V� M�N QUAN

Đại Ch�nh T�n Tu Đại Tạng Kinh
Quyển 48
Chư T�n Bộ số 2005
Thiền T�n V� M�n Quan
Tỳ Kheo Th�ch Huệ Khai dịch

Dẫn Nhập

Phật lấy T�m l�m t�n, lấy v� m�n l�m ph�p m�n. Đ� l� v� m�n (kh�ng cửa) th� l�m sao c� thể xuy�n qua. Ch�ng ta đ�u chẳng nghe n�i, từ cửa m� v�o th� kh�ng phải l� vật qu� b�u trong nh�, từ duy�n m� được, trước sau đều th�nh bại hoại. Điều đ� muốn n�i c�i g�? Giống như kh�ng c� gi� m� nổi s�ng, thịt da l�nh lặn lại kho�t cho th�nh ghẻ lở. Huống chi đeo th�m ng�n ngữ c�u văn, cố t�m để hiểu biết, kh�c n�o quơ gậy đập b�ng trăng, C�ch gi�y g�i ngứa đ�u c� nhầm g�! V�o m�a Hạ năm Mậu T�, t�i nh�n chư Tăng đến tham thỉnh, n�n đem c�c c�ng �n của Cổ Đức ra giảng giải, t�y theo căn cơ của mỗi học vi�n m� dẫn dắt. Xong m�a hạ ch�ng mới ghi ch�p lại liền th�nh một tập gồm c� 48 c�ng �n được giảng giải v� l�m tụng gọi l� V� M�n Quan. Nếu c� người n�o chẳng sợ nguy hiểm, một m�nh một đao v�o trận, Na Tra t�m tay ngăn cũng chẳng dừng. D� chư Tổ cản cũng chẳng chần chờ, như người xem b�ng cởi ngựa tr�n m�n ảnh, phải biết đ� l� ảnh ảo kh�ng thật. C� b�i tụng:

(V� m�n) Đạo cả kh�ng c� cửa

Th�m đường c�ch mu�n tr�ng,

Hiểu được lối v�o n�y,

C�n kh�n th�nh thanh bước

Cơ duy�n của Phật Tổ

Gồm trong Bốn T�m b�i.

V� M�N QUAN

1. CON CH� CỦA TRIỆU CH�U

"C� một vị Tăng hỏi H�a Thượng Triệu Ch�u: Con ch� c� Phật t�nh kh�ng? Triệu Ch�u đ�p: Kh�ng."

V� m�n giải: Người tham thiền phải thấu được cổng Tổ sư, kẻ si�u ngộ phải r� chỗ cuối của đường t�m. Kh�ng thấu cổng Tổ, kh�ng đến chỗ cuối của đường t�m, chỉ l� những kẻ đo�n m�. Thế n�o l� cổng Tổ sư, chỉ c� một chữ KH�NG l� cửa cổng của t�ng m�n vậy. Đ� l� c�i cổng kh�ng, kh�ng ng� v�o của Thiền t�ng. Người hiểu được nghĩa n�y kh�ng phải chỉ th�n thấy Triệu Ch�u, m� c�n c� thể c�ng c�c Tổ sư nắm tay nhau đi, c�ng thấy nghe như nhau, đ�u kh�ng phải l� chỗ đ�ng mừng vui sao? Cần yếu đừng n�n hiểu thấu c�ng tột cửa cổng. D� đem 360 l�ng xương, 84000 lỗ ch�n l�ng l�m th�nh nghi vấn tham cứu chữ KH�NG ng�y đ�m đề tỉnh, đừng hiểu theo hư v�, đừng hiểu theo hữu v�, như lưỡi chạm một h�n sắt n�ng, muốn nhổ m� nhổ kh�ng ra, hiểu hết chỗ hiểu �c, biết �c, lần lần thuần thục, tự nhi�n trong ngo�i đập th�nh một khối như người c�m nằm mộng, chỉ tự m�nh biết. Bổng nhi�n đập vỡ, kinh trời lỡ đất. Như tướng qu�n c� đại đao tr�n tay, ph� tan ải giặc v�o trong, gặp Phật giết Phật, gặp Tổ giết Tổ, ở tr�n bờ sanh tử được đại tự tại. Dạo chơi ở trong 4 loại 6 đường m� chứng được du h� tam muội. Chỉ cần để tỉnh một lần, dốc hết t�m lực một đời giải quyết chữ kh�ng, nếu l�m ho�n to�n kh�ng gi�n đoạn, như người cầm sẵn c�y đuốc ph�p trong tay. C� b�i tụng rằng:

Phật t�nh con ch�

Đề ra ch�nh lệnh

Vừa vướng c� kh�ng

Tan th�n mất mạng

�

2. CHỒN CỦA B� TRƯỢNG

"Trong hội ng�i B� Trượng, khi thuyết ph�p thường c� một �ng l�o kh�ng ai biết t�n họ, theo ch�ng nghe ph�p, khi ch�ng nghe xong lui về, �ng l�o cũng đi ra m� kh�ng ai biết �ng ở chỗ n�o? Một ng�y nọ, sau khi nghe ph�p xong, �ng l�o c�n tần ngần đứng lại trong b�ng tối. Tổ B� Trượng hỏi: ai đứng đ�? �ng l�o thưa: con kh�ng phải l� người.

Trong thời Phật Ca Diếp, con đ� từng ở n�i n�y, v� c� một hạ nhơn hỏi: người tu h�nh đắc đạo c� bị kẹt v�o nh�n quả kh�ng? Con đ�p: kh�ng kẹt nh�n quả. V� vạy m� con đ� 500 đời bị đọa l�m th�n chồn. Nay xin H�a Thượng cho con một chuyển ngữ mong tho�t được th�n chồn n�y. Tổ B� Trượng đ�p: �ng c� g� cứ hỏi. �ng l�o thưa: người tu h�nh đắc đạo c� bị kẹt v�o nhơn quả kh�ng? Tổ B� Trượng đ�p: kh�ng m� muội nhơn quả. �ng l�o sau c�u n�i liền đại ngộ, vội v�ng đảnh lễ thưa: Con đ� tho�t khỏi th�n chồn, con đang ở sau n�i, xin H�a Thượng an t�ng như một vong Tăng. S�ng h�m sau Tổ gọi duy-na bạch ch�ng thưa với ch�ng, sau khi thọ trai l�m lễ đưa vị Tăng vừa mất. Mọi người đều ngạc nhi�n v� to�n ch�ng đ� v�n tập đủ ở Niết B�n Đường, kh�ng c� một người bịnh tại sao c� một cớ sự như thế. Sau khi ăn, Tổ dẫn ch�ng đến gộp sau n�i, lấy gậy kh�u ra một con chồn đ� chết l�m ph�p tr� tỳ."

Đến chiều, Tổ B� Trượng l�n tham đường, Ho�ng B� lại hỏi: người xưa chỉ lầm c� một chuyển ngữ bị đọa 500 kiếp l�m chồn, nếu chuyển ngữ kh�ng lầm th� c�i đ� ra sao? Tổ B� Trượng bảo: người lại gần đ�y ta sẽ n�i. Ho�ng B� đến gần đấm Tổ một thoi. Tổ vỗ tay cười n�i: vừa n�i r�u đỏ lại c� đỏ r�u.

V� M�n giải: Kh�ng kẹt nh�n quả bị đọa th�n chồn, kh�ng m� nh�n quả được tho�t th�n chồn, nếu hướng v�o trong đ� chỉ bằng một mắt, mới biết được, nếu trước đ� hiểu được đ� tho�t khổ 500 đời.

C� b�i tụng:

Kh�ng kẹt kh�ng m�,

Hai ngắt một b�n,

Kh�ng m� kh�ng kẹt,

Ng�n lầm mu�n lầm.

�

3. NG�N TAY C�U Đ�

H�a Thượng C�u Đ�, ph�m c� người hỏi đạo, chỉ đưa c� một ng�n tay. Ng�i c� ch� thị giả nhỏ, một h�m, một người đến hỏi ch� thị giả: H�a Thượng đưa một ng�n tay l� chỉ ph�p yếu g�? Ch� thị giả cũng đưa một ng�n tay. C�u Đ� Ho� Thượng thấy thế lấy dao cắt đứt ng�n tay đ�. Thị giả đau qu� kh�c th�t l�n bỏ chạy. H�a Thượng C�u Đ� gọi: Thị giả. Thị giả quay đầu lại, H�a Thượng C�u Đ� đưa ng�n tay l�n. Thị giả bỗng nhi�n l�nh ngộ. Một h�m H�a Thượng C�u Đ� sắp thị tịch, gọi ch�ng lại bảo rằng: Ta được ph�p Thiền: (Thi�n long nhất chỉ đầu Thiền) thọ dụng cả đời kh�ng hết. N�i xong Ng�i ngồi ngay ngắn m� thị tịch.

V� M�n giải: Chỗ ngộ của H�a Thượng C�u Đ� v� thị giả kh�ng phải ở đầu ng�n tay. Nếu hướng v�o trong đ� m� thấy được th� Thi�n long, C�u Đ�, thị giả v� tự m�nh liền thấu suốt tất cả. Tụng rằng:

C�u Đ� chậm đặt l�o Thi�n-long,

Dao b�n cắt tay gả tiểu đồng,

Tay chứng linh đ�i kh�ng mấy kẻ,

Ph� n�t hoa sơn lớp tận c�ng.

�

4- HỒ TỬ V� TU (C�i cằm kh�ng r�u)

C� người hỏi: Ở T�y Thi�n hồ tử (c�i cằm) v� sao kh�ng c� r�u?

V� M�n giải: Người tham cần phải thật tham, ngộ cần phải thật ngộ. C�i hồ tử n�y phải ch�nh m�nh thấy một lần mới biết được. N�i ch�nh m�nh thấy sớm th�nh hai c�i. Tụng rằng:

Người si trước mặt

Kh�ng thể n�i mộng

Hồ tử kh�ng r�u

Lặng lẽ th�m buồn.

�

5. HƯƠNG NGHI�M TR�N C�Y

H�a Thượng Hương Nghi�m thị ch�ng: "C� người ở nh�nh c�y cao, miệng cắn v�o c�nh c�y, tay kh�ng đeo c�y, ch�n kh�ng đạp v�o c�y, lơ lững giữa hư kh�ng. Dưới gốc c�y c� người hỏi: Thế n�o l� � chỉ của Tổ từ Ấn Độ sang? Kh�ng đ�p th� phụ l�ng người hỏi. Nếu đ�p th� tan th�n mất mạng. Ch�nh trong l�c ấy, ta phải l�m thế n�o?"

V� M�n giải: Đối với bản lai diện mục, d� người c� biện luận như nước dốc, cũng kh�ng d�ng được g�. D� n�i cả Đại Tạng gi�o l� cũng kh�ng d�ng được g�. Nếu nh�n v�o trong ấy m� đổi được, phải l� người được sống từ đầu con đường chết v� chết từ đầu con đường sống. Nếu kh�ng được như thế, n�n đợi hội Long Hoa hỏi Ng�i Di-Lặc. Tụng rằng:

Hương Nghi�m chọn c�ch nầy,

C� miệng cũng như c�m,

Thực �c độc v� hạn,

Bu�ng th�n v�o mắt quỷ.

�

6- THẾ T�N ĐƯA HOA

"Xưa, đức Thế T�n ở tr�n Hội Linh Sơn đưa c�nh hoa sen l�n để khai thị ch�ng. Trong l�c ấy, cả ch�ng đều y�n lặng, chỉ c� T�n-giả Ma Ha Ca Diếp mĩm cười. Đức Thế T�n dạy: ta c� ch�nh ph�p nh�n tạng, niết b�n diệu t�m, ph�p m�n vi diệu, thực tướng v� tướng, kh�ng lập văn tự, truyền ngo�i kinh gi�o, ph� ch�c cho Ma Ha Ca Diếp".

V� M�n giải: C� Đ�m mặt v�ng b�n cạnh nếu kh�ng c� người n�o, lấy trọng l�m khinh, treo đầu d� m� b�n thịt ch�, n�n gọi c� ch�t lạ l�ng. Nếu như l�c ấy đại ch�ng đều mĩm cười th� ch�nh ph�p nh�n tạng truyền cho ai? Nếu như Ca Diếp kh�ng cười, ch�nh ph�p nh�n tạng lại truyền cho ai? Nếu n�i ch�nh ph�p nh�n tạng c� truyền thọ l� n�i đ�a n�i dối, nếu n�i kh�ng truyền thọ tại sao lại chỉ trao cho Ma Ha Ca Diếp? Tụng rằng:

Đưa c�nh hoa l�n,

Ca Diếp mĩm cười,

Cuối đường đất ba,

Trời người hoan hỷ.

�

7- TRIỆU CH�U RỬA B�T

"C� vị Tăng thưa với H�a Thượng Triệu Ch�u: Con mới v�o t�ng l�m, mong H�a Thượng từ bi chỉ thị? Triệu Ch�u hỏi: ăn ch�o chưa? Tăng đ�p: Dạ ăn rồi. Triệu Ch�u hỏi: Rửa b�t chưa? Vị Tăng nh�n đ� m� tỏ ngộ."

V� M�n giải: Triệu Ch�u mở miệng thấy Mật, b�y cả tim gan �ng tăng nghe việc kh�ng thật, lấy chu�ng l�m v� (vỏ đựng nước). Tụng rằng:

Muốn được r� r�ng nhất,

Quay lại h�y c�n chậm,

Sớm biết đến l� lửa,

Cơm ch�n đ� l�u rồi.

�

8- HỀ TRỌNG TẠO XE

Nguyệt Am H�a Thượng hỏi Tăng: Hề Trọng l�m được một trăm trục căm xe, nắm hai đầu c�y căm, khi trục xe quay, hiểu r� việc ấy thế n�o?

V� M�n giải: Nếu ngay l�c đ� hiểu được th� mắt như sao xẹt, m�y như điện giật. Tụng rằng :

M�y xe vừa chuyển

Kẻ gi�c c�n m�,

Bốn b�n tr�n dưới

Nam bắc đ�ng t�y.

�

9- ĐẠI TH�NG TỐI THẮNG

"Tăng hỏi H�a Thượng Hưng Dương Nhương: Phật Đại Th�ng Tr� Thắng mười kiếp ngồi đạo tr�ng, Phật ph�p kh�ng hiện tiền, kh�ng được th�nh Phật đạo, l�c đ� như thế n�o?

Nhương đ�p: c�u hỏi ấy rất đ�ng. Tăng lại hỏi: đ� ngồi đạo tr�ng, v� sao kh�ng th�nh Phật? Nhương đ�p: V� �ng ấy kh�ng th�nh Phật."

V� M�n giải: Chỉ cho �ng biết, kh�ng cho �ng hiểu. Ph�m phu nếu biết sẽ th�nh th�nh nhơn, th�nh nhơn nếu hiểu liền th�nh ph�m phu. Tụng rằng:

Hiểu th�n đ�u giống hiểu t�m s�u,

Hiểu được th�n rồi t�m chẳng sầu,

Nếu được th�n t�m đều hiểu r�,

Thần ti�n đ�u chắc được phong hầu.

�

10- THANH THẾ C� BẦN

"C� vị tăng thưa với H�a Thượng T�o-Sơn rằng: Thanh Thuế rất ngh�o, xin H�a Thượng gi�p đở. T�o Sơn gọi: Thuế X� L� ? Thuế: dạ. T�o Sơn n�i: Qu�n rượu họ Bạch ở Thanh Nguy�n, �ng đ� uống hết ba ch�n m� vẫn c�n n�i chưa thấm lưởi."

V� M�n giải: Thanh Thuế chuyển cơ t�m đ� l�m những g�? T�o Sơn thấy r� mới giải được căn cơ. D� T�o Sơn n�i thế nhưng trong ấy Thuế X� L� c� đến chỗ uống rượu kh�ng. Tụng rằng:

Ngh�o tợ Phạm Sơn,

Kh� như Hạng V�,

Kế sống tuy kh�ng,

D�m tranh trọc ph�.

�

11- CH�U KH�M AM CHỦ

"H�a Thượng Triệu Ch�u đến Mộc am chủ hỏi: C� kh�ng? C� kh�ng? Am chủ đưa một nắm tay l�n. Triệu Ch�u n�i: nước cạn kh�ng phải l� chỗ thuyền đi qua. Liền đi. Lại đến một am chủ hỏi: C� kh�ng? C� kh�ng? Am chủ cũng đưa nắm tay l�n. Triệu Ch�u n�i c� thể theo, c� thể đạt, c� thể chết, c� thể sống liền l�m lễ."

V� M�n giải: Mỗi nơi đều đưa nắm tay l�n để l�m g�? Một c�i tr�i, một c�i phải, lời n�i đ� đ�ng hay sai ở chỗ n�o? Nếu nh�n thấu v�o trong ấy ta sẽ c� chuyển ngữ, mới thấy Triệu Ch�u đầu lưỡi kh�ng c� xương, nắm v� bu�ng đều được đại tự tại. Tuy vậy, nếu như thế Triệu Ch�u đ� bị hai am chủ kh�m ph�. Nếu n�i hai am chủ c� người giỏi kẻ dở l� chưa đ�ng con mắt của người tham học. Nếu n�i kh�ng c� kẻ giỏi người dở cũng chưa đ�ng l� con mắt của người tham học. C� tụng rằng:

Mắt lộ sao

M�y chế điện

Dao giết người

Kiếm cứu người.

�

12- NGHI�M GỌI CHỦ NH�N

"H�a Thượng Đoan Nghi�m Sản hằng ng�y tự k�u chủ nh�n, rồi lại tự dạ v� n�i h�y tỉnh tỉnh, dạ, hằng giờ, hằng ng�y đừng để người lừa, dạ dạ".

V� M�n giải: �ng gi� Đoan Nghi�m tự mua tự b�n, giỡn chơi nhiều đầu thần mặt quỷ, v� sao �ng ta tung ra một tiếng k�u thảm sầu, một tiếng dạ th�m s�u v� một tiếng tỉnh tỉnh th�m s�u. Mỗi c�i đều s�ng tỏ, nhận r� �ng chủ của m�nh, nếu chạy theo người kh�c l� kiến giải sai lầm. Tụng rằng:

Người theo học đạo kh�ng biết chơn

Cứ theo vọng thức ấy linh hồn

Cội nguồn sanh tử từ nhiều kiếp

Người m� n�o biết chủ nhơn �ng.

�

13- ĐỨC SƠN CẦM B�T

"Một ng�y nọ, thiền sư Đức Sơn �m b�t xuống trai đường, gặp Tuyết Phong thiền sư hỏi: �ng gi�, chu�ng chưa k�u, trống chưa đ�nh, �m b�t đến chỗ n�o? Tuyết Phong kể cho Nghi�m Đầu H�a Thượng nghe, Nghi�m Đầu n�i: Đức Sơn chưa hiểu c�u cuối c�ng. Đức Sơn nghe bảo thị giả gọi Nghi�m Đầu đến hỏi: �ng kh�ng chống đối với l�o Tăng sao? Nghi�m Đầu liền mật khải � chỉ. Đức Sơn bảo th�i �ng đi đi. S�ng h�n sau, Đức Sơn vừa thăng t�a, Nghi�m Đầu đến trước tăng đường, phủi tay cười lớn n�i: Ta đ� hiểu c�u cuối c�ng của l�o Đức Sơn rồi. Về sau người trong thi�n hạ kh�ng cần y nữa."

V� M�n giải: Nếu c�u cuối c�ng n�y, Nghi�m Đầu, Đức Sơn đều chưa mở thấy được. Kiểm điểm ở tương lai tốt đẹp, giống như một tượng gỗ nhỏ. Tụng rằng:

Biết được c�u ban đầu,

Liền hiểu được c�u cuối ch�t,

Ban đầu v� cuối ch�t,

Kh�ng phải l� một c�u.

�

14- NAM TRUYỀN CH�M M�O

"H�a Thượng Nam Truyền nhơn hai đường Đ�ng T�y tranh nhau một con m�o. Nam Truyền cầm con m�o l�n hỏi: Đại ch�ng n�i được th� thả, n�i kh�ng được th� ch�m. Ch�ng kh�ng n�i được, Nam Truyền liền ch�m con m�o th�nh hai đoạn. Tối h�m ấy Triệu Ch�u thiền sư về, Nam Truyền kể lại cho Triệu Ch�u nghe. Nghe xong Triệu Ch�u lột chiếc d�p �p tr�n đầu m� đi. Nam Truyền n�i: Nếu hồi sớm �ng ở nh� th� đ� cứu được con m�o rồi!..."

V� M�n giải: Chỉ n�i Triệu Ch�u lấy d�p �p l�n tr�n đầu l� � nghĩa g�? Nếu nh�n thẳng trong ấy m� được chuyển ngữ, mới thấy việc l�m của Nam Truyền vốn kh�ng luống uổng, nếu hiểu lầm thật l� nguy hiểm. Tụng rằng:

Triệu Ch�u nếu ở đ�

Lệnh ấy ngược lại rồi,

Cướp ngay con dao nhỏ

Nam Truyền tha mạng th�i

�

15- ĐỘNG SƠN BA GẬY

"Một h�m Động Sơn đến tham vấn, thiền sư V�n M�n hỏi: gần đ�y �ng đ� rời chỗ n�o đến đ�y? Động Sơn thưa con từ Hạnh-Độ đến. V�n M�n hỏi: m�a hạ rồi ở chỗ n�o? Động Sơn thưa: ở ch�a B�o �n ở Hồ-Nam. V�n M�n hỏi l�c n�o rời khỏi chỗ đ�. Động Sơn đ�p ng�y 25 th�ng 8. V�n M�n n�i: Đ�nh người ba gậy b�y giờ.

S�ng h�m sau, Động Sơn thưa: h�m qua nhờ H�a Thượng cho ba gậy kh�ng biết lỗi con ở chỗ n�o? V�n M�n quở Giang T�y (Hạnh Độ). Hồ Nam c� chỗ n�o để đi. Động Sơn nghe xong đại ngộ."

V� M�n giải: V�n M�n l�c ấy l�m xong bổn phận, n�n Động Sơn mới c� con đường tho�t, cửa nh� về đ�m rất vắng vẻ như ở chỗ tối tăm, nhưng đến khi b�nh minh những tối tăm đều ph� sạch, Động Sơn ngay c�u n�i m� đại ngộ. Chưa phải t�nh kh�, cần hỏi nhiều người. Ba gậy của Động Sơn hợp hay kh�ng hợp, nếu n�i hợp th� c�y cỏ rừng n�i đều đ�ng ăn gậy, nếu n�i kh�ng hợp th� V�n M�n n�i dối, nh�n v�o trong ấy m� hiểu được, mới c�ng Động Sơn thổi một hơi. Tụng rằng:

Sư tử dạy con sai b� quyết

Con đường lẩn quẩn sớm co th�n

Cần g� đối diện đều kh�ng mối

Mủi trước chưa s�u, sau mới s�u

�

16- BẢY ĐIỀU CHU�NG NG�N

"V�n M�n n�i: thế giới n�y v� sao rộng lớn, v� nhiều người hướng v�o tiếng chu�ng m� x� ra điều."

V� M�n giải: Ph�m người tham thiền học đạo, rất kỵ "theo tiếng, đuổi sắc". D� n�i: nghe tiếng ngộ đạo, thấy sắc tỏ l�ng, đ�u chẳng biết, trong nh� nạp tăng; cưởi tiếng, tr�m sắc đầu mối r� r�ng, mỗi bước mầu nhiệm. Song, tuy n�i như thế, nhưng thực ra tiếng đến b�n tai, tai qua b�n tiếng, hiểu r� tiếng vang lặng rồi, tai v� tiếng đều mất. Đến chỗ nầy l�m sao n�i m�nh hiểu, nếu đem tai nghe m� kh�ng hiểu, con mắt m� nghe được tiếng, mới gọi l� hiểu. Tụng rằng:

Hiểu th� sự c�ng một nh�,

Kh�ng hiểu, mu�n ng�n sai kh�c,

Kh�ng hiểu sự c�ng một nh�,

Hiểu thời mu�n ng�n sai kh�c.

�

17- SƯ GỌI BA LẦN

Một h�m, Quốc sư gọi thị giả ba lần, thị giả dạ đủ ba lần. Quốc sư n�i: Tưởng rằng ta phụ ngươi, r� r�ng ngươi đ� phụ ta.

V� M�n giải: Quốc sư ba lần gọi đầu lưỡi đ� rớt tới đất, thị giả ba lần dạ �nh s�ng tu�n ra. Quốc sư tuổi gi� t�m c� độc, x�t thấy đầu tr�u ăn cỏ. Thị giả chưa quay lại để nh�n v� n�i đồ ngon kh�ng l�m no người ăn. Đ� ch�nh l� c� phụ của thị giả.

Sư gọi 3 lần. V� nước trong nhờ t�i tử qu�, nh� gi�u con c�i ki�u. Tụng rằng:

Kịp bắt kh�ng lỡ cần người nhận

Để lụy ch�u con chẳng phải nh�n

Muốn được chưởng m�n cầm giữ cửa

Phải cần ch�n đất giẵm non đao.

�

18- ĐỘNG SƠN BA C�N

C� một vị Tăng hỏi H�a Thượng Động Sơn: Thế n�o l� Phật. Động Sơn đ�p: ba c�n gai.

V� M�n giải: L�o nhơn Động Sơn được m�n Thiền Sơ ngh�u. Vừa mở hai miếng vỏ, lộ cả ruột gan. D� n�i như thế chứ l�m sao thấy được Động Sơn. Tụng rằng:

Chợt c� gai ba c�n

Lời gần � cũng gần

Người đến n�i phải quấy

L� c� phải quấy th�n.

�

19- B�NH THƯỜNG L� ĐẠO

Một h�m Triệu Ch�u hỏi Nam Tuyền thế n�o l� Đạo? Nam Tuyền đ�p: "t�m b�nh thường l� Đạo". Triệu Ch�u thưa: lại c� thể tiến tới chăng? Nam Tuyền đ�p: suy nghĩ tức sai. Triệu Ch�u hỏi: kh�ng suy nghĩ l�m sao biết Đạo. Nam Tuyền n�i: Đạo kh�ng thuộc biết, kh�ng thuộc kh�ng biết. Biết thuộc vọng gi�c, kh�ng biết l� v� k�. Nếu người nhận ch�n c�i đạo kh�ng suy nghĩ, như mặt bầu trời rỗng rang vắng lặng. Đ�u c� thể gắng n�i phải quấy. Triệu Ch�u sau c�u ấy đốn ngộ.

V� M�n giải: Nam Tuyền bị Triệu Ch�u hỏi liền được g�i bể băng tan. Chia chẻ kh�ng được n�n Triệu Ch�u mới ngộ được, liền căn cứ v�o đ� tham cứu trải 30 năm mới được. Tụng rằng:

Xu�n c� trăm hoa Thu c� trăng

Hạ c� gi� m�t, Đ�ng c� tuyết,

Nếu kh�ng chuyện rảnh buộc v�o th�n,

Tất cả đều c� thời tiết tốt.

�

20- ĐẠI LỰC LƯỢNG NH�N

T�ng Nguy�n H�a Thượng dạy: Người lực lượng lớn (đ� vật) do đ�u m� dở ch�n kh�ng l�n? Lại n�i: Mở miệng kh�ng ở tr�n đầu lưỡi.

V� M�n giải: T�ng Nguy�n H�a Thượng c� thể n�i l� người nghi�ng h�ng lộn ruột. Chỉ c� ở đ� �t người g�nh v�c. D� c� nhiều người muốn g�nh v�c cũng phải đến chỗ v� m�n ăn gậy thật đau. V� sao? V� muốn xem được v�ng phải xem từ trong lửa. Tụng rằng:

Dở ch�n đạp tan biển hương lửa.

C�i đầu vừa thấy tứ thiền thi�n

Một c�i quay m�nh kh�ng chổ vướng

Xin tiếp một hướng......

�

21- V�N M�N CHUỒNG PHẨN

"C� vị tăng hỏi V�n M�n thế n�o l� Phật. V�n M�n đ�p: chuồng phẩn kh�".

V� M�n giải: C� thể n�i V�n M�n l� người ngh�o kh� ph�n biệt m�n ngon, việc mơ hồ kh�ng thể ghi ch�p, nếu động th� chuồng ph�n đến, giữ then g�i cửa, Phật ph�p hưng suy c� thể thấy. Tụng rằng:

Chớp s�ng l�e

Như cọ đ�

Nh�y được mắt

Đ� sai lầm

�

22 - CA DIẾP PHƯỚNG NGẢ

"Một h�m A Nan hỏi Ca Diếp: Đức Thế T�n ngo�i việc truyền ph�p y kim lan c�n truyền ri�ng vật g� kh�ng? Ca-Diếp gọi A-Nan. A Nan: dạ. Ca-Diếp n�i: c�y phướng trước cửa ngả rồi."

V� M�n giải: Nếu nh�n v�o đ� sẽ c� một chuyển ngữ, th�n thiết liền thấy hội Linh Sơn vẫn c�n chưa tan. Nếu chưa được như thế th� Phật Tỳ B� Thi sớm để �, thẳng đến nay vẫn chưa được chỗ ch� diệu. Tụng rằng:

Chỗ hỏi nằm gần chỗ đ�p kia.

Mấy người từ đ� mắt mở to

Anh k�u em dạ nh� th�m hổ

Kh�ng thuộc �m dương chỉ c� Xu�n

�

23- KH�NG NGHĨ THIỆN �C

"Lục Tổ Huệ Năng vừa được y b�t về ph�a Nam, c� cả đo�n người đuổi theo cướp y b�t, trong đ� c� Thượng Tọa Huệ Minh rượt theo đến gộp n�i. Tổ thấy Minh đến liền để y b�t tr�n gộp đ� n�i: y n�y l� vật biểu t�n, đ�u c� thể lấy sức mạnh để tranh gi�nh, �ng cứ mặc t�nh lấy đi. Huệ Minh n�i: t�i đến đ�y l� để cầu ph�p chứ kh�ng phải v� y. Tổ n�i: "đừng nghĩ thi�n đừng nghĩ �c, trong l�c ấy c�i g� l� bản lai diện mục của Thượng Tọa Minh". Huệ Minh sau c�u n�i đại ngộ, khắp m�nh to�t ra mồ h�i, rơi lệ l�m lễ m� thưa: ngo�i mật ngữ v� mật � tr�n, c�n c� th�m � chỉ g� kh�ng? Tổ bảo: ta nay v� �ng đ� n�i ra tức kh�ng c�n g� b� mật, nếu �ng phản chiếu bản lai diện mục ch�nh m�nh th� b� mật đ� sẽ ở b�n �ng! Huệ Minh thưa: đệ tử tuy ở Huỳnh Mai theo ch�ng tu học, thực sự chưa tỉnh được diện mục của m�nh, nay nhờ ơn ng�i chỉ cho chỗ v�o. Như người uống nước n�ng nguội tự biết, nay cư sĩ ch�nh l� thầy của t�i. Tổ n�i: �ng được như thế ta cũng được như thế, đồng thờ Huỳnh Mai l�m thầy. �ng kh�o m� hộ tr�.

V� M�n giải: Lời n�i của Lục Tổ l� l�ng thương của một b� mẹ muốn con mau ra khỏi nh� giam, như c�nh lệ chi vừa mọc, bỏ vỏ ngo�i nẩy mầm, chỉ yếu nuốt một lần l� xuống khỏi cổ họng ngay. Tụng rằng:

Vẽ kh�ng th�nh họa kh�ng được

Viết kh�ng hết th�i chẳng xong

Bản lai diện mục kh�ng chỗ chứa

Thế giới khi hoại n� vẫn c�n.

�

24- L�A CẢ NGỮ NG�N

"C� vị tăng hỏi Phong Huyệt H�a Thượng n�i: nếu li�n quan rất tinh tế l�m sao cũng kh�ng phạm? Phong Huyệt đ�p: Th�ng Ba thường nhớ Giang Nam, gia c� vừa h�t, hoa trời tỏa hương."

V� M�n giải: Thi�n cơ của Phong Huyệt nhanh như điện chớp, gặp đường th� đi, gi�nh nhau chỗ trước thoại đầu sẽ kh�ng dứt, nếu nh�n v�o trong đ� m� thấy được th�n thiết, tự m�nh c� đường xuất th�n, nếu ly cả ngữ ng�n tam muội. N�i được một c�u l� đến. Tụng rằng:

Kh�ng b�y c�u xương cốt

Chưa n�i đ� ph�n rồi

Tiếng đến miệng vang vang

Biết �ng người lầm lớn.

�

25- BA T�A THUYẾT PH�P

"H�a Thượng Ngưỡng Sơn mơ thấy đến cung trời Đ�u Suất, chỗ ở của Bồ T�t Di-Lặc, ngồi v�o t�a thứ ba. C� một t�n giả Bạch Ch�y thưa: h�m nay vị t�a thứ ba thuyết ph�p. Ngưỡng Sơn đứng dậy đ�nh Bạch Ch�y thưa: Ph�p đại thừa l� l�a 4 c�u, dứt trăm sai, lắng nghe, lắng nghe!"

V� M�n giải: N�i như thế l� n�i ph�p m� kh�ng n�i ph�p, mở miệng l� mất, ngậm miệng l� tan, kh�ng mở kh�ng ngậm, mười mu�n t�m ng�n. Tụng rằng:

Ban ng�y trời s�ng,

Trong mộng n�i mộng

Thật lạ thật lạ

Dối chỉ một ch�ng.

�

26- HAI TĂNG CUỐN R�M

"Một h�m, nh�n buổi Thượng tham, chư Tăng tề tựu trước tham đường, thiền sư Thanh Lương Đại Ph�p Nh�n lấy tay chỉ chiếc r�m, khi đ� c� hai vị tăng đồng đến cuốn r�m, ng�i n�i một người được, một người mất."

V� M�n giải: Như thế n�i người n�o được, người n�o mất, nếu hướng v�o trong ấy để được một mắt, liền biết chỗ Thanh Lương quốc sư ph� hết m� lầm. D� như thế, cũng rất kỵ chỗ suy t�nh được mất. Tụng rằng:

Cuốn l�n thấy r� th�i hư kh�ng

Th�i kh�ng chưa hợp với chơn T�ng

Phải biết từ kh�ng bu�ng x� hết

D�y d�y, nhặt nhặt gi� sao kh�ng?

�

27- KH�NG PHẢI T�M PHẬT

"C� vị tăng hỏi H�a Thượng Nam Tuyền c� ai kh�ng v� người m� n�i ph�p cứu c�nh chăng? Nam Tuyền đ�p: C�. Tăng lại hỏi: Thế n�o l� kh�ng v� người m� n�i ph�p cứu c�nh? Nam Tuyền đ�p: kh�ng phải t�m, kh�ng phải Phật, kh�ng phải vật."

V� M�n giải: Nam Tuyền bị tăng hỏi một c�u đ� kh�m ph� hết những vật trong nh�, người được phải �t. Tụng rằng:

Dặn d� hại đức người

Chẳng n�i thiệt c� c�ng

D� cho biển xanh đổi

Thật kh�ng phải �ng th�ng.

�

28- VANG DỘI LONG Đ�M

"Một đ�m trời đ� khuya, Đức Sơn đến tham thỉnh với thiền sư Long Đ�m. Long Đ�m n�i: đ�m đ� khuya rồi sao �ng kh�ng đi m� đứng đ� l�m g�? Đức Sơn liền chậm r�i dở r�m đứng ra, thấy b�n ngo�i đen như mực liền quay trở lại n�i với thiền sư Long Đ�m: b�n ngo�i tối lắm. Long Đ�m đốt c�y đuốc đưa cho, Đức Sơn vừa cầm c�y đuốc, Long Đ�m liền thổi tắt. Đức Sơn nhơn đ� bổng tỉnh ngộ, liền l�m lễ. Long Đ�m hỏi: ngươi thấy được đạo l� g�? Sơn thưa: Từ ng�y nay về sau, trong thi�n hạ kh�ng c�n nghi lời n�i l�o H�a Thượng nữa!

S�ng h�m sau thiền sư Long Đ�m thăng t�a n�i: Trong đ�y c� một anh ch�ng răng b�n như gươm, miệng như chậu m�u, đập một gậy kh�ng quay đầu. C� một ng�y đến gộp n�i cao m� th�nh lập đạo của ta. Đức Sơn liền đem bộ kim cang sớ sao đ� d�y c�ng viết ra trước ph�p đường đốt sạch v� n�i: Tột c�i chỗ biện luận nhiệm mầu, cũng như sợi l�ng n�m v�o th�i hư, mấu chốt quan trọng tr�m đời như giọt nước rơi trong bể cả, sau đ� từ tạ lui về."

V� M�n giải: Đức Sơn khi chưa vượt khỏi quan, trong l�ng bực tức, miệng lu�n lu�n lẩm nhẩm sầu muọn, quyết định về phương Nam với mục đ�ch diệt hết những người đề xướng � chỉ gi�o ngoại biệt truyền. Tr�n đường đi đến Phong Ch�u, v�o qu�n hỏi b� chủ qu�n mua điểm t�m. B� chủ qu�n thưa: Đại Đức trong xe chở kinh điển g� m� nhiều thế! Đức Sơn đ�p: Kim Cang kinh sao sớ. B� chủ qu�n thưa: Cứ như trong kinh ấy n�i: qu� khứ t�m kh�ng thể c� được, hiện tại t�m kh�ng thể c� được, vị lai t�m kh�ng thể c� được, Đại Đức muốn điểm t�m n�o? Đức Sơn bị hỏi một c�u nghẹn lời kh�ng đ�p được, d� vậy �ng cũng hỏi lại l�o b�, gần chỗ n�y c� thiền sư n�o kh�ng? L�o b� đ�p: C�ch đ�y 5 dặm c� H�a Thượng Long Đ�m. Đức Sơn đến chỗ thiền sư Long Đ�m kể hết mọi chuyện. C� thể n�i lời trước kh�ng đ�p được lời sau. Long Đ�m như l�n con kh�ng sợ xấu, thấy Đức Sơn đến liền đem cho c�y lửa đốt sạch m� lầm, mọi người đều cười. Tụng rằng:

Nghe t�n chẳng bằng gặp mặt,

Thấy mặt kh�ng bằng nghe t�n,

Nếu thật t�m ra lỗ mũi,

Tranh chi những kẻ kh�ng tr�ng.

�

29- CHẲNG GI� CHẲNG PHAN

"Lục Tổ nhơn gi� động l� phan, c� 2 �ng tăng c�ng nhau b�n luận, một người n�i phan động, một người n�i gi� động, cải m�i chưa t�m ra lẽ thực. Tổ n�i: kh�ng phải phan động, cũng kh�ng phải gi� động, ch�nh l� t�m của hai nhơn giả động. Hai người nghe rồi c�ng kinh ngạc."

V� M�n giải: Kh�ng phải gi� động, kh�ng phải phan động v� cũng kh�ng phải t�m động th� chỗ n�o thấy được tổ sư, nếu từ trong đ� m� thấy được th�n thiết, mới biết hai vị tăng mua sắt được v�ng. Tổ sư kh�ng ngăn một người n�o v�o chỗ v� lậu.

Tụng rằng:

Gi�, phan, t�m động,

Một dạng tr�i qua,

Chỉ biết mở miệng,

Kh�ng hiểu lời n�i.

�

30- CH�NH T�M L� PHẬT.

"Đại-Mai thiền sư hỏi M� Tổ: Thế n�o l� Phật? Tổ đ�p: ch�nh t�m l� Phật."

V� M�n giải: Nếu c� thể sau c�u đ� t�m được lối đi, l� mặc �o Phật, ăn cơm Phật, n�i lời Phật, l�m hạnh Phật. D� tuy như vậy, Đại-Mai hướng dẫn nhiều người sau theo hướng đ�, ng�y thường ta n�i chữ Phật l� s�c miệng ba ng�y, nếu những người như ta nghe n�i t�m ch�nh l� Phật liền bịt tai m� chạy. Tụng rằng:

Ban ng�y trời s�ng rở,

Rất kỵ kiếm t�m đồ,

Nếu hỏi thế n�o c�,

�m đồ tang k�u người.

�

31- TRIỆU CH�U KH�M B�

"C� vị tăng hỏi l�o b�, đường về n�i Thi�n Thai nhắm hướng n�o m� đi? Vị tăng vừa đi vừa bước. L�o b� hỏi: c�c l�o tăng lại đi về hướng n�o? C� vị tăng kể lại v� hỏi thiền sư Triệu Ch�u. Triệu Ch�u n�i: đợi ta đi đến hỏi l�o b� đ�. Rạng ng�y, Triệu Ch�u đến gặp l�o b� v� hỏi như thế, l�o b� cũng đ�p như thế. Triệu Ch�u trở về n�i với ch�ng rằng: l�o b� ở n�i Thi�n Thai ta cũng đ� kh�m ph� ra rồi:

V� M�n giải: L�o b� chỉ ngồi suy t�nh m�n che n�n bị chấp bởi giặc, kh�ng biết thiền sư Triệu Ch�u l� một tay trộm c� nhiều cơ xảo nh� nghề. V� lại kh�ng c� tướng đại nhơn, kiểm điểm việc sắp tới cả hai đều c� lỗi, mới c� thể n�i trong đấy, Triệu Ch�u đ� kh�m ph� được l�o b�. Tụng rằng:

Hỏi theo một kiểu

Đ�p cũng một giống

Trong cơm c� c�t

B�n c� th�ch kh�ch

�

32- NGOẠI ĐẠO HỎI PHẬT

"Một h�m c� người ngoại đạo hỏi Đức Phật, l�c ấy d� c� lời hỏi hay kh�ng lời hỏi, Phật vẫn ngồi tr�n t�a lặng thinh. Kẻ ngoại đạo khen ngợi rằng: Đức Thế T�n đại từ đại bi vẹt hết m�y mờ cho t�i, l�m cho t�i được th�m nhập, n�i rồi l�m lễ m� đi. Thế T�n đ�p: như ở đời những con ngựa hay thấy b�ng roi l� đi ngay."

V� M�n giải: A Nan l� đệ tử Phật, dĩ nhi�n kh�ng c� kiến giải như kẻ ngoại đạo, nếu đem so s�nh ngoại đạo v� đệ tử Phật đi ra ai nhiều ai �t? Tụng rằng:

Kiếm b�n lướt qua,

Băng khối liền tan,

Kh�ng cần thềm bậc,

Gộp cao bu�ng tay.

�

33- CHẲNG T�M CHẲNG PHẬT

"C� vị tăng hỏi M� Tổ: thế n�o l� Phật? Tổ đ�p: chẳng phải t�m chẳng phải Phật.

V� M�n giải: Nếu nh�n v�o trong đ� thấy được, việc tham học liền chấm dứt.

Tụng rằng:

Đường gặp kiếm kh�ch n�n tr�nh kiếm

Chẳng gặp thi nh�n chớ tặng thi

Gặp người mới n�i v�i ba chuyện

Đừng c� trao hết cả tấm l�ng

�

34- TR� CHẲNG PHẢI ĐẠO

"Nam Truyền thiền sư dạy: T�m kh�ng phải Phật, tr� chẳng phải đạo".

V� M�n giải: C� thể n�i Nam Truyền kh�ng biết g�, vừa mở miệng th�i, việc xấu trong nh� lộ b�y, tuy n�i như thế, người biết ơn rất �t. Tụng rằng:

Trời tạnh mặt nhật lộ

Mưa rồi đất c�n ướt

N�i r� hết tinh thần

Chỉ e tin chẳng kịp.

�

35- G�I ĐẸP L�A HỒN

"Ngũ Tổ hỏi rằng: người con g�i đẹp l�a hồn, c�i g� l� thực cứu c�nh."

V� M�n giải: Nếu hướng n�o đ� ngộ được chỗ cứu c�nh, liền biết bỏ hạt l�a, lấy hạt l�a, như v�o nh� người d�ng họ cũ. C�i ấy hoặc kh�ng phải thế, đừng n�n chạy loạn, thật vậy, đất lửa nước gi� một khi đ� tan, như rơi v�o ổ b� hung, bảy tay t�m ch�n chạy ra, l�c ấy đừng n�i kh�ng c� đạo. Tụng rằng:

M�y v� trăng vốn đồng

Khe v� n�i đều kh�c

Mu�n phước v� mu�n phước

Đ� l� một hay hai.

�

36- ĐƯỜNG GẶP KẺ ĐẠT ĐẠO

"Ngũ Tổ dạy: tr�n đường gặp người đạt đạo, kh�ng n�n đối bằng c�ch n�i hay n�n. Nếu đạo tới l�m sao đối."

V� M�n giải: Nếu nhắm v�o trong ấy, đối được th�n thiết, đừng cho l� vui mừng, nếu việc đ� chưa phải thế cần phải nh�n khắp tất cả chỗ. Tụng rằng:

Đường gặp người đạt đạo,

Kh�ng n�n đ�p, n�i, n�n,

Mở tai, vay, mặt, tay,

Sau đ� hiểu mới hiểu.

�

37- C�Y B� TRƯỚC S�N

"C� vị tăng hỏi Thiền sư Triệu Ch�u thế n�o l� � chỉ tổ sư từ Ấn Độ sang. Triệu Ch�u đ�p: c�y b� nhỏ ở trước s�n."

V� m�n giải: Nếu hướng v�o chỗ đ�p của Triệu Ch�u m� thấy được chỗ th�n thiết th� trước kh�ng c� Th�ch Ca, sau kh�ng c� Di-Lặc. Tụng rằng:

Lời kh�ng chỉ b�y việc,

C�u kh�ng c� đầu cơ

Nương theo lời th� mất

D�nh c�u ấy người m�

�

38- B� QUA CHẮN CỬA

"Ngũ Tổ dạy: Th� như c� con b� chui qua cửa sổ, đầu, sừng, bốn ch�n đều qua khỏi, nguy�n do g� đu�i n� qua kh�ng được."

V� M�n giải: Nếu hướng v�o trong ấy đảo xu�i ngược để nhận ra một mắt sau đ� sẽ được một chuyển ngữ, c� thể tr�n trả được bốn ơn, dưới gi�p ba lo�i. Nếu chưa được thế cần phải chiếu cố c�i đu�i mới được. Tụng rằng:

Đi qua rồi hầm hố,

Quay về cũng n�t tan,

Chỉ c�n ch�t đu�i nữa,

Đ� l� chỗ lạ l�ng.

�

39- V�N M�N N�I GIỠN

"C� vị tăng hỏi thiền sư V�n M�n c�u Quang Minh tịch chiếu khắp h� sa l� một c�u chưa dứt phải kh�ng? V�n M�n hỏi: c�u ấy đ�u kh�ng phải l� c�u n�i của T� T�i Trương Chuyết. Tăng đ�p: phải. V�n M�n n�i: c�u n�i giỡn. Về sau Tử T�m thiền sư b�n rằng: nếu n�i đến c�i đ� l� chỗ �ng tăng n�i giỡn rồi."

V� M�n giải: Nếu nh�n v�o trong đ� thấy được dụng � của V�n M�n th� �ng tăng bị nguy hiểm. Nhờ n�i giỡn nhiều mới xứng đ�ng l� bực thầy của người trời, nếu kh�ng hiểu tự m�nh cứu c�n chưa xong. Tụng rằng:

N�m mau lưỡi c�u,

Tham ăn liền d�nh,

Miệng mắc v�o d�y,

T�nh mạng kh� giữ.

�

40- �P NGƯỢC TỊNH B�NH

"H�a thượng Quy Sơn l�c mới v�o trong hội ng�i B�ch Trượng được sung v�o chức Điển Tọa. Ng�i B�ch Trượng muốn tuyển chủ nhơn n�i Đại Quy. Ng�i mời Thủ Tọa Đồng đến đối ch�ng tr�nh b�y kiến giải để được chọn, ng�i B�ch Trượng cầm tịnh b�nh để dưới đất, đập b�n hỏi: kh�ng được gọi l� tịnh b�nh, c�c �ng gọi n� l� g�? Thủ Tọa Đồng n�i: kh�ng thể gọi l� kh�c c�y c� lỗ trống, B�ch Trượng quay sang hỏi Điển Toạ Sơn, Quy Sơn liền �p ngược tịnh b�nh xuống m� bỏ đi. B� Trượng cười n�i Điển Tọa l� chủ của Quy Sơn. Do đ�, dạy l�m khai sơn n�i Quy."

V� M�n giải: Quy Sơn một phen dũng cảm, tranh nhau nhảy ra kh�ng khỏi v�ng tr�n của B�ch Trượng, kiểm điểm tương lai cần nặng chẳng cần nhẹ v� sao lại tho�t khỏi chốn B�n Đầu để g�nh v�c xiềng x�ch. Tụng rằng:

Gi� tốc bờ r�o l� c�y cột chặt,

Mới vừa chợt gặp dứt trần ai,

B�ch Trượng hai lần r�o kh� giữ,

Ch�n vừa bước khỏi Phật th�nh gai.

�

41- ĐẠT MA AN T�M

"Đức Đạt Ma day mặt v�o v�ch. Nhị Tổ đứng ngo�i tuyết, chặt c�nh tay cầu ph�p, thưa: đệ tử t�m chưa an, xin thầy an t�m cho con. Tổ Đạt Ma bảo: đem t�m đ�y ta an cho. Nhị Tổ thưa: con t�m t�m kh�ng được. Tổ Đạt Ma đ�p: ta đ� an t�m cho �ng rồi đ�.

V� M�n giải: L�o gi� răng sĩ, mười mu�n dăm rong thuyền vượt biển đến đ�y, c� thể gọi l� kh�ng c� gi� m� nổi s�ng, cuối c�ng gặp được một người lại b�n s�u căn chẳng đủ, chao �i tạ ba ch�ng, kh�ng biết bốn chữ. Tụng rằng;

T�y đến chỉ thẳng,

Nhơn lời dặn khỏi,

Ph� rối t�ng l�m,

Nguy�n do l� thế.

�

42- CON G�I XUẤT ĐỊNH

"Đức Thế T�n, thuở xưa, nhơn Bồ T�t Văn Th� đến chỗ nh�m họp của chư Phật, gặp được chư Phật, mỗi vị đều về chỗ của m�nh. Chỉ c� một người nữ nhập tam muội gần t�a vị Phật kia. Ng�i Văn Th� liền thưa với Đức Th�ch Ca Thế T�n: v� sao người nữ ấy được gần t�a Phật ấy m� con kh�ng được. Phật bảo Văn Th�: nếu �ng muốn biết người nữ nầy, �ng l�m cho c� ta xuất định để hỏi th� r�. Đức Văn Th� đi quanh người nữ 3 v�ng d�ng hết thần lực khảy m�ng tay một lần, vang đến phạm thi�n, nhưng c� ấy kh�ng xuất định. Đức Thế T�n bảo: d� cho trăm ng�n Văn Th� cũng kh�ng l�m sao cho c� ấy xuất định. Ở phương dưới trải qua 112 ức h� sa quốc độ c� Bồ T�t V�ng Minh c� thể l�m c� ấy xuất định. Trong gi�y l�t, Đại Sĩ V�ng Minh từ phương dưới đến lễ b�i đức Thế T�n. Đức Thế T�n bảo Bồ T�t V�ng Minh, ng�i đến trước c� ấy khảy m�ng tay một lần, c� g�i liền xuất định."

V� M�n giải: L�o gi� Th�ch Ca l�m thực lộn xộn, kh�ng hiểu rằng Văn Th� l� thầy của bảy Đức Phật, m� kh�ng gọi c� g�i xuất định. V�ng Minh l� Bồ T�t sơ địa m� gọi c� ta xuất định được, nếu nh�n v�o trong ấy thấy r� rằng nghiệp thức m�nh mang na gi� đại định. Tụng rằng:

Kẻ xuất đặng người xuất kh�ng đặng,

Ta đ�y được tự do,

Đầu Thần v� mặt quỷ,

Mất hết mới phong lưu.

�

43- LƯỢC TRE THỦ SƠN

"H�a Thượng Thủ Sơn cầm c�y lược tre l�n thị ch�ng rằng: mọi người c�c �ng nếu k�u lược tre th� chạm, kh�ng k�u lược tre th� tr�i, vậy c�c �ng k�u n� l� c�i g�?"

V� M�n giải: K�u lược tre l� chạm, kh�ng k�u lược tre l� tr�i, kh�ng được c� lời, kh�ng được kh�ng lời, n�i mau n�i mau. Tụng rằng:

Cầm đưa lược tre,

Lệnh c� sống chết,

Tr�i chạm bỏ đi,

Tổ sư được sống.

�

44- BA TI�U CẦM GẬY

"H�a Thượng Ba Ti�u thị ch�ng: �ng c� c�y gậy nhỏ, ta cũng c� c�y gậy nhỏ, �ng kh�ng c� c�y gậy nhỏ, v� ta đ� cướp c�y gậy nhỏ của �ng."

V� M�n giải: Dẫn qua kh�c cầu gảy, ban về x�m kh�ng trăng, nếu k�u l�m gậy con, v�o địa ngục t�n bắn. Tụng rằng:

C�c nơi s�u v� cạn,

Đều ở trong l�ng tay,

Chống trời phải nắm đất,

Mỗi chỗ chấn t�ng m�n.

�

45- HỌ THIỆU L� AI

"Đ�ng Sơn Diễn Sư Tổ n�i: Th�ch Ca v� Di-Lặc đều l� n� lệ của họ vậy ta n�i họ l� ai?"

V� M�n giải: nếu thấy được họ sớm th� như chữ thập đầu đường, vừa thấy �ng cha tương tự, lại kh�ng cần hỏi người kh�c, n�i phải hay kh�ng phải. Tụng rằng:

Cung người đừng k�o,

Ngựa người đừng cưởi,

Lỗi người đừng b�n,

Việc người đừng biết.

46- ĐẦU S�O TH�M BƯỚC

H�a Thượng Thạch Sương dạy: đầu s�o tre trăm thước phải th�m bước thế n�o? Cổ Đức dạy:

Ngồi đầu trăm trượng kẻ n�o hơn

D� người l�m được chẳng c�n chơn

Trăm thước đầu s�o th�m bước nữa

Mười phương thế giới hiện to�n th�n.

V� M�n giải: Tiến một bước, bay được th�n, lo g� kh�ng chỗ để xưng t�n, d� n�i như thế nhưng đầu s�o trăm thước l�m sao bước th�m ha! Tụng rằng:

Mắt m� kh�ng c�n thấy,

Nhận lầm cao địa b�n,

Nghi�ng m�nh sẽ mất mạng,

Người m� dẫn đ�n m�.

47- Đ�U SUẤT BA CỬA

"H�a Thượng Đ�u Suất duyệt lập ba quan để hỏi học giả: vạch cỏ t�m l� nhiệm mầu chỉ mong thấy t�nh, nay c�c bậc thượng nhơn t�nh tại chỗ n�o, m� biết được tự t�nh tho�t sanh tử. Khi mắt đ� nhắm rồi th� l�m sao tho�t gọi l� tho�t được sanh tử, phải biết đi đến chỗ n�o. Tứ đại chia l�a nhắm chỗ n�o đi."

V� M�n giải: Nếu sau đ� c� thể thấy được 3 chuyển ngữ, liền c� thể t�y theo chỗ m� l�m chủ, gặp duy�n l� hiển t�n, nếu chưa được như thế th� bửa ăn th� dễ no, nhai nhỏ l�u đ�i. Tụng rằng:

Một niệm qu�n khắp v� lượng kiếp,

Việc v� lượng kiếp giống h�m nay,

Như nay lui ph� hết một niệm,

Lưu ph� như thế thiệt người hay.

48- C�N PHONG MỘT ĐƯỜNG

"C� vị tăng hỏi H�a Thượng C�n Phong: "C�c Đức Phật trong mười phương c� một con đường v�o cửa niết b�n kh�ng biết đầu đường đ� ở chỗ n�o?" C�n Phong dơ c�y gậy l�n quay một v�ng n�i: đầu đường ở trong ấy. Sau đ� c� người thuật v� hỏi thiền sư V�n M�n. V�n M�n liền dựng c�y quạt dậy n�i: c�y quạt nhảy thẳng l�n c�i trời 33 đấp l�n lỗ mũi Đế Th�ch, l�c ấy mưa tợ bồn nghi�ng."

V� M�n giải: Một người muốn v�o chỗ s�u thẩm tận c�ng của bể lại đi bưng nia s�ng c�t. Một người ở đỉnh n�i cao đứng để s�ng trắng ngập trời. Cầm một vật ph�ng ra đều chỉ c� một tay gi�p giữ t�n thừa, giống như hai con thoi chạy khua nhau. Ở đời kh�ng ai l� người cứu k�nh. Nếu lấy mắt m� nh�n 2 vị đại l�o đều chưa biết đầu đường ở đ�u. Tụng rằng:

Chưa dở ch�n l�n th�n đ� tới,

Chưa động lưỡi co đ� n�i rồi,

Muốn biết thế n�o l� mấu chốt,

Lỗ n�o hứng thượng thẳng l�n ngồi.

�

Lời bạt:

Từ trước Phật Tổ d�ng cơ duy�n để chỉ b�y căn cứ v�o chỗ nghi m� kiến nghĩa. Trước ti�n kh�ng dạy một lời, phơi b�y gan ruột, chỉ r� tr�ng mắt, chỉ mong mọi người ngay trong đ� m� nhận ra c�i đ� ch�nh m�nh, kh�ng thể t�m từ người kh�c.

Nếu l� căn cơ bậc thượng, vừa nghe chuyển ngữ, biết r� chỗ đến. R� r�ng kh�ng c� cửa để v�o, cũng kh�ng thềm bậc để lần l�n, bước thẳng v�o cửa, kh�ng cần hỏi người. Đ�u kh�ng thấy Huyền Sa thiền sư n�i: Cửa của giải tho�t l� kh�ng c� cửa, � của người đạo l� kh�ng �. Bạch V�n thiền sư n�i: biết đạo r� r�ng, chỉ cho coi c�i đ� l� c�i g�? Hiểu kh�ng thấu l�m sao n�i được. Thật l� lấy đất đỏ thếp v�o tr�u mẹ. Nếu hiểu được cổng kh�ng c� cửa, sớm biết để t�m v�o v� m�n, nếu kh�ng thấu được cổng v� m�n cũng l� ch�nh c� phụ m�nh. N�n n�i: T�m niết b�n dễ hiểu, tr� sai biệt kh� lường. Nếu hiểu được sai biệt tr� th� nh� nước tự an ninh.

Ch�u t�m đời của Thiền Sư V� M�n

Tỳ Kheo Huệ Khai cẩn thức.

�