VT2646 Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật Gi�o H�nh Chứng Văn Loại

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

�TRANG CHỦ*--KINH ĐI�̉N*--ĐẠI TẠNG KINH*--TH�̀N CHÚ*--HÌNH ẢNH*--中文*--ENGLISH

�

TH�N� LOAN

親�� 鸞

GI�O� H�NH� T�N� CHỨNG

�� 教� 行� 信� 證

QUẢNG MINH dịch ch�

Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật Gi�o H�nh Chứng Văn Loại
No. 2646

�

Lời Tựa

Trộm nghĩ, hoằng thệ kh�ng thể nghĩ b�n , l� con thuyền vĩ đại vượt qua biển cả kh� qua ; quang minh kh�ng g� chướng ngại, l� mặt trời tr� tuệ ph� tan b�ng tối v� minh.
Thế th�, duy�n tịnh độ được th�nh từ sự sinh khởi nghịch hại của tỳ-kheo Điều Đạt� v� th�i tử A-x�-thế , nh�n tịnh nghiệp được thuyết từ sự tuyển chọn An dưỡng của Đức Phật Th�ch Ca v� ho�ng hậu Vi-đề-hi .
Đ�y l�, l�ng nh�n từ của sự quyền h�a� nhằm cứu độ khắp ch�ng sinh khổ n�o, t�m bi mẫn của bậc Thế H�ng� muốn thương tưởng cả xiển-đề nghịch b�ng .
B�n biết, gia hiệu� vi�n dung� ch� đức� l� ch�nh tr� c� khả năng chuyển �c th�nh đức , v� Nan t�n kim cương t�n lạc� c� khả năng đoạn trừ ho�i nghi , hoạch chứng ch�n l�.
Như vậy, ph�m phu dễ tu ch�n gi�o, ngu độn dễ qua đường tắt. Gi�o ph�p Phật thuyết một đời, kh�ng s�nh với biển đức� như thế. [Những ai] bỏ uế ưa tịnh , h�nh t�n sai lầm, t�m m� thức �t, �c nặng chướng nhiều, [th�] cậy nhờ Như Lai đưa đi , mong về đường thẳng tối thắng . Ri�ng k�nh v�ng h�nh n�y, chỉ t�n trọng t�n đ�y.
Chao �i! Cường duy�n l� hoằng thệ , ng�n đời kh�ng gặp; tịnh t�n m� ch�n thật, mu�n kiếp kh� được. Gặp h�nh được t�n, mừng do t�c duy�n.
Vậy m�, lu�n hồi che lấp lưới nghi, lại c�n trải qua nhiều kiếp.
Quả thật, ch�n ng�n �nhiếp lấy kh�ng bỏ� , ch�nh ph�p �si�u thế hy hữu�.� Đừng ngần ngại lắng nghe v� suy x�t. �

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan. ��

Vui thay!
Th�nh điển nơi T�y Phồn, Nguyệt Chi
Thầy giảng ở Đ�ng Hạ, Nhật Th�nh
Kh� gặp nay được gặp
Kh� nghe đ� được nghe.
K�nh t�n ch�n t�ng gi�o h�nh chứng
Chỉ biết Như Lai c�ng đức s�u.
Đ�y vui những g� nghe được
V� khen những g� c� được.

Ti�u Đề

Kinh Đại V� Lượng Thọ� l� gi�o nghĩa ch�n thật của Ch�n t�ng Tịnh độ.
1.�� Hiển Ch�n Thật Gi�o
2.�� Hiển Ch�n Thật H�nh
3.�� Hiển Ch�n Thật T�n
4.�� Hiển Ch�n Thật Chứng
5.�� Hiển Ch�n Phật Độ
6.�� Hiển H�a Th�n Độ

��

�

(Một) Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật Gi�o Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

(1)
K�nh x�t, Tịnh độ Ch�n t�ng c� hai thứ hồi hướng: 1. V�ng tướng hồi hướng; 2. Ho�n tướng hồi hướng.
V�ng tướng hồi hướng c�: ch�n thật gi�o, ch�n thật h�nh, ch�n thật t�n v� ch�n thật chứng.

(2)
Hiển b�y �ch�n thật gi�o� ch�nh l� Kinh Đại V� Lượng Thọ.
Đại � kinh n�y l�, Di Đ� ph�t khởi thệ nguyện, mở rộng ph�p tạng, thương x�t ph�m phu, trao cho tr�n bảo c�ng đức; Th�ch Ca đản sinh thế gian, ph�t huy đạo gi�o, muốn cứu quần sinh, ban cho lợi �ch ch�n thật. Do vậy m� n�i, �bản nguyện của Như Lai� l� t�ng th� của Kinh, tức lấy �danh hiệu Phật� l�m tự thể của Kinh vậy.
L�m sao biết được �đại sự xuất hiện thế gian�?

(3)
Kinh Đại V� Lượng Thọ :
�Bạch �ức Thế T�n! �ức Thế T�n h�m nay, c�c căn vui đẹp, th�n tướng thanh tịnh, n�t mặt lộng lẫy, như gương s�ng b�ng tịnh thấu suốt trong ngo�i, uy dung rực rỡ, si�u tuyệt v� lượng, con chưa từng thấy sự th� diệu như thế. K�nh bạch �ức �ại Th�nh! L�ng con nghĩ rằng: C� lẽ h�m nay �ức Thế T�n trụ nơi Ph�p kỳ đặc, h�m nay �ức Thế H�ng trụ chỗ chư Phật trụ, h�m nay �ức Thế Nh�n trụ nơi Hạnh của �ạo Sư, h�m nay �ức Thế Anh trụ nơi Đạo tối thắng, h�m nay �ức Thi�n T�n h�nh theo Đức của Như Lai. Chư Phật qu� khứ, vị lai v� hiện tại lu�n nghĩ đến nhau. Phải chăng h�m nay �ức Như Lai đang nghĩ đến chư Phật? V� sao c� sự uy thần s�ng ch�i như thế n�y?�
�Bấy giờ, �ức Thế T�n bảo Ng�i A-nan rằng: C� phải chư Thi�n nhờ �ng đến hỏi Phật hay �ng d�ng tuệ kiến� m� hỏi về uy nhan?�
�Ng�i A-nan bạch Phật rằng: Kh�ng phải chư Thi�n đến nhờ con, ch�nh con thấy biết m� hỏi việc đ�.�
�Phật dạy rằng: L�nh thay, A-nan! Như Lai rất hoan hỷ với những g� �ng hỏi. �ng ph�t tr� tuệ s�u, biện t�i ch�n diệu, thương nghĩ ch�ng sinh m� hỏi được việc đ�. Như Lai đem l�ng đại bi v� tận, thương x�t ch�ng sinh trong ba c�i, n�n mới xuất hiện thế gian, khai s�ng đạo gi�o, muốn cứu vớt quần sinh, trao cho họ những lợi �ch ch�n thật. V� lượng ức kiếp kh� gặp, kh� thấy Như Lai, giống như hoa Linh Thoại thỉnh thoảng mới xuất hiện một lần. Nay những điều �ng hỏi c� nhiều lợi �ch, khai h�a cho tất cả chư Thi�n, nh�n loại. A-nan n�n biết, Như Lai Ch�nh Gi�c, tr� ấy kh� lường, nhiều sự huấn thị v� chế ngự, tuệ kiến v� ngại, kh�ng thể ngăn dứt.�

(4)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai� n�i:
�Ng�i A-nan bạch Phật rằng: Bạch Đức Thế T�n! Con thấy sắc diện của Như Lai rạng rỡ hiếm c�, n�n mới khởi � niệm n�y, chẳng phải l� do chư Thi�n m�ch bảo.�
��Đức Phật dạy Ng�i A-nan: �L�nh thay, l�nh thay! Nay �ng mau mắn hỏi, kh�o l�o quan s�t, biện t�i vi diệu, hỏi được Như Lai việc như thế. �ng v� tất cả Như Lai Ứng Ch�nh Đẳng Gi�c - những bậc Vĩ Đại xuất hiện thế gian, an trụ đại bi, lợi �ch quần sinh, như hoa Ưu Đ�m hiếm khi xuất hiện � m� hỏi việc đ�. �ng c�n v� thương x�t v� lợi lạc c�c hữu t�nh m� thưa hỏi Như Lai việc như thế.�

(5)
Kinh Phật Thuyết V� Lượng Thanh Tịnh B�nh Đẳng Gi�c :
�Đức Phật bảo Ng�i A-nan: Như ở thế gian c� c�y Ưu-đ�m-b�t, chỉ c� tr�i kh�ng c� hoa; khi thế gian c� Phật, ch�nh l� l�c hoa xuất hiện vậy. Thế gian c� Phật, rất kh� được gặp; nay Ta l�m Phật, xuất hiện trong thi�n hạ. �ng c� đức lớn, thiện t�m th�ng minh, vin biết � Phật, v� kh�ng qu�n ở b�n Phật hầu Phật. Nay �ng c� điều hỏi th� h�y lắng nghe cho kỹ.�

(6)
Sư Cảnh Hưng� viết: �H�m nay �ức Thế T�n trụ nơi ph�p kỳ đặc: Những tướng trạng xuất hiện bởi thần th�ng lu�n , kh�ng những kh�c thường m� cũng kh�ng g� so s�nh, n�n gọi kỳ đặc.�
�H�m nay �ức Thế H�ng trụ chỗ chư Phật trụ:� Như Lai trụ tam muội B�nh đẳng của chư Phật, c� khả năng chế ngự ch�ng ma v� chư thi�n h�ng mạnh, n�n tr� chỗ Phật tr� l� nh�n của danh hiệu Thế H�ng.�
�H�m nay �ức Thế Nh�n trụ nơi hạnh của �ạo Sư: Ngũ nh�n l� hạnh của Đạo Sư. Phật trụ ngũ nh�n, n�n sự dẫn dắt ch�ng sinh th� kh�ng hạnh n�o hơn được. Lấy hạnh của Đạo Sư để giải th�ch nghĩa Thế Nh�n.�
�H�m nay �ức Thế Anh trụ nơi đạo tối thắng: Phật trụ tứ tr�, xuất ch�ng kh�ng ai bằng, n�n lấy Đạo tối thắng m� lập t�n Thế Anh.�
�H�m nay �ức Thi�n T�n h�nh theo đức của Như Lai: Thi�n T�n l� Đệ nhất nghĩa thi�n , để giải th�ch nghĩa �Phật t�nh bất kh�ng�.� �
�A-nan n�n biết, Như Lai Ch�nh Gi�c: Như Lai Ch�nh Gi�c, ch�nh l� �Ph�p kỳ đặc�.� �
�Tuệ kiến v� ngại: L� tr�nh b�y �Đạo tối thắng�.�
�Kh�ng thể ngăn dứt: Tức l� �Đức của Như Lai�.�

(7)
Như vậy l� minh chứng của hiển b�y �ch�n thật gi�o�.
Quả thật, [Kinh Đại V� Lượng Thọ] ch�nh thuyết về �Như Lai xuất hiện thế gian� , l� diệu điển �kỳ đặc tối thắng� , l� gi�o nghĩa về �cứu c�nh nhất thừa� , l� lời v�ng cho sự �mau ch�ng vi�n dung� , l� lời th�nh thật được �mười phương [Phật] xưng t�n� , l� ch�n gi�o cho �thời cơ thuần thục� , n�n biết như vậy.

(Hai) Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật H�nh Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

(1)
K�nh x�t, v�ng tướng hồi hướng c� đại h�nh, c� đại t�n.
Đại h�nh, l� xưng danh hiệu V� Ngại Quang Như Lai. H�nh n�y ch�nh l� nhiếp c�c thiện ph�p, đủ cội c�ng đức, mau ch�ng vi�n m�n. Ch�n như nhất thật , c�ng đức bảo hải , n�n gọi l� đại h�nh. Nhưng h�nh ấy xuất sinh từ đại bi nguyện, ch�nh l� nguyện m� �chư Phật xưng dương� , l� nguyện m� �chư Phật xưng danh�, l� nguyện m� �chư Phật tư ta�� , cũng gọi l� nguyện của �v�ng tướng hồi hướng�, cũng gọi l� nguyện của �tuyển trạch xưng danh� .

(2)
Về �chư Phật xưng danh nguyện�, Đại kinh n�i: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, mười phương v� lượng chư Phật chẳng đều ngợi khen xưng tụng danh hiệu của t�i th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� (Nguyện 17)

(3)
Lại n�i:
�T�i đến l�c th�nh Phật
Danh tiếng si�u mười phương
Trọn c� người chẳng nghe
Thề chẳng th�nh Ch�nh gi�c.
V� ch�ng khai ph�p tạng,
Rộng ban b�u c�ng đức,
Thường ở trong đại ch�ng,
Thuyết ph�p sư tử rống.�
��
(4)
Về �Nguyện th�nh tựu văn� , Đại kinh ghi:
�Hằng sa chư Phật Như Lai mười phương đồng khen ngợi oai thần c�ng đức bất khả tư nghị của Đức V� Lượng Thọ Phật.�

(5)
Lại n�i: �Đức V� Lượng Thọ Phật oai thần v� cực. V� lượng v� bi�n bất khả tư nghị chư Phật Như Lai ở c�c thế giới mười phương, kh�ng đức Phật n�o chẳng khen ngợi V� Lượng Thọ Phật.�

(6)
Lại n�i:
�Phật ấy c� bản nguyện
Nghe danh muốn v�ng sinh
Đều được sinh nước ấy
Ở bậc Bất thối chuyển.�
��
(7)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�T�i đối Như Lai ph�t hoằng nguyện
Khi t�i chứng V� thượng bồ-đề
Nếu kh�ng đầy đủ c�c nguyện tr�n
Kh�ng lấy mười lực Đấng ai bằng
T�m kh�ng chịu thường h�nh bố th�
Rộng cứu bần c�ng l�a c�c khổ
Lợi �ch thế gian khiến an lạc
[Kh�ng th�nh Ph�p vương vị cứu đời] �
Tối thắng trượng phu tu h�nh rồi
L�m phục t�ng cho kẻ bần c�ng
Vi�n m�n thiện ph�p kh�ng g� hơn
Ở trong đại ch�ng sư tử rống.� �

�� (8)
Lại n�i: �N�y A-nan! Do nghĩa lợi n�y, v� lượng v� số, bất khả tư nghị, kh�ng ai đồng đẳng, chư Phật Như Lai ở v� bi�n thế giới đều c�ng khen ngợi những c�ng đức của V� Lượng Thọ Phật.�

(9)
Kinh Phật Thuyết Chư Phật A Di Đ� Tam Da Tam Phật T�t L�u Phật Đ�n Qu� Độ Nh�n Đạo� n�i:
�Nguyện thứ tư: Giả sử khi t�i th�nh Phật, danh hiệu t�i vang khắp t�m phương tr�n dưới v� số c�i Phật, khiến c�c thầy tỳ-kheo trong đại ch�ng của mỗi Đức Phật đều n�i về c�ng đức v� sự tốt đẹp của nước t�i. Chư thi�n, nh�n d�n v� lo�i b� bay m�y cựa nghe danh hiệu t�i đều khởi t�m từ, ai hoan hỷ phấn khởi đều khiến sinh về nước t�i. Được nguyện n�y t�i mới th�nh Phật, kh�ng được nguyện n�y t�i trọn kh�ng th�nh Phật.�

(10)
Kinh Phật Thuyết V� Lượng Thanh Tịnh B�nh Đẳng Gi�c ghi:
�[Nguyện thứ mười bảy:] Khi t�i th�nh Phật, danh hiệu t�i vang khắp t�m phương tr�n dưới v� số c�i Phật. Ch�ng đệ tử của mỗi Đức Phật đều ca ngợi c�ng đức v� sự tốt đẹp của nước t�i. Chư thi�n, nh�n d�n v� lo�i m�y động nghe danh hiệu t�i thảy đều phấn khởi sinh về nước t�i. Kh�ng được như vậy th� t�i kh�ng th�nh Phật.�
�[Nguyện thứ mười ch�n:] Khi t�i th�nh Phật, nh�n d�n ở c�i Phật phương kh�c m� đời trước c� l�m �c, nhưng nghe được danh hiệu t�i v� ch�n ch�nh l�m đạo, muốn sinh về nước t�i, khi thọ mạng hết sẽ kh�ng sinh trở lại ba đường �c, m� sinh về nước t�i theo sở nguyện nơi t�m. Kh�ng được như vậy th� t�i kh�ng th�nh Phật.�
�Th�i tử A-x�-thế v� năm trăm vị trưởng giả nghe hai mươi bốn lời nguyện của V� Lượng Thanh Tịnh Phật đều rất hoan hỷ phấn khởi, thầm nguyện trong t�m: Nguyện cho ch�ng con sau khi th�nh Phật đều được như Phật V� Lượng Thanh Tịnh Phật.
Đức Phật biết � nguyện của họ, bảo c�c thầy tỳ-kheo: Th�i tử A-x�-thế v� năm trăm vị trưởng giả n�y đến v� số kiếp sau sẽ được l�m Phật, như V� Lượng Thanh Tịnh Phật.
Đức Phật dạy: Th�i tử A-x�-thế v� năm trăm vị trưởng giả n�y tu Bồ-t�t đạo đến nay trải qua v� số kiếp, mỗi người đều đ� c�ng dường bốn trăm ức Đức Phật, nay lại đến c�ng dường Ta. Th�i tử A-x�-thế v� năm trăm vị n�y, v�o thời Ca Diếp Phật, họ l� đệ tử của Ta, nay đều trở lại để gặp nhau.
C�c thầy Tỳ-kheo nghe Đức Phật dạy, ai cũng hoan hỷ phấn chấn.�

�Những ai nghe danh hiệu Phật
Mau được lợi lớn, y�n ổn
Ch�ng ta được c�ng đức n�y
Những tốt đẹp ở c�i kia.� �

�Đức V� Lượng Gi�c giải th�ch:
Ta đời trước c� bản nguyện
Mọi người đ� nghe thuyết ph�p
Đều mau sinh về nước Ta
Sở nguyện Ta đều đầy đủ
Người nước kh�c muốn sinh về
Thảy được sinh về c�i n�y
Một đời được bất thối chuyển.� �

�Họ c� thể mau vượt đến
Thế giới t�n An Lạc quốc
C�i nước v� lượng �nh s�ng
C�ng dường nơi v� số Phật.� �
��
�Người chưa c� c�ng đức ấy
Kh�ng được nghe t�n kinh n�y
Chỉ người c� giới thanh tịnh
Mới đến nghe ch�nh ph�p n�y.� �
��
��c ki�u mạn, xấu giải đ�i
Kh� thể tin v�o ph�p n�y
Ai đời trước từng thấy Phật
Ưa nghe lời dạy Thế T�n.� �
��
�Th�n người hiếm c� kh� được
Phật tại thế c�ng kh� gặp
C� t�n tuệ vẫn chưa đủ
Phải nghe thấy, tinh tiến cầu.
Nghe ph�p ấy m� kh�ng qu�n
T�n k�nh ph�p được vui lớn
L� bạn th�n Ta xưa kia
V� vậy m� ph�t đạo � .
Dẫu thế giới đầy lửa ch�y
Quyết vượt qua để nghe ph�p
Nhất định sẽ th�nh Thế T�n
Tho�t tất cả sinh gi� chết.�

�� (11)
Kinh Bi Hoa, phẩm Bồ T�t Bản Thọ K�� n�i:
�Nguyện khi con th�nh ng�i V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c rồi, ở v� lượng v� bi�n a-tăng-kỳ thế giới Phật kh�c, c� ch�ng sinh n�o nghe danh hiệu của con m� tu c�c căn bản thiện , muốn sinh về thế giới của con, nguyện cho họ sau khi xả bỏ th�n mạng, nhất định được sinh về, chỉ trừ người phạm tội ngũ nghịch, hủy b�ng Th�nh nh�n, phế bỏ v� ph� hoại ch�nh ph�p.�

(12)
Như vậy, xưng danh c� thể ph� trừ tất cả v� minh của ch�ng sinh, c� thể th�nh m�n mọi ch� nguyện của ch�ng sinh.� Xưng danh l� ch�nh nghiệp ch�n diệu tối thắng . Ch�nh nghiệp l� niệm Phật. Niệm Phật th� l� �Nam m� A Di Đ� Phật�. �Nam m� A Di Đ� Phật� ch�nh l� ch�nh niệm vậy.

(13)
�� Luận Thập Trụ Tỳ-b�-sa n�i:
�C� người n�i: B�t-chu tam-muội v� đại bi l� nh� của chư Phật. Từ hai ph�p n�y sinh ra chư Như Lai, trong đ�, b�t-chu tam-muội l� cha, đại bi l� mẹ. Lại nữa, b�t-chu tam-muội l� cha, v� sinh ph�p nhẫn l� mẹ. Như trong Trợ Bồ-đề c� n�i:

�� Cha b�t-chu tam-muội
�� Mẹ đại bi v� sinh
�� Tất cả chư Như Lai
�� Từ hai ph�p n�y sinh.

�� Nh� kh�ng c� lỗi lầm l� nh� thanh tịnh. Thanh tịnh nghĩa l� s�u Ba-la-mật, bốn c�ng đức xứ ; phương tiện v� B�t-nh� Ba-la-mật; thiện ph�p v� tr� tuệ; b�t-chu tam-muội, đại bi v� c�c nhẫn, đều l� c�c ph�p thanh tịnh, kh�ng c� lỗi lầm, n�n gọi l� nh� thanh tịnh. Bồ-t�t lấy c�c ph�p n�y l�m nh� cho n�n kh�ng c� lỗi lầm.
Chuyển thế gian đạo nhập xuất thế thượng đạo: Thế gian đạo, l� đạo m� h�ng ph�m phu thực h�nh. Chuyển, l� dừng lại. Ph�m phu đạo th� kh�ng thể cứu c�nh đến Niết-b�n. Thường qua lại trong sinh tử, đ� l� ph�m phu đạo. Xuất thế gian, l� do đạo ấy m� được tho�t ly ba c�i, n�n gọi l� xuất thế gian đạo. Thượng, l� diệu, n�n gọi l� thượng. Nhập, l� ch�nh h�nh đạo, n�n gọi l� nhập. D�ng t�m n�y đi v�o sơ địa, gọi l� Hoan hỷ địa.

Hỏi: Sao gọi địa thứ nhất l� địa Hoan hỷ?
Đ�p:� Như được nơi Sơ quả
Cứu c�nh đến Niết-b�n
Bồ t�t được địa n�y
T�m thường nhiều hoan hỷ
Tự nhi�n được tăng trưởng
Chư Phật Như Lai chủng
Thế n�n người như đ�y
Được gọi bậc Hiền thiện.

Như được nơi Sơ quả: l� như người được Tu-đ�-ho�n đạo, kh�o đ�ng cửa �ba �c đạo�, thấy ph�p, nhập ph�p, đắc ph�p, tr� ph�p ki�n cố, kh�ng g� khuynh động, cứu c�nh đến Niết-b�n. Đoạn ph�p sở đoạn bởi kiến đế, n�n t�m rất hoan hỷ. Giả sử c�n thụy mi�n, gi�i đ�i cũng kh�ng đi đến hai mươi ch�n hữu . Như lấy một sợi l�ng chia l�m trăm phần, rồi lấy một phần l�ng đ� chia nh�ng v�o nước biển cả, chỉ được v�i giọt nước. Khổ đ� diệt th� như nước biển cả, khổ chưa diệt th� như v�i giọt nước. T�m rất hoan hỷ, Bồ t�t như vậy đắc Sơ địa rồi, gọi l� sinh v�o nh� Như Lai, được tất cả trời, rồng, Dạ-xoa, C�n-th�t-b�, A-tu-la, Ca-l�u-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-gi�, Phạm vương, Thi�n vương, Sa-m�n, B�-la-m�n v� hết thảy Thanh văn, B�ch-chi Phật c�ng nhau c�ng dường cung k�nh. V� sao? V� nh� n�y kh�ng c� lỗi lầm. Chuyển thế gian đạo nhập xuất thế gian đạo, chỉ ưa cung k�nh chư Phật, được bốn c�ng đức xứ, được cảm thọ quả b�o của s�u Ba-la-mật. Kh�ng đoạn chủng tử của chư Phật cho n�n t�m rất hoan hỷ. Bồ t�t n�y c� c�i khổ s�t lại bằng hai ba giọt nước, tuy trải qua trăm ng�n ức kiếp đắc quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, nhưng đối với c�i khổ sinh tử từ v� thỉ, chỉ như v�i giọt nước, những c�i khổ đ� diệt trừ th� giống như nước biển cả. Thế n�n, địa n�y gọi l� Hoan Hỷ.�� (�)

�Hỏi: Bồ-t�t Sơ Hoan Hỷ địa, ở trong địa n�y gọi l� nhiều hoan hỷ, l� v� c� được c�c c�ng đức n�n hoan hỷ, hay l� v� th�ch ứng địa ph�p m� hoan hỷ? Lấy g� m� hoan hỷ?
�� Đ�p:� Thường niệm về chư Phật
Về đại ph�p chư Phật
Tất định, h�nh hiếm c�
Cho n�n nhiều hoan hỷ.

Đại loại những nh�n duy�n hoan hỷ như vậy, Bồ-t�t ở Sơ địa c� nhiều hoan hỷ trong t�m. �
Niệm chư Phật: L� niệm chư Phật qu� khứ như Nhi�n Đăng Phật, v.v., chư Phật hiện tại như A Di Đ� Phật, v.v., chư Phật tương lai như Di Lặc Phật. v.v. Thường niệm chư Phật Thế T�n như vậy, như ở trước mắt. Phật l� bậc V� Năng Thắng, bậc đệ nhất trong tam giới, thế n�n [niệm Phật th�] �nhiều hoan hỷ�.
Niệm đại ph�p của chư Phật: Đại ph�p l� n�i tắt cho bốn mươi ph�p bất cộng của chư Phật, đ� l�: 1. Tự tại phi h�nh t�y �; 2. Tự tại biến h�a v� bi�n; 3. Tự tại nghe biết v� ngại; 4. Tự tại d�ng v� lượng chủng m�n biết t�m của tất cả ch�ng sinh, v.v.� [Những ph�p như vậy sau sẽ n�i rộng.]
Niệm Tất định của Bồ-t�t: Bồ-t�t được thọ k� quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c th� nhập Ph�p vị, được V� sinh ph�p nhẫn, ng�n vạn ức số ma qu�n kh�ng thể quấy rối, ph� hoại, được t�m đại bi, th�nh ph�p đại nh�n , kh�ng tiếc th�n mạng v� được Bồ đề, cần h�nh tinh tiến. Đ�y gọi l� niệm Tất định của Bồ t�t.
Niệm h�nh hiếm c�: Niệm h�nh hiếm c� bậc nhất của Bồ-t�t được Tất định m� t�m hoan hỷ. Đ� l� địa vị m� tất cả ph�m phu kh�ng thể đạt được, l� địa vị m� tất cả Thanh văn v� B�ch-chi Phật kh�ng thể thực h�nh, n� khai thị �ph�p của Phật l� v� ngại giải tho�t bằng T�t-b�-nh� tr� �. Lại niệm về c�c ph�p sở h�nh của mười địa, gọi l� �t�m nhiều hoan hỷ�. Thế n�n, Bồ-t�t được nhập Sơ địa gọi l� Hoan Hỷ.

Hỏi: C� người ph�m phu chưa ph�t t�m V� thượng đạo, hoặc người c� ph�t t�m m� chưa được Hoan Hỷ địa, người n�y niệm chư Phật v� đại ph�p của Chư Phật, niệm Tất định của Bồ t�t v� h�nh hiếm c�, m� được hoan hỷ. Bồ t�t Sơ địa được hoan hỷ c�ng với người n�y [được hoan hỷ] c� g� kh�c biệt?
Đ�p:� Bồ t�t được Sơ địa
Trong t�m nhiều hoan hỷ
Chư Phật v� lượng đức
T�i nhất định sẽ được.

Bồ-t�t Tất định ở Sơ địa niệm chư Phật c� v� lượng c�ng đức, �T�i ắt sẽ được sự như vậy.� V� sao? �T�i đ� được Sơ địa n�y, nhập v�o Tất định, người kh�c kh�ng c� t�m n�y�, v� vậy Bồ-t�t ở Sơ địa t�m nhiều hoan hỷ, người kh�c kh�ng được vậy. V� sao? Người kh�c d� niệm chư Phật, nhưng kh�ng thể khởi niệm n�y: �T�i nhất định sẽ l�m Phật.� Th� như Th�nh tử Chuyển Lu�n sinh trong nh� của Chuyển Lu�n Vương, th�nh tựu tướng Chuyển Lu�n Vương, nghĩ đến c�ng đức của Chuyển Lu�n Vương ở qu� khứ, t�n k�nh khởi niệm: �Nay t�i cũng c� tướng n�y, cũng sẽ được gi�u c� t�n qu� như vậy�, trong t�m rất hoan hỷ. Người kh�ng c� tướng Chuyển Lu�n Vương th� kh�ng c� niềm vui như vậy. Bồ-t�t Tất định niệm chư Phật v� c�ng đức lớn lao, oai nghi, t�n qu� của chư Phật, [khởi niệm:] �T�i c� tướng n�y, ắt sẽ l�m Phật�, ngay l�c ấy v� c�ng hoan hỷ, người kh�c kh�ng c� sự n�y. Định t�m, l� th�m nhập ph�p của Phật m� t�m kh�ng lay động.�� (�)

(14)
�T�n lực tăng thượng: T�n, l� những g� thấy nghe th� nhất định tiếp nhận kh�ng nghi ngờ. Tăng thượng, l� th� thắng.
Hỏi: C� hai loại tăng thượng: 1. Nhiều; 2. Thắng. Nay n�i về loại n�o?
Đ�p: Ở đ�y n�i đến cả hai loại. Bồ t�t nhập Sơ địa th� c� được m�i vị của c�c c�ng đức, cho n�n t�n lực chuyển tăng thượng. D�ng t�n lực n�y t�nh to�n c�ng đức v� lượng th�m diệu của chư Phật m� c� thể tin nhận, th� t�m n�y vừa nhiều vừa thắng.
Thực h�nh s�u xa t�m Đại bi: Thương x�t nghĩ nhớ ch�ng sinh đến tận c�ng xương tủy, n�n gọi l� s�u xa. V� tất cả ch�ng sinh m� cầu Phật đạo, n�n gọi l� Đại. T�m từ, l� thường cầu sự lợi �ch v� an ổn ch�ng sinh. T�m từ c� ba loại .�� (�)

(15)
�Ph�p của Phật c� v� lượng m�n. Như ở thế gian, đường đi c� kh� c� dễ, đường bộ đi bộ vất vả, đường thủy ngồi thuyền an vui. Bồ-t�t đạo cũng như vậy, c� ph�p cần h�nh tinh tiến, cũng c� ph�p lấy đức tin l�m phương tiện, dễ d�ng thực h�nh, nhanh ch�ng đến A-duy-việt-tr� địa.�� (�)
�C� người mau muốn đến
Địa vị Bất thối chuyển
Phải đem t�m cung k�nh
Chấp tr� xưng danh hiệu.� �
�Nếu Bồ-t�t muốn ngay th�n n�y đến được A-duy-việt-tr� địa, th�nh tựu quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, th� n�n nghĩ nhớ chư Phật mười phương v� xưng niệm danh hiệu. Như trong phẩm A-duy-việt-tr� của kinh Bảo Nguyệt Đồng Tử Sở Vấn, n�i: (�) �
�� T�y phương Thiện thế giới
�� Phật hiệu V� Lượng Minh
�� Th�n s�ng tr� tuệ ngời
�� Chiếu rọi kh�ng ngằn m�
�� C� người nghe Phật danh
�� Liền được bất thối chuyển. (�)
�� Qu� khứ v� số kiếp
�� C� Phật hiệu Hải Đức
�� Chư hiện tại Phật n�y
�� Đều từ kia ph�t nguyện
�� Thọ mạng v� số lượng
�� nh s�ng chiếu v� cực
�� Quốc độ rất thanh tịnh
�� Nghe danh chắc l�m Phật
�� Nay hiện tại mười phương
�� Đầy đủ th�nh mười lực
�� Cho n�n c�i đầu lễ
�� Tối t�n trong người trời.�

�Hỏi: Chỉ nghe danh hiệu mười Đức Phật n�y rồi chấp tr� trong t�m, th� được bất thối chuyển đối với quả vị V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, hay l� c�n c� danh hiệu Đức Phật kh�c, danh hiệu Bồ-t�t kh�c đưa đến A-duy-việt-tr� chăng?
Đ�p: �� A Di Đ� chư Phật
�� V� c�c đại Bồ-t�t
�� Xưng danh nhất t�m niệm
�� Cũng được bất thối chuyển.

C�n c� chư Phật như A Di Đ� Phật, v.v. cũng n�n cung k�nh, lễ b�i, xưng danh hiệu c�c Ng�i.
Nay sẽ n�i đầy đủ:
V� Lượng Thọ Phật, Thế Tự Tại Vương Phật, (�)� Chư Phật Thế T�n n�y, hiện tại an tr� nơi c�c thế giới thanh tịnh khắp mười phương, đều xưng niệm danh hiệu v� nhớ nghĩ đến bổn nguyện của Đức Phật A Di Đ� như vầy: �Nếu người n�o xưng niệm danh hiệu của ta v� nương tựa v�o đ�, liền nhập Tất định, chứng đắc V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.�� V� vậy phải thường nghĩ nhớ, bằng kệ xưng t�n:
V� lượng quang minh tuệ
Th�n như n�i v�ng r�ng
Nay con th�n miệng �
Chắp tay c�i đầu lạy.� (�)
Người lu�n niệm Phật n�y
V� lượng lực oai đức
Tức thời nhập Tất định
Cho n�n con thường niệm.� (�)
Nếu ai nguyện l�m Phật
T�m niệm A Di Đ�
Hợp thời Ng�i hiện th�n
Cho n�n con quy mạng.
Bản nguyện lực Phật kia
C�c Bồ-t�t mười phương
Đến c�ng dường nghe ph�p
Cho n�n con c�i đầu.� (�)
Nếu người trồng thiện căn
Nghi th� hoa kh�ng nở
Người t�n t�m thanh tịnh
Hoa nở th� thấy Phật.
Mười phương hiện tại Phật
D�ng đủ loại nh�n duy�n
Khen c�ng đức Phật kia
Con nay quy mạng lễ.� (�)
Ngồi thuyền B�t ch�nh đạo
Vượt qua biển kh� vượt
Tự độ cũng độ người
Con lễ lạy bậc Tự Tại .
Chư Phật v� lượng kiếp
Ca ngợi c�ng đức Phật
H�y c�n kh�ng thể hết
Quy mạng bậc Thanh Tịnh.
Nay con cũng như vậy
Xưng t�n v� lượng đức
Nhờ nh�n duy�n phước n�y
Nguyện Phật thường nhớ con.� � (�)

�� (16)
�� Tịnh Độ Luận� ghi:
�Con y Tu-đa-la
Tướng c�ng đức ch�n thật
Thuyết nguyện kệ tổng tr�
Tương ưng lời Phật dạy.� (�)
Qu�n Phật bản nguyện lực
Người gặp kh�ng luống uổng
Khiến mau được đầy đủ
Biển đại bảo c�ng đức.�

�� (17)
�� Lại n�i: �Bồ-t�t nhập bốn chủng m�n , hạnh tự lợi th�nh tựu, n�n biết. Bồ-t�t xuất m�n thứ năm , hạnh lợi �ch tha hồi hướng th�nh tựu, n�n biết. Bồ-t�t tu năm m�n h�nh như vậy, tự lợi, lợi tha, mau ch�ng th�nh tựu V� Thượng Ch�nh Đẳng Ch�nh Gi�c.�

�� (18)
�� Tịnh Độ Luận Ch�� n�i: �Thận trọng khảo x�t, Thập Trụ Tỳ-b�-sa của Bồ-t�t Long Thọ c� n�i: Bồ-t�t cầu A-b�-bạt-tr� th� c� hai loại đạo: 1. Nan h�nh đạo; 2. Dị h�nh đạo.
Nan h�nh đạo: Ở trong thời kỳ đầy cả năm thứ vẩn đục, l�c kh�ng c� Phật, cầu A-b�-bạt-tr� l� kh�. C�i kh� ở đ�y lại c� nhiều mặt, n�i sơ c� năm ba mặt để biểu thị nghĩa �: 1. Ngoại đạo tu tương tợ thiện l�m nhiễu loạn ph�p của Bồ-t�t; 2. Hạnh tự lợi của Thanh văn l�m chướng ngại đại từ bi; 3. Kẻ �c v� cớ ph� hoại thắng đức của người kh�c; 4. Quả thiện đi�n đảo� c� thể hủy hoại Phạm hạnh; 5. Chỉ nhờ tự lực chứ kh�ng nương v�o tha lực. Những sự thể ấy được nh�n thấy khắp nơi. Th� như đường bộ, đi bộ th� khổ.
Dị h�nh đạo: Chỉ lấy nh�n duy�n t�n Phật để nguyện sinh Tịnh độ. Nương nguyện lực của Phật th� được v�ng sinh c�i thanh tịnh kia, rồi nhờ Phật lực nắm giữ an tr� liền nhập ch�nh định tụ của Đại thừa. Ch�nh định tức l� A-b�-bạt-tr�. Th� như đường thủy, đi thuyền th� vui.
V� Lượng Thọ Kinh Ưu-b�-đề-x� n�y l� tột đỉnh của Đại thừa, l� con thuyền xu�i gi� n�n kh�ng tho�i lui. V� Lượng Thọ l� biệt hiệu của Như Lai ở Tịnh độ An Lạc. Th�ch Ca M�u Ni Phật tại th�nh Vương X� v� nước X� Vệ , ở giữa đại ch�ng, ca ngợi c�ng đức trang nghi�m của V� Lượng Thọ Phật, tức lấy danh hiệu Phật l�m thể của kinh. Bậc Th�nh về sau l� Bồ-t�t B�-tẩu-b�n-đầu, ghi nhớ trong l�ng lời dạy đại bi của Như Lai, viết ra �Kệ nguyện sinh� phụ v�o kinh.�

(19)
Lại n�i: �Sở nguyện kh�ng được xem nhẹ, nếu Như Lai chẳng th�m oai thần, th� lấy g� để đạt? Cầu xin thần lực gia tr� của Như Lai, cho n�n �K�nh thưa�.
Con nhất t�m: L� lời �tự đốc�� của Bồ-t�t Thi�n Th�n. Nhất t�m l� xưng niệm V� Ngại Quang Như Lai, nguyện sinh An Lạc, t�m t�m tương tục, kh�ng c� � tưởng n�o kh�c xen tạp.� (�)
Quy mạng hết mười phương, V� ngại Quang Như Lai: Quy mạng, tức l� Lễ b�i m�n. Tận thập phương V� Ngại Quang Như Lai, tức l� T�n th�n m�n. L�m sao biết �quy mạng� l� �lễ b�i�? Bồ-t�t Long Thọ tạo �A Di Đ� Như Lai T�n� , trong đ� hoặc n�i �c�i đầu lạy� , hoặc n�i �con quy mạng� , hoặc n�i �quy mạng lễ� . Trong phần trường h�ng của luận n�y, cũng n�i về sự tu Năm niệm m�n. Trong Năm niệm m�n, lễ b�i l� một. Bồ-t�t Thi�n Th�n đ� nguyện v�ng sinh, lẽ n�o kh�ng c� �lễ b�i�. V� thế m� biết, �quy mạng� tức l� �lễ b�i�. Song lễ b�i chỉ l� cung k�nh, chưa hẳn l� quy mạng, c�n quy mạng th� ắt l� lễ b�i. Nếu suy theo đ�, th� quy mạng quan trọng hơn. D�ng kệ tụng để b�y tỏ l�ng m�nh, đương nhi�n n�i �quy mạng�. (C�n) Luận giải về nghĩa của kệ tụng, đại để n�i l� �lễ b�i�. Quy mạng v� lễ b�i l�m th�nh cho nhau, � nghĩa c�ng trọn vẹn.
L�m sao biết �[Quy mạng] hết mười phương, V� Ngại Quang Như Lai� l� T�n th�n m�n? Phần trường h�ng ở sau c� n�i: �Thế n�o l� t�n th�n? L� khẩu nghiệp t�n th�n: xưng danh hiệu của Như Lai kia ngang qua �quang minh tr� tướng� của Như Lai kia, c�ng � nghĩa của danh hiệu ấy, muốn như thật tu h�nh tương ưng.�� (�)
�Ở đ�y Bồ-t�t Thi�n Th�n n�i �[Quy mạng] hết mười phương, V� Ngại Quang Như Lai�, tức l� y theo danh hiệu của Như Lai kia, ngang qua �quang minh tr� tướng� của Như Lai kia m� t�n th�n, v� vậy m� biết c�u n�y l� T�n th�n m�n.
Nguyện sinh nước An Lạc, một c�u n�y l� T�c nguyện m�n, l� � �quy mạng� của Bồ-t�t Thi�n Th�n vậy.� [Nghĩa của �An Lạc� sẽ được n�i đầy đủ ở phần Qu�n s�t m�n.]

Hỏi: Trong c�c kinh luận Đại Thừa, chỗ n�o cũng n�i ch�ng sinh ho�n to�n v� sinh như hư kh�ng, tại sao Bồ-t�t Thi�n Th�n lại n�i �nguyện sinh�?
Đ�p: N�i �ch�ng sinh v� sinh như hư kh�ng�, c� hai loại: 1. Ph�m phu được xem l� �ch�ng sinh thật c�, v� c�i thấy của ph�m phu l� �sinh tử thật c�. Hai sự thể n�y ho�n to�n l� �v� sở hữu�, như l�ng r�a, như hư kh�ng ; 2. N�i rằng �c�c ph�p do nh�n duy�n sinh�, cho n�n ch�ng l� �bất sinh�, �v� sở hữu�, như hư kh�ng. Bồ-t�t Thi�n Th�n đ� �nguyện sinh�, đ� l� nghĩa �nh�n duy�n�. Do nghĩa �nh�n duy�n�, n�n chỉ l� �giả danh� m� sinh, chẳng phải như ph�m phu cho rằng �ch�ng sinh thật c�, �sinh tử thật c�.

Hỏi: Y theo nghĩa n�o m� n�i �v�ng sinh�?
Đ�p: Ở thế gian n�y, con người giả danh tu Năm niệm m�n, niệm trước l�m nh�n cho niệm sau. Người giả danh ở uế độ v� người giả danh ở tịnh độ, kh�ng quyết định cả hai l� một, kh�ng quyết định cả hai l� kh�c. T�m trước v� t�m sau cũng y như vậy. V� sao? Nếu l� một th� kh�ng c� nh�n quả, nếu l� kh�c th� chẳng c� tương tục. Nghĩa n�y trong Luận [Thập Nhị M�n], chương Qu�n Nhất Dị M�n� c� giải th�ch uyển chuyển. H�ng thứ nhất [được giải th�ch] qua ba niệm m�n xong.

Con y Tu-đa-la, Tướng c�ng đức ch�n thật, Thuyết nguyện kệ tổng tr�, Tương ưng lời Phật dạy: (�) Y v�o đ�u? Tại sao y? Y thế n�o? Y v�o đ�u l� y v�o Tu-đa-la. Tại sao y l� bởi v� Như Lai ch�nh l� tướng c�ng đức ch�n thật. Y thế n�o l� tu tập tương ưng Năm niệm m�n. (�)
Tu-đa-la: Phần trực thuyết trong mười hai bộ kinh gọi l� Tu-đa-la, nghĩa l� bốn bộ A-h�m, Tam tạng c�c thứ. C�c kinh Đại thừa ngo�i Tam tạng cũng gọi l� Tu-đa-la. Ở đ�y n�i, �y Tu-đa-la� l� [y theo] Tu-đa-la của Đại thừa ngo�i Tam tạng, kh�ng phải c�c kinh A-h�m.
Tướng c�ng đức ch�n thật: C� hai loại c�ng đức: 1. Từ t�m hữu lậu m� sinh, kh�ng thuận ph�p t�nh, c�i gọi l� c�c thiện của ph�m phu nh�n thi�n. C�c quả b�o của nh�n thi�n, mặt nh�n mặt quả, đều l� đi�n đảo, đều l� hư dối, n�n gọi l� �c�ng đức kh�ng thật� ; 2. Từ tr� tuệ của Bồ-t�t m� nghiệp thanh tịnh hiện khởi để trang nghi�m Phật sự, y theo ph�p t�nh m� thể nhập tướng thanh tịnh. Ph�p n�y kh�ng đi�n đảo, kh�ng hư dối, gọi l� �c�ng đức ch�n thật�. Thế n�o l� kh�ng đi�n đảo? L� y theo ph�p t�nh, thuận theo hai đế. Thế n�o l� kh�ng hư dối? L� nhiếp h�a ch�ng sinh, nhập tất c�nh tịnh .
Thuyết nguyện kệ tổng tr�, Tương ưng lời Phật dạy: Tr�, l� kh�ng bu�ng kh�ng mất. Tổng, l� lấy �t nhiếp nhiều. Kệ, l� số c�u năm chữ. Nguyện, l� ưa th�ch v�ng sinh. Thuyết, l� n�i c�c kệ luận. Tựu chung lại, n�i ra c�c kệ nguyện v�ng sinh, tổng tr� kinh Phật, tương ưng với lời dạy của Đức Phật. Tương ưng, l� v� như hộp nắp tương xứng� vậy.�� (�)
�Thế n�o l� hồi hướng? Kh�ng bỏ tất cả ch�ng sinh khổ n�o, t�c nguyện hồi hướng l�m đầu, v� được th�nh tựu t�m đại bi: Hồi hướng c� hai thứ tướng: 1. V�ng tướng; 2. Ho�n tướng. V�ng tướng, l� đem c�ng đức của m�nh hồi th� cho tất cả ch�ng sinh, ph�t nguyện c�ng nhau v�ng sinh tịnh độ An Lạc của A Di Đ� Như Lai.�

(20)
�� An Lạc Tập viết:
�Kinh Qu�n Phật Tam-muội� n�i: Khuy�n phụ vương thực h�nh niệm Phật tam-muội:
�Phụ vương bạch Phật: V� sao m� Phật chẳng dạy đệ tử thực h�nh Quả đức của Phật địa, Ch�n như thật tướng, �ệ nhất nghĩa Kh�ng?
Phật bảo phụ vương: Quả đức của chư Phật c� v� lượng cảnh giới th�m diệu, thần th�ng giải tho�t, kh�ng phải l� cảnh giới thực h�nh của người ph�m, v� thế n�n khuy�n phụ vương thực h�nh niệm Phật tam-muội.
Phụ vương bạch Phật: C�ng năng niệm Phật trạng th�i n� như thế n�o?
Phật bảo: N�y Phụ vương! Trong rừng Y lan rộng lớn bốn mươi do tuần, c� một gốc Ngưu đầu Chi�n đ�n, tuy c� rễ chồi nhưng chưa mọc l�n, th� rừng Y lan ấy chỉ h�i thối chẳng thơm. Nếu người ăn nhằm hoa quả của c�y Y lan th� ph�t cuồng m� chết. L�c sau, rễ chồi của c�y Chi�n đ�n dần dần tăng trưởng, khi n� vừa sắp trở th�nh c�y to th� m�i thơm đ� nồng sực, c� thể biến đổi cả khu rừng ấy trở th�nh thơm tho. Ch�ng sinh tr�ng thấy đều sinh t�m hy hữu.
Phật bảo phụ vương: T�m niệm Phật của tất cả ch�ng sinh trong sinh tử cũng giống như vậy. Chỉ cần buộc niệm chẳng dừng th� ắt được sinh trước Phật. Một khi được v�ng sinh th� biến đổi được tất cả điều �c th�nh đại từ bi, giống như loại c�y thơm tho kia biến đổi cả rừng Y lan.�

Rừng Y lan vừa n�i dụ cho ba độc, ba chướng, v� bi�n trọng tội trong th�n ch�ng sinh. Chi�n đ�n dụ cho t�m niệm Phật của ch�ng sinh. Sắp trở th�nh c�y to, l� n�i tất cả ch�ng sinh chỉ cần t�ch g�p niệm Phật kh�ng ngưng th� nghiệp đạo chắc được th�nh tựu.

Hỏi: Nếu x�t c�ng niệm Phật của tất cả ch�ng sinh th� c� thể hiểu hết được. V� sao sức của một niệm lại c� thể đoạn được tất cả c�c chướng, giống như một c�y c� m�i thơm lại biến đổi được cả khu rừng Y lan rộng đến bốn mươi do tuần trở th�nh thơm tho?
��p: Căn cứ theo c�c bộ kinh �ại thừa, niệm Phật c� c�ng năng kh�ng thể nghĩ b�n. V� sao? Như kinh Hoa Nghi�m n�i: �V� như c� người d�ng g�n sư tử l�m d�y đ�n cầm, khi �m thanh vừa tấu l�n th� c�c loại d�y đ�n kh�c đều bị lắng xuống.�� Nếu ai d�ng t�m Bồ-đề h�nh Niệm Phật tam-muội th� hết thảy phiền n�o, hết thảy c�c chướng đều bị đoạn diệt.

�Cũng như c� người đem đổ lẫn hết thảy c�c loại sữa: b�, d�, lừa, ngựa trong một đồ đựng; nếu đem một giọt sữa sư tử nhỏ v�o th� sữa sư tử sẽ xuy�n suốt qua kh�ng bị ngăn trở, hết thảy c�c thứ sữa kh�c thảy đều bị hư n�t, biến th�nh nước l�.� �
Nếu ai d�ng t�m Bồ-đề h�nh Niệm Phật tam muội th� sẽ vượt qua hết thảy �c ma, c�c chướng kh�ng bị trở ngại.
Kinh ấy lại c�n dạy: �V� như c� kẻ d�ng thuốc ẩn th�n du h�nh khắp nơi, hết thảy kẻ kh�c chẳng thấy được kẻ ấy.� �
Nếu ai c� thể d�ng t�m Bồ �ề h�nh Niệm Phật tam muội th� hết thảy �c thần, hết thảy c�c chướng chẳng thấy được người ấy. Người ấy muốn đến đ�u cũng kh�ng ai ngăn cản được, huống hồ l� c� thể g�y chướng! V� sao như vậy? Niệm Phật tam muội đ�y ch�nh l� vua của hết thảy c�c tam muội vậy.�� (�)

(21)
Lại n�i: �Như trong Ma-ha-diễn n�i: �C�c tam muội kh�c chưa phải l� tam muội. V� sao? L� v� c� tam muội chỉ trừ được tham, chẳng trừ được s�n si. Hoặc c� tam muội chỉ trừ được s�n, chẳng trừ được tham si. Hoặc c� tam muội chỉ trừ được si, chẳng trừ được tham s�n. Hoặc c� tam muội chỉ trừ được chướng hiện tại, chẳng trừ được qu� khứ, vị lai hết thảy c�c chướng.� Nếu hay thường tu niệm Phật tam muội th� chẳng luận l� qu� khứ, hiện tại hay vị lai, hết thảy c�c chướng đều trừ được cả.�

(22)
Lại n�i: �Đại Kinh ca ngợi:
�� Nếu nghe A Di Đ� đức hiệu
Hoan hỷ t�n ngưỡng t�m quy y
Chỉ trong một niệm được lợi lớn
L� v� đầy đủ b�u c�ng đức.
D� lửa khắp đại thi�n thế giới
Cũng phải vượt qua nghe Phật danh
Nghe A Di Đ� chẳng lui sụt
Cho n�n ch� t�m c�i đầu lạy.�

�� (23)
�� Lại n�i: �Lại như kinh Mục Li�n Sở Vấn ch�p: �Phật bảo Mục Li�n: V� như ng�n s�ng chảy mạnh, c� những cỏ c�y nổi tr�i, trước chẳng đo�i sau, sau chẳng m�ng trước, m� đều hội tụ biển cả.� Thế gian cũng vậy, dẫu l� kẻ quyền thế, sang cả, người gi�u vui tự tại, nhưng đều chẳng tho�t khỏi sinh, gi�, bệnh, chết. Chỉ v� chẳng tin kinh Phật, đời sau l�m người c�ng khốn khổ dữ dội, chẳng thể sinh về ng�n quốc độ Phật. V� thế, t�i� n�i: c�i Phật V� Lượng Thọ dễ qua, dễ đạt m� con người chẳng chịu tu h�nh v�ng sinh, lại chạy theo ch�n mươi lăm thứ t� đạo. T�i n�i kẻ ấy l� kẻ kh�ng mắt, l� kẻ kh�ng tai. Kinh gi�o đ� như vậy, sao chẳng bỏ c�i kh� để nương theo c�i đạo dễ h�nh!�

�� (24)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh� dạy: �Kinh Văn Th� B�t-nh� n�i: �Muốn r� Nhất h�nh tam-muội, chỉ khuy�n ở một m�nh nơi thanh vắng, xả bỏ � tưởng tạp loạn, buộc t�m v�o một vị Phật, kh�ng qu�n tưởng tướng mạo, chuy�n t�m xưng niệm danh hiệu, th� trong một niệm thấy được Đức Phật A Di Đ�, c�ng tất cả Phật.�

Hỏi: Tại sao kh�ng khuy�n tu ph�p qu�n tưởng, m� lại khuy�n tu ph�p xưng niệm danh hiệu, l� c� � g�?
Đ�p: Đ�y l� do ch�ng sinh chướng nặng, cảnh tế t�m th�, thức nhảy thần bay, tu qu�n kh� th�nh tựu. V� vậy Đại Th�nh [A Di Đ�] từ bi thương x�t, chỉ khuy�n chuy�n xưng danh hiệu, bởi v� xưng danh th� dễ, tương tục liền sinh.

Hỏi: Đ� khuy�n chuy�n xưng một vị Phật, tại sao cảnh hiện th�nh nhiều? Đ�y phải chăng l� t� ch�nh giao nhau, một nhiều xen hiện?
Đ�p: Mỗi vị Phật chứng đắc như nhau, biểu hiện kh�ng kh�c nhau, cho d� niệm một Phật m� thấy nhiều Phật, cũng đ�u c� g� tr�i ngược với đại đạo l�! Hơn nữa, kinh Qu�n V� Lượng Thọ n�i: �Phật khuy�n khi tọa qu�n, lễ niệm, v.v. tốt nhất phải xoay mặt về hướng T�y, giống như c�y nghi�ng về hướng n�o th� sẽ ng� về hướng đ�. Trong trường hợp c� trở ngại, kh�ng thể hướng về T�y, th� n�n t�c tưởng hướng T�y cũng được.�

Hỏi: Tất cả chư Phật đồng chứng ba th�n; quả bi tr� vi�n m�n cũng n�n kh�ng hai. H�nh giả t�y l�c lễ niệm, thời kh�a xưng danh một vị Phật đều được v�ng sanh. Tại sao lại chỉ t�n th�n T�y phương, khuy�n chuy�n lễ niệm, xưng danh, l� c� nghĩa g�?
Đ�p: Sở chứng của chư Phật đều b�nh đẳng như nhau. X�t theo nguyện v� h�nh m� n�i, chẳng phải kh�ng c� nh�n duy�n. Như A Di Đ� Thế T�n vốn đ� ph�t thệ nguyện s�u nặng, d�ng quang minh v� danh hiệu để nhiếp ho� mười phương, chỉ muốn ch�ng sinh t�n t�m, cầu sinh, xưng niệm. Niệm Phật một đời , cho đến mười niệm, một niệm, do nguyện lực của Phật m� dễ được v�ng sinh. Đ� l� l� do Đức Th�ch Ca v� chư Phật đều khuy�n hướng T�y phương, v� đ� l� sự kh�c biệt. Đ�y chẳng phải l� xưng niệm Đức Phật kh�c th� kh�ng thể trừ chướng, diệt tội. N�n biết như vậy.
Nếu như c� thể h�nh tr� như tr�n, niệm niệm tương tục, trọn hết một đời, th� chắc chắn mười người tu, mười người v�ng sinh, trăm người tu, trăm người v�ng sinh. V� sao? V� kh�ng c� tạp duy�n n�o kh�c, cho n�n được ch�nh niệm, được tương ưng với bản nguyện của Phật, kh�ng đi ngược với gi�o l�, v� t�y thuận lời dạy của Phật.� �

(25)
�� Lại n�i: �[Đức Phật ấy c� �nh s�ng v� lượng, chiếu soi khắp cả quốc độ mười phương, kh�ng bị chướng ngại,] chỉ qu�n s�t ch�ng sinh niệm Phật, nhiếp lấy kh�ng bỏ, n�n danh hiệu của Ng�i l� A Di Đ�.�

�� (26)
�� Lại n�i: ��
�Biển tr� nguyện Di Đ�
Rộng s�u kh�ng bờ đ�y
Nghe t�n muốn v�ng sinh
Thảy đều đến nước kia. (�)��
D� lửa đầy Đại thi�n
Vượt qua nghe Phật danh
Nghe t�n hoan hỷ khen
Đều được sinh Cực Lạc. (�)
Vạn năm Tam bảo diệt
Kinh n�y trụ trăm năm
Bấy giờ nghe một niệm
Đều được sinh Cực Lạc.�

�� (27)
�� Lại n�i: �Hiện l� ph�m phu sinh tử, tội chướng s�u nặng, lu�n hồi s�u nẻo, khổ kh�ng thể tả, ng�y nay gặp thiện tri thức, được nghe danh hiệu v� bản nguyện của Đức Phật A Di Đ�, một l�ng xưng niệm, cầu nguyện v�ng sinh, nguyện Phật từ bi kh�ng qu�n lời thệ nguyện rộng lớn nhiếp thọ ch�ng sinh.�

�� (28)
�� Lại n�i:
�� Hỏi: Xưng niệm lễ qu�n A Di Đ� Phật, hiện đời c� những c�ng đức lợi �ch g�?
�� Đ�p: Xưng một c�u A Di Đ� Phật c� thể diệt trừ được t�m mươi ức kiếp sinh tử trọng tội. Lễ lạy v� ức niệm Phật dưới đ�y cũng như vậy.
�� Kinh Thập V�ng Sinh� n�i: �Nếu c� ch�ng sinh niệm A Di Đ� Phật, nguyện v�ng sinh Cực Lạc, Đức Phật ấy liền sai hai mươi lăm vị Bồ-t�t đến ủng hộ h�nh giả, khi đi hay đứng, khi nằm hay ngồi, d� ng�y hay đ�m, trong mọi thời gian, ở khắp nơi chốn, chẳng cho �c quỷ, �c thần được thừa dịp l�m hại.�
�� Lại như Kinh Qu�n V� Lượng Thọ Phật n�i: �Nếu xưng danh, lễ lạy, ức niệm A Di Đ� Phật, nguyện v�ng sinh thế giới Cực Lạc, Đức Phật ấy sẽ sai v� số h�a Phật, v� số h�a Bồ-t�t như Qu�n Thế �m, Đại Thế Ch� đến hộ niệm h�nh giả.� �
�� Lại c�ng với hai mươi lăm vị Bồ-t�t n�i tr�n, v�y quanh h�nh giả, trăm v�ng ng�n v�ng, bất kể đi đứng nằm ngồi, mọi l�c mọi nơi, d� ng�y hay đ�m, c�c ng�i thường kh�ng rời h�nh giả. Nay đ� c� sự lợi �ch th� thắng n�y l�m chỗ nương tựa, nguyện c�c h�nh giả, mỗi người phải ch� t�m cầu v�ng sinh.
�� Lại như Kinh V� Lượng Thọ n�i: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh trong mười phương xưng niệm danh hiệu của t�i, [muốn sinh về nước t�i] nhẫn đến mười niệm, m� kh�ng được v�ng sinh, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� �
�� Đức Phật ấy hiện nay tại thế th�nh Phật, n�n biết rằng, lời thệ nguyện trọng đại v� căn bản đ� l� kh�ng hư dối. Ch�ng sanh xưng niệm ắt được v�ng sinh.
�� Lại như Kinh A Di Đ� n�i: �Nếu c� ch�ng sinh n�o nghe n�i đến Đức Phật A Di Đ�, tr� niệm danh hiệu của Ng�i hoặc một ng�y, hoặc hai ng�y, hoặc ba ng�y, hoặc bốn ng�y, hoặc năm ng�y, hoặc s�u ng�y, hoặc bảy ng�y m� nhất t�m bất loạn, th� người ấy l�c sắp chết, Đức Phật A Di Đ� c�ng với c�c vị Th�nh giả hiện ra trước mắt. Người như thế khi chết t�m kh�ng th�c loạn, v� tức khắc được sinh quốc độ Cực lạc của Đức Phật A Di Đ�. X�-lợi-phất, Như lai thấy �ch lợi như vậy, n�n n�i rằng ai nghe như vầy h�y n�n ph�t nguyện nguyện sinh Cực Lạc.�
�� Phần dưới quyển kinh n�i: �Phương Đ�ng, hằng h� sa số c�c Đức Phật; phương Nam, T�y, Bắc, phương dưới, phương tr�n, hằng h� sa số c�c Đức Phật, mỗi vị đều ở nơi quốc độ của m�nh, đưa ra tướng lưỡi rộng d�i, tr�m khắp đại thi�n quốc độ, n�i lời th�nh thật như vầy: c�c người n�n tin bản kinh Xưng T�n C�ng Đức Bất Khả Tư Nghị Hết Thảy Chư Phật Đều Hộ Niệm.�
�� V� sao gọi l� Hộ niệm? Nếu c� ch�ng sinh xưng niệm danh hiệu A Di Đ� Phật, hoặc bảy ng�y, hoặc một ng�y, nhẫn đến một niệm, hoặc một tiếng hoặc mười tiếng, th� chắc chắn được v�ng sinh. Chư Phật đều chứng th�nh sự thể n�y, n�n gọi l� Kinh Hết Thảy Chư Phật Đều Hộ Niệm.
�� Tiếp theo n�i th�m, nếu xưng niệm danh hiệu Phật, cầu v�ng sinh nước kia, th� thường được hằng h� sa số c�c Đức Phật ở s�u phương hộ niệm, cho n�n gọi l� Kinh Hết Thảy Chư Phật Đều Hộ Niệm.� Hiện nay c� những thệ nguyện tăng thượng để nương tựa, c�c vị Phật tử tại kh�ng chịu gắng ch�.�

�� (29)
�� Lại n�i: �N�i �hoằng nguyện�, như trong Đại Kinh n�i: Tất cả ph�m phu thiện �c m� được v�ng sinh th� đều nương v�o đại nguyện nghiệp lực của Đức Phật A Di Đ� l�m tăng thượng duy�n.�

�� (30)
�� Lại n�i: �N�i �Nam m��, tức l� quy mạng, cũng l� nghĩa ph�t nguyện hồi hướng. N�i �A Di Đ� Phật�, tức l� hạnh của người ấy. Bởi nghĩa n�y m� nhất định được v�ng sinh.� ��

�� (31)
�� Lại n�i: �N�i về Nhiếp sinh tăng thượng duy�n, tức như Kinh V� Lượng Thọ, trong 48 Nguyện c� n�i: �Đức Phật n�i: Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương nguyện sinh v�o nước t�i, xưng danh hiệu t�i, nhẫn đến mười tiếng, nương nguyện lực của t�i, nếu như kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� Đ�y ch�nh l� Nguyện v�ng sinh. Người thực h�nh l�c sắp chết được nguyện lực nhiếp lấy m� v�ng sinh, n�n gọi l� Nhiếp sinh tăng thượng duy�n.� ��

�� (32)
�� Lại n�i: �Muốn cho những kẻ ph�m phu thiện �c hồi t�m, khởi hạnh, thảy đều được v�ng sinh. Đ�y l� Chứng sinh tăng thượng duy�n.�

�� (33)
�� Lại n�i:
�� Mỗi m�n bất đồng t�m vạn tư
�� V� diệt v� minh quả nghiệp nh�n
�� Kiếm b�n ch�nh l� Di Đ� hiệu
�� Một tiếng xưng niệm tội ti�u trừ. (�)
�� Vi trần nghiệp cũ theo tr� diệt
�� Bất gi�c chuyển nhập ch�n như m�n. (�)
�� Được tho�t Ta-b� trường kiếp nạn
�� Chỉ nhờ ơn tri thức Th�ch Ca
�� Phương tiện thiện xảo những tư lương
�� Chọn được Di Đ� hoằng thệ m�n.�

�� (34)
�� Như vậy, Nam-m�, nghĩa l� Quy mạng (歸命).
�� Quy, nghĩa l� Ch� (至) vậy.
�� Lại nữa, Quy, l� Thuyết (說) vậy.
�� Chữ Thuyết, [n�n đọc l�] �m Duyệt (悅).
�� Lại nữa, Quy, l� Thuyết (說) vậy.
�� Chữ Thuyết, [n�n đọc l�] �m Duyệt (稅).
�� Hai �m Duyệt (悅) v� Duyệt (稅) [cũng l� một].
�� Thuyết, nghĩa l� C�o (告), l� Thuật (述), l� b�y tỏ th�m � vậy.
�� Mạng, nghĩa l� Nghiệp (業), Chi�u dẫn (招引), Sử (使), Gi�o (教), Đạo (道), T�n (信), Kế (計), Triệu (召).
�� Cho n�n, Quy mạng: l� �Sắc mạng m� bản nguyện mời gọi�
�� Ph�t nguyện hồi hướng: Đức Như Lai đ� ph�t nguyện v� hồi th� đến t�m của ch�ng sinh tu h�nh.
�� Tức l� hạnh của người ấy:� Tức l� �tuyển trạch bản nguyện� vậy.
�� Nhất định được v�ng sinh: Tuy�n dương sự hoạch đắc địa vị Bất thối.
�� Kinh n�i, �tức đắc� (即得) ; [Bồ-t�t Long Thọ] giải th�ch l� �tất định�. (必定) .
�� Tức: Do nghe nguyện lực, B�o độ rực rỡ vĩ đại, nh�n tố ch�n thật quyết định thời khắc cực nhanh. ��
�� Tất (必: l� thẩm 審, nhi�n 然, ph�n cực 分極. ): Trạng th�i của Kim cương t�m th�nh tựu.

�� (35)
�� Tịnh Độ Ngũ Hội Niệm Phật Lược Ph�p Sự Nghi T�n:
�Đức Như Lai lập gi�o rộng lược, t�y theo căn cơ, chung quy ở thật tướng. Bậc được ch�n v� sinh, th� ai c� thể so với người n�y? Song niệm Phật tam-muội l� ph�p m�n th�m diệu v� thượng ch�n thật. Đem danh hiệu v� bốn mươi t�m nguyện của Ph�p vương Di Đ� để l�m Phật sự, nguyện lực độ ch�ng sinh.�� (�)
�Do đ� Đức Như Lai thường ở trong biển Tam-muội, tay giơ lưới tơ, n�i với Phụ vương rằng: Phụ vương ng�y nay ngồi thiền, chỉ n�n niệm Phật, c� phải l� giống l�a niệm cầu v� niệm, l�a sinh cầu v� sinh, l�a tướng hảo cầu ph�p th�n, l�a văn tự cầu giải tho�t?�� (�)
�Lớn lao thay, ch� l� ch�n ph�p, nhất như h�a vật lợi người. V� hoằng nguyện c� sai kh�c, cho n�n Đức Th�ch Ca ứng sinh ở đời trược, Đức Di Đ� xuất hiện nơi c�i tịnh. D� tịnh uế c� sai biệt, nhưng lợi �ch th� đồng nhất. Ph�p dễ tu dễ chứng, thật chỉ c� gi�o m�n Tịnh độ. C�i T�y phương kia th� diệu, kh� m� so s�nh. Quốc độ ấy trang nghi�m hoa sen trăm b�u, b�y ra ch�n phẩm thu nhận người tu. Danh hiệu Phật c� thể qu�t sạch ng�n họa, �m vang năm hội� nhiếp h�a mu�n vật.�

[Y theo Kinh Xưng T�n Tịnh Độ Kinh - Th�ch Ph�p Chiếu]
�T�n hiệu Như Lai rất r� r�ng
Mười phương thế giới lưu h�nh khắp
Chỉ c� xưng danh đều được sinh
Qu�n �m, Thế Ch� tự đến rước.� (...)
Bản nguyện Di Đ� rất đặc th�
Từ bi phương tiện dẫn ph�m phu
Tất cả ch�ng sinh đều độ tho�t
Xưng danh liền được tội ti�u trừ.� (�)
Ph�m phu nếu được đến T�y phương
Nhiều kiếp trần sa tội diệt vong
Đủ s�u thần th�ng được tự tại
Trừ hẳn gi� bệnh, l�a v� thường.

[Y theo Kinh Phật Bản Hạnh � Ph�p Chiếu]
�� C�i g� gọi đ� l� Ch�nh ph�p
Nếu c�i đạo l� l� Ch�n t�ng
Tốt xấu nay thời cần quyết trạch
Mỗi một tỉ mỉ chớ mơ hồ.
Ch�nh ph�p l� vượt tho�t thế gian.
Tr� giới, ngồi thiền, gọi Ch�nh ph�p
Niệm Phật th�nh Phật l� Ch�n t�ng! �
Kh�ng giữ lời Phật l� ngoại đạo
B�c v� nh�n quả l� Kh�ng kiến.
Ch�nh ph�p l� vượt tho�t thế gian.
Thiền luật như n�o l� Ch�nh ph�p
Niệm Phật tam-muội l� Ch�n t�ng!
Thấy t�nh r� t�m b�n l� Phật
L�m sao đạo l� kh�ng tương ưng?�

�� [Y theo Kinh A Di Đ�]
�� T�y phương tiến đạo hơn Ta-b�
Duy�n kh�ng năm dục v� t� ma
Th�nh Phật kh�ng nhọc c�c thiện nghiệp
Đ�i hoa ngồi thẳng niệm Di Đ�.� (...)
Ngũ trược tu h�nh nhiều thối chuyển
Kh�ng bằng niệm Phật sinh T�y phương
Đến đ� tự nhi�n th�nh Ch�nh gi�c
Trở lại biển khổ l�m bờ bến.� (...)
Ở trong mu�n hạnh cấp thiết l�
Mau ch�ng kh�ng qua Tịnh độ m�n
Kh�ng chỉ Bổn sư kim khẩu thuyết
Mười phương chư Phật c�ng truyền chứng.� (...)
C�i n�y một người niệm Phật danh
T�y phương liền sinh một hoa sen
Chỉ khiến một đời kh�ng lui sụt
Hoa đ� về lại c�i n�y ngh�nh. �

�� [Y theo Kinh B�t Chu Tam-muội � H�a thượng Từ Mẫn viết]
�� Đại ch�ng trong đạo tr�ng h�m nay
Hằng sa kiếp số đều trải qua
Mừng th�n người n�y kh� hẹn gặp
Như hoa Ưu đ�m một lần nở
Gặp gi�o l� Tịnh độ hiếm nghe
Gặp ph�p m�n niệm Phật khai mở
Gặp hoằng thệ Di Đ� mời gọi
Gặp đại ch�ng t�n t�m trở về
Gặp h�m nay y kinh khen ngợi
Gặp kết khế ấn tr�n đ�i hoa
Gặp đạo tr�ng kh�ng c� ma sự
Gặp người kh�ng bệnh đều về được
Gặp bảy ng�y c�ng phu th�nh tựu
Bốn mươi t�m nguyện Phật dắt d�u
Khắp khuy�n h�nh giả c�ng đạo tr�ng
Nỗ lực hồi t�m về đi th�i
Thử hỏi qu� hương ở nơi n�o
Trong ao Cực Lạc đ�i bảy b�u
Nh�n địa Phật kia lập hoằng thệ
Nghe danh niệm Phật đều rước về
Kh�ng lựa ngh�o khổ hay gi�u sang
Kh�ng chọn ngu si hay t�i tr� (�)
Bất luận đa văn tr� tịnh giới
Hoặc kẻ ph� giới tội s�u d�y
Chỉ cần hồi t�m niệm Phật nhiều
Gạch ng�i c� thể biến th�nh v�ng
Gửi lời đến đại ch�ng hiện tiền
Đồng duy�n người đi sớm t�m nhau
Thử hỏi t�m nhau ở nơi n�o?
Đ�p rằng Tịnh độ Phật Di Đ�
Thử hỏi duy�n g� được v�ng sinh?
Đ�p rằng niệm Phật tự th�nh c�ng
Thử hỏi đời nay nhiều tội chướng
L�m sao Tịnh độ chịu bao dung?
Đ�p rằng xưng danh tội ti�u diệt
Dụ như đ�n s�ng v�o ph�ng tối
Thử hỏi ph�m phu được sinh kh�ng
L�m sao một niệm s�ng trong tối?
Đ�p rằng trừ nghi niệm Phật nhiều
Di Đ� nhất định tự th�n cận.�

�� [Y theo Kinh T�n V� Lượng Thọ Qu�n� � Ph�p Chiếu thuật]
�� Mười �c, năm nghịch đến người ngu
Nhiều kiếp trầm lu�n ngập bụi trần
Một niệm xưng được Di Đ� hiệu
C�i ấy đồng về Ph�p t�nh th�n.�

(36)
Sư Cảnh Hưng viết: �Như Lai n�i rộng, c� hai: một l�, n�i rộng về nh�n quả tịnh độ của Như Lai, tức l� hạnh nguyện v� những th�nh tựu; hai l�, n�i rộng về nh�n quả v�ng sinh của ch�ng sinh, tức l� thu nhiếp v� những lợi �ch.�

(37)
Lại n�i:
Kinh Bi Hoa, phẩm Chư Bồ-t�t Bản Thọ K� n�i: �Thiện nam tử! Bấy giờ Đức Bảo Tạng Như Lai khen ngợi Chuyển lu�n vương rằng: �L�nh thay, l�nh thay! Đại vương, theo sở nguyện s�u xa của �ng, nay l� l�c thu nhận tịnh độ, v� ch�ng sinh trong c�i ấy, t�m họ cũng thanh tịnh.
Đại vương! �ng h�y nh�n về phương T�y, qua trăm ng�n mu�n ức Phật độ, c� thế giới t�n l� T�n Thiện V� Cấu. Thế giới ấy c� Đức Phật hiệu l� T�n �m Vương Như Lai, Ứng C�ng, Ch�nh Biến Tri, Minh Hạnh T�c, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, V� Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thi�n Sư, Phật Thế T�n, hiện tại đang thuyết ch�nh ph�p cho c�c vị Bồ-t�t. Thế giới ấy kh�ng c� t�n gọi Thanh văn v� B�ch-chi Phật, cũng kh�ng c� ai n�i ph�p Tiểu thừa, thuần nhất l� ph�p Đại thừa thanh tịnh, kh�ng xen g� kh�c. Ch�ng sinh trong thế giới ấy đều l� tự nhi�n h�a sinh, cũng kh�ng c� người nữ, kh�ng c� cả đến c�i t�n người nữ.
Thế giới Phật ấy c� những c�ng đức thanh tịnh trang nghi�m đ�ng như sở nguyện của Đại vương, y như v� lượng thế giới Phật với c�c thứ c�ng đức trang nghi�m kh�ng kh�c g� cả, đều để nhiếp lấy v� lượng v� bi�n ch�ng sinh đ� điều phục. Nay đổi t�n �ng l� V� Lượng Thanh Tịnh.�
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i: �[Tỳ-kheo Ph�p Xứ] quảng ph�t thệ nguyện rộng lớn như thế, đều đ� th�nh tựu, thế gian hiếm c�. Ph�t lời nguyện ấy rồi, Ng�i như thật an tr� c�c thứ c�ng đức, đầy đủ trang nghi�m , oai đức quảng đại , Phật độ thanh tịnh.�

(38)
Lại n�i: �Hai thứ phước tr� trang nghi�m đ� được th�nh tựu, v� đầy đủ c�c Th�nh hạnh: bố th�, v.v. vậy. Lấy sự tu tập của m�nh m� lợi �ch ch�ng sinh, khiến c�ng đức th�nh tựu.�

(39)
�Lại n�i: �Nhờ nh�n duy�n l�u xa m� được gặp Phật, nghe ph�p, n�n rất đ�ng mừng vui.�

(40)
Lại n�i: �Con người l� bậc Th�nh, c�i nước th� vi diệu, sao kh�ng gắng sức h�nh thiện m� nguyện sinh. (�) Do thiện đ� th�nh, kh�ng tự gặt quả, gọi l� �tự nhi�n�. Kh�ng lựa sang h�n, đều được v�ng sinh, gọi l� �đến chỗ kh�ng tr�n dưới�.�

(41)
Lại nữa: �Dễ sinh về m� c� mấy ai. C�i nước ấy kh�ng c� tr�i nghịch m� tự nhi�n bị tr�i buộc: Tu nh�n ch�nh l� từ bỏ (dừng lại), n�n �dễ v�ng sinh�. Kh�ng ai chịu tu nh�n, �t người v�ng sinh, n�n �c� mấy ai�. Tu nh�n cầu sinh, m�nh ho�n to�n kh�ng c� nghịch tr�i, v� c�i nước kh�ng c� tr�i nghịch, ch�nh l� tiền đề cho sự v�ng sinh.�

(42)
Lại n�i:
�Bản nguyện lực, l� sức thệ nguyện �tức khắc được sinh� .
M�n t�c nguyện, l� nguyện kh�ng thiếu s�t.
Minh liễu nguyện, l� cầu m� kh�ng phải kh�ng c� kết quả.
Ki�n cố nguyện, l� duy�n kh�ng thể hoại.
Cứu c�nh nguyện, l� chắc chắn được thỏa nguyện.�

(43)
Lại n�i: �T�m lại, muốn cho kẻ ph�m phu th�m � muốn v�ng sinh, n�n n�i �quốc độ ấy th� thắng�.�

(44)
Lại n�i: �Đ� n�i �ở quốc độ n�y n�y tu hạnh Bồ-t�t�, tức l� biết vua V� Tr�nh Niệm ở phương n�y, [Đại thần] Bảo Hải cũng vậy.�

(45)
Lại n�i: �V� nghe Đức Phật A Di Đ� th�nh tựu c�ng đức quảng đại, m� được Bất thối chuyển.�

(46)
Lạc Bang Văn Loại :
[Kết Li�n X� Phổ Khuyến Văn] - Tổng quản Trương Lu�n n�i: �Danh hiệu Phật rất dễ tr�, Tịnh độ rất dễ sinh. T�m mu�n bốn ng�n ph�p m�n, kh�ng c� đường tắt n�o như thế. Chỉ cần ch�t rảnh rang sớm chiều k�nh niệm m� l�m tư lương chẳng hư hoại cho nhiều kiếp. Đ� l� dụng lực rất nhỏ m� thu c�ng kh�ng c�ng. Ch�ng sinh c� nỗi khổ g� m� tự vứt bỏ, kh�ng chịu l�m? �i, mộng huyễn chẳng thật, thọ yểu kh� giữ, khoảnh khắc hơi thở đ� qua đời sau. Một khi mất th�n người th� mu�n kiếp kh� được lại. L�c n�y m� kh�ng ngộ, Phật như ch�ng sinh sao? Xin nghĩ s�u về v� thường, chớ uổng ph� [thời gian] để rồi ăn năn về sau.
Cư sĩ Tịnh Lạc - Trương Lu�n� khuyến duy�n.�

(47)
Tổ sư Thai gi�o l� Ph�p sư Sơn �m Kh�nh Văn n�i: �Bởi v� danh hiệu Phật từ ch�n thật b�o th�n m� kiến lập, từ biển Từ bi m� kiến lập, từ biển Thệ nguyện m� kiến lập, từ biển Tr� tuệ m� kiến lập, từ biển Ph�p m�n m� kiến lập. Nếu chỉ chuy�n xưng một danh hiệu Phật, th� l� xưng đủ danh hiệu của chư Phật, c�ng đức v� lượng, c� thể ti�u trừ tội chướng, c� thể sinh Tịnh độ, sao phải sinh nghi ư?�

(48)
Tổ sư Luật t�ng l� Ng�i Nguy�n Chiếu n�i:
�Huống chi Đức Phật đem t�m đại từ khai thị Tịnh độ, �n cần khuy�n dặn trong c�c kinh Đại thừa. Ch�ng sinh mắt thấy tai nghe m� c�n nghi ngờ hủy b�ng, tự cam chịu ch�m đắm, kh�ng nghĩ c�ch vượt tho�t. Như Lai gọi họ l� những kẻ đ�ng thương. Bởi v� kh�ng biết ph�p n�y l� một ph�p m�n đặc biệt, n� kh�ng chọn hiền ngu, chẳng lựa Tăng tục, kh�ng luận tu h�nh mau chậm, chẳng hỏi tạo tội nặng nhẹ, chỉ cần l�ng tin x�c quyết, ch�nh l� nh�n tố v�ng sinh.�

(49)
Lại n�i: �Nay c�c kinh Tịnh độ đều kh�ng n�i đến ma, tức biết r� ph�p n�y ho�n to�n kh�ng c� ma. Ph�p sư Sơn �m Kh�nh Văn đối với �Ph�p m�n Ch�nh t�n� c� sự tr�nh b�y r� r�ng, nay xin tr�ch dẫn:
Hỏi rằng: C� người n�i, l�c sắp chết thấy Phật v� Bồ-t�t ph�ng h�o quang, bưng đ�i, nhạc trời, hương lạ đến tiếp dẫn v�ng sinh đều l� việc ma. Lời n�y như thế n�o?
Đ�p: C� người y kinh Thủ Lăng Nghi�m tu tập tam-muội, c� khi ph�t động ấm ma. C� người y theo luận Ma-ha-diễn tu tập tam-muội, c� khi ph�t động ngoại ma (gọi l� Thi�n ma). C� người nương theo luận Chỉ Qu�n tu tập tam-muội, c� khi ph�t động thời mị . Những sự thể n�y to�n l� người tu thiền định, họ chỉ quan t�m đến tự lực, trước c� hạt giống ma, nay bị k�ch ph�t bởi định, cho n�n biểu hiện những việc n�y. Nếu c� thể nhận biết r� r�ng [ma sự], d�ng c�ch đối trị th� c� thể trừ diệt. Nếu tự cho m�nh l� một bậc Th�nh, th� đều bị ma chướng (tr�n n�i, ở phương n�y ai nhập đạo th� ph�t sinh ma sự). Ở đ�y cho rằng ph�p tu Niệm Phật tam-muội ch�nh l� nương nhờ v�o Phật lực, như gần b�n nh� vua th� kh�ng c� ai d�m phạm. Bởi v�, Đức Phật A Di Đ� c� sức từ bi lớn, sức thệ nguyện lớn, sức tr� tuệ lớn, sức tam-muội lớn, sức oai thần lớn, sức diệt t� lớn, sức dẹp ma lớn, sức thi�n nh�n nh�n xa, sức thi�n nhĩ nghe khắp, sức tha t�m thấu suốt, sức �nh s�ng chiếu khắp nhiếp lấy ch�ng sinh, sức c�ng đức kh�ng thể nghĩ b�n của những việc như thế, h� chẳng thể hộ tr� người niệm Phật khi sắp chết kh�ng bị chướng ngại được sao? Nếu kh�ng thể hộ tr� được th� sức từ bi ở đ�u? Nếu kh�ng trừ được ma chướng th� sức tr� tuệ, sức tam-muội, sức oai thần, sức diệt t�, sức dẹp ma ở đ�u? Nếu kh�ng qu�n s�t, để người niệm Phật bị ma l�m chướng ngại th� sức thi�n nh�n nh�n xa, sức thi�n nhĩ nghe khắp, sức tha t�m thấu suốt ở đ�u? Kinh ghi: �Tướng hảo quang minh của Đức Phật A Di Đ� chiếu khắp mười phương thế giới, nhiếp lấy kh�ng bỏ ch�ng sinh niệm Phật.� Nếu cho rằng người niệm Phật l�c l�m chung vẫn bị ma chướng th� sức �nh s�ng chiếu khắp nhiếp lấy ch�ng sinh ở đ�u? Huống chi người niệm Phật l�c l�m chung cảm được những cảnh tốt, to�n l� lời Phật dạy từ trong c�c kinh, đ�u thể chế nhạo l� ma chướng? Nay cần phải quyết ph� trừ t� nghi để sinh ch�nh t�n.�

(50)
Lại n�i: �Nhất thừa cực lực đề xướng, rốt r�o đều hướng về Lạc bang. Vạn hạnh vi�n m�n tu tập, tối thắng ri�ng t�m nơi Phật hiệu . Bởi v�, từ nh�n vị lập thệ nguyện, giữ ch� nguyện ch�nh m�nh h�nh, trải qua kiếp số chấm bụi, mang t�nh thương cứu gi�p ch�ng sinh. Chỗ đất bằng hạt cải đ�u kh�ng l� nơi Bồ-t�t xả bỏ th�n mạng. Bi tr� s�u độ, nhiếp ho� m� kh�ng s�t; nội ngoại hai t�i, tuỳ cầu sẽ được ứng. Thời cơ hưng khởi, nh�n duy�n ch�n muồi, c�c hạnh đầy đủ, c�ng đức th�nh tựu. Một thời vi�n chứng với ba th�n, mu�n đức biểu lộ nơi bốn chữ.�

(51)
Lại n�i: �Huống chi, Đức Di Đ� ta d�ng danh tiếp vật. Do đ�, tai nghe miệng tụng, v� bi�n Th�nh đức �m v�o thức t�m, m�i l�m giống Phật, đốn trừ ức kiếp trọng tội, hoạch chứng V� thượng Bồ-đề. Tin biết rằng chẳng �t thiện căn, m� l� rất nhiều c�ng đức vậy.�

(52)
Lại n�i: �Về ch�nh niệm, người l�c sắp chết th� thức thần v� chủ, nghiệp chủng thiện �c đều biểu hiện ra, hoặc khởi niệm �c, hoặc khởi t� kiến, hoặc sinh lưu luyến, hoặc ph�t ng�ng cuồng, c�c tướng �c chẳng phải một, đều gọi l� đi�n đảo. Nh�n trước c� tr� niệm danh hiệu Phật m� tội diệt chướng trừ, tịnh nghiệp hu�n tập b�n trong, từ quang nhiếp lấy ở ngo�i, tho�t khổ được vui chỉ một khoảnh s�t na. Văn dưới khuy�n ph�t nguyện nguyện sinh Cực lạc, lợi �ch của việc đ� được n�i ở đ�y.�

(53)
�Ph�p sư Từ V�n� n�i: �Chỉ c� An dưỡng tịnh nghiệp l� đường tắt đ�ng n�n tu tập. C� ai trong bốn ch�ng m� muốn mau ch�ng ph� trừ v� minh, vĩnh viễn diệt trừ tội năm nghịch, mười �c, c�c tội nặng nhẹ, th� n�n tu theo ph�p n�y. Người muốn đắc giới thể Đại thừa hay Tiểu thừa, muốn được thanh tịnh trở lại, muốn đạt niệm Phật tam-muội, th�nh tựu c�c Ba-la-mật của Bồ-t�t, th� n�n tu học ph�p n�y. Người l�c sắp chết m� l�a được nỗi sợ h�i, th�n t�m an vui, được Th�nh ch�ng hiện ra trước mắt, đưa tay tiếp dẫn, vừa rời trần lao, liền đạt bất thối, kh�ng trải nhiều kiếp, b�n được V� sinh, th� n�n tu học ph�p n�y.� Ph�p ngữ của cổ hiền, h� kh�ng nghe sao?
Năm m�n tr�n� l� lược n�u cương yếu, những điểm kh�c n�i kh�ng hết, giao lại cho th�ch văn. Xem Khai Nguy�n Tạng Lục th� kinh n�y c� hai bản dịch. Bản dịch trước đ� mất, bản n�y do ng�i Cương-lương-da-x� dịch. Cao Tăng Truyện ghi: �Cương-lương-da-x� (疆良耶舍), phương n�y dịch l� Thời Xứng (時稱). [Sư l� người ở T�y Vực, t�nh t�nh cương trực, l�ng �t ham muốn, tinh th�ng Tam tạng.] Năm Nguy�n Gia thứ nhất (424) thời Lưu Tống, Sư đến Kinh Ấp. Vua Văn Đế [rất k�nh mộ, ra sắc chỉ mời Sư trụ tr� tinh x� Đạo L�m ở Chung Sơn. Ở đ�y, ng�i Tăng H�m (僧含) thỉnh Sư dịch kinh n�y v� kinh Qu�n Dược Vương Dược Thượng , v� Tăng H�m l�m người b�t thọ. Về sau, Sư du h�a đến M�n Thục, kh�ng bao l�u Sư trở về v� thị tịch ở Giang Lăng]�.�

(54)
Ph�p sư Từ V�n ca ngợi: �Liễu nghĩa trong liễu nghĩa , vi�n đốn trong vi�n đốn. �

(55)
Ng�i Đại Tr� (Luật sư Nguy�n Chiếu) đề xướng: �Vi�n đốn Nhất thừa , thuần nhất kh�ng tạp .�

(56)
Luật t�ng, ph�p sư Giới Độ (đệ tử của ng�i Nguy�n Chiếu) n�i: �Danh hiệu Phật ch�nh l� v� số kiếp hu�n tu, nắm giữ mu�n đức, s�ng tỏ bốn chữ. Thế n�n, xưng danh hiệu Phật th� được lợi �ch rất nhiều.�

(57)
Luật t�ng, Ph�p sư Dụng Kh�m� n�i: �Nay nếu ta d�ng t�m v� miệng xưng niệm gia hiệu một Đức Phật, th� từ nh�n đến quả, v� lượng c�ng đức kh�ng thể kh�ng đầy đủ.�

(58)
Lại n�i: �Tất cả chư Phật trải qua kiếp số bụi trần, chứng ngộ thật tướng. V� kh�ng chứng đắc g� cả, cho n�n ph�t đại nguyện v� tướng, tu diệu hạnh v� tr�, chứng Bồ-đề v� đắc, tr� quốc độ phi trang nghi�m . V� biểu hiện thần th�ng �kh�ng thần th�ng�, cho n�n tướng lưỡi tr�m khắp đại thi�n. V� hiển thị lời n�i �kh�ng lời n�i�, cho n�n khuy�n h�y tin nhận kinh n�y. H� cho ph�p t�m nghĩ, miệng b�n ư? N�i ri�ng, chư Phật đều c� c�ng đức kh�ng thể nghĩ b�n, nếu trong chốc l�t tiếp nhận y b�o v� ch�nh b�o trang nghi�m của Đức Phật A Di Đ�, tr� danh h�nh ph�p, th� chư Phật ấy cũng phải được Đức Phật A Di Đ� thu nhận.�

(59)
Tam luận t�ng, Tổ sư Gia Tường� n�i: �Hỏi: Nh�n g� m� niệm Phật tam-muội diệt trừ được nhiều tội như thế? Giải rằng: Đức Phật c� v� lượng c�ng đức, niệm Phật cũng được v� lượng c�ng đức, cho n�n diệt trừ được v� lượng tội.�

(60)
Ph�p tướng t�ng, Tổ sư Ph�p Vị n�i: �Chư Phật đều c� t�n l� Đức Th�. Xưng danh tức l� xưng đức. Đức c� thể diệt tội sinh phước, danh cũng như thế. Nếu tin danh hiệu Phật, th� c� thể sinh thiện diệt tội, quyết định kh�ng nghi. Xưng danh được v�ng sinh, điều n�y c�n nghi ngờ g� nữa!�

(61)
Thiền T�ng, ng�i Phi T�ch� n�i: �Niệm Phật Tam-muội l� điều thiện tối thượng, l� hạnh đầu trong mu�n hạnh, n�n gọi l� vua Tam-muội vậy.�

(62)
V�ng Sinh Yếu Tập n�i: �(2) Kinh Song Quyển� n�i, nghiệp của ba hạng người [v�ng sinh] tuy c� cạn s�u, nhưng cả ba đều �nhất hướng chuy�n niệm V� Lượng Thọ Phật�. (3) Trong bốn mươi t�m nguyện, đối với ph�p m�n niệm Phật, [Đức Phật A Di Đ�] ri�ng ph�t một nguyện rằng, �Nhẫn đến mười niệm, nếu kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� (4) Qu�n Kinh n�i: Người �c cực trọng, kh�ng c�ch n�o kh�c, chỉ xưng Di Đ�, được sinh Cực Lạc. �

(63)
Lại n�i: �N�n y theo s�u thứ c�ng đức [vi diệu] được thuyết trong kinh T�m Địa Qu�n: (1) Bậc v� thượng c� ruộng c�ng đức lớn lao; (2) Bậc v� thượng c� �n đức lớn lao; (3) Bậc t�n cao trong ch�ng sinh kh�ng ch�n, hai ch�n v� nhiều ch�n; (4) Bậc rất kh� gặp, như hoa Ưu-đ�m; (5) Bậc độc nhất xuất hiện trong Tam thi�n đại thi�n thế giới; (6) Bậc vi�n m�n tất cả c�ng đức m� thế gian v� xuất thế gian đều y theo để l�m th�nh mọi sự nghĩa. Do đầy đủ s�u thứ c�ng đức như thế v� thường đem lại lợi lạc cho tất cả ch�ng sinh, [gọi đ� l� �bất tư nghị �n của Phật bảo�.]�

(64)
�� Y theo s�u c�ng đức n�y, H�a thượng T�n n�i: �Một n�n niệm: �Một xưng Nam m� Phật, đều đ� th�nh Phật đạo� , n�n con quy mạng lễ, �Ruộng c�ng đức v� thượng�. Hai n�n niệm: �Mắt thương nh�n ch�ng sinh, b�nh đẳng như con một� , n�n con quy mạng lễ, �Mẹ từ bi cực đại�. Ba n�n niệm: Mười phương chư Đại sĩ, cung k�nh Di Đ� t�n, n�n con quy mạng lễ, �Bậc phước tr� to�n hảo� . Bốn n�n niệm: Một phen nghe Phật danh, Hơn cả hoa Ưu-đ�m, n�n con quy mạng lễ, �Bậc rất kh� gặp gỡ�. Năm n�n niệm: Một trăm c�u-chi giới , Hai Phật kh�ng c�ng hiện, n�n con quy mạng lễ, �Đại ph�p vương hy hữu�. S�u n�n niệm: Phật ph�p: biển ch�ng đức, Ba đời đồng một thể, n�n con quy mạng lễ, �Đấng vi�n dung vạn đức�.�

�� (65)
�� Lại n�i: �Hoa của c�y Ba-lợi-chất-đa x�ng thơm y phục trong một ng�y; hoa Chi�m-bặc v� hoa B�-sư-ca dẫu ng�n năm x�ng thơm cũng kh�ng thể s�nh bằng.�

�� (66)
�� Lại n�i: �Một c�n thạch ch�m c� thể biến ng�n c�n đồng th�nh v�ng.� N�i tuyết c� thứ cỏ t�n l� Nhẫn nhục, tr�u ăn v�o th� cho ra đề hồ.� C�y Thi-lợi-sa� khi gặp sao M�o th� cho ra quả thực sự.�

(67)
Tuyển Trạch Bản Nguyện Niệm Phật Tập� n�i: �Nam m� A Di Đ� Phật � Ch�nh nghiệp v�ng sinh lấy niệm Phật l�m căn bản.�

(68)
Lại n�i:
�� Muốn mau tho�t sinh tử
�� Trong hai thứ thắng ph�p
�� N�n bỏ m�n Th�nh đạo
�� M� chọn m�n Tịnh độ.
�� Muốn v�o m�n Tịnh độ
�� Trong hai hạnh ch�nh tạp
�� H�y bỏ c�c tạp hạnh
�� Chọn về đ�ng ch�nh hạnh.
�� Nếu muốn tu ch�nh hạnh
�� Trong hai nghiệp ch�nh trợ
�� Gạt một b�n trợ nghiệp
�� Chọn chuy�n tu ch�nh định.
V� nghiệp của ch�nh định
�� Tức l� xưng danh Phật
�� Xưng danh ắt v�ng sinh
�� V� nương bản nguyện Phật.�

(69)
Biết r�, đ� chẳng phải l� hạnh tự lực của ph�m Th�nh, n�n gọi l� hạnh Bất hồi hướng.� Bậc Th�nh lớn nhỏ, kẻ �c nặng nhẹ , đều c�ng nhau trở về biển cả �tuyển trạch đại bảo� , niệm Phật th�nh Phật.

(70)
Thế n�n, Luận Ch� viết: �Quốc độ An Lạc kia, ai cũng được h�a sinh trong hoa sen thanh tịnh ch�nh gi�c của A Di Đ� Như Lai, v� c�ng niệm một Phật, kh�ng c� con đường ri�ng.�

(71)
Như vậy, người c� được h�nh t�n ch�n thật, th� t�m nhiều hoan hỷ, đ� gọi l� Hoan hỷ địa. Đ�y l� dụ cho Sơ quả. �Th�nh giả Sơ quả giả sử c�n thụy mi�n, giải đ�i, th� kh�ng đến được hai mươi ch�n hữu.�� Huống chi biển cả �quần sinh mười phương� đều quy mạng Đức Phật, v� Ng�i nhiếp thủ kh�ng bỏ người h�nh t�n ch�n thật ấy, n�n gọi l� Đức Phật A Di Đ�. Đ� gọi l� tha lực. V� thế, Đại sĩ Long Thọ n�i l� �tức thời nhập Tất định� , Đại sư Đ�m Loan gọi l� �số người nhập ch�nh định tụ� . K�nh mộ th� n�n nương tựa đ�y, chuy�n t�m th� n�n thực h�nh đ�y.

(72)
Thật biết, kh�ng c� đức hiệu của Từ phụ th� thiếu s�t nh�n năng sinh; kh�ng c� quang minh của Bi mẫu th� tr�i ngược duy�n sở sinh. Nh�n duy�n năng sở tuy c� thể h�a hợp, nhưng kh�ng c� t�n t�m v� nghiệp thức th� kh�ng đến được c�i quang minh. Ch�n thật t�n t�m v� nghiệp thức, đ�y l� nội nh�n; danh hiệu của cha v� quang minh của mẹ, đ�y l� ngoại duy�n. Nh�n duy�n nội ngoại h�a hợp, th� đắc chứng b�o độ, ch�n th�n. Cho n�n T�ng sư n�i: �D�ng quang minh v� danh hiệu để nhiếp ho� mười phương, chỉ muốn ch�ng sinh t�n t�m, cầu sinh, xưng niệm.�� Lại n�i: �Niệm Phật th�nh Phật l� Ch�n t�ng.�� Lại n�i: �Ch�n t�ng kh� gặp.�� Đ�ng biết.

(73)
N�i về h�nh v� t�n của V�ng tướng hồi hướng: h�nh c� một niệm, v� t�n c� một niệm. Một niệm của h�nh l� �con số biến xưng danh�, l� chỉ b�y v� lựa chọn sự �dị h�nh ch� cực� .

(74)
Cho n�n kinh Đại Bản n�i: �Phật bảo Di Lặc: C� ai được nghe danh hiệu �ức Phật V� Lượng Thọ m� hoan hỷ phấn chấn, d� chỉ một niệm, phải biết người ấy đ� được lợi lớn, l� đ� đầy đủ c�ng đức v� thượng.� �

(75)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i: �Tối thiểu một niệm�.
Lại n�i: �Một tiếng một niệm�.
Lại n�i: �Chuy�n t�m, chuy�n niệm�.

(76)
Tập Chư Kinh Lễ S�m Nghi, quyển hạ, Sa-m�n Tr� Thăng n�i: �Th�m t�m tức l� t�n t�m ch�n thật. Tin biết tự th�n l� ph�m phu c� đủ phiền n�o, thiện căn �t ỏi, bị lưu chuyển trong ba c�i, kh�ng ra khỏi nh� lửa. Nay tin biết bản hoằng thệ nguyện của Đức Phật A Di Đ� v� xưng niệm danh hiệu, tối thiểu mười tiếng một tiếng, th� nhất định được v�ng sinh, v� d� chỉ một niệm m� kh�ng c� l�ng nghi, n�n gọi l� th�m t�m.�

(77)
Kinh n�i �n�i ch� (乃至: thậm ch�, nhẫn đến, d� chỉ). Th�ch kinh ghi �hạ ch� (下至: tối thiểu).� N�i ch� v� hạ ch� dẫu c� kh�c, nhưng � nghĩa như nhau. Lại nữa, �n�i ch� mang � nghĩa bao h�m một v� nhiều. �
�� N�i �lợi lớn� l� đối �lợi nhỏ�. N�i �v� thượng� l� đối �hữu thượng�.
�� Tin biết, �lợi lớn� v� �[c�ng đức] v� thượng�, l� lợi �ch của Nhất thừa ch�n thật. �Lợi nhỏ� v� �[c�ng đức] hữu thượng�, l� t�m vạn bốn ng�n giả m�n.
Chuy�n t�m, tức l� nhất t�m, sắc th�i kh�ng hai t�m.
Chuy�n niệm, tức l� nhất hạnh, sắc th�i kh�ng hai hạnh.
Đức Phật ph� ch�c Bồ-t�t Di Lặc: �Một niệm�, tức l� �một tiếng�. �Một tiếng� tức l� �một niệm�. �Một niệm� tức l� một hạnh. Một hạnh tức l� ch�nh hạnh. Ch�nh hạnh tức l� ch�nh nghiệp. Ch�nh nghiệp tức l� niệm Phật, đ� l� �Nam m� A Di Đ� Phật� vậy.

(78)
Như vậy, nương thuyền đại bi nguyện, xu�i biển rộng quang minh , ch� đức l� gi� lặng, c�c họa l� s�ng chuyển, liền ph� v� minh che lấp, mau đến quốc độ V� Lượng Quang Minh, chứng Đại B�t-niết-b�n (Mahāparinirvāṇa), thuận theo đức hạnh của Phổ Hiền. Đ�ng biết.

(79)
An Lạc Tập n�i: �Kinh ghi: �Mười niệm tương tục l� một mạch danh hiệu của Đức Phật vậy.� Chỉ c� thể dồn niệm dừng nghĩ, kh�ng duy�n việc g� kh�c, miễn đạo nghiệp ho�n th�nh mới th�i, cũng kh�ng nhọc ghi nhớ đếm số. Lại n�i: �Người niệm Phật đ� l�u, phần nhiều y theo đ�y. Người bắt đầu niệm Phật th� ghi nhớ đếm số cũng tốt.� Đ�y cũng y theo lời Phật dạy.�

(80)
Đ�y l� minh chứng cho �Hiển ch�n thật h�nh�. Thật biết, bản nguyện �tuyển trạch nhiếp thủ� l� thắng hạnh si�u thế hy hữu, ch�nh ph�p �vi�n dung ch�n diệu� l� đại hạnh ch� cực v� ngại. Đ�ng biết.

(81)
Tha lực l� bản nguyện lực của Như Lai.

(82)
Luận n�i:
�Bản nguyện lực: l� đại Bồ-t�t thường an tr� tam-muội ở trong Ph�p th�n, m� hiện đủ loại th�n, đủ loại thần th�ng, đủ loại thuyết ph�p, đều sinh khởi từ bản nguyện lực. V� như c�y đ�n của A-tu-la, tuy kh�ng người đ�nh m� �m kh�c tự nhi�n ph�t. Đ� gọi l� tướng c�ng đức thứ năm của Gi�o h�a địa.�
�Bồ-t�t nhập bốn chủng m�n, hạnh tự lợi th�nh tựu, n�n biết:
Th�nh tựu, l� tự lợi đầy đủ.
N�n biết, l� n�n biết do tự lợi m� c� thể lợi tha, chẳng phải kh�ng thể tự lợi m� c� thể lợi tha.�
�Bồ-t�t xuất m�n thứ năm, hạnh lợi �ch tha hồi hướng th�nh tựu, n�n biết:
Th�nh tựu, l� đem nh�n hồi hướng m� chứng quả Gi�o h�a địa. Hoặc nh�n, hoặc quả, kh�ng c� một sự n�o m� kh�ng lợi người.
N�n biết, l� n�n biết do lợi tha m� c� thể tự lợi, chẳng phải kh�ng thể lợi tha m� c� thể tự lợi.�
�Bồ-t�t tu năm m�n� như vậy, h�nh tự lợi, lợi tha, mau được th�nh tựu A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề:
Ph�p của Phật chứng đắc gọi l� A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề. V� được Bồ-đề n�y, n�n gọi l� Phật. Nay n�i mau đắc A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề, l� được sớm th�nh Phật.
A, l� v�. Nậu-đa-la, l� thượng. Tam-miệu, l� ch�nh. Tam, l� biến. Bồ-đề, l� đạo. Dịch chung lại l� V� thượng Ch�nh biến đạo.
V� thượng, l� n�i đạo n�y c�ng l� tận t�nh, kh�ng c�n g� hơn nữa. V� sao n�i vậy? Bởi v� l� ch�nh. Ch�nh, l� Th�nh tr�. Như ph�p tướng m� biết, n�n gọi l� Ch�nh tr�. Ph�p t�nh v� tướng, n�n Th�nh tr� v� tri. Biến, c� hai thứ: một l�, Th�nh t�m biến tri tất cả ph�p; hai l�, Ph�p th�n biến m�n ph�p giới. Hoặc th�n, hoặc t�m, kh�ng g� kh�ng c�ng khắp. Đạo, l� v� ngại đạo.
Kinh n�i: �Mười phương người v� ngại, Một đạo tho�t sinh tử.�� Một đạo, l� một đạo v� ngại. V� ngại, l� biết sinh tử tức Niết-b�n. Đại loại như vậy, nhập �v� ngại tướng� của �ph�p m�n Bất nhị�.
Hỏi: C� nh�n duy�n g� m� n�i mau đắc A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề?
Đ�p: Luận n�i, tu năm m�n hạnhđể tự lợi, lợi tha th�nh tựu. Nhưng x�t gốc rễ, th� A Di Đ� Như Lai l� tăng thượng duy�n.
Tha lợi c�ng với lợi tha, luận ra c� hai mặt: từ Phật m� n�i, th� n�i l� lợi tha; từ ch�ng sinh m� n�i, th� n�i l� tha lợi.
Nay sẽ b�n về Phật lực, cho n�n lấy lợi tha để n�i, phải biết � n�y. Sự sinh Tịnh độ kia, v� Bồ-t�t, người, trời c�i kia ph�t khởi c�c hạnh, đều vin nơi bản nguyện lực của A Di Đ� Như Lai. V� sao n�i vậy? Nếu chẳng phải Phật lực th� bốn mươi t�m nguyện b�n l� kh�ng t�c dụng.
Nay lấy ba nguyện để chứng minh nghĩa �:
Nguyện rằng: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương ch� t�m tin ưa muốn sinh về nước t�i, d� chỉ mười niệm, nếu kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c, trừ kẻ phạm năm tội nghịch v� gi�m ch� ch�nh ph�p.� �
Do duy�n nguyện lực của Phật m� mười niệm niệm Phật sẽ được v�ng sinh. Do được v�ng sinh, tức khỏi bị c�c sự lu�n chuyển Tam giới. Do kh�ng lu�n chuyển, cho n�n �mau được�. Đ�y l� chứng cứ thứ nhất.
Nguyện rằng: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, h�ng thi�n nh�n ở nước t�i, chẳng an trụ định tụ, quyết đến diệt độ th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� �
Do duy�n nguyện lực của Phật n�n trụ ch�nh định tụ. Do trụ m� quyết đến diệt độ. Kh�ng bị c�i nạn lưu chuyển trở lại, cho n�n �mau được�. Đ�y l� chứng cứ thứ hai.
Nguyện rằng: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng Bồ-t�t ở c�i nước kh�c sinh về nước t�i, rốt r�o quyết đến bậc Nhất sinh bổ xứ. Trừ người c� bản nguyện tự tại h�a độ, v� ch�ng sinh m� mặc gi�p hoằng thệ, dồn chứa c�ng đức, độ tho�t tất cả, đi qua c�c nước Phật, tu hạnh Bồ-t�t, c�ng dường chư Phật Như Lai mười phương, khai h�a hằng sa v� lượng ch�ng sinh, khiến họ đứng nơi đạo ch�nh ch�n v� thượng, vượt hơn c�ng hạnh th�ng thường ở c�c địa, hiện tiền tu tập đức hạnh của Phổ Hiền. Nếu kh�ng như vậy th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� �
Do duy�n nguyện lực của Phật m� vượt hơn c�ng hạnh th�ng thường ở c�c địa, hiện tiền tu tập đức hạnh của Phổ Hiền. Do vượt hơn c�ng hạnh th�ng thường ở c�c địa, cho n�n �mau được�. Đ�y l� chứng cứ thứ ba.
Theo đ�y m� suy, tha lực l� tăng thượng duy�n, chẳng phải vậy hay sao? Lại dẫn th� dụ để n�i sắc th�i tự lực v� tha lực: Như c� người lo sợ ba đường dữ b�n thọ tr� cấm giới. Do thọ tr� cấm giới m� c� thể tu thiền định. Do tu thiền định m� tu tập thần th�ng. Do thần th�ng m� c� thể dạo chơi bốn thi�n hạ. Những sự như thế gọi l� tự lực. Lại như kẻ yếu ớt, tr�o l�n lưng lừa kh�ng nổi, theo Chuyển Lu�n Vương du h�nh, b�n bay l�n hư kh�ng, dạo chơi bốn thi�n hạ chẳng bị chướng ngại. Những sự như thế gọi l� tha lực. Ngu thay! Người học đời sau, nghe tha lực c� thể nương cậy, h�y sinh t�n t�m, đừng tự hạn cuộc vậy.� �

(83)
Luật sư Nguy�n Chiếu n�i: �Hoặc đối với việc ph� m� chứng thật ở c�i n�y, cần phải vận dụng tự lực, cho n�n diễn thuyết c�c kinh Đại thừa, Tiểu thừa; hoặc sinh về phương kh�c nghe ph�p ngộ đạo, cần phải nương v�o tha lực, cho n�n tr�nh b�y về v�ng sinh Tịnh độ. Đ�y kia tuy kh�c nhưng tất cả đều l� phương tiện khiến ngộ được tự t�m.�

(84)
Nhất thừa hải (一乗海): Nhất thừa l� Đại thừa. Đại thừa l� Phật thừa. �Đắc Nhất thừa, tức đắc A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề. A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề tức l� cảnh giới Niết-b�n. Cảnh giới Niết-b�n tức l� ph�p th�n Như Lai. Đắc cứu c�nh Ph�p th�n ch�nh l� đắc cứu c�nh Nhất thừa. Như Lai v� Ph�p th�n kh�ng kh�c. Như Lai tức Ph�p th�n. Đắc cứu c�nh Ph�p th�n cũng l� đắc cứu c�nh Nhất thừa. Cứu c�nh nghĩa l� v� bi�n bất đoạn.�� Đại thừa kh�ng c� Nhị thừa, Tam thừa. Nhị thừa, Tam thừa cũng l� để đưa về Nhất thừa. Nhất thừa tức l� đệ nhất nghĩa thừa, chỉ l� thệ nguyện Nhất Phật thừa vậy.

(85)
Kinh Niết-b�n n�i: �Thiện nam tử ! Thật đế th� gọi l� �ại thừa. Chẳng phải �ại thừa th� kh�ng gọi l� Thật đế. Thiện nam tử ! Thật đế l� lời của Phật n�i, chẳng phải l� lời của ma n�i. Nếu l� lời của ma n�i, chẳng phải l� lời của Phật n�i, th� kh�ng gọi l� Thật đế. Thiện nam tử ! Thật đế l� một đạo thanh tịnh, kh�ng c� hai vậy.� �

(86)
Lại n�i: �Sao gọi l� Bồ-t�t tin thuận một thật ? Bồ-t�t biết r� tất cả ch�ng sinh đều về một đạo. Một đạo l� gọi �ại thừa vậy. C�c Đức Phật, Bồ-t�t v� ch�ng sinh n�n ph�n thừa đ� l�m ba. Thế n�n Bồ-t�t t�n thuận chẳng tr�i nghịch.�

(87)
Lại n�i: �Thiện nam tử ! Tất c�nh c� hai thứ, một l� trang nghi�m tất c�nh, hai l� cứu c�nh tất c�nh. Một l� thế gian tất c�nh, hai l� xuất thế gian tất c�nh. Trang nghi�m tất c�nh l� s�u Ba-la-mật. Cứu c�nh tất c�nh l� tất cả ch�ng sinh đều c� Nhất thừa. Nhất Thừa đ� gọi l� Phật t�nh. Do nghĩa n�y n�n Phật n�i, tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh, tất cả ch�ng sinh đều c� Nhất thừa, nhưng v� v� minh che lấp n�n chẳng thấy được.� �
Lại n�i: �Sao gọi l� nhất? Tất cả ch�ng sinh đều l� Nhất thừa. Sao gọi l� phi nhất? L� n�i về Ba thừa. Sao gọi l� phi nhất phi phi nhất? L� v� số ph�p.�

(88)
Kinh Hoa Nghi�m n�i:
�� Văn Th� ! Ph�p thường vậy
�� Ph�p vương chỉ một ph�p
Tất cả người v� ngại
�� Một đạo tho�t sinh tử
Tất cả th�n chư Phật
�� Chỉ l� một Ph�p th�n
Một t�m, một tr� tuệ
�� Lực v� �y cũng vậy.�

(89)
Như vậy, sự gi�c ngộ to�n hảo đều lấy đại lợi của tịnh độ An Dưỡng v� ch� đức của Phật nguyện kh� nghĩ. �

(90)
Hải (海): Từ l�u xa đến nay, chuyển nước s�ng �tạp tu, tạp thiện� của ph�m Th�nh� v� chuyển nước biển �nghịch b�ng, xiển-đề, hằng sa v� minh� th�nh nước đại bảo hải của �bản nguyện, đại bi, tr� tuệ, ch�n thật, hằng sa vạn đức,� dụ đ� như biển. Bởi v�, như Kinh n�i rằng: �Băng phiền n�o tan th�nh nước c�ng đức.�
Nguyện hải (願海): Kh�ng thể giữ lại th�y chết �tạp thiện trung hạ của Nhị thừa�, huống chi giữ thiện nghiệp �hư giả, t� ngụy�� của nh�n thi�n, giữ th�y chết �tạp độc, tạp t�m�� ư!

(92)
Cho n�n kinh Đại Bản n�i:
�� Thanh Văn hoặc Bồ-t�t
Chẳng x�t được t�m Phật
V� như kẻ m� l�a
Muốn l�m người dẫn đạo.
Biển tr� tuệ Như Lai
S�u rộng kh�ng bờ bến
Nhị thừa chẳng lường được
Chỉ ri�ng Phật tỏ r�.�

�� (93)
�� Tịnh Độ Luận n�i: �Thế n�o l� th�nh tựu c�ng đức Bất hư t�c trụ tr� trang nghi�m?
Kệ rằng:
Qu�n Phật Bản nguyện lực
Ai gặp kh�ng luống qua
Khiến được mau đầy đủ
Biển b�u lớn c�ng đức.
Sự th�nh tựu c�ng đức �Bất hư t�c trụ tr� trang nghi�m�: Đ� l� bản nguyện lực của A Di Đ� Như Lai. Nay lược n�i tướng �hư t�c� kh�ng thể trụ tr�, để n�u r� nghĩa �bất hư t�c trụ tr�. (�)� N�i �Bất hư t�c trụ tr�, l� y theo bốn mươi t�m bản nguyện của Bồ-t�t Ph�p Tạng, ng�y nay l� thần lực tự tại của A Di Đ� Như Lai. Nguyện để th�nh lực, lực để tựu nguyện. Nguyện chẳng luống kh�ng, lực chẳng dối b�y. Lực nguyện hợp nhau, rốt cuộc kh�ng sai, n�n gọi l� th�nh tựu.�

(94)
�Hải (海): Chỉ cho Nhất thiết chủng tr� của Phật, n� s�u rộng v� bờ, kh�ng chứa c�c th�y chết �tạp thiện trung hạ của Nhị thừa�, dụ đ� như biển. Cho n�n n�i, �Trời người ch�ng bất động, Biển tr� thanh tịnh sinh.� Bất động, l� n�i trời người c�i kia th�nh tựu căn t�nh Đại thừa, kh�ng thể khuynh động.�

(95)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� T�i y Bồ-t�t tạng
�� Biển Nhất thừa Đốn gi�o.�

(96)
Lại n�i:
�Trong kinh An Lạc n�i Tiệm gi�o
Vạn kiếp tu c�ng chứng Bất thối.
Qu�n Kinh, Di Đ� Kinh đều n�i
Ch�nh l� Bồ-t�t tạng Đốn gi�o.�

�� (97)��
�� Lạc Bang Văn Loại, Thiền sư T�ng Hiểu n�i: �Một vi�n ho�n đan, biến sắt th�nh v�ng; một lời ch�n l�, chuyển nghiệp �c th�nh nghiệp thiện.� �

�� (98)
�� X�t về Gi�o, giữa niệm Phật v� c�c điều thiện, so s�nh đối luận c�:� kh� dễ đối, đốn tiệm đối, ngang dọc đối, cao thấp đối, thuận nghịch đối, lớn nhỏ đối, nhiều �t đối, hơn k�m đối, th�n sơ đối, gần xa đối, s�u cạn đối, mạnh yếu đối, trọng khinh đối, rộng hẹp đối, thuần tạp đối, thẳng quanh đối, nhanh chậm đối, th�ng biệt đối, bất thối thối đối, trực biện nh�n minh đối, danh hiệu định t�n đối, l� tận phi l� tận đối, khuyến v� khuyến đối, v� gi�n gi�n đối, đoạn bất đoạn đối, tương tục bất tương tục đối, v� thượng hữu thượng đối, thượng thượng hạ hạ đối, tư nghị bất tư nghị đối, nh�n h�nh quả đức đối, tự thuyết tha thuyết đối, hồi hướng bất hồi hướng đối, hộ bất hộ đối, chứng bất chứng đối, t�n bất t�n đối, ph� ch�c bất ph� ch�c đối, liễu gi�o bất liễu gi�o đối, căn cơ đảm đương kh�ng đảm đương đối, tuyển bất tuyển đối, ch�n giả đối, Phật diệt bất diệt đối, Ph�p diệt bất diệt đối, lợi bất lợi đối, tự lực tha lực đối, hữu nguyện v� nguyện đối, nhiếp bất nhiếp đối, nhập định tụ bất nhập định tụ đối, b�o h�a đối.� Nghĩa đ�y như thế, nhưng x�t gi�o ph�p của Nhất thừa Bản nguyện hải, đ� l� gi�o ph�p vi�n dung m�n t�c, cực tốc v� ngại, tuyệt đối bất nhị vậy.

�� (99)
V� x�t về Cơ, đối luận c�: t�n nghi đối, thiện �c đối, ch�nh t� đối, đ�ng sai đối, thật giả đối, ch�n ngụy đối, sạch dơ đối, lợi độn đối, chậm gấp đối, sang h�n đối, s�ng tối đối.� Nghĩa đ�y như thế, nhưng x�t căn cơ của Nhất thừa hải, đ� l� căn cơ Kim cương t�n t�m, tuyệt đối bất nhị vậy. Đ�ng biết.

(100)
K�nh bạch tất cả những người v�ng sinh: Hoằng thệ Nhất thừa hải, l� th�nh tựu �ch� đức� v� ngại, v� bi�n, tối thắng, th�m diệu, bất khả thuyết, bất khả xưng, bất khả tư nghị. V� sao? V� thệ nguyện th� kh�ng thể nghĩ b�n. Bi nguyện dụ như hư kh�ng rộng lớn, c�ng đức vi diệu th� rộng lớn v� bi�n. Giống như một cổ xe vĩ đại, c� thể chuy�n chở tất cả c�c ph�m Th�nh. Giống như đ�a hoa sen mầu, kh�ng bị c�c ph�p thế gian l�m � nhiễm. Giống như dược vương Thiện Kiến, c� thể trừ diệt mọi bệnh phiền n�o.� Giống như con dao b�n, c� thể cắt đứt mọi �o gi�p ki�u mạn. Giống như ngọn cờ của dũng tướng, c� thể khuất phục được tất cả ma qu�n. Giống như c�i cưa b�n, n� c� thể đốn hạ tất cả c�y v� minh. Như lưỡi r�u sắc, c� thể chặt những c�y khổ đau. Giống như một thiện tri thức, c� thể th�o gỡ mọi tr�i buộc của sinh tử. Giống như một đạo sư, kh�o cho biết yếu đạo để ph�m phu xuất ly [sinh tử]. Giống như con suối ngầm, chảy ra nguồn nước tr� tuệ v� c�ng tận. Giống như hoa sen, kh�ng nhiễm tất cả những tội cấu. Giống như cơn gi� mạnh, c� thể xua tan sương m� �tất cả chướng�. Giống như mật ngon ngọt, đầy đủ m�i vị �tất cả c�ng đức�. Giống như con đường ch�n ch�nh, khiến c�c quần sinh đi v�o th�nh tr� tuệ. Giống như thỏi nam ch�m, thu h�t nh�n tố �bản nguy�n�. Giống như khối v�ng di�m-ph�-đ�n, che ch�i s�ng tất cả ph�p l�nh hữu vi. Giống như phục tạng, c� thể thu nhiếp tất cả Phật ph�p. Cũng như đại địa, nơi ba đời mười phương tất cả Như Lai xuất hiện. Như �nh s�ng mặt trời, ph� tan mọi ngu si che lấp ph�m phu, sinh ra t�n lạc. Giống như đấng qu�n vương, vượt trội hơn tất cả bậc thượng thừa. Giống như người cha nghi�m, dạy bảo tất cả ph�m Th�nh. Giống như người mẹ hiền, sinh trưởng nh�n ch�n thật� cho b�o độ của tất cả ph�m Th�nh. Giống như một nhũ mẫu, nu�i dưỡng v� g�n giữ tất cả người thiện �c v�ng sinh. Giống như đất rộng, c� thể nắm giữ mọi sự v�ng sinh. Giống như nước lũ, c� thể cuốn tr�i mọi bụi bẩn phiền n�o. Giống như lửa lớn, c� thể thi�u rụi củi kiến chấp. Giống như gi� mạnh, du h�nh khắp thế gian kh�ng chướng ngại.
[Những c�ng đức của bi nguyện c� thể đưa ch�ng sinh] ra ngo�i tường th�nh �ba c�i tr�i buộc�, đ�ng sập c�nh cửa �hai mươi lăm hữu�, được sống nơi B�o độ ch�n thật, nhận r� đường đi t� ch�nh, kh� cạn biển ngu si, chảy v�o biển thệ nguyện. Nương thuyền Nhất thiết tr�, tr�i trong biển cả quần sinh, vi�n m�n khối phước tr�, mở b�y tạng phương tiện. Tốt thay được v�ng giữ, đặc biệt đem đỉnh đầu đội l�n.

(101)
N�i đến thệ nguyện, c� ch�n thật h�nh t�n, cũng c� phương tiện h�nh t�n. Nguyện của ch�n thật h�nh l� Chư Phật xưng danh nguyện .� Nguyện của ch�n thật t�n l� Ch� t�m t�n lạc nguyện . Đ�y ch�nh l� h�nh t�n của Tuyển trạch bản nguyện .
Căn cơ, l� tất cả ph�m ngu lớn nhỏ thiện �c. V�ng sinh, l� nan tư nghị v�ng sinh . Phật độ, l� b�o độ của B�o Phật . Đ�y ch�nh l� Thệ nguyện bất tư nghị Nhất thật ch�n như hải , l� t�ng gi�o của kinh Đại V� Lượng Thọ, l� ch�nh � của Tha lực ch�n t�ng .
Lấy đ� để �tri �n b�o đức�, lật xem lời giải th�ch của T�ng sư: �Bồ T�t quy hướng Phật, như con hiếu hướng về cha mẹ, như t�i trung hướng về qu�n vương, động tĩnh chẳng tự �, ra v�o phải l� do. Tri �n b�o đức, theo l� phải thưa trước. Lại nữa, sở nguyện kh�ng hề nhẹ, nếu Như Lai kh�ng tiếp th�m oai thần, l�m sao th�nh tựu được? Cầu xin ban thần lực, n�n ngẩng đầu thưa bạch.�
Như vậy, quy hướng lời dạy ch�n thật của Phật, vui mừng lời giải th�ch của chư Tổ, tin nhận �n đức s�u xa của Phật, m� l�m Ch�nh t�n niệm Phật kệ, rằng:

(102)
�� Quy mạng V� Lượng Thọ Như Lai
�� Nam m� Bất Khả Tư Nghị Quang
�� Bồ-t�t Ph�p Tạng l�c nh�n vị
�� Đến chỗ Phật Thế Tự Tại Vương
�� Thấy nh�n tố tịnh độ chư Phật
�� Thiện �c nh�n thi�n c�ng quốc độ
�� Kiến lập nguyện th� thắng v� thượng��
�� Khởi ph�t thệ rộng lớn hiếm c�
�� Năm kiếp suy x�t để nhiếp lấy
�� Nguyện rằng danh tiếng vang mười phương
�� V� Lượng, V� Bi�n Quang tỏa khắp
�� V� ngại, V� Đối Quang, Vi�m Vương
�� Thanh Tịnh, Hoan Hỷ, Tr� Tuệ Quang
�� Bất Đoạn, Nan Tư, V� Xứng Quang
�� Si�u Nhật Nguyệt Quang chiếu c�i bụi
�� Tất cả quần sinh mong s�ng soi
�� Bản nguyện danh hiệu� ch�nh định nghiệp �
�� Ch� t�m t�n lạc nguyện� l�m nh�n
�� Th�nh Đẳng gi�c, chứng Đại Niết-b�n
�� Tất ch� diệt độ nguyện� th�nh tựu
�� Như lai sở dĩ hiện ở đời
�� Chỉ n�i Di Đ� bản nguyện hải
�� Thời �c năm trược biển quần sinh
�� Phải tin lời thật của Như Lai
�� Ph�t khởi một niệm t�m hỷ �i �
�� Chẳng đoạn phiền n�o được Niết-b�n
�� Ph�m Th�nh, nghịch b�ng c�ng hồi nhập
�� C�c s�ng v�o biển một m�i vị
�� Nhiếp thủ t�m quang thường soi giữ
�� B�ng tối v� minh bị ph� vỡ
�� Tham �i giận gh�t l�m m�y m�
�� Che bầu trời t�n t�m ch�n thật
�� Khi mặt nhật bị m�y m� che
�� Dưới m�y m� vẫn s�ng kh�ng tối
�� Được t�n, thấy k�nh rất mừng vui �
�� Liền vượt ngang� cắt năm đường �c
�� Tất cả thiện �c kẻ ph�m phu
�� Nghe tin Như Lai hoằng thệ nguyện
�� Phật n�i bậc thắng giải rộng lớn
�� Người ấy l� hoa ph�n-đ�-lợi
�� Phật Di Đ�, bản nguyện niệm Phật
�� Ch�ng sinh �c, t� kiến ki�u mạn
�� T�n lạc thọ tr� rất l� kh�
�� Kh� trong kh� kh�ng g� qua đ�y.
��
Những Luận sư Ấn Độ T�y thi�n
�� C�ng cao Tăng Trung Hạ, Nhật Bản
�� N�i � th� Đức Phật xuất thế
B�y Như Lai bản nguyện ứng cơ

Th�ch Ca Như Lai n�i Lăng Gi�
V� ch�ng huyền k� Nam Thi�n Tr�c
Đại sĩ Long Thọ hiện ra đời
Ph� vỡ mọi kiến chấp hữu v�
Tuy�n thuyết ph�p Đại thừa v� thượng
Chứng Hoan hỷ địa, sinh An Lạc
�� B�y tỏ nan h�nh đi bộ khổ
�� Tin ưa dị h�nh đường thủy vui
�� Nhớ nghĩ Di Đ� bản nguyện Phật
�� Tự nhi�n tức thời nhập Tất định
�� Chỉ phải thường xưng Như Lai hiệu
�� Để b�o ơn hoằng thệ đại bi.
��
Bồ-t�t Thi�n Th�n tạo luận thuyết
�� Quy mạng V� Ngại Quang Như Lai
�� Y tu-đa-la b�y ch�n thật
�� Khai s�ng Ho�nh si�u đại thệ nguyện
�� Noi theo bản nguyện lực hồi hướng
�� V� độ quần sinh n�i nhất t�m
�� Trở về biển đại bảo c�ng đức �
�� Mong được v�o số Đại ch�ng hội
�� Được đến thế giới Li�n Hoa Tạng�� Liền chứng Ch�n như Ph�p t�nh th�n��
�� Dạo rừng phiền n�o, hiện thần th�ng
�� V�o vườn sinh tử, thị Ứng h�a.

Bổn sư Đ�m Loan: Lương thi�n tử
Thường hướng lễ Đ�m Loan Bồ-t�t
Tam tạng Lưu Chi trao tịnh gi�o
Đốt bỏ Ti�n Kinh quy Lạc bang
Ch� giải Thi�n Th�n Bồ-t�t luận
B�o độ nh�n quả b�y thệ nguyện
V�ng ho�n hồi hướng do tha lực
Nh�n của ch�nh định l� t�n t�m
Ph�m phu hoặc nhiễm t�n t�m ph�t
Chứng biết sinh tử tức Niết-b�n
Ắt đến c�i V� Lượng Quang Minh
Ch�ng sinh c�c hữu đều phổ h�a.

Đạo Xước dạy Th�nh đạo kh� chứng
Chỉ c� Tịnh độ dễ th�ng nhập
�� Vạn thiện tự lực gi�m si�ng tu
�� Vi�n m�n đức hiệu khuy�n chuy�n xưng
�� Tam bất tam t�n� dạy �n cần
�� Tượng, mạt, ph�p diệt đồng bi dẫn
�� Một đời tạo �c gặp hoằng thệ
�� Đến c�i An Dưỡng chứng diệu quả. �

�� Thiện Đạo s�ng tỏ � chỉ Phật
�� Thương x�t định t�n v� nghịch �c
�� nh s�ng, danh hiệu b�y nh�n duy�n �
�� Đi v�o Bản nguyện đại tr� hải
�� H�nh giả tiếp nhận Kim cương t�m
�� Rồi vui mừng nhất niệm tương ưng
�� Vi Đề, ch�ng sinh được ba nhẫn �
�� Liền chứng thường lạc Ph�p t�nh th�n.

�� Nguy�n T�n rộng mở Gi�o một đời
�� Nghi�ng về An Dưỡng khuy�n tất cả
�� Chuy�n tạp chấp t�m r� cạn s�u
�� B�o h�a hai độ kiến tạo xong
�� Người �c cực trọng chỉ niệm Phật
�� Phật đ� nhiếp lấy người ấy rồi
�� Phiền n�o chướng, mắt d� kh�ng thấy
�� Đại bi kh�ng mệt chiếu th�n ta .

�� Bổn sư Nguy�n Kh�ng hiểu lời Phật
�� Thương x�t kẻ ph�m phu thiện �c
�� Phiến Ch�u� hưng Ch�n t�ng Gi�o chứng
�� Tuyển Trạch Bản Nguyện hoằng đời �c
�� Trở lại sinh tử, lu�n chuyển nh�
�� Bởi lấy nghi t�nh l�m chỗ dựa
�� Mau nhập vắng lặng vui v� vi
�� Phải d�ng t�n t�m để đi v�o .

�� Đại sĩ hoằng Kinh, chư T�ng sư
�� Cứu gi�p v� bi�n dữ vẩn đục
�� Mọi người đạo tục chung một l�ng
�� Chỉ tin những g� cao Tăng n�i. �

�� [60 d�ng đ� xong, 120 c�u.]

(Ba) Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật T�n Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

�� Tựa
Đạt được t�n lạc, l� khởi ph�t từ nguyện t�m tuyển trạch của Như Lai.
Khai tỏ ch�n t�m, l� biểu hiện từ phương tiện từ bi của Đức Phật.
Tuy nhi�n, thời cuối đạo tục, đời gần T�ng sư, say đắm Tự t�nh duy t�m, ch� bai Tịnh độ ch�n chứng; ham th�ch định t�n tự t�m, mơ hồ Kim cương ch�n t�n.
Do vậy, Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan, t�n thuận thật ngữ chư Phật Như Lai, lật xem t�ng nghĩa chư Sư luận th�ch .
Rộng b�y �n đức, rực rỡ tam kinh; mở mang văn tự, lộng lẫy nhất t�m .
Vừa đến nghi vấn, b�n đưa minh chứng.
Th�nh t�m nhớ Phật �n s�u nặng, kh�ng thẹn người đời chế nhạo t�i.
Đồ ch�ng th�ch Tịnh bang, mu�n người ch�n Uế độ, d� thủ xả g�, chớ sinh hủy b�ng.

(1)
�� K�nh x�t, v�ng tướng hồi hướng c� đại t�n.
�� Đại t�n t�m, l� ph�p thần �trường sinh bất tử�, l� thuật diệu �h�n tịnh yểm uế�, l� ch�n t�m �tuyển trạch hồi hướng�, l� t�n lạc �lợi tha s�u rộng�, l� ch�n t�m �Kim cương bất hoại�, l� tịnh t�n �dễ sinh về m� c� mấy ai�, l� nhất t�m �t�m quang nhiếp hộ�, l� đại t�n �hy hữu tối thắng�, l� đường tắt �thế gian kh� tin�, l� thật nh�n �chứng Đại Niết-b�n�, l� bạch đạo� �mau ch�ng vi�n dung�, l� t�n hải �ch�n như nhất thật�.
�� T�m ấy ch�nh l� từ �niệm Phật v�ng sinh nguyện�� m� sinh ra.
�� Đại nguyện ấy gọi l� �tuyển trạch bản nguyện�, c�n gọi l� �bản nguyện tam t�m nguyện� , cũng gọi �ch� t�m t�n lạc nguyện�, v� c�n gọi l� �v�ng tướng t�n t�m nguyện�.
�� Nhưng với quần sinh lưu chuyển, thường ch�m đắm trong ngu tối, th� v� thượng diệu quả chẳng kh� th�nh, ch�n thật t�n lạc thực kh� được.� V� sao? Ch�nh nhờ th�m c�i lực cứu độ [bất khả tư nghị] của Như Lai v� nhờ c�i lực đại bi quảng tuệ l�m nh�n tố m� c� được t�n t�m thanh tịnh ch�n thật. T�m ấy kh�ng đi�n đảo, t�m ấy kh�ng hư ngụy, l� v� ch�ng sinh cực �c s�u nặng c� được đại kh�nh hỷ t�m , lại được chư Th�nh t�n trọng v� y�u thương.

�� (2)
�� Về bản nguyện �ch� t�m t�n lạc�, Đại Kinh n�i: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương m� ch� t�m t�n lạc, muốn sinh về nước t�i, nhẫn đến mười niệm, nếu kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c, chỉ trừ kẻ tạo tội ngũ nghịch v� hủy b�ng ch�nh ph�p.�

�� (3)
�� Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i: �Giả sử khi t�i chứng đắc V� thượng gi�c, ở c�c c�i Phật kh�c c� hữu t�nh loại nghe danh hiệu t�i, được bao thiện căn, dốc l�ng hồi hướng, nguyện sinh nước t�i, nhẫn đến mười niệm, nếu kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c, chỉ trừ kẻ tạo nghiệp �c v� gi�n, phỉ b�ng ch�nh ph�p v� c�c bậc Th�nh.�

�� (4)
�� Bản nguyện th�nh tựu văn, Kinh V� Lượng Thọ n�i: �C� những ch�ng sinh nghe danh hiệu Đức Phật ấy, t�n t�m hoan hỷ, d� chỉ một niệm, ch� t�m hồi hướng, nguyện sinh về nước ấy, th� liền được v�ng sinh ở bậc Bất thối chuyển, chỉ trừ kẻ phạm tội ngũ nghịch v� phỉ b�ng ch�nh ph�p.�

�� (5)
�� Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai [Bồ-đề-lưu-chi dịch] n�i: �Nơi Phật độ phương kh�c, c� những hữu t�nh nghe danh hiệu của V� Lượng Thọ Như Lai, m� c� thể ph�t một niệm tịnh t�n hoan hỷ �i lạc, được bao thiện căn, hồi hướng nguyện sinh về quốc độ của V� Lượng Thọ Như Lai, t�y nguyện đều được sinh, được Bất thối chuyển, cho đến V� thượng Ch�nh đẳng Bồ-đề, chỉ trừ kẻ [tạo nghiệp] ngũ v� gi�n, phỉ b�ng ch�nh ph�p v� c�c bậc Th�nh.�

�� (6)
�� Lại n�i:
�� Nghe ph�p được chẳng qu�n
Thấy k�nh rất mừng vui
L� bạn l�nh của ta
V� vậy phải ph�t t�m.�

�� (7)
�� Lại n�i: �Đại loại như vậy, c�c bậc đại oai đức được sinh từ ph�p m�n đặc biệt trong gi�o ph�p quảng đại của Phật.� �

�� (8)
�� Lại n�i:
�� Như Lai c�ng đức Phật tự biết
�� Chỉ c� Thế T�n khai thị được
�� Trời, rồng, dạ-xoa chẳng bắt kịp
�� Nhị thừa tự tuyệt nơi danh ng�n
�� Nếu c�c hữu t�nh sẽ th�nh Phật
�� Tu vượt Phổ Hiền l�n bờ kia
�� Diễn n�i c�ng đức của một Phật
�� Trải qua nhiều kiếp chẳng nghĩ b�n
�� Trung gian khi ấy th�n diệt độ
�� Thắng tuệ của Phật kh�ng lường được
�� V� thế tin nghe phải đầy đủ
�� V� c�c bạn l�nh thường nhiếp thọ
�� Được nghe diệu ph�p s�u như thế
�� Sẽ được chư Th�nh t�n �i trọng
�� Như Lai thắng tr� khắp hư kh�ng
Ngữ nghĩa n�i ra chỉ Phật ngộ
Thế n�n những tr� sĩ b�c văn
Phải tin Ta dạy lời như thật
Được th�n lo�i người l� rất kh�
Gặp Phật ra đời lại kh� hơn
T�n tuệ nhiều đời mới đạt được
V� thế người tu n�n tinh tiến
Diệu ph�p như thế đ� lắng nghe
Thường nhớ chư Phật l�ng mừng vui.�

(9)
Luận Ch� n�i: �Xưng danh Như Lai kia, như quang minh tr� tướng của Như Lai kia, như danh nghĩa kia, muốn như thật tu h�nh tương ưng.
Xưng danh Như Lai kia: L� xưng danh hiệu V� Ngại Quang Như Lai vậy.
Như quang minh tr� tướng của Như Lai kia: Quang minh của Phật l� tướng của tr� tuệ vậy. Quang minh n�y soi chiếu c�c thế giới ở mười phương m� kh�ng c� g� chướng ngại, trừ được b�ng tối v� minh của ch�ng sinh mười phương. Chẳng phải như �nh s�ng của mặt trời, mặt trăng hay ch�u ngọc, chỉ ph� được b�ng tối trong hang trống.
Như danh nghĩa kia, muốn như thật tu h�nh tương ưng: danh hiệu của V� Ngại Quang Như Lai kia c� thể ph� hủy tất cả v� minh của ch�ng sinh, c� thể thỏa m�n tất cả ch� nguyện của ch�ng sinh. Tuy nhi�n, c� người xưng danh v� nhớ nghĩ m� v� minh vẫn c�n, c�c nguyện kh�ng thỏa m�n, đ� l� sao vậy? Do v� kh�ng như thật tu h�nh, kh�ng tương ưng với danh nghĩa. Thế n�o l� kh�ng như thật tu h�nh, kh�ng tương ưng với danh nghĩa? L� v� kh�ng biết Như Lai l� Thật tướng th�n, l� Vị vật th�n.� Lại nữa, c� ba loại kh�ng tương ưng: một l�, t�n t�m kh�ng thuần, v� khi c�n khi mất; hai l�, t�n t�m bất nhất, v� kh�ng quyết định; ba l�, t�n t�m kh�ng tương tục, v� c�c niệm kh�c xen v�o. Ba c�u n�y triển chuyển l�m th�nh cho nhau. V� t�n t�m kh�ng thuần, n�n kh�ng quyết định; kh�ng quyết định, n�n niệm kh�ng tương tục. Cũng c� thể l�, v� niệm kh�ng tương tục, n�n kh�ng c� được quyết định t�n; kh�ng c� được quyết định t�n, n�n t�m kh�ng thuần. Ngược lại với điều n�y, gọi l� như thật tu h�nh tương ưng. Thế n�n luận chủ [Thế Th�n] mới thốt l�n: Con nhất t�m.�

(10)
T�n A Di Đ� Phật Kệ, H�a thượng Đ�m Loan tạo, c� ghi:
�� Ai nghe danh hiệu Phật A Di Đ�
Nghe xong hoan hỷ khởi đức tin
Cho đến một niệm m� ch� t�m
T�m nguyện hồi hướng đều được sinh
Chỉ trừ ngũ nghịch, ch� ch�nh ph�p
N�n con đảnh lễ nguyện v�ng sinh.�

(11)
Qu�n Kinh [Định Thiện] Nghĩa, H�a thượng ch�a Quang Minh viết:
�Như � c� hai thứ: (1) Như � của ch�ng sinh, l� t�y theo t�m niệm ch�ng sinh m� th�ch ứng h�a độ. (2) Như � của Đức Phật A Di Đ�, l� năm mắt vi�n chiếu, s�u th�ng tự tại. Qu�n căn cơ c� thể h�a độ, nghĩa l� trong một niệm, kh�ng trước kh�ng sau, th�n t�m c�ng hướng đến, ba lu�n� để khai ngộ, lợi �ch mỗi kh�c nhau.�

(12)
Lại n�i: �C�c ch�ng sinh trong s�u đường đều nhận chịu năm trược, năm khổ v� t�m khổ n�y. Chưa c� ai kh�ng bị c�c khổ bức n�o. Ai kh�ng nhận chịu c�c khổ n�y th� người đ� chẳng thuộc số ph�m phu.�

(13)
Lại n�i: �Từ �Những g� l� ba t�m�, cho đến �ắt sinh nước kia� , l� x�c định ba t�m để l�m ch�nh nh�n, đoạn n�y cũng c� hai:
(a)�� Đức Thế t�n t�y căn cơ m� n�i sự lợi �ch, � th� s�u xa kh� hiểu, nếu kh�ng nhờ Đức Phật tự hỏi, tự b�y th� kh�ng c�ch n�o hiểu được.
(b)�� Đức Như lai c�n tự đ�p về ba t�m ở tr�n.

Kinh n�i: �Một l�, ch� th�nh t�m.�
Ch�, l� ch�n. Th�nh, l� thật. Điều n�y cho thấy, sự hiểu biết v� tu h�nh của tất cả ch�ng sinh ngang qua ba nghiệp th�n, khẩu, �, phải được thực hiện bằng c�i t�m ch�n thật, kh�ng được b�n ngo�i b�y tướng tinh tấn hiền thiện, m� b�n trong c� c�i t�m giả dối, tr�n đầy tham s�n, gian xảo, dối tr�, t�nh t�nh hung dữ kh� gần, việc l�m như rắn độc, b� cạp. Tuy khởi ba nghiệp, nhưng gọi l� Thiện tạp độc , cũng gọi l� H�nh giả dối, kh�ng thể gọi l� Nghiệp ch�n thật.
Thực hiện sự an t�m v� khởi h�nh� như thế, d� cho th�n t�m khổ nhọc gắng sức, ng�y đ�m mười hai thời, gấp chạy gấp l�m, như lửa ch�y đầu, vẫn gọi l� Thiện tạp độc. Muốn hồi hướng sự h�nh [thiện] tạp độc n�y để cầu sinh Tịnh độ của Đức Phật A Di Đ� th� chắc chắn kh�ng thể được.
V� sao? Nguy�n do l� Đức Phật A Di Đ� kia, khi tu nh�n hạnh Bồ-t�t, cho d� một niệm một s�t-na, sự tu tập ba nghiệp [của Ng�i] đều l�m bằng c�i t�m ch�n thật. Hễ thực thi những g� để th� cầu� cũng phải l�m bằng c�i t�m ch�n thật.
Lại nữa, ch�n thật c� hai thứ: (a) Tự lợi ch�n thật. (b) Lợi tha ch�n thật. (�)
Ch�n thật trong t�m th� ba nghiệp bất thiện đều phải xả bỏ.
Lại nữa, nếu khởi ba nghiệp thiện, th� phải được thực hiện bằng c�i t�m ch�n thật, bất kể trong ngo�i, s�ng tối, đều phải ch�n thật, đ� gọi l� Ch� th�nh t�m.

Kinh n�i: �Hai l�, th�m t�m.�
Th�m t�m, tức l� t�m th�m t�n, cũng c� hai thứ:
(a)�� Th�m t�n l� x�c quyết rằng, tự th�n hiện l� ph�m phu tội �c ở trong sinh tử, nhiều kiếp đến nay thường ch�m đắm, thường lưu chuyển, kh�ng c� nh�n duy�n xuất ly.
(b)�� Th�m t�n l� x�c quyết rằng, bốn mươi t�m nguyện của Đức Phật A Di Đ� l� để nhiếp thọ ch�ng sinh, kh�ng nghi kh�ng lo, nương nguyện lực của Ng�i th� chắc chắn được v�ng sinh.
Lại nữa, th�m t�n l� x�c quyết rằng, Đức Phật Th�ch Ca đ� thuyết Qu�n kinh n�y qua ba phước ch�n phẩm , định thiện t�n thiện , để chứng thật v� khen ngợi y b�o v� ch�nh b�o của Đức Phật A Di Đ�, khiến người ưa th�ch, ngưỡng mộ.
Lại nữa, th�m t�n l� x�c quyết rằng, kinh A Di Đ� c� n�i, hằng h� sa số c�c Đức Phật ở mười phương đ� chứng thật v� khuyến kh�ch tất cả ph�m phu quyết định được sinh.
Lại nữa, th�m t�n l� ngưỡng nguyện tất cả h�nh giả một l�ng tin tưởng v�o lời Phật dạy, kh�ng m�ng th�n mạng, quyết định y theo tu h�nh, xả những g� Phật dạy xả, h�nh những g� Phật dạy h�nh, sinh về chỗ Phật dạy sinh về, đ� gọi l� t�y thuận lời Phật dạy. T�y thuận � Phật, đ� gọi l� t�y thuận bản nguyện của Phật, đ� gọi l� đệ tử Phật ch�n thật.
Lại nữa, tất cả h�nh giả nếu y theo [Qu�n] kinh n�y, th�m t�n v�o ph�p h�nh, th� ch�nh l� những ch�ng sinh kh�ng lầm lỗi. V� sao? V� Đức Phật l� người tr�n đầy t�m đại bi, v� v� lời dạy của Ng�i trong kinh l� ch�n thật.
Ngo�i Đức Phật ra, những người m� tr� h�nh chưa đủ, c�n ở học địa, l� do c� hai chướng ch�nh tập� chưa trừ, quả nguyện chưa tr�n. Những ph�m phu v� Th�nh nh�n như vậy, d� c� suy đo�n về � th� của lời Phật dạy, chưa thể hiểu r� tường tận, hay d� c� b�n luận, cũng cần phải thỉnh cầu sự chứng thật của Phật mới c� thể x�c quyết. Nếu ph� hợp với � Phật, th� Ng�i ấn khả, �Như vậy, như vậy!� Nếu kh�ng ph� hợp với � Phật, th� Ng�i sẽ n�i, �Những g� c�c �ng n�i, nghĩa ấy kh�ng như vậy.� Những g� kh�ng được ấn chứng, giống như lời n�i v� k�, v� lợi, v� �ch. Những g� Đức Phật ấn khả, th� t�y thuận ch�nh gi�o của Phật.
Những lời dạy của Đức Phật ch�nh l� ch�nh gi�o, ch�nh nghĩa, ch�nh h�nh, ch�nh giải, ch�nh nghiệp, ch�nh tr�. L� nhiều hay �t, l�m sao những ch�ng sinh � d� l� bồ t�t, người hay chư thi�n � c� thể x�c định những lời dạy ấy l� đ�ng hay sai? Những g� Đức Phật thuyết, ch�nh l� lời dạy liễu nghĩa . Những g� Bồ-t�t thuyết, to�n l� lời dạy bất liễu nghĩa. N�n biết như vậy.
V� l� do n�y, giờ đ�y k�nh khuy�n tất cả những người hữu duy�n với sự v�ng sinh, chỉ c� thể th�m t�n v�o lời Phật dạy, chuy�n ch� phụng h�nh. Chớ n�n tin theo lời dạy bất tương ưng của Bồ-t�t, từ đ� sinh ra nghi ngại, tự m�nh m� hoặc, đ�nh mất lợi lớn của sự v�ng sinh.� (�)
Giả sử h�m nay Đức Th�ch Ca dạy khuy�n: �Tất cả c�c ph�m phu, trọn một đời n�y, chuy�n niệm chuy�n tu, sau khi xả mạng, chắc sinh nước kia�, th� chư Phật mười phương cũng đồng khen ngợi, đồng khuyến kh�ch, đồng chứng thật. V� sao? V� l� đồng thể đại bi. Một Phật gi�o h�a tức l� tất cả Phật gi�o h�a. Tất cả Phật gi�o h�a tức l� một Phật gi�o h�a. Ngay trong kinh A Di Đ� c� n�i: �Đức Phật Th�ch Ca khen ngợi c�c thứ trang nghi�m ở quốc độ Cực Lạc, lại khuy�n tất cả ph�m phu, một ng�y hoặc bảy ng�y, nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu của Đức Phật A Di Đ�, th� chắc được v�ng sinh.� Đoạn văn tiếp theo n�i: �Hằng h� sa số chư Phật ở mười phương đều khen ngợi Đức Th�ch Ca ở trong thời kỳ đầy cả năm thứ �c trược: thế giới độc �c, ch�ng sinh độc �c, kiến thức độc �c, phiền n�o độc �c, thời kỳ thịnh h�nh t� �c v� kh�ng c� đức tin,� lại c� thể chỉ dạy v� khen ngợi danh hiệu Đức Phật A Di Đ�, khuyến kh�ch ch�ng sinh xưng niệm th� nhất định được v�ng sinh.� Đ�y l� lời chứng thật của chư Phật mười phương.
Lại nữa, chư Phật mười phương sợ rằng ch�ng sinh kh�ng tin lời Đức Phật Th�ch Ca n�i, n�n c�c Ng�i c�ng đồng t�m, đồng thời, đưa ra tướng luỡi rộng d�i, tr�m khắp Đại thi�n thế giới, n�i lời th�nh thật như vầy: �Ch�ng sinh c�c vị, n�n tin tưởng những lời Đức Th�ch Ca đ� n�i, khen ngợi v� chứng thật: �Tất cả ph�m phu, kh�ng kể tội phước nhiều �t, thời gian xa gần, c� thể suốt một trăm năm, thậm ch� một ng�y hoặc bảy ng�y, nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu của Đức Phật A Di Đ�, th� chắc được v�ng sinh, quyết kh�ng nghi ngờ�.� Thế n�n, một Đức Phật n�i ra th� tất cả Đức Phật đồng l�m chứng cho lời th�nh thật ấy. Đ�y gọi l� �tựu nh�n lập t�n� .� (�)
Lại nữa, trong phần ch�nh h�nh n�y cũng c� hai thứ:
�� (a) Nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu Đức Phật A Di Đ�, đi đứng ngồi nằm, kh�ng kể thời gian l�u mau, niệm niệm bất xả, đ� gọi l� Ch�nh định nghiệp, v� thuận theo bản nguyện của Đức Phật A Di Đ�.
�� (b) Nếu nương v�o sự lễ b�i, đọc tụng, v.v. th� gọi l� Trợ nghiệp.
Ngo�i hai h�nh ch�nh trợ n�y, c�c thiện h�nh kh�c của m�nh, đều gọi l� Tạp h�nh.
[Nếu tu cả hai h�nh ch�nh trợ, th� t�m thường gần gũi, nhớ nghĩ kh�ng ngừng, gọi l� V� gi�n h�nh. Nếu tu tạp h�nh, th� t�m thường gi�n đoạn, tuy c� thể hồi hướng được sinh,] nhưng được gọi l� Sơ tạp h�nh.
Đ� gọi l� th�m t�m.

Kinh n�i: �Ba l�, hồi hướng ph�t nguyện t�m.�
(�)� Lại nữa, hồi hướng ph�t nguyện sinh [Cực Lạc] th� cần phải hồi hướng nguyện bằng c�i t�m ch�n thật quyết định, khởi � tưởng �được sinh�.
C�i t�m th�m t�n n�y, giống như kim cương, kh�ng bị động loạn hay ph� hoại bởi những người c� dị kiến, dị học, biệt giải, biệt h�nh, v.v. Chỉ l� nhất t�m quyết định, nhắm ngay hướng thẳng, kh�ng được nghe lời những người kia, th� c� tiến tho�i, t�m sinh yếu h�n, ngoảnh lại lạc đường, liền đ�nh mất đại lợi v�ng sinh.
Hỏi: Nếu c� những người t� tạp, giải h�nh bất đồng, mang đến m� loạn, hoặc n�i c�c thứ nghi nạn, hoặc n�i [ph�m phu] kh�ng được v�ng sinh, rằng l�: �Ch�ng sinh c�c vị, nhiều kiếp đến đời nay, th�n khẩu � nghiệp, đối với tr�n th�n tất cả ph�m Th�nh, tạo đủ mười �c, năm nghịch, bốn trọng, b�ng ph�p, xiển-đề, ph� giới, ph� kiến, v.v. chưa thể trừ hết. Những tội như thế đ� r�ng buộc c�c vị trong tam giới �c đạo, l�m sao chỉ một đời tu phước, niệm Phật m� được đi v�o quốc độ v� lậu v� sinh kia, được chứng ngộ địa vị bất thối ư?�
Đ�p: Gi�o v� h�nh của chư Phật nhiều hơn c�t bụi. Cơ duy�n của ch�ng sinh th� kh�c nhau, t�y thuộc t�nh thức của họ. V� như người thế gian c� đ�i mắt để thấy, để tin, như: �nh s�ng xua tan b�ng tối, kh�ng gian bao tr�m vạn vật, đất chuy�n chở v� nu�i dưỡng, nước sinh trưởng v� thấm ướt, lửa sinh th�nh v� hủy hoại. C�c việc như thế đều gọi l� ph�p đối đ�i. Con mắt thấy được ng�n mu�n sai kh�c, huống chi Phật ph�p c� năng lực bất tư nghị, h� kh�ng c� c�c thứ lợi �ch?
Theo ra một cửa, tức l� ra cửa phiền n�o; theo v�o một cửa, tức l� v�o cửa giải tho�t tr� tuệ. Theo c�ch n�y, mỗi người t�m cầu giải tho�t v� khởi h�nh t�y theo duy�n. Tại sao �ng chướng ngại t�i bằng những yếu h�nh m� chẳng hữu duy�n với t�i? Những g� t�i y�u th�ch ch�nh l� c�c h�nh m� hữu duy�n với t�i, đ� kh�ng phải những g� �ng mong cầu. Những g� �ng y�u th�ch ch�nh l� c�c h�nh m� hữu duy�n với �ng, đ� kh�ng phải những g� t�i mong cầu. Do đ�, mỗi người tu tập c�c h�nh ph� hợp với nguyện vọng của m�nh, th� chắc chắn mau được giải tho�t.
H�nh giả n�n biết: Nếu muốn giải học , từ ph�m đến Th�nh, cho đến quả Phật, th� thảy đều học được m� kh�ng g� trở ngại. Nếu muốn h�nh học , th� phải nhờ v�o ph�p hữu duy�n, nỗ lực dụng c�ng th� �t m� thu được lợi �ch rất nhiều.
Lại nữa, t�i n�i với những ai nguyện sinh Tịnh độ: B�y giờ t�i sẽ n�i một th� dụ cho c�c h�nh giả, để g�n giữ t�n t�m, ngăn ngừa c�c nạn ngoại t�, dị kiến. Th� dụ đ� l� g�?
Giả sử c� một người lữ h�nh đi một trăm ng�n dặm về hướng T�y, dọc đường bỗng gặp hai con s�ng [trong một d�ng s�ng], một l� s�ng lửa chảy về hướng Nam, hai l� s�ng nước chảy về hướng Bắc. Hai con s�ng rộng một trăm thước, s�u kh�ng thấy đ�y, Nam Bắc d�i v� tận. Ngăn c�ch lửa v� nước l� một con đường m�u trắng rộng bốn năm tấc. C� một con đường [bắc ngang qua hai con s�ng], từ bờ Đ�ng sang bờ T�y rộng hơn một trăm thước. Những cơn s�ng nước tr�o l�n l�m ướt con đường v� những ngọn lửa bốc l�n đốt n�ng con đường. Nước v� lửa cứ thế lu�n phi�n nhau kh�ng ngừng nghỉ.
Bấy giờ, người lữ h�nh đ� đi s�u v�o v�ng hoang d� rộng lớn, kh�ng c� một b�ng người hay vật g�. C� những t�n cướp ẩn nấp v� th� dữ r�nh rập ở đ�, v� khi thấy người n�y đơn độc, ch�ng tranh nhau chạy đến muốn giết hại. Người n�y sợ chết, chạy thẳng về hướng T�y, bỗng thấy con s�ng lớn kia, liền tự nghĩ rằng: �Con s�ng n�y từ Nam ch� Bắc kh�ng thấy bờ m�, giữa s�ng thấy một con đường trắng, rất l� nhỏ hẹp, hai bờ c�ch nhau tuy gần nhưng l�m sao đi được? H�m nay t�i chắc chắn sẽ chết. Nếu t�i quay trở lại, những t�n cướp v� th� dữ đang từ từ �p s�t. Nếu t�i chạy về ph�a Bắc hay ph�a Nam, th� dữ v� tr�ng độc đang tranh nhau chạy vể ph�a t�i. Nếu t�i muốn đi về ph�a T�y, t�m đường tho�t, lại sợ rơi v�o hai con s�ng nước v� lửa.�
Kh�ng c� từ n�o để diễn tả nỗi kinh ho�ng v� tuyệt vọng v�o thời điểm đ�, người lữ h�nh tự suy nghĩ: �B�y giờ t�i quay lại cũng chết, đứng đ�y cũng chết, đi tiếp cũng chết, kh�ng c� c�ch n�o để t�i tho�t khỏi c�i chết. V� vậy, t�i n�n t�m kiếm con đường n�y, hướng về ph�a trước m� đi. Đ� c� con đường n�y th� c� thể vượt qua s�ng.�
L�c nghĩ như thế, chợt nghe giọng n�i kh�ch lệ của ai đ� ở bờ Đ�ng: �Nh�n giả! Nếu quyết định t�m con đường n�y m� đi, th� sẽ tho�t được c�i chết. Nhưng nếu ở lại th� sẽ chết.�
Th�m nữa, b�n bờ T�y cũng c� người k�u rằng: �Ngươi n�n nhất t�m ch�nh niệm m� đi thẳng đến đ�y, ta sẽ che chở cho ngươi, kh�ng sợ rơi v�o nạn nước lửa.�
Người n�y nghe được lời k�u gọi đ�, th� liền tự trấn tỉnh th�n t�m, quyết t�m t�m đường m� thẳng tiến, kh�ng sinh t�m khiếp sợ lui sụt.
Đi được một bước, hai bước, th� b�n bờ Đ�ng c�c t�n cướp lại r�o gọi: �Nh�n giả, h�y quay lại! Con đường đ� nguy hiểm, kh�ng thể đi qua được, chắc chắn sẽ bị chết ngay. Ch�ng t�i kh�ng c� �c t�m đối với nh�n giả.�
Người lữ h�nh tuy nghe tiếng k�u m� kh�ng ngoảnh lại, chỉ nhất t�m thẳng tiến, nhớ đường m� đi. Chốc l�t liền đến bờ T�y, tho�t khỏi c�c nạn, gặp gỡ bạn l�nh, vui mừng kh�ng ngớt.
Đ�y l� th� dụ.
Giờ h�y �p dụng th� dụ:
�Bờ Đ�ng� l� dụ cho nh� lửa Ta-b�.
�Bờ T�y� l� dụ cho nước b�u Cực Lạc.
�Bọn cướp ngụy trang, th� dữ tiếp cận� l� chỉ cho s�u căn, s�u thức, s�u trần, năm ấm, bốn đại.
�Nơi hoang d� đầm lầy kh�ng c� b�ng người� l� dụ cho thường theo bạn �c, kh�ng gặp được thiện tri thức ch�n ch�nh.
�Hai s�ng nước lửa� l� dụ cho ch�ng sinh c� những tham lam, luyến �i như nước v� những s�n si, ganh gh�t như lửa.
�Con đường trắng ở giữa, rộng bốn năm tấc� l� dụ giữa tham s�n phiền n�o của ch�ng sinh c� thể khởi một t�m thanh tịnh nguyện sinh Cực Lạc.� V� l�ng tham s�n m�nh liệt m� dụ cho �nước v� lửa�, v� t�m thiện l�nh �t ỏi m� dụ cho �con đường trắng�.
�S�ng nước thường l�m ướt con đường� l� dụ cho t�m luyến �i thường khởi l�m cho nhiễm � t�m thiện l�nh.
�Ngọn lửa thường đốt n�ng con đường� l� dụ cho t�m s�n hận, ganh gh�t, c� c�ng năng thi�u đốt c�c ph�p t�i c�ng đức.
�Người lữ h�nh tr�n đường đi về hướng T�y� l� dụ cho c�c h�nh nghiệp được hồi hướng về T�y phương.
�Bờ Đ�ng nghe tiếng người khuy�n bảo, h�y t�m con đường, tiến thẳng về hướng T�y� l� dụ cho Đức Th�ch Ca đ� diệt độ, người đời sau kh�ng thể gặp Phật, nhưng gi�o ph�p của Ng�i vẫn tồn tại, c� thể t�m gặp, v� gi�o ph�p ấy giống như giọng n�i.
�Đi được một bước, hai bước, th� c�c t�n cướp r�o gọi� l� dụ cho những người c� biệt giải, biệt h�nh, �c kiến v.v. họ n�i ra những kiến giải sai lầm, lu�n phi�n l�m cho m� hoặc, rối loạn, khiến tự tạo tội m� lui sụt.
�Bờ T�y c� người k�u gọi� l� dụ cho � nguyện của Đức Phật A Di Đ�.
�Chốc l�t liền đến bờ T�y, gặp gỡ bạn l�nh, vui mừng kh�ng ngớt� l� dụ cho ch�ng sinh l�u xa ch�m đắm sinh tử, nhiều kiếp lu�n hồi, m� đảo tự tr�i, v� phương giải tho�t, cậy nhờ Đức Phật Th�ch Ca khuyến kh�ch, dạy hướng về T�y, lại nương tựa v�o t�m từ bi của Đức Phật A Di Đ� mời gọi. H�m nay đ� tin tưởng v� t�y thuận � nguyện của hai Đức Phật, kh�ng quay đầu lại nh�n �hai s�ng nước lửa�, niệm niệm kh�ng dời đổi, nương v�o �con đường� nguyện lực của Đức Phật A Di Đ�, sau khi qua đời, được sinh về Cực lạc, nh�n thấy Đức Phật, vui th�ch n�o bằng.
Lại nữa, tất cả h�nh giả, khi đi đứng ngồi nằm, tu tập ba nghiệp, bất kể thời gian, d� ng�y hay đ�m, thường nhận thức như thế, thường nghĩ tưởng như thế, đ� gọi l� Hồi hướng ph�t nguyện t�m.
Lại n�i về hồi hướng: Sau khi sinh về quốc độ ấy, ph�t khởi t�m đại bi, trở v�o c�i sinh tử để gi�o h�a ch�ng sinh, cũng gọi l� hồi hướng.
Ba t�m đ� đầy đủ, chẳng h�nh n�o kh�ng th�nh. Nguyện v� h�nh đ� th�nh, m� kh�ng được sinh về, r� r�ng kh�ng việc đ�.
Lại nữa, ba t�m n�y cũng nhiếp chung � nghĩa định thiện, n�n biết như thế.�

(14)
�K�nh bạch tất cả thiện tri thức cầu v�ng sinh, phải hết sức xấu hỗ. Đức Th�ch Ca Như Lai thật l� cha mẹ Từ bi, d�ng c�c thứ phương tiện để ph�t khởi v� thượng t�n t�m�� nơi ch�ng ta.�

(15)
Trinh Nguy�n T�n Định Th�ch Gi�o Mục Lục , quyển 11 , ghi:
�Tập Chư Kinh Lễ S�m Nghi, 2 quyển, Đại Đường, T�y S�ng Ph�c Tự , Sa-m�n Tr� Thăng soạn.�� Ng�y 23 th�ng 10 năm Trinh Nguy�n thứ 15 (799), s�ch n�y được hiệu đ�nh v� đưa v�o Đại tạng.
Tập Chư Kinh Lễ S�m Nghi, quyển thượng, Ng�i Tr� Thăng y cứ chư kinh m� bi�n soạn, v� phần s�m nghi c� dẫn Lễ s�m giờ Ngọ của Đại sư Thiện Đạo, vốn y cứ [Thập lục qu�n] trong kinh Qu�n V� Lượng Thọ. Ở quyển hạ, mở đầu ghi, �Tỳ kheo Thiện Đạo tập k�. V�ng Sinh Lễ T�n Kệ, một quyển. Khuy�n tất cả ch�ng sinh nguyện sinh Cực Lạc thế giới, A Di Đ� Phật quốc ở phương T�y�, đ�y l� sao ch�p s�m nghi văn thiết yếu. �
�Hai l�, th�m t�m, tức l� ch�n thật t�n t�m. Tin biết tự th�n l� ph�m phu c� đủ c�c phiền n�o, thiện căn mỏng �t, lưu chuyển ba c�i, chưa ra khỏi nh� lửa. Ng�y nay tin biết bản thệ nguyện rộng lớn của Đức Phật A Di Đ� v� xưng danh hiệu [của Ng�i] tối thiểu mười tiếng, th� chắc chắn được v�ng sinh, d� chỉ một niệm m� kh�ng c� l�ng nghi, n�n gọi l� th�m t�m.�
�Ai nghe được danh hiệu
Đức Phật A Di Đ�
Hoan hỷ đến nhất t�m.
Sẽ được sinh nước kia.�

�� (16)
�� V�ng Sinh Yếu Tập ch�p:
�Phẩm Nhập Ph�p Giới� n�i:
�Th� như c� người sở hữu loại thuốc �kh�ng thể hoại� th� tất cả o�n địch kh�ng thể t�y tiện hại được. Bồ-t�t ma-ha-t�t cũng như vậy, c� được Bồ-đề t�m � ph�p dược �kh�ng thể hoại�, th� tất cả phiền n�o, c�c ma o�n địch đều kh�ng thể ph� hoại.�
�Th� như c� người d�ng bảo ch�u �đứng nước� l�m chuỗi ngọc đeo th�n, v�o trong nước s�u m� kh�ng bị ch�m đắm. Bồ-t�t ma-ha-t�t cũng như vậy, c� được Bồ-đề t�m � bảo ch�u �đứng nước�, th� v�o trong biển sinh tử m� kh�ng bị ch�m đắm.�
�Th� như kim cương ở y�n trong nước qua trăm ng�n kiếp m� kh�ng hư hoại, cũng kh�ng biến đổi. Bồ-đề t�m cũng như vậy, ở trong sinh tử trải v� lượng kiếp, m� c�c phiền n�o v� nghiệp kh�ng thể đoạn diệt, cũng kh�ng tổn giảm.��

(17)
Lại n�i: �Con cũng ở trong sự nhiếp thủ [bất xả] của Đức Phật A Di Đ�, mặc d� con mắt �phiền n�o chướng� của con kh�ng nh�n thấy [�nh s�ng của Phật], nhưng t�m đại bi �kh�ng mệt mỏi� của Phật thường chiếu th�n con.�

(18)
Như vậy, d� l� h�nh hay t�n, kh�ng c� một sự n�o [của ch�ng ta] được th�nh tựu m� chẳng phải l� sự hồi hướng của nguyện t�m thanh tịnh của A Di Đ� Như Lai. Chẳng phải kh�ng c� nguy�n nh�n, hay do nh�n n�o kh�c, m� c� được. N�n biết như vậy.

(19)
Hỏi: Bản nguyện m� Như Lai đ� ph�t c� lời thệ: �Ch� t�m, t�n lạc, dục sinh� , v� sao Bồ-t�t Thế Th�n, t�c giả luận V�ng Sinh, chỉ n�i đến �Nhất t�m� ?
Đ�p: Vấn đề trở n�n dễ hiểu đối với những ch�ng sinh ngu độn rằng, A Di Đ� Như Lai dẫu ph�t ba t�m � nh�n tố ch�n thật đưa đến Niết-b�n (: B�o độ), nhưng chỉ quan trọng t�n t�m. V� l� do n�y m� luận chủ gộp ba t�m l�m một t�m.

(20)
Ri�ng xem tự huấn� của ba t�m, ba hợp lại th�nh một. � ấy thế n�o?
Ch� t�m: Ch�, l� ch�n, l� thật, l� th�nh. T�m, l� chủng, l� thật.
T�n lạc: T�n, l� ch�n, l� thật, l� th�nh, l� m�n, l� cực, l� th�nh, l� dụng, l� trọng, l� thẩm, l� nghiệm, l� tuy�n, l� trung. Lạc, l� dục, l� nguyện, l� �i, l� duyệt, l� hoan, l� hỷ, l� hạ, l� kh�nh.
Dục sinh: Dục, l� nguyện, l� lạc, l� gi�c, l� tri. Sinh, l� th�nh, l� t�c, l� vi, l� hưng.
Biết r�:
Ch� t�m ch�nh l� c�i t�m của ch�n, thật, th�nh, chủng, cho n�n kh�ng xen tạp triền c�i nghi ngờ .
T�n lạc ch�nh l� c�i t�m của ch�n, thật, th�nh, m�n; l� c�i t�m của cực, th�nh, dụng, trọng; l� c�i t�m của dục, nguyện, �i, duyệt; l� c�i t�m của hoan, hỷ, hạ, kh�nh, cho n�n kh�ng xen tạp triền c�i nghi ngờ.
Dục sinh ch�nh l� c�i t�m của nguyện, dục, gi�c, tri; l� c�i t�m của th�nh, t�c, vi, hưng; l� c�i t�m của đại bi hồi hướng, cho n�n kh�ng xen tạp triền c�i nghi ngờ.
Nay x�t tự huấn của ba t�m: t�m ch�n thật n�n kh�ng xen tạp hư giả, t�m ch�nh ch�n n�n kh�ng xen tạp t� ngụy.
Thật biết:
V� triền c�i nghi ngờ kh�ng xen v� giữa, n�n gọi l� T�n lạc. Đ� l� l� do luận chủ Thế Th�n thiết lập �Nhất t�m�. N�n biết điều n�y.

(21)
Hỏi: Theo tự huấn của ba t�m, v� � của luận chủ về nghĩa �lấy ba l�m một�,� l� ấy c� thể đ�ng, nhưng v� ch�ng sinh ngu độn v� t� �c, A Di Đ� Như Lai đ� ph�t lời nguyện �ba t�m�, l�m thế n�o tư niệm?
Đ�p: � Phật kh� suy lường. Tuy nhi�n, trộm suy đo�n ba t�m, thấy rằng, biển cả �tất cả quần sinh� , từ v� thủy kiếp cho đến ng�y nay, ngay h�m nay v� gi�y ph�t n�y, đều l� � nhiễm v� xấu �c, kh�ng c� t�m thanh tịnh; hư giả v� dối tr�, kh�ng c� t�m ch�n thật.
V� vậy, Đức Như Lai từ bi thương x�t biển cả �tất cả ch�ng sinh khổ n�o� , trong thời gian bất khả tư nghị triệu năm số kiếp l�u xa, đ� thực h�nh Bồ-t�t hạnh v� tu tập ba nghiệp, nhưng kh�ng c� một niệm, một s�t-na n�o m� kh�ng l� c�i t�m thanh tịnh, kh�ng l� c�i t�m ch�n thật.
Như Lai đem c�i t�m thanh tịnh v� ch�n thật n�y m� th�nh tựu �ch� đức� vi�n dung v� ngại, bất khả tư nghị, bất khả xưng, bất khả thuyết.
Như Lai [đem c�i t�m thanh tịnh v� ch�n thật n�y] �ch� t�m� hồi hướng cho biển cả �tất cả quần sinh phiền n�o, �c nghiệp, t� tr풠 ở trong chư hữu , đ� to�n l� biểu lộ c�i t�m ch�n thật lợi tha, cho n�n triền c�i nghi ngờ kh�ng xen tạp. Ch� t�m ấy lấy ch� đức v� t�n hiệu l�m bản thể.

(22)
Thế n�n Đại Kinh n�i:
�[Trong thời gian bất khả tư nghị triệu năm số kiếp l�u xa, Như Lai t�ch chứa v� lượng đức hạnh Bồ-t�t,] chẳng sinh dục gi�c, s�n gi�c, hại gi�c; chẳng khởi dục tưởng, s�n tưởng, hại tưởng; chẳng trước sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p; th�nh tựu nhẫn lực, chẳng n�i gian khổ, �t muốn biết đủ, kh�ng c� tham s�n si, ch�nh định thường vắng lặng, tr� tuệ v� ngại, kh�ng c� t�m dối tr� bợ đỡ quanh co, sắc mặt hiền h�a, lời n�i th�n thương, biết trước � người, sẵn l�ng giải đ�p, dũng m�nh tinh tiến, ch� nguyện kh�ng mệt mỏi, chuy�n cầu ph�p thanh bạch, đem t�nh thương lợi �ch quần sanh, biết cung k�nh Tam bảo, phụng thờ Sư trưởng, d�ng đại trang nghi�m đầy đủ c�c h�nh, khiến c�c ch�ng sinh th�nh tựu c�ng đức.�

(23)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�Phật bảo t�n giả A-nan: Tỳ kheo Ph�p Xứ ấy đối trước Thế Gian Tự Tại Vương Như Lai v� chư thi�n, nh�n, ma phạm , sa-m�n, b�-la-m�n, v.v. m� quảng ph�t đại hoằng thệ nguyện như thế, đều đ� th�nh tựu sự hy hữu ở thế gian. Ph�t nguyện ấy rồi, như thật an tr� c�c thứ c�ng đức, đầy đủ trang nghi�m uy đức quảng đại thanh tịnh Phật độ. Khi tu tập Bồ-t�t hạnh như thế, trải qua v� lượng v� số bất khả tư nghị, kh�ng c� to�n số, trăm triệu na-do-tha trăm ng�n kiếp, m� chưa từng khởi tham, s�n, si; kh�ng khởi dục tưởng, hại tưởng, khuể tưởng; kh�ng khởi c�c tưởng về sắc, thanh, hương, vị, x�c; đối với ch�ng sinh thường thể hiện sự y�u thương v� t�n trọng giống như người th�n thuộc, t�nh t�nh �n h�a, dễ d�ng th�ch nghi mọi chỗ, c� người đến thỉnh cầu chẳng nghịch � họ, kh�o n�i khuyến dụ bằng cả l�ng th�nh, nu�i dưỡng th�n mạng để m� h�nh đạo, �t muốn biết đủ, thường ưa thanh vắng, t�m tr� th�ng minh kh�ng c� giả tạo, t�nh t�nh h�a thuận kh�ng c� hung dữ, đối với hữu t�nh lu�n �m l�ng thương v� sự nhẫn nhịn, t�m kh�ng dối tr�, th�n kh�ng giải đ�i, kh�o n�i s�ch tiến cầu c�c bạch ph�p, khắp v� quần sinh dũng m�nh kh�ng tho�i lui, lợi �ch thế gian mới vi�n m�n đại nguyện.�

(24)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�Muốn hồi hướng sự h�nh [thiện] tạp độc n�y để cầu sinh Tịnh độ của Đức Phật A Di Đ� th� chắc chắn kh�ng thể được.
V� sao? Nguy�n do l� Đức Phật A Di Đ� kia, khi tu nh�n hạnh Bồ-t�t, cho d� một niệm một s�t-na, sự tu tập ba nghiệp [của Ng�i] đều l�m bằng c�i t�m ch�n thật. Hễ thực thi những g� để th� cầu cũng phải l�m bằng c�i t�m ch�n thật.
Lại nữa, ch�n thật c� hai thứ: (a) Tự lợi ch�n thật. (b) Lợi tha ch�n thật. (�)
Ch�n thật trong t�m th� ba nghiệp bất thiện đều phải xả bỏ.
Lại nữa, nếu khởi ba nghiệp thiện, th� phải được thực hiện bằng c�i t�m ch�n thật, bất kể trong ngo�i s�ng tối đều phải ch�n thật, đ� gọi l� Ch� th�nh t�m.�

(25)
Như vậy, qua lời ch�n thật của Đức Phật v� nghĩa giải th�ch của T�ng sư, ch�ng con tin biết rằng, t�m ấy l� c�i t�m ch�n thật hồi hướng lợi �ch cho người kh�c, n� bắt nguồn từ biển cả �Nhất thừa đại tr� nguyện bất khả tư nghị, bất khả xưng, bất khả thuyết� , v� đ� gọi l� Ch� t�m.

(26)
Đ� n�i �Ch�n thật�. Ch�n thật l�:
Kinh Niết-b�n n�i: �Thật đế l� một đạo thanh tịnh, kh�ng c� hai vậy.�
�N�i ch�n thật tức l� Như Lai. Như Lai tức l� ch�n thật. Ch�n thật tức l� hư kh�ng. Hư kh�ng tức l� ch�n thật. Ch�n thật tức l� Phật t�nh. Phật t�nh tức l� ch�n thật.�

(27)
Giải th�ch c�u, �Bất kể trong ngo�i, s�ng tối.�
Trong ngo�i: Trong, l� xuất thế gian. Ngo�i, l� thế gian.
S�ng tối: S�ng, l� xuất thế gian. Tối, l� thế gian.
Kinh Niết-b�n n�i: �Tối tức l� thế gian, s�ng tức l� xuất thế gian. Tối tức l� v� minh, s�ng tức l� tr� minh.�

(28)
Kế đến, n�i về T�n lạc:
Đ� l� biển cả �t�n t�m m�n t�c đại bi, vi�n dung v� ngại� của Như Lai. Do đ�, triền c�i nghi ngờ kh�ng xen v� giữa, n�n gọi l� T�n lạc. Bản chất của t�n lạc l� �ch� t�m� l�m lợi �ch người kh�c v� hồi hướng.
Tuy nhi�n, từ v� thủy đến nay, biển cả �tất cả quần sinh�� lưu chuyển trong biển cả �v� minh� , ch�m đắm trong b�nh xe chư hữu, tr�i buộc trong lu�n hồi khổ đau, cho n�n họ kh�ng c� t�n lạc n�o thanh tịnh, v� theo c�ch tồn tại của họ , họ cũng kh�ng c� t�n lạc n�o ch�n thật.
Do đ�, với c�ng đức v� thượng, họ kh� m� gặp gỡ; với tịnh t�n tối thắng, họ kh� m� đạt được. Tất cả ph�m phu nhỏ b� ở mọi thời gian, t�m tham �i� thường xuy�n nhuốm bẩn thiện t�m, t�m s�n tắng (giận gh�t)� thường xuy�n thi�u đốt ph�p t�i . Ngay cả khi họ gấp tu, gấp h�nh, như lửa ch�y đầu, th� sự tu h�nh đ� được gọi l� �Thiện tạp độc, tạp tu� , cũng gọi �H�nh hư giả, dối tr� , kh�ng thể gọi l� �Nghiệp ch�n thật�. Đem c�i h�nh hư giả v� thiện tạp độc n�y m� muốn sinh về quốc độ V� lượng �nh s�ng, th� chắc chắn kh�ng thể được.
V� sao? Nguy�n do l� A Di Đ� Như Lai, khi thực h�nh Bồ-t�t hạnh, tu tập ba nghiệp, cho d� một niệm một s�t-na, triền c�i nghi ngờ kh�ng c� xen tạp.
T�m [t�n lạc] ấy, ch�nh l� do t�m đại bi của Như Lai m� quyết định th�nh tựu ch�nh nh�n của B�o độ v� ch�nh định [tụ].
Như Lai thương x�t biển cả �quần sinh khổ n�o� , đ� đem Tịnh t�n quảng đại v� ngại� m� hồi hướng v� hiến tặng cho biển cả �chư hữu� . Đ�y gọi l� T�n t�m ch�n thật lợi tha.

(29)
Về �Bản nguyện t�n t�m nguyện th�nh tựu văn�, Đại Kinh n�i:
�Ch�ng sinh trong chư hữu nghe danh hiệu của Đức Phật ấy m� t�n t�m hoan hỷ, d� chỉ một niệm.� �

(30)
Lại n�i:
�Phật độ ở phương kh�c, c� ch�ng sinh n�o nghe danh hiệu của V� Lượng Thọ Như Lai, cho đến ph�t khởi một niệm tịnh t�n hoan hỷ.�

(31)
Kinh Đại Niết-b�n n�i:
�N�y thiện nam! Đại từ đại bi gọi l� Phật t�nh. V� sao? V� đại từ đại bi thường theo Bồ-t�t như b�ng theo h�nh. Tất cả ch�ng sinh chắc chắn sẽ được đại từ đại bi, cho n�n n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�. Đại từ đại bi, gọi l� Phật t�nh. Phật t�nh, gọi l� Như Lai. Đại hỷ đại xả, gọi l� Phật t�nh. V� sao? V� Đại Bồ-t�t nếu chẳng thể xả bỏ hai mươi lăm hữu th� kh�ng thể đắc quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. V� c�c ch�ng sinh chắc chắn sẽ đạt được [V� thượng Bồ-đề], cho n�n n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�. Đại hỷ đại xả tức l� Phật t�nh, Phật t�nh tức l� Như Lai. Phật t�nh, gọi l� đại t�n t�m. V� sao? V� do t�n t�m n�n Đại Bồ-t�t c� thể đầy đủ Đ�n ba-la-mật cho đến B�t-nh� ba-la-mật. V� tất cả ch�ng sinh chắc chắn sẽ đạt được đại t�n t�m, cho n�n n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�. Đại t�n t�m tức l� Phật t�nh, Phật t�nh tức l� Như Lai. Phật t�nh, gọi l� Nhất tử địa . V� sao? V� do nh�n duy�n Nhất tử địa n�n Bồ-t�t được t�m b�nh đẳng đối với tất cả ch�ng sinh. V� tất cả ch�ng sinh chắc chắn sẽ đạt được Nhất tử đia, cho n�n n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�. Nhất tử địa tức l� Phật t�nh, Phật t�nh tức l� Như Lai.�

(32)
Lại n�i:
�Hoặc n�i quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c lấy t�n t�m l�m nh�n. Nh�n của Bồ-đề n�y tuy c� v� lượng, nhưng nếu n�i t�n t�m th� đ� nhiếp hết thảy.�

(33)
Lại n�i:
�T�n lại c� hai thứ: một l�, t�n sinh từ nghe; hai l�, t�n sinh từ tư duy. T�n t�m của người n�y từ nghe m� sinh, kh�ng từ tư duy m� sinh, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ.
Lại c� hai thứ: một l�, t�n c� đạo; hai l�m t�n c� người đắc đạo. T�n t�m của người n�y tuy tin c� đạo nhưng ho�n to�n kh�ng tin c� người đắc đạo, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ.� �

(34)
Kinh Hoa Nghi�m n�i:
�Nghe ph�p n�y hoan hỷ
Người t�n t�m kh�ng nghi
Mau th�nh đạo V� thượng
Ngang bằng chư Như Lai.�

�� (35)
�� Lại n�i:
�� Như Lai dứt trừ hết
�� Nghi hoặc của ch�ng sinh
�� T�y t�m họ ưa th�ch
�� Thảy đều khiến đầy đủ.�

�� (36)
�� Lại n�i:
�� Tin l� nguồn đạo, mẹ c�ng đức
�� Nu�i lớn tất cả ph�p thiện l�nh
�� Dứt trừ lưới nghi, tho�t d�ng �i
�� Khai thị Niết-b�n, đạo V� thượng.
�� Tin kh�ng vẩn đục, t�m thanh tịnh
�� L� gốc cung k�nh, trừ ki�u mạn
�� L� t�i sản đứng đầu Ph�p tạng
�� L� tay thanh tịnh nhận c�c h�nh.
�� Tin l� ban cho, kh�ng bỏn-sẻn
�� Tin l� hoan hỷ v�o Phật ph�p
�� Tin l� th�m lớn tr�, phước đức
�� Tin ắt đến được Như Lai địa.
�� Tin khiến c�c căn sạch, s�ng, lẹ
�� Sức tin ki�n cố kh�ng hư hoại
�� Tin l� dứt hẳn cội phiền n�o
�� Tin l� chuyển hướng c�ng đức Phật.
�� Tin l� kh�ng chấp v�o cảnh giới
�� Rời xa c�c nạn, được v� nạn
�� Tin l� vượt tho�t c�c đường ma
�� Thị hiện đạo giải tho�t v� thượng.
�� Tin kh�ng l�m hỏng giống c�ng đức
�� Tin l� sinh trưởng c�y bồ-đề
�� Tin l� th�m lớn tr� tối thắng
�� Tin l� thị hiện tất cả Phật.
�� Thế n�n theo hạnh n�i thứ đệ
�� T�n lạc tối thắng, rất kh� được.
�� [V� như trong tất cả thế gian
�� M� c� diệu bảo ch�u t�y �.]
�� Nếu thường t�n phụng nơi chư Phật
�� Th� tr� giới v� tu học xứ.
�� Nếu thường tr� giới, tu học xứ
�� Th� đầy đủ được c�c c�ng đức.
�� Giới hay khai ph�t gốc bồ-đề
�� Học l� si�ng tu c�ng đức địa,
�� Nơi giới v� học thường thuận h�nh
�� Th� được chư Phật lu�n khen ngợi.
�� Nếu thường t�n phụng nơi chư Phật
�� Th� ưa ph�t khởi c�ng dường lớn
�� Nếu ưa ph�t khởi c�ng dường lớn
�� Người n�y tin Phật bất tư nghị.
�� Nếu thường t�n phụng nơi t�n Ph�p
�� Th� nghe Phật ph�p kh�ng nh�m đủ
�� Nếu nghe Phật ph�p kh�ng nh�m đủ
�� Người n�y tin Ph�p bất tư nghị.
�� Nếu thường t�n phụng thanh tịnh Tăng
�� Th� được t�n t�m bất thối chuyển
�� Nếu được t�n t�m bất thối chuyển
�� Người n�y t�n lực kh�ng dao động.
�� Nếu được t�n lực kh�ng dao động
�� Th� được c�c căn sạch, s�ng, lẹ
�� Nếu được c�c căn sạch, s�ng, lẹ
�� Th� rời xa được �c tri thức.
�� Nếu rời xa được �c tri thức
�� Th� được gần gũi thiện tri thức
�� Nếu được gần gũi thiện tri thức
�� Th� tu tập được quảng đại thiện.
�� Nếu hay tu tập quảng đại thiện
�� Người n�y th�nh tựu sức nh�n lớn
�� Nếu người th�nh tựu sức nh�n lớn
�� Th� được quyết định giải th� thắng.
�� Nếu được quyết định giải th� thắng
�� Th� được chư Phật thường hộ niệm
�� Nếu được chư Phật thường hộ niệm
�� Th� ph�t khởi được t�m bồ-đề
�� Nếu ph�t khởi được t�m bồ-đề
�� Th� hay si�ng tu c�ng đức Phật
�� Nếu hay si�ng tu c�ng đức Phật
�� Th� được sinh v�o nh� của Phật.
�� Nếu được sinh ở nh� chư Phật
�� Th� kh�o tu h�nh xảo phương tiện
�� Nếu kh�o tu h�nh xảo phương tiện
�� Th� được t�n lạc, t�m thanh tịnh.
�� Nếu được t�n lạc, t�m thanh tịnh
�� Th� được t�m tang thượng tối thắng
�� Nếu được t�m tang thượng tối thắng
�� Th� thường tu tập ba-la-mật
�� Nếu thường tu tập ba-la-mật
�� Th� được trọn đủ ph�p đại thừa
�� Nếu được trọn đủ ph�p đại thừa
�� Th� đ�ng như ph�p c�ng dường Phật.
�� Nếu đ�ng như ph�p c�ng dường Phật
�� Th� si�ng niệm Phật t�m bất động
�� Nếu si�ng niệm Phật t�m bất động
�� Th� thường nh�n thấy v� lượng Phật.
�� Nếu thường nh�n thấy v� lượng Phật
�� Th� thấy Như Lai thể thường tr�
�� Nếu thấy Như Lai thể thường tr�
�� Th� biết được ph�p m�i bất diệt.
�� Nếu biết được ph�p m�i bất diệt
�� Thời được biện t�i kh�ng chướng ngại
�� Nếu được biện t�i kh�ng chướng ngại
�� Th� hay khai diễn v� bi�n ph�p.
Nếu hay khai diễn v� bi�n ph�p
�� Thời thường từ mẫn độ ch�ng sinh
�� Nếu thường từ mẫn độ ch�ng sinh
�� Th� được t�m đại bi ki�n cố.
�� Nếu được t�m đại bi ki�n cố
�� Th� rất vui ưa ph�p s�u xa
�� Nếu rất vui ưa ph�p s�u xa
�� Th� l�a bỏ được lỗi hữu vi.
�� Nếu l�a bỏ được lỗi hữu vi
�� Thời rời ki�u mạn v� ph�ng dật
�� Nếu rời ki�u mạn v� ph�ng dật
�� Th� hay ki�m lợi tất cả ch�ng.
�� Nếu hay ki�m lợi tất cả ch�ng
�� Th� ở sinh tử kh�ng nh�m ch�n.�

�� (37)
�� Luận Ch� n�i:
�� Gọi l� như thật tu h�nh tương ưng. Thế n�n luận chủ [Thế Th�n] mới thốt l�n: Con nhất t�m.�

�� (38)
�� Lại n�i:
�� Mở đầu Kinh bằng c�u n�i �Như thị [ng� văn]�, n� cho thấy �niềm tin� l� căn bản để đi v�o [nội dung Kinh].�

�� (39)
Kế đến, n�i về Dục sinh:
�� Đ� l� sắc mạng của Như Lai mời gọi quần sinh trong chư hữu, tức l� lấy T�n lạc ch�n thật l�m bản thể của Dục sinh.
�� Thật vậy, [dục sinh] chẳng phải l� sự hồi hướng ngang qua định t�n tự lực� của Đại, Tiểu, ph�m, Th�nh, cho n�n gọi l� Bất hồi hướng. ��
Tuy nhi�n, hữu t�nh trong v� lượng thế giới, tr�i nổi trong biển cả �phiền n�o� , ch�m đắm trong biển cả �sinh tử� , l� v� kh�ng c� t�m hồi hướng ch�n thật, kh�ng c� t�m hồi hướng thanh tịnh. Cho n�n, Như Lai thương x�t biển cả �tất cả quần sinh khổ n�o� , khi h�nh Bồ-t�t hạnh,� tu tập ba nghiệp, d� chỉ một niệm một s�t-na, đều lấy �t�m hồi hướng� l�m đầu, v� th�nh tựu được t�m đại bi. Đem c�i t�m �dục sinh ch�n thật lợi tha� m� hồi hướng v� hiến tặng cho biển cả �chư hữu�.
Dục sinh tức l� t�m hồi hướng, v� n� l� t�m đại bi, n�n kh�ng bị triền c�i nghi ngờ xen tạp.

(40)
Ở đ�y, về �Bản nguyện dục sinh t�m th�nh tựu văn�, Đại Kinh n�i:
�Ch� t�m hồi hướng, nguyện sinh nước kia, liền được v�ng sinh, tr� Bất thối chuyển, chỉ trừ ngũ nghịch, phỉ b�ng ch�nh ph�p.�

(41)
Lại n�i:
�[Ph�t khởi một niệm tịnh t�n] ưa th�ch vui mừng, bao nhi�u thiện căn đều hồi hướng nguyện sinh quốc độ của Đức Phật V� Lượng Thọ, t�y nguyện được sinh về, chứng đắc Bất thối chuyển, cho đến V� thượng Ch�nh đẳng Bồ-đề, trừ năm tội v� gi�n, hủy b�ng ch�nh ph�p v� ch� bai bậc Th�nh.�

(42)
Tịnh Độ Luận Ch� n�i:
�Thế n�o l� Hồi hướng? L� kh�ng bỏ tất cả ch�ng sinh khổ n�o, t�m thường t�c nguyện, hồi hướng l�m đầu, v� được th�nh tựu t�m đại bi.
Hồi hướng c� hai loại tướng: một l�, v�ng tướng; hai l�, ho�n tướng. V�ng tướng l� đem c�ng đức của m�nh hồi th� cho tất cả ch�ng sinh, t�c nguyện c�ng họ v�ng sinh về tịnh độ An Lạc của A Di Đ� Như Lai. Ho�n tướng l� sinh v�o c�i kia rồi, c� được Xa-ma-tha v� Tỳ-b�-x�-na, phương tiện lực th�nh tựu, trở v�o rừng rậm sinh tử, gi�o h�a tất cả ch�ng sinh c�ng hướng về Phật đạo. Hoặc v�ng hoặc ho�n, đều v� k�o ch�ng sinh qua khỏi biển sinh tử, thế n�n n�i �Hồi hướng l�m đầu, v� được th�nh tựu t�m đại bi�.�

(43)
�Tịnh nhập nguyện t�m : Lại n�i về Qu�n s�t: (a) C�ng đức th�nh tựu trang nghi�m Phật độ, (b) C�ng đức th�nh tựu trang nghi�m Phật th�nh tựu, (c) C�ng đức th�nh tựu trang nghi�m Bồ-t�t.� Đ�y l� ba thứ th�nh tựu do nguyện t�m trang nghi�m. N�n biết.
N�n biết: N�n biết rằng ba thứ trang nghi�m th�nh tựu l� do được trang nghi�m bằng nguyện t�m thanh tịnh biểu lộ qua bốn mươi t�m bản nguyện. Nh�n thanh tịnh n�n quả thanh tịnh. Chẳng phải kh�ng c� nguy�n nh�n, hay do nh�n n�o kh�c, m� c� được.�

(44)
Lại nữa, Luận n�i:
�Xuất đệ ngũ m�n l� d�ng t�m đại từ bi m� qu�n s�t tất cả ch�ng sinh khổ n�o, thị hiện Ứng h�a th�n, trở v�o trong vườn sinh tử, rừng phiền n�o, thần th�ng du h�, đạt đến Gi�o h�a địa , đem bản nguyện lực m� hồi hướng. Đ� l� Xuất đệ ngũ m�n.�

(45)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�Lại nữa, hồi hướng ph�t nguyện nguyện sinh [Cực Lạc] th� cần phải hồi hướng nguyện bằng c�i t�m ch�n thật quyết định, khởi � tưởng �được sinh�.
C�i t�m th�m t�n n�y, giống như kim cương, kh�ng bị động loạn hay ph� hoại bởi những người c� dị kiến, dị học, biệt giải, biệt h�nh, v.v. Chỉ l� nhất t�m quyết định, nhắm ngay hướng thẳng, kh�ng được nghe lời những người kia, th� c� tiến tho�i, t�m sinh yếu h�n, ngoảnh lại lạc đường, liền đ�nh mất đại lợi v�ng sinh.�

(46)
Thật biết:
Trong th� dụ �Hai s�ng�, c� n�i �Con đường trắng ở giữa, rộng bốn năm tấc�.
Con đường trắng (bạch đạo 白道): Trắng l� đối với đen m� n�i. Trắng tức l� bạch nghiệp của �tuyển trạch nhiếp thủ� , l� tịnh nghiệp của �v�ng tướng hồi hướng�. Đen tức l� hắc nghiệp của �v� minh phiền n�o�, l� tạp thiện của Nhị thừa, thi�n nh�n.
Đạo l� đối với lộ (路) m� n�i.
Đạo, đ� l� con đường thẳng �bản nguyện nhất thật�, l� con đường lớn �Đại b�t Niết-b�n v� thượng�.
Lộ, đ� l� con đường nhỏ �vạn thiện chư h�nh của nhị thừa, tam thừa�.
Bốn năm tấc, dụ cho bốn đại, năm ấm của ch�ng sinh.
Năng sinh �nguyện t�m thanh tịnh�: L� c� được Kim cương ch�n t�m .
Bản nguyện lực [của Đức Phật A Di Đ�] hồi hướng cho biển cả �đại t�n t�m�� [của ch�ng sinh] th� kh�ng thể ph� hoại, dụ như kim cương.

(47)
Qu�n Kinh Sớ, phần Huyền Nghĩa:
�Ch�ng xuất gia, tại gia
Đều ph�t V� thượng t�m
Sinh tử rất kh� ch�n
Ph�p Phật lại kh� th�ch
C�ng ph�t ch� Kim cương
Ho�nh si�u đoạn tứ lưu. (�)
Ch�nh thọ Kim cương t�m
Tương ưng nhất niệm rồi
L� quả đức Niết-b�n.�

�� (48)
�� Lại n�i:
�� Ch�n t�m thấu suốt, ch�n khổ Ta-b�, th�ch vui V� vi, vĩnh quy Thường lạc. Thế nhưng, cảnh giới V� vi kh�ng thể t�y tiện bước v�o, Ta-b� khổ n�o kh�ng phải bỗng nhi�n rời đi. Tự m�nh nếu chẳng ph�t � ch� kim cương, đoạn tuyệt hẳn cội gốc sinh tử, kh�ng tin cậy v� đi theo Đức Từ T�n, th� l�m sao tho�t c�i khổ triền mi�n n�y.�

�� (49)
�� Lại n�i:
�� Kim cương tức l� thể t�nh v� lậu.�

(50)
Tin biết rằng, Ch� t�m, T�n lạc v� Dục sinh, lời tuy kh�c nhưng nghĩa chỉ một.
V� sao? Bởi v� ba t�m n�y kh�ng bị triền c�i nghi ngờ xen tạp, do đ� ch�ng l� Nhất t�m ch�n thật. Đ�y gọi l� Kim cương ch�n t�m.
Kim cương ch�n t�m gọi l� T�n t�m ch�n thật.
T�n t�m ch�n thật th� bao giờ cũng c� [xưng niệm] �danh hiệu�. Nhưng [xưng niệm] danh hiệu kh�ng nhất thiết mang lại t�n t�m v�o nguyện lực.
Thế n�n, Luận chủ [Thế Th�n] mở đầu bằng c�u, �Con nhất t�m�. Lại n�i, �Như danh nghĩa kia, muốn như thật tu h�nh tương ưng.�

(51)
Khi suy ngẫm về biển cả �đại t�n� , th� kh�ng x�t sang h�n tăng tục, kh�ng n�i nam nữ gi� trẻ; kh�ng hỏi tạo tội nhiều �t, kh�ng kể tu h�nh l�u mới, chẳng h�nh chẳng thiện, chẳng đốn chẳng tiệm, chẳng định chẳng t�n, chẳng ch�nh qu�n chẳng t� qu�n, chẳng hữu niệm chẳng v� niệm, chẳng tầm thường, chẳng l�m chung, chẳng đa niệm chẳng nhất niệm, chỉ l� �t�n lạc� bất khả tư nghị, bất khả xưng, bất khả thuyết vậy. �
Giống như thuốc A-gi�-đ� diệt trừ mọi chất độc, thuốc �Như Lai thệ nguyện� diệt trừ c�i độc hại của tr� ngu.

(52)
Hơn nữa, Bồ-đề t�m c� hai loại: 1. Thụ (chiều dọc); 2. Ho�nh (chiều ngang).
Thụ lại c� hai loại: 1. Thụ si�u; 2. Thụ xuất.
Thụ si�u v� Thụ xuất l� n�i về gi�o l� quyền thật v� hiển mật của Đại thừa v� Tiểu thừa. Đ� l� Bồ-đề t�m trải qua v� số kiếp đi v�ng, l� Kim cương t�m của Tự lực v� Đại t�m của Bồ-t�t.
Ho�nh cũng c� hai loại: 1. Ho�nh si�u; 2. Ho�nh xuất.
Ho�nh xuất l� ch�nh tu v� tạp tụ, l� định thiện v� t�n thiện, l� Bồ-đề t�m của tự lực trong tha lực.
Ho�nh si�u, đ�y l� sự t�n lạc v�o nguyện lực hồi hướng. Đ� l� T�m nguyện l�m Phật .
T�m nguyện l�m Phật tức l� Ho�nh đại Bồ-đề t�m . Đ� l� Ho�nh si�u Kim cương t�m .
Ho�nh Bồ-đề t�m v� Thụ Bồ-đề t�m, c�ng một danh từ [Bồ-đề t�m], nhưng kh�c nhau về � nghĩa [giữa Ho�nh v� Thụ]. Tuy nhi�n, cả hai đều lấy sự thể nhập ch�n như l�m ch�nh yếu, lấy ch�n t�m l�m căn bản, lấy t� tạp l�m lỗi lầm, lấy nghi ngờ l�m sai tr�i.
Người xuất gia v� người tại gia th�ch cầu Tịnh độ phải hiểu biết s�u lời dạy qu� b�u về �T�n kh�ng đầy đủ� , v� phải rời xa hẳn t�m � sai lầm về �Văn kh�ng đầy đủ� .

(53)
Luận Ch� n�i:
�Dựa theo kinh V� Lượng Thọ được n�i tại th�nh Vương X�, trong ba hạng người cầu sinh nước An Lạc, tuy h�nh nghiệp c� hơn k�m, nhưng kh�ng ai kh�ng ph�t t�m V� thượng Bồ-đề. T�m V� thượng Bồ-đề n�y tức l� t�m nguyện l�m Phật. T�m nguyện l�m Phật tức l� t�m độ ch�ng sinh. T�m độ ch�ng sinh tức l� t�m nhiếp thủ ch�ng sinh sinh về quốc độ c� Phật. Thế n�n, nguyện sinh tịnh độ An Lạc kia, th� phải ph�t t�m V� thượng Bồ-đề. Nếu người n�o kh�ng ph�t t�m V� thượng Bồ-đề, chỉ nghe quốc độ kia hưởng lạc kh�ng gi�n đoạn, v� lạc m� nguyện sinh, th� sẽ kh�ng được v�ng sinh. Cho n�n luận n�i, �Kh�ng t�m cầu an lạc trụ tr� cho bản th�n, muốn cứu vớt khổ đau cho tất cả ch�ng sinh�. �An Lạc trụ tr�, l� n�i tịnh độ An Lạc kia được trụ tr� bởi bản nguyện lực của A Di Đ� Như Lai , n�n hưởng lạc kh�ng gi�n đoạn vậy.
Giải th�ch về danh nghĩa �hồi hướng�, l� đem tất cả c�ng đức m� m�nh t�ch tập được th� cho tất cả ch�ng sinh, c�ng hướng về Phật đạo.�

(54)
Luật sư Nguy�n Chiếu n�i:
�Người kh�c kh�ng thể l�m được, n�n n�i �rất kh�. Cả thế giới kh�ng thấy, n�n n�i �hiếm c�.�

(55)
Lại n�i:
�Ph�p m�n niệm Phật kh�ng k�n ngu tr�, kh�ng chọn sang h�n, kh�ng t�nh l�u gần, kh�ng kể thiện �c. Chỉ đem t�m nguyện vững chắc, tin tưởng m�nh liệt, l�c sắp chết tướng �c hiện ra, mười niệm liền được v�ng sinh. Đ�y ch�nh l� gi�o ph�p d�nh cho hạng ph�m ngu cụ phược, loại người giết mổ b�n rượu, trong s�t-na si�u việt th�nh Phật. C�i gọi l� tất cả thế gian rất kh� tin.�

(56)
�Ở thế giới xấu �c n�y m� tu h�nh th�nh Phật l� việc kh� thứ nhất. V� c�c ch�ng sinh m� n�i ph�p m�n [kh� tin] n�y l� việc kh� thứ hai. (�)
Nương hai việc kh� trước, cho thấy sự t�n dương của chư Phật l� kh�ng hư dối, � n�i khiến ch�ng sinh nghe m� tin nhận [lời n�i của Như lai v� của mười phương chư Phật Thế T�n].�

(57)
Luật t�ng, Ph�p sư Dụng Kh�m n�i:
�Khi n�i về c�i ph�p kh� [tin nhận], quả thực l� lấy ph�p n�y chuyển ph�m th�nh Th�nh, giống như trở b�n tay. Bởi v� điều n�y c� vẻ qu� dễ d�ng n�n nhiều ch�ng sinh tầm thường v� n�ng cạn đ� nhiều đời ho�i nghi. Do đ�, Đại Kinh n�i, �Dễ sinh về m� c� mấy ai.� Thế n�n, �kh� tin nhận� vậy.�

(58)
[A Di Đ� Kinh Nghĩa Sớ] Văn Tr� K�� n�i:
�� Kh�ng k�n ngu tr�: căn t�nh c� lợi độn.
�� Kh�ng chọn sang h�n: nghiệp b�o c� mạnh yếu.
�� Kh�ng t�nh l�u gần: c�ng phu c� cạn s�u.
�� Kh�ng kể thiện �c: h�nh nghiệp c� tốt xấu.
�� Chỉ đem t�m nguyện vững chắc, tin tưởng m�nh liệt, l�c sắp chết tướng �c hiện ra, mười niệm liền được v�ng sinh: Trong Qu�n Kinh n�i đến Hạ phẩm Trung sinh, c�c lửa địa ngục, nhất thời c�ng đến, v.v.
�� Hạng ph�m ngu cụ phược: Hai hoặc� ho�n to�n tồn tại.
�� Loại người giết mổ b�n rượu, trong s�t-na si�u việt th�nh Phật. C�i gọi l� tất cả thế gian rất kh� tin: đồ (屠) l� giết mổ, c� (沽) l� b�n rượu. Những người �c như n�y, chỉ do mười niệm liền được si�u v�ng, đ�u kh�ng kh� tin.�
Danh hiệu v� �nh s�ng của A Di Đ� Như Lai l� Ch�n thật minh , B�nh đẳng gi�c , Tất c�nh y , Đại ứng c�ng , Đại an ủy , V� đẳng đẳng , Bất khả tư nghị .

(59)
Lạc Bang Văn Loại, B�i tựa sau, n�i:
�Người tu Tịnh độ phần nhiều thường được ph�p m�n ấy, nhưng người đi đường tắt th� kh�ng bao nhi�u. Người luận Tịnh độ phần nhiều thường được ph�p yếu ấy, nhưng người chỉ thẳng th� rất �t ỏi. Kh�ng hề nghe ai đem c�i tự ngăn, c�i tự che m� n�i ra.
Do nắm bắt được n�n t�i n�i ra: V� c�i tự ngăn kh�ng g� bằng �i, c�i tự che kh�ng g� bằng nghi. Chỉ cần dứt hẳn hai t�m �i v� nghi, kh�ng c�n chướng ngại, th� một m�n Tịnh độ kh�ng hề c� khoảng c�ch, nguyện lớn Di Đ� thường tự nhiếp tr�. L� tất nhi�n� vậy.�

(60)
Ph�m x�t �Ch�n thật t�n lạc�, th� đ� l� �T�n lạc c� nhất niệm�.
Nhất niệm ở đ�y biểu hiện khoảnh khắc cực điểm khi sự t�n lạc được khai mở, ph�t sinh, v� biểu lộ c�i t�m hoan hỷ rộng lớn, kh� nghĩ b�n. �

(61)
Thế n�n Đại Kinh n�i:
�Ch�ng sinh trong chư hữu nghe danh hiệu của Đức Phật ấy m� t�n t�m hoan hỷ, d� chỉ một niệm, ch� t�m hồi hướng, nguyện sinh nước kia, liền được v�ng sinh, tr� Bất thối chuyển.�

(62)
Lại n�i:
�Nơi Phật độ phương kh�c, c� những hữu t�nh nghe danh hiệu của V� Lượng Thọ Như Lai, m� c� thể ph�t một niệm tịnh t�n hoan hỷ.�
Lại n�i:
�Phật ấy bản nguyện lực
Nghe danh muốn v�ng sinh.�
�� Lại n�i:
�� Nghe danh Phật thắng đức.�

�� (63)
�� Kinh Niết B�n n�i:
�� Sao gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ? Mười hai bộ kinh do Như Lai thuyết, chỉ tin s�u bộ loại, kh�ng tin s�u bộ, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ. Lại nữa, tuy c� thọ tr� s�u bộ kinh n�y, nhưng kh�ng thể đọc tụng, v� người kh�c giảng n�i, chẳng l�m được lợi �ch, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ. Lại nữa, tuy thọ tr� s�u bộ kinh n�y rồi, nhưng v� luận nghị, v� thắng tha, v� lợi dưỡng, v� chư hữu, m� thọ tr�, đọc tụng, giảng n�i, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ.�

�� (64)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh n�i: �Nhất t�m chuy�n niệm.�
�� Lại n�i: �Chuy�n t�m, chuy�n niệm.�

�� (65)
�� Chữ �nghe� trong [Đại] Kinh� c� nghĩa l�, ch�ng sinh nghe gốc ngọn của sự sinh khởi Bản nguyện của Đức Phật� m� kh�ng c� t�m nghi ngờ. Đ�y l� �nghe�.
�� T�n t�m: l� t�n t�m bởi sự hồi hướng của bản nguyện lực.
�� Hoan hỷ: l� sự vui mừng biểu hiện nơi th�n thể v� t�m tr�.
�� N�i ch�: bao gồm cả nhiều v� �t.
�� Nhất niệm: t�n t�m th� kh�ng c� hai t�m, n�n gọi l� Nhất niệm. Đ� gọi l� �Nhất t�m�.
�� Nhất t�m l� nh�n tố ch�n thật của B�o độ thanh tịnh.
�� C� được Kim cương ch�n t�m th� vượt ngang (: ho�nh si�u) con đường �ngũ th�� v� �b�t nạn�, chắc chắn c� được mười thứ lợi �ch trong đời hiện tại. Những g� l� mười?
�� Một l�, lợi �ch được minh ch�ng hộ tr�.
�� Hai l�, lợi �ch ch� đức đầy đủ.
�� Ba l�, lợi �ch chuyển �c th�nh thiện.
�� Bốn l�, lợi �ch được chư Phật hộ niệm.
�� Năm l�, lợi �ch được chư Phật xưng t�n.
�� S�u l�, lợi �ch t�m quang thường hộ.
Bảy l�, lợi �ch t�m nhiều hoan hỷ.
T�m l�, lợi �ch tri �n b�o đức.
Ch�n l�, lợi �ch thường thực h�nh t�m đại bi.
Mười l�, lợi �ch nhập Ch�nh định tụ.

(66)
T�ng sư [Thiện Đạo] n�i:
�Chuy�n niệm tức l� nhất hạnh.�
�Chuy�n t�m tức l� nhất t�m.�
Như vậy, thuật ngữ �Nhất niệm� trong Nguyện th�nh tựu văn� l� �Nhất t�m�.
Chuy�n t�m tức l� Th�m t�m.
Th�m t�m tức l� Th�m t�n.
Th�m t�n tức l� Ki�n cố th�m t�n.
Ki�n cố th�m t�n tức l� Quyết định t�m.
Quyết định t�m tức l� V� thượng thượng t�m.
V� thượng thượng t�m tức l� Ch�n t�m.
Ch�n t�m tức l� Tương tục t�m.
Tương tục t�m tức l� Thuần t�m.
Thuần t�m tức l� Ức niệm.
Ức niệm tức l� Ch�n thật nhất t�m.
Ch�n thật nhất t�m tức l� Đại kh�nh hỷ t�m.
Đại kh�nh hỷ t�m tức l� Ch�n thật t�n t�m.
Ch�n thật t�n t�m tức l� Kim cương t�m.
Kim cương t�m tức l� Nguyện t�c Phật t�m.
Nguyện t�c Phật t�m tức l� Độ ch�ng sinh t�m.
Độ ch�ng sinh t�m tức l� T�m nhiếp thủ ch�ng sinh sinh Tịnh độ An Lạc.
T�m ấy tức l� Đại Bồ-đề t�m.
Tấm ấy Đại từ bi t�m.
T�m ấy được sinh ra từ V� lượng quang minh tuệ.
V� Nguyện hải b�nh đẳng n�n Ph�t t�m b�nh đẳng.
V� Ph�t t�m b�nh đẳng n�n Đạo� b�nh đẳng.
V� Đạo b�nh đẳng n�n Đại từ bi b�nh đẳng.
Đại từ bi l� ch�nh nh�n của Phật đạo.

(67)
�� Luận Ch� n�i:
�Nguyện sinh tịnh độ An Lạc kia, th� phải ph�t t�m V� thượng Bồ-đề.�

(68)
Lại n�i:
�T�m ấy l�m Phật, l� n�i t�m c� năng t�nh l�m Phật. T�m ấy l� Phật, l� n�i ngo�i t�m kh�ng c� Phật. V� như lửa từ gỗ sinh ra, lửa kh�ng thể rời gỗ. V� kh�ng rời gỗ, n�n lửa c� thể đốt gỗ. Gỗ bị lửa đốt, gỗ tức l� lửa vậy.�

(69)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�T�m ấy l�m Phật, t�m ấy l� Phật, l� ngo�i t�m kh�ng c� Phật n�o kh�c.�

(70)
N�n biết, �nhất t�m� th� gọi l� Như thật tu h�nh tương ưng , tức l� ch�nh gi�o, l� ch�nh nghĩa, l� ch�nh h�nh, l� ch�nh giải, l� ch�nh nghiệp, l� ch�nh tr�.

(71)
Ba t�m� tức l� Nhất t�m. Nhất t�m tức l� nghĩa Kim cương ch�n t�m.
Đ� trả lời xong. N�n biết như vậy.

(72)
Ma-ha Chỉ Qu�n, quyển một, n�i:
�Bồ-đề (菩提) l� �m Thi�n Tr�c (Bodhi), phương n�y dịch l� Đạo. Chất-đa (質多) l� �m Thi�n Tr�c (Citta), phương n�y dịch l� T�m. T�m, l� lự tri (慮知, lo nghĩ nhận biết).�

(73)
�� Ho�nh si�u đoạn tứ lưu :
�� Ho�nh si�u: Ho�nh l� ngược lại với Thụ si�u, Thụ xuất. Si�u l� ngược lại với ngoằn ngo�o, quanh co.
�� Thụ si�u: gi�o l� ch�n thật của Đại thừa.
Thụ xuất: gi�o l� quyền phương tiện của Đại thừa. Nhị thừa v� Tam thừa l� gi�o l� �đi v�ng�.
Ho�nh si�u l� gi�o l� ch�n thật dựa tr�n sự vi�n m�n của Bản nguyện th�nh tựu v� Ch�n như nhất thật , đ� l� Ch�n t�ng.
C�n c� Ho�nh xuất: đ� l� gi�o l� định t�n của tam bối, cửu phẩm , l� thiện ph�p vu hồi (迂迴, đi v�ng) của H�a độ , c�i của t�m giải đ�i v� t�m ki�u mạn.
B�o độ của Đại nguyện thanh tịnh th� kh�ng c� phẩm vị, thứ bậc. Trong khoảnh khắc một niệm nhanh ch�ng si�u chứng V� thượng Ch�nh chơn đạo .

(74)
Đại Bản n�i:
�Si�u ph�t thệ nguyện th� thắng v� thượng.�

(75)
Lại n�i:
�T�i lập nguyện si�u thế
Quyết đến V� thượng đạo (...)
Danh tiếng si�u mười phương
Nếu kh�ng ai nghe danh
Thề chẳng th�nh Ch�nh gi�c.�

(76)
Lại n�i:
�Nhất định được si�u vượt tuyệt hẳn [sinh tử], v�ng sinh An Dưỡng quốc, cắt ngang năm đường dữ. Đường dữ tự nhi�n đ�ng lại, đường đi l�n kh�ng c�ng cực, dễ sinh về m� c� mấy ai. Nước ấy chẳng g� tr�i ngược, c� sức dắt dẫn tự nhi�n.�

(77)
Kinh Đại A Di Đ� (Tam tạng Chi Khi�m dịch)� n�i:
�C� thể được si�u vượt tuyệt hẳn [sinh tử], v�ng sinh A Di Đ� Phật quốc, cắt ngang năm đường �c, tự nhi�n bị ngăn đ�ng, đường đi l�n kh�ng c�ng cực, dễ sinh về m� c� mấy ai. Quốc độ ấy chẳng g� tr�i ngược, c� sức dắt dẫn tự nhi�n.�

(78)
Đoạn: l� ph�t khởi �Nhất t�m� của V�ng tướng, v� sinh m� sẽ thọ sinh, kh�ng quốc độ m� c�ng n�n về đến quốc độ. V� s�u đường, bốn lo�i: nh�n mất, quả diệt, cho n�n tức khắc đoạn tuyệt ba c�i sinh tử, được gọi l� Đoạn.
Tứ lưu: l� bốn bộc lưu , c�n l� sinh, gi�, bệnh, chết vậy.

(79)
Đại Bản n�i:
�Biết sẽ th�nh Phật đạo
Rộng độ sinh tử lưu.�

�� (80)
�� Lại n�i:
�� Biết sẽ l�m bậc Thế T�n
�� Để độ mọi sinh, gi�, chết.� �

�� (81)
�� Kinh Niết B�n n�i:
�� Lại nữa, Niết-b�n được gọi l� c� lao. V� sao? V� bốn d�ng s�ng lớn chảy xiết kh�ng thể x� đẩy n�. Những g� l� bốn? Một l� Dục bộc [lưu], hai l� Hữu bộc [lưu], ba l� Kiến bộc [lưu], bốn l� V� minh bộc [lưu]. Thế n�n, Niết-b�n gọi l� c� lao.�

�� (82)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� K�nh thưa c�c h�nh giả! Ph�m phu sinh tử chẳng thể tham m� kh�ng ch�n, Tịnh độ Di Đ� chẳng thể khinh m� chẳng th�ch. Ch�n th� Ta-b� xa hẳn, th�ch th� Tịnh độ thường cư. C�ch xa th� nh�n s�u đường ti�u mất, quả lu�n hồi tự diệt. Nh�n quả đ� mất, th� h�nh thể v� danh xưng đoạn tuyệt tức khắc.�

(83)
Lại n�i:
�Ngưỡng mong tất cả người tu v�ng sinh, phải kh�o l�o tự suy nghĩ. Nay bản th�n đ� nguyện sinh Cực Lạc, th� đi đứng nằm ngồi đều n�n nỗ lực khắc kỷ, ng�y đ�m chớ phế bỏ, trọn đời l�m hạn kỳ. Tr�n th�n thể dường như c� ch�t khổ, nhưng niệm trước mạng chung, niệm sau liền sinh về c�i kia. Trường thời vĩnh kiếp, thường thọ ph�p lạc v� vi, cho đến khi th�nh Phật, kh�ng c�n chịu khổ sinh tử, h� chẳng vui sướng sao? N�n biết.�

(84)
�� Đệ tử Phật ch�n thật : Ch�n thật, l� đối lại dối tr� v� giả tạm. Đệ tử, l� đệ tử của Đức Phật Th�ch Ca v� chư Phật, l� người h�nh Kim cương t�m. Th�ng qua t�n v� h�nh n�y, người ấy chắc chắn sẽ si�u tho�t [sinh tử] v� chứng ngộ Đại niết-b�n, v� được gọi l� đệ tử Phật ch�n thật.

�� (85)
�� Đại Bản n�i:
�� Giả sử khi t�i th�nh Phật, những lo�i ch�ng sinh trong v� lượng bất tư nghị thế giới chư Phật ở mười phương, nhờ quang minh của t�i chạm đến th�n họ, khiến th�n nhu nhuyến hơn hẳn h�ng thi�n nh�n. Nếu kh�ng được như vậy, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.
Giả sử khi t�i th�nh Phật, những lo�i ch�ng sanh trong v� lượng bất tư nghị thế giới ở mười phương, nghe danh hiệu t�i m� chẳng được V� sanh ph�p nhẫn v� c�c tổng tr� s�u xa của Bồ-t�t, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c. �

(86)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, những lo�i hữu t�nh trong v� lượng, v� bi�n, bất tư nghị, v� đẳng thế giới chư Phật khắp cả mười phương, nhờ uy quang của Phật chiếu chạm đến th�n họ, khiến th�n t�m an lạc hơn hẳn h�ng thi�n nh�n. Nếu kh�ng được như vậy, th� t�i chẳng lấy quả Bồ-đề.�

(87)
Lại n�i:
�Nghe ph�p được chẳng qu�n
Thấy k�nh rất mừng vui
L� bạn l�nh của ta.�

�� (88)
�� Lại n�i:
�Người n�o c� ch� t�m m� nguyện sinh về quốc độ An Lạc th� được tr� tuệ s�ng suốt, c�ng đức th� thắng.�

(89)
Lại n�i:
�Người thắng giải quảng đại.�

(90)
Lại n�i:
�Đại loại như vậy, những bậc đại uy đức được sinh ra trong ph�p m�n quảng đại đặc biệt [của Phật ph�p].�

(91)
Lại n�i:
�Nếu l� người niệm Phật, n�n biết người ấy l� hoa ph�n-đ�-lợi trong lo�i người.�

(92)
An Lạc Tập n�i:
�Y cứ c�c bộ kinh Đại thừa n�i về thuyết th�nh song đ�i:
Kinh Đại Tập n�i: Với người thuyết ph�p, nghĩ tưởng y vương, nghĩ tưởng cứu khổ. Với ph�p được thuyết, nghĩ tưởng cam lộ, nghĩ tưởng đề hồ. Người nghe ph�p ấy nghĩ tưởng thắng giải tăng trưởng, nghĩ tưởng khỏi bệnh. Nếu người thuyết ph�p v� người nghe ph�p nghĩ tưởng như thế, th� c� thể tiếp nối rạng rỡ gi�o ph�p của Phật, thường sinh trước mặt Phật.�
�Y cứ kinh Niết B�n: Phật dạy rằng, nếu người n�o chỉ c� thể ch� t�m thường tu niệm Phật Tam-muội, th� chư Phật mười phương lu�n thấy người ấy, như ở trước mặt. Thế n�n, kinh Niết B�n n�i: �Phật bảo Bồ-t�t Ca Diếp: Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n thường xuy�n ch� t�m chuy�n niệm Phật, người ấy hoặc ở n�i rừng, hoặc ở tụ lạc, hoặc ng�y hoặc đ�m, hoặc ngồi hoặc nằm, chư Phật Thế T�n thường thấy người ấy như ở trước mắt, lu�n c�ng người ấy m� thọ nhận sự bố th�.��
�Luận Đại Tr� Độ n�i: C� ba l� do giải th�ch v� sao h�nh giả phải niệm Phật.
(a) Phật l� Ph�p vương V� thượng, Bồ T�t l� Ph�p thần, nhưng được t�n được trọng, chỉ c� Phật Thế T�n, thế n�n phải thường niệm Phật.
(b) C� vị Bồ-t�t tự nghĩ: Ta từ kho�ng kiếp đến nay, được nhờ Đức Thế T�n nu�i lớn Ph�p th�n, Tr� th�n v� Đại từ bi th�n của ta. Thiền định, tr� tuệ, v� lượng hạnh nguyện nhờ Phật m� được th�nh. V� để b�o đ�p n�n thường nguyện gần Phật, cũng như đại thần, nhờ �n sủng vua n�n thường nghĩ tới vua.
(c) C� vị Bồ-t�t c�n nghĩ rằng: Ta ở nh�n địa, gặp �c tri thức, v� phỉ b�ng B�t-nh� m� đọa v�o đường dữ, trải qua v� lượng kiếp, tuy tu c�c hạnh kh�c chưa thể giải tho�t. Sau v�o một thời, nương gần thiện tri thức, dạy ta h�nh niệm Phật Tam-muội, bấy giờ dẹp trừ được c�c chướng, mới được giải tho�t. V� c� lợi �ch lớn như thế n�n nguyện kh�ng rời Phật.�
�Trong Đại Kinh c� n�i: Ph�m muốn v�ng sinh Tịnh độ cần phải lấy việc ph�t khởi t�m Bồ-đề l�m gốc . V� sao? V� Bồ-đề l� t�n gọi của Phật đạo V� thượng. Muốn ph�t t�m l�m Phật: t�m n�y quảng đại tr�m khắp ph�p giới, [t�m n�y cứu c�nh bằng như hư kh�ng], t�m n�y d�i xa tận bi�n tế vị lai, t�m n�y khắp đủ l�a chướng Nhị thừa. Nếu một phen ph�t t�m n�y, th� c� thể nghi�ng đổ b�nh xe chư hữu sinh tử từ v� thủy.�
�Kinh Đại Bi n�i: V� sao gọi l� đại bi? Nếu người chuy�n niệm Phật tương tục, kh�ng gi�n đoạn, người ấy khi mạng chung chắc chắc sinh về c�i An Lạc. Nếu c� thể triển chuyển khuy�n nhau thực h�nh niệm Phật, hết thảy đ�y gọi l� người thực h�nh đại bi.�

(93)
Đại sư ch�a Quang Minh n�i:
�Chỉ hận ch�ng sinh nghi chẳng nghi
Tịnh độ đối mặt chẳng nghịch nhau
Chớ luận Di Đ� nhiếp chẳng nhiếp
� tại chuy�n t�m hồi bất hồi [hướng].�
�Hoặc n�i từ nay đến Phật quả
Nhiều kiếp khen Phật b�o Từ �n
Chẳng nhờ sức hoằng thệ Di Đ�
Khi n�o kiếp n�o tho�t Ta-b�.�
�Mong g� ng�y nay đến nước b�u
Thật l� sức Bổn sư Ta-b�
Nếu kh�ng Bổn sư tri thức khuy�n
Di Đ� Tịnh độ l�m sao nhập?�

�� (94)
�� Lại n�i:
�� Đời Phật rất kh� gặp
Người c� t�n tuệ kh�
Gặp nghe ph�p hiếm c�
Đ�y lại l� kh� nhất.
M�nh tin, dạy người tin
Trong kh� lại c�ng kh�
Đại bi h�a rộng khắp
Mới thật b�o Phật �n.�

�� (95)
�� Lại n�i:
�� Th�n sắc Di Đ� như n�i v�ng
Tướng tốt �nh s�ng chiếu mười phương
Chỉ c� niệm Phật mong s�ng nhiếp
N�n biết bản nguyện rất l� vững
Mười phương Như Lai đưa lưỡi chứng
Chuy�n xưng danh hiệu sinh T�y phương
Đến hoa kia nở nghe diệu ph�p
Thập địa nguyện hạnh tự nhi�n hiện.�

�� (96)
�� Lại n�i:
�� Chỉ c� ch�ng sinh chuy�n niệm A Di Đ� Phật, t�m quang của Đức Phật thường chiếu soi người ấy, nhiếp hộ kh�ng bỏ; ho�n to�n chẳng chiếu nhiếp những người h�nh tạp nghiệp kh�c.� Đ�y cũng l� tăng thượng duy�n hộ niệm đời sống hiện tại.�

�� (97)
�� Lại n�i:
�� N�i �t�m hoan hỷ đắc nhẫn� : đoạn n�y n�i quốc độ thanh tịnh v� �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� bỗng hiện ra trước mắt, kh�ng g� phấn chấn hơn, nh�n đ�y vui mừng, liền được V� sinh Ph�p nhẫn, cũng gọi l� Hỷ nhẫn, cũng gọi l� Ngộ nhẫn, cũng gọi l� T�n nhẫn. Đ�y l� huyền đ�m, chưa n�u đắc xứ, muốn cho phu nh�n v� ch�ng sinh, t�m mong cầu lợi �ch n�y, t�m tưởng dũng m�nh v� chuy�n tinh khi nh�n thấy, mới n�n Ngộ nhẫn. Đ�y phần nhiều l� nhẫn trong Thập T�n, chứ kh�ng phải nhẫn của Giải h�nh trở l�n.�

�� (98)
�� Lại n�i:
�� Đoạn từ �Nếu l� người niệm Phật� cho đến �sinh v�o nh� của chư Phật�� l� n�i về c�ng năng si�u tuyệt của Niệm Phật Tam-muội; tạp thiện thực sự chẳng thể s�nh được với n�, c� năm điểm được l�m r�:
(a) Chuy�n niệm danh hiệu Đức Phật A Di Đ�.
(b) Chỉ ra v� khen ngợi người xưng niệm.
(c) Người n�o c� thể tương tục niệm Phật, th� người đ� thật l� hiếm c�, kh�ng biết lấy g� để so s�nh, do đ� dẫn hoa ph�n-đ�-lợi l�m v� dụ. Hoa ph�n-đ�-lợi l� một lo�i hoa đẹp trong lo�i người, cũng gọi l� lo�i hoa hiếm c�, cũng gọi l� lo�i hoa thượng thượng trong lo�i người, cũng gọi l� lo�i hoa tốt đẹp trong lo�i người. Tương truyền hoa n�y được gọi l� Th�i hoa . �Nếu l� người niệm Phật�, tức l� người tốt trong lo�i người, l� người tốt đẹp trong lo�i người, l� người thượng thượng trong lo�i người, l� người hiếm c� trong lo�i người, l� người tối thắng trong lo�i người.
(d) Người chuy�n niệm danh hiệu Đức Phật A Di Đ� sẽ được Bồ-t�t Qu�n �m v� Bồ-t�t Đại Thế Ch� thường theo ủng hộ, cũng l�m th�n hữu tri thức.
(e) Đời n�y đ� được lợi �ch n�y, xả mạng liền sinh v�o nh� của chư Phật, tức l� Tịnh độ. Đến được Tịnh độ th� l�c n�o cũng nghe ph�p, phụng sự c�ng dường, nh�n tr�n quả đầy, ngồi đạo tr�ng kh�ng xa.�

(99)
Vương Nhật Hưu n�i:
�T�i nghe kinh V� Lượng Thọ n�i: Ch�ng sinh nghe danh hiệu Đức Phật ấy, t�n t�m hoan hỷ, d� chỉ một niệm, nguyện sinh nước ấy, liền được v�ng sinh, tr� Bất thối chuyển.
Bất tho�i chuyển: Phạn ngữ l� A-duy-việt-tr�. Kinh Ph�p Hoa cho rằng đ� l� B�o địa m� Bồ-t�t Di Lặc đạt được.
Một niệm v�ng sinh liền ngang h�ng với Bồ-t�t Di Lặc . Lời Phật kh�ng hư dối. Kinh n�y l� đường tắt v�ng sinh, l� ph�p thần tho�t khổ, ch�ng ta n�n tin tưởng v� tiếp nhận.�

(100)
Đại Kinh n�i:
�Phật bảo Di Lặc: Ở thế giới n�y c� s�u mươi bảy ức Bồ-t�t Bất thối v�ng sinh nước ấy. Mỗi một vị Bồ-t�t đ� từng c�ng dường v� số chư Phật, theo thứ tự như Bồ-t�t Di Lặc [đều sẽ l�m Phật].�

(101)
Lại n�i:
�Phật bảo Di Lặc: Trong Phật độ n�y c� bảy mươi hai ức Bồ-t�t, c�c vị n�y ở chỗ v� lượng ức na-do-tha trăm ng�n Đức Phật, đ� trồng c�c căn l�nh, th�nh bất thối chuyển, sẽ sinh nước kia.�

(102)
Luật t�ng, Ph�p sư Dụng Kh�m n�i:
�Đến như Hoa Nghi�m tận lực đề xướng, Ph�p Hoa đ�m thoại th� diệu, c�n chưa thấy c� sự thọ k� c�ng khắp trong những kinh ấy. Ch�ng sinh một đời đều được thọ k� V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, quả thật l� được lợi �ch của c�ng đức bất khả tư nghị [trong kinh V� Lượng Thọ] vậy.�

(103)
Quả thật biết rằng: Đại sĩ Di Lặc nhận thức to�n hảo Đẳng gi�c Kim cương t�m, n�n c�ng tột V� thượng Ch�nh gi�c ở ba hội Long Hoa v�o buổi sớm. Ch�ng sinh niệm Phật nhận thức to�n hảo Ho�nh si�u Kim cương t�m, n�n si�u chứng Đại B�t-niết-b�n ở một niệm l�m chung v�o buổi chiều.
Si�u chứng Đại B�t-niết-b�n, cho n�n n�i l� �liền ngang h�ng với Bồ-t�t Di Lặc�.
Hơn nữa, những người c� được Kim cương t�m th� ngang h�ng với Vi Đề Hy v� ch�ng sinh vị lai, tức c� được ba thứ nhẫn (chấp nhận): hỷ, ngộ v� t�n . Đ� l� v� �ch�n t�m thấu suốt�� của V�ng tướng hồi hướng, v� v� ph� hợp với bản thệ bất khả tư nghị.

(104)
Thiền t�ng, Thiền sư Tr� Gi�c khen ngợi h�nh giả niệm Phật rằng:
�Lạ thay! Phật lực kh� b�n, xưa nay chưa c�.�

(105)
Luật t�ng, Sư Nguy�n Chiếu n�i:
�Than �i, biết r� gi�o qu�n ai bằng Tr� Giả, l�m chung đọc Qu�n Kinh, khen Tịnh độ m� h�a. Thấu suốt ph�p giới ai bằng Đỗ Thuận, khuy�n bốn ch�ng niệm Phật-đ�, cảm thắng tướng rồi về T�y. Tham thiền thấy t�nh ai bằng Cao Ngọc, Tr� Gi�c, đều kết x� niệm Phật m� c�ng l�n Thượng phẩm. Nghiệp Nho c� t�i hoa ai bằng Lưu, L�i, Liễu Tử Hậu, Bạch Lạc Thi�n, song đều cầm b�t viết lời th�nh thật m� nguyện sinh về c�i ấy.�

(106)
Giả tạm (giả 假), tức l� chư cơ của Th�nh đạo , l� định cơ v� t�n cơ của Tịnh độ.
(107)
Cho n�n Sư ch�a Quang Minh n�i:
�Phật gi�o nhiều m�n t�m vạn tư
Ch�nh v� ch�ng sinh cơ chẳng đồng.�

�� (108)
�� Lại n�i:
�� Phương tiện giả m�n bằng chẳng kh�c.�

(109)
Lại n�i:
�� M�n m�n chẳng đồng gọi Tiệm gi�o
Mu�n kiếp khổ h�nh chứng V� sinh.�

�� (110)
�� Dối tr� (ngụy 偽), l� 62 kiến chấp , l� 95 thứ t� đạo .

�� (111)
�� Kinh Niết B�n n�i:
�� Thế T�n thường n�i, tất cả 95 học ph�i ngoại đạo đều hướng đến đường �c.�

(112)
�� Sư ch�a Quang Minh n�i:
�� Ch�n mươi lăm thứ đều bẩn đời
Chỉ Phật một đạo ri�ng thanh nh�n.�

�� (113)
�� Thực sự biết rằng:
Buồn thay, Ngu Ngốc Loan t�i, ch�m đắm trong biển rộng �i dục, m� hoặc nơi n�i cao danh lợi, kh�ng vui khi v�o số định tụ , chẳng th�ch l�c gần chứng ch�n chứng, đ�ng thẹn, đ�ng thương!

(114)
Đối với những căn cơ kh� đối trị, Đức Phật đ� dạy như sau:
Kinh Niết B�n n�i:
�� N�y Ca Diếp! Tr�n thế gian c� ba hạng người mang bệnh kh� trị: một l� phỉ b�ng �ại thừa, hai l� ngũ nghịch tội, ba l� nhất-xiển-đề. Tr�n thế gian, ba căn bệnh như vậy rất nặng, chẳng phải Thanh văn, Duy�n gi�c, Bồ-t�t c� thể trị liệu được.
N�y thiện nam tử! V� như c� người mang bệnh, nhất định chết, kh�ng thể cứu chữa, hoặc c� xem bệnh t�y � thuốc men, hoặc kh�ng xem bệnh t�y � thuốc men. Bệnh như vậy nhất định chẳng thể cứu chữa. �ng phải biết, người đ� nhất định chết, chẳng nghi ngờ g�. N�y thiện nam tử! Ba hạng người n�y cũng lại như vậy. [Nếu c� Thanh Văn, Duy�n Gi�c, Bồ-t�t, hoặc c� thuyết ph�p, hoặc kh�ng thuyết ph�p, th� cũng chẳng thể khiến cho ba hạng người n�y ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.
N�y Ca Diếp! V� như người bệnh, nếu c� xem bệnh t�y � thuốc men, th� c� thể khiến hết bệnh, c�n nếu kh�ng th� người n�y chẳng thể hết bệnh. Thanh văn, Duy�n gi�c cũng lại như vậy,] từ Phật, Bồ-t�t được nghe ph�p �chữa trị� rồi liền c� thể ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. [Nếu họ chẳng nghe ph�p th� chẳng thể ph�t t�m vậy.
N�y Ca Diếp! V� như người bệnh, nếu c� xem bệnh t�y � thuốc men, hoặc kh�ng xem bệnh t�y � thuốc men, đều c� thể hết bệnh.] C� một hạng người cũng lại như vậy, hoặc gặp Thanh văn hay chẳng gặp Thanh văn, hoặc gặp Duy�n gi�c hay chẳng gặp Duy�n gi�c, hoặc gặp Bồ-t�t hay chẳng gặp Bồ-t�t, hoặc gặp Như Lai hay chẳng gặp Như Lai, hoặc được nghe ph�p hay chẳng được nghe ph�p, m� tự nhi�n được th�nh V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.�

(115)
Lại n�i:
�Bấy giờ, vua A-x�-thế của đại th�nh Vương X�, t�nh t�nh tệ �c, ưa h�nh giết hại, miệng đủ bốn �c, t�m l� hừng hực tham, s�n, ngu si; chỉ thấy hiện tại, chẳng thấy vị lai, thuần d�ng người �c m� l�m quyến thuộc, tham trước năm dục lạc ở hiện đời. Phụ vương kh�ng tội, bạo ngược giết hại. Giết hại cha rồi, t�m sinh c�u n�ng, cỡi bỏ chuỗi ngọc, kh�ng xem kỹ nhạc. V� t�m c�u n�ng, khắp th�n sinh mụn nhọt. Mụn nhọt ấy h�i thối, chẳng thể đến gần, �ng lại tự nghĩ: - H�m nay th�n ta đ� chịu hoa b�o, quả b�o địa ngục đến gần kh�ng xa.
Bấy giờ, mẹ vua t�n Vi �ề Hy, d�ng đủ loại thuốc b�i l�n mụt nhọt. Mụt nhọt c�ng sưng th�m, kh�ng c� giảm bớt.
Vua liền thưa mẹ: - Mụn nhọt như vậy từ t�m sinh ra, chẳng do bốn đại khởi. Nếu n�i ch�ng sinh, c� người trị được th� kh�ng c� điều đ�.
Khi ấy c� vị đại thần t�n l� Nguyệt Xứng, đi đến chỗ vua, đứng ở một b�n, t�u rằng: - Thưa đại vương! V� sao buồn gầy, dung nhan chẳng vui? V� th�n đau hay v� t�m đau?
Nh� vua liền đ�p: - Ta nay th�n t�m đ�u được kh�ng đau. Cha ta v� tội m� ta bạo ngược giết hại. Ta từng nghe nghĩa ấy từ người tr�. �ời c� năm hạng người chẳng tho�t địa ngục, gọi l� ngũ nghịch tội. Ta nay đ� c� v� lượng v� bi�n v� số tội th� l�m sao th�n t�m kh�ng đau cho được? Lại kh�ng c� lương y n�o trị được bệnh th�n t�m của ta.
Vị đại thần t�u: - Thưa đại vương! Xin chớ qu� sầu khổ. Rồi n�i kệ rằng:
Nếu thường sầu khổ
Sầu liền lớn l�n
Như người ưa ngủ
Th� ngủ nhiều th�m.
Tham d�m, th�ch rượu
Cũng lại như thế.
�� Như lời đại vương n�i, đời c� năm hạng người chẳng tho�t địa ngục, ai đến đ� thấy về n�i với vua vậy? Người n�i địa ngục ch�nh l� người đa tr� ở thế gian n�i. Như lời đại vương n�i, đời kh�ng c� lương y trị bệnh th�n t�m, h�m nay c� vị đại lương y t�n l� Ph�-lan-na, c� tất cả tri kiến, được tự tại định, rốt r�o tu tập phạm hạnh thanh tịnh, thường v� v� lượng v� bi�n ch�ng sinh m� diễn thuyết con đường đưa đến V� thượng Niết-b�n, v� c�c đệ tử thuyết ph�p như vầy: Kh�ng c� hắc nghiệp, kh�ng hắc nghiệp b�o, kh�ng c� bạch nghiệp, kh�ng bạch nghiệp b�o, kh�ng c� hắc bạch nghiệp, kh�ng hắc bạch nghiệp b�o, kh�ng c� thượng nghiệp, v� cả hạ nghiệp. Vị thầy n�y đang ở trong th�nh Vương X�, xin đại vương hạ m�nh đến đ�, c� thể nhờ vị thầy n�y trị liệu th�n t�m cho ng�i.
L�c ấy, nh� vua đ�p: - Quả đ�ng như thế, c� thể trừ diệt tội của ta th� ta sẽ qui y.
Lại c� một vị đại thần t�n l� Tạng �ức, lại đến chỗ vua, m� n�i lời rằng: - Thưa đại vương! V� sao diện mạo ng�i tiều tụy, m�i miệng kh� ch�y, �m thanh nhỏ nhẹ, giống như người khiếp sợ nh�n thấy kẻ th� lớn. Nhan sắc ng�i t�i nhợt l� v� nỗi khổ g� đ�y? V� th�n đau hay v� t�m đau?
Nh� vua liền đ�p: - Ta nay th�n t�m đ�u được kh�ng đau? Ta đ� si m�, kh�ng c� mắt tuệ, gần c�c bạn �c m� l�m th�n thiện, theo lời kẻ �c �iều-b�-đạt, người ngang ngược tổn hại vị vua Ch�nh ph�p. Ta xưa từng nghe người tr� n�i kệ:
Đối với cha mẹ
Phật v� đệ tử
Sinh bất thiện t�m
Khởi l�n �c nghiệp
Như vậy quả b�o
Tại A-tỳ ngục.
�� Bởi v� việc n�y khiến ta khiếp sợ, sinh khổ n�o lớn, lại kh�ng c� lương y để gặp cứu chữa.
Vị đại thần lại thưa: - Nguyện xin đại vương h�y chớ buồn sợ! Ph�p c� hai thứ, một l� xuất gia, hai l� vương ph�p. Theo vương ph�p th� việc giết hại cha m�nh để l�m vua một đất nước, tuy gọi l� nghịch nhưng thật kh�ng c� tội, như con tr�ng ca-la-la cần phải cắn lủng bụng mẹ, rồi sau mới sinh ra. Ph�p sinh như vậy, tuy ph� th�n mẹ nhưng thật cũng kh�ng tội. Con la mang thai, v.v.� cũng lại như vậy. Ph�p trị nước, ph�p n�n như vậy, tuy giết cha anh nhưng thật kh�ng c� tội. Ph�p của người xuất gia, d� chỉ con muỗi, con kiến, giết cũng c� tội. Nguyện xin đại vương, nghĩ tho�ng chớ buồn. V� sao?
Nếu thường sầu khổ
Sầu liền lớn l�n
Như người ưa ngủ
Th� ngủ nhiều th�m.
Tham d�m, th�ch rượu
Cũng lại như thế.
Như lời đại vương n�i, đời kh�ng c� lương y trị bệnh th�n t�m, h�m nay c� vị đại lương y t�n l� Mạt-gi�-l� C�u-x�-ly-tử (Makkhali Gosāla), c� tất cả tri kiến, thương x�t ch�ng sinh giống như con đỏ, đ� l�a phiền n�o, c� thể nhổ mũi t�n nhọn ba độc cho ch�ng sinh. Tất cả ch�ng sinh đối với tất cả ph�p kh�ng tri kiến gi�c, chỉ một người n�y c� tri kiến gi�c. �ại sư như vậy, thường v� đệ tử thuyết ph�p như vầy: Th�n của tất cả ch�ng sinh c� bảy phần. Những g� l� bảy? �� l� đất, nước, lửa, gi�, khổ, lạc, thọ mạng. Bảy ph�p như vậy, chẳng phải h�a, chẳng phải t�c, kh�ng thể hủy hại, như cỏ y-sư-ca, an trụ kh�ng động như n�i Tu-di, kh�ng xả, kh�ng t�c, giống như sữa, lạc, mỗi thứ kh�ng tranh tụng, hoặc khổ, hoặc lạc, hoặc thiện, hoặc bất thiện, d�ng dao b�n cắt m� kh�ng bị tổn thương. V� sao? V� bảy phần n�y rỗng kh�ng, kh�ng c� trở ngại. Mạng cũng kh�ng hại. V� sao? V� kh�ng c� người hại v� người chết. Kh�ng t�c v� kh�ng thọ, kh�ng thuyết v� kh�ng th�nh. V� sao? V� kh�ng c� người niệm v� cả người gi�o. [Đại sư như vậy] thường thuyết ph�p n�y, c� thể l�m cho ch�ng sinh diệt trừ tất cả v� lượng trọng tội. Vị Đại sư n�y đang ở trong đại th�nh Vương X�, nguyện xin đại vương đi đến nơi ấy. Đại vương nếu gặp vị ấy th� mọi tội ti�u trừ.
L�c ấy, nh� vua đ�p: - Quả đ�ng như thế, c� thể trừ diệt tội của ta th� ta sẽ qui y.
Lại c� vị đại thần t�n l� Thật �ắc, lại đến chỗ vua, liền n�i kệ rằng:
�ại vương v� sao
Th�n cởi chuỗi ngọc
�ầu t�c rối tung
�ến nỗi như vậy?
Th�n vua v� sao
Run sợ chẳng y�n
Giống như gi� mạnh
Thổi động c�y, hoa?
�ại vương h�m nay v� sao dung sắc ưu sầu tiều tụy, giống như n�ng phu sau khi xuống giống m� trời chẳng tu�ng mưa? Ng�i sầu khổ như vậy l� v� t�m đau hay l� th�n đau?
Nh� vua liền đ�p: - Ta nay th�n t�m đ�u được kh�ng đau? Ti�n vương cha ta, từ �i độ lượng, đặc biệt chăm s�c ta, kh�ng c� lỗi lầm. Vua cha c� lần đến hỏi thầy tướng, thầy tướng đ�p rằng, �Đứa b� n�y sinh ra, chắc chắn sẽ hại cha�. Tuy nghe lời ấy, nhưng cha ta vẫn n�ng niu nu�i dưỡng. Ta từng nghe người n�i rằng, �Nếu người gian d�m với mẹ v� tỳ kheo ni, trộm đồ vật của tăng-kỳ, giết người ph�t t�m V� thượng Bồ-đề v� giết hại cha của m�nh; người như vậy nhất định sẽ đọa địa ngục A-tỳ�. Ta nay th�n t�m đ�u được kh�ng đau?
Vị đại thần lại n�i: - Nguyện xin đại vương h�y chớ sầu khổ! Như phụ vương của ng�i tu giải tho�t m� giết hại th� c� tội. Nếu theo ph�p trị nước m� giết th� kh�ng tội. Thưa đại vương! Phi ph�p th� gọi l� phi ph�p, v� ph�p th� gọi l� v� ph�p. V� như kh�ng con th� gọi l� kh�ng con, cũng như đứa con xấu �c cũng gọi l� kh�ng con. Tuy n�i rằng, kh�ng con nhưng thật chẳng phải kh�ng con. Như ăn kh�ng muối gọi l� kh�ng muối, nếu ăn �t muối cũng gọi l� kh�ng muối. Như d�ng s�ng kh�ng nước gọi l� kh�ng nước, nếu c� �t nước cũng gọi l� kh�ng nước. Như niệm niệm diệt gọi l� v� thường, tuy trụ một kiếp cũng gọi l� v� thường. Như người chịu khổ gọi l� kh�ng vui, tuy nhận �t vui cũng gọi l� kh�ng vui. Như kh�ng tự tại gọi l� v� ng�, tuy �t tự tại cũng gọi l� v� ng�. Như khi đ�m tối gọi l� kh�ng mặt trời, khi m�y m� cũng n�i rằng kh�ng mặt trời. Thưa đại vương! Tuy n�i rằng �t ph�p gọi l� v� ph�p, nhưng thật chẳng phải v� ph�p. Nguyện xin đại vương lưu t�m nghe lời n�i của thần, tất cả ch�ng sinh đều c� dư nghiệp. Do nghiệp duy�n n�n nhiều lần thọ sinh tử. Giả sử ti�n vương c� dư nghiệp, m� nay đại vương hại cha, th� c� tội g�? Nguyện xin đại vương nghĩ tho�ng chớ buồn. V� sao?
Nếu thường sầu khổ
Sầu liền lớn l�n
Như người ưa ngủ
Th� ngủ nhiều th�m.
Tham d�m, th�ch rượu
Cũng lại như thế.
�� C� vị đại sư t�n San-đ�-da Tỳ-la-chi Tử. (�)
�� Lại c� vị đại thần t�n l� Tất Tri Nghĩa, lại đến chỗ vua, m� n�i lời rằng: - �ại vương h�m nay v� sao h�nh dung chẳng đoan nghi�m như người mất đất nước, như suối kh�, ao cạn kh�ng hoa sen, c�y kh�ng hoa l�, như tỳ kheo ph� giới th�n kh�ng uy đức, v� th�n đau hay v� t�m đau?
Nh� vua liền đ�p: - Ta nay th�n t�m đ�u được chẳng đau? Ti�n vương cha ta, nh�n từ độ lượng, thế m� ta bất hiếu, chẳng biết b�o ơn. Ng�i thường đem an lạc để an lạc cho ta, m� ta bội �n, phản nghịch cắt đứt niềm an lạc ấy. Ti�n vương cha ta kh�ng tội m� ta bạo ngược giết hại. Ta cũng từng nghe người tr� n�i rằng, �Nếu c� ai hại cha th� sẽ ở trong v� lượng v� số kiếp chịu đại khổ n�o�. Ta nay kh�ng l�u chắc chắn đọa địa ngục, lại kh�ng c� lương y cứu vớt tội của ta.
Vị đại thần liền n�i: - Nguyện xin đại vương bu�ng bỏ sầu khổ! �ại vương kh�ng nghe sao? Thuở xưa c� một vị vua t�n l� La-ma, giết hại cha m�nh để nối ng�i vua. �ại vương Bạt-đề, vua Tỳ-l�u-ch�n, vua Na-hầu-sa, vua Ca-đế-ca, vua Tỳ-x�-khư, vua Nguyệt Quang Minh, vua Nhật Quang Minh, vua �i, vua Tr� �a Nh�n, v.v., những vị vua như vậy đều hại cha của m�nh để nối ng�i vua, nhưng kh�ng c� một vị vua n�o v�o địa ngục cả. Hiện nay, vua Tỳ-lưu-ly, vua Ưu-đ�-na, vua �c T�nh, vua Thử, vua Li�n Hoa, v.v., những vị vua như vậy đều hại cha m�nh m� kh�ng một vị vua n�o sầu khổ cả. Tuy n�i c� địa ngục, ngạ quỷ, c�i trời nhưng c� ai thấy? Thưa đại vương! Chỉ c� hai hữu: một l�, nh�n đạo; hai l�, s�c sinh. Tuy c� hai hữu ấy nhưng chẳng phải nh�n duy�n sinh, chẳng phải nh�n duy�n diệt. Nếu chẳng phải nh�n duy�n th� l�m g� c� thiện �c. Nguyện xin đại vương chớ �m l�ng buồn sợ. V� sao?
Nếu thường sầu khổ
Sầu liền lớn l�n
Như người ưa ngủ
Th� ngủ nhiều th�m.
Tham d�m, th�ch rượu
Cũng lại như thế.
C� vị đại sư t�n A-kỳ-đa S�-x�-kh�m-b�-la (Ajita Keśa-kambala). (�)
Lại c� vị đại thần t�n l� C�t Đức, đi đến chỗ vua m� n�i lời rằng: - Đại vương h�m nay v� sao mặt kh�ng ngời s�ng, như đ�n giữa trưa, như trăng ban ng�y, như vua mất nước, như đất bỏ hoang. Thưa đại vương! Ng�y nay bốn phương thanh b�nh, kh�ng c� những o�n địch m� sao đại vương sầu khổ như vậy? V� th�n khổ hay v� t�m khổ? C� c�c vương tử thường khởi � niệm n�y, �Ta nay khi n�o được tự tại?� Thưa đại vương! Nay ng�i đ� được sở nguyện tự tại, đại vương thống l�nh nước Ma-gi�-đ�, đ� được đầy đủ bảo tạng của ti�n vương, th� chỉ n�n kho�i �, mặc t�nh thọ lạc. Ng�i �m m�i sầu khổ như vậy để l�m g�?
Nh� vua liền đ�p: - Ta nay l�m sao kh�ng được sầu khổ? N�y đại thần! V� như người ngu chỉ tham vị ngon m� kh�ng thấy dao b�n, như ăn tạp độc m� kh�ng thấy tai hại. Ta cũng như vậy, như con hươu thấy cỏ m� kh�ng thấy hố s�u, như con chuột tham ăn m� chẳng thấy m�o chồn. Ta cũng như vậy, thấy lạc th� hiện tại m� kh�ng thấy quả khổ bất thiện vị lai. Ta từng từ người tr� giả nghe lời n�i như vầy: �Th� trọn ng�y chịu ba trăm lần gi�o đ�m, chứ kh�ng sinh một niệm �c đối với cha mẹ�. Ta nay đ� gần với lửa dữ địa ngục th� l�m sao kh�ng được sầu n�o?
Vị đại thần lại thưa: - Ai đến dối gạt đại vương rằng c� địa ngục? Như đầu gai nhọn ai l�m ra? Chim bay kh�c m�u ai l�m ra? T�nh nước thấm nhuần, t�nh đ� cứng chắc, t�nh gi� chuyển động, t�nh lửa n�ng bức, tất cả mu�n vật tự chết tự sinh, ai l�m ra? N�i về địa ngục, n� l� sự tạo t�c văn từ của người tr�. Địa ngục c� � nghĩa g�? Thần sẽ giải n�i: địa, chỉ cho đất; ngục, chỉ cho ph�. Ph� l� kh�ng c� tội b�o ở địa ngục, đ� gọi l� địa ngục. Lại nữa, địa, chỉ cho người; ngục, chỉ cho trời. Do giết hại cha m�nh n�n đi đến c�i người, trời. Do nghĩa n�y n�n ti�n nh�n B�-tẩu n�i, �Giết d� được niềm vui người trời, đ� gọi l� địa ngục�. Lại nữa, địa, chỉ cho mạng; ngục, chỉ cho trường. Do giết sự sống n�n được thọ mạng d�i l�u, gọi l� địa ngục. Thưa đại vương! V� vậy n�n biết, thật kh�ng c� địa ngục. Thưa đại vương! Như trồng l�a m� được l�a m�, trồng l�a nước được l�a nước, giết địa ngục th� trở lại địa ngục, giết hại người th� trở lại l�m người. Thưa đại vương! Nay ng�i phải nghe lời thần n�i, l� thật kh�ng c� sự giết hại. Nếu c� ng� th� thật kh�ng c� hại. Nếu v� ng� th� kh�ng c� c�i bị hại. V� sao? V� nếu c� ng� th� thường trụ, kh�ng biến dị. Do thường trụ n�n kh�ng thể giết hại, kh�ng ph�, kh�ng hoại, kh�ng r�ng, kh�ng buộc, kh�ng giận, kh�ng mừng, giống như hư kh�ng, th� l�m sao phải c� tội giết hại? Nếu v� ng� th� c�c ph�p v� thường. Do v� thường n�n niệm niệm hoại diệt. V� niệm niệm diệt, n�n người giết v� người chết đều l� niệm niệm diệt. Nếu niệm niệm diệt th� ai n�n c� tội? Thưa đại vương! Như lửa đốt c�y, lửa th� kh�ng tội; như b�a chặt c�y, b�a cũng kh�ng tội; như liềm cắt cỏ, liềm thật kh�ng tội; như dao giết người, dao thật chẳng phải người, m� dao đ� kh�ng tội th� người l�m sao c� tội? Như thuốc độc giết người, thuốc độc thật chẳng phải người, m� thuốc độc kh�ng tội th� người l�m sao c� tội? Tất cả mu�n vật đều cũng như vậy, thật kh�ng giết hại th� l�m sao c� tội? Nguyện xin đại vương chớ sinh sầu khổ. V� sao?
Nếu thường sầu khổ
Sầu liền lớn l�n
Như người ưa ngủ
Th� ngủ nhiều th�m.
Tham d�m, th�ch rượu
Cũng lại như thế.
�� Nay c� đại sư t�n l� Gia-la-cưu-đ� Ca-chi�n-di�n (Krakuda Kātyāyana). (�)
�� Lại c� vị đại thần t�n l� V� Sở �y. (�)
�� Nay c� đại sư t�n l� Ni-c�n-đ� Nh�-kiền-tử (Nirgrantha J�ātiputra). (�)
Bấy giờ c� đại lương y t�n l� Kỳ-b�, đi đến chỗ vua, thưa rằng: - Đại vương, ng�i c� ngủ y�n giấc kh�ng?
Vua d�ng kệ đ�p: (�)� - N�y Kỳ-b�, Nay ta bị bệnh nặng, đối với Ch�nh ph�p vương dấy l�n �c nghịch hại. Tất cả lương y, diệu dược, ch� thuật, thiện xảo,� kh�m bệnh, đều chẳng thể chữa trị liệu được. V� sao? V� ph�p vương cha ta, đ�ng như ph�p trị nước, thật kh�ng tội lỗi m� ta bạo ngược giết hại. Ta như c� mắc cạn, n�o c� vui g�? Như nai bị bẫy t�m rất buồn rầu, như người tự biết mạng sống kh�ng qu� một ng�y, như vị vua mất nước chạy trốn sang nước kh�c, như người nghe bệnh kh�ng thể trị liệu, như người ph� giới nghe n�i tội lỗi. Ta thuở trước từng nghe người tr� n�i rằng, �Nghiệp th�n, miệng, � nếu kh�ng thanh tịnh th� n�n biết người n�y nhất định đọa địa ngục�. Ta cũng như vậy th� l�m sao c� giấc ngủ y�n ổn? Nay ta lại kh�ng c� bậc đại y v� thượng, diễn thuyết ph�p dược, trừ bệnh khổ của ta.
Kỳ-b� đ�p rằng: - Hay thay, hay thay! Tuy đại vương tạo tội nhưng t�m rất hối hận, �m l�ng hỗ thẹn. Thưa đại vương! Chư Phật Thế T�n thường n�i lời n�y, �C� hai bạch ph�p c� thể cứu ch�ng sinh: một l� t�m, hai l� qu�. T�m l� tự m�nh kh�ng tạo tội. Qu� l� kh�ng x�i người kh�c l�m tội. T�m l� trong l�ng tự xấu hổ. Qu� l� hướng về người m� ph�t lộ. T�m l� hổ thẹn với người. Qu� l� hổ thẹn với trời. �� gọi l� t�m qu�. Kh�ng t�m qu� th� kh�ng gọi l� người, m� gọi l� s�c sinh. C� t�m qu� th� c� thể cung k�nh cha mẹ, sư trưởng. C� t�m qu� n�n n�i c� cha mẹ, anh em, chị em. Hay thay đại vương! Ng�i c� đầy đủ t�m qu�. (�)
Như lời đại vương n�i, kh�ng ai c� thể chữa trị. Đại vương n�n biết, tại th�nh Ca-tỳ-la c� vương tử của vua Tịnh Phạn, d�ng họ C�-đ�m, t�n l� Tất-đạt-đa, v� sư gi�c ngộ, tự nhi�n m� được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. (�) Ch�nh l� Phật Thế T�n c� Kim cương tr�, c� thể ph� tất cả �c tội của ch�ng sinh. Nếu n�i kh�ng thể l�m được, th� kh�ng c� trường hợp ấy. (�) Thưa đại vương! �ức Như Lai c� người em họ l� �ề-b�-đạt-đa, phạm ba tội nghịch: ph� hoại ch�ng tăng, l�m th�n Phật chảy m�u, giết hại tỳ kheo ni Li�n Hoa. �ức Như Lai v� �ề-b�-đạt-đa thuyết c�c thứ ph�p yếu, khiến cho trọng tội ấy liền được giảm nhẹ. Thế n�n Như Lai l� vị �ại lương y, chẳng phải Lục sư vậy. (�)
Thưa đại vương! Người tạo một nghịch th� liền thọ đủ một tội như vậy, nếu tạo hai nghịch th� liền chịu gấp đ�i, người đủ năm nghịch cũng chịu gấp năm lần. Thưa đại vương! T�i nay biết chắc, �c nghiệp của đại vương ắt chẳng được miễn. Nguyện xin đại vương mau đi đến chỗ Đức Phật. Ngoại trừ Đức Phật Thế T�n th� kh�ng c�n ai kh�c c� thể cứu ng�i. T�i nay thương x�t ng�i n�n khuy�n như vậy.
Bấy giờ, vua A-x�-thế nghe lời n�i đ� rồi, trong l�ng kinh sợ, to�n th�n run rẩy, năm v�c lắc động, mềm như c�y chuối, ngước mắt l�n m� hỏi: - Người l� ai đ�, sao chỉ nghe tiếng m� chẳng hiện th�n h�nh?
- Ta l� Tần-b�-sa-la, cha của đại vương đ�y. Nay đại vương phải nghe theo lời của �ng Kỳ-b�, chớ theo lời sai tr�i của s�u vị đại thần kia.
Khi nghe lời n�i ấy xong, vua ngất xỉu tr�n đất, mụn nhọt tr�n th�n vua tăng th�m m�i h�i thối hơn trước. Tuy d�ng thuốc m�t b�i l�n để chữa trị, nhưng mụn nhọt ấy c�ng sưng th�m, kh�ng c� giảm bớt.�

1.�� Vị đại thần t�n l� Nguyệt Xứng - t�n l� Ph�-lan-na (Purnaka).
2.�� Tạng Đức - t�n l� Mạt-gi�-l� C�u-x�-ly-tử (Makkhali Gosāla).
3.�� C� vị đại thần t�n l� Bảo Đức - t�n l� Na-xiển-t� Tỳ-la-quăng-tử (Sa�jaya Velaṭṭhiputta).
4.�� C� vị đại thần t�n l� Tất Tri Nghĩa - t�n l� A-thị-đa S�-kim Kh�m-b�-la (Ajita Keśa-kambala).
5.�� C� vị đại thần t�n l� C�t Đức - t�n l� B�-t�-ti�n (Gia-la-cưu-đ� Ca-chi�n-di�n, Krakuda Kātyāyana).
6.�� V� Sở �y - t�n l� Ni-c�n-đ� Nh�-kiền-tử (Nirgrantha J�ātiputra).

(116)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! Như Lai đ� n�i, v� vua A-x�-thế m� Ta kh�ng nhập Niết-b�n. Mật nghĩa như vậy Ca-diếp �ng chưa c� thể hiểu được. V� sao? Ta n�i �v� l� v� tất cả ph�m phu. Ta n�i �vua A-x�-thế� l� chỉ khắp tất cả người tạo ngũ nghịch tội. Lại nữa, �v� tức l� v� tất cả ch�ng sinh hữu vi. Ta kh�ng bao giờ v� ch�ng sinh v� vi m� trụ ở đời. V� sao? Hễ l� v� vi th� kh�ng phải l� ch�ng sinh. Vua A-x�-thế l� người đầy đủ phiền n�o. Lại nữa, �v� tức l� ch�ng sinh kh�ng thấy Phật t�nh. Nếu ch�ng sinh thấy Phật t�nh th� Ta trọn chẳng v� họ trụ lậu ở đời. V� sao? V� người thấy Phật t�nh kh�ng phải l� ch�ng sinh. �A-x�-thế�, tức l� tất cả những người chưa ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. (�)
Lại nữa, �v�, gọi l� Phật t�nh. �A-x�-thế�, gọi l� bất sinh. �Thế�, gọi l� o�n. Phật t�nh bất sinh n�n phiền n�o o�n sinh. Phiền n�o o�n sinh n�n kh�ng thấy Phật t�nh. Phiền n�o bất sinh n�n thấy Phật t�nh. V� thấy Phật t�nh m� được an tr� �ại B�t-niết-b�n. �� gọi l� bất sinh. Thế n�n gọi l� A-x�-thế.
N�y thiện nam tử! �A-x��, gọi l� bất sinh. Bất sinh, gọi l� Niết-b�n. �Thế�, gọi l� ph�p thế gian. �V�, gọi l� kh�ng � nhiễm. V� kh�ng � nhiễm bởi t�m ph�p thế gian n�n v� lượng v� bi�n v� số kiếp kh�ng nhập Niết-b�n. Thế n�n Ta n�i rằng, v� A-x�-thế m� v� lượng ức kiếp Như Lai kh�ng nhập Niết-b�n.
N�y thiện nam tử! Mật ngữ của Như Lai th� bất tư nghị. Phật, Ph�p, ch�ng Tăng cũng bất khả tư nghị. �ại Bồ-t�t cũng bất khả tư nghị. Kinh �ại Niết-b�n cũng bất tư nghị.
Bấy giờ, Đức Thế T�n, bậc Đạo sư �ại Bi, v� vua A-x�-thế m� nhập tam-muội Nguyệt �i. Nhập tam-muội rồi, ng�i ph�ng ra �nh s�ng lớn. �nh s�ng ấy m�t dịu, chiếu đến th�n vua, th� mụn nhọt tr�n th�n liền l�nh lặn, h�i thối trừ diệt. (�)
Nh� vua n�i: - N�y Kỳ-b�! �ấng Thi�n Trung Thi�n đ� v� nh�n duy�n g� m� ph�ng ra �nh s�ng ấy?
�ng Kỳ B� đ�p: - Tướng tốt l�nh n�y h�m nay l� v� đại vương. Do đại vương trước n�i, �đời kh�ng c� lương y trị liệu th�n t�m�, n�n Đức Phật ph�ng ra �nh s�ng n�y để trước chữa th�n bệnh, sau trị đến t�m bệnh của đại vương.
Nh� vua n�i: - N�y Kỳ-b�! �ức Như Lai Thế T�n cũng thấy được � niệm sao?
�ng Kỳ-b� đ�p: - V� như một người c� bảy đứa con. Một đứa con trong bảy đứa bị bệnh. L�ng cha mẹ chẳng phải kh�ng b�nh đẳng, nhưng đối với đứa con bệnh th� chăm s�c nhiều hơn. Thưa đại vương! �ức Như Lai cũng vậy, đối với c�c ch�ng sinh chẳng phải kh�ng b�nh đẳng, nhưng đối với người c� tội th� quan t�m hơn. Với người ph�ng dật th� Phật thương tưởng, với người kh�ng ph�ng dật th� Phật bu�ng bỏ. Những ai gọi l� người kh�ng ph�ng dật? �� l� Bồ-t�t T�m tr� thứ s�u [trong Thập tr�]. Thưa đại vương! Chư Phật Thế T�n đối với c�c ch�ng sinh, chẳng qu�n s�t chủng t�nh, gi� trẻ, trung ni�n, gi�u, ngh�o, thời tiết, mặt trời, mặt trăng, tinh t�, nghề nghiệp, hạ tiện, đầy tớ, n� tỳ, m� chỉ quan s�t ch�ng sinh người c� thiện t�m. Ai c� thiện t�m th� Phật thương tưởng. Đại vương n�n biết, tướng tốt l�nh n�y ch�nh l� Đức Như Lai nhập tam-muội Nguyệt �i m� ph�ng ra �nh s�ng.
Nh� vua liền hỏi: - Sao gọi l� tam-muội Nguyệt �i?
�ng Kỳ B� đ�p rằng: - V� như �nh s�ng của mặt trăng c� thể khiến cho tất cả hoa Ưu-b�t-la h� nở tươi s�ng. Tam-muội Nguyệt �i cũng lại như vậy, c� thể khiến cho thiện t�m của ch�ng sinh mở b�y. V� thế gọi l� tam-muội Nguyệt �i. Thưa đại vương! V� như �nh s�ng của mặt trăng c� thể khiến cho tất cả người đi đường t�m sinh hoan hỷ. Tam-muội Nguyệt �i cũng lại như vậy, c� thể khiến cho người tu tập đạo Niết-b�n t�m sinh hoan hỷ. V� thế gọi l� tam-muội Nguyệt �i. (�)
Thưa đại vương! V� như mặt trăng tr�n đầy l� vua trong mọi tinh t�, l� vị cam lộ được y�u th�ch của tất cả ch�ng sinh. Tam-muội Nguyệt �i cũng lại như vậy, l� vua trong c�c điều thiện, l� vị cam lộ được y�u th�ch của tất cả ch�ng sinh. V� thế gọi l� tam-muội Nguyệt �i. (�)
Đức Phật bảo c�c đại ch�ng: - Cận nh�n duy�n của tất cả ch�ng sinh cầu V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c th� trước hết l� bạn l�nh. V� sao? V� vua A-x�-thế nếu kh�ng nghe theo lời n�i của �ng Kỳ-b� th� m�ng bảy th�ng tới nhất định mạng chung, đọa địa ngục A-tỳ. Thế n�n cận nh�n duy�n kh�ng g� bằng bạn l�nh.
Tr�n đường đi, vua A-x�-thế nghe chuyện vua Tỳ-lưu-ly nước X�-b�-đề (X�-vệ) cưỡi thuyền v�o biển gặp lửa m� chết. Tỳ kheo C�-gi�-ly c�n sống, th�n đi v�o l�ng đất, đến ngục A-tỳ. Tu-na-s�t-đa l�m đủ c�c tội �c, đi đến gặp Đức Phật th� mọi tội được tiệu diệt.
Vua nghe xong những chuyện n�y, liền n�i với Kỳ-b�: - Ta nay tuy nghe hai chuyện như vậy nhưng vẫn chưa thẩm định được. N�y �ng Kỳ-b�! H�y đến đ�y, ta muốn c�ng �ng c�ng ngồi chung một thớt voi. Giả sử ta phải v�o địa ngục A-tỳ th� nhờ �ng nắm lấy ta đừng để rơi xuống. V� sao? V� ta trước đ�y từng nghe, người đắc đạo kh�ng v�o địa ngục. (�)
[Phật dạy:] V� sao n�i rằng, �Nhất định v�o địa ngục�? N�y đại vương! Những tội nghiệp m� tất cả ch�ng sinh tạo t�c thường c� hai thứ: một l�, tội nhẹ; hai l�, tội nặng. Nếu t�m, miệng l�m, th� gọi l� tội nhẹ. Nếu th�n, miệng, t�m c�ng l�m, th� gọi l� tội nặng. N�y đại vương! T�m nghĩ, miệng n�i, th�n kh�ng l�m, th� c� quả b�o nhẹ.
N�y đại vương! Ng�y trước miệng ng�i kh�ng ra lệnh giết m� chỉ n�i chặt ch�n. N�y đại vương! Nếu ng�i ra lệnh cho thị thần ch�m đầu vua v� cả khi ngồi xem ch�m m� c�n chẳng bị tội, huống l� vua chẳng ra lệnh th� sao gọi l� bị tội? Nh� vua nếu c� tội th� c�c Đức Phật Thế T�n cũng n�n c� tội. V� sao? V� cha ng�i, ti�n vương Tần-b�-sa-la, đ� từng ở chỗ c�c đức Phật gieo trồng c�c căn l�nh n�n ng�y nay được l�m vua. Nếu c�c Đức Phật chẳng thọ sự c�ng dường của ti�n vương, th� �ng ấy đ�u c� l�m vua. Nếu ti�n vương kh�ng l�m vua, th� đại vương đ�u c� v� muốn được nước m� giết hại. Vậy nếu đại vương giết cha m� c� tội, chư Phật ch�ng t�i cũng n�n c� tội. Nếu c�c Đức Phật Thế T�n kh�ng c� tội, th� l�m sao một m�nh ng�i c� tội được?
N�y đại vương! Vua Tần-b�-sa-la, thuở trước c� �c t�m, du h�nh săn nai ở n�i Tỳ-ph�-la. Khắp v�ng đồng rộng m� kh�ng săn bắt được g�, chỉ thấy một vị ti�n nh�n đầy đủ năm th�ng. Thấy rồi, �ng liền sinh �c t�m giận dữ: �Ta nay đi săn, sở dĩ chẳng được g� ch�nh l� do người n�y, phải xua đuổi hắn đi khỏi�. �ng liền ra lệnh cho tả hữu giết người đ�. Người ấy l�m chung, sinh �c t�m giận dữ, mất hết thần th�ng, thề rằng: �Ta thật v� tội, ngươi d�ng t�m, miệng, ngang ngược giết hại ta. V�o đời vị lai, ta cũng sẽ trở lại d�ng t�m, miệng m� giết hại ngươi như vậy�. Vị vua nghe rồi liền sinh l�ng hối hận, c�ng dường tử thi. Vị vua n�y như vậy c�n được khinh tội, chẳng bị đọa địa ngục, huống l� vua chẳng vậy m� phải thọ b�o đọa địa ngục sao? �ức ti�n vương đ� tự tạo ra, th� trở lại tự nhận lấy, sao bảo đại vương bị tội giết hại?
Như lời đại vương n�i, �Phụ vương kh�ng tội�. N�y đại vương! Tại sao n�i �Kh�ng tội�? N�y đại vương! Ph�m người c� tội th� c� tội b�o, người kh�ng �c nghiệp th� kh�ng tội b�o. Ti�n vương cha ng�i, nếu kh�ng tội th� sao c� quả b�o? Vua Tần-b�-sa-la, ở trong hiện thế cũng được thiện quả v� cả �c quả. Vậy n�n, ti�n vương cũng lại bất định. Bởi v� bất định, n�n giết cũng bất định. V� giết bất định, th� l�m sao n�i rằng, �Nhất định v�o địa ngục�.
N�y đại vương! Sự cuồng hoặc của ch�ng sinh c� bốn thứ: một l�, tham cuồng; hai l�, dược cuồng; ba l�, ch� cuồng; bốn l�, bản nghiệp duy�n cuồng. N�y đại vương! Trong h�ng đệ tử của Như Lai c� bốn thứ cuồng ấy, tuy c� người l�m nhiều điều �c, nhưng Ta trọn kh�ng ghi nhận người ấy phạm giới. Việc l�m của người ấy kh�ng đưa đến ba đường �c. Nếu t�m trở lại thiện l�nh th� cũng kh�ng n�i l� phạm. Đại vương vốn tham nắm đất nước, nghịch hại phụ vương, do t�m tham cuồng l�m ra, v� sao c� tội?
N�y đại vương! Như người say rượu, nghịch hại mẹ m�nh, khi tỉnh dậy rồi, l�ng sinh hối hận. N�n biết, nghiệp ấy cũng kh�ng bị quả b�o. Đại vương nay tham say, kh�ng phải bản t�m l�m ra. Nếu kh�ng phải bản t�m, v� sao c� tội?
N�y đại vương! V� như vị huyễn sư, ở giữa ng� tư đường, huyễn t�c đủ thứ: trai, g�i, voi, ngựa, anh lạc, y phục. Người ngu si cho l� ch�n thật, người c� tr� biết đ� chẳng phải ch�n. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! V� như tiếng vang giữa n�i, người ngu si cho l� tiếng thật, kẻ c� tr� biết tiếng ấy chẳng phải ch�n. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! Như người c� o�n th�, giả bộ đến th�n gần, người ngu si cho l� người th�n thực sự, người tr� liễu đạt liền biết l� dối tr�. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! Như người cầm gương soi, tự thấy vẻ mặt, người ngu si cho l� mặt thật, kẻ tr� liễu đạt biết mặt ấy chẳng phải ch�n. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! Như s�ng nắng khi trời n�ng bức, người ngu si cho đ� l� nước, kẻ tr� liễu đạt biết s�ng nắng ấy chẳng phải nước. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! Như th�nh C�n-th�t-b�, người ngu si cho l� ch�n thật, kẻ tr� liễu đạt biết th�nh ấy chẳng phải ch�n. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết đ� chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! Như người trong mơ thấy hưởng thụ năm dục lạc, người ngu si cho đ� l� thật, kẻ tr� liễu đạt biết dục lạc ấy chẳng phải ch�n. Giết cũng như vậy, ph�m phu cho l� thật, chư Phật Thế T�n biết việc ấy chẳng phải ch�n.
N�y đại vương! C�ch thức giết, h�nh động giết, người giết, hậu quả giết, cho đến sự giải tho�t, Như Lai biết r� hết thảy, ch�ng l� kh�ng c� tội. Đại vương tuy biết �giết�, v� sao c� tội?
N�y đại vương! V� như c� người coi giữ v� hiểu biết về rượu, nhưng kh�ng uống rượu th� cũng chẳng say; tuy lại biết lửa, nhưng cũng chẳng đốt ch�y. Đại vương cũng như vậy, tuy lại biết �giết�, v� sao c� tội?
N�y đại vương! C� c�c ch�ng sinh, l�c mặt trời mọc l�m đủ thứ tội; l�c mặt trăng mọc lại đi trộm cướp; mặt trời, mặt trăng chẳng mọc th� kh�ng tạo tội. Tuy nguy�n nh�n mặt trời, mặt trăng khiến họ tạo tội, nhưng mặt trời, mặt trăng thật kh�ng c� tội. Giết cũng như vậy, tuy nguy�n nh�n nơi đại vương, nhưng đại vương thật kh�ng c� tội. (�)
N�y đại vương! V� như Niết-B�n chẳng phải c�, chẳng phải kh�ng, m� cũng l� c�. Giết cũng như vậy, tuy chẳng phải c�, chẳng phải kh�ng, m� cũng l� c�. Người t�m qu� th� l� chẳng phải c�; người kh�ng t�m qu� th� l� chẳng phải kh�ng. Người thọ quả b�o th� gọi đ� l� c�. Người Kh�ng kiến th� chẳng phải c�. Người Hữu kiến th� chẳng phải kh�ng. Người c� Hữu kiến cũng gọi l� c�. V� sao? V� người c� Hữu kiến c� được quả b�o; người kh�ng c� Hữu kiến th� kh�ng c� quả b�o. Người Thường kiến th� l� chẳng phải kh�ng. Người kh�ng c� Thường kiến th� l� chẳng phải c�. Người thường Thường kiến th� kh�ng được l� kh�ng. V� sao? V� người thường Thường kiến c� quả của �c nghiệp. Thế n�n người thường Thường kiến th� kh�ng được l� kh�ng. Bởi v� nghĩa n�y, tuy chẳng phải c�, chẳng phải kh�ng, m� cũng l� c�.
N�y đại vương! Ch�ng sinh th� gọi l� hơi thở ra v�o. Đoạn dứt hơi thở ra v�o n�n gọi l� giết. Chư Phật theo thế tục cũng n�i l� giết.
N�y đại vương! Sắc l� v� thường, nh�n duy�n của sắc cũng l� v� thường. Từ nh�n v� thường sinh ra, sắc l�m sao thường? Cho đến thức l� v� thường, nh�n duy�n của thức cũng l� v� thường. Từ nh�n v� thường sinh ra, thức l�m sao thường? Do v� thường n�n khổ, do khổ n�n Kh�ng, do Kh�ng n�n v� ng�. Nếu l� v� thường, khổ, Kh�ng, v� ng�, th� sao bị giết hại? Giết v� thường th� được thường Niết-b�n, giết khổ được lạc, giết Kh�ng được thật, giết v� ng� m� được ch�n ng�. N�y đại vương! Nếu giết v� thường, khổ, Kh�ng, v� ng� th� c�ng với ng� đồng. Như Lai cũng giết v� thường, khổ, Kh�ng, v� ng� m� kh�ng v�o địa ngục, vậy đại vương v�o đia ngục c�ch n�o? (�)
Nh� vua thưa: - Bạch Đức Thế T�n! Ở thế gian n�y con thấy từ hạt y-lan sinh ra c�y y-lan, kh�ng thấy hạt y-lan sinh ra c�y chi�n-đ�n. H�m nay con mới thấy từ hạt y-lan sinh ra c�y chi�n-đ�n. Hạt y-lan ch�nh l� th�n con. C�y chi�n-đ�n ch�nh l� l�ng in v� căn nơi t�m con. V� căn l� từ ban đầu con kh�ng biết cung k�nh Đức Như Lai, kh�ng tin Ph�p v� Tăng, đ� gọi l� v� căn.
Bạch Đức Thế T�n! Nếu con kh�ng gặp được Như Lai Thế T�n th� phải chịu v� lượng khổ ở đại địa ngục trong v� lượng v� số kiếp. Con nay được gặp Phật. Do sự gặp Phật m� c� được c�ng đức, ph� hoại được tất cả phiền n�o, �c t�m sẵn c� của ch�ng sinh.
�ức Phật dạy: - N�y đại vương! L�nh thay, l�nh thay! Ta nay biết �ng nhất định ph� hoại được �c t�m của ch�ng sinh.
- Thưa Đức Thế T�n! Nếu con thật c� thể ph� hoại được c�c �c t�m của ch�ng sinh, th� cho con thường ở tại địa ngục A-tỳ trong v� lượng kiếp, v� c�c ch�ng sinh chịu thay khổ n�o m� kh�ng lấy l�m khổ.
Bấy giờ, v� lượng nh�n d�n của nước Ma-gi�-đ� đều ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Do v� lượng nh�n d�n ph�t đại t�m như vậy, n�n trọng tội sẵn c� của vua A X� Thế liền được nhẹ bớt. Nh� vua v� phu nh�n, hậu cung thể nữ đều đồng ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.
Bấy giờ, vua A-x�-thế n�i với �ng Kỳ-b�: - Kỳ-b�! Ta nay chưa chết đ� được th�n trời, bỏ đoản mạng m� được trường mạng, bỏ th�n v� thường m� được th�n thường hằng, khiến cho những ch�ng sinh ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, tức l� th�n trời, trường mạng, th�n thường hằng, tức l� đệ tử của tất cả chư Phật.
N�i lời n�y xong, vua liền d�ng đủ thứ bảo tr�ng, phan c�i, hương hoa, chuỗi ngọc, kỹ nhạc vi diệu m� c�ng dường Đức Phật. �ng lại d�ng kệ tụng m� khen ngợi rằng:
Lời thật rất vi diệu
Thiện xảo nơi c� nghĩa
Thậm th�m b� mật tạng
V� ch�ng m� hiển thị.
Bao nhi�u lời quảng b�c
V� ch�ng m� lược thuyết
�ầy đủ lời như vậy
Kh�o chữa trị ch�ng sinh.
Nếu c� c�c ch�ng sinh
Được nghe lời như thế
Hoặc tin hoặc kh�ng tin
Biết chắc l� Phật thuyết.
Lời Phật thường �m dịu
V� ch�ng n�n n�i th�
Lời th� v� lời dịu
Đều về �ệ nhất nghĩa.
Cho n�n con h�m nay
Quy y với Thế T�n.
Lời Như Lai một vị
Giống như nước biển cả
�� gọi �ệ nhất đế
Kh�ng c� lời v� nghĩa.
Như Lai nay vừa thuyết
�ủ thứ v� lượng ph�p
Nam nữ lớn nhỏ nghe
C�ng đượd �ệ nhất nghĩa.
Kh�ng nh�n cũng kh�ng quả
Kh�ng sinh v� kh�ng diệt
�� gọi Đại Niết-b�n
Người nghe ph� mọi kết.
Như Lai v� tất cả
Thường l�m cha mẹ từ
Phải biết c�c ch�ng sinh
�ều l� con Như Lai.
Thế T�n đại từ bi
V� ch�ng m� khổ hạnh
Như người d�nh quỉ mị
Cuồng loạn nhiều tạo t�c.
Con nay được gặp Phật
Đ� được ba nghiệp thiện
Nguyện đem c�ng đức n�y
Hồi hướng V� thượng đạo.
Con nay xin c�ng dường
Phật, Ph�p v� ch�ng Tăng
Nguyện đem c�ng đức n�y
Tam Bảo thường tại thế.
Con nay đ� sẽ được
�ủ thứ c�c c�ng đức
Nguyện đem đ�y ph� hoại
Bốn ma của ch�ng sinh.
Con gặp �c tri thức
Tạo t�c tội ba đời
Nay trước Phật s�m hối
Nguyện sau kh�ng l�m nữa.
Nguyện cho mọi ch�ng sinh
�ều ph�t Bồ-đề t�m
Buộc t�m thường suy nghĩ
Mười phương tất cả Phật
Lại nguyện c�c ch�ng sinh
Ph� hết c�c phiền n�o
Hiểu r� thấy Phật t�nh
Giống như ng�i Diệu �ức (Văn Th�).
�� Bấy giờ, Đức Thế T�n khen vua A-x�-thế: - L�nh thay, l�nh thay! Nếu c� người c� thể ph�t Bồ-đề t�m th� n�n biết người n�y đang trang nghi�m đại ch�ng của chư Phật. N�y đại vương! �ng thuở xưa đ� ở chỗ đức Phật Tỳ-b�-thi, đầu ti�n ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, từ đ� cho đến khi Ta xuất thế, trong thời gian n�y, đại vương chưa từng chịu khổ nơi địa ngục. �ại vương n�n biết, t�m Bồ-đề mới c� v� lượng quả b�o như vậy. N�y đại vương ! Từ nay về sau thường phải si�ng tu t�m Bồ-đề. V� sao? V� từ nh�n duy�n n�y m� được ti�u diệt v� lượng �c nghiệp vậy.
�� Bấy giờ, vua A-x�-thế v� nh�n d�n nước Ma-gi�-đ�, từ chỗ ngồi đứng dậy, đi quanh Đức Phật ba v�ng, b�i biệt lui ra, trở về ho�ng cung.�

�� (117)
�� N�y thiện nam tử! Vua nước La-duyệt-kỳ l� Tần-b�-sa-la. Th�i tử của vua ấy t�n l� Thiện Kiến, do nh�n duy�n của nghiệp n�n sinh t�m nghịch �c, muốn hại cha m�nh m� chưa c� cơ hội. Bấy giờ, người �c Đề-b�-đạt-đa cũng do nh�n duy�n của nghiệp qu� khứ, lại ở chỗ Ta, sinh t�m bất thiện, muốn hại Như Lai, liền tu ngũ th�ng, kh�ng bao l�u chứng đắc, c� quan hệ th�n mật với th�i tử Thiện Kiến. �ng v� th�i tử m� hiện t�c c�c việc thần th�ng như: đi ra từ chỗ kh�ng cửa, rồi từ cửa m� v�o; từ cửa m� v�o, rồi đi ra từ chỗ kh�ng cửa; hoặc c� khi thị hiện th�n voi, ngựa, tr�u, d�, trai, g�i. Th�i tử Thiện Kiến thấy rồi, liền sinh t�m y�u mến, t�m hoan hỷ, t�m k�nh t�n. V� những việc ấy, th�i tử sắp b�y đủ thứ đồ c�ng dường m� c�ng dường Đề-b�-đạt-đa.
Th�i tử lại thưa: - Thưa Đại sư Th�nh nh�n! Nay t�i muốn thấy hoa Mạn-đ�-la.
Đề-b�-đạt-đa liền l�n cung trời Ba mươi ba (Đao-lợi), đến chỗ chư thi�n m� cầu xin hoa. V� phước của �ng ấy hết n�n kh�ng c� ai cho hoa. Đề-b�-đạt-đa kh�ng xin được hoa, liền suy nghĩ: - C�y Mạn-đ�-la kh�ng c� ng� v� ng� sở, nếu ta tự lấy hoa th� c� tội g�?
Khi vừa muốn lấy hoa th� liền mất hết thần th�ng, lại thấy m�nh đang ở th�nh Vương-x�, sinh t�m hổ thẹn, kh�ng d�m đến gặp th�i tử Thiện Kiến. Đề-b�-đạt-đa lại nghĩ: - Nay ta n�n đi đến chỗ Như Lai, cầu xin đại ch�ng. Nếu �ức Phật cho ph�p th� ta sẽ t�y � dạy, mời, sai bảo �ng X�-lợi-phất, v.v.
Bấy giờ, Đề-b�-đạt-đa liền đến chỗ ta, n�i như vầy: - Nguyện xin Đức Thế T�n, đem đại ch�ng n�y giao ph� cho con. Con sẽ gi�o h�a họ bằng c�c thứ thuyết ph�p, khiến họ điều phục.
Ta n�i với người ngu: - �ng X�-lợi-phất, v.v. l� bậc th�ng minh đại tr�, được người đời t�n phục m� ta c�n kh�ng đem đại ch�ng giao ph�, huống �ng l� người ngu si, kẻ ăn nước bọt ư?
L�c đ�, �ề-b�-đạt-đa lại sinh �c t�m hơn nữa đối với Ta, v� n�i như vầy: - N�y C�-đ�m! Nay �ng tuy điều phục được đại ch�ng nhưng thế lực chẳng bao l�u sẽ bị ti�u diệt.
N�i lời đ� rồi th� đại địa tức thời chấn động s�u lần, �ề-b�-đạt-đa liền ng� ra đất. B�n th�n �ng ấy, một cơn gi� rất mạnh nổi l�n, thổi bụi đất l�m lấm lem cả th�n.
�ề-b�-đạt-đa thấy �c tướng rồi, lại n�i rằng: - Nếu hiện thế th�n n�y của ta ắt v�o địa ngục A-tỳ, th� ta cần phải b�o o�n lớn như vậy.
�ề-b�-đạt-đa liền đứng dậy đi đến chỗ của th�i tử Thiện Kiến. Th�i tử Thiện Kiến thấy rồi liền hỏi: - Th�nh nh�n! V� sao dung nhan ng�i tiều tụy, c� vẻ lo �u vậy?
�ề-b�-đạt-đa n�i: - Ta thường như vậy, ng�i kh�ng biết ư?
Thiện Kiến đ�p: - Xin n�i � ấy, v� nh�n duy�n g� vậy?
�ề-b�-đạt-đa n�i: - Nay ta với th�i tử rất th�n mến nhau, ngoại nh�n mắng ng�i rất l� phi l�, ta nghe việc n�y, h� chẳng lo ư?
Th�i tử Thiện Kiến lại n�i - Người trong nước v� sao m� nhục mạ ta?
�ề B� �ạt �a n�i: - Người trong nước mắng ng�i l� �O�n chưa sinh�.
Thiện Kiến lại n�i: - V� sao gọi ta l� �O�n chưa sinh�? Ai đặt t�n n�y?
�ề-b�-đạt-đa n�i: - Khi ng�i chưa sinh ra, tất cả thầy tướng đều n�i, �Đứa trẻ n�y sinh ra sẽ giết cha của n�, thế n�n ngoại nh�n đều gọi ng�i l� �O�n chưa sinh�. Tất cả nội nh�n một l�ng ủng hộ, gọi ng�i l� Thiện Kiến. Phu nh�n Vi-đề nghe lời n�i n�y, sinh th�n ng�i rồi, ở tr�n lầu cao n�m ng�i xuống đất, l�m g�y một ng�n tay của ng�i. Do nh�n duy�n n�y m� mọi người gọi ng�i l� Ba-la-lưu-chỉ. Ta nghe việc đ�, t�m sinh lo buồn, m� lại kh�ng thể n�i ra.
�ề-b�-đạt-đa đem những việc �c như vậy x�i giục th�i tử giết vua cha, �Nếu ng�i giết cha th� ta cũng c� thể giết Sa-m�n C�-đ�m�. Th�i tử Thiện Kiến hỏi một vị đại thần t�n l� Vũ H�nh: - �ại vương v� sao đặt t�n ta l� �O�n chưa sinh�?
Vị đại thần kể hết đầu đu�i chuyện ấy cho th�i tử, đ�ng như lời của �ề-b�-đạt-đa kh�ng kh�c. Th�i tử Thiện Kiến nghe rồi, liền c�ng với đại thần bắt giam vua cha, nhốt ở ngoại th�nh, sai bốn đội binh canh giữ. Phu nh�n Vi-đề nghe được việc n�y, liền đi đến thăm vua th� bị người canh giữ vua ngăn cản kh�ng cho v�o. Bấy giờ, phu nh�n rất giận dữ, tr�ch mắng họ. Những người canh giữ liền b�o cho th�i tử: - Thưa đại vương! Phu nh�n muốn v�o thăm ti�n vương, kh�ng r� c� được ph�p?
Thiện Kiến nghe xong, giận dữ đi đến chỗ mẹ, nắm t�c, vung gươm muốn ch�m. Bấy giờ, �ng Kỳ-b� thưa: - Đại vương đ� nắm được đất nước, d� tội rất nặng cũng kh�ng xử nữ nh�n, huống l� mẹ đẻ.
Th�i tử Thiện Kiến nghe lời n�i đ� rồi, v� Kỳ B� n�n liền bu�ng tha phu nh�n, nhưng cấm cung cấp c�c thứ quần �o, đồ nằm, thức ăn uống, thuốc men cho vua cha. Qua bảy ng�y th� vua cha mất mạng. Th�i tử Thiện Kiến thấy cha chết rồi mới sinh l�ng hối hận.
�ại thần Vũ H�nh lại n�i với vua bằng những ph�p t� �c: - Thưa đại vương! Tất cả nghiệp h�nh đều kh�ng c� tội, v� sao nay ng�i sinh l�ng hối hận?
Kỳ-b� lại n�i: - Thưa đại vương! Ng�i n�n biết nghiệp như vậy l� gồm hai tội: một l�, giết vua cha; hai l�, giết Tu-đ�-ho�n. Tội như vậy th� ngoại trừ Đức Phật, kh�ng ai c� thể trừ diệt được.
Vua Thiện Kiến n�i: - �ức Như Lai thanh tịnh kh�ng c� uế trược, tội nh�n như ch�ng ta th� l�m sao được gặp?
- N�y thiện nam tử! Ta biết việc như vậy n�n bảo A-nan, �Sau ba th�ng nữa, Ta sẽ nhập Niết-b�n�.
Vua Thiện Kiến nghe tin n�y liền đến chỗ Ta. Như Lai v� Thiện Kiến m� thuyết ph�p, nhờ đ� tội nặng được nhẹ, thu hoạch được niềm tin v� căn. N�y thiện nam tử! Những đệ tử của Ta nghe lời n�i n�y rồi, kh�ng hiểu � Ta, n�n n�i rằng, �Như Lai chắc chắn thuyết rằng, rốt r�o c� nhập Niết-b�n�.
N�y thiện nam tử! Bồ-t�t c� hai hạng: một l�, thật nghĩa; hai l�, giả danh. Bồ-t�t giả danh nghe Ta ba th�ng sẽ nhập Niết-b�n th� đều sinh t�m tho�i lui m� n�i: �Như Đức Như Lai c�n v� thường, kh�ng tr� ở, tại sao ch�ng ta v� sự v� thường ấy m� phải thọ khổ n�o lớn trong v� lượng đời? Như Lai Thế T�n th�nh tựu đầy đủ v� lượng c�ng đức m� kh�ng hủy hoại được ma chết như vậy, huống l� bọn ch�ng ta c� thể hủy hoại được?� N�y thiện nam tử! Thế n�n Ta v� những Bồ-t�t như vậy m� n�i rằng, �Như Lai thường trụ, kh�ng c� biến dịch�. N�y thiện nam tử! Những đệ tử của Ta nghe lời n�y rồi, kh�ng hiểu � Ta, n�n quyết định n�i rằng, �Như Lai trọn kh�ng rốt r�o c� nhập Niết-b�n�.�

(118)
Do đ�, nay y cứ lời dạy ch�n thật của Đức Phật, �Kh� gi�o h�a ba hạng người, kh� chữa trị ba căn bệnh�, h�y cậy nhờ Đại bi hoằng thệ v� quay về biển cả �lợi tha t�n t�m� . Đức Phật bi mẫn m� sửa chữa người, thương x�t m� trị liệu bệnh, v� như diệu dược đề-hồ chữa trị mọi bệnh tật. Mu�n lo�i thời kỳ vẩn đục, quần sinh �c độc dơ bẩn, h�y t�m kiếm v� suy nghĩ về ch�n t�m �Kim cương bất hoại�, n�n chấp tr� Bản nguyện, v� l� diệu dược đề hồ.�� N�n biết điều n�y.

(119)
Trong c�c kinh điển Đại thừa, c� n�i đến căn cơ kh� h�a độ.
Đại Kinh n�i: �Trừ kẻ phạm tội ngũ nghịch v� phỉ b�ng ch�nh ph�p.�
V� [Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai] n�i: �Chỉ trừ kẻ [tạo nghiệp] ngũ v� gi�n, phỉ b�ng ch�nh ph�p v� c�c bậc Th�nh.�
Kinh Qu�n V� Lượng Thọ n�i kẻ phạm ngũ nghịch được v�ng sinh , kh�ng n�i kẻ phỉ b�ng ch�nh ph�p.
Kinh Niết B�n n�i về căn cơ v� bệnh kh� chữa trị.
Những gi�o l� ch�n ch�nh n�y được hiểu như thế n�o?

(120)
Giải đ�p như sau:
Luận Ch� n�i:
�Hỏi: Kinh V� Lượng Thọ c� n�i, �Người nguyện sinh về nước ấy đều được v�ng sinh, chỉ trừ kẻ phạm tội ngũ nghịch v� phỉ b�ng ch�nh ph�p�. Kinh Qu�n V� Lượng Thọ n�i, �Ngũ nghịch, thập �c, đủ c�c bất thiện, cũng được v�ng sinh�. Hai kinh n�y, phải được hiểu như thế n�o?
Đ�p: Một kinh n�i đủ hai thứ trọng tội: một l�, ngũ nghịch; hai l�, phỉ b�ng ch�nh ph�p; bởi v� hai thứ tội n�y m� kh�ng được v�ng sinh. Một kinh chỉ n�i tạo c�c tội thập �c, ngũ nghịch, kh�ng n�i phỉ b�ng ch�nh ph�p; bởi v� kh�ng phỉ b�ng ch�nh ph�p cho n�n được sinh.
Hỏi: Giả sử một người c� đủ năm tội nghịch, m� kh�ng phỉ b�ng ch�nh ph�p, kinh chấp thuận �được sinh�. Lại c� một người chỉ phỉ b�ng ch�nh ph�p, kh�ng c� năm tội nghịch, m� nguyện v�ng sinh th� c� được sinh hay kh�ng?
Đ�p: Nếu m� phỉ b�ng ch�nh ph�p, d� kh�ng c� tội kh�c, chắc chắn kh�ng được sinh. Tại sao n�i như vậy? Kinh n�i: người ngũ nghịch tội th� đọa đại địa ngục A-tỳ, chịu đủ một kiếp trọng tội. Người phỉ b�ng ch�nh ph�p th� đọa đại địa ngục A-tỳ, hết kiếp n�y lại chuyển đến đại địa ngục A-tỳ ở phương kh�c, cứ thế triển chuyển qua trăm ng�n đại địa ngục A-tỳ. Phật kh�ng x�c nhận khi n�o được tho�t ra, bởi v� phỉ b�ng ch�nh ph�p l� tội cực trọng. Lại nữa, ch�nh ph�p tức l� Phật ph�p. Người ngu si n�y đ� sinh phỉ b�ng, th� đ�u c� l� n�o nguyện sinh c�i Phật. Giả sử chỉ tham sự an lạc c�i kia m� nguyện sinh, th� cũng như mong băng kh�ng phải nước, mong lửa kh�ng c� kh�i, đ�u c� l� ấy.
Hỏi: Những tướng g� l� phỉ b�ng ch�nh ph�p?
Đ�p: Nếu n�i kh�ng Phật, kh�ng ph�p Phật, kh�ng Bồ-t�t, kh�ng ph�p Bồ-t�t, những c�i thấy như vậy, hoặc t�m tự hiểu, hoặc nghe lời người kh�c, t�m ấy quyết định, đều gọi l� phỉ b�ng ch�nh ph�p.
Hỏi: Những suy nghĩ như thế chỉ l� việc ri�ng, đối với ch�ng sinh c� khổ n�o g� m� hơn cả ngũ nghịch trọng tội?
Đ�p: Nếu kh�ng c� chư Phật, Bồ-t�t thuyết thiện đạo thế gian v� xuất thế gian để gi�o h�a ch�ng sinh, th� đ�u biết c� nh�n, nghĩa, lễ, tr�, t�n? Như vậy, tất cả thiện ph�p thế gian đều đoạn, tất cả hiền th�nh xuất thế gian đều diệt. �ng chỉ biết ngũ nghịch tội l� nặng, m� kh�ng biết ngũ nghịch tội do kh�ng c� ch�nh ph�p m� sinh ra. Cho n�n kẻ phỉ b�ng ch�nh ph�p, tội ấy nặng nhất.
Hỏi: Kinh Nghiệp Đạo n�i, �Nghiệp đạo như c�i c�n, b�n n�o nặng k�o trước�. Như kinh V� Lượng Thọ n�i, �C� ch�ng sinh tạo nghiệp bất thiện, ngũ nghịch, thập �c, đủ c�c bất thiện. Người ngu như vậy, do c�c �c nghiệp phải đọa �c đạo, trải qua nhiều kiếp thọ khổ v� c�ng. Khi sắp mạng chung, gặp được thiện tri thức dạy xưng Nam m� V� Lượng Thọ Phật, như vậy ch� t�m, khiến tiếng kh�ng dứt, đầy đủ mười niệm, liền được v�ng sinh tịnh độ An Lạc�, tức nhập ch�nh định tụ của Đại thừa, rốt r�o kh�ng thối chuyển, xa hẳn c�c khổ của ba đường. Nghĩa �K�o trước�, theo l� l� thế n�o? Lại nữa, nhiều kiếp đến nay, tạo đủ c�c ph�p hữu lậu của chư h�nh, hệ thuộc ba c�i, chỉ lấy việc niệm A Di Đ� Phật được mười niệm, liền ra khỏi ba c�i, vậy nghĩa �hệ nghiệp�, lại muốn thế n�o?
Đ�p: �ng cho ngũ nghịch, thập �c, hệ nghiệp, v.v. l� nặng, cho mười niệm của người hạ hạ phẩm l� nhẹ, n�n phải l� tội bị k�o trước, đọa địa ngục hệ thuộc ba c�i. Nay xin lấy nghĩa để x�t lường. Nghĩa �nặng� hay �nhẹ� l� tại t�m, tại duy�n, tại quyết định, kh�ng tại thời gian, l�u, gần, nhiều, �t vậy.
Thế n�o l� tại t�m? Người tạo tội kia tự y chỉ c�i thấy đi�n đảo hư vọng m� sinh. Người được mười niệm nương phương tiện an ủi của thiện tri thức, nghe được c�c ph�p thật tướng m� sinh. Một thật một hư, đ�u được s�nh nhau. V� như căn ph�ng ng�n năm tối tăm, khi �nh s�ng tạm đến th� liền s�ng sủa. Đ�u được n�i rằng, b�ng tối ở trong căn ph�ng được ng�n năm rồi n�n kh�ng chịu đi? Đ� gọi l� tại t�m.
Thế n�o l� tại duy�n? Người tạo tội kia tự y chỉ t�m vọng tưởng, dựa v�o phiền n�o, quả b�o hư vọng v� ch�ng sinh m� sinh. Người được mười niệm y chỉ t�n t�m v� thượng, nương theo danh hiệu phương tiện trang nghi�m, ch�n thật thanh tịnh, v� lượng c�ng đức của A Di Đ� Như Lai m� sinh. V� như c� người bị tr�ng t�n độc, đứt g�n gẫy xương, vừa nghe tiếng trống thuốc Diệt trừ, th� mũi t�n liền rơi ra.� Đ�u được n�i rằng, t�n s�u độc dữ kia, nghe tiếng trống nổi m� kh�ng nhổ được t�n, trừ được độc? Đ� gọi l� tại duy�n.
Thế n�o l� tại quyết định? Người tạo tội kia y chỉ t�m c� sau, t�m c� c�ch hở m� sinh. Người được mười niệm y chỉ nơi t�m kh�ng c� sau, t�m kh�ng c�ch hở m� sinh. Đ� gọi l� tại nơi quyết định.
So lường ba nghĩa, người được mười niệm l� nặng, nặng th� được k�o trước, c� thể ra khỏi ba hữu. Hai kinh một nghĩa vậy.
Hỏi: Bao nhi�u thời gian gọi l� một niệm?
Đ�p: Một trăm lẻ một sinh diệt, gọi l� một s�t-na. S�u mươi s�t-na, gọi l� một niệm. Ở đ�y n�i �niệm�, l� kh�ng dựa theo thời gian, chỉ n�i l� ức niệm Đức Phật A Di Đ�, hoặc tổng tướng, hoặc biệt tướng, theo duy�n m� qu�n, t�m kh�ng tưởng g� kh�c. Mười niệm tương tục, gọi l� mười niệm. Chỉ xưng danh hiệu th� cũng lại như vậy.
Hỏi: T�m nếu duy�n theo g� kh�c, phải gom nhiếp n� trở về, th� c� thể biết l� bao nhi�u niệm. Đ� biết được nhiều �t th� kh�ng phải kh�ng c�ch hở. Nếu ngưng dứt t�m, chuy�n ch� tưởng, th� nương đ�u để ghi nhớ niệm được nhiều �t?
Đ�p: Kinh n�i �mười niệm�, nghĩa l� n�i nghiệp sự đ� th�nh rồi, kh�ng cần phải biết con số. Như n�i �Ve sầu kh�ng biết Xu�n Thu, con s�u đ� đ�u hay tiết m�a Hạ�. �Mười niệm nghiệp th�nh�, l� bậc th�ng thần� n�i vậy. Chỉ t�ch niệm tương tục, kh�ng duy�n sự g� kh�c l� xong rồi, kh�ng cần phải biết số lượng của niệm. Nếu cần biết th� cũng c� phương tiện, phải khẩu truyền, kh�ng được d�ng ng�i b�t để diễn đạt.�

(121)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�Hỏi: Như trong bốn mươi t�m lời nguyện, �Chỉ trừ kẻ phạm tội ngũ nghịch v� phỉ b�ng ch�nh ph�p�� th� kh�ng được v�ng sinh, nay trong Qu�n Kinh, phần Hạ phẩm hạ sinh, lược bỏ �phỉ b�ng�, nhiếp lấy �ngũ nghịch� , đ� l� � thế n�o?
Đ�p: Nghĩa n�y được hiểu theo Ức chỉ m�n . Như trong bốn mươi t�m lời nguyện, trừ những người phỉ b�ng ch�nh ph�p v� phạm tội ngũ nghịch, v� hai nghiệp n�y l� tội chướng cực nặng; nếu ch�ng sinh phạm phải th� v�o thẳng địa ngục A-tỳ, nhiều kiếp kinh sợ, kh�ng c�ch tho�t ra. Đức Như Lai sợ ch�ng sinh g�y tạo hai tội lỗi n�y, n�n phương tiện n�i lời ngăn chặn, �kh�ng được v�ng sinh�, nhưng kh�ng phải kh�ng nhiếp thọ. Lại trong Hạ phẩm hạ sinh, lấy �ngũ nghịch�, bỏ �b�ng ph�p�. Người đ� phạm tội ngũ nghịch th� Phật kh�ng thể bỏ họ khiến lưu chuyển, c�ng ph�t đại bi t�m m� nhiếp thủ họ v�ng sinh. Nhưng với tội phỉ b�ng ch�nh ph�p m� chưa l�m, lại n�i lời ngăn chặn, �Nếu khởi b�ng ph�p, liền kh�ng được v�ng sinh�. Đ�y được hiểu l� người chưa tạo nghiệp. Nếu đ� tạo nghiệp, Phật vẫn nhiếp thủ để được sinh. Tuy được sinh về nước kia, nhưng hoa b�p trải qua nhiều kiếp. C�c người tội n�y l�c ở trong hoa cũng c� ba thứ chướng: 1. Kh�ng được thấy Phật v� c�c Th�nh ch�ng; 2. Kh�ng được lắng nghe ch�nh ph�p; 3. Kh�ng được phụng sự c�ng dường. Ngo�i ba chướng n�y, kh�ng c� c�c khổ. Kinh ch�p: �Như Tỳ-kheo đ� thể nhập c�i vui của c�i trời Tam thiền� , n�n biết. Tuy ở trong hoa nhiều kiếp kh�ng nở, nhưng cũng c�n hơn ở trong địa ngục A-tỳ trường thời vĩnh kiếp chịu c�c thống khổ.
Nghĩa n�y được hiểu theo Ức chỉ m�n, đ� xong.�

(122)
Lại n�i:
�[Nước ấy thanh tịnh đủ bốn đức trang nghi�m,] dứt hẳn cơ hiềm kh�ng c�n ưu n�o. Người trời thiện �c đều được sinh về, đến đ� kh�ng c�n kh�c biệt, đều đồng địa vị bất thối. L� � g� vậy? Ch�nh v� nh�n địa của Đức Phật A Di Đ�, từ chỗ Đức Phật Thế Nhi�u Vương , bỏ ng�i xuất gia, liền khởi t�m bi v� tr�, quảng hoằng bốn mươi t�m nguyện. Do nguyện lực của Phật, ngũ nghịch v� thập �c, tội diệt được sinh; b�ng ph�p v� xiển-đề, hồi t�m đều v�ng.�

(123)
�Ngũ nghịch: Nếu y theo ng�i Tri Ch�u , ngũ nghịch c� hai:
Một l�, ngũ nghịch của ba thừa:
1. Cố � giết cha; 2. Cố � giết mẹ; 3. Cố � giết một vị A-la-h�n; 4. Ph� h�a hợp Tăng bởi đi�n đảo kiến; 5. L�m th�n Phật chảy m�u bởi �c t�m.

Bởi v� bội �n điền, nghịch phước điền, gọi đ� l� Nghịch. Người phạm năm tội nghịch n�y, khi th�n hoại mạng chung, chắc chắn bị đọa v�o địa ngục V� Gi�n. Trong một đại kiếp họ phải chịu khổ đau kh�ng gi�n đoạn, n�n gọi l� V� gi�n nghiệp.
Lại nữa, trong Luận C�u-x� c� n�i đến Ngũ v� gi�n đồng loại nghiệp:
�� L�m nhục mẹ, V� học ni
Giết một Bồ-t�t trụ định
Giết một Th�nh giả hữu học
Đoạt điều kiện Tăng h�a hợp
Ph� hoại th�p tốt-đổ-ba
L� tội v� gi�n đồng loại. �
Hai l�, ngũ nghịch của Đại thừa:
Như Kinh Đại T�t-gi� Ni-kiền-tử c� n�i: 1. Ph� hoại th�p, thi�u đốt kinh tượng, hoặc lấy d�ng t�i vật của Tam bảo; 2. Phỉ b�ng gi�o ph�p của Ba thừa, n�i kh�ng phải Th�nh gi�o, bằng c�ch chướng ph�, lưu nạn, ngăn cản, che giấu; 3. Tất cả người xuất gia � tr� giới, kh�ng tr� giới, ph� giới - m� bị đ�nh đập, chưởi mắng, sai khiến l�m việc, moi m�c lỗi lầm, giam cầm, bắt buộc ho�n tục, lao dịch khổ sai, chặt tay ch�n, đoạt mạng sống; 4. Giết cha, hại mẹ, l�m th�n Phật chảy m�u, ph� h�a hợp Tăng v� giết A-la-h�n; 5. Phỉ b�ng kh�ng c� nh�n quả, trường thời thường h�nh mười nghiệp bất thiện.
Kinh [Đại Thừa Đại Tập Địa Tạng Thập Lu�n] cũng n�i: [Lại c� bốn �c nghiệp căn bản tội gần với năm đại tội v� gi�n. Những g� l� bốn?] 1. Sinh t�m bất thiện, s�t hại Độc gi�c, l� đại tội giết hại sinh mạng; 2. D�m với A-la-h�n b�-s�-ni tăng, l� đại tội muốn t� hạnh; 3. X�m tổn t�i vật c�ng dường Tam bảo, l� đại tội kh�ng cho m� lấy; 4. Ph� h�a hợp Tăng ch�ng bởi đi�n đảo kiến, l� đại tội lời n�i hư dối. �
� �

(Bốn) Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật Chứng Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

�� (1)
�� K�nh n�i về sự chứng ch�n thật, đ� l� diệu vị �Lợi tha vi�n m�n�, cực quả của �V� thượng Niết-b�n�. N� xuất sinh từ nguyện �Tất ch� diệt độ� , cũng gọi l� nguyện �Chứng đại Niết-b�n�.
�� Tuy nhi�n, những ph�m phu m� phiền n�o th�nh tựu , những quần manh� m� sinh tử tội uế , c� được t�m h�nh V�ng tướng hồi hướng , ngay l�c ấy nhập v�o số Ch�nh định tụ của Đại thừa.
�� Tr� Ch�nh định tụ n�n �ắt phải đến Diệt độ�. Ắt phải đến Diệt độ tức l� thường lạc. Thường lạc tức l� rốt r�o Tịch diệt. Tịch diệt tức l� V� thượng Niết-b�n . V� thượng Niết-b�n tức l� V� vi Ph�p th�n. V� vi Ph�p th�n tức l� Thật tướng. Thật tướng tức l� Ph�p t�nh. Ph�p t�nh tức l� Ch�n như. Ch�n như tức l� Nhất như.
�� Như vậy, A Di Đ� Như Lai từ �Như� m� đến, m� sinh, thị hiện c�c thứ th�n: B�o th�n, Ứng th�n, H�a th�n.

�� (2)
�Tất ch� diệt độ nguyện� được ghi trong Đại Kinh l�:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, h�ng thi�n nh�n ở nước t�i, chẳng tr� ch�nh định tụ, ắt phải đến diệt độ, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(3)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, h�ng thi�n nh�n ở nước t�i, chẳng nhất định th�nh Đẳng ch�nh gi�c, chứng Đại Niết-b�n, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(4)
Đoạn văn �Nguyện th�nh tựu� trong Đại Kinh n�i:
�Nếu c� ch�ng sinh n�o sinh về nước kia th� thảy đều tr� Ch�nh định tụ. V� sao? V� trong nước Phật kia kh�ng c� những t� tụ v� bất định tụ.�

(5)
Lại n�i:
�C�i nước của Đức Phật ấy thanh tịnh an ổn, vi diệu kho�i lạc, gần với v� vi v� đạo Niết-b�n. C�c Thanh văn, Bồ-t�t, thi�n nh�n ở đ� đều c� tr� tuệ cao minh, thần th�ng tự tại. Tất cả đều đồng một loại th�n, kh�ng c� tướng kh�c biệt. Chỉ v� thuận theo phương kh�c m� c� t�n l� trời, người. H�nh d�ng đoan ch�nh, hiếm c� si�u việt thế gian, diện mạo vi diệu, chẳng phải trời, chẳng phải người; đều bẩm thọ tự nhi�n c�i th�n hư v�, c�i thể v� cực.�

(6)
Lại n�i:
�Ch�ng sinh nước kia, hoặc người sẽ sinh, tất cả đều l� rốt r�o V� thượng Bồ-đề, đến Niết-b�n xứ. V� sao? Nếu l� người t� định tụ v� bất định tụ, th� kh�ng thể biết r� được nh�n tố kiến lập kia.�

(7)
Tịnh Độ Luận n�i:
�C�ng đức th�nh tựu về Diệu thanh trang nghi�m: Kệ tụng: �Phạm thanh ngộ s�u xa, Vi diệu nghe mười phương.� C�ng đức th�nh tựu ở đ�y v� sao kh�ng thể nghĩ b�n? Kinh n�i: �Nếu người n�o chỉ nghe quốc độ kia thanh tịnh an lạc, khắc niệm nguyện sinh, cũng được v�ng sinh, liền nhập ch�nh định tụ. Đ�y l� t�n gọi quốc độ� l�m Phật sự, sao c� thể nghĩ b�n được?
C�ng đức th�nh tựu về Chủ trang nghi�m: Kệ tụng: �Ch�nh gi�c A Di Đ�, Ph�p vương thiện [lực] trụ tr�.� C�ng đức th�nh tựu ở đ�y v� sao kh�ng thể nghĩ b�n? Ch�nh gi�c A Di Đ� th� kh�ng thể nghĩ b�n. Tịnh độ An Lạc kia được trụ tr� bởi thiện lực của Ch�nh gi�c A Di Đ�, th� l�m sao c� thể nghĩ b�n được. Trụ, l� kh�ng biến đổi, kh�ng hủy diệt. Tr�, l� kh�ng ph�n t�n, kh�ng mất đi. Như d�ng thuốc �kh�ng hủy hoại� b�i l�n hạt giống, th� hạt giống đ� kh�ng thối rữa trong nước, kh�ng bị ch�y trong lửa, v� gặp nh�n duy�n liền sinh trưởng. V� sao? V� năng lực của thuốc �kh�ng hủy hoại�. Nếu người n�o sinh về tịnh độ An Lạc, � nguyện sau đ� l� sinh v�o ba c�i để gi�o h�a ch�ng sinh. Người ấy bỏ mạng Tịnh độ, t�y nguyện được sinh. Tuy sinh v�o ba c�i, sinh tạp nhiễm nơi [nh�] lửa, hạt giống V� thượng Bồ-đề v� thượng ho�n to�n kh�ng hủy hoại.� V� sao? V� được trực tiếp trụ tr� bởi thiện lực của Ch�nh gi�c A Di Đ�.
C�ng đức th�nh tựu về Trang nghi�m quyến thuộc: Kệ tụng: �Như Lai tịnh hoa ch�ng, Ch�nh gi�c hoa h�a sinh� . C�ng đức th�nh tựu ở đ�y v� sao kh�ng thể nghĩ b�n? Hễ l� sinh tạp nhiễm� nơi c�c thế giới: thai sinh, no�n sinh, thấp sinh, hay h�a sinh, quyến thuộc bao nhi�u, khổ vui vạn phẩm, đều v� nghiệp tạp nhiễm [v� phiền n�o tạp nhiễm]. Ở quốc độ An Lạc kia, kh�ng ai kh�ng phải l� ch�nh gi�c tịnh hoa h�a sinh của A Di Đ� Như Lai, đồng một c�u niệm Phật, kh�ng con đường n�o kh�c. N� k�o d�i suốt cả thế giới n�y, để tất cả người tu niệm trong bốn biển đều l� anh em một nh�. Quyến thuộc nhiều v� số, sao c� thể nghĩ b�n được?�

(8)
Lại n�i:
�Người nguyện v�ng sinh vốn l� phẩm vị ba ba, nay kh�ng c� một hai sai kh�c, cũng như s�ng Tri v� s�ng Thằng [mỗi s�ng] một vị , sao c� thể nghĩ b�n được?�

(9)
Lại nữa, Luận n�i:
�C�ng đức th�nh tựu Trang nghi�m thanh tịnh: Kệ tụng: �Qu�n tướng thế giới kia, Thắng hơn Tam giới đạo.� C�ng đức th�nh tựu ở đ�y v� sao kh�ng thể nghĩ b�n? C� người ph�m phu m� phiền n�o th�nh tựu, cũng được sinh về tịnh độ kia. Những nghiệp tr�i buộc của Tam giới ho�n to�n kh�ng l�i k�o họ được, đ� l� kh�ng đoạn phiền n�o m� được phần Niết-b�n, sao c� thể nghĩ b�n được?�

(10)
�� An Lạc Tập n�i:
�� Thần th�ng của hai Phật th� ngang nhau, chỉ l� Th�ch Ca Như Lai kh�ng n�i năng lực của m�nh, m� n�i sự trường thọ của Đức Phật A Di Đ�, để mong tất cả ch�ng sinh đều quy mạng. Do đ�, trong nhiều kinh điển, Đức Th�ch Ca M�u Ni ca ngợi sự quy mạng Đức Phật A Di Đ�, phải biết � n�y. Thế n�n, Ph�p sư Đ�m Loan gợi � quy hướng T�y phương, dựa theo Đại Kinh m� phụng t�n:
An Lạc Thanh văn, Bồ-t�t ch�ng
Thi�n nh�n tr� tuệ đều thấu triệt
Th�n tướng trang nghi�m kh�ng sai kh�c
Thuận theo phương kh�c m� lập t�n
Dung nhan đoan ch�nh kh�ng thể s�nh
Th�n tướng vi diệu chẳng trời người
Th�n hư v� v� thể v� cực
N�n con đảnh lễ B�nh đẳng lực.�

�� (11)
�� Qu�n Kinh Sớ của H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� N�i về hoằng nguyện, như trong Đại Kinh n�i: Tất cả ph�m phu thiện �c m� được v�ng sinh th� đều nương v�o đại nguyện nghiệp lực của Đức Phật A Di Đ� l�m tăng thượng duy�n.
Lại nữa, mật � của Phật s�u rộng, gi�o m�n kh� hiểu, c�c bậc Tam hiền, Thập th�nh chẳng thể thấy biết, huống chi niềm tin của ch�ng ta dao động, bồng bềnh như một chiếc l�ng vũ,� th� sao biết được chỉ th�. Ngưỡng mong Đức Th�ch Ca ở phương n�y chỉ dạy (ph�t khiển), Đức Di Đ� ở nước kia liền đến đ�n (lai nghinh), kia mời gọi, đ�y chỉ bảo, h� kh�ng đi ư? C�ch duy nhất l� �n cần cống hiến cuộc đời m�nh cho gi�o ph�p, khi từ bỏ c�i th�n nhơ nhớp n�y liền chứng ngộ sự thường lạc của ph�p t�nh kia.�

(12)
Lại n�i:
�T�y phương tịch tĩnh, v� vi lạc
Rốt r�o ti�u di�u l�a hữu v�
Đại bi hu�n t�m dạo ph�p giới
Ph�n th�n lợi vật đẳng kh�ng kh�c
Hoặc hiện thần th�ng m� n�i ph�p
Hoặc hiện tướng tốt nhập v� dư
Biến hiện trang nghi�m t�y � xuất
Ch�ng sinh tr�ng thấy tội đều trừ.
Lại ca tụng:
Về đi th�i, c�i ma kh�ng thể dừng
Nhiều kiếp nay tr�i lăn
S�u đường đều trải qua
Đến chỗ ho�n to�n vui
Chỉ nghe tiếng sầu than
Sau khi bỏ th�n n�y
Nhập th�nh Niết-b�n kia.�

�� (13)
�� [Thứ nhất,] Suy ngẫm về Gi�o, H�nh, T�n, Chứng của Ch�n t�ng, t�i thấy đ� l� lợi �ch m� Như Lai hồi hướng đến ch�ng ta bằng t�m đại bi. Cho n�n, d� l� nh�n hay quả, kh�ng c� một sự n�o [của ch�ng ta] được th�nh tựu m� chẳng phải l� sự hồi hướng của nguyện t�m thanh tịnh của A Di Đ� Như Lai. Nh�n thanh tịnh n�n quả cũng thanh tịnh. N�n biết như vậy.

�� (14)
�� Thứ hai, n�i về Ho�n tướng hồi hướng, đ� l� sự lợi �ch �Lợi tha� của Gi�o h�a địa, v� sự lợi �ch ấy xuất sinh từ �Tất ch� Bổ xứ nguyện� , c�n được gọi l� �Nhất sinh bổ xứ nguyện�, cũng c� thể gọi l� �Ho�n tướng hồi hướng nguyện�.
Xuất hiện trong ch� th�ch của luận, n�n t�i kh�ng tr�ch dẫn nguyện văn. C� thể lật s�ch Luận Ch�.

(15)
Tịnh Độ Luận n�i:
�Xuất đệ ngũ m�n: Với t�m đại từ bi, Bồ-t�t qu�n s�t tất cả ch�ng sinh khổ n�o, thị hiện Ứng h�a th�n, trở v�o trong vườn sinh tử, rừng phiền n�o, thần th�ng du h�, đạt đến Gi�o h�a địa, đem bản nguyện lực m� hồi hướng. Đ� l� Xuất đệ ngũ m�n.�

(16)
�Ho�n tướng, l� sinh về tịnh độ kia rồi, được th�nh tựu phương tiện lực l� xa-ma-tha v� tỳ-b�t-x�-na, quay trở v�o rừng rậm sinh tử, gi�o h�a tất cả ch�ng sinh c�ng hướng về Phật đạo. D� l� v�ng tướng hay ho�n tướng, đều v� cứu ch�ng sinh qua khỏi biển sinh tử, thế n�n n�i �Hồi hướng l�m đầu, v� được th�nh tựu t�m đại bi�.�

(17)
�Liền thấy Đức Phật A Di Đ�, c�c Bồ-t�t chưa chứng �tịnh t�m� rốt r�o được chứng Ph�p th�n b�nh đẳng, c�ng với Bồ-t�t Tịnh t�m� v� c�c Bồ T�t ở thượng địa, rốt r�o đồng đắc Tịch diệt b�nh đẳng.
Ph�p th�n b�nh đẳng, l� Bồ-t�t Ph�p t�nh sinh th�n , từ địa thứ t�m sắp l�n. Tịch diệt b�nh đẳng, l� ngay ph�p th�n n�y, Bồ-t�t chứng Ph�p tịch diệt b�nh đẳng. V� c� được ph�p tịch diệt b�nh đẳng n�y, n�n gọi l� Ph�p th�n b�nh đẳng. Ph�p th�n b�nh đẳng m� Bồ T�t c� được, n�n gọi l� Ph�p tịch diệt b�nh đẳng vậy.
Bồ T�t n�y được tam-muội B�o sinh. Do thần lực của tam muội, Bồ-t�t n�y c� thể một xứ, một niệm, một thời, biến khắp c�c thế giới mười phương, đem c�c thứ c�ng dường tất cả chư Phật v� biển cả đại hội ch�ng của chư Phật; c� thể ở những nơi kh�ng c� Phật Ph�p Tăng trong v� lượng thế giới, thị hiện đủ thứ, gi�o h�a đủ loại, độ tho�t tất cả ch�ng sinh; thường l�m Phật sự. Ban đầu kh�ng c� tưởng v�ng lai, tưởng c�ng dường, tưởng độ tho�t, cho n�n th�n n�y gọi l� Ph�p th�n b�nh đẳng, ph�p n�y gọi l� Ph�p tịch diệt b�nh đẳng. Bồ T�t chưa chứng Tịnh t�m l� c�c Bồ-t�t từ địa thứ nhất sắp l�n, địa thứ bảy trở xuống. C�c Bồ-t�t n�y cũng c� thể hiện th�n hoặc trăm, hoặc ng�n, hoặc vạn, hoặc ức, hoặc trăm ng�n vạn ức, ở quốc độ kh�ng c� Phật m� thực thi Phật sự. Điều quan trọng l� phải t�c t�m để nhập cho được tam-muội, chẳng phải kh�ng t�c t�m. Bởi v� t�c t�m, n�n gọi l� Chưa chứng Tịnh t�m.
Bồ-t�t n�y nguyện sinh tịnh độ An Lạc, liền thấy Đức Phật A Di Đ�. Khi thấy Đức Phật A Di Đ�, th� c� th�n v� ph�p rốt r�o ngang bằng với c�c Bồ-t�t ở thượng địa. Bồ-t�t Long Thọ, Bồ-t�t B�-tẩu-b�n-đầu nguyện sinh c�i kia, sẽ được như vậy.
Hỏi: X�t kinh Thập Địa, Bồ-t�t bước tới thềm bậc, dần c� v� lượng c�ng đức, trải qua nhiều kiếp số, rồi sau mới đạt được như vầy. V� sao khi thấy Đức Phật A Di Đ�, th� c� th�n v� ph�p rốt r�o b�nh đẳng với c�c Bồ-t�t ở thượng địa?
Đ�p: Rốt r�o l� chưa n�i � �tức khắc ngang bằng�. Rốt r�o kh�ng mất [th�n v� ph�p] ngang bằng n�y, n�n n�i �b�nh đẳng�.
Hỏi: Nếu kh�ng �tức khắc ngang bằng�, th� n�i l�m chi? Bồ-t�t chỉ bước l�n địa đầu ti�n, từ từ tăng tiến, tự nhi�n sẽ ngang bằng với Phật, sao phải n�i l� ngang bằng với c�c Bồ-t�t ở thượng địa?
Đ�p: Bồ-t�t ở địa thứ bảy được đại tịch diệt, tr�n kh�ng thấy chư Phật để cầu, dưới kh�ng thấy ch�ng sinh để độ, muốn bỏ Phật đạo, chứng ở Thật tế. Bấy giờ, nếu kh�ng được thần lực của mười phương chư Phật khuyến tấn, th� Bồ-t�t sẽ diệt độ, c�ng với Nhị thừa chẳng kh�c. Bồ-t�t nếu v�ng sinh An Lạc, thấy Đức Phật A Di Đ�, th� sẽ kh�ng c� nạn ấy. Thế n�n phải n�i l� �Rốt r�o ngang bằng�.
Lại nữa, trong kinh V� Lượng Thọ, bản nguyện của A Di Đ� Như Lai c� n�i: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng Bồ-t�t ở Phật độ phương kh�c sinh về nước t�i, rốt r�o ắt phải đến bậc Nhất sinh bổ xứ, trừ người c� bản nguyện tự tại, v� ch�ng sinh m� mặc gi�p hoằng thệ, t�ch lũy cội đức, độ tho�t tất cả, đi qua c�c Phật quốc tu Bồ-t�t hạnh, c�ng dường mười phương chư Phật Như Lai, khai h�a hằng sa v� lượng ch�ng sinh, khiến họ đứng nơi đạo V� thượng Ch�nh ch�n, si�u xuất c�ng hạnh của c�c địa th�ng thường, hiện tiền tu tập c�ng đức Phổ Hiền. Nếu kh�ng như vậy th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�
X�t đoạn kinh n�y c� thể suy luận rằng, Bồ-t�t trong nước kia c� thể kh�ng từ một địa l�n đến một địa. C�i gọi l� thứ bậc của Thập địa, đ� l� một đạo ứng h�a của Th�ch Ca Như Lai ở Di�m-ph�-đề, chứ Tịnh độ phương kh�c chắc g� l� như vậy. Trong năm thứ bất khả tư nghị , Phật ph�p l� điều bất khả tư nghị nhất. Nếu n�i Bồ-t�t phải từ một địa l�n đến một địa, kh�ng c� nguy�n l� �si�u việt�, th� l� chưa d�m tường tận. Th� như c� loại c�y t�n l� Hảo ki�n (vững chắc tuyệt vời). C�y n�y đ�m chồi từ mặt đất, phải trăm năm mới đủ lớn. C�y đ� một ng�y cao lớn một trăm trượng, ng�y n�o cũng vậy. T�nh sự tăng trưởng một trăm năm, c� giống như c�y t�ng cao kh�ng? Thấy c�y t�ng sinh trưởng, một ng�y kh�ng qu� một tấc, nghe đến c�y Hảo ki�n kia, l�m sao chẳng nghi ngờ? Cũng như c� người nghe rằng: Đức Th�ch Ca Như Lai thuyết ph�p, chứng La-h�n trong một lần nghe, đạt V� sinh trong buổi s�ng sớm, b�n bảo đ� l� kiểu n�i dẫn dụ, chẳng đ�ng theo sự thật. Nghe sự việc trong luận n�y, họ sẽ kh�ng tin. Ph�m l� lời phi thường sẽ kh�ng lọt tai kẻ tầm thường. Khi họ n�i �kh�ng đ�ng�, v� n� hợp với nhận thức của họ vậy.
Lược n�i t�m c�u , hiển thị tự lợi lợi tha, c�ng đức trang nghi�m, thứ tự th�nh tựu của Như Lai, h�y n�n biết.
Thứ tự của t�m c�u n�y như thế n�o? Mười bảy c�u trước đ� ch�nh l� trang nghi�m quốc độ c�ng đức th�nh tựu . Đ� biết tướng quốc độ, n�n biết vị chủ của quốc độ. V� thế, kế qu�n c�ng đức trang nghi�m của Phật. Đức Phật ấy nếu l� trang nghi�m, th� ngồi ở đ�u? V� thế, trước hết qu�n t�a. Đ� biết t�a rồi, n�n biết chủ của t�a. V� thế, kế qu�n th�n nghiệp trang nghi�m của Phật. Đ� biết th�n nghiệp, n�n biết c� danh tiếng g�? V� thế, kế qu�n khẩu nghiệp trang nghi�m của Phật. Đ� biết danh tiếng, n�n biết được danh tiếng do đ�u? V� thế, kế qu�n trang nghi�m t�m nghiệp. Đ� biết ba nghiệp đầy đủ, đ�ng l�m bậc Đại sư của trời người, th� người chịu tiếp nhận gi�o h�a l� ai? V� vậy, kế qu�n c�ng đức của đại ch�ng. Đ� biết đại ch�ng c� v� lượng c�ng đức, n�n biết thượng thủ l� ai? V� thế, kế qu�n thượng thủ. Thượng thủ l� Phật. Đ� biết thượng thủ, sợ lớn nhỏ đồng nhau. V� thế, kế qu�n chủ. Đ� biết l� chủ, chủ c� tăng thượng g�? V� thế, kế qu�n bất hư t�c trụ tr� trang nghi�m. Thứ tự của t�m c�u đ� th�nh.

Qu�n Bồ T�t:
Hỏi: Thế n�o l� qu�n s�t c�ng đức th�nh tựu Bồ-t�t trang nghi�m?
Đ�p: Qu�n s�t c�ng đức th�nh tựu Bồ-t�t trang nghi�m l� qu�n Bồ T�t ấy c� bốn thứ ch�nh tu h�nh c�ng đức th�nh tựu, n�n biết.
�� Ch�n như l� bản thể của c�c ph�p. Bản thể Ch�n như m� h�nh th� l� chẳng h�nh. Chẳng h�nh m� h�nh, th� gọi l� Như thật tu h�nh. Bản thể chỉ l� �Nhất như�, nhưng nghĩa chia l�m bốn. V� thế, bốn hạnh được tổng hợp th�nh một.

Những g� l� bốn? Một l�, nơi một Phật độ, th�n kh�ng dao động m� biến khắp mười phương đủ thứ ứng h�a, như thật tu h�nh, thường l�m Phật sự.
Kệ rằng:
An Lạc quốc thanh tịnh
Thường chuyển v� cấu lu�n
Trời H�a Phật, Bồ-t�t
Như Tu-di trụ tr�.
V� hoa nở từ b�n lầy c�c ch�ng sinh.
Bồ T�t từ địa thứ t�m sắp l�n thường an tr� tam-muội. Do sức tam-muội, th�n bất động ở bản xứ m� c� thể đi đến khắp mười phương, c�ng dường chư Phật, gi�o h�a ch�ng sinh. V� cấu lu�n, l� c�ng đức của Phật địa. C�ng đức của Phật địa th� kh�ng c� tập kh� phiền n�o cấu. Phật v� c�c Bồ-t�t thường chuyển ph�p lu�n n�y. C�c đại Bồ-t�t cũng c� thể d�ng ph�p lu�n n�y để khai mở dẫn đạo tất cả, kh�ng tạm thời ngưng nghỉ, cho n�n n�i l� Thường chuyển. Ph�p th�n như mặt trời, m� �nh s�ng Ứng h�a th�n chiếu khắp c�c thế giới. Mặt trời chưa đủ n�i r� sự bất động, n�n n�i th�m Như Tu-di trụ tr�. Hoa nở từ b�n lầy, như kinh n�i: �V� như cao nguy�n đất liền kh�ng sinh hoa sen, trong b�n lầy thấp ướt mới sinh hoa sen.�� Đ�y dụ cho ph�m phu ở trong b�n phiền n�o, được Bồ-t�t khai mở dẫn đạo, c� thể sinh hoa Ch�nh gi�c của Phật. T�i cho rằng, tiếp nối rạng rỡ Tam bảo, thường khiến chẳng dứt mất.

Hai l�, Ứng h�a th�n ấy trong tất cả thời, kh�ng trước kh�ng sau, nhất t�m, nhất niệm, ph�ng đại quang minh, đều c� thể đi đến khắp mười phương thế giới, gi�o h�a ch�ng sinh, bằng mọi phương tiện, tu h�nh l�m việc diệt trừ khổ đau của tất cả ch�ng sinh.
Kệ rằng:
V� cấu trang nghi�m quang
Một niệm v� một thời
Chiếu khắp c�c Phật hội
Lợi �ch chư quần sinh.
Phần tr�n n�i �bất động m� đi đến�, c� thể hiểu l� đi đến c� trước v� sau. Cho n�n ở đ�y n�i, Một niệm v� một thời, l� kh�ng c� trước hay sau.

�� Ba l�, c�c Bồ T�t ấy ở trong tất cả thế giới, chiếu khắp đại ch�ng hội của chư Phật kh�ng s�t, c�ng dường v� lượng quảng đại kh�ng s�t, cung k�nh t�n th�n c�ng đức của chư Phật Như Lai.
Kệ rằng:
Mưa thi�n nhạc, �o hoa
Diệu hương để c�ng dường
Khen c�ng đức chư Phật
Kh�ng c� t�m ph�n biệt.
Kh�ng s�t, l� đến khắp tất cả thế giới, tất cả đại hội của chư Phật, kh�ng c� thế giới n�o, kh�ng Phật hội n�o chẳng đến. Ng�i Tăng Triệu� viết: �Ph�p th�n vốn v� tướng, nhưng lại ứng hiện theo từng h�nh tướng đặc th�. Vần điệu ch� cao th� vẫn kh�ng lời, m� thư tịch huyền vi khắp nơi quảng b�. Thiện quyền b� ẩn th� kh�ng toan t�nh, m� động tĩnh thảy tương ưng sự thể� , ch�nh l� � n�y.

Bốn l�, ở trong tất cả thế giới mười phương, xứ sở kh�ng c� Tam bảo, c�c Bồ-t�t ấy trụ tr� trang nghi�m biển cả c�ng đức của Phật Ph�p Tăng bảo, dạy khắp để hiểu m� như thật tu h�nh.
Kệ rằng:
Thế giới n�o kh�ng c�
Phật ph�p c�ng đức bảo
T�i nguyện đều v�ng sinh
Dạy Phật ph�p như Phật.
Ba c�u trước tuy n�i l� �đến khắp� nhưng đều l� đến những quốc độ c� Phật. Nếu kh�ng c� c�u n�y th� Ph�p th�n c� chỗ v� ph�p, thượng thiện c� chỗ bất thiện.
Phần Qu�n h�nh thể tướng� đ� xong.

Từ đ�y trở đi l� mục thứ tư trong phần Giải Nghĩa , được gọi l� Tịnh nhập nguyện t�m.
Tịnh nhập nguyện t�m:
Lại n�i về Qu�n s�t: (a) Trang nghi�m c�ng đức của Phật độ th�nh tựu, (b) Trang nghi�m c�ng đức của Phật th�nh tựu, (c) Trang nghi�m c�ng đức của Bồ-t�t th�nh tựu. Ba thứ th�nh tựu n�y đều do nguyện t�m trang nghi�m. N�n biết.
N�n biết: N�n biết rằng ba thứ trang nghi�m th�nh tựu l� do được trang nghi�m bằng nguyện t�m thanh tịnh biểu lộ qua bốn mươi t�m bản nguyện. Nh�n thanh tịnh n�n quả thanh tịnh. Chẳng phải kh�ng c� nguy�n nh�n, hay do nh�n n�o kh�c, m� c� được.
Lược thuyết l� đi v�o một ph�p c�. Một ph�p c� l� thanh tịnh c�. Thanh tịnh c� l� Ph�p th�n v� vi của tr� tuệ ch�n thật.
Mười bảy c�u về Quốc độ trang nghi�m, t�m c�u về Như Lai trang nghi�m của v� bốn c�u về Bồ-t�t trang nghi�m ở tr�n l� quảng thuyết. Đi v�o một ph�p c� l� lược thuyết. V� sao biểu thị quảng lược tương nhập? Chư Phật, Bồ-t�t c� hai thứ Ph�p th�n: Một l�, Ph�p t�nh Ph�p Th�n; hai l�, Phương tiện Ph�p th�n. Do Ph�p t�nh Ph�p th�n m� sinh Phương tiện Ph�p th�n. Do Phương tiện Ph�p th�n m� xuất Ph�p t�nh Ph�p th�n. Hai thứ Ph�p th�n n�y, tuy kh�c m� kh�ng thể ph�n t�ch, tuy một m� kh�ng thể đồng nhất. V� thế, quảng lược tương nhập, gọi chung l� Ph�p. Nếu Bồ-t�t kh�ng biết quảng lược tương nhập, th� kh�ng thể tự lợi v� lợi tha.
Một ph�p c� l� thanh tịnh c�. Thanh tịnh c� l� Ph�p th�n v� vi của tr� tuệ ch�n thật.��
Ba c�u n�y triển chuyển tương nhập. Theo nghĩa g� gọi đ� l� ph�p? Bởi v� thanh tịnh. Theo nghĩa g� gọi l� thanh tịnh? Bởi v� l� Ph�p th�n v� vi của tr� tuệ ch�n thật.��
Tr� huệ ch�n thật l� tr� tuệ thật tướng. Thật tướng th� v� tướng, n�n l� Ch�n tr� v� tri. Ph�p th�n v� vi l� Ph�p t�nh th�n. Ph�p t�nh th� tịch diệt, n�n l� Ph�p th�n v� tướng. V� v� tướng, n�n c� khả năng �kh�ng g� kh�ng l� tướng�. V� thế, tướng hảo trang nghi�m ch�nh l� Ph�p th�n. V� v� tri, n�n c� khả năng �kh�ng g� kh�ng biết�. V� thế, Nhất như chủng tr� ch�nh l� tr� tuệ ch�n thật. D�ng ch�n thật để thấy tr� tuệ, r� r�ng tr� tuệ l� phi t�c, phi phi t�c. D�ng v� vi để kiến lập Ph�p th�n, r� r�ng Ph�p th�n l� phi sắc, phi phi sắc. Phi đi với phi, đ�u phải l� phủ định của phủ định, bởi v� kh�ng phủ định đ� gọi l� khẳng định. Tự th�n sự khẳng định kh�ng đợi trở th�nh phủ định của khẳng định. Phủ định của khẳng định (非是), phủ định của phủ định (非非), v� b�ch phi (百非)� đều kh�ng thể v� dụ, v� vậy n�i l� Thanh tịnh c�. Thanh tịnh c� l� �Ph�p th�n v� vi của tr� tuệ ch�n thật� vậy.��
Sự thanh tịnh n�y c� hai thứ, n�n biết.
Trong phần chuyển nhập c� ở tr�n, gồm một ph�p đi v�o thanh tịnh, gồm thanh tịnh đi v�o ph�p th�n. Nay v� đem sự thanh tịnh ri�ng n�u ra hai thứ m� n�i �n�n biết�.
Những g� l� hai thứ? Một l�, kh� thế gian thanh tịnh; hai l�, ch�ng sinh thế gian thanh tịnh. Kh� thế gian thanh tịnh l� như mười bảy thứ trang nghi�m c�ng đức của Phật độ th�nh tựu, đ� gọi l� kh� thế gian thanh tịnh. Ch�ng sinh thế gian thanh tịnh l� t�m thứ trang nghi�m c�ng đức của Phật th�nh tựu v� bốn thứ trang nghi�m c�ng đức của Bồ-t�t th�nh tựu, đ� gọi l� ch�ng sinh thế gian thanh tịnh. Như vậy, một ph�p c� bao gồm nghĩa của hai thứ thanh tịnh, n�n biết.
Ch�ng sinh l� thể của biệt b�o, quốc độ l� dụng của cộng b�o. Thể v� dụng chẳng một, l� l� do n�n biết. Nhưng c�c ph�p từ t�m sinh th�nh, kh�ng c� cảnh giới n�o kh�c. Ch�ng sinh v� kh� thế gian cũng kh�ng kh�c. �Chẳng một� th� nghĩa ph�n, �kh�ng kh�c� th� đồng thanh tịnh.
Kh�: l� dụng vậy. Nghĩa l� tịnh độ kia l� sở thọ dụng của ch�ng sinh thanh tịnh kia, n�n gọi l� Kh�. Như thức ăn sạch m� d�ng đồ đựng bất tịnh, do đồ đựng bất tịnh, thức ăn cũng bất tịnh. Thức ăn bất tịnh d�ng đồ đựng sạch sẽ, do thức ăn bất tịnh, đồ đựng cũng bất tịnh. Cả hai phải sạch sẽ mới được gọi l� tịnh. Do vậy, chỉ một sự thanh tịnh ắt nhiếp cả hai thứ.
Hỏi: N�i �ch�ng sanh thanh tịnh� th� l� Phật v� Bồ-t�t, c�n h�ng thi�n nh�n quốc độ kia c� được v�o số thanh tịnh n�y kh�ng?
Đ�p: Được gọi l� thanh tịnh, chẳng phải thanh tịnh thật sự. V� như Th�nh nh�n xuất gia, do giết giặc phiền n�o n�n gọi l� tỳ kheo; ph�m phu xuất gia đều gọi l� tỳ kheo. Lại như qu�n đảnh vương tử, l�c mới sanh ra đ� c� đủ ba mươi hai tướng, lập tức sở hữu bảy m�n b�u, tuy chưa thể l�m sự Chuyển lu�n vương, vẫn gọi l� Chuyển lu�n vương, v� vương tử ấy sẽ l�m Chuyển lu�n vương. C�c h�ng thi�n nh�n ấy cũng giống như thế, đều thuộc v�o Ch�nh định tụ của Đại thừa, rốt r�o sẽ được Ph�p th�n thanh tịnh. V� sẽ được Ph�p th�n thanh tịnh, n�n được gọi l� thanh tịnh.

Thiện xảo nhiếp h�a:
Như vậy Bồ T�t đối với xa-ma-tha v� tỳ-b�-x�-na tu h�nh quảng lược, th�nh tựu nhu nhuyễn t�m.
Nhu nhuyễn t�m: l� chỉ qu�n quảng lược, tu h�nh thuận nhau, th�nh tựu t�m kh�ng hai. Th� như d�ng nước lấy b�ng, do trong v� lắng gi�p nhau m� th�nh tựu.
Như thật biết chư ph�p quảng lược.
Như thật biết: l� như thật tướng m� biết. Quảng thuyết c� hai mươi ch�n c�u, lược thuyết c� một c�u,� to�n l� thật tướng.
Như vậy th�nh tựu xảo phương tiện hồi hướng.
Như vậy: như trước sau quảng thuyết v� lược thuyết to�n l� thật tướng. Biết thật tướng th� biết ch�ng sinh trong tam giới l� tướng hư vọng. Biết ch�ng sinh l� hư vọng, th� ph�t sinh từ bi ch�n thật. Biết Ph�p th�n ch�n thật, th� khởi sự quy y ch�n thật. Xảo phương tiện về từ bi v� quy y sẽ n�i dưới đ�y.
Xảo phương tiện hồi hướng của Bồ-t�t l� g�? Xảo phương tiện hồi hướng của Bồ-t�t l� n�i về năm thứ tu h�nh: lễ b�i, t�n th�n, ph�t nguyện, qu�n s�t v� hồi hướng, tất cả c�ng đức thiện căn đ� t�ch tập, Kh�ng t�m cầu an lạc trụ tr� cho bản th�n, muốn cứu vớt khổ đau cho tất cả ch�ng sinh, cho n�n ph�t nguyện nhiếp thủ tất cả ch�ng sinh c�ng nhau sinh về Phật độ An Lạc kia. Đ� gọi l� th�nh tựu xảo phương tiện hồi hướng của Bồ-t�t.
Dựa theo kinh V� Lượng Thọ được n�i tại th�nh Vương X�, trong ba hạng người cầu sinh nước An Lạc, tuy h�nh nghiệp c� hơn k�m, nhưng kh�ng ai kh�ng ph�t t�m V� thượng Bồ-đề. T�m V� thượng Bồ-đề n�y tức l� t�m nguyện l�m Phật. T�m nguyện l�m Phật tức l� t�m độ ch�ng sinh. T�m độ ch�ng sinh tức l� t�m nhiếp thủ ch�ng sinh sinh về quốc độ c� Phật. Thế n�n, nguyện sinh tịnh độ An Lạc kia, th� phải ph�t t�m V� thượng Bồ-đề. Nếu người n�o kh�ng ph�t t�m V� thượng Bồ-đề, chỉ nghe quốc độ kia hưởng lạc kh�ng gi�n đoạn, v� lạc m� nguyện sinh, th� sẽ kh�ng được v�ng sinh. Cho n�n luận n�i, �Kh�ng t�m cầu an lạc trụ tr� cho bản th�n, muốn cứu vớt khổ đau cho tất cả ch�ng sinh�. �An Lạc trụ tr�, l� n�i tịnh độ An Lạc kia được trụ tr� bởi bản nguyện lực của A Di Đ� Như Lai , n�n hưởng lạc kh�ng gi�n đoạn vậy.
Giải th�ch về danh nghĩa �hồi hướng�, l� đem tất cả c�ng đức m� m�nh t�ch tập được th� cho tất cả ch�ng sinh, c�ng hướng về Phật đạo.
Xảo phương tiện: l� Bồ-t�t nguyện d�ng lửa tr� tuệ của m�nh đốt cỏ c�y phiền n�o của tất cả ch�ng sinh. Nếu c� một ch�ng sinh kh�ng th�nh Phật, t�i kh�ng l�m Phật. Nhưng ch�ng sinh chưa th�nh Phật hết cả, m� Bồ-t�t đ� tự th�nh Phật. Th� như que củi nh�m lửa, muốn d�ng để đốt sạch tất cả cỏ c�y, cỏ c�y chưa ch�y hết m� que củi nh�m lửa đ� ch�y sạch. Đặt m�nh đằng sau m� m�nh lại ở trước , n�n gọi l� phương tiện.
Phương tiện được n�i ở đ�y l� �nguyện nhiếp thủ tất cả ch�ng sinh c�ng nhau sinh về Phật độ An Lạc kia�. Phật độ kia ch�nh l� phương tiện v� thượng của đạo lộ rốt r�o th�nh Phật.

Chướng Bồ-đề m�n:
Bồ-t�t như vậy kh�o biết hồi hướng th�nh tựu, tức c� thể rời xa ba ph�p tr�i nghịch Bồ-đề m�n. Những g� l� ba ph�p?
Một l�, nương theo Tr� tuệ m�n, kh�ng cầu an lạc ri�ng m�nh, rời xa c�i t�m ng� mạn, tham đắm tự th�n.
�� Biết tiến ph�ng l�i� l� Tr�; biết t�nh Kh�ng, V� ng� l� Tuệ. V� nương theo Tr� n�n �kh�ng cầu an lạc ri�ng m�nh�. V� nương theo Tuệ n�n �rời xa chấp ng�, tham đắm tự th�n�.
�� Hai l�, nương theo Từ bi m�n, cứu khổ đau của tất cả ch�ng sinh, rời xa c�i t�m kh�ng l�m cho ch�ng sinh an lạc.
Cứu khổ đau l� Từ; trao an lạc l� Bi. V� nương theo Từ, n�n �cứu khổ đau của tất cả ch�ng sinh�. V� nương theo Bi, n�n �rời xa c�i t�m kh�ng l�m cho ch�ng sinh an lạc�.
Ba l�, nương theo Phương tiện m�n, sinh t�m thương x�t tất cả ch�ng sinh, rời xa c�i t�m cung k�nh, c�ng dường bản th�n.
Ch�nh trực gọi l� Phương; đặt m�nh sang một b�n gọi l� Tiện. V� nương theo t�m ch�nh trực, n�n �sinh t�m thương x�t tất cả ch�ng sinh�. V� nương theo sự đặt m�nh sang một b�n, n�n �rời xa c�i t�m cung k�nh c�ng dường bản th�n�.
�� Đ� gọi l� rời xa ba ph�p tr�i nghịch Bồ-đề m�n.

�� Thuận Bồ-đề m�n:
�� Bồ-t�t rời xa ba ph�p tr�i nghịch Bồ-đề m�n như thế, sẽ được đầy đủ ba ph�p t�y thuận Bồ-đề m�n. Những g� l� ba ph�p?
Một l�, t�m thanh tịnh v� nhiễm, l� kh�ng v� bản th�n m� cầu an lạc.
Bồ-đề l� thanh tịnh xứ v� nhiễm. Nếu v� bản th�n m� cầu an lạc, tức l� tr�i nghịch Bồ-đề. V� vậy, t�m thanh tịnh v� nhiễm l� thuận Bồ-đề m�n.
Hai l�, t�m thanh tịnh an, l� cứu khổ đau cho tất cả ch�ng sinh.
Bồ-đề l� thanh tịnh xứ an ổn tất cả ch�ng sinh. Nếu kh�ng khởi t�m cứu ch�ng sinh l�a khổ đau sinh tử, th� l� tr�i nghịch Bồ-đề. V� vậy, cứu tất cả ch�ng sinh khổ đau l� t�y thuận Bồ-đề m�n.
Ba l�, t�m thanh tịnh lạc, l� l�m cho tất cả ch�ng sinh đắc đại Bồ-đề, nhiếp thủ ch�ng sinh sinh về quốc độ kia.
Bồ-đề l� rốt r�o thường lạc xứ. Nếu chẳng l�m cho tất cả ch�ng sinh đắc rốt r�o thường lạc xứ th� l� tr�i nghịch Bồ-đề. Rốt r�o thường lạc xứ n�y y theo g� m� được? Y theo Đại nghĩa (thừa) m�n. Đại nghĩa (thừa) m�n ch�nh l� Phật quốc độ An Lạc vậy. V� vậy m� n�i �v� nhiếp thủ ch�ng sinh sinh về quốc độ kia�.
Đ� gọi l� đầy đủ ba ph�p t�y thuận Bồ-đề m�n, n�n biết.

Danh nghĩa nhiếp đối:
Tr�n n�i ba loại m�n tr� huệ, từ bi, phương tiện nhiếp thủ B�t-nh�. B�t-nh� nhiếp thủ phương tiện, n�n biết.
B�t-nh�, l� thuật ngũ chỉ c�i tuệ đạt Như. Phương tiện, l� thuật ngữ chỉ c�i tr� th�ng Quyền. Đạt Như th� t�m h�nh tịch diệt. Th�ng Quyền th� biết hết c�c căn cơ. C�i tr� biết hết m� v� tri. C�i tuệ tịch diệt cũng v� tri, m� biết hết. Tuy vậy, tr� tuệ v� phương tiện vin nhau m� động, vin nhau m� tĩnh. Động kh�ng mất tĩnh, l� c�ng năng của tr� tuệ. Tĩnh kh�ng bỏ động, l� sức mạnh của phương tiện. V� thế, tr� tuệ, từ bi v� phương tiện c�ng nhiếp thủ B�t-nh�. B�t-nh� nhiếp thủ phương tiện.
N�n biết: l� n�n biết tr� tuệ v� phương tiện l� cha mẹ của Bồ-t�t. Nếu kh�ng y theo tr� tuệ v� phương tiện, th� Bồ-t�t ph�p sẽ kh�ng th�nh tựu. V� sao? Nếu kh�ng c� tr� tuệ, th� khi độ ch�ng sinh sẽ rơi v�o đi�n đảo . Nếu kh�ng c� phương tiện, th� khi qu�n Ph�p t�nh sẽ chứng Thật tế . V� vậy, �n�n biết�.
Tr�n n�i rời xa c�i t�m ng� mạn, tham đắm tự th�n; rời xa c�i t�m kh�ng l�m cho ch�ng sinh an lạc; rời xa c�i t�m cung k�nh c�ng dường bản th�n. Ba ph�p n�y gi�p rời xa c�c chướng ngại cho Bồ-đề t�m, n�n biết.
Mỗi ph�p đều c� tướng chướng ngại. Như gi� c� thể chướng tĩnh, đất c� thể chướng nước, ướt c� thể chướng lửa, ngũ nghịch thập �c chướng nh�n thi�n, bốn đi�n đảo chướng Thanh văn quả. Kh�ng rời xa ba ph�p n�y th� chướng ngại Bồ-đề t�m. N�n biết: Nếu muốn kh�ng c� chướng ngại, h�y rời xa ba thứ chướng ngại n�y.
Tr�n n�i t�m thanh tịnh v� nhiễm, t�m thanh tịnh an v� t�m thanh tịnh lạc. Ba loại t�m n�y th�nh tựu một chỗ, n�i gọn l� t�m ch�n thắng diệu lạc, n�n biết.
Lạc c� ba loại: Một l�, ngoại lạc, tức lạc được sinh từ năm thức; hai l�, nội lạc, tức lạc được sinh từ � thức của Sơ thiền, Nhị thiền v� Tam thiền; ba l�, l� lạc của ph�p lạc, tức lạc được sinh từ tr� tuệ. Lạc được sinh từ tr� tuệ ấy l� do ưa th�ch c�ng đức Phật [nguyện sinh Tịnh độ] m� sinh khởi, ch�nh l� �rời xa c�i t�m chấp ng�, tham đắm tự th�n; rời xa c�i t�m kh�ng l�m cho ch�ng sinh an lạc; rời xa c�i t�m cung k�nh c�ng dường bản th�n�. Ba loại t�m ấy thanh tịnh tăng tiến, n�i gọn l� t�m ch�n thắng diệu lạc. Diệu l� tốt đẹp, do lạc n�y duy�n Phật m� sinh. Thắng l� thắng xuất c�c thứ lạc trong tam giới. Ch�n l� kh�ng hư ngụy, kh�ng đi�n đảo.

Nguyện sự th�nh tựu:
Như vậy, Bồ-t�t do tr� tuệ t�m, phương tiện t�m, v� chướng t�m v� thắng ch�n t�m, m� c� khả năng sinh về Phật quốc độ thanh tịnh, n�n biết.
N�n biết: l� n�n biết bốn loại c�ng đức thanh tịnh n�y c� khả năng sinh về Phật quốc độ thanh tịnh kia, kh�ng phải do duy�n kh�c m� sinh.
Đ� gọi l� Bồ-t�t ma-ha-t�t t�y thuận năm loại ph�p m�n, việc l�m t�y �, tự tại th�nh tựu. Như tr�n đ� n�i, th�n nghiệp, khẩu nghiệp, � nghiệp, tr� nghiệp, phương tiện tr� nghiệp đều t�y thuận ph�p m�n.
T�y � tự tại: l� n�i sức mạnh của năm thứ c�ng đức n�y c� thể sinh trong Phật độ thanh tịnh, tự tại xuất hiện hay ẩn mất. Th�n nghiệp l� Lễ b�i. Khẩu nghiệp l� T�n th�n. � nghiệp l� T�c nguyện. Tr� nghiệp l� Qu�n s�t. Phương tiện tr� nghiệp l� Hồi hướng. C� nghĩa l� năm thứ nghiệp ấy h�a hợp, th� l� t�y thuận ph�p m�n V�ng sinh Tịnh độ, tự tại nghiệp th�nh tựu.

Lợi h�nh m�n t�c:
Lại c� năm loại m�n, lần lượt th�nh tựu năm loại c�ng đức, n�n biết.
Những g� l� năm m�n? Một l�, cận m�n; hai l�, đại hội ch�ng m�n; ba l�, trạch m�n; bốn l�, ốc m�n; năm l�, vi�n l�m du h� địa m�n.
Năm m�n n�y chỉ r� tướng xuất nhập theo thứ tự. Tướng của nhập m�n l�: mới đến Tịnh độ l� cận tướng, tức l� dự v�o Ch�nh định tụ của Đại thừa, gần với V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c; đ� v�o trong Tịnh độ, b�n dự v�o đại ch�ng trong ph�p hội của Như Lai; đ� dự v�o h�ng đại ch�ng, sẽ đến được căn nh� �an t�m tu h�nh�; đ� v�o nh� rồi, sẽ đến ph�ng ốc d�nh cho tu h�nh. Khi đ� tu h�nh th�nh tựu, sẽ đạt đến Gi�o h�a địa. Gi�o h�a địa ch�nh l� tự ngu lạc địa� của Bồ-t�t. V� thế, tướng của xuất m�n được gọi l� vi�n l�m du h� địa m�n.
Năm loại m�n n�y, bốn loại m�n đầu l� th�nh tựu nhập c�ng đức, m�n thứ năm l� th�nh tựu xuất c�ng đức.
C�c m�n c�ng đức xuất nhập n�y như thế n�o?
Giải th�ch như sau:
Nhập đệ nhất m�n l� d�ng sự lễ b�i A Di Đ� Phật để sinh về quốc độ kia, được sinh thế giới An Lạc. Đ� gọi l� Nhập đệ nhất m�n.
Lễ Phật, nguyện sinh Phật quốc, l� tướng c�ng đức đầu ti�n.
Nhập đệ nhị m�n l� d�ng sự t�n th�n A Di Đ� Phật, t�y thuận danh nghĩa m� xưng danh Như Lai, nương quang minh tr� tướng của Như Lai m� tu h�nh, được dự v�o số đại hội ch�ng. Đ� gọi l� Nhập đệ nhị m�n.
Y theo danh nghĩa của Như Lai để t�n th�n, l� tướng c�ng đức thứ hai.
Nhập đệ tam m�n l� d�ng sự nhất t�m chuy�n niệm, t�c nguyện sinh c�i kia, v� tu Xa-ma-tha tịch tĩnh tam-muội hạnh m� được v�o thế giới Li�n Hoa Tạng. Đ� gọi l� Nhập đệ tam m�n.
V� tu �tịch tĩnh chỉ� n�n nhất t�m nguyện sinh về quốc độ kia, l� tướng c�ng đức thứ ba.
Nhập đệ tứ m�n l� d�ng sự chuy�n niệm m� qu�n s�t sự diệu trang nghi�m của c�i kia, v� tu Tỳ-b�-x�-na m� được đến c�i ấy, thọ dụng đủ loại lạc của ph�p vị. Đ� gọi l� Nhập đệ tứ m�n.
Đủ loại lạc của ph�p vị: trong Tỳ-b�-x�-na, c� qu�n Phật quốc độ thanh tịnh vị, nhiếp thọ ch�ng sinh Đại thừa vị, rốt r�o trụ tr� bất hư t�c vị, loại sự khởi hạnh nguyện thủ Phật độ vị, c� v� lượng trang nghi�m Phật đạo vị như thế, cho n�n n�i �đủ loại�. Đ� l� tướng c�ng đức thứ tư.
Xuất đệ ngũ m�n l� d�ng t�m đại từ bi m� qu�n s�t tất cả ch�ng sinh khổ n�o, thị hiện Ứng h�a th�n, trở v�o trong vườn sinh tử, rừng phiền n�o, thần th�ng du h�, đạt đến Gi�o h�a địa, đem bản nguyện lực m� hồi hướng. Đ� l� Xuất đệ ngũ m�n.
Thị hiện Ứng h�a th�n: L� c�c thứ thị hiện như trong phẩm Phổ M�n của kinh Ph�p Hoa c� n�i.
Du h�: C� hai nghĩa: (a) Nghĩa tự tại: Bồ-t�t độ ch�ng sanh v� như sư tử bắt nai, chẳng kh� khăn g�, giống như vui chơi. (b) Nghĩa �độ v� sở độ�: Bồ-t�t qu�n ch�ng sinh, rốt r�o v� sở hữu, d� độ v� lượng ch�ng sinh m� thật sự kh�ng c� một ch�ng sinh được diệt độ, thị hiện độ ch�ng sinh giống như vui chơi.
Bản nguyện lực: L� n�i ở trong Ph�p th�n, c�c đại Bồ-t�t thường tại tam-muội m� hiện đủ loại th�n, c�c thứ thần th�ng, c�c thứ thuyết ph�p, đều từ bản nguyện lực sinh khởi. Th� như c�y đ�n của A-tu-la, tuy kh�ng c� ai khảy m� tự nhi�n ph�t ra �m kh�c. Đ� gọi l� Gi�o h�a địa, tướng c�ng đức thứ năm.�

(18)
Như vậy, ch�ng ta thực sự biết lời dạy ch�n thật của Đức Phật rằng, sự chứng ngộ Đại Niết-b�n l� nhờ nguyện lực hồi hướng. Ho�n tướng lợi �ch, l� n�i ch�nh � của �Lợi tha�.
Theo đ�, luận chủ [Thế Th�n] tuy�n bố �Quảng đại v� ngại nhất t�m� , khai h�a rộng khắp cho tất cả quần manh kham nhẫn v� tạp nhiễm .
T�ng sư [Đ�m Loan] hiển thị �Đại bi V�ng Ho�n hồi hướng�, �n cần giảng rộng th�m nghĩa �Lợi tha, tha lợi� .
Ngưỡng mong đại ch�ng h�y v�ng giữ, đặc biệt h�y đem đỉnh đầu đội l�n.

(Năm) Hiển Tịnh Độ Ch�n Phật Độ Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

(1)
Cung k�nh qu�n s�t Đức Phật ch�n thật v� quốc độ ch�n thật: Đức Phật l� Bất Khả Tư Nghị Quang Như Lai v� quốc độ cũng l� V� Lượng Quang Minh Độ. Bởi v� l� �thệ nguyện đại bi� được đền đ�p, n�n gọi l� B�o Phật ch�n thật v� B�o độ ch�n thật. C� những thệ nguyện đ� được lập: nguyện Quang minh v� nguyện Thọ mạng.

(2)
Đại Kinh n�i:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, quang minh c� hạn lượng, tối thiểu chẳng chiếu đến trăm ng�n ức na do tha c�i nước chư Phật th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(3)
Lại n�i:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, thọ mạng c� hạn lượng, tối thiểu l� trăm ng�n ức na do tha kiếp th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(4)
Nguyện Th�nh Tựu Văn n�i:
�Đức Phật dạy: N�y A-nan! Đức Phật V� Lượng Thọ oai thần quang minh tối t�n đệ nhất, quang minh của chư Phật chẳng bằng. [Quang minh của Ng�i hoặc chiếu trăm thế giới, ng�n thế giới, nhẫn chiếu đến chiếu suốt hằng sa thế giới chư Phật ở phương Đ�ng, ch�n phương kia cũng vậy. C�n chư Phật kh�c, hoặc c� Phật quang chiếu bảy thước, hoặc chiếu một do tuần, hai ba bốn năm do tuần, gấp bội như vậy cho đến hoặc c� Phật quang chiếu một c�i nước Phật.]
V� thế n�n đức Phật V� Lượng Thọ hiệu l� V� Lượng Quang Phật, V� Bi�n Quang Phật, V� Ngại Quang Phật, V� Đối Quang Phật, Vi�m Vương Ngại Quang Phật, Thanh Tịnh Quang Phật, Hoan Hỷ Quang Phật, Tr� Tuệ Quang Phật, Bất Đoạn Quang Phật, Nan Tư Quang Phật, V� Xưng Quang Phật v� Si�u Nhựt Nguyệt Quang Phật.
C� ch�ng sinh n�o gặp được quang minh ấy th� ba cấu (tham s�n si) ti�u trừ, th�n � nhu nhuyến, hớn hở vui mừng, t�m l�nh ph�t sinh.
Nếu l� kẻ ở tam đồ, chỗ v� c�ng khổ, thấy được quang minh ấy th� khổ sở th�i dứt kh�ng c�n, sau khi mạng chung đều được giải tho�t.
Quang minh của đức Phật V� Lượng Thọ s�ng rỡ chiếu đến quốc độ của chư Phật mười phương, kh�ng c�i nước n�o chẳng chiếu thấu. Chẳng ri�ng g� Ta h�m nay khen quang minh của Ng�i, m� tất cả chư Phật, ch�ng Bồ-t�t, Thanh văn v� Duy�n gi�c đều cũng ca ngợi như vậy.
Nếu c� ch�ng sinh n�o nghe oai thần c�ng đức của quang minh Đức Phật V� Lượng Thọ, rồi ng�y đ�m khen n�i, ch� t�m chẳng ngớt, th� t�y � sở nguyện của họ m� được sinh về quốc độ của Đức Phật ấy, được đại ch�ng Bồ-t�t, Thanh văn đồng khen ngợi c�ng đức của họ. Đến l�c tối hậu, khi họ th�nh Phật, khắp được mười phương chư Phật, Bồ-t�t khen ngợi quang minh của họ cũng như hiện nay [khen ngợi quang minh của Đức Phật V� Lượng Thọ].

Đức Phật dạy: Ta n�i oai thần quang minh v�i vọi kỳ diệu của Đức Phật V� Lượng Thọ cả ng�y đ�m, suốt một kiếp, cũng chưa hết được.
Lại n�y A-nan! Đức Phật V� Lượng Thọ thọ mạng d�i l�u kh�ng thể t�nh kể. �ng c� biết kh�ng, giả sử v� lượng ch�ng sinh ở trong thế giới mười phương đều được th�n người, v� l�m cho hết thảy th�nh tựu Thanh văn, Duy�n gi�c, họ c�ng nhau hội họp, thiền tư nhất t�m, dồn mọi tr� lực, trải trăm ng�n mu�n kiếp c�ng suy t�nh, đếm số hạn lượng thọ mạng d�i l�u của Đức Phật ấy cũng chẳng biết c�ng tận được.�

(5)
Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�N�y A-nan! Bởi v� nghĩa ấy m� Đức Phật V� Lượng Thọ c�n c� t�n kh�c l� V� Lượng Quang, V� Bi�n Quang, V� Trước Quang, V� Ngại Quang, Quang Chiếu Vương Đoan Nghi�m Quang, �i Quang, Hỷ Quang, Khả Qu�n Quang, Bất Tư Nghị Quang, V� Đẳng Quang, Bất Khả Xưng Lượng Quang, �nh Tế Nhật Quang, �nh Tế Nguyệt Quang, Yểm Đoạt Nhật Nguyệt Quang. Quang minh của Đức Phật ấy thanh tịnh quảng đại, khiến khắp cả ch�ng sinh th�n t�m an lạc, lại khiến tất cả thi�n, long, dạ-xoa, a-tu-la, v.v. trong c�c c�i Phật kh�c thảy đều vui mừng.�

(6)
Kinh V� Lượng Thanh Tịnh B�nh Đẳng Gi�c n�i:
�� Nhanh ch�ng vượt l�n đến
�� Thế giới t�n An Lạc quốc
�� C�i c� v� lượng �nh s�ng
�� C�ng dường nơi v� số Phật.�

(7)
Kinh Phật Thuyết Chư Phật A Di Đ� Tam Da Tam Phật T�t L�u Phật Đ�n Qu� Độ Nh�n Đạo n�i:
�Đức Phật dạy: �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� tối thượng bậc nhất, m� �nh s�ng của chư Phật kh�ng thể n�o s�nh kịp. V� số chư Phật trong mười phương, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 2 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 5 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 10 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 20 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 40 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 80 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 160 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 320 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 640 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 1 ng�n 300 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 2 ng�n 600 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 5 ng�n 200 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 1 vạn 400 dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 2 vạn 1 ng�n dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 4 vạn 2 ng�n dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 8 vạn 4 ng�n dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 17 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 35 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 70 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 150 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 300 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 600 vạn dặm, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 1 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 2 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 4 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 8 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 15 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 30 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 60 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 120 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 240 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 500 c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 1 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 2 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 4 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 8 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 1 vạn 6 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 3 vạn 2 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 6 vạn 4 ng�n c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 13 vạn c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 26 vạn c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 50 vạn c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 100 vạn c�i nước, c� Phật tr�n đảnh �nh s�ng tỏa chiếu đến 200 vạn c�i nước.
Đức Phật dạy: Khắp mười phương v� số chư Phật đều c� �nh s�ng tỏa chiếu ở tr�n đảnh như vậy. �nh s�ng tr�n đảnh của Đức Phật A Di Đ� tỏa chiếu đến ng�n vạn c�i nước. V� sao �nh s�ng của c�c Đức Phật tỏa chiếu c� gần c� xa? Bởi v� thuở xưa, khi c�c Đức Phật ấy c�n l� Bồ-t�t, sở nguyện v� c�ng dức của mỗi vị c� lớn c� nhỏ, n�n đến khi th�nh Phật mỗi vị tự đạt phước b�o kh�c nhau, v� v� thế l�m cho �nh s�ng ấy tỏa chiếu kh�ng bằng nhau. Oai thần của c�c Đức Phật bằng nhau, cho n�n c�c Ng�i tự tại h�nh động theo � muốn, chứ kh�ng c� dự t�nh. �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� tỏa chiếu rộng lớn m�nh m�ng đến tận c�ng, m� �nh s�ng của c�c Đức Phật kh�c đều kh�ng thể s�nh kịp.
Đức Phật ca ngợi �nh s�ng cực kỳ tốt đẹp của Phật A Di Đ�:
�nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� v� c�ng tốt đẹp, �nh s�ng tốt đẹp nhất trong mọi sự tốt đẹp, thật l� khả �i kh�ng thể so s�nh được, v� n� tuyệt diệu v� c�ng tận.
�nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� trong suốt, kh�ng gợn một vết nhơ hay giảm thiếu.
�nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� th� thắng hơn cả �nh s�ng mặt trời, mặt trăng gấp trăm ng�n vạn ức lần, l� �nh s�ng tuyệt diệu nhất trong �nh s�ng của c�c đức Phật, l� tốt đẹp nhất trong c�c �nh s�ng, h�ng vĩ nhất trong c�c �nh s�ng, khả �i nhất trong c�c �nh s�ng, l� vua trong c�c đức Phật v� n� cao tột nhất trong c�c �nh s�ng, l� �nh s�ng v� c�ng tối thượng trong c�c �nh s�ng.
�nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� tỏa chiếu khắp v� số c�i nước, kể cả chốn tối tăm cũng đều được rực rỡ s�ng soi. Chư thi�n, nh�n d�n hay lo�i c�n tr�ng sinh vật, kh�ng ai m� kh�ng tr�ng thấy �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ�. Những ai tr�ng thấy �nh s�ng đ� đều ph�t khởi từ t�m hoan hỷ, kh�ng c�n ba nghiệp s�n hận, d�m dục, ngu si của thế gian. Những ai được tr�ng thấy �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� đều sẽ l�m việc thiện. Những ch�ng sanh n�o đang bị tra khảo, bị đau khổ đọa đ�y nơi chốn địa ngục, s�c sinh, ngạ quỷ m� được thấy �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� chiếu đến th� những h�nh phạt ấy sẽ đ�nh chỉ ngay v� kh�ng c�n bị tra khảo nữa. Sau khi chết, những ch�ng sinh ấy sẽ được giải tho�t khỏi sự lo buồn, khổ đau về h�nh phạt chốn địa ngục trước kia.
�nh s�ng của Đức Phật A Di Đ� vang khắp mười phương, nơi v� c�ng v� tận, v� số c�c c�i nước, chư thi�n, lo�i người, kh�ng ai m� kh�ng nghe biết. V� đ� nghe biết rồi, tất cả đều được độ tho�t.
Đức Phật dạy: Kh�ng những chỉ ri�ng Ta ca ngợi �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ�, m� v� số chư Phật, B�ch-chi Phật, Bồ-t�t, A-la-h�n ở khắp mười phương cũng đều ca ngợi như vậy.
Đức Phật dạy: C� người d�n hay người thiện nam, thiện nữ n�o được nghe tiếng ngợi khen về �nh s�ng của Đức Phật A Di Đ�, v� từ s�ng đến chiều thường ca ngợi �nh s�ng tốt đẹp đ�, l�ng ch� th�nh kh�ng gi�n đoạn, sở nguyện tại t�m, những người ấy sẽ được v�ng sinh về quốc độ của Đức Phật A Di Đ�.�

(8)
Kinh Bất Kh�ng Quyến S�ch Thần Biến Ch�n Ng�n n�i:
�Nơi ngươi sẽ sinh ra l� B�o độ thanh tịnh của Đức Phật A Di Đ�, h�a sinh trong hoa sen, thường thấy chư Phật, chứng c�c Ph�p nhẫn, thọ mạng v� lượng trăm ng�n kiếp số, thẳng đến V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, kh�ng c�n thối chuyển, v� Ta (Qu�n Thế �m Bồ-t�t) thường bảo hộ.�

(9)
Kinh Niết B�n n�i:
�Lại nữa, giải tho�t gọi l� hư v�. Hư v� tức l� giải tho�t. Giải tho�t tức l� Như Lai. Như Lai tức l� hư v�, kh�ng tạo t�c v� kh�ng c� đối tượng tạo t�c. Ph�m l� c�i tạo t�c như l� th�nh qu�ch, đ�i quan s�t ph�ng ngự. Ch�n giải tho�t th� kh�ng như vậy. Thế n�n, giải tho�t tức l� Như Lai.
Lại nữa, giải tho�t tức l� ph�p v� vi. V� như người thợ gốm tạo t�c [đủ thứ đồ d�ng], rồi bị ph� hoại. Giải tho�t kh�ng phải như vậy. Ch�n giải tho�t l� kh�ng sinh kh�ng diệt. Thế n�n, giải tho�t tức l� Như Lai. Như Lai cũng vậy, kh�ng sinh, kh�ng diệt, kh�ng gi�, kh�ng chết, kh�ng ph�, kh�ng hoại, chẳng phải ph�p hữu vi. Do nghĩa n�y n�n gọi l� Như Lai nhập �ại Niết-b�n. (�)
Lại nữa, giải tho�t gọi l� tr�n cả tột bậc. V� như phương Bắc đối với phương Đ�ng l� tr�n cả tột bậc. Giải tho�t cũng vậy, kh�ng c�n c� bậc n�o tr�n nữa. Tr�n cả tột bậc tức l� ch�n giải tho�t. Ch�n giải tho�t tức l� Như Lai. (�)
Lại nữa, giải tho�t gọi l� l�a tham �i. V� như người c� t�m tham �i, mong cầu l�m Th�ch-đề-ho�n-nh�n, Đại Phạm thi�n vương, Tự Tại thi�n vương. Giải tho�t kh�ng phải như vậy. Khi th�nh tựu V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c rồi th� kh�ng c� �i, kh�ng nghi. Kh�ng �i, kh�ng nghi tức l� ch�n giải tho�t. Ch�n giải tho�t tức l� Như Lai. Nếu n�i �giải tho�t c� �i, c� nghi�, th� kh�ng c� điều đ�. (�)
Như Lai tức l� Niết-b�n. Niết-b�n tức l� v� tận. V� tận tức l� Phật t�nh. Phật t�nh tức l� quyết định. Quyết định tức l� V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c.
Bồ-t�t Ca Diếp thưa Phật:
Bạch Đức Thế T�n! Nếu Niết-b�n, Phật t�nh, quyết định, Như Lai l� một nghĩa danh th� sao n�i rằng c� Tam quy y?
�ức Phật dạy ng�i Ca Diếp:
N�y thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh kinh sợ sinh tử n�n cầu Tam quy. Nhờ Tam quy n�n biết Phật t�nh, quyết định, Niết-b�n. N�y thiện nam tử! C� ph�p th� danh một nghĩa kh�c, c� ph�p th� danh nghĩa đều kh�c. Danh một nghĩa kh�c, l� Phật thường, Ph�p thường, Tỳ kheo Tăng thường, Niết-b�n, hư kh�ng cũng đều l� thường. �� gọi l� danh một nghĩa kh�c. Danh nghĩa đều kh�c, l� Phật gọi l� gi�c, ph�p gọi l� bất gi�c, Tăng gọi l� h�a hợp, Niết-b�n gọi l� giải tho�t, hư kh�ng gọi l� phi thiện, cũng gọi l� v� ngại. �� l� danh nghĩa đều kh�c.
N�y thiện nam tử! Tam quy y cũng lại như vậy, danh nghĩa đều kh�c.�

(10)
Lại n�i:
�Quang minh th� gọi l� kh�ng yếu đuối. Kh�ng yếu đuối th� gọi l� Như Lai. Lại nữa, quang minh th� gọi l� tr� tuệ.�

(11)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! Tất cả hữu vi đều l� v� thường. Hư kh�ng v� vi, thế n�n l� thường. Phật t�nh v� vi, thế n�n l� thường. Hư kh�ng tức l� Phật t�nh, Phật t�nh tức l� Như Lai, Như Lai tức l� v� vi, v� vi tức l� thường. Thường tức l� Ph�p, Ph�p tức l� Tăng, Tăng tức l� v� vi, v� vi tức l� thường. (�)
N�y thiện nam tử! V� như từ con b� c� ra sữa, từ sữa ra lạc (v�ng sữa), từ lạc ra v�ng sinh t� (bơ), từ sinh t� ra thục t� (kem), từ thục t� ra đề hồ (sữa chua). �ề hồ l� tối thượng, nếu c� người uống th� mọi bệnh đều ti�u trừ, c�c thuốc sẵn c� đều v�o trong đề hồ ấy. N�y thiện nam tử! Phật cũng như vậy, từ Phật c� ra mười hai bộ kinh, từ mười hai bộ kinh ra Tu-đa-la, từ Tu-đa-la ra kinh Phương �ẳng, từ kinh Phương �ẳng ra B�t-nh� Ba-la-mật, từ B�t-nh� Ba-la-mật ra �ại Niết-b�n, giống như đề hồ. N�i đề hồ l� dụ cho Phật t�nh, m� Phật t�nh th� tức l� Như Lai. N�y thiện nam tử! Do nghĩa n�y n�n n�i rằng, c�ng đức m� Như Lai sở hữu nhiều v� lượng v� bi�n kh�ng thể xưng kể.�

(12)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử ! �ạo c� hai thứ: một l�, thường; hai l�, v� thường. Tướng Bồ-đề cũng c� hai thứ: một l�, thường; hai l�, v� thường. Niết-b�n cũng vậy. �ạo của ngoại đạo gọi l� v� thường. �ạo của nội đạo gọi l� thường. Thanh văn, Duy�n gi�c sở hữu Bồ-đề th� gọi l� v� thường. Bồ-t�t, chư Phật sở hữu Bồ-đề th� gọi l� thường. Giải tho�t b�n ngo�i gọi l� v� thường. Giải tho�t b�n trong gọi l� thường.
N�y thiện nam tử! �ạo c�ng với Bồ-đề v� Niết-b�n đều gọi l� thường. Tất cả ch�ng sinh thường bị che phủ bởi v� lượng phiền n�o, kh�ng c� tuệ nh�n n�n chẳng thể thấy được. Nhưng c�c ch�ng sinh v� muốn thấy n�n tu giới, định, tuệ. Do tu h�nh n�n họ thấy �ạo, Bồ-đề v� Niết-b�n. �� gọi l� Bồ-t�t được �ạo, Bồ-đề v� Niết-b�n. T�nh tướng của �ạo thật kh�ng sinh diệt. Do nghĩa n�y n�n chẳng thể cầm nắm.
N�y thiện nam tử! �ạo tuy kh�ng sắc tượng để c� thể thấy, xưng lường, c� thể biết m� thật c� t�c dụng. N�y thiện nam tử! Như t�m ch�ng sinh tuy chẳng phải l� sắc, chẳng d�i, chẳng ngắn, chẳng th�, chẳng tế, chẳng buộc, chẳng mở, l� ph�p chẳng thấy, m� cũng l� c�.�

(13)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! C� đại lạc n�n gọi l� �ại Niết-b�n. Niết-b�n th� kh�ng c� lạc. Do bốn thứ lạc n�n gọi l� �ại Niết-b�n. Những g� l� bốn?
Một l�, đoạn chư lạc. Kh�ng đoạn được lạc th� gọi l� khổ, m� nếu c� khổ th� kh�ng gọi l� đại lạc. V� đoạn được lạc th� kh�ng c� khổ, m� kh�ng khổ, kh�ng lạc mới gọi l� đại lạc. T�nh của Niết-b�n kh�ng khổ, kh�ng lạc. Thế n�n, Niết-b�n gọi l� đại lạc. Do nghĩa n�y n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Lại nữa, n�y thiện nam tử! Lạc c� hai thứ: một l�, lạc của ph�m phu; hai l�, lạc của chư Phật. Lạc của ph�m phu th� v� thường, bại hoại, thế n�n kh�ng c� lạc. Chư Phật th� thường lạc, kh�ng c� biến dị, n�n gọi l� đại lạc.
Lại nữa, n�y thiện nam tử! C� ba thứ thọ: một l�, khổ thọ; hai l�, lạc thọ; ba l�, bất khổ bất lạc thọ. Bất khổ bất lạc cũng l� khổ. Niết-b�n tuy đồng bất khổ bất lạc, nhưng gọi l� đại lạc. Do đại lạc n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Hai l�, đại tịch tịnh n�n gọi l� đại lạc. T�nh Niết-b�n l� đại tịch tịnh. V� sao? V� xa l�a tất cả ph�p rối loạn, ồn �o. Do đại tịch tịnh n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Ba l�, nhất thiết tr� n�n gọi l� đại lạc. Chẳng phải nhất thiết tr� th� kh�ng gọi l� đại lạc. Nhất thiết tr� của chư Phật Như Lai n�n gọi l� đại lạc. Do đại lạc n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Bốn l�, th�n bất hoại n�n gọi l� đại lạc. Th�n nếu c� thể hoại th� kh�ng gọi l� lạc. Th�n của Như Lai l� th�n Kim cương bất hoại, chẳng phải th�n phiền n�o, th�n v� thường n�n gọi l� đại lạc. Do đại lạc n�n gọi l� �ại Niết-b�n.�

(14)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! V� như c� ph�p kh�ng thể xưng lường, kh�ng thể nghĩ b�n, n�n gọi l� đại. Niết-b�n cũng vậy, kh�ng thể xưng lường, kh�ng thể nghĩ b�n, n�n được gọi l� �ại B�t Niết-b�n. V� thuần tịnh n�n gọi l� �ại Niết-b�n. Sao gọi l� thuần tịnh? Tịnh c� bốn thứ. Những g� l� bốn?
Một l�, hai mươi lăm hữu, gọi l� bất tịnh, m� c� thể vĩnh viễn đoạn dứt, được gọi l� tịnh. Tịnh tức l� Niết-b�n. Niết-b�n như vậy cũng được gọi l� hữu. Nhưng Niết-b�n ấy thật chẳng phải l� hữu. Chư Phật Như Lai theo thế tục n�n n�i Niết-b�n l� hữu. V� như người đời, chẳng phải cha m� n�i l� cha, chẳng phải mẹ m� n�i l� mẹ. Thật chẳng phải l� cha mẹ m� n�i l� cha mẹ. Niết-b�n cũng vậy, theo thế tục m� n�i �Chư Phật c� �ại Niết-b�n�.
Hai l�, nghiệp thanh tịnh. Nghiệp của tất cả ph�m phu kh�ng thanh tịnh n�n kh�ng c� Niết-b�n. Nghiệp của chư Phật Như Lai thanh tịnh n�n gọi l� đại tịnh. V� đại tịnh n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Ba l�, th�n thanh tịnh. Th�n v� thường th� gọi l� bất tịnh. Th�n Như Lai thường hằng n�n gọi l� đại tịnh. V� đại tịnh n�n gọi l� �ại Niết-b�n.
Bốn l�, t�m thanh tịnh. T�m hữu lậu th� gọi l� bất tịnh. T�m Phật v� lậu n�n gọi l� đại tịnh. V� đại tịnh n�n gọi l� �ại Niết-b�n. N�y thiện nam tử! �� gọi l� thiện nam tử, thiện nữ nh�n [tu h�nh kinh �ại Niết B�n như vậy th� th�nh tựu đầy đủ c�ng đức thứ nhất.]�

(15)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử ! Chư Phật Như Lai kh�ng khởi phiền n�o, đ� gọi l� Niết-b�n. Sở hữu tr� tuệ v� ngại đối với c�c ph�p, đ� l� Như Lai. Như Lai kh�ng phải l� ph�m phu, Thanh văn, Duy�n gi�c, Bồ-t�t, đ� gọi l� Phật t�nh. Th�n t�m tr� tuệ của Như Lai đầy khắp v� lượng v� bi�n a tăng kỳ c�i, kh�ng g� chướng ngại, đ� gọi l� hư kh�ng. Như Lai thường trụ, kh�ng c� biến dịch, đ� gọi l� thật tướng. V� những nghĩa n�y, Như Lai thật kh�ng rốt r�o [c� nhập] Niết B�n. �� gọi l� Bồ-t�t [tu h�nh kinh điển vi diệu �ại Niết B�n, th�nh tựu đầy đủ c�ng đức thứ bảy.]�

(16)
Lại n�i:
�Bồ-t�t Ca Diếp thưa:
Bạch Đức Thế T�n! Phật t�nh l� thường, giống như hư kh�ng, v� sao Như Lai n�i rằng, [Phật t�nh] vị lai? Nếu Như Lai n�i nhất-xiển-đề kh�ng c� thiện ph�p, nhưng hạng nhất-xiển-đề ấy đối với đồng học, đồng sư, cha mẹ, th�n tộc, vợ con của họ đ�u thể kh�ng sinh t�m �i niệm? Nếu họ sinh t�m ấy th� chẳng phải l� thiện ph�p ư?
�ức Phật dạy:
Hay thay! Hay thay! N�y thiện nam tử! �ng hỏi vấn đề ấy hay lắm! Phật t�nh giống như hư kh�ng, chẳng phải qu� khứ, chẳng phải vị lai, chẳng phải hiện tại. Tất cả ch�ng sinh c� ba thứ th�n, đ� l� th�n qu� khứ, th�n vị lai v� th�n hiện tại. Th�n ch�ng sinh vị lai trang nghi�m đầy đủ thanh tịnh th� được thấy Phật t�nh. Vậy n�n Ta n�i Phật t�nh vị lai. N�y thiện nam tử! Ta v� ch�ng sinh hoặc c� khi n�i �nh�n l� quả� , hoặc c� l�c n�i �quả l� nh�n� . Vậy n�n trong kinh n�i, �mạng l� ăn�, �thấy sắc gọi l� x�c�. Th�n vị lai tịnh n�n n�i Phật t�nh.
Bạch Đức Thế T�n! Như Đức Phật đ� n�i nghĩa như vậy, v� sao n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�?
N�y thiện nam tử! Phật t�nh của ch�ng sinh tuy hiện tại kh�ng c�, nhưng kh�ng thể n�i �kh�ng c�. Như hư kh�ng, t�nh chất tuy kh�ng c�, nhưng hiện tại kh�ng được n�i �kh�ng c�. Tất cả ch�ng sinh tuy lại v� thường, nhưng Phật t�nh ấy thường trụ, kh�ng biến đổi. Vậy n�n, ở trong kinh n�y, Ta n�i rằng, Phật t�nh của ch�ng sinh chẳng phải trong, chẳng phải ngo�i, giống như hư kh�ng chẳng phải trong, chẳng phải ngo�i. Như hư kh�ng ấy c� trong ngo�i th� hư kh�ng chẳng gọi l� một, l� thường, cũng chẳng được n�i rằng, �tất cả xứ đều c�. Hư kh�ng tuy lại chẳng phải trong, chẳng phải ngo�i, m� c�c ch�ng sinh thảy đều c� n�. Phật t�nh của ch�ng sinh cũng lại như vậy. Như lời �ng n�i, hạng nhất-xiển-đề c� thiện ph�p th� nghĩa n�y kh�ng đ�ng. V� sao? V� hạng nhất-xiển-đề nếu c� th�n nghiệp, khẩu nghiệp, � nghiệp, thủ nghiệp, cầu nghiệp, th� nghiệp, giải nghiệp, v.v. những nghiệp như vậy đều l� t� nghiệp. V� sao? V� kh�ng cầu nh�n quả vậy.
N�y thiện nam tử! Như quả, rễ, th�n, c�nh, l�, hoa của c�y Ha-l�-lặc đều đắng, nghiệp của nhất-xiển-đề cũng lại như vậy.�

(17)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! Như Lai đầy đủ tr� lực biết c�c căn t�nh, cho n�n kh�o hiểu v� ph�n biệt c�c căn thượng, trung, hạ của ch�ng sinh. Như Lai biết người ấy chuyển hạ th�nh trung, biết người ấy chuyển trung th�nh thượng, biết người ấy chuyển thượng th�nh trung, biết người ấy chuyển trung th�nh hạ. V� vậy n�n biết, căn t�nh của ch�ng sinh kh�ng c� cố định. V� kh�ng cố định n�n đoạn thiện căn, đoạn rồi lại sinh. Nếu căn t�nh của ch�ng sinh l� cố định th� sẽ kh�ng việc trước đoạn [thiện căn], đoạn rồi lại sinh; cũng kh�ng n�n n�i rằng, �Hạng nhất-xiển-đề đọa v�o địa ngục, thọ mạng một kiếp�. N�y thiện nam tử! Thế n�n Như Lai n�i rằng, �Tất cả c�c ph�p kh�ng c� tướng cố định�.
Bồ-t�t Ca Diếp thưa Phật:
Bạch Đức Thế T�n! �ức Như Lai đầy đủ tr� lực biết c�c căn t�nh, th� nhất định biết �ng Thiện Tinh sẽ đoạn thiện căn. V� nh�n duy�n g� m� cho ph�p �ng ấy xuất gia?
�ức Phật dạy:
N�y thiện nam tử! V�o thuở trước, khi Ta mới xuất gia, em ta l� Nan-đ�, em họ Ta l� A-nan, �ề-b�-đạt-đa, con Ta l� La-hầu-la, những người như vậy đều theo Ta xuất gia tu đạo. Nếu Ta kh�ng cho �ng Thiện Tinh xuất gia th� người ấy theo thứ tự sẽ được nối ng�i vua. Sức lực �ng ấy tự tại th� sẽ hủy hoại Phật ph�p. Do nh�n duy�n n�y n�n ta cho �ng ấy xuất gia tu đạo.
N�y thiện nam tử! Tỳ kheo Thiện Tinh nếu chẳng xuất gia cũng đoạn thiện căn, ở v� lượng đều kh�ng c� lợi �ch. Nay �ng ấy xuất gia rồi, tuy đoạn thiện căn nhưng c� thể thọ tr� giới, c�ng dường cung k�nh bậc kỳ cựu trưởng t�c v� người c� đức, tu tập Sơ thiền cho đến Tứ thiền. �� gọi l� thiện nh�n. Thiện nh�n như vậy c� thể sinh ra thiện ph�p. Thiện ph�p đ� sinh th� c� thể tu tập đạo. �� tu tập đạo th� sẽ được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Vậy n�n Ta cho �ng Thiện Tinh xuất gia.
N�y thiện nam tử! Nếu ta chẳng cho tỳ kheo Thiện Tinh xuất gia thọ giới th� mới chẳng được xưng Ta l� Như Lai đầy đủ mười lực. (�)
N�y thiện nam tử! Như Lai kh�o biết ch�ng sinh thượng căn, trung căn v� hạ căn như vậy. Thế n�n xưng Phật đầy đủ tr� lực biết c�c căn t�nh.
Bồ-t�t Ca Diếp thưa Phật rằng:
Bạch Đức Thế T�n! Như Lai đầy đủ tr� lực biết c�c căn t�nh th� c� thể biết c�c căn thượng, trung, hạ của ch�ng sinh, lợi độn sai biệt, t�y người, t�y �, t�y thời , n�n gọi l� Tr� lực biết c�c căn t�nh của Như Lai. (�)
Hoặc c� người n�i rằng, người phạm bốn trọng cấm, tạo tội ngũ nghịch, nhất-xiển-đề đều c� Phật t�nh. (�)
Như Lai Thế T�n v� quốc độ, v� thời tiết, v� lời n�i người kh�c, v� người, v� mọi căn t�nh, n�n nơi một ph�p tạo ra hai thứ thuyết [l� danh v� nghĩa]. Đối với ph�p, nơi một danh n�i ra v� lượng danh, nơi một nghĩa n�i ra v� lượng danh, nơi v� lượng nghĩa n�i ra v� lượng danh.
Sao gọi l� một danh n�i ra v� lượng danh? Giống như Niết-b�n, cũng t�n l� Niết-b�n, cũng t�n l� V� sinh, cũng t�n l� V� xuất, cũng t�n l� V� t�c, cũng t�n l� V� vi, cũng t�n l� Quy y, cũng t�n l� Quật trạch, cũng t�n l� Giải tho�t, cũng t�n l� Quang minh, cũng t�n l� �ăng minh, cũng t�n l� Bỉ ngạn, cũng t�n V� �y, cũng t�n l� V� thối, cũng t�n l� An xứ, cũng t�n l� Tịch tịnh, cũng t�n l� V� tướng, cũng t�n l� V� nhị, cũng t�n l� Nhất hạnh, cũng t�n l� Thanh lương, cũng t�n l� V� �m, cũng t�n l� V� ngại, cũng t�n l� V� tr�nh, cũng t�n l� V� trược, cũng t�n l� Quảng đại, cũng t�n l� Cam lộ, cũng t�n l� C�t tường. �� gọi l� một danh tạo ra v� lượng danh.
Sao gọi l� một nghĩa n�i ra v� lượng danh? Giống như �ế Th�ch, [cũng t�n l� �ế Th�ch, cũng t�n l� Kiều-thi-ca, cũng t�n l� B�-tha-b�, cũng t�n l� Ph�-lan-đ�-la, cũng t�n l� Ma-khư-b�, cũng t�n l� Nh�n-đ�-la, cũng t�n l� Thi�n Nh�n, cũng t�n l� X�-chỉ-ph�, cũng t�n l� Kim Cương, cũng t�n l� Bảo �ỉnh, cũng t�n l� Bảo Tr�ng. �� l� một nghĩa n�i ra v� lượng danh.]
Sao gọi l� v� lượng nghĩa n�i ra v� lượng danh? Như danh Phật Như Lai l� Như Lai, nghĩa kh�c danh kh�c, cũng gọi l� A-la-ha, nghĩa kh�c danh kh�c, cũng gọi l� Tam-miệu Tam-phật-đ�, nghĩa kh�c danh kh�c, cũng gọi l� Thuyền Sư, cũng gọi l� �ạo Sư, cũng gọi l� Ch�nh Gi�c, cũng gọi l� Minh Hạnh T�c, cũng gọi l� �ại Sư Tử Vương, cũng gọi l� Sa-m�n, cũng gọi l� B�-la-m�n, cũng gọi l� Tịch Tịnh, cũng gọi l� Th� Chủ, cũng gọi l� ��o Bỉ Ngạn, cũng gọi l� �ại Y Vương, cũng gọi l� �ại Tượng Vương, cũng gọi l� �ại Long Vương, cũng gọi l� Th� Nh�n, cũng gọi l� �ại Lực Sĩ, cũng gọi l� �ại V� �y, cũng gọi l� Bảo Tụ, cũng gọi l� Thương Chủ, cũng gọi l� �ắc Tho�t, cũng gọi l� �ại Trượng Phu, cũng gọi l� Thi�n Nh�n Sư, cũng gọi l� �ại Ph�n-đ�-lợi, cũng gọi l� �ộc V� �ẳng Lữ, cũng gọi l� �ại Phước �iền, cũng gọi l� �ại Tr� Tuệ Hải, cũng gọi l� V� Tướng, cũng gọi l� Cụ T�c B�t Tr�. Như vậy hết thảy nghĩa kh�c danh kh�c.
N�y thiện nam tử! �� gọi l� trong v� lượng nghĩa n�i v� lượng danh.
Lại c� một nghĩa n�i v� lượng danh. C�i gọi l� Ấm, cũng gọi l� Ấm, cũng gọi l� �i�n đảo, cũng gọi l� �ế, cũng gọi l� Tứ niệm xứ, cũng gọi l� Tứ thực, cũng gọi l� Tứ thức trụ xứ, cũng gọi l� Hữu, cũng gọi l� �ạo, cũng gọi l� Thời, cũng gọi l� Ch�ng sinh, cũng gọi l� Vi thế, cũng gọi l� �ệ nhất nghĩa, cũng gọi l� Tam tu: th�n, giới v� t�m, cũng gọi l� Nh�n quả, cũng gọi l� Phiền n�o, cũng gọi l� Giải tho�t, cũng gọi l� Thập nhị nh�n duy�n, cũng gọi l� Thanh văn, B�ch-chi Phật, cũng gọi l� �ịa ngục, Ngạ quỷ, S�c sinh, Nh�n, Thi�n, cũng gọi l� Qu� khứ, Hiện tại, Vị lai. �� gọi l� một nghĩa m� n�i v� lượng danh.
N�y thiện nam tử! Như Lai Thế T�n v� ch�ng sinh n�n trong rộng n�i lược, trong lược n�i rộng. �ệ nhất nghĩa đế n�i l� Thế đế, n�i Thế đế ph�p l� �ệ nhất nghĩa đế.�

(18)
Lại n�i:
�Ca Diếp lại n�i: Bạch Đức Thế T�n! �ệ nhất nghĩa đế cũng gọi l� �ạo, cũng gọi l� Bồ-đề, cũng gọi l� Niết-b�n.�

(19)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! Ở trong kinh Ta n�i, th�n Như Lai c� hai thứ: một l�, Sinh th�n; hai l�, Ph�p th�n. Sinh th�n tức l� th�n ứng h�a phương tiện. Th�n như vậy th� c� thể n�i rằng c� sinh gi� bệnh chết, d�i, ngắn, trắng, đen, l� đ�y, l� kia, l� hữu học, l� v� học. C�c đệ tử của Ta nghe lời đ� rồi, kh�ng hiểu � Ta, xướng rằng: ��ức Như Lai chắc chắn n�i th�n Phật l� ph�p hữu vi�.
Ph�p th�n tức l� th�n thường lạc ng� tịnh, vĩnh ly tất cả sinh gi� bệnh chết, chẳng trắng, chẳng đen, chẳng d�i, chẳng ngắn, chẳng đ�y, chẳng kia, chẳng hữu học, chẳng v� học. Nếu Phật xuất thế hay kh�ng xuất thế, th� Ph�p th�n thường bất động, kh�ng c� biến dịch. N�y thiện nam tử! C�c đệ tử của Ta nghe lời đ� rồi, kh�ng hiểu � Ta, xướng rằng: ��ức Như Lai chắc chắn n�i th�n Phật l� ph�p v� vi�.�

(20)
Lại n�i:
�N�y thiện nam tử! Như Ta đ� n�i, mười hai bộ kinh, hoặc theo � m�nh m� thuyết, hoặc theo � người m� thuyết, hoặc theo � m�nh người m� thuyết.� (�)
N�y thiện nam tử! Như Ta đ� n�i, �Bồ-t�t Thập trụ thấy �t phần Phật t�nh� , đ� gọi l� theo � người m� thuyết. V� sao gọi l� thấy �t phần? V� Bồ-t�t Thập trụ chứng đắc c�c tam muội: Thủ Lăng Nghi�m, v.v., ba ng�n ph�p m�n, thế n�n tự biết r� r�ng sẽ được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, m� kh�ng thấy tất cả ch�ng sinh nhất định được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. V� vậy Ta n�i, �Bồ-t�t Thập trụ thấy �t phần Phật t�nh�.
N�y thiện nam tử! Ta thường tuy n�i rằng, �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh�, đ� gọi l� theo � m�nh m� thuyết. �Tất cả ch�ng sinh kh�ng đoạn kh�ng diệt [giống như đ�n ch�y], cho đến được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c� , đ� gọi l� theo � m�nh m� thuyết. �Tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh, v� phiền n�o che phủ n�n kh�ng thể được thấy�, Ta n�i như vậy, �ng n�i cũng vậy. �� gọi l� theo � m�nh người m� thuyết.
N�y thiện nam tử! Như Lai hoặc c� l�c v� một ph�p m� thuyết v� lượng ph�p. �

(21)
Lại n�i:
�Nhất thiết gi�c gọi l� Phật t�nh. Bồ-t�t Thập trụ kh�ng được gọi l� Nhất thiết gi�c. Thế n�n Bồ-t�t ấy tuy thấy m� kh�ng r� r�ng.
N�y thiện nam tử! Thấy c� hai thứ: một l�, mắt thấy; hai l�, nghe thấy. Chư Phật Thế T�n mắt thấy Phật t�nh như xem quả A-ma-lặc ở trong l�ng b�n tay. Bồ-t�t Thập trụ nghe thấy Phật t�nh n�n kh�ng r� r�ng. Bồ-t�t Thập trụ chỉ c� thể tự biết chắc chắn được V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c m� kh�ng thể biết tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh.
N�y thiện nam tử! Lại c� mắt thấy, chư Phật Như Lai v� Bồ-t�t Thập trụ mắt thấy Phật t�nh. Lại c� nghe thấy, tất cả ch�ng sinh cho đến Bồ-t�t Cửu địa nghe thấy Phật t�nh. Bồ t�t nếu nghe tất cả ch�ng sinh đều c� Phật t�nh m� t�m kh�ng sinh t�n, th� kh�ng gọi l� nghe thấy.
[N�y thiện nam tử! Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n muốn thấy Như Lai th� cần phải tu tập mười hai bộ kinh, thọ tr�, đọc tụng, bi�n ch�p, giải thuyết.]
�ại Bồ-t�t Sư Tử Hống thưa rằng:
Bạch Đức Thế T�n! Tất cả ch�ng sinh kh�ng thể được biết t�m tướng của Như Lai th� phải qu�n s�t thế n�o để được biết?
N�y thiện nam tử! Tất cả ch�ng sinh thật kh�ng thể biết t�m tướng của Như Lai. Nếu muốn qu�n s�t để được biết th� c� hai nh�n duy�n: một l�, mắt thấy; hai l�, nghe thấy. Nếu thấy th�n nghiệp Như Lai sở hữu th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� mắt thấy. Nếu qu�n s�t khẩu nghiệp Như Lai sở hữu th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� nghe thấy. Nếu thấy sắc mạo m� tất cả ch�ng sinh kh�ng thể s�nh được th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� mắt thấy. Nếu nghe �m thanh vi diệu tối thắng kh�ng đồng �m thanh ch�ng sinh sở hữu th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� nghe thấy. Nếu thấy thần th�ng Như Lai sở t�c l� v� ch�ng sinh hay v� lợi dưỡng. Nếu v� ch�ng sinh, kh�ng v� lợi dưỡng, th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� mắt thấy. Nếu khi qu�n s�t Như Lai d�ng Tha t�m tr� qu�n s�t ch�ng sinh l� v� lợi dưỡng m� thuyết hay v� ch�ng sinh m� thuyết. Nếu v� ch�ng sinh, kh�ng v� lợi dưỡng, th� phải biết ch�nh l� Như Lai. �� gọi l� nghe thấy.�

(22)
Tịnh Độ Luận n�i:
�� Thế T�n con nhất t�m
Quy mạng hết mười phương
V� Ngại Quang Như Lai
Nguyện sinh An Lạc quốc. (�)
Qu�n tướng thế giới kia
Thắng hơn Tam giới đạo.
�� Cứu c�nh như hư kh�ng
�� Quảng đại kh�ng bi�n tế.�

(23)
Ch� Luận ghi:
�C�ng đức th�nh tựu Trang nghi�m thanh tịnh: Kệ tụng: �Qu�n tướng thế giới kia, Thắng hơn Tam giới đạo.� C�ng đức th�nh tựu ở đ�y v� sao kh�ng thể nghĩ b�n? C� người ph�m phu m� phiền n�o th�nh tựu, cũng được sinh về tịnh độ kia. Những nghiệp tr�i buộc của Tam giới ho�n to�n kh�ng l�i k�o họ được, đ� l� kh�ng đoạn phiền n�o m� được phần Niết-b�n, sao c� thể nghĩ b�n được?�

(24)
Lại n�i:
�Ch�nh đạo đại từ bi
Thiện căn xuất thế sinh.
Hai c�u n�y l� �c�ng đức th�nh tựu Trang nghi�m t�nh�. (�)
T�nh l� nghĩa �bản�. N�i tịnh độ n�y t�y thuận Ph�p t�nh, kh�ng tr�i Ph�p bản. Sự thể đồng nghĩa với phẩm Bảo Vương Như Lai T�nh Khởi của kinh Hoa Nghi�m. �
Lại n�i, �T�ch tập th�nh t�nh� , � n�i Bồ-t�t Ph�p Tạng do tu tập c�c Ba-la-mật m� t�ch tập th�nh [trang nghi�m t�nh của tịnh độ An Lạc].
Cũng n�i, �T�nh l� Th�nh chủng t�nh�, � n�i Bồ-t�t Ph�p Tạng ngộ V� sinh nhẫn từ Thế Tự Tại Vương Phật, địa vị bấy giờ được gọi l� Th�nh chủng t�nh. Trụ trong t�nh ấy, ph�t ra bốn mươi t�m đại nguyện, tu tập v� khởi tạo c�i n�y, b�n gọi l� Tịnh độ An Lạc. C�i ấy do nh�n kia được th�nh. Từ trong quả m� n�i đến nh�n, n�n gọi l� T�nh.
Lại n�i, T�nh, c� nghĩa l� �tất nhi�n�, hoặc l� nghĩa �kh�ng biến đổi�. Như t�nh biển l� một vị, c�c s�ng đổ v�o biển đều th�nh một vị, vị [mặn] của biển kh�ng theo c�c s�ng m� biến đổi. Lại như t�nh chất th�n thể con người l� bất tịnh, d� c� đưa đủ loại sắc hương, mỹ vị tốt đẹp v�o trong th�n cũng trở th�nh bất tịnh. Những người v�ng sinh tịnh độ An Lạc, kh�ng ai c� sắc bất tịnh, c� t�m bất tịnh, rốt r�o đều đạt được Ph�p th�n v� vi thanh tịnh b�nh đẳng, v� t�nh thanh tịnh của quốc độ An Lạc đ� th�nh tựu.
Ch�nh đạo đại từ bi, thiện căn xuất thế sinh: l� đại đạo b�nh đẳng vậy. Đạo b�nh đẳng, sở dĩ được gọi l� ch�nh đạo, v� b�nh đẳng l� thể tướng của c�c ph�p. V� c�c ph�p b�nh đẳng n�n ph�t t�m b�nh đẳng, ph�t t�m b�nh đẳng n�n đạo b�nh đẳng, đạo b�nh đẳng n�n đại từ bi b�nh đẳng. Đại từ bi l� ch�nh nh�n của Phật đạo, n�n mới n�i l� �Ch�nh đạo đại từ bi�. Từ bi c� ba duy�n: một l�, ch�ng sinh duy�n, l� tiểu bi; hai l�, ph�p duy�n, l� trung bi; ba l�, v� duy�n, l� đại bi. Đại bi tức l� thiện căn xuất thế vậy. Tịnh độ An Lạc sinh ra từ đại bi n�y, n�n gọi đại bi n�y l� căn bản của tịnh độ, n�n mới n�i �Thiện căn xuất thế sinh�.�

(25)
�Hỏi: Khi nh�n v�o bản nguyện lực của Bồ-t�t Ph�p Tạng v� những b�i kệ t�n th�n của Bồ-t�t Long Thọ, họ dường như coi số lượng lớn ch�ng Thanh văn trong c�i nước kia l� kỳ diệu, điều n�y c� nghĩa g�?
Đ�p: Thanh văn lấy thật tế l�m chứng ngộ, từ đ� kh�ng thể sinh mầm rễ tuệ gi�c của Phật. Tuy nhi�n, với thần lực bất tư nghị của bản nguyện, Đức Phật A Di Đ� nhiếp thủ v� đưa họ sinh về Tịnh Độ, rồi lại d�ng thần lực để ph�t khởi nơi họ t�m cầu V� thượng đạo. V� như lo�i chim độc rớt v�o nước, c� cua đều chết, lo�i t� gi�c chạm v�o, c�c lo�i chết đều sống dậy. Cũng vậy, lẽ ra họ kh�ng thể sinh [mầm rễ tuệ gi�c của t�m Phật] m� lại được sinh, đ� thực sự l� kỳ diệu. Trong năm thứ bất tư nghị, Phật ph�p l� tối bất khả tư nghị. Đức Phật c� thể khiến h�ng Thanh văn ph�t t�m cầu V� thượng đạo, quả thật, đ�y l� tối thượng bất khả tư nghị.�

(26)
Lại n�i:
�Bất khả tư nghị lực : tổng chỉ c�i lực của mười bảy thứ c�ng đức trang nghi�m ở quốc độ của Đức Phật kia th� bất khả tư nghị. C�c kinh n�i c� năm thứ bất khả tư nghị: một l�, ch�ng sinh nhiều �t th� kh�ng thể nghĩ b�n; hai l�, nghiệp lực th� kh�ng thể nghĩ b�n; ba l�, lực của lo�i rồng th� kh�ng thể nghĩ b�n; bốn l�, thiền định lực th� kh�ng thể nghĩ b�n; năm l�, Phật ph�p lực th� kh�ng thể nghĩ b�n. Ở đ�y, Phật độ th� kh�ng thể nghĩ b�n, c� hai thứ lực: một l�, nghiệp lực, nghĩa l� thiện căn xuất thế của Bồ-t�t Ph�p Tạng được th�nh bởi �đại nguyện nghiệp lực� ; hai l�, Ch�nh gi�c A Di Đ� như Ph�p vương được nhiếp bởi �thiện trụ tr� lực� .�

(27)
Lại n�i:
�Hiển thị tự lợi lợi tha:
Lược n�i mười bảy thứ c�ng đức về sự trang nghi�m quốc độ của Đức Phật A Di Đ� kia, chỉ b�y sự th�nh tựu đại c�ng đức lực cho lợi �ch tự th�n Như Lai v� sự th�nh tựu c�ng đức lợi �ch tha nh�n.
Lược n�i: n�i c�ng đức của tịnh độ kia l� v� lượng, kh�ng phải chỉ c� mười bảy thứ. N�i Tu-di nh�t vừa hạt cải, lỗ ch�n l�ng chứa trọn biển lớn. C� phải n�i hay biển c� thần, lỗ ch�n l�ng hay hạt cải c� lực? C�i l�m n�n thần lực mới c� thần lực.�

(28)
Lại n�i:
�Thế n�o l� th�nh tựu c�ng đức Bất hư t�c trụ tr� trang nghi�m?
Kệ rằng:
Qu�n Phật Bản nguyện lực
Ai gặp kh�ng luống qua
Khiến được mau đầy đủ
Biển b�u lớn c�ng đức.
Sự th�nh tựu c�ng đức �Bất hư t�c trụ tr� trang nghi�m�: Đ� l� bản nguyện lực của A Di Đ� Như Lai. Nay lược n�i tướng �hư t�c� kh�ng thể trụ tr�, để n�u r� nghĩa �bất hư t�c trụ tr�. (�)� N�i �Bất hư t�c trụ tr�, l� y theo bốn mươi t�m bản nguyện của Bồ-t�t Ph�p Tạng, ng�y nay l� thần lực tự tại của A Di Đ� Như Lai. Nguyện để th�nh lực, lực để tựu nguyện. Nguyện chẳng luống kh�ng, lực chẳng dối b�y. Lực nguyện hợp nhau, rốt cuộc kh�ng sai, n�n gọi l� th�nh tựu.�

(29)
T�n A Di Đ� Phật Kệ n�i: [H�a thượng Đ�m Loan tạo]
�Nam m� A Di Đ� Phật.
{Th�ch danh: B�n cạnh Kinh, phụng t�n V� Lượng Thọ, cũng gọi An Dưỡng}

Th�nh Phật đến nay trải mười kiếp
Thọ mạng d�i l�u thật v� c�ng
Ph�p th�n vầng s�ng khắp ph�p giới
Chiếu c�i tối tăm n�n đảnh lễ.

�nh s�ng tr� tuệ chẳng thể lường
N�n Phật lại hiệu V� Lượng Quang
Hữu lượng c�c tướng đều s�ng tỏ
Thế n�n k�nh lạy Ch�n Thật Minh.

Giải tho�t s�ng trưng kh�ng hạn lượng
N�n Phật lại hiệu V� Bi�n Quang
Được quang chạm đến l�a v�, hữu
Thế n�n k�nh lạy B�nh Đẳng Gi�c.

M�y s�ng v� ngại như hư kh�ng
N�n Phật lại hiệu V� Ngại Quang
Tất cả chất ngại đều thấu suốt
Thế n�n k�nh lạy Nan Tư Nghị.

Thanh tịnh s�ng suốt kh�ng c� đối
N�n Phật lại hiệu V� Đối Quang
Người gặp s�ng n�y nghiệp hệ dứt
Thế n�n k�nh lạy Tất C�nh Y.

�nh s�ng Phật chiếu v�o bậc nhất
N�n Phật lại hiệu Quang Vi�m Vương
Tam đồ đen tối mong được s�ng
Thế n�n k�nh lạy Đại Ứng C�ng.

Luồng �nh s�ng s�ng rỡ si�u tuyệt
N�n Phật lại hiệu Thanh Tịnh Quang
Một khi s�ng chiếu tội cấu hết
Đều được giải tho�t n�n đảnh lễ.

�nh từ quang khắp th� an lạc
N�n Phật lại hiệu Hoan Hỷ Quang
S�ng chiếu đến nơi được ph�p hỷ
C�i đầu đảnh lễ Đại An Ủy.

Phật quang hay ph� tối v� minh
N�n Phật lại hiệu Tr� Tuệ Quang
Tất cả chư Phật ch�ng Tam Thừa
Đều c�ng khen ngợi n�n k�nh lạy.

Tất cả �nh s�ng lu�n khắp chiếu
N�n Phật lại hiệu Bất Đoạn Quang
Văn quang lực� n�n t�m kh�ng dứt
Đều được v�ng sinh n�n đảnh lễ.

S�ng ấy ngo�i Phật đ�u thể lường
N�n Phật lại hiệu Nan Tư Quang
Mười phương chư Phật khen v�ng sinh
Khen c�ng đức ấy n�n k�nh lạy.

Thần quang l�a tướng chẳng c� t�n
N�n Phật lại hiệu V� Xưng Quang
Nh�n s�ng th�nh Phật s�ng rực rỡ
Chư Phật khen ngợi n�n đảnh lễ.

�nh s�ng ch�i l�a hơn nhật nguyệt
N�n Phật hiệu Si�u Nhật Nguyệt Quang
Phật Th�ch Ca khen c�n kh�ng hết
N�n con k�nh lạy V� Đẳng Đẳng.
(�)
Bổn sư Long Thọ Ma-ha-t�t
Bậc h�nh tượng chỉnh l� suy t�n
Đ�ng cửa gi�o t�, mở Ch�nh ph�p
L� Di�m-ph�-đề tất cả mắt
Nối tiếp lời Phật, Hoan hỷ địa
�� Quy A Di Đ� sinh An Dưỡng.

�� Con từ v� thủy theo ba c�i
B�nh xe hư vọng lu�n hồi chuyển
Một niệm một thời đ� tạo nghiệp
Đủ buộc s�u đường rớt tam đồ.
�� Xin nguyện từ quang hộ niệm con
Khiến con kh�ng mất Bồ-đề t�m
Con khen Phật tuệ c�ng đức �m
Nguyện nghe mười phương người hữu duy�n
Ai muốn được v�ng sinh An Lạc
Khắp đều như � kh�ng chướng ngại
Bao nhi�u c�ng đức lớn hay nhỏ
Hồi th� tất cả c�ng v�ng sinh
Nam m� Bất Khả Tư Nghị Quang
Nhất t�m quy mạng con k�nh lễ.

Mười phương ba đời V� lượng tuệ
Đồng nhờ nhất như hiệu Ch�nh gi�c
Hai tr� đầy đủ, đạo b�nh đẳng
Nhiếp h�a t�y duy�n n�n như thế
Con về Tịnh độ A Di Đ�
Tức l� quy mạng c�c Phật độ
Con d�ng nhất t�m khen một Phật
Nguyện khắp mười phương người v� ngại
Như thế mười phương v� lượng Phật
C�ng đều ch� t�m đầu mặt lạy.�

�� (30)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� Hỏi: Tịnh quốc Di Đ� l� b�o hay l� h�a?
Đ�p: L� b�o kh�ng phải h�a. V� sao biết được? Như trong kinh Đại Thừa Đồng T�nh� n�i, T�y phương An Lạc l� B�o độ v� A Di Đ� Phật l� B�o Phật. Lại nữa, kinh V� Lượng Thọ n�i, v�o thời Thế Nhi�u Vương Phật, tỳ kheo Ph�p Tạng đ� thực h�nh Bồ-t�t đạo, ph�t bốn mươi t�m lời nguyện, mỗi nguyện đều n�i: �Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh trong mười phương xưng niệm danh hiệu của t�i, [muốn sinh về nước t�i] nhẫn đến mười niệm, m� kh�ng được v�ng sinh, th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.� Nay đ� th�nh Phật, tức l� c�i th�n đ�p lại nh�n đ�. Lại nữa, trong Qu�n Kinh n�i, ba hạng người thuộc Thượng phẩm, khi sắp mạng chung, đều được Đức Phật A Di Đ� v� c�c h�a Phật đến rước người ấy. B�o th�n v� h�a th�n đều đến duỗi tay dắt dẫn, n�n gọi l� �c�ng�. D�ng văn n�y l�m bằng chứng để biết l� B�o th�n.
Nhưng Ứng th�n v� B�o th�n l� �nh�n mục dị danh� . Trước dịch B�o th�n l� Ứng th�n, sau dịch Ứng th�n l� B�o th�n. N�i đến B�o th�n, tức l� nh�n v� hạnh kh�ng luống dối, chắc chắn sẽ được quả, do quả ứng với nh�n, n�n gọi l� B�o. Lại nữa, do trải qua ba đại a-tăng-kỳ kiếp tu tập vạn hạnh, chắc chắn sẽ được Bồ-đề, nay đ� th�nh đạo, tức l� Ứng th�n. Ở đ�y, chư Phật qu� khứ v� hiện tại được lập qua ba th�n, ngo�i ba th�n n�y kh�ng c�n th�n n�o kh�c. D� cho bất tận t�m tướng� v� danh hiệu nhiều như c�t bụi, nhưng từ quan điểm bản thể, tất cả đều thuộc H�a th�n. Hiện nay, Đức Phật A Di Đ� l� B�o th�n.
Hỏi: Đ� n�i về B�o. B�o th�n l� thường trụ, vĩnh viễn kh�ng sinh diệt, v� sao trong kinh Qu�n �m Thọ K�� n�i, Đức Phật A Di Đ� cũng c� l�c nhập Niết-b�n, điều n�y giải th�ch ra sao?
Đ�p: Nghĩa nhập hay kh�ng nhập, chỉ l� cảnh giới của chư Phật, chẳng phải thiển tr� ba thừa nhắm đến, huống l� tiểu ph�m c� thể hiểu được. Tuy nhi�n, nếu người n�o muốn biết, d�m dẫn kinh Phật để minh chứng v� sao, th� như phẩm Niết-B�n Phi H�a trong Kinh Đại Phẩm B�t Nh� c� n�i:
�Đức Phật bảo Tu-bồ-đề: � �ng nghĩ sao? Nếu c� h�a nh�n l�m h�a nh�n th� h�a nh�n n�y c� thật sự chẳng trống kh�ng?
Tu-bồ-đề đ�p: Bạch Đức Thế T�n! Kh�ng c�. (�)
Đức Phật bảo Tu-bồ-đề: Sắc tức l� h�a. Thọ, tưởng, h�nh, thức tức l� h�a, cho đến Nhất thiết chủng tr� cũng tức l� h�a.
Tu-bồ-đề bạch Phật: Bạch Đức Thế t�n! Nếu ph�p thế gian l� h�a, ph�p xuất thế gian cũng l� h�a: đ� l� bốn niệm xứ, bốn ch�nh cần, bốn như � t�c, năm căn, năm lực, bảy bồ-đề phần, t�m Th�nh đạo phần, ba giải tho�t m�n, mười lực của Phật, bốn v� sở �y, bốn tr� v� ngại, mười t�m ph�p bất cộng, c�c ph�p quả v� c�c bậc Hiền th�nh: đ� l� Tu-đ�-ho�n, Tư-đ�-h�m, A-na-h�m, A-la-h�n, B�ch-chi Phật, Đại Bồ-t�t, chư Phật. Bạch Đức Thế T�n! Ph�p ấy cũng l� h�a?
Phật bảo Tu-bồ-đề: Tất cả ph�p đều l� h�a, trong ph�p ấy c� ph�p Thanh văn biến h�a, c� ph�p B�ch-chi Phật biến h�a, c� ph�p Bồ-t�t biến h�a, c� ph�p chư Phật biến h�a, c� ph�p phiền n�o biến h�a, c� ph�p nghiệp nh�n duy�n biến h�a. Do nh�n duy�n đ�, n�y Tu-bồ-đề! Tất cả ph�p đều l� h�a.
Tu-bồ-đề bạch Phật: Bạch Đức Thế T�n! Nếu c�c phiền n�o được đoạn trừ, th� gọi l� quả Tu-đ�-ho�n, quả A-la-h�n, đạo B�ch-chi Phật. Đoạn trừ tập chủng của c�c phiền n�o c� phải đều l� biến h�a chăng?
Phật dạy Tu-bồ-đề: Nếu tướng ph�p c� sinh diệt th� đều thuộc về biến h�a?
Tu-bồ-đề bạch Phật: Bạch Đức Thế T�n! Vậy ph�p n�o kh�ng phải biến h�a?
Phật dạy: Ph�p n�o kh�ng sinh diệt th� ph�p đ� kh�ng phải biến h�a.
Tu-bồ-đề bạch Phật: Những ph�p n�o kh�ng sinh diệt, kh�ng phải biến h�a?
Phật bảo: Niết-b�n kh�ng c� tướng dối gạt, l� ph�p kh�ng phải biến h�a.
Tu-bồ-đề bạch Phật: Bạch Đức Thế T�n! Như Đức Phật thường n�i c�c ph�p l� b�nh đẳng, kh�ng do Thanh văn l�m ra, kh�ng do B�ch-chi Phật l�m ra, kh�ng do c�c vị Đại Bồ-t�t l�m ra, kh�ng do chư Phật l�m ra. C� Phật hay kh�ng Phật, th� t�nh c�c ph�p thường Kh�ng, t�nh Kh�ng tức l� Niết-b�n. V� sao Đức Phật lại n�i một ph�p Niết-b�n chẳng phải như h�a?
Phật bảo Tu-bồ-đề: Đ�ng vậy, đ�ng vậy! C�c ph�p b�nh đẳng, kh�ng phải do Thanh văn l�m ra, cho đến t�nh Kh�ng tức l� Niết-b�n. Nếu Bồ-t�t mới ph�t t�m, nghe n�i tất cả ph�p đều rốt r�o t�nh Kh�ng, cho đến Niết-b�n cũng đều như h�a, th� t�m vị đ� sẽ khiếp sợ. Đ� l� v� Bồ-t�t mới ph�t t�m m� ph�n biệt ph�p sinh diệt l� như h�a, ph�p bất sinh bất diệt kh�ng phải như h�a.�
�Nay d�ng Th�nh gi�o n�y m� nghiệm biết, Đức Phật A Di Đ� chắc chắn l� h�a th�n, về sau d� c� nhập Niết-b�n, th� nghĩa n�y cũng kh�ng ngại. Người c� tr� tuệ n�n biết như vậy.
Hỏi: Đức Phật A Di Đ� v� quốc độ của Ng�i đ� gọi l� b�o, ph�p b�o thật cao diệu, tiểu Th�nh kh� bước l�n, th� ph�m phu cấu chướng l�m sao được nhập?
Đ�p: Nếu b�n về ch�ng sinh cấu chướng th� thật kh� ưa th�ch, nhưng nhờ cậy nguyện lực của Phật l�m cường duy�n, gi�p cho ch�ng sinh năm thừa đều được nhập.�

(31)
Lại n�i:
�7. �Nay t�i th�ch sinh về Cực Lạc thế giới, chỗ của Đức Phật A Di ��: L� phu nh�n Vi Đề Hy chọn ri�ng theo sở cầu. Điều n�y cho thấy bản quốc Di Đ� được ho�n th�nh bằng bốn mươi t�m nguyện. Mỗi nguyện đều ph�t sinh thắng nh�n tăng thượng. Nương v�o nh�n m� khởi thắng hạnh; dựa v�o hạnh m� cảm được thắng quả. Nương v�o quả m� cảm th�nh thắng b�o; dựa v�o b�o m� cảm th�nh Cực Lạc. Nương v�o lạc m� hiển th�ng bi h�a; dựa v�o bi h�a m� mở cửa tr� tuệ. Nhưng bi t�m l� v� tận, tr� cũng v� c�ng; bi tr� song h�nh, tức mở rộng cửa cam lộ, nhờ đ� m� gi�o ph�p thấm nhuần, nhiếp khắp quần sinh. C�c kinh điển kh�c khuyến kh�ch [nguyện sinh Tịnh dộ] th� nhiều v� kể, v� c�c bậc Th�nh đều đồng l�ng chỉ dạy v� khen ngợi. Nhờ nh�n duy�n n�y m� Đức Như lai mật � bảo phu nh�n tuyển chọn ri�ng.�

(32)
Lại n�i:
�� T�y phương vắng lặng, vui v� vi
Rốt r�o ti�u dao, l�a hữu v�
Đại bi hu�n t�m, dạo ph�p giới
Ph�n th�n lợi vật đẳng kh�ng kh�c.

Về đi th�i,
C�i ma kh�ng thể dừng
Nhiều kiếp lu�n lu�n chuyển
S�u đường đều trải qua
Đến chỗ vui v� dư
Chỉ nghe tiếng sầu than
Sau khi bỏ th�n n�y
Nhập th�nh Niết-b�n kia.�

�� (33)
�� Lại n�i:
�� Cực Lạc v� vi, Niết-b�n giới
T�y duy�n tạp thiện e kh� sinh
Bởi thế Như Lai tuyển yếu ph�p
Dạy niệm Di Đ� chuy�n c�ng chuy�n.�

�� (34)
�� Lại n�i:
�� Từ Phật ti�u dao quy tự nhi�n
�� Tự nhi�n tức l� c�i Di Đ�
�� V� lậu, v� sinh lại l� ch�n
�� Đi đến dừng lu�n thường theo Phật
�� Chứng được v� vi Ph�p t�nh th�n.�

�� (35)
�� Lại n�i:
�� Di Đ� diệu quả, hiệu l� V� thượng Niết-b�n.�

�� (36)
�� Sư Cảnh Hưng n�i:
�� nh s�ng Phật chẳng phải to�n số biết được, n�n l� V� lượng quang. Kh�ng điều kiện n�o m� kh�ng soi chiếu, n�n l� V� bi�n quang. Kh�ng c� nh�n v� ph�p n�o c� thể chướng ngại, n�n l� V� ngại quang. C�c Bồ-t�t kh�ng s�nh bằng, n�n l� V� đối quang. �nh s�ng tự tại, kh�ng g� tr�n, n�n l� Vi�m vương quang. Từ thiện căn v� tham của Phật m� hiện, cũng trừ hết t�m tham trược của ch�ng sinh, n�n l� Thanh tịnh quang. Từ thiện căn v� s�n của Phật m� sinh, trừ được s�n giận, lo buồn của ch�ng sinh, n�n gọi l� Hoan hỷ quang. Từ thiện căn v� si của Phật m� khởi, lại dứt trừ v� minh phẩm t�m của ch�ng sinh, n�n gọi l� Tr� tuệ quang. Thường quang của Phật hằng soi chiếu l�m lợi �ch, n�n gọi l� Bất đoạn quang. �nh s�ng ấy h�ng Nhị thừa kh�ng lường biết được, n�n gọi l� Nan tư quang. Cũng chẳng phải c�c thừa kh�c c� thể n�i được, n�n gọi l� V� xưng quang. Ng�y đ�m thường soi chiếu kh�ng giống với hai vầng nhật nguyệt ở Ta-b�, n�n l� Si�u nhật nguyệt quang.
Đều l� nhờ �nh s�ng chạm th�n, tức l� nhờ Th�n t�m nhu nhuyễn nguyện� m� c� được.�

(37)
Như vậy, từ lời dạy ch�n thật của Như Lai v� luận giải của T�ng sư, ch�ng ta biết r� rằng, c�i tịnh An Dưỡng l� B�o độ ch�n thật.
Ch�ng sinh hoặc nhiễm ở Ta-b� kh�ng thể thấy Phật t�nh, v� bị che phủ bởi phiền n�o.
Kinh [Niết B�n] n�i: �Như Ta đ� n�i, Bồ-t�t Thập trụ thấy �t phần Phật t�nh.� N�n biết, đến được Phật độ An Lạc th� tức khắc Phật t�nh hiển lộ. Điều n�y l� nhờ bản nguyện lực hồi hướng [của Đức Phật A Di Đ�].
Lại nữa, kinh [Niết B�n] n�i: �Th�n ch�ng sinh vị lai trang nghi�m đầy đủ thanh tịnh th� được thấy Phật t�nh.�

(38)
�Khởi T�n Luận n�i: �Nếu biết tất cả ph�p, tuy thuyết m� kh�ng c� chủ thể thuyết v� đối tượng thuyết; tuy niệm m� kh�ng c� chủ thể niệm v� đối tượng niệm, th� thế l� t�y thuận [ch�n như]. T�ch rời niệm th� thế l� đắc nhập [ch�n như].�
Đắc nhập l� Ch�n như tam-muội vậy. Huống nữa, địa vị V� niệm l� ở bậc Diệu gi�c. Bởi v� nhận ra t�m l� biết c�i tướng bắt đầu sinh của t�m, n�n n�i rằng, biết sơ tướng l� v� niệm, kh�ng phải l� sở tri của h�ng Bồ-t�t Thập Địa. Nay ch�ng ta c�n chưa đạt giai vị Thập T�n th� phải y theo lời Đại sĩ M� Minh, �từ thuyết nhập v�o v� thuyết, từ niệm nhập v�o v� niệm� .�

(39)
Xem x�t chữ �B�o�, l� do �Như Lai nguyện hải, th� b�o quả th�nh độ�.
Tuy nhi�n, �Nguyện hải� c� ch�n v� c� giả. V� vậy, �Phật độ� cũng c� ch�n v� c� giả.
Do ch�nh nh�n của �tuyển trạch bản nguyện�� m� th�nh tựu Phật độ ch�n thật.
B�o Phật ch�n thật: Đại Kinh n�i: �V� Bi�n Quang Phật, V� Ngại Quang Phật.� Lại nữa, �L� �nh s�ng vua trong c�c �nh s�ng của chư Phật, l� �nh s�ng cực t�n trong c�c �nh s�ng.�� Tịnh Độ Luận n�i: �Quy mạng hết mười phương, V� Ngại Quang Như Lai.�
B�o độ ch�n thật: Đại Kinh n�i: �Quốc độ v� lượng quang minh� , hoặc n�i, �Quốc độ của c�c tr�. Tịnh Độ Luận n�i: �Cứu c�nh như hư kh�ng, Quảng đại kh�ng bi�n tế.�
Người v�ng sinh: Đại Kinh n�i: �Đều bẩm thọ tự nhi�n c�i th�n hư v�, c�i thể v� cực.�� Tịnh Độ Luận n�i: �Như Lai tịnh hoa ch�ng, Ch�nh gi�c hoa h�a sinh.� Lại nữa, �[Kh�ng ai kh�ng phải l� ch�nh gi�c tịnh hoa h�a sinh của A Di Đ� Như Lai,] đồng một c�u niệm Phật, kh�ng con đường n�o kh�c.�� Lại nữa, l� �Nan tư nghị v�ng sinh�� đ� vậy.
Phật v� độ giả tạm, dưới đ�y n�n biết.
Đ� biết [Phật v� độ] ch�n thật v� giả tạm đều l� từ biển cả �Th� b�o Đại bi nguyện� . V� vậy biết rằng, cả hai đều l� B�o Phật v� B�o độ. Bởi v� Đức Phật giả tạm v� quốc độ giả tạm c� h�ng ng�n sự kh�c biệt về nghiệp nh�n, cho n�n c� h�ng ng�n sự kh�c biệt về quốc độ. Ch�ng được gọi l� �H�a th�n phương tiện� v� �H�a độ phương tiện�.
V� kh�ng biết ph�n biệt giữa ch�n thật v� giả tạm n�n ch�ng sinh hiểu lầm v� đ�nh mất �n đức quảng đại của Như Lai.
V� l� do n�y, Đức Phật ch�n thật v� quốc độ ch�n thật được l�m s�ng tỏ ở đ�y. Đ�y l� ch�nh � của Ch�n t�ng.
Đối với gi�o thuyết ch�n ch�nh của c�c bậc thầy về Kinh v� c�c bậc thầy về Luận, cũng như đối với sự giải th�ch nghĩa l� của c�c bậc thầy về Tịnh độ, ngưỡng mong đại ch�ng cung k�nh v� tin tưởng, đặc biệt c� thể phụng tr�. N�n biết điều n�y.

(S�u) Hiển Tịnh Độ Phương Tiện H�a Th�n Độ Văn Loại

Ngu ngốc Th�ch Th�n Loan bi�n tập.

(1)
�� K�nh n�i về H�a th�n v� quốc độ.
Phật l� Đức Phật được thuyết trong Kinh Qu�n V� Lượng Thọ Phật. Ch�n th�n qu�n� l� qu�n tưởng Phật vậy.
Độ l� Tịnh độ được m� tả trong Qu�n Kinh. Ch�nh l� Giải mạn giới� được n�i trong Kinh Bồ T�t Xử Thai . Cũng như Nghi th�nh Thai cung được đề cập trong Kinh Đại V� Lượng Thọ.

(2)
Những quần manh trong thế giới � nhiễm v� những h�m thức đầy �c độc dơ bẩn, đ� từ bỏ ch�n mươi lăm thứ t� đạo v� bước v�o c�c ph�p m�n kh�c nhau � bất to�n hay vi�n m�n, tạm thời hay ch�n thật� � th� người ch�n th�nh th� kh� thấy, người thật tu th� hiếm c�, người giả dối th� c� nhiều v� người rỗng tuếch th� đầy dẫy. Thế cho n�n Đức Phật Th�ch Ca M�u Ni đ� chỉ dạy về �n đức tạng� để dụ dẫn biển cả �quần sinh�, v� Đức Phật A Di Đ� vốn ph�t những thệ nguyện để phổ h�a biển cả �chư hữu�.
�C� bi nguyện đ� ph�t, gọi l� �Tu chư c�ng đức nguyện�, cũng gọi l� �L�m chung hiện tiền nguyện�, cũng gọi l� �Hiện tiền đạo sinh nguyện�, cũng gọi l� �Lai nghinh dẫn tiếp nguyện�, cũng c� thể gọi l� �Ch� t�m ph�t nguyện nguyện�.

(3)
Ở đ�y, h�y đến với bi nguyện được n�u trong Đại Kinh:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương ph�t Bồ-đề t�m, tu c�c c�ng đức, ch� t�m ph�t nguyện muốn sinh về nước t�i. L�c họ mạng chung, t�i v� đại ch�ng v�y quanh, hiện ra trước mặt họ. Nếu kh�ng như vậy th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(4)
Kinh Bi Hoa, phẩm Bồ T�t Bản Thọ K�� n�i:
�Nguyện khi t�i th�nh ng�i V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c rồi, ở v� lượng v� bi�n a-tăng-kỳ thế giới chư Phật kh�c, c� ch�ng sinh n�o ph�t t�m V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c m� tu c�c thiện căn, muốn sinh về c�i t�i, khi họ l�m chung, t�i sẽ c�ng đại ch�ng v�y quanh ở trước mắt người đ�. Người đ� thấy t�i, liền được t�m hoan hỷ với t�i. Nhờ được thấy t�i n�n l�a c�c chướng ngại, lập tức xả th�n mạng, sinh đến c�i t�i.�

(5)
Ở đ�y, Nguyện th�nh tựu văn [của Đại Kinh] ch�nh l� Tam bối văn , v� l� Định t�n, cửu phẩm văn của Qu�n Kinh.

(6)
Lại nữa, Đại Kinh n�i:
�Lại c�n c�y đạo tr�ng của đức V� Lượng Thọ Phật cao bốn trăm vạn dặm. Gốc c�y đạo tr�ng ấy chu vi năm ng�n do tuần, nh�nh l� rợp bốn ph�a hai mươi vạn dặm. C�y ấy do tất cả những thứ b�u tự nhi�n hiệp th�nh, trang nghi�m với vua ch�u b�u, nguyệt quang ma ni tr� hải lu�n bảo. (�)
N�y A-nan! Nếu h�ng thi�n nh�n ở nước An Lạc thấy c�y đạo tr�ng ấy th� được ba ph�p nhẫn: một l� �m hưởng nhẫn, hai l� nhu thuận nhẫn, ba l� v� sinh ph�p nhẫn.
Những sự ấy l� đều do sức oai thần của đức V� Lượng Thọ Phật, cũng l� do sức bản nguyện, sức nguyện đầy đủ, sức nguyện s�ng tỏ, sức nguyện ki�n cố rốt r�o của đức V� Lượng Thọ Phật vậy. (�)
Ở nước An Lạc, những giảng đường, tinh x�, cung điện, l�u đ�i đều to�n bảy b�u trang nghi�m tự nhi�n h�a th�nh. Lại c�n c� ch�n ch�u, minh nguyệt ch�u, ch�u ma ni, v� c�c ch�u b�u l�m th�nh d�y hoa giăng che ph�a tr�n nh�.
Bốn ph�a nh� c� những ao tắm bằng bảy b�u hoặc rộng mười do tuần hoặc rộng hai mươi, ba mươi, nhẫn đến hoặc rộng trăm ng�n do tuần, ngang rộng s�u cạn đều ri�ng một thứ. Trong ao, nước b�t c�ng đức lặng đầy trong thơm, m�i vị như cam lộ.�

(7)
Lại n�i:
�Lo�i thai sinh đ�, ở nơi cung điện, rộng trăm do tuần, hoặc năm trăm do tuần, họ thọ hưởng mọi sự kho�i lạc tự nhi�n như tr�n c�i trời �ao Lợi vậy.
L�c ấy Bồ-t�t Di Lặc bạch Đức Phật: Bạch đức Thế T�n! Duy�n cớ g� m� người nước An Lạc c� thai sinh v� h�a sinh?
Đức Phật dạy: N�y A-dật-đa! Nếu c� ch�ng sinh, với t�m nghi hoặc m� tu c�c c�ng đức, nguyện sinh về nước kia, th� l� kh�ng hiểu Phật tr�, bất tư nghị tr�, bất khả xưng tr�, Đại thừa quảng tr�, v� đẳng v� lu�n tối thượng thắng tr�. Với những tr� ấy nghi hoặc chẳng tin, nhưng c�n biết tin tội phước, tu tập thiện bản, nguyện sinh về nước An Lạc. Ch�ng sinh ấy sinh về nước An Lạc, ở trong cung điện kia, thọ năm trăm tuổi, thường chẳng thấy Phật, chẳng nghe kinh ph�p, chẳng thấy Bồ-t�t v� Th�nh ch�ng Thanh văn. V� thế n�n quốc độ kia gọi l� thai sinh. (�)
Di Lặc n�n biết, bậc h�a sinh th� c� tr� tuệ rộng lớn, c�n hạng thai sinh th� tr� tuệ thấp k�m. (�)
Đức Phật bảo Di Lặc: V� như Chuyển Lu�n Th�nh Vương, c� nh� t� bằng bảy thứ b�u, trang ho�ng đẹp đẽ, trần thiết giường m�ng, treo c�c d�y lọng. Nếu c� h�ng tiểu vương tử đắc tội với vua, liền bị giam v�o trong đ�, cột bằng kh�a v�ng. (�)
Đức Phật bảo Di Lặc: Những ch�ng sinh n�y cũng lại như thế, v� nghi hoặc Phật tr� m� sinh v�o thai cung kia. (�) Nếu ch�ng sinh ấy, biết tội lỗi m�nh, rất tự hối tr�ch, cầu rời chỗ ấy. (�)
Nầy A-dật-đa! C� Bồ-t�t n�o sinh l�ng nghi hoặc đối với Phật tr� th� mất lợi lớn.�

(8)
Như Lai Hội n�i:
�Đức Phật bảo Di Lặc: Nếu c� ch�ng sinh, thuận theo nghi hối, t�ch tập thiện căn, mong cầu Phật tr�, phổ biến tr�, bất tư nghị tr�, v� đẳng tr�, uy đức tr�, quảng đại tr�, nhưng với thiện căn của m�nh, kh�ng thể sinh t�n. V� nh�n duy�n ấy m� phải tr� trong cung điện suốt năm trăm năm. (�)
A-dật-đa! �ng xem người th� thắng tr�, họ nhờ quảng tuệ lực m� được h�a sinh ở nước Cực Lạc kia, ở trong hoa sen ngồi kiết gi�. �ng xem hạng hạ liệt (�) kh�ng biết tu tập c�c c�ng đức, n�n kh�ng c� nh�n l�nh phụng sự Đức Phật V� Lượng Thọ. Những người n�y đều l� do duy�n xưa nghi hối m� được như thế. (�)
Đức Phật bảo Di Lặc: Đ�ng vậy, đ�ng vậy! Nếu c� người thuận theo nghi hối, t�ch tập thiện căn, mong cầu Phật tr�, cho đến quảng đại tr�, nhưng với thiện căn của m�nh, kh�ng thể sinh t�n. Do nghe danh hiệu của Phật m� khởi t�n t�m, d� sinh về nước kia vẫn ở trong hoa sen kh�ng được xuất hiện. Những ch�ng sinh ấy ở trong thai hoa m� tưởng như đang ở trong cung điện, hoa vi�n.�

(9)
Đại Kinh n�i:
�C�n h�ng tiểu Bồ-t�t v� người tu tập c�ng đức �t th� số đ�ng chẳng thể kể n�i, sẽ được sinh về nước ấy.�

(10)
Lại n�i:
�Huống chi c�c Bồ-t�t kh�c do thiện căn nhỏ được sinh về nước kia, kh�ng thể t�nh đếm được.�

(11)
H�a thượng ch�a Quang Minh giải th�ch:
�[Tuy được v�ng sinh] phải ẩn trong hoa chưa ra ngo�i, hoặc sinh v�o bi�n giới, hoặc đọa v�o thai cung.�

(12)
Sư Cảnh Hưng n�i:
�Do nghi ngờ Phật tr�, tuy sinh về nước kia m� ở tại bi�n địa, kh�ng nhận sự Th�nh h�a. Nếu bị thai sinh th� n�n từ bỏ.�

(13)
V�ng Sinh Yếu Tập , do Thủ Lăng Nghi�m Viện Sa-m�n Nguy�n T�n� soạn, dẫn lời giải th�ch của thiền sư Ho�i Cảm:
�Hỏi: Kinh Bồ T�t Xử Thai, quyển hai , n�i: �Về phương T�y, c�ch c�i Di�m-ph�-đề n�y mười hai ức na-do-tha c� c�i nước t�n l� Giải Mạn, [d�n trong quốc độ ấy ưa th�ch ca h�t; y phục, trang sức, hương hoa, trang ho�ng giường cửa bằng bảy b�u. Đưa mắt về ph�a Đ�ng th� giường b�u cũng chuyển theo, nh�n về ph�a T�y, Nam, Bắc đều cũng chuyển như vậy.] Tất cả ch�ng sinh đều ph�t t�m muốn sinh về c�i Phật A Di Đ�, nhưng họ đều bị đắm nhiễm quốc độ Giải Mạn, kh�ng thể tiến l�n để sinh về c�i Phật A Di Đ�. Trong ức ng�n vạn người th� c� một người sinh về c�i Phật A Di Đ�, v� sao?�� Lấy kinh n�y l�m chuẩn, th� l� nạn c� thể được sinh?
Đ�p: Quần Nghi Luận� dẫn đoạn văn trước của H�a thượng Thiện Đạo để giải th�ch nạn n�y, v� hơn nữa, ch�nh t�c giả cũng n�i th�m: Đoạn tiếp theo trong kinh n�i, �V� đều do họ gi�i đ�i, ng� mạn, t�m kh�ng ki�n định.� Như vậy, người tạp tu l� người c� quyết t�m yếu ớt, cho n�n họ bị sinh v�o nước Giải Mạn. Nếu kh�ng tạp tu m� chuy�n h�nh nghiệp n�y , th� t�m ch� vững v�ng, nhất định sẽ được sinh nước Cực Lạc. (�) Lại nữa, người sinh về B�o tịnh độ th� rất �t, người sinh về H�a tịnh độ th� nhiều. V� vậy, những lời dạy kh�c nhau trong kinh thật ra kh�ng tr�i ngược nhau.�

(14)
V� vậy, suy ngẫm về sự giải nghĩa của H�a thượng Lăng Nghi�m, t�i thấy trong �Niệm Phật chứng cứ m�n�, lời nguyện thứ mười t�m l� hiển thị biệt nguyện trong c�c biệt nguyện [của Đức Phật A Di Đ�] .
Ng�i khuyến kh�ch c�c căn định thiện v� t�n thiện được dạy trong Qu�n Kinh rằng, �Người �c cực trọng, kh�ng c�ch n�o kh�c, chỉ xưng Di Đ�, được sinh Cực Lạc.� Người đạo v� kẻ tục của thế giới �c trược n�y n�n kh�o tự suy x�t khả năng của m�nh. N�n biết điều n�y.

(15)
Hỏi: Sự kh�c biệt giữa ba t�m của Đại Bản (Đại Kinh)� v� ba t�m của Qu�n Kinh� l� g�?
Đ�p: Theo � kiến của th�ch gia (Thiện Đạo) v� theo V� Lượng Thọ Phật Qu�n Kinh, c� c�i nghĩa �hiển chương ẩn mật� . Chữ �hiển� c� nghĩa l� hiển b�y c�c thiện định t�n, khai mở ba bối v� ba t�m. Tuy nhi�n, hai thiện v� ba phước� kh�ng phải l� nh�n thực sự của B�o độ. Ba t�m của tất cả căn cơ l� sự tự lợi kh�c nhau, chứ kh�ng phải �nhất t�m� của sự lợi tha. Đ� l� �phương tiện lạ� của Như Lai, l� thiện căn �h�n mộ Tịnh độ�. Đ�y l� � của kinh n�y, tức l� nghĩa �hiển thuyết� vậy.
Chữ �chương� c� nghĩa l� tuy�n dương hoằng nguyện của Như Lai v� truyền b� sự lợi tha th�ng nhập �nhất t�m�. Duy�n nơi �c nghịch của Đề-b�-đạt-đa v� A-x�-thế m� biểu lộ sự mỉm cười, thương tưởng của Đức Th�ch Ca. Nh�n do ch�nh � chọn lựa đặc biệt của Vi Đề Hy m� mở ra t�m đại bi bản nguyện của Đức Di Đ�. Đ�y l� nghĩa� �ẩn chương� của kinh n�y.
Như vậy, Qu�n Kinh n�i: �Dạy t�i qu�n nơi nghiệp xứ thanh tịnh.�
N�i �Nghiệp xứ thanh tịnh�, đ� l� bản nguyện th�nh tựu B�o độ.
N�i �Dạy con tư duy�, tức l� phương tiện.
N�i �Dạy con ch�nh thọ�, tức l� Kim cương ch�n t�m.
N�i �Qu�n kỹ nước ấy th� tịnh nghiệp được th�nh�, l� n�n qu�n biết bản nguyện th�nh tựu tận thập phương V� Ngại Quang Như Lai.
N�i �N�i rộng c�c ph�p qu�n�, l� mười ba ph�p qu�n.
N�i �B� l� ph�m phu, t�m tưởng yếu k�m�, l� tỏ r� rằng căn cơ người �c được v�ng sinh.
N�i �Chư Phật Như Lai c� phương tiện lạ�, đ� l� �c�c thiện định t�n�, biểu thị gi�o l� phương tiện.
N�i �Nhờ oai lực của Đức Phật m� được thấy quốc độ ấy�, đ�y l� diễn tả � �tha lực�.
N�i �Nếu sau khi Đức Phật diệt độ, c�c ch�ng sinh [trược �c, bất thiện, bị ngũ khổ bức ngặt, họ l�m thế n�o c� thể được thấy A Di �� Phật Cực Lạc thế giới?], tức l� �ch�ng sinh vị lai� biểu thị cho �v�ng sinh ch�nh cơ� .
N�i �Nếu c� hợp th� gọi l� th� tưởng�, l� n�i �định qu�n� kh� th�nh.
N�i �Nơi th�n hiện tại được Niệm Phật tam-muội�, l� n�i lợi �ch của �định qu�n� th�nh tựu. Đạt được Niệm Phật tam-muội l� lợi �ch của qu�n, tức lấy qu�n m�n l�m gi�o l� phương tiện.
N�i �Ph�t ba thứ t�m liền được v�ng sinh�, lại n�i, �C� ba hạng ch�ng sinh sẽ được v�ng sinh�, theo những đoạn n�y, li�n quan đến ba bối, c� ba hạng [ch�ng sinh]� c� ba t�m, v� cũng c� hai thứ v�ng sinh .
Kh�o biết rằng, kinh n�y c� nghĩa �hiển chương ẩn mật�.
T�i sẽ b�n về sự giống nhau v� kh�c nhau của ba t�m trong hai kinh, phải kh�o suy lường.
Đại Kinh v� Qu�n Kinh, theo nghĩa �hiển� th� kh�c nhau, theo nghĩa �chương� th� giống nhau. N�n biết điều n�y.

(16)
Do đ�, H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�Đức Ta-b� H�a chủ nhận lời thỉnh cầu của phu nh�n Vi Đề Hy, liền rộng mở yếu m�n Tịnh độ, Đức An Lạc Năng nh�n b�y tỏ hoằng nguyện �biệt �� . Yếu m�n đ� ch�nh l� hai m�n định v� t�n của Qu�n Kinh n�y. Định tức l� dẹp lo để lắng t�m, t�n tức l� bỏ �c để tu thiện, hồi hướng hai hạnh n�y để cầu nguyện v�ng sinh. N�i �hoằng nguyện�, như trong Đại Kinh n�i: �Tất cả ph�m phu thiện �c m� được v�ng sinh th� đều nương v�o đại nguyện nghiệp lực của Đức Phật A Di Đ� l�m tăng thượng duy�n�.�

(17)
Lại n�i:
�Nay Qu�n kinh n�y, lấy Qu�n Phật tam-muội l�m t�ng, cũng lấy Niệm Phật tam-muội l�m t�ng, nhất t�m hồi nguyện v�ng sinh Tịnh độ l�m thể.
N�i về Đại gi�o, Tiểu gi�o.
Hỏi: Kinh n�y thuộc tạng n�o trong hai tạng? Thuộc gi�o n�o trong hai gi�o?
Đ�p: Qu�n Kinh n�y thuộc Bồ-t�t tạng v� nhiếp về Đốn gi�o.�

�� (18)
�� Lại n�i:
�Lại nữa, n�i �Như thị�, chỉ cho �ph�p�, tức l� hai m�n định v� t�n. Thị, l� một từ x�c định, ch�ng sinh thực h�nh chắc chắn được lợi �ch. Đ�y l� n�i r� lời dạy của Đức Như Lai th� kh�ng c� sai lầm, n�n gọi l� Như thị.
Lại nữa, n�i �như�, tức l� như � ch�ng sinh, t�y t�m ưa th�ch m� Đức Phật liền h�a độ họ. Căn cơ v� gi�o ph�p tương ưng, cũng gọi l� �thị�, n�n n�i l� Như thị.
Lại nữa, n�i �Như thị�, l� muốn n�i r� về lời dạy của Đức Như lai: Ng�i n�i tiệm đ�ng như tiệm, n�i đốn đ�ng như đốn, n�i tướng đ�ng như tướng, n�i kh�ng đ�ng như kh�ng, n�i nh�n ph�p đ�ng như nh�n ph�p, n�i thi�n ph�p đ�ng như thi�n ph�p, n�i tiểu đ�ng như tiểu, n�i đại đ�ng như đại, n�i ph�m đ�ng như ph�m, n�i Th�nh đ�ng như Th�nh, n�i nh�n đ�ng như nh�n, n�i quả đ�ng như quả, n�i khổ đ�ng như khổ, n�i lạc đ�ng như lạc, n�i xa đ�ng như xa, n�i gần đ�ng như gần, n�i đồng đ�ng như đồng, n�i dị đ�ng như dị, n�i tịnh đ�ng như tịnh, n�i uế đ�ng như uế, n�i tất cả ph�p th� mu�n ng�n sai biệt. Đức Như Lai thấy biết r� r�ng thấu đ�o, t�y t�m ch�ng sinh m� khởi hạnh, l�m lợi �ch cho mỗi người theo những c�ch kh�c nhau. Nghiệp quả v� c�c ph�p l� như thế đ�, ch�ng kh�ng sai chạy, cũng gọi l� �thị�, n�n n�i l� Như thị.�

(19)
Lại n�i:
�Từ �Muốn sinh về nước kia� cho đến �gọi l� tịnh nghiệp� , l� phần khuy�n tu h�nh ba thứ phước. Ở đ�y n�i về căn cơ của tất cả ch�ng sinh, c� hai thứ l�: một l�, định; hai l�, t�n. Nếu y theo định thiện qu�n hạnh, tức l� nhiếp lấy ch�ng sinh vẫn kh�ng hết, do đ� m� Đức Như lai phương tiện mở b�y ba thứ phước, để đ�p ứng cho căn cơ t�n động.�

(20)
Lại n�i:
�Lại, ch�n thật c� hai loại: Tự lợi ch�n thật v� Lợi tha ch�n thật.
Tự lợi ch�n thật cũng c� hai loại:
(a) Trong t�m ch�n thật, chế ngự v� xả bỏ c�c điều �c của m�nh v� người, xả bỏ thế giới uế trược, đi đứng ngồi nằm tưởng đồng tất cả Bồ-t�t chế ngự v� xả bỏ c�c điều �c, t�i cũng như thế.
(b) Trong t�m ch�n thật, si�ng tu c�c điều thiện của m�nh người, ph�m Th�nh.
[Lại nữa, ba nghiệp th�n, khẩu, � c� s�u thứ:]
(i)�� Khẩu nghiệp với t�m ch�n thật: khen ngợi y b�o v� ch�nh b�o của Đức Phật A Di Đ�.
(ii)�� Lại nữa, khẩu nghiệp với t�m ch�n thật: ch�n ch� ba c�i s�u đường, hai b�o y ch�nh khổ đau xấu �c của m�nh v� người, v� cũng khen ngợi tất cả ch�ng sinh thực h�nh ba nghiệp thiện l�nh. Đối với người chẳng c� thiện nghiệp th� k�nh trọng nhưng kh�ng gần gũi, cũng kh�ng t�y hỷ.
(iii)�� Lại nữa, th�n nghiệp với t�m ch�n thật: chắp tay k�nh lễ, c�ng dường tứ sự, v.v. y b�o v� ch�nh b�o của Đức Phật A Di Đ�.
(iv)�� Lại nữa, th�n nghiệp với t�m ch�n thật: coi thường ch�n bỏ tam giới sinh tử v� hai b�o y ch�nh của m�nh v� người.
(v)�� Lại nữa, � nghiệp với t�m ch�n thật: tư tưởng qu�n s�t, nhớ nghĩ y b�o v� ch�nh b�o của Đức Phật A Di Đ�, như hiện ở trước mắt.
(vi)�� Lại nữa, � nghiệp với t�m ch�n thật: khinh rẻ ch�n bỏ tam giới sinh tử v� hai b�o y ch�nh của m�nh v� người.
[Ba nghiệp bất thiện ắt phải xả bỏ với t�m ch�n thật. Lại nữa, nếu khởi ba nghiệp thiện th� phải thực hiện với t�m ch�n thật. Bất kể trong ngo�i, s�ng tối đều phải ch�n thật, đ� gọi l� Ch� th�nh t�m.] (�)
Lại nữa, quyết định th�m t�n: Đức Phật Th�ch Ca thuyết Qu�n Kinh n�y, ba phước, ch�n phẩm, định thiện v� t�n thiện l� để chứng minh, khen ngợi y b�o v� ch�nh b�o� của Đức Phật A Di Đ�, khiến người ưa th�ch ngưỡng mộ. (�)
Lại nữa, th�m t�m th�m t�n: quyết định kiến lập tự t�m, thuận theo gi�o ph�p tu h�nh, dứt hẳn sự nghi ngờ sai lầm, đừng v� tất cả c�c biệt giải, biệt h�nh, dị học, dị kiến, dị chấp m� l�m cho m�nh khuynh động thối thất. (�)
Tiếp theo, dựa v�o h�nh m� lập t�n. Nhưng h�nh c� hai thứ: một l�, ch�nh h�nh; hai l�, tạp h�nh.
Ch�nh h�nh l� h�nh giả chuy�n y theo kinh V�ng Sinh m� thực h�nh, đ� gọi ch�nh h�nh. Thực h�nh ấy như thế n�o? Nhất t�m chuy�n đọc tụng Qu�n Kinh, Kinh A Di Đ�, Kinh V� Lượng Thọ; nhất t�m chuy�n ch� tư tưởng, qu�n s�t, nhớ nghĩ hai b�o trang nghi�m của c�i Cực Lạc. Lễ b�i th� nhất t�m chuy�n lễ Đức Phật A Di Đ�, xưng niệm th� nhất t�m chuy�n xưng Đức Phật A Di Đ�, ca ngợi c�ng dường th� nhất t�m ca ngợi c�ng dường Đức Phật A Di Đ�, đ� gọi l� ch�nh h�nh.
Lại nữa, trong ch�nh h�nh n�y cũng c� hai thứ:

Lại nữa, trong phần ch�nh h�nh n�y cũng c� hai thứ:
�� (a) Nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu Đức Phật A Di Đ�, đi đứng ngồi nằm, kh�ng kể thời gian l�u mau, niệm niệm bất xả, đ� gọi l� Ch�nh định nghiệp, v� thuận theo bản nguyện của Đức Phật A Di Đ�.
�� (b) Nếu nương v�o sự lễ b�i, đọc tụng, v.v. th� gọi l� Trợ nghiệp.
Ngo�i hai h�nh ch�nh trợ n�y, c�c thiện h�nh kh�c của m�nh, đều gọi l� Tạp h�nh.
Nếu tu cả hai h�nh ch�nh trợ, th� t�m thường gần gũi, nhớ nghĩ kh�ng ngừng, gọi l� V� gi�n h�nh. Nếu tu tạp h�nh, th� t�m thường gi�n đoạn, tuy c� thể hồi hướng được sinh, nhưng được gọi l� Sơ tạp h�nh.
Đ� gọi l� th�m t�m.
Ba l�, hồi hướng ph�t nguyện t�m: l� từ qu� khứ đến đời nay, th�n khẩu � nghiệp của m�nh tu tập thiện căn thế gian v� xuất thế gian, v� t�y thuận th�n khẩu � nghiệp của người - tất cả ph�m Th�nh - tu tập thiện căn thế gian v� xuất thế gian. Bằng c�i t�m ch�n thật v� th�m t�n, đem thiện căn tu tập của m�nh v� người thảy đều hồi hướng nguyện sinh quốc độ Cực Lạc, đ� gọi l� Hồi hướng ph�t nguyện t�m.�� (�)

(21)
Lại n�i:
�Định thiện hiển thị qu�n duy�n.� �

(22)
Lại n�i:
�T�n thiện hiển thị h�nh duy�n.�

(23)
Lại n�i:
�Yếu nghĩa của Tịnh độ th� kh� thấy.�

(24)
Lại n�i:
�Như Qu�n Kinh n�i: Trước phải đầy đủ ba t�m ắt được v�ng sinh. Những g� l� ba:
�� (a) Ch� th�nh t�m: th�n nghiệp th� lễ b�i Đức Phật A Di Đ�, khẩu nghiệp th� t�n th�n, xưng dương Đức Phật A Di Đ�, � nghiệp th� chuy�n niệm qu�n s�t Đức Phật A Di Đ�. Hễ ba nghiệp khởi l�n đều phải ch�n thật, gọi l� Ch� th�nh t�m.
(b) Th�m t�m: tin biết tự th�n l� ph�m phu c� đủ phiền n�o, thiện căn �t ỏi, bị lưu chuyển trong ba c�i, kh�ng ra khỏi nh� lửa. Nay tin biết bản hoằng thệ nguyện của Đức Phật A Di Đ� v� xưng niệm danh hiệu, tối thiểu mười tiếng một tiếng, th� nhất định được v�ng sinh, v� d� chỉ một niệm m� kh�ng c� l�ng nghi, n�n gọi l� th�m t�m.
(c) Hồi hướng ph�t nguyện t�m: đem tất cả thiện căn đ� l�m đều hồi hướng nguyện v�ng sinh, n�n gọi l� Hồi hướng ph�t nguyện t�m.
Đầy đủ ba t�m n�y th� nhất định được v�ng sinh. Nếu thiếu một t�m th� kh�ng được v�ng sinh, như trong kinh Qu�n n�i đầy đủ, n�n biết.

Lại nữa, c�c vị Bồ T�t đ� ra khỏi sinh tử, những thiện ph�p đ� l�m đều hướng cầu Phật quả, tức l� tự lợi. Gi�o h�a ch�ng sinh cho đến c�ng tận bi�n tế thời gian, tức l� lợi tha. Thế nhưng, ch�ng sinh đời nay đều bị phiền n�o tr�i buộc, chưa tho�t khỏi khổ đau của sinh tử v� ba đường �c, phải t�y duy�n khởi sự tu tập, tất cả thiện căn đều mau hồi hướng, nguyện v�ng sinh quốc độ của Đức Phật A Di Đ�. Đến quốc độ kia rồi th� kh�ng c�n sự sợ h�i. Bốn ph�p tu n�i tr�n� tự nhi�n nhậm vận, tự lợi lợi tha đều được đầy đủ, n�n biết. �

(25)
Lại n�i:
�Nếu như xả bỏ sự chuy�n t�m m� tu tạp nghiệp, th� trăm người tu, chỉ c� được một hai người v�ng sinh, ng�n người tu chỉ c� năm ba người v�ng sinh. V� sao? V� tạp duy�n loạn động l�m mất ch�nh niệm, v� kh�ng tương ưng với bản nguyện của Phật, v� đi ngược với gi�o l�, v� kh�ng thuận theo lời Phật dạy, v� buộc niệm kh�ng tương tục, v� ức tưởng c� gi�n đoạn, v� hồi hướng kh�ng �n cần ch�n thật; v� phiền n�o, tham s�n, chư kiến đến l�m gi�n đoạn, v� kh�ng c� t�m hổ thẹn s�m hối.� (�)
S�m hối c� ba phẩm: thượng, trung, hạ.
Thượng phẩm s�m hối, nghĩa l� c�c lỗ ch�n l�ng đều rỉ m�u, hai mắt cũng rỉ m�u. Đ�y gọi l� thượng phẩm s�m hối.
Trung phẩm s�m hối, nghĩa l� to�n th�n n�ng ran, mồ h�i tiết ra từ c�c lỗ ch�n l�ng, hai mắt rỉ m�u. Đ�y gọi l� trung phẩm s�m hối.
Hạ phẩm s�m hối, nghĩa l� to�n th�n n�ng ran, hai mắt đẫm lệ. Đ�y gọi l� hạ phẩm s�m hối.
Ba phẩm n�y tuy c� sự sai kh�c tức l� do người từ l�u đ� trồng thiện căn giải tho�t phần, khiến cho đời nay k�nh Ph�p, trọng Tăng, kh�ng tiếc th�n mạng. Cho đến d� một tội nhỏ cũng như ph�p s�m hối th� c� thể thấu t�m thấu tủy. Người n�o c� thể s�m hối như đ�y, th� kh�ng kể l�u mau, bao nhi�u nghiệp chướng nặng nề đều diệt hết. Nếu kh�ng như vậy, mặc cho ng�y đ�m mười hai thời tr�i nhanh, [khẩn cầu giải tho�t] cuối c�ng cũng l� v� �ch. Người kh�ng l�m sự s�m hối, n�n biết: tuy kh�ng rơi lệ, chảy m�u, nhưng chỉ cần thấu đạt được ch�n t�m, th� cũng như [sự s�m hối] đ� n�i ở tr�n. �

(26)
Lại n�i:
�Ho�n to�n chẳng chiếu nhiếp những người h�nh tạp nghiệp kh�c.�

(27)
Lại n�i:
�Như Lai xuất hiện nơi ngũ trược
T�y nghi phương tiện độ quần sinh
Hoặc n�i nghe nhiều m� được độ
Hoặc n�i hiểu �t chứng tam minh
Hoặc dạy phước tuệ c�ng trừ chướng
Hoặc dạy thiền niệm ngồi suy lường
C�c thứ ph�p m�n đều giải tho�t.�

(28)
Lại n�i:
�� Mu�n kiếp tu c�ng thật kh� liền
Một khi phiền n�o trăm ng�n khoảng
Nếu đợi Ta-b� chứng Ph�p nhẫn
S�u đạo trần kiếp chưa biết ng�y. (...)
M�n m�n chẳng đồng gọi Tiệm gi�o
Mu�n kiếp khổ hạnh chứng v� sinh
Trọn đời cam kết chuy�n niệm Phật
Ph�t chốc l�m chung Phật đến rước.
Trong một bữa ăn c�n c�ch hở
L�m sao mu�n kiếp chẳng tham s�n
Tham s�n cản đường đến người trời
Ba �c, bốn th� được an th�n.�

�� (29)
�� Lại n�i:
�� Định t�n đều hồi nhập nước b�u
Tức l� Như Lai phương tiện lạ
Vi Đề tức l� tướng người nữ
Tham s�n đầy đủ ph�m phu vị.�

�� (30)
�� Luận Ch� n�i:
�Tướng c�ng đức ch�n thật: C� hai loại c�ng đức: 1. Từ t�m hữu lậu m� sinh, kh�ng thuận ph�p t�nh, c�i gọi l� c�c thiện của ph�m phu nh�n thi�n. C�c quả b�o của nh�n thi�n, mặt nh�n mặt quả, đều l� đi�n đảo, đều l� hư dối, n�n gọi l� �c�ng đức kh�ng thật�.�

(31)
An Lạc Tập n�i:
�Kinh Đại Tập, phần Nguyệt Tạng c� n�i: 'Trong thời mạt ph�p của Đức Thế T�n, ức ức ch�ng sinh khởi hạnh tu đạo, nhưng chưa c� một người đắc đạo.' Nay đang thời kỳ mạt ph�p, hiện trong �ngũ trược �c thế�, chỉ c� một m�n Tịnh độ l� con đường th�ng suốt để v�o đạo.�

(32)
Lại n�i:
�[Ở c�i n�y d�ng nhiều thời gian tu th�, giới, nhẫn, tiến, định, tuệ, m�] chưa m�n một mu�n kiếp trở l�n, thường kh�ng tho�t khỏi nh� lửa, đi�n đảo sa đọa, n�n gọi dụng c�ng rất nhiều m� được quả b�o dối tr�.�

(33)
Tuy nhi�n, theo Đại Bản , đ� l� si�u ph�t �nguyện phương tiện� của ch�n thật, v� theo Qu�n Kinh, đ� l� hiển lộ �gi�o ch�n thật� của phương tiện. C�n Tiểu Bản� chỉ khai mở �ch�n m�n� , kh�ng c� �thiện phương tiện�.� Như vậy, �ch�n thật� trong ba kinh lấy �tuyển trạch bản nguyện� l�m t�ng chỉ. C�n �phương tiện� trong ba kinh tức l� �tu chư thiện căn� l�m thiết yếu.
Y theo đ�y m� x�t, �nguyện phương tiện� c� giả c� ch�n, cũng c� h�nh c� t�n. Nguyện, ch�nh l� nguyện của �l�m chung hiện tiền nguyện� . H�nh, ch�nh l� thiện của �tu c�c c�ng đức�. T�n, ch�nh l� t�m của �ch� t�m, ph�t nguyện, dục sinh� .
Y theo h�nh v� t�n của nguyện ấy, hiển khai �phương tiện quyền giả� của yếu m�n Tịnh độ. Từ yếu m�n n�y xuất sinh ba h�nh: ch�nh h�nh, trợ h�nh v� tạp h�nh.
Đối với ch�nh h�nh v� trợ h�nh, c� chuy�n tu v� c� tạp tu. X�t căn cơ th� c� hai hạng: một l�, định cơ; hai l�, t�n cơ.
Lại c� hai thứ �ba t�m�, cũng c� hai thứ v�ng sinh. Hai thứ �ba t�m�: một l�, ba t�m của định; hai l�, ba t�m của t�n.� Định t�m v� t�n t�m l� hai t�m kh�c nhau của tự lợi. Hai thứ v�ng sinh: một l�, tức v�ng sinh; hai l�, tiện v�ng sinh.� Tiện v�ng sinh, ch�nh l� thai sinh bi�n địa, song thọ l�m hạ v�ng sinh . Tức v�ng sinh, ch�nh l� B�o độ h�a sinh.
Trong Qu�n Kinh, ch�ng ta cũng thấy kh�a cạnh của �ch�n thật�. Đ� l� sự khai mở Kim cương ch�n t�m, qua đ� sự �nhiếp thủ bất xả� của Đức Phật A Di Đ� được hiển lộ.
Như vậy, Đức Th�ch Ca M�u Ni, bậc Thiện Thệ, gi�o h�a ch�ng sinh trong c�i uế trược n�y, đ� tuy�n thuyết nguyện t�m �Ch� t�m t�n lạc� , v� �T�n lạc� l� ch�nh nh�n sinh về B�o độ ch�n thật. Do đ�, Đại Kinh n�i rằng �T�n lạc�.
Thệ nguyện của Như Lai kh�ng bị nghi c�i xen lẫn, n�n n�i l� �T�n�. Qu�n Kinh Qu�n gọi n� l� �Th�m t�n�. Đối chiếu với căn cơ �thiển t�n� n�n gọi l� �Th�m t�n�. Tiểu Kinh gọi đ� l� �Nhất t�m�. Kh�ng c� xen lẫn hai loại thực h�nh n�n gọi l� �Nhất�. Hơn nữa, về �Nhất t�m�, c� th�m v� c� thiển. �Th�m�, l� t�m lợi tha ch�n thật. �Thiển�, l� t�m định t�n tự lợi.

(34)
Theo � của T�ng sư [Thiện Đạo], n�i rằng: �Nương v�o t�m để khởi thắng hạnh, ngo�i m�n c� t�m mu�n bốn ng�n, đốn hay tiệm đều ph� hợp căn cơ ch�ng sinh, những ai t�y duy�n tu tập đều được giải tho�t.� �
Nhưng đối với kẻ ph�m ngu thường ch�m đắm: định t�m kh� tu, v� phải dứt t�m lo nghĩ; t�n t�m kh� h�nh, v� phải bỏ �c tu thiện. V� vậy, �lập tướng trụ t�m�� c�n kh� th�nh. Cho n�n n�i, �D� sống đến ng�n năm, mắt ph�p chưa từng mở.�� Huống l� �v� tướng ly niệm�, thực sự kh� đạt được. Cho n�n n�i, �Đức Phật biết trước c�c ph�m phu tội trược trong đời mạt ph�p, �lập tướng trụ t�m� c�n kh�ng thể được, huống chi ly tướng m� cầu sự, giống như người kh�ng c� ph�p thuật thần th�ng m� muốn x�y một ng�i nh� giữa hư kh�ng.�
N�i �ngo�i m�n� (門餘, m�n dư): M�n (門), l� bốn mu�n t�m ng�n giả m�n. Ngo�i (餘), l� biển cả �Bản nguyện Nhất thừa� . �

(35)
Gi�o ph�p m� Đức Phật Th�ch Ca M�u Ni đ� dạy trong suốt cuộc đời của Ng�i, nhập Th�nh chứng quả ở thế gian n�y, gọi l� Th�nh đạo m�n , cũng được gọi l� Nan h�nh đạo. Trong Th�nh đạo m�n n�y, c� Đại thừa v� Tiểu thừa, Tiệm gi�o v� đốn gi�o; Nhất thừa, Nhị thừa v� Tam thừa; Quyền gi�o v� Thật gi�o, Hiển gi�o v� Mật gi�o, Thụ xuất v� Thụ si�u, đều l� đạo lộ của Tự lực, Lợi tha gi�o h�a địa, Phương tiện quyền m�n.
Nhập Th�nh chứng quả ở Tịnh độ An Dưỡng, gọi l� Tịnh độ m�n, cũng được gọi l� Dị h�nh đạo. Trong Tịnh độ m�n n�y, c� ho�nh xuất, ho�nh si�u, giả ch�n, tiệm đốn, trợ h�nh, ch�nh h�nh, tạp h�nh, tạp tu, chuy�n tu.
Ch�nh [h�nh], l� năm thứ ch�nh h�nh.� Trợ [h�nh], l� bốn thứ h�nh, ngoại trừ xưng danh. Tạp h�nh, l� c�c h�nh kh�c ngo�i ch�nh h�nh v� trợ h�nh, gọi l� tạp h�nh. Đ�y ch�nh Tự lực giả m�n , bao gồm ho�nh xuất, tiệm gi�o, định t�n, ba phước, tam bối, cửu phẩm. Ho�nh si�u, l� ức niệm bản nguyện, t�m l� t�ch rời tự lực, đ� gọi l� Ho�nh si�u tha lực. Đ�y tức l� chuy�n trong chuy�n, đốn trong đốn, ch�n trong ch�n, Nhất thừa trong c�c thừa. Đ�y ch�nh l� Ch�n t�ng.
Điều n�y đ� n�i xong trong Hiển Ch�n Thật H�nh.

(36)
Kh�i niệm �Tạp h�nh� v� �Tạp tu� l� một, nhưng c� � nghĩa kh�c nhau.
Tạp, l� nắm lấy v� đi v�o mu�n h�nh. Ngược lại với năm thứ ch�nh h�nh, c� năm thứ tạp h�nh .
Tạp, l� xen tạp những kiến giải v� thực h�nh thuộc về nh�n loại, chư thi�n v� Bồ-t�t [m� nguyện sinh về Tịnh độ Cực Lạc].
Tạp h�nh vốn kh�ng phải nh�n tố v�ng sinh, chỉ l� thiện h�nh �hồi t�m hồi hướng� , cho n�n được gọi l� �Tạp h�nh của Tịnh độ�.
Lại nữa, tạp h�nh c� chuy�n h�nh v� chuy�n t�m. Lại c�, tạp h�nh c� tạp t�m.
Chuy�n h�nh: chuy�n tu một thiện ph�p, n�n gọi l� chuy�n h�nh.
Chuy�n t�m: chuy�n hồi hướng, n�n gọi l� chuy�n t�m.
Tạp h�nh v� tạp t�m: chư thiện ki�m h�nh, n�n gọi l� tạp h�nh. Định t�m v� t�n t�m xen lẫn, n�n gọi l� tạp t�m.
Về ch�nh trợ, c� chuy�n tu v� tạp tu.
Về tạp tu, c� chuy�n t�m v� tạp t�m.
Về chuy�n tu, c� hai thứ: một l�, chỉ xưng danh hiệu Phật; hai l�, c� năm chuy�n.
Về h�nh nghiệp, c� chuy�n t�m v� tạp t�m.
Năm chuy�n l�: một chuy�n lễ b�i, hai chuy�n đọc tụng, ba chuy�n qu�n s�t, bốn chuy�n xưng danh, năm chuy�n t�n th�n,� đ�y gọi l� năm chuy�n tu.
Kh�i niệm �chuy�n tu� c� một, nhưng c� � nghĩa kh�c nhau, tức l� c� định chuy�n tu v� c� t�n chuy�n tu.
Chuy�n t�m: l� chuy�n năm ch�nh h�nh m� kh�ng c� hai t�m, n�n gọi l� chuy�n t�m. Đ�y tức l� định chuy�n t�m, v� cũng l� t�n chuy�n t�m.
Tạp tu: trợ v� ch�nh ki�m h�nh, n�n gọi l� tạp tu.
Tạp t�m: định t�m v� t�n t�m xen lẫn, n�n gọi l� tạp t�m.
N�n biết những điều n�y.
Đối với tất cả c�c h�nh của Tịnh độ, h�a thượng Đạo Xước gọi l� �Vạn h�nh� , h�a thượng Thiện Đạo gọi l� �Tạp h�nh�, thiền sư Ho�i Cảm gọi l� �Chư h�nh� . [Trong việc sử dụng những thuật ngữ n�y,] h�a thượng Nguy�n T�n y theo thiền sư Ho�i Cảm, Th�nh nh�n Nguy�n Kh�ng y theo h�a thượng Thiện Đạo.
Y cứ c�c bậc thầy về Kinh v� c�c bậc thầy về Luận, trong tạp h�nh c� �tạp h�nh tạp t�m�, �tạp h�nh chuy�n t�m� v� �chuy�n h�nh tạp t�m�. V� trong ch�nh h�nh c� �chuy�n tu chuy�n t�m�, �chuy�n tu tạp t�m� v� �tạp tu tạp t�m�. Đ�y đều l� nghiệp nh�n của Bi�n địa thai cung v� Giải mạn giới, cho n�n tuy sinh Cực Lạc m� kh�ng thấy Tam bảo, �nh s�ng t�m Phật kh�ng chiếu soi v� nhiếp thủ h�nh giả tu tạp nghiệp. Thệ nguyện �Giả lệnh�� thật l� th�m s�u biết bao!� Gi�o l� của Giả m�n v� th�ch nghĩa về H�n mộ [Cực Lạc] c�ng th�m s�ng tỏ.
Ba t�m của ba kinh, theo Hiển nghĩa, ch�ng kh�c nhau; theo Ẩn nghĩa, ch�ng l� một. Nghĩa �ba t�m l� một hay kh�c� đ� trả lời xong.

(37)
Lại hỏi: �Ba t�m� trong Đại Bản v� Qu�n Kinh c�ng với �nhất t�m� trong Tiểu bản th� l� một hay kh�c?
Đ�p: Nay n�i về thệ nguyện của �Phương tiện ch�n m�n� , c� h�nh, c� t�n, cũng c� ch�n thật, c� phương tiện. Nguyện, ch�nh l� nguyện �thực chư đức bản� . H�nh, ở đ�y c� hai thứ: một l�, thiện bản; hai l�, đức bản. T�n, l� c�i t�m �ch� t�m hồi hướng dục sinh�.
N�i về căn cơ, c� định cơ v� t�n cơ.
V�ng sinh: Đ�y l� �Nan tư v�ng sinh� .
Phật: L� H�a th�n.
Độ: Ch�nh l� Nghi th�nh thai cung.
Bằng c�ch lấy Qu�n Kinh l�m mẫu mực, ch�ng ta biết rằng Kinh n�y (Tiểu kinh) cũng n�n c� c�i nghĩa �Hiển chương ẩn mật�.
Về nghĩa �Hiển thuyết�, c�c bậc thầy về Kinh ch� tr�ch �tất cả c�c h�nh thiểu thiện�, khai thị �Ch�n m�n của thiện bản đức bản�, cổ v� �tự lợi nhất t�m�, kh�ch lệ �Nan tư v�ng sinh�. Đ� l� theo Kinh dạy, �Đa thiện căn, đa c�ng đức, đa phước đức nh�n duy�n� . Giải th�ch rằng, �Ch�n phẩm đều về được bất thối.�� Hoặc n�i, �Kh�ng bằng niệm Phật đến T�y phương, � Ba niệm năm niệm Phật đến đ�n.�� Đ�y l� Hiển nghĩa của kinh n�y, l� phương tiện của ch�n m�n.
Về nghĩa �Ẩn chương�, kinh mở b�y �c�i ph�p kh� tin� của ch�n thật. Đ�y l� l�m cho rạng rỡ biển cả �bất khả tư nghị nguyện�, muốn đưa ch�ng sinh trở về biển cả �v� ngại đại t�n t�m�.� Quả thật, khuy�n bảo th� hằng sa khuy�n bảo, tin tưởng th� hằng sa tin tưởng, n�n n�i �rất kh� . Giải th�ch rằng, �Thực l� Di Đ� hoằng thệ lớn, L�m cho ph�m phu niệm liền sinh.� Ở đ�y l� triển khai nghĩa �Ẩn chương�.
Kinh n�i �Chấp tr�, cũng n�i �Nhất t�m�. Chấp, nghĩa l� c�i t�m vững ch�i v� kh�ng chuyển đổi. Tr�, nghĩa l� kh�ng t�n loạn, kh�ng qu�n mất. Nhất, nghĩa l� �kh�ng hai�. T�m, nghĩa l� ch�n thật.
Trong Đại thừa tu-đa-la, kinh ấy l� thể loại kinh �v� vấn tự thuyết�. Như vậy, l� do Đức Th�ch Ca M�u Ni Như Lai xuất hiện ở thế gian v� ch�nh � hằng sa chư Phật chứng th�nh c�ng hộ niệm, nằm ở kinh n�y.
Theo đ�, c�c vị Đại sĩ tứ y truyền kinh , cũng như c�c vị T�ng sư Tịnh độ Tam quốc, hướng dẫn những kẻ t� ngụy của thế giới uế trược bằng c�ch khai mở cho họ Ch�n t�ng niệm Phật.
Đại cương của ba kinh, tuy c� c�i nghĩa �Hiển chương ẩn mật�, nhưng mỗi bộ kinh đều lấy �t�n t�m� l�m cơ sở để đi v�o [gi�o ph�p]. Do đ�, mỗi bộ kinh đều mở đầu bằng c�u: �Như thị [ng� văn]��
Như thị, l� h�nh th�i của �thiện t�n�. Suy ngẫm về ba bộ kinh, t�i thấy rằng tất cả đều dạy, �Kim cương ch�n t�m� l� điều thiết yếu nhất. Ch�n t�m tức l� Đại t�n t�m. Đại t�n t�m l� hy hữu, tối thắng, ch�n thật v� thanh tịnh. V� sao? Biển cả �đại t�n t�m� v� c�ng kh� v�o, v� từ Phật lực m� được ph�t khởi; Lạc bang ch�n thật cực kỳ dễ đến, v� nhờ nguyện lực m� liền v�ng sinh.
B�y giờ, t�i sắp b�n về nghĩa �Nhất t�m l� một hay kh�c�, v� đ�y ch�nh l� điều t�i muốn n�i. Nghĩa �Nhất t�m� đ� trả lời xong.

(38)
Người xuất gia v� người tại gia của thế giới uế trược n�y n�n nhanh ch�ng bước v�o �Ch�n m�n vi�n tu ch� đức�� v� ph�t nguyện �Nan tư v�ng sinh�.
Về phương tiện của ch�n m�n, c� thiện bản v� đức bản, c�n c� định chuy�n t�m, c�n c� t�n chuy�n t�m, c�n c� định t�n tạp t�m.
Tạp t�m: ph�m Th�nh � d� l� Đại thừa hay Tiểu thừa, tất cả [ch�ng sinh] thiện �c m� xưng niệm danh hiệu với c�i t�m xen tạp trợ nghiệp� v� ch�nh định nghiệp , bởi v�, gi�o l� đốn, m� căn l� tiệm cơ; h�nh th� chuy�n, m� t�m th� xen tạp, n�n gọi l� Tạp t�m.
Định chuy�n t�m hay t�n chuy�n t�m m� nguyện cầu bản nguyện lực bằng c�i t�m tin tội phước, đ� gọi l� Tự lực chuy�n t�m.
Thiện bản: l� gia danh của Như Lai. Gia danh ấy l� vạn đức vi�n bị, l� căn bản của tất cả thiện ph�p, n�n gọi l� Thiện bản.
Đức bản: l� đức hiệu của Như Lai. Đức hiệu ấy m� xưng niệm một tiếng th� ch� ch� đức th�nh m�n, c�c tội lỗi đều chuyển h�a, l� căn bản của đức hiệu [chư Phật] mười phương ba đời, n�n gọi l� Đức bản.
Đức Phật Th�ch Ca M�u Ni khai diễn �c�ng đức tạng�� để khuyến h�a ch�ng sinh trược thế ở mười phương. A Di Đ� Như Lai vốn ph�t thệ nguyện �Quả toại� để từ bi tiếp dẫn biển cả �chư hữu quần sinh� .
Đại nguyện từ bi đ� c� rồi, đ� l� �Thực chư đức bản nguyện�, c�n gọi l� �Hệ niệm định sinh nguyện�, c�n gọi l� �Bất quả toại giả nguyện�, cũng c� thể gọi l� �Ch� t�m hồi hướng nguyện�.

(39)
Trong Đại Kinh, Lời nguyện được n�u r�:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương nghe danh hiệu của t�i, chuy�n nhớ nước t�i , trồng những cội c�ng đức, ch� t�m hồi hướng muốn sinh về nước t�i m� chẳng được toại nguyện th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.�

(40)
Lại n�i:
�Với những tr� ấy nghi hoặc chẳng tin, nhưng c�n biết tin tội phước, tu tập thiện bản, nguyện sinh về nước An Lạc. Ch�ng sinh ấy sinh về nước An Lạc, ở trong cung điện kia.�

(41)
Lại n�i:
�Người n�o kh�ng thiện bản
Chẳng được nghe kinh n�y
Người c� giới thanh tịnh
Mới được nghe ch�nh ph�p.�

�� (42)
�� Ph�p Hội V� Lượng Thọ Như Lai n�i:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở v� lượng quốc độ, nghe n�i danh hiệu của t�i, đem thiện căn của m�nh hồi hướng Cực Lạc, nếu kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Bồ-đề.�

(43)
Kinh Phật Thuyết V� Lượng Thanh Tịnh B�nh Đẳng Gi�c n�i:
�� Người kh�ng c� c�ng đức ấy
Kh�ng được nghe t�n kinh n�y
Chỉ người c� giới thanh tịnh
Mới đến nghe ch�nh ph�p n�y. (�)
�c, ki�u mạn v� giải đ�i
Kh� tin đối với ph�p n�y
Ai từng gặp Phật đời trước
Ưa lắng nghe lời Thế T�n. (�)
Kh� thay l�m được th�n người
Phật tại thế c�ng kh� gặp
C� t�n tuệ chưa thể đạt
Nếu nghe thấy tinh tiến cầu.�

�� (44)
�� Qu�n Kinh n�i:
�� ức Phật bảo T�n giả A-nan: N�y A-nan! �ng phải tr� lời n�y cho tốt. Người tr� lời n�y tức l� tr� danh hiệu V� Lượng Thọ Phật.�

�� (45)
�� Kinh A Di Đ� n�i:
�� Kh�ng thể chỉ đem ch�t �t thiện căn phước đức nh�n duy�n m� được sinh về c�i đ�. [X�-lợi-phất! Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n n�o] nghe n�i đức Phật A Di Đ�, rồi chấp tr� danh hiệu của Ng�i.�

�� (46)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� C�c hạnh kh�c tuy cũng gọi l� thiện, nhưng so với hạnh Niệm Phật th� ho�n to�n kh�ng thể so s�nh. Thế n�n trong c�c kinh, mọi chỗ đều khen ngợi về c�ng năng Niệm Phật. Như bốn mươi t�m lời nguyện trong kinh V� Lượng Thọ, chỉ n�i chuy�n niệm danh hiệu A Di Đ� Phật th� được sinh. Lại như kinh A Di Đ� n�i, chuy�n niệm danh hiệu A Di Đ� Phật, hoặc một ng�y, hoặc bảy ng�y, th� được sinh. Lại nữa, hằng h� sa số chư Phật trong mười phương chứng minh lời n�i th�nh thật kh�ng hư dối. Lại nữa, trong đoạn văn �định thiện v� t�n thiện� của kinh n�y (Qu�n Kinh) , chỉ n�u chuy�n niệm danh hiệu A Di Đ� Phật th� được sinh. Do đ�, kinh n�i về hạnh Niệm Phật chẳng phải chỉ c� một. N�i rộng về Niệm Phật tam-muội xong.�
��
(47)
Lại n�i:
�Lại nữa, th�m t�n l� x�c quyết rằng, kinh A Di Đ� c� n�i, hằng h� sa số c�c Đức Phật ở mười phương đ� chứng thật v� khuyến kh�ch tất cả ph�m phu quyết định được sinh. (�)
Ng�n hạnh của Chư Phật kh�ng bao giờ tr�i ngược nhau. Giả sử h�m nay Đức Th�ch Ca dạy khuy�n: �Tất cả c�c ph�m phu, trọn một đời n�y, chuy�n niệm chuy�n tu, sau khi xả mạng, chắc sinh nước kia�, th� chư Phật mười phương cũng đồng khen ngợi, đồng khuyến kh�ch, đồng chứng thật. V� sao? V� l� đồng thể đại bi. Một Phật gi�o h�a tức l� tất cả Phật gi�o h�a. Tất cả Phật gi�o h�a tức l� một Phật gi�o h�a. Ngay trong kinh A Di Đ� c� n�i: �Đức Phật Th�ch Ca khen ngợi c�c thứ trang nghi�m ở quốc độ Cực Lạc, lại khuy�n tất cả ph�m phu, một ng�y hoặc bảy ng�y, nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu của Đức Phật A Di Đ�, th� chắc được v�ng sinh.� Đoạn văn tiếp theo n�i: �Hằng h� sa số chư Phật ở mười phương đều khen ngợi Đức Th�ch Ca ở trong thời kỳ đầy cả năm thứ �c trược: thế giới độc �c, ch�ng sinh độc �c, kiến thức độc �c, phiền n�o độc �c, thời kỳ thịnh h�nh t� �c v� kh�ng c� đức tin,� lại c� thể chỉ dạy v� khen ngợi danh hiệu Đức Phật A Di Đ�, khuyến kh�ch ch�ng sinh xưng niệm th� nhất định được v�ng sinh.� Đ�y l� lời chứng thật của chư Phật mười phương.
Lại nữa, chư Phật mười phương sợ rằng ch�ng sinh kh�ng tin lời Đức Phật Th�ch Ca n�i, n�n c�c Ng�i c�ng đồng t�m, đồng thời, đưa ra tướng luỡi rộng d�i, tr�m khắp Đại thi�n thế giới, n�i lời th�nh thật như vầy: �Ch�ng sinh c�c vị, n�n tin tưởng những lời Đức Th�ch Ca đ� n�i, khen ngợi v� chứng thật: �Tất cả ph�m phu, kh�ng kể tội phước nhiều �t, thời gian xa gần, c� thể suốt một trăm năm, thậm ch� một ng�y hoặc bảy ng�y, nhất t�m chuy�n niệm danh hiệu của Đức Phật A Di Đ�, th� chắc được v�ng sinh, quyết kh�ng nghi ngờ�.� Thế n�n, một Đức Phật n�i ra th� tất cả Đức Phật đồng l�m chứng cho lời th�nh thật ấy. Đ�y gọi l� �tựu nh�n lập t�n� . �

(48)
Lại n�i:
�Nhưng x�t th�m � của Phật nguyện, chỉ khuy�n �ch�nh niệm xưng danh�, nghĩa �v�ng sinh� l� gấp r�t, kh�ng đồng với nghiệp �tạp t�n�. Như kinh n�y v� trong c�c bộ kinh, chỗ n�o cũng rộng khen ngợi v� khuy�n dạy xưng danh được lợi �ch thiết thực, n�n biết.�

(49)
Lại n�i:
�Từ ��ức Phật bảo T�n giả A-nan: N�y A-nan! �ng phải tr� lời n�y cho tốt.�� trở xuống: Đức Th�ch Ca ph� ch�c danh hiệu Đức Phật A Di Đ� được lưu th�ng đến nhiều đời sau.
Từ tr�n đến đ�y tuy n�i về lợi �ch của Định thiện v� T�n thiện, nhưng x�t th�m � của Phật bản nguyện đối với ch�ng sinh, th� l� nhất hướng chuy�n xưng danh hiệu Đức Phật A Di Đ�.�

(50)
Lại n�i:
�� Cực Lạc v� vi, Niết-b�n giới
T�y duy�n tạp thiện e kh� sinh
Bởi thế Như Lai tuyển yếu ph�p
Dạy niệm Di Đ� chuy�n c�ng chuy�n.�

�� (51)
�� Lại n�i:
�� Khi kiếp sắp hết, ngũ trược thịnh
Ch�ng sinh t� kiến rất kh� tin
Chuy�n chuy�n dạy truyền quy T�y lộ
V� người ph� hoại vẫn như cũ
Nhiều kiếp đến nay thường như thế
Chẳng phải đời n�y mới tự ngộ
Ch�nh do chẳng gặp duy�n tốt th�i
Dẫn đến lu�n hồi kh� được độ.�

�� (52)
�� Lại n�i:
�� C�c thứ ph�p m�n đều giải tho�t
Kh�ng bằng niệm Phật đến T�y phương
Trọn cả một đời đến mười niệm
Ba niệm năm niệm Phật đến đ�n
Thực l� Di Đ� hoằng thệ lớn
L�m cho ph�m phu niệm liền sinh.�

�� (53)
�� Lại n�i:
�� Tất cả Như Lai b�y phương tiện
Cũng đồng ng�y nay Th�ch Ca T�n
T�y cơ thuyết ph�p đều lợi �ch
Đều được ngộ giải nhập ch�n m�n. (�)
Phật gi�o nhiều m�n t�m vạn tư
Ch�nh v� ch�ng sinh cơ chẳng đồng.
Muốn t�m chỗ an th�n thường tr�
Trước cầu yếu hạnh nhập ch�n m�n.�

�� (54)
�� Lại n�i:
�� Gần đ�y, t�i tự thấy nghe người tăng kẻ tục ở khắp nơi, giải h�nh bất đồng, chuy�n tạp sai kh�c. Giả sử người chuy�n tu t�c �, th� mười người v�ng sinh cả mười, c�n người tu tạp kh�ng ch� t�m, th� ng�n người kh�ng c� một người v�ng sinh.�

�� (55)
�� Trong A Di Đ� Kinh Nghĩa Sớ, Luật sư Nguy�n Chiếu n�i:
�� Do Đức Như Lai muốn n�i về c�ng đức tr� danh, ch� tr�ch c�c điều thiện kh�c đều l� �t thiện căn. C�c việc bố th�, tr� giới, x�y ch�a, đ�c tượng, ngồi thiền, lễ tụng, s�m niệm, khổ hạnh tất cả phước nghiệp, nếu kh�ng c� ch�nh t�n hồi hướng nguyện cầu, đều l� thiện nhỏ, kh�ng phải nh�n v�ng sinh. Nếu y theo Kinh n�y, chấp tr� danh hiệu th� chắc chắn được v�ng sinh, v� biết xưng danh l� nhiều thiện căn, nhiều phước đức. Xưa giải th�ch điều n�y, mọi người c�n do dự kh�ng quyết. Gần đ�y Tương Dương c� bản kinh khắc trong bia đ�, văn l� s�u xa ph� hợp với căn cơ ch�ng sinh n�n ch�ng sinh mới c� t�m tin s�u. Bản Kinh đ� ch�p: �Thiện nam tử, thiện nữ nh�n, nghe n�i Đức Phật A Di Đ�, m� nhất t�m bất loạn, chuy�n tr� danh hiệu, do xưng danh n�n c�c tội ti�u diệt, tức l� nhiều c�ng đức, nhiều thiện căn, nhiều phước đức nh�n duy�n�.�

�� (56)
�� C� Sơn Sớ n�i:
�� Chấp, nghĩa l� chấp thọ ; tr�, nghĩa l� trụ tr� . Do t�n lực m� chấp thọ ở trong t�m v� do niệm lực m� trụ tr� kh�ng qu�n mất.�

�� (57)
�� Đại Bản n�i:
�� Đức Như Lai ra đời kh� gặp kh� thấy, kinh ph�p của chư Phật kh� được kh� nghe. C�c m�n Ba-la-mật, c�c ph�p th� thắng của Bồ-t�t được nghe cũng kh�. Gặp thiện tri thức nghe ph�p m� l�m được cũng l� kh�. Nếu nghe kinh n�y m� tin ưa thọ tr� th� l� kh� trong kh�, kh�ng g� kh� hơn. V� thế n�n ph�p của Ta, l�m như vậy, n�i như vậy, dạy như vậy, phải n�n tin thuận như ph�p tu h�nh.�

�� (58)
�� Kinh Niết B�n n�i:
�� Như trong kinh c� n�i, nh�n của tất cả Phạm hạnh l� thiện tri thức; tất cả Phạm hạnh tuy c� v� lượng nh�n, nhưng nếu n�i thiện tri thức th� đ� nhiếp hết thảy.
Như ta c� n�i, nh�n của tất cả �c hạnh l� t� kiến; tất cả �c hạnh tuy c� v� lượng nh�n, nhưng nếu n�i t� kiến th� đ� nhiếp hết thảy.
Hoặc n�i, quả V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c lấy t�n t�m l�m nh�n. Nh�n của Bồ-đề n�y tuy c� v� lượng, nhưng nếu n�i t�n t�m th� đ� nhiếp hết thảy.�

(59)
Lại n�i:
�Thiện nam tử! T�n c� hai thứ: một l�, t�n; hai l�, cầu. Người như vậy tuy c� t�n t�m nhưng kh�ng thể t�m cầu, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ.
T�n lại c� hai thứ: một l�, t�n sinh từ nghe; hai l�, t�n sinh từ tư duy. T�n t�m của người n�y từ nghe m� sinh, kh�ng từ tư duy m� sinh, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ.
Lại c� hai thứ: một l�, t�n c� đạo; hai l�, t�n c� người đắc đạo. T�n t�m của người n�y tuy tin c� đạo nhưng ho�n to�n kh�ng tin c� người đắc đạo, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ.
Lại c� hai thứ: một l�, t�n theo ch�nh; hai l�, t�n theo t�. Cho rằng c� nh�n quả, c� Phật Ph�p Tăng, đ� gọi l� t�n theo ch�nh. Cho rằng kh�ng c� nh�n quả, t�nh Tam bảo kh�c nhau, tin theo những lời t� vạy của ngoại đạo như Ph�-lan-na, v.v., đ� gọi l� t�n theo t�. Người ấy tuy tin Phật Ph�p Tăng bảo nhưng kh�ng tin Tam bảo đồng nhất t�nh tướng, tuy tin nh�n quả nhưng kh�ng tin c� người đắc đạo, đ� gọi l� T�n kh�ng đầy đủ. Người ấy th�nh tựu T�n kh�ng đầy đủ, [thọ giới cấm cũng kh�ng đầy đủ.]� (�)
Thiện nam tử! C� bốn thiện sự nhận lấy �c quả. Những g� l� bốn? một l�, v� muốn hơn người n�n đọc tụng kinh điển; hai l�, v� lợi dưỡng n�n giữ g�n giới cấm; ba l�, v� muốn người kh�c lệ thuộc m� thực h�nh bố th�; bốn l�, v� Phi tưởng phi phi tưởng xứ n�n buộc niệm tư duy. Đ� l� bốn thiện sự chịu quả b�o �c. Nếu người n�o tu tập theo bốn thiện sự như vậy th� gọi l� Ch�m. Ch�m rồi lại nổi, nổi rồi lại ch�m. V� sao gọi l� Ch�m? V� ưa th�ch ba c�i. V� sao gọi l� Nổi? V� thấy �nh s�ng. �nh s�ng tức l� nghe ph�p, tr� giới, bố th�, thiền định. V� sao nổi trở lại ch�m? V� tăng trưởng t� kiến, sinh khởi ki�u mạn. Do đ�, ở trong kinh, Ta n�i kệ:
Nếu c� ch�ng sinh th�ch chư hữu
�� V� c� tạo t�c nghiệp thiện �c
Người ấy lạc mất đường Niết-b�n
Đ� gọi tạm nổi rồi lại ch�m.
Đi trong biển sinh tử tối tăm
Tuy được giải tho�t xen phiền n�o
Người ấy lại chịu quả b�o �c
Đ� gọi tạm nổi rồi lại ch�m.� (�)
Như Lai c� hai thứ Niết-b�n: một l�, hữu vi; hai l�, v� vi. Niết-b�n hữu vi kh�ng c� thường, lạc, ng�, tịnh. Niết-b�n v� vi c� thường, lạc, ng�, tịnh.� �
[Lại c� hai thứ giới: một l�, thiện giới; hai l�, �c giới. Th�n khẩu � thiện l�nh l� thiện giới. Giới b�, giới ch�, gọi l� �c giới.] Người ấy th�m t�n rằng, �hai thứ giới n�y đều c� thiện quả�, đ� gọi l� Giới kh�ng đầy đủ. Người ấy kh�ng c� đủ hai sự: t�n v� giới, n�n sự ưa th�ch đa văn cũng kh�ng đầy đủ. Sao gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ? Mười hai bộ kinh do Như Lai thuyết giảng, chỉ tin s�u bộ, chưa tin s�u bộ, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ. Lại nữa, tuy c� thọ tr� s�u bộ kinh n�y nhưng kh�ng thể đọc tụng, v� người kh�c giải thuyết, kh�ng chỗ lợi �ch, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ. Lại nữa, tuy thọ tr� s�u bộ kinh n�y rồi, nhưng v� luận nghị, v� thắng tha, v� lợi dưỡng, v� chư hữu m� thọ tr�, đọc tụng, giải thuyết, đ� gọi l� Nghe kh�ng đầy đủ. �

(60)
Lại n�i:
�Thiện nam tử! Thiện tri thức ch�n thật bậc nhất l� Bồ-t�t, chư Phật Thế T�n. V� sao? V� thường lấy ba thứ thiện để điều phục v� chế ngự. Những g� l� ba? Một l�, to�n lời dịu ngọt; hai l�, to�n lời quở tr�ch; ba l�, vừa lời dịu ngọt vừa lời quở tr�ch. V� nghĩa ấy n�n Bồ-t�t, chư Phật ch�nh l� thiện tri thức ch�n thật.
Lại nữa, thiện nam tử! Phật v� Bồ-t�t l� vị đại lương y n�n gọi l� thiện tri thức. V� sao? V� biết bệnh, biết thuốc, c� thể t�y bệnh m� cho thuốc.
V� như vị lương y th�ng thạo t�m ph�p trị bệnh, trước hết phải xem tướng bệnh. C� ba tướng kh�c nhau l� phong, nhiệt v� thủy. Người bị bệnh phong th� cho uống dầu t�; người bị bệnh nhiệt th� cho uống nước đường ph�n; người bị bệnh thủy th� cho uống nước gừng. Nhờ biết bệnh căn cho đ�ng thuốc liền khỏi bệnh, n�n gọi l� lương y.
Phật v� Bồ-t�t cũng như vậy, biết bệnh của ph�m phu c� ba loại: tham dục, s�n khuể v� ngu si. Người bệnh tham dục th� dạy họ qu�n tướng xương; người bệnh s�n khuể th� dạy họ qu�n tướng từ bi; người bệnh ngu si th� dạy họ qu�n tướng mười hai duy�n. Do nghĩa ấy n�n chư Phật, Bồ-t�t được gọi l� thiện tri thức.
Thiện nam tử! V� như vị thuyền sư kh�o đưa người, n�n được gọi l� đại thuyền sư. Chư Phật, Bồ-t�t cũng như vậy, đưa ch�ng sinh qua biển cả sinh tử. Do nghĩa ấy n�n được gọi l� thiện tri thức.�

(61)
Kinh Hoa Nghi�m n�i:
�� Ngươi nghĩ thiện tri thức
Sinh ta như cha mẹ
Nu�i ta như nhũ mẫu
Th�m ta bồ-đề phần.
Như y sư trị bệnh
Như trời rưới cam lộ
Mặt trời soi ch�nh đạo
Mặt trăng chuyển tịnh lu�n.�

�� (62)
�� Lại n�i:
�� Như Lai đại từ bi
�� Xuất hiện ở thế gian
�� Khắp v� c�c ch�ng sinh
�� Chuyển v� thượng ph�p lu�n.
�� Như Lai v� số kiếp
�� Cần khổ v� ch�ng sinh
�� L�m sao c�c thế gian
�� B�o đ�p �n Đại sư?�

�� (63)
�� H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�� Chỉ hận ch�ng sinh nghi chẳng nghi
Tịnh độ đối mặt chẳng ngang hướng
Chớ luận Di Đ� nhiếp chẳng nhiếp
� tại chuy�n t�m hồi chẳng hồi. (�)
Hoặc n�i từ nay đến Phật quả
Nhiều kiếp khen Phật b�o Từ �n
Chẳng nhờ sức hoằng thệ Di Đ�
Khi n�o kiếp n�o tho�t Ta-b�? (�)
N�o ngờ ng�y nay đến nước b�u
Thật l� sức Bổn sư Ta-b�
Nếu chẳng Bổn sư tri thức khuy�n
Tịnh độ Di Đ� l�m sao nhập?
[C�i vui của B�t-chu tam-muội]
Được sinh Tịnh độ b�o Từ �n.�

�� (64)
�� Lại n�i:
�� Phật tại thế kh� gặp
Người c� t�n tuệ kh�
Gặp nghe ph�p hy hữu
Đ�y lại rất l� kh�.
Tự tin, bảo người tin
Chuyển trong kh� c�ng kh�
Đại bi h�a rộng khắp
Ch�n th�nh b�o Phật �n.�

�� (65)
�� Lại n�i:
�� Tới lui tha hương chẳng thể dừng
Theo Phật về nh� nơi bổn quốc
Tất cả hạnh nguyện tự nhi�n th�nh. (...)
Buồn vui lẫn lộn, rất tự mừng
Chẳng do Th�ch Ca Phật khai ngộ
Di Đ� danh nguyện khi n�o nghe
[C�i vui của B�t-chu tam-muội]
Từ �n của Phật thật kh� b�o.�

�� (66)
�� Lại n�i:
�� Mười phương s�u đường, đồng lu�n hồi n�y, tuần ho�n kh�ng ngằn, ch�m s�ng �i n�n ch�m biển khổ. Phật đạo, th�n người kh� được nay đ� được; Tịnh độ kh� nghe nay đ� nghe, t�n t�m kh� ph�t nay đ� ph�t.�

�� (67)
�� Thực sự biết rằng, người chuy�n tu m� tạp t�m th� kh�ng c� được đại kh�nh hỷ t�m .
Do đ�, T�ng sư [Thiện Đạo] n�i: �Kh�ng tương tục nghĩ nhớ việc b�o �n Phật. T�m sinh khinh mạn, tuy t�c nghiệp hạnh nhưng thường tương ưng với danh lợi. Nh�n ng� tự che, n�n kh�ng th�n cận, đồng h�nh với thiện tri thức. Ưa gần tạp duy�n, n�n chướng ngại ch�nh hạnh v�ng sinh của m�nh v� người.�
Thật đ�ng buồn thay, từ v� thỉ kiếp đến nay, những ph�m phu uế chướng đ� xen tạp giữa ch�nh h�nh v� trợ h�nh, lẫn lộn giữa định t�m v� t�n t�m, n�n họ kh�ng c� thời hạn xuất ly.
Sự lưu chuyển lu�n hồi m� ch�ng ta trải qua, n� hơn cả số kiếp vi trần , ch�ng ta kh�ng thể trở về nguyện lực của Phật, kh�ng thể bước v�o biển cả �Đại t�n�. Thật l� buồn thảm! thật l� đau đớn!
Th�nh giả � d� l� Đại thừa hay Tiểu thừa, v� tất cả thiện nh�n, đem bản nguyện v� gia hiệu l�m thiện căn của m�nh, cho n�n kh�ng thể sinh t�n, kh�ng hiểu Phật tr�.� Kh�ng biết r� nh�n duy�n kiến lập thế giới Cực Lạc , cho n�n kh�ng thể đi v�o B�o độ.

(68)
V� vậy, Ngu Ngốc Th�ch [Th�n] Loan, dựa v�o sự giải nghĩa của Luận chủ [Thế Th�n], y theo sự khuyến h�a của T�ng sư [Thiện Đạo], từ l�u t�i rời khỏi �Giả m�n của vạn hạnh chư thiện�, m�i từ bỏ �Song thọ l�m hạ v�ng sinh�, hồi nhập �Ch�n m�n của thiện bản đức bản�, v� ri�ng ph�t t�m �Nan tư v�ng sinh�.
Tuy nhi�n, giờ đ�y t�i đ� dứt kho�t ra khỏi �Phương tiện ch�n m�n� để chuyển nhập biển cả �Tuyển trạch nguyện�, mau rời t�m �Nan tư v�ng sinh�, muốn thỏa th�ch �Nan tư nghị v�ng sinh�. Thệ nguyện �Quả toại� thật l� th�m s�u biết bao!
Rồi th�, t�i v�o m�i Nguyện hải, th�m hiểu Phật �n. Để b�o tạ Ch� đức, t�i sưu tập những đoạn văn trọng yếu giản lược của Ch�n t�ng, hằng thường xưng niệm danh hiệu �bất khả tư nghị đức hải� , c�ng y�u th�ch đ�y, ri�ng đầu đội đ�y.

(69)
T�i tin biết rằng, chư gi�o Th�nh Đạo l� gi�o ph�p thời Phật tại thế v� thời kỳ Ch�nh ph�p, nhưng ch�ng ho�n to�n kh�ng ph� hợp với thời đại v� căn cơ của thời kỳ Tượng ph�p, Mạt ph�p v� Ph�p diệt. Thời kỳ Ch�nh ph�p đ� qua rồi, v� căn cơ cũng kh�ng c�n ph� hợp nữa.
Tịnh độ Ch�n t�ng, nghĩa l� ch�ng sinh trược �c, bất kể họ thuộc thời kỳ Phật tại thế, Ch�nh ph�p, Tượng ph�p, Mạt ph�p hay Ph�p diệt , đều được đại bi dẫn đạo.

(70)
Dựa v�o c�c bậc Thầy về Kinh v� lật lại lời ch� giải của Thầy [Thiện Đạo] về �Biện thuyết nh�n sai biệt�, ch�p rằng:
�C�c kinh khởi thuyết kh�ng ngo�i năm loại: 1. Đức Phật thuyết; 2. Đệ tử Phật thuyết; 3. Thi�n ti�n thuyết; 4. Quỷ thần thuyết; 5. Biến h�a thuyết.�
Như vậy, bốn loại [sau] được thuyết th� t�n dụng kh�ng đủ. Ba bộ kinh [Tịnh độ] đ�y l� Đại Th�nh tự thuyết.

(71)
Luận Đại Tr� Độ giải th�ch Tứ y như sau:
�Khi sắp nhập Niết-b�n, Phật dạy c�c Tỳ kheo: �Từ h�m nay n�n y ph�p kh�ng y người, n�n y nghĩa kh�ng y ngữ, n�n y tr� kh�ng y thức, n�n y kinh liễu nghĩa kh�ng y kinh bất liễu nghĩa.�
Y ph�p: Ph�p c� mười hai bộ, n�n y theo ph�p ấy, kh�ng n�n y theo người.
Y nghĩa: Trong nghĩa kh�ng c� sự tranh c�i về tốt xấu, tội ph�c, hư thật. Ngữ l� để được nghĩa, nghĩa kh�ng phải ngữ. Như người lấy ng�n tay chỉ mặt trăng để bảo cho người m� muội, nhưng người m� muội lại thấy ng�n tay m� kh�ng thấy mặt trăng. Người kia lại n�i với n� rằng, �Ta lấy ng�n chỉ mặt trăng, l� để cho ngươi biết mặt trăng, sao ngươi lại thấy ng�n tay m� kh�ng thấy mặt trăng?� Đ�y cũng như thế. Ngữ để chỉ nghĩa, nghĩa kh�ng phải l� ngữ, cho n�n n�i �kh�ng n�n y ngữ�.
Y tr�: Tr� hay so lường ph�n biệt thiện �c, c�n thức th� thường t�m vui, kh�ng v�o được ch�nh yếu, cho n�n n�i �kh�ng n�n y thức�.
Y kinh liễu nghĩa: Trong c�c người c� Nhất thiết tr�, th� Phật l� bậc nhất. Trong tất cả c�c kinh thư, th� Phật ph�p l� bậc nhất. Trong tất cả ch�ng, th� ch�ng Tỳ kheo Tăng l� bậc nhất. Bố th� th� được phước lớn, giữ giới được sinh thi�n, đại loại như vậy l� kinh liễu nghĩa.
Lại n�i, �Trong ch�n mươi mốt kiếp, ba kiếp c� Phật, c�c kiếp kh�c kh�ng c� Phật, [ch�ng sinh] thật đ�ng thương x�t� . Phật v� hạng người tội nặng kh�ng gieo trồng thiện căn thấy Phật đ�, [n�n n�i �Phật ra đời kh� gặp, như hoa c�y Ưu-đ�m-b�t-la, l�u l�u mới c� một lần�.�

(72)
Như vậy, người xuất gia v� người tại gia ở trược thế mạt đại n�n thực h�nh ph�p với � thức r� r�ng về Tứ y.

(73)
Căn cứ v�o mục đ�ch của gi�o l� ch�nh ch�n, v� lật lại những lời dạy được trao truyền bởi c�c bậc cổ đức, t�i sẽ n�i về ch�n giả li�n quan đến Th�nh đạo v� Tịnh độ, cũng như những gi�o huấn t� ngụy, dị chấp của ngoại gi�o. X�c định thời đại Đức Th�ch Ca Như Lai nhập Niết-b�n, t�i sẽ giải th�ch đặc điểm của thời kỳ Ch�nh ph�p, thời kỳ Tượng ph�p v� thời kỳ Mạt ph�p.

(74)
Về điều n�y, H�a thượng Đạo Xước ch�a Huyền Trung n�i:
�Th�n người tu đạo phải tương tục chẳng dứt, trải qua một mu�n kiếp mới chứng được địa vị Bất thối. H�ng ph�m phu hiện nay được gọi l� �T�n ngoại khinh mao� , cũng gọi l� �Giả danh�, cũng gọi l� �Bất định tụ�, cũng gọi l� �Ngoại ph�m phu chưa ra khỏi nh� lửa� . V� sao biết được? Căn cứ Kinh Bồ-t�t Anh Lạc, c� ph�n biệt đầy đủ �nhập đạo h�nh vị� . Ph�p [h�nh] như thế, n�n gọi l� Nan h�nh đạo.�

(75)
Lại n�i:
�N�i về nguy�n do hưng khởi gi�o ph�p: X�t thời cơ th�ch hợp, khuy�n quy hướng Tịnh độ: Nếu gi�o hợp với thời v� cơ, th� dễ tu dễ ngộ. Nếu cơ, gi�o v� thời tr�i nhau, th� kh� tu kh� nhập. Thế n�n Kinh Ch�nh Ph�p Niệm n�i: �Khi h�nh giả nhất t�m cầu đạo, Thườnng phải qu�n s�t thời, phương tiện, Nếu kh�ng đ�ng thời, kh�ng phương tiện, Đ� l� bị mất, kh�ng c� lợi.�� V� sao? Như d�i củi ướt để lấy lửa, lửa kh�ng thể c�, v� kh�ng đ�ng thời. Như chặt c�y kh� để t�m nước, nước kh�ng thể c�, v� kh�ng c� tr�.
Kinh Đại Tập Nguyệt Tạng n�i: �Sau khi Phật diệt độ, năm trăm năm thứ nhất, c�c đệ tử của Ta học tuệ được ki�n cố; năm trăm năm thứ hai, học định được ki�n cố; năm trăm năm thứ ba, học đa văn, đọc tụng được ki�n cố; năm trăm năm thứ tư, tạo lập ch�a th�p, tu phước, s�m hối được ki�n cố; năm trăm năm thứ năm, bạch ph�p bị phế bỏ v� mất đi, c� nhiều tranh c�i, �t c� thiện ph�p được ki�n cố.� (�)
T�nh đến thời gian b�y giờ, ch�ng ta đang ở trong thời kỳ năm trăm năm thứ tư sau khi Đức Phật rời khỏi thế gian, ch�nh l� thời kỳ s�m hối tu phước, l� thời kỳ n�n xưng danh hiệu của Phật. Nếu một niệm xưng danh �A Di Đ� Phật�, tức ti�u trừ hết tội lỗi trong t�m mươi ức kiếp sinh tử. Một niệm c�n như vậy, huống chi l� thường tu thường niệm, tức l� người hằng s�m hối vậy.�

(76)
Lại n�i:
�B�n về sự trụ diệt của kinh điển: Một đời [gi�o ph�p] của Đức Phật Th�ch Ca M�u Ni, Ch�nh ph�p năm trăm năm, Tượng ph�p một ng�n năm, Mạt ph�p mười ng�n năm.� Khi ch�ng sinh giảm tận, kinh điển thảy đều diệt. �Đức Như Lai thương x�t ch�ng sinh thống khổ, đặc biệt lưu lại Kinh n�y, trụ th�m một trăm năm.� �

(77)
Lại n�i:
�Kinh Đại Tập Nguyệt Tạng n�i: �Trong thời Mạt ph�p, ức ức ch�ng sinh khởi hạnh tu đạo, chưa c� một người đắc đạo.� Nay đang Mạt ph�p, hiện l� ngũ trược �c thế, chỉ c� một m�n Tịnh độ l� con đường c� thể th�ng nhập.�

(78)
Vậy th�, quần sinh trong thế giới dơ bẩn v� độc �c n�y, kh�ng biết sự thật của thời kỳ Mạt ph�p, cứ ch� bai oai nghi của Tăng Ni. Nhưng tất cả mọi người hiện nay, d� l� tu sĩ hay tại gia, đều phải tự lượng sức m�nh.

(79)
Y cứ Ba thời của gi�o ph�p, ch�ng ta biết rằng Như Lai nhập b�t Niết-b�n v�o thời vua Mục vương năm thứ 53 (Nh�m Th�n), vị vua thứ năm của nh� Chu.� Từ năm Nh�n Th�m đ� cho đến năm đầu ti�n của thời đại Nguy�n Nh�n (Gi�p Th�n)� của ch�ng ta l� 2.173 năm. Lại nữa, y cứ v�o lời dạy của Kinh Hiền Kiếp , Kinh Nh�n Vương , Kinh Niết B�n, ch�ng ta đ� đi v�o thời kỳ Mạt ph�p được 673 năm .

(80)
Lật đọc Mạt Ph�p Đăng Minh K� , c� viết:
�Một bậc Ph�p vương l� y tr�n bản thể nhất như, ph�ng hộ bằng đạo ph�p để lưu phương gi�o h�a. Một vị Nh�n vương l� dựa v�o giang sơn tứ hải, trường tồn bằng y�n định để cưỡi gi� rẽ s�ng.
Nh�n vương v� Ph�p vương, hỗ tương hiển lộ để khai thị ch�ng sinh. Ch�n đế v� tục đế, đắp đổi l�m nh�n để hoằng truyền gi�o ph�p. Thế n�n, thư tịch huyền vi khắp gầm trời, quy hoạch tốt đẹp đầy bờ c�i.
Ngu Tăng ch�ng ta bị mắc v�o lưới trời, c�i ngẩng trước ph�p luật nghi�m khắc, kh�ng c� chỗ n�o y�n nghỉ. Nhưng, ph�p c� ba thời, người c� ba phẩm.� � chỉ của h�a gi�o v� chế gi�o� y theo thời kỳ m� hưng thịnh hay suy t�n, v� những lời chỉ tr�ch hay khen ngợi được chấp nhận hoặc từ chối t�y thuộc v�o mỗi người. Vận mệnh của ba thời cổ đại� ph�t sinh v� suy giảm theo những c�ch kh�c nhau. Tr� tuệ v� gi�c ngộ của ch�ng sinh trong năm thời kỳ� sau khi Đức Phật nhập diệt cũng kh�c nhau. L�m sao dựa v�o một con đường để cứu độ, đi theo một đạo l� để chỉnh đốn?
Do đ�, ch�ng ta sẽ ph�n biệt kỹ lưỡng về Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p, v� cố gắng l�m r� c�c Tăng sĩ đ� tu�n thủ hoặc vi phạm giới luật như thế n�o. C� ba phần: trước hết l� x�c định Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p; tiếp theo l� x�c định Tăng sự trong việc tr� giới hay ph� giới; cuối c�ng l� gi�o ph�p được xem x�t v� so s�nh với h�nh vi của Tăng sĩ.
Đầu ti�n l� x�c định Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p: C� những l� thuyết kh�c nhau về vấn đề n�y. H�y thử tr�nh b�y một thuyết: Ng�i Đại Thừa Cơ� tr�ch dẫn Kinh Hiền Kiếp rằng:
�Sau khi Phật nhập Niết-b�n, Ch�nh ph�p k�o d�i năm trăm năm v� Tượng ph�p k�o d�i một ng�n năm. Sau thời gian 1.500 năm n�y, gi�o l� của Đức Th�ch Ca M�u Ni sẽ ho�n to�n biến mất.�
Kinh n�y kh�ng đề cập đến thời kỳ Mạt ph�p. Theo những thuyết kh�c, [thời kỳ Ch�nh ph�p k�o d�i một ng�n năm. Tuy nhi�n,] v� chư Ni kh�ng tu�n theo B�t kỉnh ph�p� v� giải đ�i n�n [ch�nh] ph�p kh�ng k�o d�i th�m [năm trăm năm]. Do vậy ch�ng ta kh�ng theo thuyết n�y.
Lại nữa, Kinh Niết B�n n�i:
�Trong thời kỳ [Tượng ph�p v�]� Mạt ph�p, c� ch�ng đại Bồ-t�t 120.000 vị g�n giữ cho ph�p kh�ng bị diệt mất.�
V� c�u kinh n�y n�i đến c�c Bồ-t�t thượng vị, n�n kh�ng li�n quan đến cuộc thảo luận ở đ�y.
Hỏi: Nếu đ�ng như vậy, h�nh sự của Tăng sĩ trong khoảng thời gian 1.500 năm n�y l� g�?
Đ�p: Y theo Kinh Đại Thuật c� n�i:
�Sau khi Phật nhập Niết-b�n, năm trăm năm đầu ti�n, t�n giả Ca-diếp c�ng bảy vị Hiền th�nh tăng� lần lượt hộ tr� ch�nh ph�p kh�ng cho diệt mất.
Năm trăm năm sau, ch�nh ph�p diệt tận [, chỉ c�n gi�o ph�p tương tợ].
S�u trăm năm sau, 95 thứ ngoại đạo sẽ xuất hiện v� tranh gi�nh lẫn nhau, nhưng M� Minh xuất thế v� khuất phục c�c ngoại đạo.
Bảy trăm năm sau, Long Thọ xuất thế v� ph� hủy những ngọn cờ của t� kiến.
T�m trăm năm sau, c�c Tỳ kheo sẽ bu�ng thả ph�ng t�ng v� chỉ c� một hai người đắc đạo quả.
Ch�n trăm năm sau, t�i trai l�m Tỳ kheo, tớ g�i l�m Tỳ kheo ni.
Một ng�n năm sau, giảng n�i bất tịnh qu�n, Tỳ kheo sẽ phẫn nộ kh�ng muốn nghe.
Một ng�n một trăm năm sau, Tăng ni lấy vợ lấy chồng, hủy b�ng Tỳ-ni.
Một ng�n hai trăm năm sau, c�c Tỳ kheo v� Tỳ kheo ni l�m phi Phạm hạnh, c� con c�i [, nam l�m Tỳ kheo, nữ l�m Tỳ kheo ni].
Một ng�n ba trăm năm sau, �o c� sa thay đổi m�u trắng.
Một ng�n bốn trăm năm sau, bốn bộ đệ tử giống như kẻ thợ săn, đem b�n vật dụng của Tam bảo.
Một ng�n năm trăm năm sau, hai Tỳ kheo ở nước C�u-thiểm-di sẽ tranh chấp đ�ng sai v� cuối c�ng giết hại nhau, kết quả l� gi�o ph�p sẽ được cất giữ ở long cung.�
Đoạn n�y cũng được t�m thấy trong Kinh Niết B�n, quyển 18, Kinh Nh�n Vương, v� c�c kinh kh�c. Theo những đoạn kinh n�y, sau 1.500 năm, sẽ kh�ng c� giới luật, thiền định v� tr� tuệ. V� vậy, Kinh Đại Tập, quyển 51, n�i:
�Sau khi Ta diệt độ, năm trăm năm đầu, c�c ch�ng Tỳ kheo ở trong ph�p Ta, Giải tho�t được ki�n cố. (Sơ đắc Th�nh quả gọi l� giải tho�t.) Năm trăm năm nữa, trong ch�nh ph�p Ta, Thiền định [tam-muội] được tr� ki�n cố. Năm trăm năm nữa, đọc tụng �a văn được tr� ki�n cố. Năm trăm năm nữa, ở trong ph�p Ta, nhiều sự tạo lập ch�a th�p được tr� ki�n cố. Năm trăm năm nữa, đấu tranh kiện c�o, bạch ph�p ẩn trệ, tổn giảm ki�n cố.�
Đoạn n�y c� nghĩa l�, trong ba thời kỳ năm trăm năm đầu ti�n, ba ph�p Giới, Định, Tuệ được an tr� ki�n cố. N�i c�ch kh�c, trong phần tr�ch dẫn tr�n, Ch�nh ph�p k�o d�i 500 năm v� Tượng ph�p k�o d�i 1.000 năm. Khoảng thời gian �tạo lập ch�a th�p� trở đi l� thuộc thời kỳ Mạt ph�p.
Thế n�n, trong Kim Cương B�t Nh� Luận Hội Th�ch, ng�i Đại Thừa Cơ viết:
�Ch�nh ph�p năm trăm năm, Tượng ph�p một ng�n năm. Sau 1.500 năm n�y, ch�nh ph�p diệt tận.�
N�n biết, thời kỳ sau đ� l� thuộc về Mạt ph�p.
Hỏi: Nếu đ�ng như vậy, ch�nh x�c đời nay thuộc về thời kỳ n�o?
Đ�p: C� nhiều thuyết li�n quan đến ni�n đại sau Phật nhập diệt, h�y n�u ra hai thuyết:
Đầu ti�n, Ph�p sư Ph�p Thượng� v� những người kh�c, dựa tr�n Chu Thư Dị K� , n�i rằng: �Đức Phật nhập diệt v�o năm thứ 53 (Nh�m Th�n, 949 TCN) đời Mục Vương M�n, vị vua thứ năm của triều đại Chu.�
Nếu chấp nhận l� thuyết n�y, th� từ năm Nh�m Th�n đến năm Di�n Lịch 20 (T�n Tỵ, 801) của ch�ng ta l� 1.750 năm.
Thứ hai, Ph� Trường Ph�ng� v� những người kh�c, dựa v�o Kinh Xu�n Thu , bi�n ni�n sử của nước Lỗ, n�i: �Đức Phật nhập diệt v�o năm thứ tư (Nh�m T�, 609 TCN) đời vua Khu�ng Vương Ban , vị vua thứ 20 của nh� Chu.�
Nếu chấp nhận l� thuyết n�y, th� từ năm Nh�m T� đến năm Di�n Lịch 20 (T�n Tỵ, 801) của ch�ng ta l� 1.410 năm.
Như vậy, thời nay l� giai đoạn cuối của thời kỳ Tượng ph�p, v� h�nh sự của giai đoạn ấy đ� giống Mạt ph�p. Trong thời kỳ Mạt ph�p, chỉ c� ng�n gi�o m� kh�ng c� thực h�nh v� chứng ngộ. Nếu c� giới ph�p th� c� thể c� ph� giới. Nhưng đ� kh�ng c� giới ph�p, do ph� giới g� m� n�i l� ph� giới? Ph� giới c�n kh�ng c�, huống hồ l� tr� giới!
V� thế Kinh Đại Tập n�i: �Sau khi Phật Niết-b�n, Tỳ kheo v� giới đầy cả Nam Thiệm Bộ ch�u, v.v.�
Hỏi: Trong c�c kinh v� luật, chế định người ph� giới kh�ng được ph�p nhập ch�ng. Ngay cả người ph� giới đ� vậy, huống chi người v� giới. Nhưng b�y giờ b�n th�m �Mạt ph�p th� v� giới�, h� kh�ng c� vết thương m� tự cảm thấy đau sao?
Đ�p: L� lẽ n�y kh�ng đ�ng. H�nh sự [của Tỳ kheo] trong thời kỳ Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt Ph�p được ghi trong nhiều kinh điển. Ai ở thời kỳ đ� - d� l� nội gi�o hay ngoại đạo, d� l� tu sĩ hay cư sĩ - m� chưa đọc n�? H� c� lối sống sai lầm, tham cầu cho tự th�n m� che giấu ch�nh ph�p của sự hộ tr� quốc độ ?
Tuy nhi�n, trong thời kỳ Mạt ph�p m� ch�ng ta đang b�n ở đ�y, chỉ c� Danh tự Tỳ kheo . Những Danh tự Tỳ kheo l� ch�n bảo của thế gian, l� đại phước điền . Trong thời mạt ph�p, nếu c� người tr� giới, th� đ� l� sự qu�i dị, giống như �con hổ giữa chợ�. Ai sẽ tin v�o điều n�y?
Hỏi: Những sự thể của thời kỳ Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p đ� được thấy trong c�c kinh điển. Tuy nhi�n, �Danh tự Tỳ kheo của thời kỳ Mạt ph�p l� ch�n bảo của thế gian� c� phải xuất từ Th�nh điển?
Đ�p: Kinh Đại Tập [Nguyệt Tạng], quyển 9, c� ghi: �V� như v�ng r�ng l� b�u v� gi�. Nếu kh�ng c� v�ng r�ng th� bạc l� b�u v� gi�. Như kh�ng c� bạc th� đồng thau l� b�u v� gi�. Nếu kh�ng c� đồng thau th� đồ b�u giả tạo l� v� gi�. Nếu kh�ng c� đồ b�u giả tạo th� c�c thứ đồng đỏ, kẽm, bạch lạp , ch�, thiếc l� những b�u v� gi�. Cũng như thế, so với hết thảy mọi vật trong thế gian, th� Phật bảo l� v� thượng. Như kh�ng c� Phật bảo th� bậc Duy�n gi�c l� v� thượng. Nếu kh�ng c� Duy�n gi�c th� bậc A-la-h�n l� v� thượng. Như kh�ng c� A-la-h�n th� Hiền th�nh ch�ng kh�c l� v� thượng. Nếu kh�ng c� Hiền th�nh ch�ng th� ph�m phu đắc định l� v� thượng. Nếu kh�ng c� đắc định th� người tr� giới thanh tịnh l� v� thượng. Nếu kh�ng c� tr� giới thanh tịnh th� Tỳ kheo tr� giới nhiễm � l� v� thượng.� Nếu kh�ng c� tr� giới nhiễm � th� Tỳ kheo tr�n danh tự, cạo bỏ r�u t�c, th�n mặc c� sa l� v� thượng; nếu so với 95 thứ ngoại đạo th� l� bậc nhất, n�n xứng đ�ng nhận sự c�ng dường của thế gian để l�m phước điền cho họ. V� sao? V� họ c� thể chỉ r� cho ch�ng sinh về những điều đ�ng kinh sợ. Nếu c� sự hộ tr�, nu�i dưỡng, an tr� họ, th� những th� chủ ấy chẳng bao l�u được tr� nơi nhẫn địa.�
Trong đoạn n�y n�i đến t�m loại b�u v� gi�: Như Lai, Duy�n gi�c, Thanh văn (A-la-h�n) v� ba quả đầu (Tu-đ�n-ho�n, Tư-đ�m-h�m, A-na-h�m); ph�m phu đắc định, Tỳ kheo tr� giới, Tỳ kheo ph� giới, v� Tỳ kheo danh tự v� giới.
Đ�y l� những b�u vật v� gi� của c�c thời kỳ Ch�nh ph�p, Tượng ph�p v� Mạt ph�p. Bốn b�u đầu ti�n thuộc về thời kỳ Ch�nh ph�p, ba b�u tiếp theo thuộc về thời kỳ Tượng ph�p, v� b�u cuối c�ng thuộc về thời kỳ Mạt ph�p. Do đ�y biết r�, người ph� giới v� người v� giới đều l� ch�n bảo của thế gian.
Hỏi: Đọc đoạn kinh tr�n, thấy Ph� giới Tỳ kheo v� Danh tự Tỳ kheo đều l� ch�n bảo. V� sao trong Kinh Niết B�n v� Kinh Đại Tập lại n�i, �Nếu quốc vương v� đại thần c�ng dường Tỳ kheo ph� giới, th� đất nước khởi l�n tam tai , cuối c�ng vị ấy bị sinh v�o địa ngục.� Người ph� giới đ� vậy, huống chi người v� giới. Như vậy, đối với một vị Tỳ kheo ph� giới, Như Lai c� l�c ch� bai, c� l�c khen ngợi, trong lời n�i của Phật c� c�i lỗi nhận định tr�i ngược hay kh�ng?
Đ�p: L� ấy kh�ng đ�ng. Trong kinh Niết B�n v� c�c kinh kh�c, chỉ chế định ph� giới trong thời kỳ Ch�nh ph�p, chứ kh�ng n�i đến c�c Tỳ kheo thời kỳ Tượng ph�p v� Mạt ph�p. Mặc d� c�c học xứ l� như nhau, nhưng đ�i khi c� kh�c, t�y thời m� chế định v� khai hứa. Đ�y l� � định của Đại Th�nh. Nơi Đức Phật Thế T�n, kh�ng c� lỗi của hai nhận định tr�i ngược.
Hỏi: Nếu quả như vậy th� l�m sao biết kinh Niết B�n v� c�c kinh kh�c ngăn cấm ph� giới trong thời kỳ Ch�nh ph�p v� n� kh�ng �p dụng cho Tỳ kheo thời kỳ Tượng ph�p v� Mạt ph�p?
Đ�p: Như đ� dẫn t�m thứ ch�n bảo được dạy trong Kinh Đại Tập, th� đ�y l� bằng chứng. V� t�y theo thời đại, tất cả Tỳ kheo đều được coi l� v� gi�. Tuy nhi�n, Tỳ kheo n�o ph� giới trong thời kỳ Ch�nh ph�p, l�m � uế Tăng đo�n thanh tịnh, th� Phật nghi�m cấm kh�ng cho nhập ch�ng. Thế n�n, trong kinh Niết B�n, quyển ba, c� n�i:
�Nay Như Lai đem ch�nh ph�p v� thượng ph� ch�c cho c�c quốc vương, đại thần, tể tướng, Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di. C�c quốc vương v� bốn bộ ch�ng n�n khuy�n răn, kh�ch lệ những người tu học khiến được tăng trưởng giới � định � tuệ. Nếu c� người kh�ng học ba phẩm ph�p n�y m� lười biếng, ph� giới, hủy hoại ch�nh ph�p, th� quốc vương, đại thần, bốn bộ ch�ng n�n trừng trị nghi�m khắc. Như vậy, c�c quốc vương, đại thần, v.v. được v� lượng c�ng đức. (�) [Tỳ kheo giữ g�n giới ph�p cũng vậy, thấy c� người ph� giới, hủy hoại ch�nh ph�p liền quở tr�ch, cử tội, đuổi đi. C� Tỳ kheo tr� giới thấy người ph� hoại ch�nh ph�p nếu bỏ qua kh�ng khiển tr�ch, cử tội, đưởi đi, th� n�n biết Tỳ kheo ấy l� giặc trong ph�p Phật; nếu khiển tr�ch, cử tội, đuổi đi, th� Tỳ kheo ấy] l� đệ tử Thanh văn ch�n thật của Ta. N�n biết, người ấy được phước v� lượng.�
[Lại nữa, Kinh Đại Tập, quyển 28 n�i: �Nếu c� quốc vương thấy ch�nh ph�p bị diệt m� kh�ng bảo hộ th� tất cả thiện căn tu tập th�, giới, tuệ trong v� số kiếp đều sẽ bị mất. Nước ấy sẽ gặp tam tai, tất cả thiện thần bỏ đi nơi kh�c, d�n ch�ng kh�ng tu�n theo lời vua, c�c nước l�ng giềng thường x�m phạm, lửa dữ nổi l�n, mưa b�o, lũ lụt cuốn tr�i d�n ch�ng, ho�ng th�n quốc th�ch mưu toan chiếm đoạt, kh�ng bao l�u nh� vua bị bệnh nặng, sau khi chết bị đọa v�o địa ngục.� Đồng kinh ấy, quyển 31, n�i: �Đức Phật dạy: Đại vương bảo hộ một vị Tỳ kheo như ph�p tu h�nh, kh�ng bảo hộ v� lượng c�c Tỳ kheo xấu �c. Ta nay chỉ cho ph�p hai hạng người thủ hộ [vật của ch�ng Tăng]: Tỳ kheo A-la-h�n đủ t�m giải tho�t v� người đắc quả Tu-đ�-ho�n.�] �
Những lời văn chế định như vậy xuất hiện ở nhiều nơi trong kinh điển. R� r�ng những lời văn chế định ấy đều chỉ cho thời kỳ Ch�nh ph�p, kh�ng phải l� những lời dạy cho thời kỳ Tượng ph�p v� Mạt ph�p. Sở dĩ n�i vậy l� v� ch�nh ph�p kh�ng được thực h�nh trong thời kỳ Tượng ph�p v� Mạt ph�p. Kh�ng c� ph�p n�o để hủy hoại, sao gọi l� hủy ph�p; kh�ng c� giới n�o bị ph� vỡ, sao gọi l� ph� giới? Hơn nữa, trong thời kỳ như vậy, kh�ng c� sự thực h�nh ch�nh ph�p n�o để một đại vương bảo hộ. Do đ�u c� ra tam tai v� do đ�u đ�nh mất giới - tuệ? Lại nữa, trong thời kỳ Tượng ph�p v� Mạt ph�p, kh�ng c� ai chứng quả. Tại sao n�i chỉ cho ph�p hai bậc Th�nh thủ hộ? N�n biết, những lời dạy trong c�c đoạn kinh tr�n đều đề cập đến thời kỳ Ch�nh ph�p, khi giới luật được tu�n giữ, v� chỉ khi đ� mới c� thể phạm giới.
Tiếp theo, li�n quan đến 1.000 năm của thời kỳ Tượng ph�p, trong 500 năm đầu ti�n, tr� giới dần giảm v� ph� giới dần tăng. Mặc d� c�c giới được tu�n giữ v� c�c h�nh được thực hiện, nhưng kh�ng c� sự chứng quả. Do đ�, kinh Niết B�n, quyển bảy, n�i rằng:
�Bồ-t�t Ca-diếp bạch Phật: Bạch Đức Thế T�n! Như Phật đ� n�i c� bốn thứ ma. Những điều ma thuyết v� những g� Phật thuyết, con l�m thế n�o m� ph�n biệt được? C� những ch�ng sinh chạy theo ma hạnh v� c� những ch�ng sinh thuận theo lời Phật, những người như vậy l�m sao biết được?
Đức Phật bảo Ca-diếp: Bảy trăm năm sau khi Ta nhập niết b�n, ma Ba-tuần sẽ dần mạnh l�n v� sẽ kh�ng ngừng h�nh động để ph� hoại ch�nh ph�p của Ta. V� như một người thợ săn mặc �o nh� sư, ma Ba-tuần cũng như vậy. Khi mang h�nh tướng Tỳ kheo, h�nh tướng Tỳ kheo ni, h�nh tướng Ưu-b�- tắc, Ưu-b�-di, đại loại như vậy (�), [ma sẽ n�i:] C�c Tỳ kheo được ph�p nhận giữ của cải, t�i tớ, b�, cừu, voi, ngựa, kể cả ấm vạc đồng sắt, chậu đồng lớn nhỏ v� c�c đồ d�ng sinh hoạt; họ c� thể l�m ruộng trồng trọt, mua b�n đổi ch�c, t�ch trữ l�a gạo. V� l�ng đại bi, thương x�t ch�ng sinh, Đức Phật cho ph�p họ tham gia những hoạt động như vậy. Tất cả c�c kinh v� luật như vậy đều l� ma thuyết.� �
Đ� n�i, �Bảy trăm năm sau khi Ta nhập niết b�n, ma Ba-tuần sẽ dần mạnh l�n�, cho n�n biết rằng, l�c bấy giờ c�c Tỳ kheo sẽ dần tham chứa t�m vật bất tịnh . Việc tạo ra những gi�o thuyết sai lầm l� c�ng việc của ma vương. Trong những kinh n�y chỉ r� ni�n đại, n�i đủ h�nh sự [của c�c Tỳ kheo], kh�ng n�n nghi ngờ. T�i đ� n�u một đoạn văn, người kh�c theo đ� m� biết.
Kế đến, trong nửa sau của thời kỳ Tượng ph�p, việc tr� giới sẽ giảm �t v� việc ph� giới sẽ tăng nhiều. Do đ�, trong kinh Niết B�n, quyển s�u, c� n�i rằng: ��.�
Lại nữa, Kinh Thập Lu�n n�i:
�Nếu theo ph�p Ta xuất gia m� tạo t�c �c h�nh. [Tỳ kheo như vậy l� m� tối kh�ng thấy.] Đ�y kh�ng phải sa-m�n m� tự xưng sa-m�n, kh�ng phải phạm hạnh m� tự xưng phạm hạnh. Tỳ kheo tu h�nh �c ph�p như thế c�n c� thể khai thị gi�o h�a cho tất cả Trời, Rồng, Dạ-xoa, C�n-th�t-b�, A-tu-la, Ca-l�u-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-gi�, Nh�n phi nh�n đều được tất cả kho t�ng c�ng đức thiện ph�p, v� ch�ng sinh m� l�m thiện tri thức. Tuy kh�ng c� ��t muốn biết đủ�, nhưng cạo bỏ r�u t�c, đắp mặc ph�p phục, do nh�n duy�n n�y họ c� thể l�m cho ch�ng sinh tăng trưởng thiện căn, v� c� thể khai thị thiện đạo cho chư thi�n v� lo�i người. [Cho n�n Tỳ kheo theo Ta xuất gia, nếu tr� giới hay ph� giới, Ta đều kh�ng cho ph�p Chuyển lu�n Th�nh vương, đại thần, tể tướng d�ng h�nh phạt giam cầm, cắt bỏ tay ch�n, cho đến đoạn mạng.] Huống nữa l� Tỳ kheo ph� giới, tuy l� người chết nhưng vẫn c�n c�i lực của giới. Giống như ngưu ho�ng , con b� đ� chết nhưng người ta thu giữ n�. Cũng như xạ hương , con cầy hương đ� chết vẫn hữu dụng.� �
Như ch�ng ta thấy, [trong kinh Niết B�n] c� n�i, �Trong rừng Ca-la-ca, c� một loại c�y t�n l� Trấn-đầu-ca� . V� dụ n�y cho thấy thời kỳ Tượng ph�p đ� suy t�n, v� �ph� giới trược thế� chỉ c� một hai Tỳ kheo tr� giới.
Lại n�i: � Tỳ kheo ph� giới, tuy l� người chết nhưng vẫn c�n c�i lực của giới, giống như xạ hương , con cầy hương đ� chết vẫn hữu dụng. Vị ấy l�m bậc thiện tri thức của ch�ng sinh.�
Ch�ng ta biết r� rằng, trong thời kỳ n�y, dần cho ph�p [Tỳ kheo] ph� giới [vẫn] l� ruộng phước cho thế gian. Điều n�y giống đoạn kinh Đại Tập ở tr�n.
Tiếp theo, sau khi kết th�c thời kỳ Tượng ph�p, ho�n to�n l� v� giới. Thấy biết thời vận, v� muốn cứu ch�ng sinh Mạt thế, Đức Phật ca ngợi những người xuất gia tr�n danh tự, tuy�n bố họ l� ruộng phước cho thế gian. Kinh Đại Tập, quyển 52, c� n�i:
�Nếu mạt thế sau n�y, trong ch�nh ph�p của Ta, người n�o cạo bỏ r�u t�c, th�n mặc c� sa, nhưng hủy ph� cấm giới, h�nh kh�ng như ph�p, th� chỉ l� Tỳ kheo danh tự. Tỳ kheo danh tự ph� giới như thế, nếu c� người đ�n-việt xả th� c�ng dường, hộ tr� nu�i dưỡng, Ta n�i người ấy c� được v� lượng a-tăng-kỳ đại phước đức.�
Lại nữa, Kinh Hiền Ngu n�i:
�Mạt thế tương lai, khi ph�p sắp diệt tận, Tỳ kheo nu�i vợ giấu con, nhưng bốn người trở l�n l� ch�ng Tăng danh tự, n�n phải lễ k�nh, xem như X�-lợi-phất, Mục-kiền-li�n, v.v.�
Lại n�i:
�Nếu đ�nh chửi người ph� giới, v� giới, th�n mặc c� sa cạo t�c, th� tội đồng với tội l�m th�n mu�n ức Đức Phật chảy m�u.�
�Nếu c� ch�ng sinh theo ph�p Ta m� xuất gia, cạo bỏ r�u t�c, mặc �o c� sa, giả như kh�ng tr� giới, th� những người ấy đ� thực hiện xong sự ấn chứng cho Niết-b�n ấn.�
Cho đến Kinh Đại Bi n�i:
�Trong đời vị lai, khi gi�o ph�p sắp diệt tận, sẽ c� c�c Tỳ kheo v� Tỳ kheo ni, sau khi xuất gia trong gi�o ph�p của Ta, nắm tay trẻ n�t c�ng nhau rong chơi, từ qu�n rượu n�y đến qu�n rượu kh�c, sống trong gi�o ph�p của Ta m� l�m việc phi phạm hạnh. Tuy họ sống với nh�n duy�n rượu, nhưng ở Hiền kiếp n�y, tất cả đều sẽ đắc B�t Niết-b�n. (...)
Ở trong kiếp n�y sẽ c� một ng�n Đức Phật ra đời, v� nh�n duy�n ấy m� kiếp n�y được gọi l� Hiền kiếp. N�y A-nan! Sau khi Như Lai diệt độ, trong Hiền kiếp n�y, sẽ c�n 996 Đức Phật ra đời: đầu ti�n l� Đức Phật C�u Lưu T�n, thứ tư l� Ta, sau đ� l� Di Lặc sẽ thay Ta, cho đến cuối c�ng l� L� Ch� Như Lai. Thứ tự như thế, �ng n�n biết.
N�y A-nan! Ở trong gi�o ph�p của Ta, giả sử c� người t�nh l� sa-m�n m� l�m � nhiễm hạnh sa-m�n, tự xưng l� sa-m�n v� c� h�nh tướng giống sa-m�n, mặc �o c� sa. Trong Hiền kiếp n�y, kể từ Di Lặc đứng đầu cho đến cuối c�ng l� L� Ch� Như Lai, những vị sa-m�n ở chỗ của c�c Đức Phật như vậy, đều an tr� cảnh giới V� dư Niết-b�n, tuần tự sẽ đắc nhập B�t Niết-b�n, kh�ng s�t một ai. V� sao? N�y A-nan! Tất cả những vị sa-m�n ấy đ� c� một lần xưng danh hiệu Phật, một đời sinh t�n t�m, những c�ng đức đ� tạo đ� kh�ng bao giờ hư mất.
N�y A-nan! Như Lai d�ng Phật tr� qu�n s�t ph�p giới, kh�ng c� điều g� m� kh�ng biết.�
Tất cả những kinh n�y đều chỉ r� ni�n đại, cho rằng những Tỳ kheo tr�n danh tự ở đời Mạt ph�p tương lai đều l� những vị thầy đ�ng được t�n trọng. Nếu đem văn bản chế định của thời kỳ Ch�nh ph�p m� chế định cho Tăng sĩ tr�n danh tự của thời kỳ Mạt ph�p, th� gi�o l� v� căn cơ sẽ rơi v�o thế đối lập; con người v� gi�o ph�p sẽ kh�ng c�n ph� hợp nữa. Theo đ�, Tứ Phần Luật n�u r�:
�Phi chế lại chế, đ� chế th� đoạn tam minh . [Thế T�n] đ� k� thuyết� việc n�y l� c� tội.�
Tr�n đ�y đ� tr�ch dẫn c�c kinh văn ph�n phối theo c�c thời kỳ gi�o ph�p đ� xong.
Sau c�ng, t�i sẽ n�u gi�o ph�p để so s�nh. Mạt ph�p l� như thế [trong bản chất] th� ch�nh ph�p [đương nhi�n] hủy hoại.� Do đ�, ba nghiệp th�n miệng � kh�ng thể được điều chỉnh, bốn uy nghi đi đứng ngồi nằm đều bị vi phạm.
Kinh Tượng Ph�p Quyết Nghi n�i: [�Bấy giờ người đạo kẻ tục tuy x�y ch�a cất th�p, c�ng dường Tam Bảo, nhưng kh�ng sinh t�m k�nh trọng. Thỉnh Tăng đến ở ch�a, nhưng kh�ng c�ng dường cơm nuớc, y phục, đồ nằm, thuốc thang, tr�i lại mượn cớ lấy xin đồ ăn của Tăng, kh�ng sợ một mai rớt v�o ba đuờng khổ. Bấy giờ, hết thảy người tục, bất luận sang h�n, chỉ muốn trong ch�ng Tăng l�m điều bất lợi, x�m tổn n�o loạn. Bọn người như thế m�i đọa trong tam đồ.�]
Di Gi�o Ph�p Luật n�i: [�Nếu người xuất gia sử dụng ngựa xe một ng�y th� trừ bớt 500 ng�y trai; một năm c� 360 ng�y sử dụng, t�nh ra trừ bớt 18 vạn ng�y trai. X�-lợi-phất thưa hỏi Đức Phật: V� sao Tỳ kheo sử dụng ngựa xe một ng�y m� trừ bớt năm trăm ng�y trai? Đức Phật dạy: Tỳ kheo l� người biết r� luật cấm, người kh�c tr�ng thấy sinh t�m b�i b�ng, khiến cho người ta mang tội, trừ người gi� yếu bệnh tật tạm thời sử dụng th� kh�ng phạm.� ]
Kinh Tỳ Kheo Ứng C�ng Ph�p H�nh n�i: [�Đệ tử của Ta nếu thọ thỉnh ri�ng biệt, th� người ấy nhất định mất Sơ quả, Nhị quả, Tam quả, Tứ quả, kh�ng gọi l� Tỳ kheo. Người ấy kh�ng được đi tr�n đất của quốc vương, uống nước của quốc vương. C� năm trăm đại quỷ thường �n trước mặt người ấy m� bảo với nhau rằng, đ� l� Tỳ kheo bảy kiếp kh�ng gặp Phật, Phật kh�ng trao tay, kh�ng được thọ nhận t�i vật của th� chủ. Năm ng�n đại quỷ đi sau người ấy mắng rằng, đ� l� t�n giặc lớn của Phật ph�p.�]
Kinh Lộc Tử Mẫu n�i: [�Biệt thỉnh năm trăm A-la-h�n, cũng kh�ng được gọi phước điền. Nếu c�ng th� cho một Tỳ kheo tương tợ xấu �c được v� lượng phước.�]
Kinh Nh�n Vương n�i: [�N�y đại vương! Trong đời vị lai, quốc vương, th�i tử, vương tử, bốn bộ đệ tử, h�nh xử ngang ngược với đệ tử Phật, chế ra cấm giới như ph�p bạch y, như ph�p binh n�. Nếu Tỳ kheo, Tỳ kheo ni ghi t�n l�m sứ giả cho quan lại, th� đều chẳng phải đệ tử của Ta, v� đ� l� ph�p binh n�. Lập thống quan để� quản l� Tăng ch�ng, coi x�t Tăng tịch; c�c Tăng sĩ lớn nhỏ bị r�ng buộc với nhau, như ph�p ngục t�, như ph�p binh n�, n�n biết khi ấy Phật ph�p kh�ng c�n bao l�u, sẽ bị hoại diệt.�] �

(81)
Ở đ�y, dựa tr�n Tu-đa-la, xem x�t v� x�c định những ch�n giả [li�n quan đến Th�nh đạo v� Tịnh độ], cũng như những gi�o huấn t� ngụy, dị chấp của ngoại gi�o.

(82)
Kinh Niết B�n n�i:
�Người quy y nơi Phật
[Thật gọi Ưu-b�-tắc]
Kh�ng bao giờ quy y
Những thi�n thần n�o kh�c.�

�� (83)
Kinh B�t Chu Tam Muội n�i:
�� Nếu Ưu-b�-di nghe Tam-muội n�y m� muốn tu học, th� phải giữ năm giới, tự quy nơi ba [ng�i b�u]. Những g� l� ba? Tự quy mạng Phật, quy mạng Ph�p, quy mạng Tỳ kheo Tăng, kh�ng được thờ ngoại đạo, kh�ng được b�i chư Thi�n, kh�ng được c�ng quỷ thần, kh�ng được coi ng�y tốt xấu, [kh�ng được đ�a bỡn, kh�ng được bu�ng lung c� sắc tưởng, kh�ng được c� t�m tham dục, phải lu�n nhớ bố th�, ưa th�ch muốn nghe kinh, gắng sức học hỏi, k�nh trọng bậc thiện sư, t�m lu�n chuy�n ch�, kh�ng được lười biếng, nếu c� vị Tỳ kheo, Tỳ kheo ni đến phải cung k�nh mời ngồi, c�ng dường thực phẩm.]�

�� (84)
�� Lại n�i:
�� Ưu-b�-di muốn học Tam-muội
K�nh giữ năm giới chớ sai phạm
Phụng sự thiện sư xem như Phật
Kh�ng được b�i thi�n, thờ c�ng thần.�

�� (85)
�� Kinh Đại Thừa Đại Phương Đẳng Nhật Tạng, quyển 8, phẩm Quỷ Vương Ba-tuần Tinh T�, phần 2 trong 8,�� n�i:��
�Bấy giờ, Khư-l�-sắt-tra� bảo chư thi�n: � Mỗi th�ng đều c� một chủ đương, c�c vị l�m sao cứu gi�p bốn loại ch�ng sinh. Những g� l� bốn? Lo�i tr�n mặt đất: lo�i người, c�c lo�i rồng, dạ-xoa, v� xa hơn nữa l� b� cạp. Tất cả những ch�ng sinh như vậy sẽ được cứu m� kh�ng c� ngoại lệ. Để mang lại an lạc cho tất cả ch�ng sinh, t�i đ� bố tr� c�c ng�i sao trong ch�m sao của ch�ng. Mỗi trong số n�y c� sự ph�n chia kh�ng gian v� thời gian ri�ng, cho đến ph�t , giờ. T�i sẽ giải th�ch từng chi tiết. T�y theo quốc độ v� hướng đi của c�c ch�m sao m� những sự nghiệp tạo t�c cũng theo đ� tăng trưởng.
Khư-l�-sắt-tra đối trước đại ch�ng chắp tay n�i rằng: � �T�i đ� đặt mặt trời v� mặt trăng, c�c m�a h�ng năm v� c�c thi�n thể lớn v� nhỏ v�o đ�ng vị tr� của ch�ng. S�u m�a l� g�? Th�ng Gi�ng v� th�ng Hai l� thời gian ấm �p. Th�ng Ba v� th�ng Tư l� thời điểm gieo hạt. Th�ng Năm v� th�ng S�u l� thời điểm mưa. Th�ng Bảy v� th�ng T�m l� thời điểm ch�n muồi. Th�ng Ch�n v� th�ng Mười l� thời gian lạnh gi�. Th�ng Mười một v� th�ng Chạp l� thời điểm tuyết rơi nhiều. Do đ�, mười hai th�ng được chia th�nh s�u m�a.
Hơn nữa, c� đại tinh t�, trong đ� c� t�m ng�i sao ch�nh, đ� l�: sao Mộc, sao Hỏa, sao Thổ, sao Kim, sao Thủy, mặt trời, mặt trăng v� sao H�-la-hầu.� Ngo�i ra, c� 28 tiểu tinh t�: c�c ch�m sao trải d�i từ ch�m sao M�o đến ch�m sao Vị. T�i đ� sắp xếp ch�ng theo thứ tự như vậy v� đ� giải th�ch quy luật về vị tr� của ch�ng. Tất cả chư vị h�y nh�n v� lắng nghe! Tất cả đại ch�ng, những suy nghĩ của chư vị l� g�? C�c phương ph�p m� t�i xếp đặt ch�ng c� đ�ng kh�ng? C�c hoạt động v� sự vận h�nh của 28 ch�m sao� v� 8 ng�i sao c� l�m chư vị th�ch th� hay kh�ng? Những người n�i l� đ�ng v� những người n�i l� sai, mỗi người đều tuy�n bố quan điểm của m�nh.
Bấy giờ, tất cả trời, người, ti�n nh�n, A-tu-la, rồng v� Khẩn-na-la đều chắp tay, b�y tỏ cảm x�c: � Như nay Đại ti�n l� bậc tối t�n trọng trong chư thi�n v� lo�i người, cho d� c�c rồng, A-tu-la cũng kh�ng ai hơn được, l� bậc c� tr� tuệ từ bi đệ nhất, trải qua v� lượng kiếp kh�ng qu�n thương x�t tất cả ch�ng sinh n�n c� được phước b�o, thệ nguyện tr�n đầy, c�ng đức như biển, biết r� tất cả sự việc ở qu� khứ, hiện tại v� tương lai. Trong trời người kh�ng ai c� tr� tuệ như vậy. Những quy luật v� sự vận h�nh của ng�y v� đ�m, của s�t-na v� giờ, của c�c ng�i sao lớn v� nhỏ, của trăng tr�n khuyết v� chu kỳ của năm. Tất cả ch�ng t�i đều th�ch th� với điều n�y v� t�m thấy sự an lạc trong đ�. L�nh thay, Đại đức! đ� tạo sự an ổn cho ch�ng sinh. �
Khi ấy, ti�n nh�n Khư-l�-sắt-tra n�i th�m rằng: � Những phương tiện như chu kỳ của một năm bao gồm mười hai th�ng, v� quy luật chi phối c�c v� sao ch�nh v� phụ, cũng như s�t-na v� giờ, tất cả đều đ� được giải th�ch rồi. Lại nữa, an tr� bốn vị Thi�n đại vương ở bốn mặt của n�i Tu-di, mỗi mặt c� một đại vương cai quản ch�ng sinh ở phương đ�. Thi�n vương Tỳ-sa-m�n ở phương Bắc, trong c�i n�y c� rất nhiều Dạ-xoa. Thi�n vương Tỳ-lưu-tr�-c�u ở phương Nam, trong c�i n�y c� rất nhiều Cưu-b�n-tr�. Thi�n vương Tỳ-lưu-b�c-xoa ở phương T�y, trong c�i n�y c� rất nhiều lo�i rồng. Thi�n vương Đề-đầu-lệ-tr� ở phương Đ�ng, trong c�i n�y c� rất nhiều C�n-th�t-b�. Ở bốn phương v� bốn g�c thảy đều ủng hộ những vị Thi�n vương n�y. Tất cả h�n đảo v� th�nh ấp cũng an tr� c�c quỷ thần thủ hộ.
Khi ti�n nh�n Khư-l�-sắt-tra n�i ph�p xong, chư thi�n, A-tu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-gi�, nh�n, phi nh�n, v.v., tất cả đại ch�ng đều xưng �L�nh thay�, hoan hỷ v� lượng. L�c ấy, trời, rồng, dạ-xoa, A-tu-la, v.v., ng�y đ�m c�ng dường cho Khư-l�-sắt-tra. Về sau qua v� lượng đời, c� một ti�n nh�n t�n l� Gi�-lực-gi� xuất hiện ở đời, một lần nữa giảng dạy c�c định luật chi phối c�c tinh t�, th�ng đủ, th�ng thiếu, v� những điều cơ bản về thời tiết. Bấy giờ, c� ti�n nh�n Quang Vị đ� thuyết giảng những điều tr�n. C�c long vương ở n�i Khư-l�-để, tr� xứ của Th�nh nh�n, t�n trọng cung k�nh ti�n nh�n Quang Vị, dốc hết t�m lực của lo�i rồng m� c�ng dường.�

(86)
Kinh Đại Thừa Đại Phương Đẳng Nhật Tạng, quyển 9, phẩm Niệm Phật Tam-muội, thứ 10, n�i:
�Bấy giờ, tất cả c�c lo�i rồng đều tin lời Bồ-t�t Quang Vị, ch� t�m quy y Phật, Ph�p, Tăng. Thấy vậy, ma Ba-tuần c�ng khổ sầu, tức giận, bức t�c, n�i kệ. (�) N�i kệ xong, trong ch�ng của ma Ba-tuần, c� một ma nữ t�n l� L� �m, từng gieo trồng c�c đức bản ở qu� khứ, n�i lời rằng:
� Sa-m�n C�-đ�m l� bậc phước đức, c� tiếng tăm lớn. Ch�ng sinh n�o nghe danh hiệu Phật, nhất t�m quy y, th� tất cả c�c ma đối với ch�ng sinh ấy kh�ng thể l�m hại. Huống nữa l� ch�ng sinh được gặp Phật, nghe Ph�p, thấy Tăng, được c�c thứ �phương tiện tuệ giải� rộng s�u. Phụ vương nay muốn sinh khởi �c t�m đối với Phật v� người học Phật đạo nhưng trọn kh�ng thể được.
Ma vương n�i:
�� Sa-m�n C�-đ�m hiểu thấu ch�n như, tr� tuệ rộng lớn, ở trong ph�p Kh�ng th�m nhập ki�n cố, tự đ� độ tho�t biển lớn sinh tử.
Ma nữ thưa:
�� Như cha vừa n�i, �Nếu người ở trong ph�p Kh�ng m� ngộ nhập thực tế, th� d� trong chốc l�t, ng�n vạn ức tất cả ma qu�n trọn kh�ng thể l�m hại�. Hiện nay Như Lai khai mở con đường Niết-b�n, con muốn đến đ� quy y nơi Phật.
Liền v� cha m� n�i kệ:
�� Bậc thắng lo�i người ly tướng chấp
�� Như như thường tr� t�n trong trời
�� Đạt bờ gi�c, th�nh tr� tr� tuệ
�� Con nay muốn đến quy y Phật.
�� Tu học ba đời c�c Phật ph�p
�� Độ tho�t tất cả khổ ch�ng sinh
�� Kh�o nơi c�c ph�p được tự tại
�� Tương lai nguyện con sẽ như Phật.
Bấy giờ, Ly �m n�i kệ ấy rồi, trong vương cung của cha, c� năm trăm ma nữ chị em quyến thuộc, tất cả đều ph�t t�m Bồ-đề. L�c đ�, ma vương thấy năm trăm ma nữ ở trong cung của �ng đều quy y Phật, ph�t t�m Bồ-đề, khiến �ng c�ng sầu khổ, tức giận, lo sợ. (�) V�o l�c đ�, năm trăm ma nữ v� ma Ba-tuần m� n�i kệ:
C� ch�ng sinh n�o quy y Phật
Kh�ng hề lo sợ trước ng�n ma
Huống g� muốn tho�t d�ng sinh tử
Đến được bờ Niết-b�n v� vi.
Những ai đem d�ng một hương hoa
Nắm rải Tam bảo Phật Ph�p Tăng
Huống nữa người quyết cầu l�m Phật.
Ph�t t�m ki�n cố v� dũng m�nh
Tất cả ch�ng ma kh�ng thể hoại
Những ai tinh th�nh giữ một giới
Lại c�n ch� t�m đến b�n Phật
Nghe nhận một c�u ph�p vi diệu. (�)
Ch�ng con qu� khứ v� lượng �c
Tất cả đều diệt kh�ng c�n s�t
Ch� th�nh chuy�n t�m quy y Phật rồi
�� Quyết được Ch�nh đẳng Bồ-đề quả.
�� Ma vương nghe c�c ma nữ n�i kệ, lại c�ng tức giận, sợ h�i, khổ sở, tiều tụy, ưu sầu, ngồi một m�nh trong cung.
L�c ấy, đại Bồ-t�t Quang Vị� nghe Phật thuyết ph�p, tất cả ch�ng sinh đang ở trước Phật l�a hết phan duy�n, được bốn Phạm hạnh, từ hư kh�ng xuống đến chỗ Phật. Bồ-t�t Quang Vị c�ng đại ch�ng của Ng�i đến nơi, lạy Phật, đi quanh chỗ Phật ba v�ng, lui đứng một b�n. (�)
�� [Bấy giờ, Đức Thế T�n lại bảo Bồ-t�t Quang Vị:
�� Thiện nam tử, lắng nghe, lắng nghe! Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di, hoặc nam nữ c� t�n t�m, muốn ở Tam thừa v� trong đạo kh�c, nguyện mau chứng đắc Niết-b�n, hết tất cả khổ; muốn mọi điều nghe được nắm giữ nơi t�m, tất cả th�n khẩu � nghiệp thanh tịnh; muốn hộ tr� Phật ph�p, muốn cầu c�c thứ lợi �ch, được đầy đủ c�c thức ăn mặc; tự tại, th� thắng, đoan ch�nh, đại lực; quyến thuộc đ�ng nhiều, đất nước an b�nh gi�u mạnh, chức vị cao được người t�n k�nh, th�ng minh tr� tuệ tối t�n tối thắng, đủ bốn oai nghi, th�ch tu th�, giới v� tọa thiền; c� được c�c Tam-muội, kể cả tất cả Tam-muội của trời Hữu đảnh của c�i V� sắc; lại cũng ưa th�ch bốn hạnh Phạm thi�n v� ưa th�ch người tu đ�-la-ni, th� mong được c�c thứ ch�ng sự như vậy. Nhưng �c nghiệp của người ấy ki�n cố, nặng nề, c�c nghiệp chướng ngại, phiền n�o chướng ngại, cho đến muốn sinh c�i Phật thanh tịnh, th� những chướng ngại kh�ng ph�t sinh. Bởi nếu c� những chướng ngại như vậy th� c�c thứ thiện nguyện kh�ng được xứng � vừa l�ng. Muốn cho c�c thứ �c nghiệp mau ch�ng diệt tận, th� ch�ng sinh n�y n�n] tắm gội sạch sẽ, ăn mặc tươm tất, trường trai chay tịnh, chớ ăn cay h�i, nơi tịch tịnh xứ trang nghi�m đạo tr�ng, ch�nh niệm kiết gi�, kinh h�nh hoặc thiền tọa, nhớ nghĩ th�n tướng Phật kh�ng cho loạn t�m, cũng kh�ng phan duy�n nghĩ việc n�o kh�c; hoặc một ng�y đ�m, hoặc bảy ng�y đ�m, kh�ng t�c nghiệp g� kh�c, ch� t�m niệm Phật, cho đến thấy Phật, niệm nhỏ thấy Phật nhỏ, niệm lớn thấy Phật lớn , cho đến v� lượng niệm th� thấy sắc th�n Phật v� lượng v� bi�n. [Sắc th�n Phật ấy c� ba mươi hai tướng, ở mỗi một tướng, vừa niệm vừa qu�n đều phải r� r�ng. Theo tướng được thấy m� thấy �nh s�ng xanh, v� ở trong tướng s�ng ấy, chuy�n tinh buộc niệm, kh�ng cho t�m loạn.]�

�� (87)
�� Kinh Nhật Tạng, quyển 10, phẩm Hộ Th�p thứ 13 n�i:
�� Ma Ba-tuần c�ng quyến thuộc t�m mươi ức ch�ng đi đến chỗ Phật, v�y quanh trước sau, đến rồi, chạm ch�n đảnh lễ Đức Thế T�n, n�i kệ như vầy:
�� Phật Lưỡng T�c T�n thắng trong đời
�� Tự được tịch diệt v� dạy người
�� Nhẫn nhục, tinh tiến, thương ch�ng sinh
�� Ch�ng con ngu si khởi �c �.
�� Kh�ng biết c�c nghiệp h�nh qu� khứ
�� Chỉ Phật Thế T�n biết r� hết
�� Gồm cả th�n t�m v� quốc độ
�� Khiến t�m con l�a những m� hoặc.
�� Chư Phật ba đời đại từ bi
�� Nhận con lễ s�m những tai ương
�� Ph�p Tăng hai bảo cũng như vậy
�� Ch� t�m quy y kh�ng ai kh�c.
�� H�m nay ch�ng con xin c�ng dường
�� Cung k�nh t�n trọng Thế Đạo Sư
�� C�c �c đoạn tận kh�ng sinh nữa
�� Suốt đời quy y ph�p Như Lai.
�� Ma Ba-tuần n�i kệ n�y rồi, bạch Phật:� � Thế T�n! Như Lai đối với con v� c�c ch�ng sinh kh�ng hai, t�m thường hoan hỷ, từ bi, nhẫn nại.
�� Phật n�i: � Đ�ng vậy.
�� Bấy giờ, ma Ba-tuần sinh t�m đại hoan hỷ v� thanh tịnh, lại ở trước Phật, chạm ch�n đảnh lễ s�t dưới ch�n c�i lạy nơi ch�n Phật, nhiễu b�n phải ba v�ng, cung k�nh chắp tay, đứng sang một b�n, chi�m ngưỡng Thế T�n với t�m kh�ng ch�n đủ.�

�� (88)
�� Kinh Đại Phương Đẳng Đại Tập Nguyệt Tạng, quyển 5, phẩm Chư �c Quỷ Thần Đắc K�nh T�n thứ 8, phần thượng, n�i:
�� N�y chư nh�n giả! Nh�n duy�n l�a xa t� kiến th� c� được mười thứ c�ng đức. Những g� l� mười?
1.�� T�m t�nh � nhu, lương thiện; bạn b� hiền l�nh.
2.�� Tin tưởng c� nghiệp b�o, cho d� bị đoạt mạng cũng kh�ng khởi điều �c.
3.�� Quy k�nh Tam bảo, kh�ng tin nơi thi�n thần.
4.�� Lu�n c� ch�nh kiến, kh�ng chọn sao hạn, ng�y th�ng, kiết hung.
5.�� Thường sinh c�i nh�n thi�n, l�a xa c�c đường �c.
6.�� C� t�m hiền thiện, được người tốt khen ngợi.
7.�� Vứt bỏ thế tục, thường cầu Th�nh đạo.
8.�� L�a thường kiến v� đoạn kiến, tin v�o ph�p nh�n duy�n.
9.�� Thường gặp gỡ với người c� ch�nh t�n, ch�nh h�nh, ch�nh ph�t t�m.
10.�� Được sinh nơi đường thiện.
Đem thiện căn l�a xa t� kiến n�y hồi hướng V� thượng Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c, người ấy mau ch�ng vi�n m�n s�u ba-la-mật, ở c�i Phật Thiện Tịnh m� th�nh Ch�nh gi�c. Được Bồ-đề rồi, nơi c�i Phật kia, ch�ng sinh được trang nghi�m bằng tất cả thiện căn v� c�ng đức tr� tuệ. Sinh về nước ấy th� kh�ng tin thi�n thần, l�a nỗi sợ rơi v�o đường �c, ở nước ấy mạng chung th� sinh trở lại đường thiện.�

(89)
�� Kinh Đại Phương Đẳng Đại Tập Nguyệt Tạng, quyển 6, phẩm Chư �c Quỷ Thần Đắc K�nh T�n thứ 8, phần hạ, n�i:
�� Phật xuất thế rất kh�
�� Ph�p v� Tăng cũng kh�
�� Ch�ng sinh tịnh t�n kh�
�� L�a c�c nạn cũng kh�
�� Thương x�t ch�ng sinh kh�
�� Tri t�c bậc nhất kh�
�� Được nghe ch�nh ph�p kh�
�� Năng tu bậc nhất kh�
�� Biết được kh�, b�nh đẳng
�� Ở đời thường thọ lạc
�� Mười b�nh đẳng xứ n�y
�� Bậc tr� sẽ mau biết. (�)
�� Bấy giờ, Đức Thế T�n thuyết ph�p cho c�c ch�ng �c quỷ thần xong, trong ch�ng �c quỷ thần kia, c� một số �c quỷ thần trước đ�y đ� ph�t khởi niềm tin x�c quyết đối với Phật ph�p. Tuy nhi�n, thời gian sau họ gần gũi với �c tri thức, t�m l� thấy lỗi người kh�c, do nh�n duy�n ấy m� được sinh l�m �c quỷ thần.�

�� (90)
�� Kinh Đại Phương Đẳng Đại Tập, quyển 6, phần Nguyệt Tạng, phẩm Thi�n Vương Hộ Tr� thứ 9, n�i:
�� Bấy giờ, Đức Thế T�n, nhằm chỉ r� cho thế gian được biết, n�n hỏi vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương:
�� N�y Đại phạm Thi�n vương! Nơi bốn ch�u thi�n hạ n�y, ai l� người c� thể l�m được việc hộ tr� nu�i dưỡng?
�� Vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương thưa:
�� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Đ�u-suất-đ� Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n vị Thi�n tử nơi c�i Đ�u-suất-đ� sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Bắc Uất-đơn-việt. Tha h�a tự tại Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n vị Thi�n tử nơi c�i Tha h�a tự tại sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Đ�ng Phất-b�-đề. Thi�n vương H�a lạc c�ng với v� lượng trăm ng�n vị Thi�n tử nơi c�i H�a lạc sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Nam Di�m-ph�-đề. Thi�n vương Tu-dạ-ma c�ng với v� lượng trăm ng�n vị Thi�n tử nơi c�i Tu-dạ-ma sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u T�y C�-đ�-ni.
�� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Tỳ-sa-m�n Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n Dạ-xoa ch�ng sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Bắc Uất-đơn-việt. Đề-đầu-lại-tra Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n C�n-th�t-b� ch�ng sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Đ�ng Phất-b�-đề. Tỳ-l�u-lặc-xoa Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n Cưu-b�n-tr� ch�ng sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Nam Di�m-ph�-đề. Tỳ-l�u-b�c-xoa Thi�n vương c�ng với v� lượng trăm ng�n Long ch�ng sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u T�y C�-đ�-ni.��
�� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Bắc] tam thi�n đồng nữ� , sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Bắc Uất-đơn-việt. Thi�n ti�n thất t� l� sao Hư, sao Nguy, sao Thất, sao B�ch, sao Khu�, sao L�u v� sao Vị. Tam diệu l� Trấn tinh, Tuế tinh v� Huỳnh hoặc tinh. Tam thi�n đồng nữ l� Cưu-b�n, Di-na v� M�-sa.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Trong Thi�n ti�n thất t� ấy, ba ng�i sao Hư, Nguy v� Thất l� thổ cảnh của Trấn tinh, v� Cưu-b�n l� Thần ; hai ng�i sao B�ch v� Khu� l� thổ cảnh của Tuế tinh, v� Di-na l� Thần; hai ng�i sao L�u v� Vị l� Huỳnh hoặc tinh thổ cảnh, v� M�-sa l� Thần.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Như vậy l� Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Bắc] tam thi�n đồng nữ ấy sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Bắc Uất-đơn-việt.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Đ�ng] tam thi�n đồng nữ sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Đ�ng Phất-b�-đề. Thi�n ti�n thất t� l� sao M�o, sao Tất, sao Tuy, sao S�m, sao Tỉnh, sao Quỷ v� sao Liễu. Tam diệu l� sao Th�i bạch tinh, Tuế tinh v� Nguyệt tinh. Tam thi�n đồng nữ l� Tỳ-lợi-sa, Di-th�u-na v� Yết-ca-tr�-ca.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Trong Thi�n ti�n thất t� ấy, hai ng�i sao M�o v� Tất l� thổ cảnh của Th�i bạch tinh, v� Tỳ-lợi-sa l� Thần. Ba ng�i sao Tuy, S�m v� Tỉnh l� thổ cảnh của Tuế tinh, v� Di-th�u-na l� Thần. Hai ng�i sao Quỷ v� Liễu l� thổ cảnh của Nguyệt tinh, v� Yết-ca-tr�-ca l� Thần.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Như vậy l� Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Đ�ng] tam thi�n đồng nữ ấy sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Đ�ng Phất-b�-đề.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Nam] tam thi�n đồng nữ sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Nam Di�m-ph�-đề. Thi�n ti�n thất t� l� sao Tinh, sao Trương, sao Dực, sao Chẩn, sao Gi�c, sao Cang v� sao Đ�. Tam diệu l� Nhật tinh, Thần tinh v� Th�i bạch tinh. Tam thi�n đồng nữ l� Tỷ-ha, Ca-nh� v� Đ�u-la.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Trong Thi�n ti�n thất t� ấy, ba ng�i sao Tinh, Trương v� Dực l� thổ cảnh của Nhật tinh, v� Tỷ-ha l� Thần. Hai ng�i sao Chẩn v� Gi�c l� thổ cảnh của Thần tinh, v� Ca-nh� l� Thần. Hai ng�i sao Cang v� Đ� l� thổ cảnh của Th�i bạch tinh, v� Đ�u-la l� Thần.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Như vậy l� Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [Nam] tam thi�n đồng nữ ấy sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u Nam Di�m-ph�-đề.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [T�y] tam thi�n đồng nữ sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u T�y C�-đ�-ni. Thi�n ti�n thất t� l� sao Ph�ng, sao T�m, sao Vĩ, sao Cơ, sao Đẩu, sao Ngưu v� sao Nữ. Tam diệu l� Huỳnh hoặc tinh, Tuế tinh v� Trấn tinh. Tam thi�n đồng nữ l� Tỳ-ly-chi-ca, Đ�n-nậu-b� v� Ma-gi�-la.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Trong Thi�n ti�n thất t� ấy, hai ng�i sao Ph�ng v� T�m l� thổ cảnh của Huỳnh hoặc tinh, v� Tỳ-lợi-chi-ca l� Thần. Ba ng�i sao Vĩ, Cơ v� Đầu l� thổ cảnh của Tuế tinh, v� Đ�n-nậu-b� l� Thần. Hai ng�i sao Ngưu v� Nữ l� thổ cảnh của Trấn tinh, v� Ma-gi�-la l� Thần.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Như vậy l� Thi�n ti�n thất t�, Tam diệu, [T�y] tam thi�n đồng nữ ấy sẽ hộ tr� nu�i dưỡng ch�u T�y C�-đ�-ni.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Trong bốn ch�u thi�n hạ ấy th� ch�u Nam Di�m-ph�-đề l� th� thắng. V� sao? V� con người ở ch�u ấy dũng m�nh, th�ng tuệ v� Phạm hạnh lu�n h�a hợp. Chư Phật Ba-gi�-b� cũng xuất thế nơi c�i ấy. Do vậy m� bốn vị đại Thi�n vương, đối với c�i ấy lu�n gia tăng gấp bội sự hộ tr� nu�i dưỡng.
C�i Di�m-ph�-đề c� mười s�u nước lớn, đ� l�: (1) Nước Ương-gi� Ma-gi�-đ�, nước B�ng-gi� Ma-gi�-đ�, nước A-b�n-đa, nước Chi-đề. Bốn nước lớn n�y, Tỳ-sa-m�n Thi�n vương c�ng với ch�ng Dạ-xoa v�y quanh lo việc hộ tr� nu�i dưỡng. (2) Nước Ca-thi, nước Đ�-t�t-la, nước B�-tha, nước Ma-la, bốn nước lớn n�y, Đề-đầu-lại-tr� Thi�n vương c�ng với ch�ng C�n-th�t-b� v�y quanh lo việc hộ tr� nu�i dưỡng. (3) Nước Cưu-la-b�, nước Tỳ-th�, nước B�t-gi�-la, nước Sơ-na, bốn nước lớn n�y, Tỳ-l�u-lặc-xoa Thi�n vương c�ng với ch�ng Cưu-b�n-tr� v�y quanh lo việc hộ tr� nu�i dưỡng. (4) Nước A-thấp-b�, nước T�-ma, nước La-t�-tr�, nước Cam-m�n-x�, bốn nước lớn n�y, Tỳ-l�u-b�c-xoa Thi�n vương c�ng với Long ch�ng v�y quanh lo việc hộ tr� nu�i dưỡng.
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Ở qu� khứ, Thi�n ti�n [Khư-l�-sắt-tra] đ� hộ tr� nu�i dưỡng, n�n bốn ch�u thi�n hạ đ�y cũng đều được ph�n bố đặt để như thế. Về sau n�y, t�y theo từng quốc độ, với những th�nh ấp, th�n x�m, ch�a th�p, rừng c�y, vườn cảnh, g� mả, hang n�i, đồng rộng, s�ng suối, ao hồ, cho đến đảo ch�u b�u trong biển, đền thờ c�c vị thần - c�c ch�ng Long, Dạ-xoa, La-s�t, Ngạ quỷ, Tỳ-x�-gi�, Ph�-đơn-na, Ca-tr� ph�-đơn-na, đều được sinh ra ở đ�, hoặc no�n sinh, thai sinh, thấp sinh, h�a sinh. Họ cư tr� ở những nơi đ� nhưng kh�ng c� l�nh thổ ri�ng. Họ chưa nhận được chỉ dẫn từ người kh�c. V� vậy, ch�ng con cầu xin Đức Phật ph�n bố c�c vị quỷ thần n�y, an tr� họ khắp c�i Di�m-ph�-đề, để họ hộ tr� những v�ng đất n�y v� hộ tr� tất cả ch�ng sinh. Ch�ng con muốn t�y hỷ với họ khi nhận được sự chỉ dạy n�y.�
Đức Phật n�i:
� N�y Đại Phạm! Đ�ng như chỗ �ng đ� n�u b�y.
Bấy giờ, Đức Thế T�n muốn s�ng tỏ th�m nghĩa tr�n m� n�i kệ rằng:
�� V� thị hiện thế gian
�� Đạo sư hỏi Phạm vương
�� Nơi bốn thi�n hạ n�y
�� Ai hộ tr� nu�i dưỡng.
�� Như thế Thi�n sư, Phạm
�� Chư Thi�n vương đứng đầu
�� Đ�u-suất, Tha h�a thi�n
�� H�a lạc, Tu-dạ-ma.
�� Lu�n hộ tr� nu�i dưỡng
�� Như bốn thi�n hạ n�y
�� Tứ vương c�ng quyến thuộc
�� Cũng lại thường hộ tr�.
�� Hai mươi t�m tinh t�
�� V� d�ng mười hai thần
�� Mười hai Thi�n đồng nữ
�� Hộ tr� bốn thi�n hạ.
�� T�y nơi chốn sinh ra
�� Ch�ng Rồng, Quỷ, La-s�t
�� Chẳng nhận từ tha gi�o
�� Trở lại đ�y hộ tr�.
�� Ch�ng Thi�n thần sai biệt
�� Xin Phật dạy ph�n bố
�� V� thương x�t ch�ng sinh
�� Thắp s�ng đ�n ch�nh ph�p.
Bấy giờ, Đức Phật n�i với Bồ-t�t Ma-ha-t�t Nguyệt Tạng:
� N�y Đại sĩ liễu tri thanh tịnh! Ở Hiền kiếp n�y, l�c đầu thọ mạng của con người l� bốn vạn năm. Thời n�y, Đức Phật Cưu-lưu-t�n xuất hiện thế gian. Đức Như Lai ấy đ� v� v� lượng a-tăng-kỳ, ức na-do-tha, trăm ng�n ch�ng sinh m� chuyển b�nh xe ch�nh ph�p để đưa họ tho�t sinh tử lu�n chuyển, tr�nh xa đường �c, gần quen đường thiện v� đi v�o quả giải tho�t.
Đức Phật Cưu-lưu-t�n đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương, c�ng c�c vị Tha h�a tự tại Thi�n vương, H�a lạc Thi�n vương, Đ�u-suất-đ� Thi�n vương, Tu-dạ-ma Thi�n vương, để họ hộ tr�, nu�i dưỡng, thương x�t đến ch�ng sinh; l�m cho Tam bảo kh�ng đoạn tuyệt, lu�n được hưng thịnh [ở thế gian]; khiến cho sinh kh� của tr�i đất, sinh lực của ch�ng sinh v� tinh t�y của ch�nh ph�p được cửu trụ v� tăng trưởng; nhằm gi�p c�c ch�ng sinh dứt bỏ ba đường �c, hướng về ba đường thiện. Đức Phật Cưu-lưu-t�n đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho Đại phạm v� chư Thi�n vương. Như vậy, kiếp n�y dần tr�i qua đi đến diệt tận; chư Thi�n, nh�n loại cũng đi đến diệt tận; tất cả thiện nghiệp v� bạch ph�p đều tận diệt, chỉ c�n tăng trưởng c�i đại �c, ch�m nghập trong phiền n�o.
Khi thọ mạng của con người c�n ba vạn năm, Đức Phật C�u-na-h�m M�u-ni xuất hiện thế gian. Đức Phật đ� đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương, c�ng c�c vị Tha h�a tự tại Thi�n vương, cho đến Tứ Đại Thi�n vương v� c�c quyến thuộc, để họ hộ tr�, nu�i dưỡng, kể cả việc họ sẽ l�m cho tất cả ch�ng sinh dứt bỏ ba đường �c, hướng về ba đường thiện. Đức Phật C�u-na-h�m M�u-ni đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho Đại phạm v� chư Thi�n vương. Như vậy, kiếp n�y dần tr�i qua đi đến diệt tận; chư Thi�n, nh�n loại cũng đi đến diệt tận; tất cả thiện nghiệp v� bạch ph�p đều tận diệt, chỉ c�n tăng trưởng c�i đại �c, ch�m nghập trong phiền n�o.
Khi thọ mạng của con người c�n hai vạn năm, Đức Ca-diếp Như Lai xuất hiện thế gian. Đức Phật đ� đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương, c�ng c�c vị Tha h�a tự tại Thi�n vương, H�a lạc Thi�n vương, Đ�u-suất-đ� Thi�n vương, Tu-dạ-ma Thi�n vương, Kiều-thi-ca Đế th�ch, cho đến Tứ Đại Thi�n vương v� c�c quyến thuộc, để họ hộ tr�, nu�i dưỡng, kể cả việc họ sẽ l�m cho tất cả ch�ng sinh dứt bỏ ba đường �c, hướng về ba đường thiện. Đức Ca-diếp Như Lai đ� đem bốn ch�u thi�n hạ n�y ph� ch�c cho Đại phạm, Tứ Đại thi�n vương, v.v., v� ph� ch�c cho chư Thi�n ti�n ch�ng, Thất diệu , Thập nhị thi�n đồng nữ, Nhị thập b�t t� , v.v. để họ hộ tr�, nu�i dưỡng.
N�y Đại sĩ liễu tri thanh tịnh! Như vậy l� lần lượt đến nay, nơi thế gian �c độc đầy dẫy sự đấu tranh do bởi kiếp trược, phiền n�o trược, ch�ng sinh trược, đại �c phiền n�o trược, v� khi thọ mạng của con người chỉ c�n trăm năm, th� tất cả bạch ph�p diệt tận, tr�i lại, tất cả sự độc �c c�c thứ ph�p xấu �c phủ mờ cả thế gian. Cũng như nước biển c� một vị mặn bao tr�m, m�i vị đại phiền n�o đầy khắp thế gian, tập hợp những b� đảng xấu �c, tay cầm đầu l�u người, m�u nhuộm l�ng b�n tay, c�ng nhau s�t hại.
Trong thời đại ch�ng sinh độc �c như thế, Ta nay xuất hiện thế gian, dưới cội Bồ-đề, sơ th�nh Ch�nh Gi�c, đ� thọ dụng bữa ăn đầu ti�n do hai thương gia Đề-vị (Tapussa) v� Ba-lợi (Bhallika) d�ng c�ng. Ch�nh l� sự c�ng dường ấy, n�n đối với c�i Di�m-ph�-đề n�y, đ� từng ph�n bố c�c ch�ng Thi�n, Long, C�n-th�t-b�, Cưu-b�n-tr�, Dạ-xoa để hộ tr�, nu�i dưỡng. Do đ�, với cuộc đại tập hợp n�y, tất cả chư vị Bồ-t�t Ma-ha-t�t, kh�ng s�t một vị, ở c�c c�i Phật trong mười phương, đều đi đến hội họp.
Ở Phật độ Ta-b� n�y, những c�i gồm lại c� trăm ức nhật nguyệt, trăm ức Tứ thi�n hạ, trăm ức Tứ đại hải, trăm ức Thiết vi sơn v� Đại Thiết vi sơn, trăm ức Tu-di sơn, trăm ức Tứ A-tu-la th�nh, trăm ức Tứ Đại Thi�n vương, trăm ức Tam thập tam thi�n, cho tới trăm ức Phi tưởng phi phi tưởng xứ. Như vậy n�i sơ số lượng c�i� ở Phật độ Ta-b�, Ta ở những c�i đ� m� l�m Phật sự.
Ở Phật độ Ta-b� n�y, tất cả chư vị, từ Phạm Thi�n vương v� quyến thuộc, Ma Thi�n vương, Tha h�a tự tại Thi�n vương, H�a lạc Thi�n vương, Đ�u-suất-đ� Thi�n vương, Tu-dạ-ma Thi�n vương, Đế Th�ch Thi�n vương, Tứ Đại Thi�n vương, A-tu-la vương, Long vương, Dạ-xoa vương, La-s�t vương, C�n-th�t-b� vương, Khẩn-na-la vương, Ca-l�u-la vương, Ma-hầu-la-gi� vương, Cưu-b�n-tr� vương, Ngạ quỷ vương, Tỳ-x�-gi� vương, Ph�-đơn-na vương, Ca-tr� ph�-đơn-na vương, c�ng với hết thảy quyến thuộc c� mặt đ�ng đủ nơi cuộc đại tập hợp n�y, đều v� nghe ph�p. Kể cả chư vị Bồ-t�t Ma-ha-t�t v� chư vị Thanh văn của Phật độ Ta-b� n�y, tất cả kh�ng s�t, thảy đều đi đến tập hội n�y, cũng v� nghe ph�p.
Ta nay v� đại ch�ng đ� tập hội về đ�y m� hiển thị gi�o ph�p s�u xa của Phật. Lại v� hộ tr� thế gian, n�n đ� d�ng c�i Di�m-ph�-đề n�y l�m nơi tập hợp ch�ng quỷ thần, ph�n bố họ để hộ tr�, an tr� họ để nu�i dưỡng.
Bấy giờ, Đức Thế T�n lại hỏi vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương:
�� N�y Đại phạm Thi�n vương! Chư Phật qu� khứ đ� từng đem bốn đại ch�u thi�n hạ ph� ch�c cho ai để l�m c�ng việc hộ tr� nu�i dưỡng?
Đại Phạm thi�n thưa:
�� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Chư Phật qu� khứ đ� từng đem bốn đại ch�u thi�n hạ n�y ph� th�c cho t�i v� Kiều-thi-ca nhận l�nh c�ng việc hộ tr�. Nhưng t�i đ� c� lỗi l� kh�ng n�u r� t�n m�nh c�ng t�n của Đế Th�ch, chỉ n�u t�n c�c vị Thi�n vương kh�c v� c�c vị cai quản Nhị thập b�t t�, Thất diệu, Thập nhị thần� trong c�ng việc hộ tr� nu�i dưỡng.
�� L�c n�y, vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương c�ng với Kiều-thi-ca Đế Th�ch cung k�nh đảnh lễ nơi ch�n Phật v� thưa:
�� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Đại Đức Tu-gi�-đ�! Ch�ng t�i nay xin tạ lỗi. Ch�ng t�i như những đứa trẻ ngu si kh�ng tr�, ở nơi trước Đức Như Lai đ� kh�ng n�u r� t�n m�nh. K�nh xin Đại Đức B�-gi�-b� dung thứ! K�nh xin Đại Đức Tu-gi�-đ� dung thứ! Cũng mong chư vị đại ch�ng về đ�y dung thứ. Ch�ng t�i đối với cảnh giới v� ng�n thuyết gi�o lệnh, c� được chỗ tự tại, để hộ tr� nu�i dưỡng, cho đến khiến ch�ng sinh hướng về đường thiện.
�� Ch�ng t�i ở nơi Đức Phật Cưu-lưu-t�n từng thọ nhận lời chỉ dạy, để l�m cho d�ng giống của Tam bảo s�ng ngời. Dưới sự chỉ dạy của Đức Phật C�u-na-h�m M�u-ni v� Đức Phật Ca-diếp, ch�ng t�i lại nhận được những chỉ dạy tương tự, khiến cho d�ng giống của Tam Bảo s�ng ngời. Điều n�y l� để sinh kh� của tr�i đất, sinh lực của ch�ng sinh v� tinh t�y của vị đề-hồ ch�nh ph�p được cửu trụ v� tăng trưởng. Cũng như h�m nay, ch�ng t�i ở trước Đức Thế T�n, cung k�nh thọ nhận sự chỉ dạy, đối với cảnh giới v� ng�n thuyết gi�o lệnh, c� được chỗ tự tại, để dứt trừ hết thảy mọi sự tranh gi�nh xung đột v� mất m�a đ�i k�m, kể cả việc l�m cho d�ng giống của Tam bảo kh�ng bị đoạn tuyệt, ba thứ tinh kh� được cửu trụ v� tăng trưởng, ngăn chận ch�ng sinh c� h�nh động �c độc, hộ tr� nu�i dưỡng ch�ng sinh thực h�nh ch�nh ph�p, gi�p ch�ng sinh dứt trừ ba đường �c, hướng về ba đường thiện, cũng để l�m cho Phật ph�p trụ thế l�u d�i, n�i chung l� si�ng năng l�m c�ng việc hộ tr�.
�� Đức Phật n�i:
�� L�nh thay, l�nh thay! Diệu trượng phu! C�c �ng n�n l�m như thế.
�� Bấy giờ, Đức Phật n�i với trăm ức vị Đại phạm Thi�n vương:
�� Những việc h�nh ph�p, trụ ph�p, thuận ph�p, từ bỏ điều �c ấy, nay đều ph� ch�c v�o tay chư vị. N�y chư vị Hiền thủ! Đối với trăm ức Tứ ch�u thi�n hạ, nơi mỗi một cảnh giới v� ng�n thuyết gi�o lệnh, c� được chỗ tự tại, chư vị thấy những ch�ng sinh tệ �c, th� lỗ, n�o hại n�o, với người kh�c kh�ng ch�t thương x�t, kh�ng lo sợ về đời sau, x�c n�o t�m tr� của h�ng S�t-lợi, B�-la-m�n, Tỳ-x�, Thủ-đ�, ngay cả x�c n�o t�m tr� của lo�i s�c sinh. Bằng c�ch n�y, họ tạo nh�n duy�n s�t sinh, kể cả tạo nh�n duy�n t� kiến. Th�ng qua những h�nh động n�y, họ tạo ra những trận mưa gi� tr�i thời tiết, kể cả l�m cho sinh kh� của tr�i đất, sinh lực của ch�ng sinh v� tinh t�y của ch�nh ph�p bị tổn giảm. Chư vị phải ngăn chặn họ, v� hướng dẫn họ tr� nơi thiện ph�p.
�� Như c� những ch�ng sinh, người muốn được điều thiện, người muốn c� ch�nh ph�p, người muốn vượt đến bờ b�n kia sinh tử, người c� sự tu h�nh bố th� ba-la-mật cho đến tu h�nh b�t-nh� ba-la-mật, người c� sự h�nh ph�p v� tr� ph�p, người v� h�nh ph�p m� quản l� c�ng việc, đối với những ch�ng sinh đ�, chư vị phải n�n hộ tr� nu�i dưỡng.
�� Như c� những ch�ng sinh, thọ tr� đọc tụng, v� người kh�c diễn thuyết c�c thứ kinh luận giải tho�t, th� chư vị n�n gi�p cho ch�ng sinh đ� phương tiện niệm tr� để c� được ki�n cố lực, thể nhập tr� tuệ �những g� được nghe kh�ng qu�n�, tin tưởng c�c ph�p tướng, khiến l�a sinh tử, tu T�m Th�nh đạo, tương ưng với Tam-muội căn .
�� Như c� những ch�ng sinh, ở nơi cảnh giới của chư vị, tr� ph�p Xa-ma-tha v� Tỳ-b�-x�-na, l� phương tiện thứ lớp, c�ng tương ưng với c�c Tam-muội, từ đ� tinh cần mong cầu ba thứ Bồ-đề, th� chư vị phải n�n ngăn chặn [điều �c], hộ tr� v� nhiếp thọ họ, si�ng l�m việc xả th�, chớ để họ thiếu thốn.
Như c� ch�ng sinh thực h�nh bố th� bằng c�ch bố th� đồ ăn thức uống, y phục, đồ nằm, thuốc men trị bệnh, th� chư vị phải n�n gi�p cho những th� chủ ấy c� được năm thứ lợi tăng trưởng. Những g� l� năm? 1. Thọ mạng tăng trưởng; 2. Của cải tăng trưởng; 3. An lạc tăng trưởng; 4. H�nh thiện tăng trưởng; 5. Tr� tuệ tăng trưởng. Chư vị trong đ�m d�i [sinh tử] được lợi �ch an lạc; nhờ nh�n duy�n ấy, chư vị c� thể thực hiện vi�n m�n s�u Ba-la-mật, kh�ng bao l�u sẽ th�nh tựu Nhất thiết chủng tr�.
Bấy giờ, vị chủ thế giới Ta-b� l� Đại phạm Thi�n vương l�m thượng thủ, c�ng với trăm ức chư vị Phạm Thi�n vương, thảy đều thưa:
� Đ�ng vậy, đ�ng vậy! K�nh bạch Đại Đức B�-gi�-b�! Ch�ng t�i, mỗi người nơi cảnh giới của m�nh, đối với những ch�ng sinh tệ �c, th� lỗ, n�o hại m� với người kh�c kh�ng ch�t thương x�t, kh�ng lo sợ về đời sau, � ch�ng t�i sẽ ngăn chặn họ, v� �. gi�p cho những th� chủ ấy tăng trưởng năm sự.
Đức Phật n�i:
� L�nh thay, l�nh thay! Chư vị n�n l�m như vậy.
Bấy giờ, lại c� tất cả chư Bồ-t�t Ma-ha-t�t, tất cả chư đại Thanh văn, tất cả chư thi�n, lo�i rồng, kể cả nh�n loại v� phi nh�n loại, thảy đều ca ngợi [chư vị Thi�n vương]:
� L�nh thay, l�nh thay! Đại h�ng m�nh sĩ! Chư vị l�m việc như thế l� để ch�nh ph�p trụ thế l�u d�i, khiến cho mọi ch�ng sinh được l�a xa đường �c, mau hướng về đường thiện.
Bấy giờ, Đức Thế T�n muốn s�ng tỏ th�m nghĩa tr�n m� n�i kệ rằng:
�� Ta bảo với Nguyệt Tạng
�� V�o đầu Hiền kiếp n�y
�� Cưu-lưu Phật ph� ch�c
�� Chư Phạm, bốn thi�n hạ.
�� Ngăn chặn tất cả �c
�� Ch�nh ph�p nh�n s�ng ngời
�� L�a bỏ mọi đường �c
�� Hộ tr� người h�nh ph�p.
�� Kh�ng đoạn giống Tam bảo
�� Ba tinh kh� tăng trưởng
�� Dừng dứt c�c đường �c
�� Khiến hướng về đường thiện.
�� C�u-na-h�m M�u-ni
�� Lại ph� ch�c Đại phạm
�� Tha h�a, H�a lạc thi�n
�� Cho tới Tứ Thi�n vương.
�� Sau đấy, Phật Ca-diếp
�� Lại ph� ch�c Phạm thi�n
�� H�a lạc c�ng Tứ thi�n
�� Đế Th�ch, Hộ thế vương.
�� Qu� khứ chư Thi�n ti�n
�� V� lợi c�c thế gian
�� An tr� c�c diệu t�
�� Khiến hộ tr� nu�i dưỡng.
�� Đến nơi �c trược thế
�� Khi bạch ph�p tận diệt
�� Ri�ng Ta gi�c V� thượng
�� An tr� gi�p nh�n d�n.
�� Nay ở trước đại ch�ng
�� Thường xuy�n n�o loạn Ta
�� Phải n�n bỏ thuyết ph�p
�� Để y�n Ta hộ tr�.
�� Chư Bồ-t�t mười phương
�� Hết thảy đến tập hội
�� Thi�n vương cũng đến đ�y
�� Phật quốc độ Ta-b�.
�� Ta hỏi Đại Phạm vương
�� Xưa ai người hộ tr�?
�� Đế Th�ch, Đại Phạm thi�n
�� Chỉ thị Thi�n vương kh�c.
�� Bấy giờ Th�ch, Phạm vương
�� Tạ lỗi, thưa Đạo sư
�� Ch�ng t�i, nơi vương xứ
�� Ngăn chặn tất cả �c.
�� Rạng ngời giống Tam bảo
�� Tăng trưởng ba tinh kh�
�� Ngăn chặn tổ chức �c
�� Hộ tr� đo�n thể thiện.�

�� (91)
�� Kinh Đại Phương Đẳng Nguyệt Tạng, quyển 7, phẩm Chư Quỷ Đắc K�nh T�n, thứ 10, n�i:
�� Bấy giờ, lại c� trăm ức chư quỷ c�u hội đồng thờ, từ chỗ ngồi đứng dậy, chắp tay hướng Phật, đảnh lễ dưới ch�n Phật, v� thưa Phật rằng:
�� Bạch Đức Thế T�n! Ch�ng t�i cũng sẽ ph�t đại dũng m�nh, hộ tr� nu�i dưỡng ch�nh ph�p của Phật, l�m rạng rỡ d�ng giống của Tam bảo, để trụ thế l�u d�i, l�m cho sinh kh� của tr�i đất, sinh lực của ch�ng sinh v� tinh t�y của ch�nh ph�p được tăng trưởng. Nếu c� Thanh văn đệ tử của Thế T�n m� tr� ph�p, thuận ph�p, ba nghiệp tương ưng m� tu h�nh, th� ch�ng t�i thảy đều hộ tr� nu�i dưỡng, tất cả nhu yếu kh�ng cho thiếu thốn. (�)
�� Bấy giờ, Đức Thế T�n muốn s�ng tỏ th�m nghĩa tr�n m� n�i kệ rằng:
�� Nơi c�i Ta-b� n�y
�� L�c mới v�o Hiền kiếp
Như Lai C�u-lưu-t�n
Đ� ph� ch�c Tứ thi�n
Đế Th�ch, Phạm Thi�n vương
Khiến hộ tr�, nu�i dưỡng
Giống Tam bảo rạng ngời
Tăng trưởng ba tinh kh�.
C�u-na-h�m M�u-ni
Ph� ch�c Tứ thi�n hạ
Phạm, Th�ch, chư Thi�n vương
Khiến hộ tr�, nu�i dưỡng.
Phật Ca-diếp cũng thế
Ph� ch�c Tứ thi�n hạ
Phạm, Th�ch, Hộ thế vương
Hộ tr� người h�nh ph�p.
Qu� khứ chư Ti�n ch�ng
C�ng với chư Thi�n ti�n
Tinh, thần, c�c t� diệu
Cũng ph�n bố ph� ch�c.
Ta xuất ngũ �c thế
H�ng phục ch�ng ma o�n
Tạo được đại tập hội
Hiện r� ch�nh ph�p Phật.
Chư Thi�n c�ng khuyến thỉnh
Ph�n bố Tứ thi�n hạ.
Ta hỏi Đại Phạm thi�n
Xưa ai nhận ph� ch�c
Phạm thi�n chẳng tự xưng
C�ng với Thi�n Đế Th�ch
Xem khắp chư Thi�n rồi
Sau đ� s�m tạ Phật.
Hết thảy c�c Thi�n ch�ng
Đều c�ng thưa với Phật
Ch�ng t�i ở vương xứ
Đều hộ tr� ch�nh ph�p
Rạng rỡ d�ng Tam bảo
Tăng trưởng ba tinh kh�
Khiến dứt mọi bệnh dịch
�� Đ�i k�m c�ng chiến tranh.�

�� (92)
�� Phẩm Thi�n Vương Đề-đầu-lại-tr� Hộ Tr�, n�i:
�� Đức Phật n�i:
�� Nhật Thi�n tử, Nguyệt Thi�n tử! Chư vị đối với ch�nh ph�p của ta đ� hộ tr� nu�i dưỡng, khiến cho chư vị được trường thọ, kh�ng c� mọi suy yếu, lo lắng.
�� Bấy giờ, lại c� h�ng trăm ức chư vị Thi�n vương Đề-đầu-lại-tr�, Thi�n vương Tỳ-l�u-lặc-xoa, Thi�n vương Tỳ-l�u-b�c-xoa, Thi�n vương Tỳ-sa-m�n, tất cả đồng thời c�ng với quyến thuộc từ nơi chỗ ngồi đứng dậy, sửa lại y phục, chắp tay k�nh lễ, thưa với Phật rằng:
� Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Ch�ng t�i nơi mỗi một Tứ thi�n hạ của m�nh, xin si�ng l�m việc hộ tr� nu�i dưỡng Phật ph�p, khiến cho d�ng giống của Tam bảo rạng ngời v� trụ thế l�u d�i, ba thứ kh� chất tinh thuần thảy đều tăng trưởng. (�)�
�(�) � Thưa Đại Đức B�-gi�-b�! Ch�ng t�i kể từ h�m nay xin th�nh t�m dốc sức thu phục những ch�ng sinh c� t�m xấu �c, si�ng năng thực hiện việc hộ tr� phương Bắc phần thứ tư của c�i Di�m-ph�-đề. T�i nay c�ng với vị thượng thủ l� Tỳ-sa-m�n Thi�n vương đồng t�m hộ tr� chư Phật ph�p ở phương Bắc của c�i Di�m-ph�-đề.�

(93)
�� Kinh Đại Phương Đẳng Nguyệt Tạng, quyển 8, phẩm Nhẫn Nhục, thứ 16, n�i:
�� Đức Phật n�i:
�� Đ�ng vậy, đ�ng vậy! Như những g� chư vị n�i. Nếu c� ch�ng sinh y�u m�nh, ch�n khổ, cầu vui, phải n�n hộ tr� ch�nh ph�p của chư Phật, nhờ đ� sẽ được v� lượng phước b�o.
Nếu c� ch�ng sinh, v� ch�nh ph�p của Ta m� xuất gia, cạo bỏ r�u t�c, mặc �o c� sa, giả như kh�ng tr� giới, th� những người ấy đ� thực hiện xong sự ấn chứng cho Niết-b�n ấn. C�n như xuất gia m� kh�ng giữ giới, lại đem c�c thứ phi ph�p l�m n�o hại, nhục mạ, hủy b�ng kẻ kh�c, thậm ch� tự tay cầm cả dao gậy để đ�nh đạp ch�m giết, hoặc cướp đoạt y b�t v� chiếm lấy c�c thứ vật dụng sinh hoạt, người ấy đ�ng l� đ� hủy hoại B�o th�n ch�n thật của ba đời chư Phật, đ� m�c bỏ con tất cả con mắt của chư thi�n v� nh�n loại . Người ấy r� r�ng l� muốn ch�nh ph�p của chư Phật v� d�ng giống Tam bảo biến mất, khiến cho chư thi�n v� nh�n loại kh�ng được lợi �ch, rơi v�o địa ngục, v� ba đường �c đầy dẫy v� tăng trưởng. (�)
Bấy giờ, trong những vị đến dự ph�p hội, lại c� tất cả chư Thi�n, Long, cho đến tất cả Ca-tra ph�-đơn-na, nh�n loại v� phi nh�n loại, thảy đều chắp tay, n�i lời như vầy:��
�� Đối với tất cả Thanh văn đệ tử của Phật, kể cả những vị kh�ng thọ tr� cấm giới, cạo bỏ r�u t�c v� mặc mảnh c� sa, ch�ng t�i đều xem l� bậc sư trưởng, dốc l�ng hộ tr� nu�i dưỡng, mọi thứ cần d�ng kh�ng cho thiếu thốn. (�) Nếu như chư Thi�n, Long, cho đến Ca-tra ph�-đơn-na, đối với tất cả Thanh văn đệ tử của Phật, m� g�y tạo những sự n�o loạn, như cướp đoạt phần tinh kh� nơi th�n của người ấy, thậm ch� �c t�m nh�n chằm chằm người ấy, hợp nhau t�c động l�n chư Thi�n, Long, Ca-tra ph�-đơn-na kia, khiến mọi căn th�n của bọn họ đều bị thiếu giảm, xấu x�, kh�ng c� xứ sở để nương tựa. Ch�ng t�i sử dụng thế lực của sở nguyện để thực hiện điều ấy. Những xứ sở ch�ng t�i du h�nh đến, dừng ch�n hoặc tr� ngụ, ch�ng t�i đều khiến cho bọn họ kh�ng được c�ng ở, c�ng ăn uống, kể cả c�ng vui đ�a với ch�ng t�i. Sự trừng phạt l� như thế đấy.�

�� (94)
�� Lại n�i:
�� L�a c�c việc coi b�i tướng, tu tập ch�nh kiến, quyết định th�m t�n tội phước nh�n duy�n.� �

�� (95)
�� Kinh Thủ Lăng Nghi�m n�i:
�� C�c loại ma kia , c�c loại quỉ thần kia ,� c�c loại t� đạo kia , đều c� đồ ch�ng, mỗi một tự xưng l� th�nh đạo V� thượng. Sau khi Như Lai diệt độ, ở trong đời mạt ph�p, c� nhiều loại ma kia, c� nhiều loại quỉ thần kia, c� nhiều loại t� đạo kia, ch�ng đầy dẫy thế gian. Ch�ng h�nh động tham d�m, giả l�m thiện tri thức, khiến c�c ch�ng sinh sa v�o hầm �i kiến, bỏ mất đường Bồ-đề. Ch�ng tự n�i rằng, ăn thịt cũng được đạo Bồ-đề. Ch�ng l�n n�p gian dối, xưng l� thiện tri thức, mỗi người tự cho l� đ� được ph�p của thượng nh�n, lừa gạt người kh�ng biết, dọa dẫm khiến họ đ�nh mất t�m tr�. Ch�ng đi đến đ�u, gia đ�nh người ta đều bị hao t�n.
�� [A Nan, ch�ng sinh lục đạo trong thế giới như thế, tuy nơi th�n t�m kh�ng c�n s�t, đạo, d�m, cả ba hạnh đ� được vi�n m�n, nếu mắc phải đại vọng ngữ, th� Tam-ma-đề kh�ng được thanh tịnh,] th�nh giống ma �i kiến v� mất giống Như Lai�
�� (96)
�� Kinh Qu�n Đảnh n�i:
�� Đ� l� ba mươi s�u bộ thần vương . Chư thiện thần n�y, c�ng với vạn ức hằng h� sa quỷ thần l�m quyến thuộc, sẽ thay phi�n nhau bảo vệ những người thọ nhận Tam quy.�

�� (97)
�� Kinh Địa Tạng Thập Lu�n n�i:
�� Cụ ch�nh quy y: Rời xa tất cả vọng chấp c�t hung , ho�n to�n kh�ng quy y t� thần, ngoại đạo.�
�� (98)
�� Lại n�i:
�� [C� người hoặc thọ tam quy, hoặc thọ năm giới, sinh t�m nghi ngờ Phật, Ph�p, Tăng, hoặc quy y theo thầy ngoại đạo,] hoặc chấp đủ thứ, hoặc �t hoặc nhiều c�c tướng c�t hung, c�ng tế quỷ thần. Hoặc lại c� người đối với ch�nh ph�p chư Như Lai thuyết, hoặc ch�nh ph�p tương ưng với Thanh văn thừa, hoặc ch�nh ph�p tương ưng với Độc gi�c thừa, hoặc ch�nh ph�p tương ưng với Đại thừa m� phỉ b�ng, ngăn chận, tự m�nh kh�ng tin nhận, c�n l�m cho người kh�c nh�m ch�n, g�y chướng ngại người kh�c đọc tụng, ghi ch�p, thậm ch� g�y trở ngại một b�i tụng ch�nh ph�p. Như vậy, gọi l� chẳng phải tội căn bản, cũng chẳng phải tội V� gi�n, nhưng sinh đại tội �c nghiệp cực trọng, gần với tội V� gi�n. Người n�y nếu chưa s�m hối trừ diệt đại tội �c nghiệp như vậy th� kh�ng cho xuất gia v� thọ giới Cụ t�c. Nếu cho xuất gia v� thọ giới Cụ t�c, th� Thầy [thế độ] liền mắc tội, n�n đuổi người ấy ra khỏi ph�p của Ta.� �

�� (99)
�� Kinh Tập Nhất Thiết Phước Đức Tam Muội n�i:
�� Kh�ng hướng đến thừa n�o kh�c, kh�ng lễ b�i trời n�o kh�c.�

�� (100)
�� Kinh Bản Nguyện Dược Sư: �Nếu c� thiện nam tử, thiện nữ nh�n c� đức tin thuần tịnh, cho đến hết đời, kh�ng thờ vị trời n�o kh�c, [chỉ nhất t�m quy y Phật Ph�p Tăng, thọ tr� cấm giới, như năm giới, mười giới, bốn trăm giới của Bồ-t�t, hai trăm năm mươi giới của Tỳ kheo, năm trăm giới của Tỳ kheo ni.]�

�� (101)
�� Lại n�i:
�� Lại tin thầy b� y�u nghiệt của t� ma ngoại đạo thuộc phạm vi thế gian n�i vớ vẩn về họa phước, n�n đ�m ra sợ h�i, dao động. T�m th� kh�ng tự ch�nh n� lại, lại đi b�i hỏi để t�m lấy tai họa. Giết hại sinh vật m� giải tấu thần minh, van v�i y�u qu�i để xin l�m phước gi�p đỡ mong muốn th�m tuổi nhưng chung cục kh�ng thể đạt được. Ngu si m� lầm, tin theo c�i thấy cong v� ngược, n�n l�m chết m�nh một c�ch ngang tr�i, nhập v�o địa ngục, kh�ng c� kỳ hạn tho�t ra. (�)Thứ t�m, một c�ch ngang tr�i tr�ng chết bởi thuốc độc, ếm v�i, ch� thư, quỷ khởi thi.�

�� (102)
�� Kinh Bồ T�t Giới n�i:
�� C�i ph�p của người xuất gia l� kh�ng lạy quốc vương, kh�ng lạy cha mẹ, kh�ng lạy b� con, kh�ng lạy quỷ thần.�

�� (103)
�� Kinh Phật Bản Hạnh Tập, quyển 42, phẩm Ưu-b�-tư-na, n�i:
�� Thuở ấy, ba anh em Ca-diếp c� người ch�u gọi bằng cậu, tu theo Phạm ch� Loa Kế, t�n l� Ưu-ba-tư-na, sống tr�n một h�n n�i gọi l� A-tu-la, thường c�ng với hai trăm năm mươi đệ tử Phạm ch� Loa Kế tu học đạo ti�n. Ưu-ba-tư-na nghe ba người cậu của m�nh v� c�c đệ tử đi đến b�n Đại Sa-m�n, tất cả đều cạo bỏ r�u t�c xuất gia. Nghe vậy, vị ấy hết sức kinh ngạc, rất đổi bất b�nh m� la l�n: �C�c �ng cậu ta thật lạ thay! Bao năm nay tế tự thần lửa, giờ đ�y bỗng nhi�n theo l�m đệ tử Sa-m�n. Ta nay đến đ� quở tr�ch mới được. V� cớ g� l�m điều bất thiện như vậy?��
�� Rồi vị ấy đi đến chỗ ba người cậu, hậm hực trong l�ng, nghẹn họng kh�ng n�i th�nh lời. Đến nơi thấy ba người cậu đ� cạo bỏ r�u t�c, mặc �o c� sa. Thấy vậy, vị ấy đối với ba người cậu m� n�i kệ:
�� C�c cậu uổng thờ lửa trăm năm
�� Lại c�n uổng tu ph�p khổ hạnh
�� Ng�y nay đồng bỏ ph�p tu ấy
�� Giống như rắn nọ bị lột da. ��
�� L�c ấy ba người cậu Ca-diếp d�ng kệ đ�p lại người ch�u Ưu-ba-tư-na:
�� Cậu khi xưa uổng thờ thần lửa
�� Cũng luống uổng tu ph�p khổ hạnh
�� C�c cậu ng�y nay bỏ ph�p ấy
�� Thật như rắn nọ bị lột da.�

�� (104)
�� Luận Khởi T�n n�i:
�� Hoặc c� ch�ng sinh kh�ng c� sức thiện căn, th� bị c�c t� ma, ngoại đạo, quỷ thần m� hoặc ph� rối. Như trong l�c tọa thiền, ch�ng hiện h�nh l�m cho sợ h�i, hoặc hiện ra nam nữ xinh đẹp, người ngồi thiền n�n niệm cảnh giới duy t�m, th� những sự biến hiện ấy tan biến, kh�ng thể n�o quấy ph�. Hoặc ch�ng hiện ra h�nh d�ng chư thi�n, h�nh d�ng Bồ-t�t hoặc cả h�nh d�ng Như lai, tướng tốt đầy đủ. Với h�nh d�ng ấy, ch�ng n�i thần ch�, n�i bố th�, tr� giới, nhẫn nhục, tinh tiến, thiền định, tr� tuệ; hoặc n�i b�nh đẳng, kh�ng, v� tướng, v� nguyện, kh�ng o�n kh�ng th�n, kh�ng nh�n kh�ng quả, ho�n to�n vắng lặng l� Niết-b�n ch�n thật. Hoặc ch�ng l�m cho người tu thiền biết được đời trước của m�nh, biết việc qu� khứ, biết việc vị lai, được tha t�m th�ng, được biện t�i v� ngại, c� thể l�m cho người tu thiền n�y ham th�ch danh vọng v� quyền lợi thế gian. Hoặc ch�ng l�m cho người tu thiền n�y, khi giận khi mừng, t�nh t�nh bất thường; l�m cho c� nhiều l�ng từ �i, ngủ nhiều, bịnh nhiều; hoặc l�m cho sinh t�m giải đ�i, hay l� đột nhi�n tinh tiến rồi nghỉ bỏ liền, sinh l�ng bất t�n, ho�i nghi, lo nghĩ. Hoặc ch�ng l�m cho bỏ lối tu h�nh th� thắng cũ, lại tu c�c tạp nghiệp, hay l� mắc v�o nhiều thứ r�ng buộc về thế sự. Ch�ng cũng l�m cho người tu thiền n�y được những thiền định tương tự phần n�o, nhưng to�n l� thiền định của ngoại đạo, kh�ng phải thiền định ch�n thật. C� khi ch�ng l�m cho những người ngồi thiền n�y ở trong thiền định một ng�y, hai ng�y, ba ng�y, cho đến bảy ng�y, được ăn uống những thứ tự c� v� thơm ngon, cơ thể v� t�m tr� đều vui đẹp, kh�ng đ�i kh�ng kh�t, l�m cho những người n�y sinh ra đam m�; ch�ng cũng l�m cho những người n�y ăn uống kh�ng chừng mực, khi nhiều khi �t, nhan sắc biến đổi.
�� Do những nghĩa đ�, người tu h�nh thường phải d�ng tr� tuệ m� qu�n s�t, chớ để t�m m�nh sa v�o lưới ma, phải si�ng tu ch�nh niệm, đừng ham đừng vướng mới tho�t nổi những chướng ngại tr�n đ�y, to�n do nghiệp cũ m� c�.
�� N�n biết, mọi thứ thiền định của ngoại đạo to�n l� bắt nguồn từ t�m l� ng� kiến, ng� �i v� ng� mạn, v� c�n ham th�ch danh vọng, quyền lợi v� t�n k�nh của thế gian.�

�� (105)��
�� Luận Biện Ch�nh do Th�ch Ph�p L�m soạn. Thi�n Mười dụ ch�n ch�m l� để trả lời luận điểm �Mười dị ch�n m� của L� đạo sĩ:
�� [Dụ thứ nhất:]
�� Dị thứ nhất của ngoại, n�i: Th�i Thượng L�o Qu�n th�c thần ở ngọc nữ Huyền Diệu, bổ n�ch b�n tr�i m� sinh. Th�ch Ca M�u Ni g� thai phu nh�n Ma-da, mở h�ng b�n phải m� ra.
�� Dụ thứ nhất của nội, n�i: L�o Qu�n v� nghịch với thường n�n mới g� mục nữ m� ra b�n tr�i, c�n Đức Thế T�n thuận h�a, n�n nh�n Th�nh mẫu m� sinh b�n phải.
�� Khai Sĩ� n�i: �Căn cứ L� Cảnh Dụ , Đ�i S�n , Vi Sử Huyền , v.v. tập giải Ngũ Thi�n Văn , v� vua Nguy�n Đế thời Nam Lương, Chu Hoằng Ch�nh , v.v. trong c�c loại Khảo Nghĩa, cho rằng: Th�i thượng c� bốn, đ� l� Tam Ho�ng� v� Nghi�u Thuấn vậy.�
�� n�i thời Thượng cổ c� vị vua đức lớn, đi đến v� ở tr�n mu�n d�n n�n gọi l� Th�i thượng.
�� Trong Trang Tử Ch�, Qu�ch Tượng� n�i: �Thời đ� người hiền l�m vua, c�n t�i chẳng xứng đời th� l�m thần.�
�� L�o Tử chẳng phải Đế chẳng phải Ho�ng, chẳng tại giới hạn của tứ chủng, c� điển cứ g�, tạm xưng l� Th�i thượng ư?
�� X�t Huyền Diệu [Nội Thi�n] của Đạo gia, đến c�c kinh Trung Đ�i, Chu Thao, Ngọc Tr�t, kể cả Xuất T�i K�, đều n�i: L�o l� do L� mẫu sinh ra, chẳng n�i c� ngọc nữ Huyền Diệu. Đ� chẳng phải ch�nh thuyết, rất giả đ�m n�i sai nhầm vậy.
�� Ti�n Nh�n Ngọc Lục n�i: �Ti�n nh�n kh�ng vợ, Ngọc nữ kh�ng chồng, tuy thọ th�n h�nh nữ m� trọn kh�ng sinh sản.�
�� Nếu c� điềm ấy th� thật đ�ng vui mừng, nhưng cớ sao Sử K�� kh�ng văn từ, Chu Thư� chẳng bi�n ch�p? Cầu hư, tr�ch thật, tin lời của kẻ uốn nắn dối vọng vậy.
�� Lễ K� n�i: �Lui quan, kh�ng địa vị, l� dời sang tr�i (bị gi�ng chức).�
�� Luận Ngữ n�i: �Vạt �o b�n tr�i, chẳng phải lễ vậy.�
�� Nếu lấy tr�i hơn phải, cớ sao Đạo sĩ h�nh đạo chẳng xoay b�n tr�i m� lại chuyển b�n phải? Chiếu thư của nước nh� đều n�i: �Như Hữu� (如右), ch�nh l� lẽ thường thuận theo trời vậy. (�)
�� Dị thứ tư của ngoại: Ng�y của Văn Vương , L�o Qu�n l�m t�ng sư cho sự hưng thịnh của nh� Chu. Thời Trang Vương , Th�ch Ca l�m gi�o chủ ở nước Kế T�n .
�� Dụ thứ tư của nội: B� Dương� giữ chức quan nhỏ, sung l�m thủ thư Tạng sử, chẳng ở ng�y của Văn Vương, cũng chẳng phải bậc thầy cho sự hưng thịnh của nh� Chu. Đức M�u Ni, địa vị l� Th�i tử, bản th�n chứng Đặc t�n, nhằm năm hưng thịnh của Chi�u Vương, l�m gi�o chủ ở c�i Di�m-ph�. (�)
�� Dị thứ s�u của ngoại: L�o Qu�n xuất hiện nơi đời, mới đầu từ ng�y của Văn Vương thời nh� Chu, m�i đến thời của Khổng Kh�u. Th�ch Ca mới hạ sinh, mở đầu từ nh� của Tịnh Phạn, tương đương với đời Trang Vương ở Trung Hoa.
�� Dụ thứ s�u của nội: Ca-diếp sinh năm Đinh M�o ở đời Ho�ng Vương, chung c�ng v�o năm Nh�m Ngọ ở đời Cảnh Vương, tuy m�i đến thời của Khổng Kh�u, nhưng chẳng sinh ở thời Cơ Xương. Đức Điều Ngự đản sinh năm Gi�p Dần thời Chi�u Vương, chung c�ng năm Nh�m Th�n ở đời Mục Vương, phải l� nối d�i của Tịnh Phạn vốn xuất ph�t trước đời Trang Vương.
�� Khai sĩ bảo: Khổng Tử đến Chu thấy gặp L�o Đam m� hỏi Lễ, Sử K� bi�n ghi r� đủ, c�n l�m thầy của Văn Vương th� kh�ng c� điển chứng. N�i xuất ph�t ở cuối thời nh� Chu, việc ấy c� thể t�m, c�n ở đầu thời nh� Chu th� Sử văn chẳng ghi. (�)
�� Dị thứ bảy của ngoại: L�o Qu�n l�c mới sinh ở thời nh� Chu, về gi� đến Lưu Sa, kh�ng lường biết rốt c�ng như thế n�o, chẳng biết đến sở n�o. C�n Th�ch Ca sinh ở nước T�y, chung c�ng ở Đề H� kia, đệ tử đ�nh v�ng ngực, bọn người Hồ rống kh�c than.
�� Dụ thứ bảy của nội: L�o Tử sinh ở Lại Hương, chết ch�n tại H�e L�, r� r�ng Tần Dật đến viếng điếu, tr�ch ở H�nh trốn trời; c�n C� Đ�m xuất sinh tại cung vua kia, ẩn tạc Hạc thọ ấy, truyền lưu ở đời Minh Đế thời nh� H�n, b� tạng ở s�ch của Lan đ�i.
�� Khai sĩ bảo: Trang Tử, Nội Thi�n� n�i, �L�o Đam chết. Tần Dật đến điếu, kh�c g�o ba tiếng rồi bước ra. Học tr� hỏi: Kh�ng phải bạn của thầy sao? Phải. Vậy th�, điếu như vậy coi được kh�ng? Được chứ! Trước k�a, đ� l� bạn ta thật. Nay th� kh�ng phải vậy nữa. L�c n�y ta v�o điếu, thấy c� người gi� kh�c như kh�c con, c� người trẻ kh�c như kh�c cha. Mới đầu cho l� người ấy vậy, m� nay chẳng phải vậy. Người xưa gọi đ� l� H�nh thể trốn Trời .� Trốn nghĩa l� ẩn, Trời nghĩa l� khỏi tr�i buộc. H�nh nghĩa l� th�n thể. N�i mới đầu cho L�o Tử l� ti�n ẩn h�nh khỏi tr�i buộc, nay th� chẳng phải vậy. �i! Đ�, dua nịnh lấy t�nh của người, n�n chẳng khỏi chết, chẳng phải bạn ta vậy.
�� Mười dụ của nội, đ�p lại mười dị của ngoại:
1.�� Theo sinh c� hơn k�m.
2.�� Lập gi�o c� cạn s�u.
3.�� Đức vị c� cao thấp.
4.�� H�a duy�n c� rộng hẹp.
5.�� Thọ yểu c� d�i ngắn.
6.�� H�a t�ch c� trước sau.
7.�� Đổi dời c� ẩn hiện.
8.�� Tướng tốt c� �t nhiều.
9.�� Oai nghi c� đồng dị.
10.�� Ph�p m�n c� đốn tiệm. (�)
� Dị thứ nhất của ngoại, �Theo sinh tả hữu�:
Ngoại luận rằng: Th�nh nh�n ứng vết kh�c với ph�m phu kia, hoặc cưỡi rồng voi để v�o b�o thai, chợt mở n�ch h�ng m� sinh ra đời. Tuy l� kh�ng li�n quan lưỡng kh�, chẳng nhờ g� song th�n, đến cả sai kh�c về tả hữu, hơn k�m ấy l� dị thứ nhất vậy.
� Dụ thứ nhất của nội, �Theo sinh c� hơn k�m�:
[Mẹ của L� Thị tức l� B�nh Thị ở Lại hương, L�o Tử đến m� g� chất. Phu nh�n Ma-da tức l� Vương hậu của vua nước La Vệ, Th�ch Ca nh�n đ� m� gi�ng thần.]
Nội dụ rằng: Vạt �o b�n tả l� chỗ t�n qu� của Nhung Địch, mệnh lệnh b�n hữu� l� nơi k�nh chuộng của Trung Hoa.
N�n s�ch Xu�n Thu n�i: �Gia khanh� kh�ng c� mệnh, m� giới khanh� c� đ�, chẳng phải b�n tả ư?� �
Sử K� n�i: �Lận Tương Như� c� c�ng lớn, địa vị b�n hữu của đại tướng qu�n Li�m Pha , Pha xấu hổ về điều đ� �. Lại n�i: �Trương Nghi , tướng b�n hữu Tần m� b�n tả Ngụy; T� Thủ , tướng b�n hữu H�n m� b�n tả Ngụy.�� Bởi n�i chẳng tiện vậy.
Lễ K� n�i: �Tả đạo b�y loạn, giết đ�.� H� chẳng phải b�n hữu hơn m� b�n tả k�m ư?
Cao Sĩ Truyện của Ho�ng Phủ Mật� n�i: �L�o Tử l� tướng phụ của Sở, nh� ở ph�a tả ngạn Oa Thủy, thờ thầy Thường Tung Tử. L�c Thường Tung bị bệnh, L�o Tử biết được liền đến thăm.�� K� Khang� bảo: �L� Nhĩ� theo Quy�n Tử học ph�p thuật của Cửu Ti�n, kiểm c�c s�ch của Th�i sử c�ng� v.v.� Chẳng n�i L�o Tử vạch n�ch b�n tả m� sinh. Đ� kh�ng ch�nh xuất, th� kh�ng thể thừa nhận, tin tưởng vậy.
Hiển nhi�n rằng, việc khua đao v� vẫy b�t l� sự khởi đầu của v� văn; năm kh� chất thuần khiết� v� ba vật thể ph�t s�ng , l� sự khởi đầu của �m dương. Do đ�, Th�ch m�n xoay chuyển ph�a hữu m� ph� hợp với hoạt động của con người. Trương Lăng� đi đường ph�a tả m� t�n nghịch với đạo l� của trời. V� sao? Đức Th�ch Ca khởi V� duy�n từ,� ứng h�a người hữu duy�n. N�i về dấu t�ch ấy, (�)
Đức Th�ch Ca M�u Ni đứng một m�nh tr�n trời dưới đất, chiếm vị tr� t�n k�nh nhất, l� bậc si�u việt ba c�i s�u đường, sự si�u tuyệt của Ng�i được mọi người k�nh trọng.
[� Dị thứ mười của ngoại, �Thuyết quy thuận nghịch�:]
Ngoại Luận rằng: L�o Qu�n lập ra khu�n ph�p: duy hiếu duy trung, cứu đời độ người, cực từ cực �i. Do đ�, Thanh gi�o m�i truyền tụng, trăm vua kh�ng sửa đổi, Huyền phong lu�n bao tr�m, mu�n xưa kh�ng sai kh�c. V� vậy, trị nước trị nh�, khải thức� thường nhi�n. Th�ch gi�o bỏ nghĩa bỏ th�n, bất nh�n bất hiếu. X� Vương giết cha, n�i trớ kh�ng lỗi; Điều Đạt bắn anh, kh�ng nghe mắc tội. Lấy đ� để hướng dẫn kẻ ph�m, th�m lớn điều �c, d�ng đ� l�m khu�n ph�p cho đời, sao lại sinh thiện? Đ� l� điều kh�c thứ mười về nghịch thuận.
[� Dụ thứ mười của nội, �Ph�p m�n c� đốn tiệm�:
Nội Luận rằng: Nghĩa, l� sự thấp k�m của đạo đức; Lễ, l� sự yếu đuối của trung t�n. L�ng nh�n nhỏ nhặt bị giễu cợt như th�n phận người đ�n b� thường, v� l�ng hiếu lớn lao được tung h� cho những kẻ gi�u c�. Hơn nữa, cười h�t khi thấy người kh�c gặp bất hạnh, kh�ng phải sự khoan dung của Trung Quốc, v� g� ch�n trong đ�m tang chẳng phải những tập tục của Hoa Hạ. {Mẹ của Nguy�n Nhượng chết, cưỡi tr�n h�m m� ca, Khổng Tử đến trợ tang, chẳng d�m ch�. Tử Tang chết, Tử Cống đến viếng điếu, bốn người con c�ng tr�ng thấy nh�n m� cười. Vợ Trang Tử chết, �ng ta g� ch�n m� h�t ca}. Thế n�n, gi�o đ� lấy hiếu, th� phải k�nh thi�n hạ m� l�m người cha; gi�o đ� d�ng trung, th� phải k�nh thi�n hạ m� l�m qu�n vương. H�a khắp mu�n nước, mới r� đức nh�n cao lớn của Minh qu�n; h�nh tỏa bốn biển, thật l� bầy t�i trung hiếu của Th�nh vương.
Kinh Phật n�i: �Thức thể lu�n hồi, s�u nẻo kh�ng ai kh�ng l� cha mẹ; sinh tử biến dịch, ba c�i người n�o nhận r� o�n th�n?�
Lại n�i: �V� minh che tuệ nh�n, đến đi trong sinh tử, đi đến để tạo t�c, l�m cha con lẫn nhau, một số o�n th�n l�m tri thức, một số tri thức l�m o�n th�n.�
Do đ�, Sa-m�n xả thế tục hướng đến ch�n, đồng đều vạn loại trong thuộc t�nh của trời; bỏ vinh hoa tức l� đạo, ngang bằng h�m hữu nơi th�n th�ch của m�nh. {Thực h�nh c�i t�m ch�n ch�nh c�ng khắp, b�nh đẳng c�i � th�n thuộc c�ng khắp}. Vả lại, Đạo chuộng thanh hư, đ� l� trọng �n �i; Ph�p qu� b�nh đẳng, đ� l� chọn o�n th�n, h� chẳng phải m� hoặc? Thế lực đua tranh th� c�ch xa th�n thuộc, văn sử ghi r� việc n�y. Tề Ho�n C�ng� v� Sở Mục Vương , l� hạng ấy vậy.� Muốn đem lường Th�nh, h� chẳng sai lầm ư? Đ� l� điểm k�m thứ mười của Đạo. (�)
Nhị Ho�ng� thống h�a {Kinh Tu-di Tứ Vức n�i: Bồ-t�t Ứng Thanh l� Phục Hy, Bồ-t�t C�t Tường l� Nữ Oa.}, mở đầu g�n giữ thuần phong. Tam Th�nh� lập ng�n {Kinh Kh�ng Tịch Sở Vấn n�i: Ca-diếp l� L�o Tử, Nhu Đồng l� Khổng Tử, Quang Tịnh l� Nhan Hồi.}, hưng khởi rồi cuối c�ng đạm bạc. � chỉ của Huyền hư xung nhất , Ho�ng L�o� dồi d�o luận đ�m đ�. Văn hiến của thi thư lễ nhạc, Chu Khổng� thắm thiết gi�o dục đ�. S�ng tỏ t�nh khi�m nhẫn v� g�n giữ t�m chất trực l� thềm thang chứng Th�nh. Tam �y , ngũ thường� l� nguy�n nh�n tiệm tiến l�m trời người. Những lời dạy n�y mặc nhi�n ph� hợp với ch�n l� của Đức Phật, nhưng ch�ng kh�ng soi s�ng v� thảo luận một c�ch đ�ng đắn về n�. N� giống như hỏi đường nơi người c�m điếc, quơ chỉ phương hướng m� chẳng biết bao xa; hỏi bến ở lo�i thỏ ngựa, biết băng qua s�ng m� chẳng lường cạn s�u. Nh�n đ� m� suy luận, triều đại nh� �n v� nh� Chu l� thời điểm thuận lợi cho việc truyền b� gi�o l� của Đức Th�ch Ca M�u Ni. T�nh huống n�y giống như lửa dữ s�ng rực,� một đứa trẻ kh�ng thể nh�n thẳng v�o ngọn lửa rực ch�y, hay một người yếu đuối kh�ng thể chăm ch� lắng nghe tiếng sấm s�t dữ dội. V� vậy, s�ng hồ nước d�ng tr�o, Chi�u Vương lo sợ Đức Phật ra đời; m�y cầu vồng đổi m�u, Mục Hậu mừng vui bậc Th�nh ẩn mất. {Chu Thư Dị K� n�i: Ng�y mồng t�m th�ng tư năm thứ 24 đời Chi�u Vương, s�ng rạch ao suối nước đều d�ng tr�o. Ng�y Rằm th�ng hai năm thứ 52 đời Mục Vương, gi� b�o bỗng nhi�n dấy khởi, c�y cối đổ g�y, trời r�m m�y đen tối, c� cầu vồng sắc trắng qu�i lạ hiện l�n vậy.} Đ�u c� thể vượt s�ng Th�ng m� bẩm h�a, vượt n�i Tuyết m� th�nh t�m. Kinh Tịnh Danh n�i: �Đ� l� lỗi của người m�, chẳng phải lỗi của mặt trời v� mặt trăng.�� Ngay cả �ng muốn luận nghị đến tận c�ng lỗ đục ấy, chỉ sợ tổn thương t�nh hỗn độn của �ng.� N� ngo�i tầm hiểu biết của �ng. Đ� l� m� tối thứ nhất vậy. (�)
Ch�m thứ hai của nội, �Kiến tạo tượng th�p�:
Từ vua Minh Đế thời Hậu H�n trở xuống đến thời nh� Tề, nh� Lương, c� hơn hai trăm người, bao gồm c�c h�ng vương c�ng, thủ mục, thanh t�n sĩ nữ, v� cả Tỳ kheo, Tỳ kheo ni v.v� đ� cảm nhận s�u sắc Ch� Th�nh, tận mắt nh�n thấy �nh s�ng thần kỳ.
Đến như thấy dấu ch�n ở Vạn sơn , tượng nổi ở Hổ Độc . Dưới Thanh [Lương] đ�i nh�n d�ng vẻ m�n nguyệt , ngo�i Ung m�n thấy h�nh ảnh tướng lu�n . Nam B�nh vương được ứng v�o thụy tượng , Văn Tuy�n đế cảm mộng răng Th�nh . Ti�u Hậu một lần đ�c m� th�nh tựu , Tống Ho�ng bốn lần m� phỏng m� chẳng xong.� C�c loại như vậy thật lắm nhiều, kh�ng thể n�u b�y đầy đủ hết. Đ�u c� thể v� m�nh kh�ng mắt đ� m� b�i x�ch sự c� linh ứng kia ư?
Nhưng m� Đức kh�ng g� kh�ng ho�n bị, cho đ� l� Niết-b�n; Đạo kh�ng g� kh�ng th�ng suốt, gọi đ� l� Bồ-đề; tr� kh�ng g� kh�ng c�ng khắp, xưng đ� l� Phật-đ�. D�ng H�n ngữ đ�y m� phi�n dịch Phạm ng�n kia, th� �Phật� kia v� đ�y, r� r�ng đ�ng tin vậy. L�m sao biết r�? Phật-đ�, H�n ngữ l� Đại gi�c; Bồ-đề, H�n ngữ l� Đại đạo; Niết-b�n, H�n ngữ l� V� vi. �ng trọn ng�y đạp tr�n đất Bồ-đề m� chẳng biết Đại đạo, tức dị hiệu của Bồ-đề; bẩm h�nh trong cảnh Đại Gi�c m� chưa r� Đại Gi�c, tức th�ch danh của Phật-đ�. V� vậy, Trang Chu n�i: �Chỉ khi n�o mới biết rằng đ� qua một đại mộng.� �
Trang Tử Ch� của Qu�ch Gia n�i: �Bậc Đại gi�c l� Th�nh nh�n vậy. Bậc Đại gi�c mới biết đại hoạn, lo nghĩ cho những người �m mộng c�n chưa tỉnh ngộ.� Lại n�i: �Phu Tử c�ng đệ tử v�n du trong mộng, chưa thể qu�n lời m� được Thần giải, n�n chẳng phải l� bậc Đại gi�c vậy.�
Người qu�n tử n�i: �Đ�m luận của Khổng Kh�u chỉ đến đ�y th�i.�
Niết-b�n tịch chiếu, kh�ng thể d�ng thức để biết, kh�ng thể nắm bắt bằng tr�, th� đường ng�n ngữ cắt đứt, chỗ t�m h�nh kh�ng c�n, n�n qu�n lời vậy. Ph�p th�n l� do ba điểm v� bốn đức l�m th�nh . N� uy nghi, thanh tho�t, kh�ng lụy phiền, n�n xưng l� giải tho�t. Đ� l� thần giải n�n dứt đại hoạn vậy. Phu Tử được coi như Th�nh, nhưng thua xa v� suy cử c�ng hu�n với Phật. V� sao? Căn cứ hai bộ lục cổ xưa, Lưu Hướng� n�i: �Kinh Phật lưu truyền đến Trung hạ, một trăm năm mươi năm sau, L�o Tử mới n�i năm ng�n văn tự.� Trong trường hợp n�y, cả Trang Tử v� L�o Tử đều biết [v� vay mượn] những g� được dạy trong kinh Phật. C� thể nghiệm chứng điều n�y trong lời dạy của họ. [Như Khổng Tử c� n�i: �Dịch, ch�nh l� v� vi, v� tư, tịch nhi�n chẳng động, đến l�c cảm ứng th� th�ng suốt được mọi việc trong thi�n hạ. Nếu kh�ng phải l� c�i thần tột bực trong thi�n hạ th� c�i g� c� thể s�nh với điều ấy?� ] (�)
Kinh Ch�nh Ph�p Niệm n�i: �Người chẳng tr� giới th� c�c trời giảm �t, A-tu-la hưng thạnh đ�ng nhiều, rồng thiện kh�ng sức lực, rồng �c c� sức lực. Rồng �c c� sức lực th� gi�ng mưa đ� phi thời, mưa gi� dữ dội, năm thứ l�a th�c kh�ng được m�a, bệnh dịch đua nhau nổi dậy, nh�n d�n đ�i k�m, t�n hại lẫn nhau. Nếu người tr� giới th� phần nhiều c�c trời tăng th�m c� đủ oai quang, A-tu-la giảm bớt, rồng �c kh�ng sức lực, rồng thiện c� th�m sức lực. Rồng thiện c� sức lực th� gi� mưa thuận thời, bốn kh� h�a sướng, mưa ngọt đ�ng l�c, trăm thứ l�a th�c được m�a, nh�n d�n an lạc, giặc gi� chấm dứt, bệnh dịch chẳng l�y lan.� �
Người qu�n tử n�i: �Th�i Ti�u Ẩn Thư, V� Thượng Ch�n Thư, v.v. của Đạo sĩ, c� n�i: �V� thượng Đại đạo qu�n� ngự trị tại n�i Ngọc Kinh, trong c�i trời Đại La, tr�n năm mươi lăm lớp v� cực, nơi c� đ�i bảy b�u, giường v�ng ghế ngọc, chỗ ti�n đồng ngọc nữ hầu canh, ở ngo�i ba c�i v� ba mươi ba tầng trời.�
Căn cứ Thần Ti�n Ngũ Nhạc Đồ n�i: �Đại Đạo Thi�n T�n ngự ở đ� Th�i Huyền, ch�u Ngọc Quang, quận Kim Ch�n, huyện Thi�n Bảo, hương Nguy�n Minh, l� Định Ch�, chỗ kh�ng c� tai họa.�
Kinh Linh Thư n�i: �Đại La l� c�i trời tr�n năm ức năm vạn năm ng�n năm trăm năm mươi lăm lớp trời.
Ngũ Nhạc Đồ n�i: �Đ� (都), l� đổ (睹, thấy) vậy. Th�i thượng Đại đạo l� bậc thần minh qu�n, trung đạo của đạo, giữ tĩnh lặng, ngự ở kinh đ� Th�i Huyền.�
Chư Thi�n Nội �m n�i: �Trời c�ng c�c Ti�n gi�ng trống của L�u Đ�, yến hội triều đ�nh để vui c�ng Đạo Qu�n.�
Mục lục kinh của Đạo sĩ tấu tr�nh l�n Tống Minh Đế đều n�i y theo mục lục của Lục Tu Tĩnh , đạo sĩ đời Tống, nhưng x�t kiểm chỉ c� 1.228 quyển [kinh thư, phương dược, ph� đồ của Đạo gi�o]. N� vốn kh�ng c� t�n Tạp thư của Chư tử, m� Đạo sĩ nay liệt k� c� 2.040 quyển, trong đ� đa phần lấy từ mục lục của H�n thư Nghệ Văn Ch� , c� 884 quyển l� kinh luận của Đạo gi�o. (�)
Đ�o Chu� l� Phạm L�i, người th�n cận theo hầu Việt vương C�u Tiễn. Vua t�i thảy đều bị bắt giam t� ở nh� Ng�, ăn phẩn uống nước tiểu cũng đ�nh cam chịu. Lại nữa, con Phạm L�i bị giết ở Tề Phụ. Nếu Phạm L�i đ� c� thuật biến h�a, tại sao kh�ng biến h�a để tho�t khỏi?
Căn cứ Đạo Lập Thi�n Địa K� n�i: �L�o Tử th�c sinh trong bụng của Ho�ng hậu U Vương . N�i c�ch kh�c, L�o Tử l� con của U Vương . Lại n�i: �Bản th�n l�m Trụ sử.� N�i c�ch kh�c, L�o Tử l� bầy t�i của U Vương. H�a Hồ Kinh n�i: �L�o Tử ở H�n triều l�m Đ�ng Phương S�c .� Nếu x�t vậy, biết U Vương bị Khuyển Nhung� giết hại, đ�u c� thể chẳng mến thương vua cha m� cho thần ph� để khiến vua cha kh�ng bị giết ư? (�)
Đ� tham khảo mục lục của Lục Tu Tĩnh rồi, nhưng n� kh�ng c� bản ch�nh, sao n�i bậy qu� vậy! Lục Tu Tĩnh l�m danh mục đ� l� sự lừa dối lớn, m� Huyền Đ� Lục [dựa v�o đ�] lại l� sự lừa dối kết hợp với sự lừa dối vậy.�

(106)
Lại n�i:
�Trong Đại Kinh n�i: �Đạo c� 96 thứ, chỉ c� một đạo Phật l� ch�nh đạo, ngo�i ra, 95 thứ đều l� ngoại đạo.� Trẫm bỏ ngoại đạo đề phụng thờ Như Lai. Nếu c�ng khanh n�o c� thể c�ng v�o thệ nguyện n�y, th� mỗi người tự c� thể ph�t t�m Bồ-đề. L�o Tử, Chung C�ng, Khổng Tử tuy l� đệ tử Đức Như Lai, hướng dẫn người kh�c nhưng đ� đi sai đường rối. Những lời dạy của họ chỉ l� thiện của thế gian, chẳng thể rời xa ph�m trần m� th�nh Th�nh. C�ng khanh b� quan, hầu vương t�n thất, n�n bỏ ngụy trở về ch�n, xả t� v�o ch�nh. Thế n�n, kinh gi�o trong luận Th�nh Thật n�i: �Nếu t�m phụng sự ngoại đạo s�u nặng, t�m phụng sự Phật ph�p thường nhẹ, th� l� t� kiến. Nếu t�m b�nh đẳng như nhau, th� l� v� k�, kh�ng tương ứng với thiện hay �c. C�n t�m phụng sự Phật lớn mạnh, t�m phụng sự L�o Tử yếu k�m, mới thật l� Thanh t�n.� N�i về Thanh t�n. Thanh, c� nghĩa l� trong sạch cả trong lẫn ngo�i, tất cả cấu uế v� hoặc lụy đ� được loại bỏ ho�n to�n. T�n, c� nghĩa l� ph� th�c bản th�n cho điều đ�ng đắn v� tho�t khỏi t� kiến. V� vậy, người ta thường gọi l� �đệ tử của Đức Phật c� đức tin thanh tịnh�. Những đức tin kh�c đều l� t� kiến, ch�ng kh�ng thể được gọi l� Thanh t�n. (�)
H�y loại bỏ những lời dạy sai lầm của L�o Tử v� đi v�o những lời dạy ch�n ch�nh của Ph�p lưu!

(107)
H�a thượng ch�a Quang Minh n�i:
�Thượng phương chư Phật như hằng sa
Đưa ra tướng lưỡi tr�m Ta-b�
Thập �c, ngũ nghịch, nhiều nghi b�ng
Tin t�, thờ quỷ, nu�i thần ma
Vọng tưởng xin ơn gọi c� phước
Tai chướng hoạn nạn chuyển c�ng nhiều
Mấy năm nằm bệnh liệt gường chiếu
Điếc đui, ch�n g�y, tay co quắp
Phụng thờ thần minh được b�o n�y
V� sao kh�ng bỏ, niệm Di Đ�.�

�� (108)
�� Ph�p Giới Thứ Đệ� của Thi�n Thai n�i:
�Một l�, quy y Phật. Kinh [Đại Niết B�n] n�i: �Người quy y nơi Phật, [Ch�nh gọi Ưu-b�-tắc,] Trọn đời kh�ng quy y, C�c thi�n thần n�o kh�c.�
�� Lại n�i: �Người quy y nơi Phật, Quyết kh�ng đọa đường �c.�
�� Hai l�, quy y Ph�p, nghĩa l� n�n quy y v� thực h�nh những g� bậc Đại Th�nh đ� dạy, d� đ� l� gi�o hay l�.
Ba l�, quy y Tăng, nghĩa l� t�m quy y những người xuất gia v� thực h�nh đ�ng gi�o l� của Ba thừa. Thế n�n Kinh [Đại Niết B�n] n�i: �Trọn đời kh�ng quy y, C�c ngoại đạo n�o kh�c.�

(109)
Đại sư Từ V�n n�i:
�Về ph�p c�ng tế, ở Thi�n Tr�c c� kinh Vệ-đ�, ở Trung Quốc c� s�ch nghi lễ tế tự, nhưng vẫn chưa dẫn đến sự giải tho�t thế gian, m� chỉ l� quyền phương tiện để luận b�n ch�n, khuy�n nhủ tục.�

(110)
Ph�p sư Đế Qu�n� ở Cao Ly n�i:
�Ngạ quỷ đạo, Phạn ngữ l� đồ-l�-đa. Ngạ quỷ đạo ở khắp cả c�c c�i. Những người c� phước đức th� l�m thần trong n�i, rừng, g� mả, miếu thờ. Những kẻ kh�ng phước đức th� ở chỗ chẳng sạch, chẳng được ăn uống, lu�n bị đ�nh đập, ngăn s�ng, lấp biển, chịu khổ v� lượng. Những ch�ng sinh n�o c� t�m � siểm cuống , g�y tạo ngũ nghịch v� thập �c ở hạ phẩm, th� nhận chịu c�i th�n của ngạ quỷ đạo.�

(111)
Ph�p sư Thần Tr�� giải th�ch:
�Ngạ quỷ đạo: Ngạ, chỉ cho sự đ�i kh�t li�n tục. Quỷ, chỉ cho sự trở về. Thi Tử n�i: �Người xưa gọi người chết l� �quy nh�n� (歸人, người trở về).� Lại nữa, nh�n thần được gọi l� quỷ (鬼), địa thần được gọi l� kỳ (祇) � Về h�nh thức, họ c� thể giống con người hoặc giống động vật. T�m kh�ng ch�nh trực, gọi l� siểm cuống.�

(112)
Luật sư Đại Tr� n�i:
�Thần, l� quỷ thần. Họ thuộc về bốn c�i: chư thi�n, A-tu-la, quỷ v� địa ngục.�

(113)
Luật sư Giới Độ n�i:
�Ma l� ch�ng sinh ở đường �c.�

(114)
Ma Ha Chỉ Qu�n, phần Qu�n ma sự cảnh, ghi:
�2. N�i về Ma ph�t tướng: Điểm chung l� �quản l�nh (chủ) v� quyến thuộc� (d�n) đều gọi l� ma. T�m kỹ điểm kh�c biệt, kh�ng ngo�i ba thứ: một l�, nịnh dịch quỷ; hai l�, thời mị quỷ; ba l�, ma-la quỷ. Ba thứ ph�t tướng, mỗi một kh�c nhau.� �

(115)
Ng�i Nguy�n T�n dựa v�o Luận Chỉ Qu�n, n�i:

�Ma dựa v�o phiền n�o để cản trở Bồ-đề. Quỷ g�y ra bệnh dữ để tước đoạt mạng căn.�

(116)
Luận Ngữ n�i:
�Qu� Lộ hỏi đạo thờ quỷ thần. Khổng tử đ�p: Chưa biết đạo thờ người, sao biết được đạo thờ quỷ thần?� �

(117)
Suy ngẫm ri�ng t�i, thấy rằng trong Th�nh đạo chư gi�o, việc thực h�nh v� chứng ngộ từ l�u phế bỏ; c�n ở Tịnh độ Ch�n t�ng, con đường dẫn đến chứng ngộ hiện đang hưng thịnh.
Tuy nhi�n, chư vị Th�ch m�n ở c�c tự viện đ� thiếu c�i nh�n s�u sắc về gi�o l�, kh�ng biết g� về c�nh cửa ch�n giả. C�c vị Nho l�m ở kinh đ� Lạc Dương th� bối rối về việc thực h�nh, kh�ng ph�n biệt được con đường ch�nh t�. V� vậy, c�c học đồ của Hưng Phước Tự đ� d�ng tờ tấu trạng l�n Th�i thượng Thi�n ho�ng� {hiệu Hậu Điểu Vũ Viện, h�y T�n Th�nh} v� Kim thượng� {hiệu Thổ Ngự M�n Viện, h�y Vi Nh�n}, v�o thượng tuần Trọng Xu�n, Th�nh lịch Thừa Nguy�n, năm� Đinh M�o (1207).
Ch�a thượng v� quan hạ đ� quay lưng với ph�p v� l�m tr�i với nghĩa, trở n�n tức giận v� cay đắng. Kết quả l�, Ph�p sư Nguy�n Kh�ng � Đại Tổ hưng long Ch�n t�ng [ở Nhật Bản] � v� một số m�n đồ của �ng, kh�ng nhận được bất kỳ sự c�n nhắc kỹ lưỡng n�o về tội �c [được cho l�] của họ, đ� bị kết �n tử h�nh, hoặc bị tước bỏ Tăng nghi, đặt t�n họ [thế tục] v� bị đ�y đi xa.
Do đ�, b�y giờ t�i kh�ng phải l� Tăng sĩ, cũng kh�ng phải l� một người đời. V� l� do n�y, t�i đ� lấy chữ �Ngốc� l�m họ của m�nh. Thầy Nguy�n Kh�ng v� c�c đệ tử đ� bị đ�y đến c�c ch�u kh�c nhau, trải qua thời gian 5 năm [lưu đ�y].
Ni�n hiệu Kiến Lịch (建暦), ng�y 17 th�ng 11 năm T�n M�i (1211), dưới thời trị v� của ho�ng đế Thủ Th�nh Th�nh Đại, Nguy�n Kh�ng nhận được lệnh �n x� của ho�ng gia v� trở về Lạc Dương (Kyoto). Sau đ�, Thầy sống ở kinh đ�, v�ng Đại Cốc (Ōtani), ph�a bắc Điểu Bộ D� (Toribeno), ch�n n�i ph�a t�y Đ�ng Sơn (Higashiyama). Kiến Lịch thứ hai, năm Nh�m Th�n (1212), v�o giữa trưa ng�y 25 th�ng Gi�ng, ng�i Nguy�n Kh�ng vi�n tịch. Những dấu hiệu tốt l�nh [xảy ra l�c đ�], qu� nhiều để ghi ra đ�y, c� thể xem trong biệt truyện của ng�i.

(118)
�� T�i, Ngu Ngốc Th�ch Th�n Loan, đệ tử của Đức Th�ch Ca M�u Ni, đ� từ bỏ tạp h�nh v� quy y Bản nguyện v�o ni�n hiệu Kiến Nh�n (建仁), năm T�n Dậu (1201).
Ni�n hiệu Nguy�n Cửu (元久), năm Ất Sửu (1205), Thầy Nguy�n Kh�ng, với t�m từ bi, đ� cho ph�p t�i sao ch�p Tuyển Trạch Bản Nguyện.
C�ng năm đ�, v�o ng�y 14 th�ng 4, Đạo sư tự tay viết b�n trong quyển Tuyển Trạch Bản Nguyện Niệm Phật Tập , với d�ng chữ, �Nam m� A Di Đ� Phật � V�ng sinh chi nghiệp, niệm Phật vi ti�n� v� chữ �Th�ch Xước Kh�ng�� [, t�n ng�i ban cho t�i].
Ng�y h�m đ�, sự thỉnh cầu mượn bức ch�n dung của Thầy được chấp nhận v� t�i đ� sao ch�p lại.
C�ng năm đ�, v�o ng�y 9 th�ng Bảy nhuận, Đạo sư đ� khắc d�ng chữ �Nam m� A Di Đ� Phật� trong bản sao bức ch�n dung, v� viết một đoạn văn diễn tả ch�n gi�o:
�Giả sử khi t�i th�nh Phật, ch�ng sinh ở mười phương nguyện sinh v�o nước t�i, xưng danh hiệu t�i, nhẫn đến mười tiếng, nương nguyện lực của t�i, nếu như kh�ng được sinh th� t�i chẳng lấy ng�i Ch�nh gi�c.
Đức Phật kia nay đ� th�nh Phật. N�n biết rằng, bản thệ trọng nguyện chẳng phải v� �ch, ch�ng sinh xưng niệm th� chắc chắn được v�ng sinh.�
Hơn nữa, v� t�n t�i �Xước Kh�ng� đ� được đổi theo sự chỉ bảo trong một giấc mơ, n�n c�ng ng�y đ�, Thầy đ� tự tay viết thư ph�p t�n mới của t�i. L�c ấy, Bổn sư Th�nh nh�n được 73 tuổi.
Tuyển Trạch Bản Nguyện Niệm Phật Tập được bi�n soạn theo thỉnh cầu của Thiền Định B�c Lục� {Nguyệt Lu�n điện, Ki�m Thật, ph�p danh Vi�n Chiếu}.
Trọng yếu giản lược của Ch�n t�ng v� nghĩa l� uy�n �o của niệm Phật đ� được tập hợp trong t�c phẩm n�y. Điều n�y khiến người đọc dễ d�ng hiểu được. Quả thật, t�c phẩm n�y l� hoa văn hy hữu tối thắng, l� bảo điển v� thượng thậm th�m.
Qua nhiều năm th�ng, ng�n vạn người thọ nhận gi�o l� của Thầy, nhưng d� họ c� l� th�n hay sơ với Thầy, th� rất �t người c� cơ hội đọc v� ch�p cuốn s�ch n�y. Tuy nhi�n, tr�n thực tế t�i đ� sao ch�p đồ thư v� chế t�c ch�n ảnh của Thầy. Đ�y l� đức hạnh của �chuy�n niệm ch�nh nghiệp� v� l� biểu hiện của �quyết định v�ng sinh�.
V� vậy, cố n�n những giọt nước mắt vừa buồn vừa vui, t�i ghi lại những ho�n cảnh đ� dẫn đến [việc t�i bi�n soạn t�c phẩm n�y].
Mừng thay, t�m tr� t�i cắm rễ v�o Phật địa Hoằng thệ, � nghĩ t�i chảy trong Ph�p hải Nan tư. T�i � thức s�u xa l�ng bi mẫn của Như Lai, v� t�i th�nh t�m t�n k�nh c�i ơn s�u dầy của Sư gi�o.
Sự mừng vui c�ng s�u, l�ng ch� hiếu c�ng nặng. V� vậy, t�i đ� sao ch�p sự giảng giải của Ch�n t�ng v� chọn lấy điểm tinh yếu của Tịnh độ. Chỉ nhớ đến ơn s�u của Đức Phật, t�i kh�ng thấy hổ thẹn khi người ta chế nhạo.
Cầu mong những ai thấy v� nghe t�c phẩm n�y � hoặc t�n thuận l�m nh�n, hoặc nghi b�ng l�m duy�n � h�y c�ng bố t�n lạc [của m�nh] nơi nguyện lực v� hiển lộ diệu quả [của Phật] nơi An Dưỡng.

(119)
An Lạc Tập n�i:
�T�i đ� tập hợp những lời ch�n thật để gi�p người tu tập được lợi �ch v�ng sinh. V� sao? V� muốn cho người sinh trước dẫn đường người sau, v� người sinh sau bắt chước người trước. Như vậy, người v�ng sinh li�n tục kh�ng c�ng, nguyện chẳng ngừng nghỉ, để cạn kiệt biển cả �sinh tử v� bi�n�.�

(120)
Do đ�, c�c Tăng sĩ v� cư sĩ ở thời kỳ Mạt ph�p n�n t�n k�nh t�n trọng [gi�o l� n�y]. N�n biết điều n�y.

(121)
Như kệ tụng trong Kinh Hoa Nghi�m n�i:
�Nếu ai thấy Bồ-t�t
Tu h�nh những c�ng hạnh
Khởi t�m thiện, bất thiện
Bồ-t�t đều nhiếp lấy.�

Chuyển dịch xong ng�y 9/9/2023 (25/7/Qu� M�o)
Phật tử Quảng Minh ch� t�m đảnh lễ Thập phương Thương tr� Tam bảo, nguyện xin Ph�p bảo n�y lưu th�ng để ch�ng sinh được lợi �ch v�ng sinh.

�

Hiển Tịnh Độ Ch�n Thật Gi�o H�nh Chứng Văn Loại

�

TRANG CHỦ*--KINH ĐI�̉N*--ĐẠI TẠNG KINH*--TH�̀N CHÚ*--HÌNH ẢNH*--中文*--ENGLISH

Uploaded / Updated on 2023-09-12

�