�y, Trung Quốc, nằm c�ch trung t�m huyện 29km về hướng t�y bắc. Trong n�i c� ch�a Sơ Sơn. N�i n�y vốn l� chỗ đọc s�ch của ẩn sĩ H� Ti�n Đan đời Đường, n�n c� khi gọi l� Thư Sơn. Khoảng ni�n hiệu Trung Hoa (881-884) đời Đường, thiền sư Khu�ng Nh�n, t�ng T�o Động đến n�i n�y cất ch�a, Vua ban bảng hiệu l� Bạch V�n. V�o đời Nam Đường, đổi t�n l� Sơ Sơn. Đời Minh c� thiền tăng Tự T�nh trụ tr�. (Theo TĐTTHV, tr. 639).

[32] Chữ dĩ (以) kh�ng th�nh, b�t (八)� cũng sai: Chữ �dĩ� chỉ cho chữ �� viết tr�n đầu l� b�a hộ mạng, ấy l� biến h�nh của chữ �� trong c�c chữ tất-đ�m. Tuy nhi�n, nếu nh�n theo chữ Trung Quốc th� chẳng phải l� chữ �dĩ� cũng chẳng phải chữ �b�t�. Thiền t�ng căn cứ v�o việc tr�n để chỉ cho bản lai diện mục rất kh� diễn đạt, d� bằng bất cứ phương tiện n�o. (Theo TĐPHHQ, tập 2, tr. 1060).

[33] Thi tăng c�n gọi l� văn tăng. Vị tăng giỏi thơ văn. Đặc biệt chỉ cho c�c vị thi tăng ở Giang Tả, sống v�o đời Đường, Trung Quốc. (Theo TĐPHHQ, tập 6, tr. 5421).

[34] T�c gia c�n gọi l� T�c giả: bậc tu h�nh t�i giỏi c� cơ dụng vượt hơn người. (Theo TĐTTHV, tr. 652).

[35] Tự nghĩa: � nghĩa từ ngữ.

[36] Thể lộ ch�n thường: vật thể ho�n to�n hiển b�y tướng trạng ch�n thật, vĩnh hằng, l� điều m� nh� Phật gọi l� chơn như. Đ�y l� cảnh giới của người ngộ Thiền. Tiết B�ch Trượng Ho�i Hải Thiền sư trong NĐHN q.3 ghi: �Linh quang s�ng tỏ, tho�t khỏi căn trần, thể lộ ch�n thường, chẳng mắc văn tự. T�m t�nh kh�ng nhiễm, vốn tự vi�n th�nh, chỉ l�a vọng duy�n, tức như như Phật�. (Theo TĐTTHV, tr. 719).

[37] Như như: ch�n thật tướng của vạn sự vạn vật b�nh đẳng kh�ng hai, gọi l� như như. Đoạn tế t�m yếu ghi: �V� t�m l� kh�ng c� tất cả t�m. Thể như như b�n trong như gỗ đ� kh�ng lay kh�ng động; b�n ngo�i như hư kh�ng kh�ng b�t kh�ng ngại, kh�ng năng sở kh�ng chỗ nơi, kh�ng tướng mạo kh�ng được mất�. (Theo TĐTTHV, tr. 541).�

�