TRUNG LUẬN 4Q

�

TRUNG LUẬN QUYỂN THỨ NHẤT

PHẨM THỨ NHẤT:
QU�N NH�N DUY�N

Chẳng sanh cũng chẳng diệt. Chẳng thường cũng chẳng đoạn. Chẳng đồng nhất cũng chẳng sai biệt. Chẳng đến cũng chẳng đi. C� thể đề ra, n�u l�n (�ức Phật giảng dạy) nh�n duy�n n�y để diệt trừ những h� luận một c�ch thiện thuật. Con c�i đầu đảnh lễ �ức Phật; trong tất cả c�c học thuyết, th�nh gi�o, những lời dạy của Ng�i l� những gi�o l� tối t�n, v� thượng.

C�c ph�p (mu�n sự mu�n vật) đ� chẳng phải tự sanh (sanh ra từ tự thể) cũng chẳng phải được sanh ra từ một vật thể kh�c (tha sanh) m� cũng chẳng phải từ Tự v� Tha cọng lại m� sanh (cọng sanh) lại c�ng chẳng phải v� nh�n (kh�ng c� nguy�n nh�n) v� thế biết rằng: c�c ph�p vốn v� sanh.

Giống như tự t�nh của c�c ph�p, kh�ng nằm ở (hiện hữu) trong duy�n (những yếu tố, điều kiện), v�, v� do kh�ng c� tự t�nh n�n, cũng kh�ng c� tha t�nh.

Lưu �: Bắt đầu từ trang kế tiếp, tất cả những gi�ng chữ nằm trong ngoặc đơn ( ) c� dấu hoa thị� (*) ở trước, l� lời ch� th�ch giản lược của dịch giả.

C�c ph�p được sanh ra từ bốn duy�n đ� l�: Nh�n duy�n (* ph�p hữu vi, sanh diệt); thứ đệ duy�n (* đẳng v� gi�n duy�n: t�m, t�m sở sanh diệt nối tiếp nhau kh�ng gi�n đoạn); duy�n duy�n (*sở duy�n duy�n: t�m sở ph�p c�ng với t�m tương ưng) v� tăng thượng duy�n (*nguy�n tố quyết định; sắc đối đ�i với t�m v� ngược lại; do năng lực ứng dụng th� thắng của t�m đ� tạo cho sắc tức ngoại cảnh sắc trần c� được những � nghĩa, t�c dụng...), ngo�i bốn duy�n tr�n, kh�ng c� duy�n thứ năm.

Quả (* chỉ c�c Ph�p, mu�n sự mu�n vật) được sanh ra từ c�c duy�n hay l� từ nơi phi duy�n (phi điều kiện v� yếu tố)? Trong c�c duy�n đ� l� đ� c� sẵn Quả (*c�c ph�p) hay l� trong c�c duy�n đ� kh�ng c� quả?

Nh�n ch�nh l� Ph�p (vật thể) sanh ra Quả, Ph�p đ� gọi l� Duy�n như thế th�, nếu Quả đ� chưa sanh th� tại sao, v� l� do g� kh�ng gọi (n�) l� Phi duy�n (chẳng phải duy�n, c�c yếu tố điều kiện)?

Quả đ� c� sẵn trước trong duy�n (hay kh�ng c� sẵn trong duy�n), c� trước hay kh�ng cả hai đều kh�ng thể truy nhận (v� nếu) trước đ� đ� kh�ng c� th� lấy g� (ai) l�m duy�n (v� nếu) trước đ� đ� c� th� cần g� phải mượn nhờ đến duy�n?

Nếu Quả đ� chẳng phải l� hữu sanh (c� sự sanh ra) (Phi hữu sanh) m� cũng lại chẳng phải l� v� sanh (phi v� sanh), đồng thời cũng chẳng phải l� c� sanh hay kh�ng c� sanh (phi hữu v� sanh), thế th�, l�m thế n�o c� thể bảo rằng: c� c�c duy�n?

Nếu l�c quả chưa sanh th� lẽ ra kh�ng c� sự hoại diệt, (v� nếu) hoại diệt th� ph�p l�m thế n�o c� thể g� nương v�o, v� thế n�n: kh�ng c� Thứ �ệ Duy�n.

Như chư Phật đ� dạy: Ph�p vi diệu chơn thật (ph�p thật tướng) trong đ� (trong tất c�nh kh�ng) kh�ng c� bất cứ vật thể n�o để nương g� (v� duy�n ph�p), thế th� l�m g� c� (c�i gọi l�) Duy�n Duy�n?

C�c ph�p vốn kh�ng c� tự t�nh (v� tự t�nh) n�n kh�ng c� tướng Hữu, thế m� bảo rằng c� sự việc như thế, v� vậy n�n c�i việc (cho rằng) c� đ� ho�n to�n kh�ng hợp l�.

Kh�i lược hay quảng diễn (d� t�m lược hay giảng rộng) th� vẫn kh�ng thể t�m thấy Quả trong Nh�n duy�n được; nhưng nếu, (quả) kh�ng c� trong Nh�n Duy�n th� l�m thế n�o c� thể bảo rằng Quả được sanh ra từ c�c Duy�n?

V� nếu cho rằng trong Duy�n kh�ng c� Quả m� (quả đ� lại) được sanh ra từ Duy�n vậy th� c�i Quả đ� tại sao lại (kh�ng thể) kh�ng từ trong Phi Duy�n (chẳng phải c�c Duy�n) sanh ra?

V� nếu, Quả được sanh ra từ Duy�n, nhưng, (c�i được gọi l�) Duy�n ấy vốn kh�ng c� tự t�nh, như thế th�, được sanh ra từ c�i kh�ng c� tự t�nh vậy th� l�m thế n�o c� thể (bảo được rằng) được sanh ra từ Duy�n?

Quả đ� kh�ng được sanh ra từ Duy�n m� cũng chẳng phải được sanh ra từ Phi Duy�n, v� thế, Quả kh�ng c�, n�n, Duy�n v� Phi Duy�n cũng kh�ng.

�

PHẨM THỨ HAI:

QU�N S�T SỰ CHUYỂN �ỘNG
V� SỰ KH�NG CHUYỂN �ỘNG
(Qu�n S�t Sự �ến �i)

Nếu đ� chuyển động th� kh�ng c�n đang l� chuyển động, nếu chưa chuyển động th� cũng kh�ng đang l� chuyển động. T�ch l�a c�i được gọi l� đ� chuyển động v� chưa chuyển động th� l�c đang chuyển động cũng kh�ng c� nốt c�i đang chuyển động.

Nơi n�o c� sự di động th� ch�nh nơi đ� c� động t�c chuyển động. Chẳng phải c�i đ� chuyển động hay c�i chưa được chuyển động m� ch�nh l� sự chuyển động đang chuyển động.

L�m thế n�o m� ngay đang khi chuyển động lại c� sự (ph�p biệt lập) đồng l�c chuyển động? V�, nếu t�ch rời sự (ph�p) chuyển động th� kh�ng thể c� được c�i gọi l� đang chuyển động.

Nếu ai chủ trương rằng sự đang chuyển động c� c�i di động (biệt lập) th� kẻ đ� sai lầm, v�, đ� t�ch rời sự chuyển động m� vẫn c�n c� c�i đang chuyển động; nhưng, thực tế th�, ch�nh sự đang chuyển động tự n� đơn độc chuyển động.

Nếu đang khi chuyển động m� c� (vật thể) di động th� l� đ� c� hai thứ chuyển động: Một gọi l� đang chuyển động v� hai gọi l� sự đang chuyển động c� c�i chuyển động (biệt lập).

Nếu c� hai sự (ph�p) chuyển động th� đương nhi�n c� hai khứ giả (*khứ giả l� một t�n gọi kh�c của ng�, chỉ kẻ đang di động) th� đương nhi�n: c� hai thực thể (ng�) di động, do vậy m� t�ch rời người chuyển động (*nguy�n động lực, thực thể ng�) th� sự chuyển động kh�ng thể c� được.

Nếu t�ch rời người chuyển động th� kh�ng thể c� được sự chuyển động, v� đ� kh�ng c� sự chuyển động th� l�m thế n�o c� c�i gọi l� người chuyển động?

Người chuyển động th� kh�ng chuyển động v� kh�ng c� người chuyển động th� cũng kh�ng c� nốt sự chuyển động; t�ch rời sự chuyển động v� nơi kh�ng c� người chuyển động th� kh�ng c� sự hiện hữu của vật thứ ba l� người chuyển động.

Nếu quan niệm rằng người chuyển động (c� c�i biệt lập l� sự) chuyển động th� l�m thế n�o nghĩa l� đ� c� thể tồn tại? v� nếu t�ch rời khỏi sự chuyển động th� người chuyển động kh�ng thể c� được (kh�ng thể hiện hữu).

Nếu chủ trương rằng (tự th�n) người chuyển động c� sự chuyển động, như thế th�, c� đến hai loại chuyển động kh�c nhau: một l� người chuyển động chuyển động v�, hai l� sự chuyển động di động.

Nếu ai bảo rằng người chuyển động (đang) chuyển động th� kẻ đ� lầm lẫn, v� đ� t�ch rời sự chuyển động m� vẫn c�n c� người chuyển động n�n họ mới bảo rằng kẻ chuyển động (b�n cạnh c�n) c� (một vật thể biệt lập) di động.

C�i đ� chuyển động tự n� (trong đ�) kh�ng c� điểm (động cơ) xuất ph�t, c�i chưa chuyển động trong tự th�n cũng kh�ng c� bất cứ động cơ ph�t động n�o, v�, c�i đang chuyển động trong đ� cũng kh�ng thể t�m thấy bất cứ động cơ ph�t xuất n�o, thế th�, nơi đ�u đ�ch thị l� nơi c� động cơ xuất ph�t?

Chưa ph�t động th� kh�ng thể c� sự đang chuyển động, lại c�ng cũng kh�ng c� c�i gọi l� đ� chuyển động, hai sự việc n�y lẽ ra phải c� động cơ xuất ph�t, nhưng, khi chưa chuyển động th� l�m sao c� sự ph�t động?

Kh�ng c� sự chuyển động, kh�ng c� c�i chưa chuyển động cũng kh�ng lu�n c�i đang chuyển động. Tất cả đều kh�ng c� điểm xuất ph�t, thế th�, l�m thế n�o để c� thể ph�n biệt r� r�ng?

Kẻ chuyển động th� kh�ng thể đứng y�n (đ�nh trụ), kh�ng c� kẻ chuyển động th� cũng kh�ng c� c�i gọi l� (kẻ) đứng y�n, t�ch rời khỏi kẻ chuyển động v� kẻ kh�ng chuyển động th� l�m g� c� c�i thứ ba n�o l� c�i đứng y�n?

(�� bảo rằng) kẻ chuyển động th� kh�ng thể đang đứng y�n (* v� nếu đang đứng y�n th� kh�ng thể bảo kẻ đ� đang di chuyển), l�m sao c� � nghĩa nếu bảo rằng kẻ chuyển động đang đứng y�n, điều đ� kh�ng hợp l�: nếu đang khi t�ch rời khỏi sự chuyển động th� ngay l�c đ� kh�ng thể c� được kẻ đang chuyển động.

�� chuyển động, chưa chuyển động v� đang chuyển động cả ba đều kh�ng thể đứng y�n, những sự vật c� sự đi đứng (* ph�p h�nh chỉ: sự vận h�nh di động v� sự đ�nh chỉ bất động) đều đồng nghĩa với sự chuyển động. (tam thời di chuyển).

Cho rằng sự chuyển động ch�nh l� kẻ chuyển động th� việc n�y kh�ng đ�ng m� bảo rằng sự chuyển động kh�c biệt với kẻ chuyển động th� cũng kh�ng hợp lẽ.

Nếu quan niệm rằng ngay nơi ch�nh sự chuyển động tức l� kẻ chuyển động (như thế th�) t�c giả v� t�c nghiệp (*người tạo t�c ra nghiệp v� nghiệp được tạo t�c) lại l� một.

Nếu chủ trương rằng sự chuyển động c� sự kh�c biệt với kẻ chuyển động như thế th�: t�ch rời kẻ chuyển động vẫn c� sự chuyển động v� t�ch rời sự chuyển động vẫn c� kẻ chuyển động.

Nếu sự chuyển động v� kẻ chuyển động l� hai v� nếu sự đồng nhất v� sai biệt được th�nh lập th� cả hai đều bất th�nh, như thế th�, l�m thế n�o (c� thể cho rằng c� c�i gọi l� sự chuyển động) c� thể th�nh lập.

V� c� sự chuyển động m� biết c� kẻ chuyển động, kh�ng thể cho rằng kẻ chuyển động ch�nh l� sự chuyển động, v� trước đ� kh�ng c� sự di động cho n�n cũng kh�ng c� kẻ chuyển động di động.

Nh�n v� sự chuyển động m� biết kẻ chuyển động, kh�ng thể sử dụng sự chuyển động n�o kh�c v� ch�nh ngay trong một kẻ chuyển động kh�ng thể c� được hai sự chuyển động.

�� quyết định dứt kho�t l� c� kẻ chuyển động th� kh�ng thể d�ng ba sự chuyển động (đ�, chưa v� đang) v� nếu kh�ng quyết định l� c� kẻ chuyển động th� cũng kh�ng thể sử dụng ba sự chuyển động được.

Sự chuyển động d� quyết định l� c� hay kh�ng (quyết định hay kh�ng quyết định) th� kẻ chuyển động cũng kh�ng thể sử dụng ba sự chuyển động tr�n. V� thế m� sự chuyển động, kẻ chuyển động v� nơi chốn chuyển động (sở xứ khứ) cả ba đều kh�ng. (* nh�n, ph�p v� thời-kh�ng: Thời gian v� nơi chốn đều kh�ng c� tự t�nh).

�

PHẨM THỨ BA:

QU�N LỤC T�NH

Mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n v� � v�n v�n... s�u t�nh thức (t�nh năng), mắt v�n v�n... s�u t�nh thức n�y (nếu kh�ng nhờ c� t�c dụng của) s�u trần (tức ngoại cảnh như) h�nh (* h�nh uẩn: c� thể hiểu l� nghiệp lực, chỉ cho một nh�m � ch� trong đ� gồm cả những sinh hoạt thuộc về t�nh chất � ch� v� bản năng. H�nh uẩn giữ một vai tr� v� c�ng quan trọng v� đầy t�nh quyết định), sắc (* Sắc uẩn chỉ cho nh�m vật chất bao gồm bốn đại: đất, nước, gi�, lửa) v�n v�n... th� mắt (chắc chắn) kh�ng c� khả năng tự thấy tự thể của ch�nh n�, m� nếu kh�ng c� khả năng tự thấy th� l�m thế n�o c� thể thấy được vật kh�c.

V� dụ về lửa th� kh�ng thể (th�ch hợp) để c� thể tạo th�nh (luận l� cho rằng) mắt thấy được mu�n sự mu�n vật (ph�p). Vấn đề n�y đ� được giải đ�p một c�ch tổng qu�t trong phẩm n�i về đ� chuyển động, chưa chuyển động v� đang chuyển động (* phẩm thứ hai).

C�i thấy nếu chưa đang thấy (l�c chưa thấy) th� kh�ng thể gọi l� thấy, nhưng, bảo rằng c�i thấy c� khả năng (để) thấy, việc đ� kh�ng đ�ng.

C�i thấy đ� kh�ng thể c� (sự) thấy, (c�i) chẳng phải thấy (phi kiến) cũng chẳng thấy, nếu ph� trừ xong c�i thấy tức l� ph� trừ kẻ thấy (* c�i thấy đ� bị ph� th� đương nhi�n người thấy cũng bị ph� bỏ).

T�ch l�a c�i thấy hay chẳng t�ch rời c�i thấy th� cũng kh�ng thể c� được người thấy. V� kh�ng c� người thấy cho n�n kh�ng thể n�o c� thể c� sự thấy (*kiến: nh�n căn) v� c�i c� thể thấy (*khả kiến: sắc trần).

V�, v� c�i thấy v� đối tượng c� thể thấy cả hai đều kh�ng, thế n�n, thức v�n v�n... bốn ph�p (* thức, x�c, thọ v� �i) cũng kh�ng, (v� như thế th�), bốn thủ (*dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ v� ng� ngữ thủ) v�n v�n... c�c duy�n l�m sao c� thể hiện hữu được?

Tai, mũi, lưỡi, th�n, �, �m thinh (thinh trần) v� người nghe v�n v�n... cũng phải được hiểu biết như thế trong � nghĩa như đ� đề cập.

�

PHẨM THỨ TƯ:

QU�N NĂM ẤM

Nếu t�ch l�a sắc nh�n (* nguồn cội, nguy�n nh�n của sắc, chỉ về c�c trần cảnh) th� kh�ng thể c� được sắc (ph�p) m� nếu l�a sắc (ph�p) th� kh�ng thể c� được sắc nh�n.

L�a sắc nh�n m� sắc ph�p vẫn hiện hữu, như vậy th�, sắc đ� l� v� nh�n (kh�ng c� nh�n), kh�ng c� nh�n nhưng ph�p vẫn hiện hữu, việc đ� kh�ng đ�ng.

Nếu l�a sắc (ph�p quả) nhưng vẫn c� (sắc) nh�n, thế th� c� nh�n nhưng kh�ng c� quả (* v� kh�ng c� quả th� kh�ng thể gọi l� nh�n) v�, nếu bảo rằng c� nh�n nhưng kh�ng c� quả th� đ� l� điều phi l� kh�ng thể chấp nhận được.

Nếu đ� c� sắc th� kh�ng cần đến nh�n của sắc, v� nếu kh�ng c� sắc th� cũng kh�ng cần đến nh�n của sắc.

Nhưng nếu kh�ng c� nh�n m� sắc vẫn hiện hữu th� việc đ� ho�n to�n phi l�. V� thế n�n, bậc thức giả kh�ng n�n (khởi t�m) ph�n biệt về sắc.

Nếu quan niệm rằng Quả tương tợ với Nh�n (nếu nh�n v� quả giống nhau) th� kh�ng đ�ng, m� cho rằng quả chẳng giống nh�n th� cũng sai lầm.

Thọ ấm v� tươ?ng ấm, h�nh ấm v� thức ấm v�n v�n... tất cả bao nhi�u ph�p kh�c cũng đều đồng (giống với) như sắc ấm.

Nếu c� người cật vấn (về hiện tượng hoặc thật thể của c�c ph�p) ai muốn giải đ�p m� l�a bỏ, kh�ng dựa v�o Nghĩa Kh�ng (kh�ng t�nh) để giải đ�p th� sự giải đ�p đ� bất th�nh, kh�ng kh�c g� người nghi vấn kia.

V� nếu c� người vấn nạn m� kh�ng y cứ v�o Nghĩa Kh�ng (l�a Kh�ng nghĩa) để chỉ b�y sự sai lầm của đối phương th� cuộc vấn nạn đ� bất th�nh, (v� lẽ người giải đ�p cũng m� độn) chẳng kh�c g� kẻ nghi vấn kia.

�

PHẨM THỨ NĂM:

QU�N LỤC CHỦNG
(�ịa, Thủy, Hỏa, Phong, Kh�ng, Thức)

L�c chưa c� h�nh tướng của hư kh�ng th� kh�ng c� vật thể (được gọi l�) hư kh�ng, nếu hư kh�ng c� trước (những tướng trạng) th� ch�nh n� (hư kh�ng) kh�ng c� h�nh tướng (v� tướng).

Ph�p (vật thể) v� tướng n�y (kh�ng c� h�nh tướng n�y) kh�ng thể t�m thấy (kh�ng hề c�) trong bất cứ nơi n�o. Trong Ph�p V� tướng (vật thể kh�ng c� tướng trạng) (*đ� l� một vật thể kh�ng c� tướng trạng) th� tướng trạng đ� l� v� h�nh tướng (* v� ch�nh n� đ� v� tướng - v� sở tướng: kh�ng c� bất cứ một tướng trạng n�o).

Trong vấn đề Hữu tướng (c� tướng trạng) v� V� tướng (kh�ng c� tướng trạng), (nếu y v�o) tướng th� kh�ng c� điểm tựa (v� sở trụ) (* v� đ� l� v� tướng ), c�n nếu l�a bỏ hữu tướng v� v� tướng (c� h�nh trạng v� kh�ng c� h�nh trạng) th� cũng kh�ng c� bất cứ điểm tựa n�o (*kh�ng trụ ở những nơi kh�c: kh�ng hiện hữu).

V� Ph�p tướng (năng tướng) kh�ng c� n�n Ph�p khả tướng (* sở tướng: tướng trạng của những h�nh tướng hay tướng trạng của c�c ph�p) cũng kh�ng, v�, v� Ph�p khả tướng (sở tướng) kh�ng c� n�n Ph�p tướng (năng tướng) cũng kh�ng c� (dịch c�ch kh�c: v� kh�ng c� tướng trạng của vật thể (ph�p), n�n kh�ng c� tướng trạng của vật thể c� tướng trạng v� v� kh�ng c� tướng trạng của vật thể c� tướng trạng n�n cũng kh�ng thể c� c�i gọi l� tướng trạng của vật thể).

V� thế n�n, hiện tại chẳng những đ� kh�ng c� Tướng (năng) (bất cứ tướng trạng n�o) m� c�n kh�ng lu�n cả Khả tướng (sở) (vật thể c� tướng trạng) v�, khi đ� l�a bỏ cả Tướng lẫn Khả tướng (tướng trạng v� vật thể c� tướng trạng) th� cũng kh�ng thể t�m thấy c� (c�i gọi l� tự thể của) sự vật.

Nếu giả thiết rằng kh�ng c� c�i gọi l� Hữu (* hữu: thật tại của tự t�nh) th� l�m sao c� c�i gọi l� v�. �� kh�ng c� Hữu v� V� (* c� v� kh�ng ) thế th� đủ biết kẻ tri nhận về Hữu v� V� đ� l� ai rồi (* � n�i kẻ đ� kh�ng c� tr� tuệ để đủ sức qu�n chiếu v� thấy được thật tướng của mu�n sự mu�n vật-c�c ph�p).

Thế n�n biết rằng hư kh�ng l� phi hữu nhưng đồng thời cũng l� phi v� (chẳng phải c� nhưng cũng chẳng kh�ng c�); n� vừa l� phi tướng (năng), phi khả tướng (sở) (* chẳng phải tướng trạng, chẳng phải vật thể c� tướng trạng hoặc chẳng phải tướng năng m� cũng chẳng phải tướng sở). Ngo�i ra, năm thứ kh�c (địa, thủy, hỏa, phong v� thức) cũng giống như hư kh�ng (* tức l�: phi hữu diệc phi v�, phi tướng phi khả tướng).

Những kẻ thiển tr� (c� một tr�nh độ nhận thức n�ng cạn, tr� huệ cạn cợt kh�ng s�ng suốt) chỉ nh�n thấy c�c ph�p (mu�n sự mu�n vật) qua tướng Hữu hoặc tướng V� (c� v� kh�ng của tướng) n�n kh�ng đủ khả năng để tri nhận được ph�p an lạc, tịch lặng niết b�n.

(*Kẻ tr� tuệ n�ng cạn ngu độn chỉ thấy c�c ph�p hoặc c� h�nh tướng hay kh�ng c� h�nh tướng. Họ kh�ng thể thấy v� hiểu r� thật tướng của c�c ph�p, kh�ng hiểu r� l� duy�n khởi t�nh kh�ng tức kh�ng thấy được Ph�p Diệt Kiến An ổn tức l� c�c ph�p tịch diệt t�nh, tức l� niết b�n giải tho�t an lạc).

�

PHẨM THỨ S�U:

QU�N �I DỤC V�
KẺ THAM NHIỄM �I DỤC

Nếu t�ch l�a những �i dục nhưng trước đ� (trước khi c� �i dục) kẻ đắm nhiễm �i dục vẫn hiện hữu, vẫn tự c� (th� kh�ng đ�ng). Bởi v� nh�n c� kẻ tham nhiễm �i dục n�n mới sanh ra những �i dục.

Nếu kh�ng c� kẻ tham nhiễm �i dục th� l�m sao l�ng �i dục c� thể hiện hữu. Nếu (suy luận như thế th�) c� hay kh�ng c� �i dục, người tham nhiễm �i dục vẫn như thế (như c�ch lập luận tr�n).

Quan niệm rằng �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục đồng l�c hiện hữu lập th�nh l� một điều kh�ng hợp l�. V� nếu �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục đồng thời hiện hữu th� cả hai đ� kh�ng c� sự hỗ tương t�y thuộc (tương đ�i).

Kẻ tham nhiễm �i dục v� sự �i dục nếu l� đồng nhất, l� một, như vậy th�, đ� l� một vật thể (ph�p) th� l�m thế n�o c� thể h�a hợp v�, nếu kẻ tham nhiễm �i dục v� sự �i dục l� kh�c biệt nhau, như vậy th�, hai vật thể (ph�p) đ� kh�c biệt nhau th� l�m sao c� thể h�a hợp?

Nếu l� đồng nhất nhưng vẫn c� sự h�a hợp th� lẽ ra khi l�a bỏ sự hỗ tương t�y thuộc cũng vẫn c� sự h�a hợp v� nếu l� sai biệt (�i dục kh�c với kẻ tham nhiễm �i dục) m� sự h�a hợp vẫn hiện hữu th� khi t�ch rời sự hỗ tương t�y thuộc lẽ ra cũng vẫn c� sự h�a hợp.

Nếu l� sai biệt nhau nhưng vẫn c� sự h�a hợp th� �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục l� sự thể g�? V� hai tướng (thể t�nh hai ph�p) trước đ� sai kh�c nhưng (tại sao) sau lại bảo l� hợp tướng (thể tướng h�a hợp)?

Nếu �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục thể t�nh (tướng) của mỗi c�i đ� trở th�nh sai kh�c (* nếu �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục một b�n đ� c� tự thể độc lập v�) đ� th�nh l� tướng sai biệt, (m� đ� th�nh tướng sai biệt (dị tướng)) rồi th� tại sao (v� l� do g�) vẫn cứ bảo l� h�a hợp?

Kh�ng c� dị tướng (tướng sai biệt) được th�nh lập v� thế n�n �ng muốn h�a hợp nhưng chung cục (rốt r�o) hợp tướng (tướng h�a hợp) vẫn kh�ng th�nh thế m� vẫn cứ bảo l� dị tướng (tướng sai biệt)!

V� dị tướng bất th�nh n�n hợp tướng cũng bất th�nh thế m� tại sao đối với vấn đề dị tướng vẫn cứ muốn đề cập về hợp tướng?

Như vậy �i dục v� kẻ tham nhiễm �i dục chẳng phải do h�a hợp (phi h�a hợp) v� chẳng phải chẳng h�a hợp (phi bất h�a hợp) m� th�nh lập. C�c ph�p cũng như thế, chẳng phải phi h�a hợp hay phi bất h�a hợp m� th�nh. (C�c ph�p cũng thế, kh�ng phải được th�nh lập từ vấn đề chẳng phải h�a hợp hay chẳng phải chẳng h�a hợp).

�TRUNG LUẬN QUYỂN THỨ HAI

PHẨM THỨ BẨY:
QU�N S�T BA TƯỚNG
(* Ph�p hữu vi c� ba tướng: Sanh, Trụ v� Diệt)

Nếu sự sanh khởi l� ph�p hữu vi th� lẽ ra n� phải c� đủ ba tướng, c�n nếu sự sanh khởi l� ph�p v� vi th� tại sao gọi n� l� hữu vi tướng?

Ba tướng (sanh, trụ, diệt) nếu tụ hoặc t�n (* Tụ: trong c�ng một thời gian đồng l�c hiện hữu, hoặc c� trước, c� sau) đều cũng kh�ng thể tạo th�nh tướng hữu vi, (kh�ng thể c� sở tướng) thế th� l�m sao trong c�ng một nơi, đồng một l�c m� đồng thời hiện hữu đủ cả ba tướng?

Nếu bảo rằng sanh, trụ, diệt (ba tướng n�y l� hữu vi ph�p, nhưng đồng thời cũng thừa nhận rằng ba tướng hữu vi n�y) lại cũng ri�ng c� (sanh, trụ, diệt) tướng hữu vi nữa, v� nếu cứ như thế tức l� v� c�ng, m� đ� v� c�ng th� tức thị l� chẳng phải hữu vi.

Sự sanh khởi sản sanh ra sự sanh khởi (* c� hạt nh�n đầu ti�n sanh khởi ra quả, quả đ� lại l�m nh�n v� cũng lại sanh ra quả: sanh sanh), sự sanh khởiđược sản sanh từ nơi nguồn gốc của sự sanh khởi v� c�i sanh sản ra nguồn gốc sanh sản trở lại được sanh ra từ nơi c�i vừa được sanh ra (c�i sinh của c�i sinh chỉ l� c�i sinh ra c�i sinh căn bản; rồi c�i sinh của c�i sinh căn bản lại tạo ra c�i sinh của sinh).

Nếu chủ trương rằng c�i c� khả năng sanh khởi ở (đ�) v� c�i được sanh khởi c� thể được sanh ra từ cội nguồn của sự sanh khởi, vậy th�, sự sanh khởi được khởi sanh từ cội nguồn của sự sanh khởi l�m thế n�o c� thể sanh ra nguồn gốc của sự sanh khởi (bản sanh)?

Nếu chủ trương rằng c�i nguồn gốc (nguy�n nh�n đầu ti�n) của sự sanh khởi n�y c� thể được sanh ra từ c�i được ch�nh c�i do nguồn gốc sanh khởi sanh ra v� nguồn gốc của sự sanh đ� được sanh ra từ ch�nh c�i do nguồn gốc sanh khởi sanh ra như thế th� l�m thế n�o sự sanh đ� lại c� thể sanh ra c�i do nguồn gốc sanh? (*nếu bảo rằng "bản sanh" được sanh ra từ "sanh sanh" m� "bản sanh" đ� được sanh ra từ "sanh sanh" thế th� l�m sao n� c� thể sanh ra c�i "sanh sanh"?)

Nếu khi c�i được sanh đang sanh (m� bảo rằng) được sanh từ cội nguồn của sự sanh th� thử hỏi l�c ấy c�i được sanh (c�n) chưa hiện hữu vậy th� l�m thế n�o n� (c�i được sanh) c� thể sanh ra c�i gọi l� cội nguồn của sự sanh?

Nếu nguồn gốc của sự sanh đang sanh m� đ� c� khả năng sanh ra vật kh�c (sanh sanh) như thế th� l�c ấy nguồn gốc của sự sanh khởi (c�n) chưa c� thế th� l�m sao c� thể c� khả năng sinh ra vật kh�c (sanh sanh)?

Chẳng kh�c n�o ngọn đ�n, tự n� c� khả năng soi chiếu ch�nh m�nh (soi chiếu tự th�n) nhưng đồng thời cũng c� thể soi chiếu những vật kh�c. (Ph�p) sự sanh khởi cũng thế, n� kh�ng chỉ c� khả năng tự sanh ra ch�nh n� m� c�n c� khả năng sanh ra những c�i kh�c. (* lời phản b�c của đối thủ).

Trong ngọn đ�n, tự n� kh�ng c� b�ng tối, cũng kh�ng c� b�ng tối trong bất cứ nơi n�o m� �nh s�ng của đ�n chiếu đến (do t�c dụng) ph� tan b�ng tối n�n gọi l� chiếu rọi, nếu kh�ng c� (đối tượng l�) b�ng tối th� đ� kh�ng c� (c�i gọi l�) sự chiếu ph�. (* sự trả của bồ t�t Long Thọ).

L�m thế n�o khi �nh s�ng của ngọn đ�n mới vừa ph�t sanh m� đ� c� khả năng ph� tan mọi b�ng tối? �nh s�ng của ngọn đ�n đ� khi vừa mới ph�t sanh (chắc chắn) kh�ng thể tỏa kịp tới b�ng tối được.

Nếu �nh s�ng của ngọn đ�n chưa tỏa kịp tới b�ng tối m� đ� c� khả năng ph� tan mọi b�ng tối như thế th� �nh s�ng của ngọn đ�n chỉ ở tại một chỗ (trong thời gian n�y) m� vẫn c� thể ph� tan tất cả b�ng tối tr�n mọi chỗ.

Nếu ngọn đ�n c� khả năng tự soi chiếu ch�nh n� nhưng đồng thời cũng c� khả năng chiếu soi những vật kh�c th� lẽ ra b�ng tối cũng tự che tối ch�nh n� nhưng đồng thời cũng c� thể che tối những vật kh�c.

L�m thế n�o sự sanh khởi n�y nếu khi chưa sanh m� đ� c� thể tự sanh (ch�nh m�nh)? v� nếu sự sanh khởi đ� l� đ� tự sanh, thế th�, đ� sanh rồi th� cần g� phải sanh nữa?

Sự sanh khởi chẳng phải được sanh ra từ c�i đ� sanh cũng chẳng phải từ c�i chưa sanh m� sanh ra v� c�i đang sanh cũng chẳng sanh như đ� được giải đ�p trong phần chuyển động (trong phẩm thứ hai).

Nếu bảo rằng (c�c ph�p) được sanh khởi từ c�i đang sanh l� một sự kiện sai lầm (bất th�nh) thế th� tại sao (lại c� thể khẳng quyết rằng) khi c�c duy�n h�a hợp th� (c�c ph�p) được sanh khởi?

Nếu c�c ph�p được sanh ra từ c�c duy�n (nhiều yếu tố, điều kiện) th� n�-ph�p đ� ch�nh l� tịch diệt t�nh (* đ� tịch diệt th� kh�ng thể sanh khởi, th� tự t�nh của ph�p đ� l� tịch lặng rỗng kh�ng, kh�ng c� tự t�nh) như thế th� vật được sanh khởi (sanh ph�p) v� (c�i gọi l� thời gian) đang sanh cả hai đều tịch diệt (vắng lặng rỗng kh�ng).

Giả thiết rằng (nếu) c� một ph�p (vật thể) n�o đ� sẽ được sanh khởi th� c� thể bảo rằng (chắc chắn sẽ) phải c� (ph�p: vật) được sanh khởi, như thế th� c�i ph�p n�y đ� c� trước rồi, vậy th� tại sao lại phải cần đến sự sanh khởi l�m g�?

Nếu bảo rằng c�i đang sanh sanh khởi như vậy th� n�, c�i đang sanh c� khả năng sanh khởi thế th� l�m thế n�o lại c� sự sanh khởi c� khả năng sanh ra sự đang sanh khởi ấy?

Giả sử lại c� một c�i sanh khởi n�o đ� sanh ra sự sanh khởi n�y v�, sự sanh khởi sanh ra sự sanh khởi rồi sự sanh khởi lại sanh ra sự sanh khởi như thế th� l� v� c�ng tận, v� nếu, t�ch rời sự được sanh khởi (sanh sanh?) nhưng vẫn c� sự sanh khởi thế th� c�c ph�p đều c� khả năng tự sanh (sanh ra ch�nh m�nh).

Nếu ph�p đ� c� rồi th� kh�ng cần sanh khởi nữa v� nếu kh�ng c� th� lẽ ra cũng chẳng cần sanh khởi l�m chi. C� hoặc kh�ng c� cũng chẳng sanh khởi, � nghĩa n�y như trước đ� đề cập.

Nếu c�c ph�p đang trong trạng th�i hủy diệt, v� đang hủy diệt th� lẽ ra kh�ng sanh khởi v� nếu c�c ph�p kh�ng l� đang hủy diệt th� ho�n to�n kh�ng c� sự việc như thế.

Ph�p bất trụ th� chẳng dừng một chỗ (ph�p chẳng đứng y�n một chỗ th� chẳng đứng y�n), ph�p đứng y�n một chỗ cũng chẳng đứng y�n, l�c đang đứng y�n cũng chẳng đứng y�n, v� (v� sanh) đ� kh�ng c� sự sanh khởi th� l�m g� c� sự đ�nh trụ (đứng y�n)?

Nếu đang khi c�c ph�p hủy diệt th� (l�c ấy) lẽ ra kh�ng c� sự đ�nh trụ (* bởi v� ph�p đ� diệt th� kh�ng c� ph�p, kh�ng c� ph�p th� c�i g� trụ?) v� c�c ph�p nếu kh�ng l� đang diệt th� việc đ� ho�n to�n kh�ng bao giờ c� (* v� đ� l� ph�p hữu vi tức sanh diệt v� thường).

Tất cả ph�p hữu vi đều l� tướng gi� chết (tức sanh diệt tướng), ho�n to�n kh�ng hề thấy bất cứ ph�p hữu vi n�o c� thể t�ch rời tướng (sự) gi� chết m� c� sự đ�nh trụ (đứng y�n).

Sự đ�nh trụ kh�ng đ�nh trụ nơi ch�nh tự tướng (sự đứng y�n kh�ng đứng y�n nơi tự tướng) v� cũng chẳng đ�nh trụ nơi dị tướng (tướng kh�c), giống như sự sanh khởi kh�ng thể tự sanh v� cũng kh�ng thể sanh từ nơi tướng kh�c (dị tướng).

Ph�p đ� diệt th� kh�ng diệt, ph�p chưa (sẽ) diệt th� cũng chẳng diệt v� ph�p đang diệt th� cũng chẳng diệt v� đ� v� sanh (kh�ng c� sự sanh khởi) th� l�m g� c� sự hủy diệt?

Nếu c�c Ph�p m� c� sự đ�nh trụ (*đứng y�n, kh�ng biến dị, v� thường) như thế th� n� kh�ng thể diệt, c�n c�c ph�p nếu l� kh�ng đ�nh trụ th� dĩ nhi�n n� cũng chẳng thể (n�n) diệt.

Ph�p đ� đang khi trụ, kh�ng thể đồng l�c diệt, v� ph�p đ� trụ nơi thời điểm kh�c, th� cũng kh�ng thể diệt ngay đang trong thời điểm kh�c đ� được.

Giống như tất cả c�c ph�p, kh�ng thể c� được c�i gọi l� tướng sanh khởi v� bởi v� kh�ng c� tướng sanh khởi n�n ch�nh n� cũng kh�ng c� tướng hủy diệt.

Nếu c�c ph�p l� c� (c� tự t�nh) th� tức (ch�nh n�) kh�ng c� sự hủy diệt, kh�ng lẽ chỉ ở nơi một ph�p m� c� cả hai tướng l� hữu v� v� (c� v� kh�ng)?

Nếu ph�p đ�ch thị l� kh�ng th� tức l� kh�ng c� sự hủy diệt, th� như chặt c�i đầu thứ hai (của một người n�o đ�), v� kh�ng c� c�i đầu thứ hai như thế cho n�n kh�ng thể chặt được. (* th� như kh�ng c� c�i đầu thứ hai của một người n�o đ� n�n kh�ng thể chặt được).

Tự tướng của c�c ph�p chẳng diệt, tha tướng của c�c ph�p cũng chẳng diệt; giống như tự tướng (c�c ph�p) chẳng sanh khởi m� tha tướng cũng chẳng sanh khởi.

Sanh, trụ, diệt đ� bất th�nh cho n�n kh�ng c� ph�p hữu vi, m� hữu vi ph�p đ� kh�ng c� th� l� do g� lại c� ph�p v� vi?

Giống như huyễn h�a, như mộng mị (chi�m bao), như th�nh của c�n th�t b� (* kh�ng c� thật như lầu đ�i giữa hư kh�ng: kh�ng trung lầu c�c). Tướng của sanh, trụ, diệt được đề cập cũng như thế.

�

PHẨM THỨ T�M:
QU�N T�C V� T�C GỈA
(* T�c: t�c nghiệp, nghiệp được tạo;
T�c giả: người tạo nghiệp)

�� khẳng định l� thật sự c� t�c giả (đ� quyết định c� t�c giả) (* kẻ tạo nghiệp, năng t�c) kh�ng tạo ra một c�i nghiệp thật sự (quyết định nghiệp) (* v� nếu t�c giả tức năng t�c đ� thật sự (quyết định) c� th� nghiệp tức sở t�c cũng thật sự đ� c� như thế th� kh�ng c� nguy�n nh�n l� t�c giả nhưng vẫn c� t�c nghiệp v� nếu vậy th� kh�ng hợp đạo l�) v� nếu quả quyết rằng thật sự kh�ng c� (c�i gọi l�) t�c giả th� cũng kh�ng thể tạo t�c được c�i gọi l� V� định nghiệp (* kh�ng c� nghiệp chắc chắn thật sự).

Nếu quyết định rằng nghiệp l� v� t�c (kh�ng c� c�i nghiệp được t�c tạo) th� c�i nghiệp ấy kh�ng c� t�c giả (kẻ tạo t�c ra nghiệp) c�n nếu quyết định l� c� t�c giả (kẻ tạo nghiệp) nhưng kh�ng tạo t�c (kh�ng c� c�i nghiệp được tạo t�c) th� ch�nh tự th�n t�c giả (kẻ tạo t�c) cũng kh�ng c� nghiệp.

Nếu quyết định c� t�c giả nhưng đồng thời cũng quyết đinh c� c�i nghiệp được tạo t�c (t�c nghiệp) như thế th� cả t�c giả (kẻ tạo ra nghiệp) v� t�c nghiệp (c�i nghiệp được tạo t�c n�n) đều bị rơi v�o (sai lầm l�) kh�ng c� nguy�n nh�n, nguồn gốc (v� nh�n).

Nếu đ� rơi v�o (t�nh trạng chấp cho rằng) kh�ng c� nguy�n nh�n (v� nh�n) như vậy th� kh�ng c� nh�n, kh�ng c� quả, kh�ng c� nghiệp được tạo t�c n�n (t�c nghiệp), kh�ng c� kẻ tạo ra nghiệp (t�c giả) v� sự tạo t�c (t�c ph�p) cũng kh�ng cần.

Nếu kh�ng c� t�c giả, t�c nghiệp v� t�c ph�p th� kh�ng c� tội lỗi v� phước đức. V� kh�ng c� tội phước v�n v�n... (nghiệp nh�n) cho n�n quả b�o của tội v� phước cũng kh�ng c�.

V� nếu kh�ng c� quả b�o của tội lỗi v� phước đức th� cũng kh�ng c� niết b�n, như thế th�, những việc đ� tạo t�c được đều Kh�ng, kh�ng c� kh�ng c� kết quả.

Dẫu rằng t�c giả (kẻ tạo t�c) chắc chắn thật sự hiện hữu (định) hay kh�ng thật sự hiện hữu (bất định) th� cũng kh�ng thể tạo t�c ra c�i (gọi l�) thật sự c� nghiệp hay kh�ng thật sự c� nghiệp (*nhị nghiệp: định, bất định). V� C� v� Kh�ng tr�i nghịch nhau cho n�n trong c�ng một chỗ th� kh�ng thể c� hai thứ được (* hai t�nh định v� bất định).

�� c� t�c giả (* c� chẳng thể tạo ra kh�ng) th� kh�ng thể tạo ra c�i v� t�c (*v� c� tạo t�c mới gọi l� t�c giả). Kh�ng c� t�c giả th� cũng kh�ng thể c� được c�i nghiệp được tạo t�c (hoặc: cũng kh�ng thể tạo ra c�i nghiệp đ� hiện hữu: v� kh�ng chẳng thể tạo ra c�). Nếu t�c giả v� nghiệp được tạo t�c đồng thời hiện hữu th� lại bị kẹt v�o những sai lầm như đ� tr�nh b�y ở trước.

T�c giả kh�ng tạo định nghiệp cũng kh�ng tạo bất định nghiệp (* tạo ra c�i nghiệp thật sự hay kh�ng thật sự, c� nghiệp thật sự, chắc chắn hay kh�ng c� nghiệp thật sự), định v� bất định nghiệp, sự sai lầm của n� như trước đ� đề cập.

T�c giả l� định hay bất định, vừa định vừa bất định (t�c giả quyết định c� hay quyết định kh�ng c�, vừa thật sự c� vừa thật sự kh�ng c�) th� cũng kh�ng thể tạo ra nghiệp, sự sai lầm n�y như đ� đề cập.

Nh�n v� (c�) nghiệp n�n c� t�c giả, nh�n (c�) t�c giả mới c� nghiệp. Trong � nghĩa như thế, nghiệp được h�nh th�nh (nghiệp được th�nh lập với một � nghĩa như thế), ngo�i ra th� đ� kh�ng c� bất cứ một nguy�n nh�n n�o kh�c hơn.

T�c giả v� t�c nghiệp (nghiệp được tạo t�c) như đ� được ph� hủy b�c khước (n�n) thọ (* nghiệp quả th�n ngũ uẩn- ph�p) v� thọ giả (*người thọ nghiệp b�o th�n) cũng thế, nghĩa l� tất cả c�c ph�p đều qu�n s�t như thế để ph� trừ, b�c khước.

�

PHẨM THỨ CH�N:
QU�N S�T BẢN TRỤ
(* Bản Trụ l� một t�n gọi kh�c của Thần Ng�)

Mắt, tai, v�n v�n... c�c căn, khổ đau v� an lạc v�n v�n... c�c ph�p; ai l� kẻ đ� c� những sự việc (căn v� ph�p) như thế th� gọi họ l� bản trụ (thần ng�) (* bản l� bản lai xưa nay vốn c�, vốn đ� hiện hữu, bản hữu thường trụ bất biến; trụ c� nghĩa l� an định m� bất động; � n�i c�c căn v� c�c ph�p khổ vui đều dựa v�o thần ng� (bản trụ) để kiến lập).

Nếu kh�ng c� bản trụ (thần ng�) th� ai l� người c� mắt v�n v�n... c�c ph�p? Thế n�n biết rằng trước vốn đ� c� bản trụ (thần ng�). (* � n�i nếu kh�ng c� bản trụ th� lục căn v� c�c ph�p khổ vui v�n v�n... đều kh�ng c� nơi sở y v� v� v� sở y n�n kh�ng thể kiến lập).

Nếu t�ch rời mắt v�n v�n... c�c căn v� khổ vui v�n v�n... c�c ph�p nhưng bản trụ (thần ng�) vốn đ� hiện hữu trước, đ� c� sẵn rồi th� bằng c�ch n�o để c� thể tri nhận được (* � l� bằng c�ch n�o để c� thể c� được kiến văn gi�c tri v� c� lục căn mới c� kiến văn gi�c tri do đ� mới c� thể biết l� đ� c� bản trụ-thần ng�).

Nếu t�ch rời mắt, tai v�n v�n... c�c căn nhưng (thần ng�) bản trụ vẫn hiện hữu th� lẽ ra t�ch rời bản trụ (thần ng�) cũng vẫn c� c�c căn như mắt, tai v�n v�n... (C�c căn như mắt, tai v�n v�n... vẫn hiện hữu).

Do (v� c�) ph�p n�n biết c� người, v� v� (c�) người n�n biết c� ph�p, t�ch l�a ph�p th� l�m thế n�o c� người, t�ch l�a người th� l�m sao c� ph�p?

Tất cả c�c căn như mắt, tai v�n v�n... thật sự đ� kh�ng c� (c�i gọi l�) bản trụ (thần ng�). Mắt, tai v�n v�n... c�c căn mỗi căn đều c� tướng sai kh�c để ph�n biệt (* dị tướng: mỗi căn đều c� t�c dụng ph�n biệt kh�c nhau như nh�n căn th� c� t�c dụng ph�n biệt về sắc trần, nhĩ căn c� t�c dụng ph�n biệt về hương trần...)

Nếu c�c căn như mắt v�n v�n... đ� kh�ng c� (c�i gọi l�) bản trụ (thần ng�) thế th� mắt tai v�n v�n... mỗi một căn l�m thế n�o c� thể nhận biết được sắc trần? (ngoại cảnh).

Người thấy tức l�, đ�ch thị l� người nghe m� người nghe ch�nh l� người cảm thọ (* thọ giả: c� cảm gi�c vui buồn... Thọ gồm c� ba: lạc thọ, khổ thọ v� xả thọ) như thế th� c�c căn v�n v�n... lẽ ra phải c� bản trụ (thần ng�).

Nếu người thấy người nghe (mỗi căn) đều (c� sự) sai kh�c th� người cảm thọ (thọ giả) (mỗi căn) cũng c� sự kh�c biệt, như vậy th�, khi c� một người thấy th� lẽ ra cũng phải c� một người nghe v� như thế th� phải c� rất nhiều thần ng�.

Mắt, tai v�n v�n... c�c căn, khổ vui v�n v�n... c�c ph�p vốn được sinh ra từ c�c đại (* c�c chất đất, nước, gi�, lửa...) v� trong c�c đại đ� cũng kh�ng c� thần ng�.

Nếu mắt, tai v�n v�n... c�c căn, khổ vui v�n v�n... c�c ph�p (trong ch�nh tự bản th�n của c�c căn v� c�c ph�p) đ� kh�ng c� (c�i gọi l�) bản trụ (thần ng�-thực thể) th� lẽ ra mắt v�n v�n... c�c căn cũng kh�ng c�.

Mắt v�n v�n... c�c căn vốn đ� kh�ng c� bản trụ (thần ng�) th� hiện tại v� mai hậu nhất định cũng kh�ng c�. V� ba đời (* qu� khứ, hiện tại v� vị lai) đều kh�ng c� n�n (tất cả c�c ph�p kh�ng c�, v�, v� c�c ph�p kh�ng c�, n�n) kh�ng c� sự ph�n biệt (v� ph�n biệt).

�

PHẨM THỨ MƯỜI:
QU�N LỬA V� NHI�N LIỆU

Nếu lửa ch�nh l� nhi�n liệu th� t�c nghiệp (nghiệp được tạo t�c) v� t�c giả l� một, l� đồng nhất, v� nếu lửa kh�ng l� nhi�n liệu, l� kh�c nhi�n liệu th� khi t�ch rời nhi�n liệu đương nhi�n lửa vẫn (c� khả năng) hiện hữu.

Như thế th� lửa tự n� phải ch�y một c�ch hằng vĩnh v� kh�ng cần phải c� c�i nh�n l� nhi�n liệu mới khởi sanh. Thế th� kh�ng cần hỏa c�ng đốt l�n, (n�n) cũng gọi l� lửa v� t�c (c� lửa kh�ng được tạo t�c ra).

Lửa đ� kh�ng đợi, kh�ng mượn nhờ v�o nhi�n liệu (mới hiện hữu) th� r� r�ng n� cũng đ� kh�ng phải được sanh ra từ nh�n duy�n v�, lửa nếu tự n� đ� ch�y một c�ch hằng vĩnh th� cần g� đến nh�n c�ng (nh�n c�ng lẽ ra cũng Kh�ng, kh�ng c�).

Nếu �ng bảo rằng ch�nh l�c đang ch�y đ�ch thị l� (gọi l�) nhi�n liệu như vậy khi ấy chỉ c� nhi�n liệu th�i thế th� vật g� đốt nhi�n liệu?

Nếu nhi�n liệu l� c�i g� kh�c th� kh�ng thể v�i tới được, m� đ� kh�ng v�i tới được th� kh�ng thể bắt lửa v� đ� kh�ng thể bắt lư?a th� đ� ch�nh l� kh�ng tắt-bất diệt, m� đ� bất diệt th� thường trụ bất biến.

Lư?a v� nhi�n liệu nếu l� kh�c nhau th� lửa c� thể t�m đến với nhi�n liệu chẳng kh�c n�o người n�y (* trong bản tiếng Phạn th� n�i r� l� người đ�n b�) đến với người kia (* bản tiếng Phạn: đ�n �ng) v� người kia (đ�n �ng) đến với người n�y (đ�n b�).

Nếu cho rằng lửa v� nhi�n liệu cả hai t�ch rời nhau, như thế th�, lửa c� thể bắt b�n đến nhi�n liệu được.

Nếu nh�n nhi�n liệu c� lửa v� nh�n lửa c� nhi�n liệu th� nhất định phải c� một ph�p n�o trong hai thứ ấy xuất hiện trước để nhi�n liệu v� lửa được hiện hữu.

Nếu nh�n (nhờ) nhi�n liệu c� lửa th� h�a ra lửa đ� được h�nh th�nh rồi trở lại h�nh th�nh, như vậy th�, trong nhi�n liệu kh�ng c� lửa.

Nếu ph�p (n�o) được h�nh th�nh nhờ bằng v�o sự đối đ�i th� ph�p đ� sẽ trở th�nh đối đ�i m� hiện tại th� kh�ng c� nh�n đối đ�i n�n cũng kh�ng c� ph�p n�o được h�nh th�nh (bởi sự đối đ�i).

Nếu ph�p nhờ nương v�o sự đối đ�i m� h�nh th�nh, vậy th�, khi chưa h�nh th�nh l�m thế n�o c� thể đối đ�i nương tựa nhau, v� nếu đ� th�nh rồi (sau đ�) mới c� sự nương tựa đối đ�i như thế th�, đ� th�nh rồi th� cần chi đến sự đối đ�i nương tựa nữa?

Kh�ng phải nh�n nhi�n liệu mới c� lửa, cũng kh�ng phải kh�ng nh�n nhi�n liệu m� c� lửa. Kh�ng phải nh�n lửa m� c� nhi�n liệu v� cũng kh�ng phải kh�ng nh�n lửa m� c� nhi�n liệu. (Dịch c�ch kh�c: Nh�n nhi�n liệu kh�ng c� lửa, kh�ng nhờ nhi�n liệu cũng kh�ng c� lửa, Nh�n lửa kh�ng c� nhi�n liệu, kh�ng nh�n lửa cũng kh�ng c� nhi�n liệu).

Lửa đ� kh�ng đến từ một nơi kh�c ngo�i n� (để nhập v�o nhi�n liệu). Trong nhi�n liệu cũng kh�ng c� lửa (lửa kh�ng đến từ nơi n�o kh�c, nơi lửa cũng kh�ng c� lửa). Nhi�n liệu cũng như thế, ngo�i ra những kh�a cạnh kh�c đều đ� được đề cập trong phẩm �i v� �ến (*Khứ Lai thứ hai: Sự chuyển động v� kh�ng chuyển động).

V�, nhi�n liệu ch�nh n� kh�ng phải l� lửa, nhưng t�ch rời nhi�n liệu th� kh�ng c� lửa. Lửa kh�ng hiện hữu trong nhi�n liệu, nhi�n liệu cũng kh�ng hiện hữu trong lửa v�, trong nhi�n liệu cũng kh�ng c� lửa.

Sử dụng ph�p lửa v� nhi�n liệu để tr�nh b�y ph�p thọ v� thọ giả (* thọ: ngũ ấm; thọ giả: người), ngo�i ra cũng để tr�nh b�y về c�i b�nh, chiếc �o v�n v�n..., tất cả c�c ph�p.

Nếu người n�o bảo rằng c� c�i (thật) ng� v� c�c ph�p đều c� tướng sai biệt th� phải hiểu rằng những người như thế kh�ng nếm được ph�p vị của Phật (kh�ng liễu giải gi�o l� của Phật).

�

PHẨM THỨ MƯỜI MỘT:
QU�N S�T BẢN TẾ
(* Trong tiếng Phạn P�rv�para-koti-parĩksa
c� nghĩa Bi�n Tế Trước Sau)
�

�ấng đại th�nh (Phật) đ� dạy rằng: kh�ng thể n�o t�m thấy được c�i bi�n tế căn bản tối sơ v� sự sanh tử đ� kh�ng c� sự bắt đầu (thủy) v� lại cũng kh�ng c� sự kết th�c (chung).

Nếu kh�ng c� sự bắt đầu v� kết th�c (thủy chung) th� khoảng giữa của sự bắt đầu v� kết th�c l�m thế n�o c� thể c� được, v� thế m�, trong đ� kh�ng c� trước, khoảng giữa v� sau (tam tế).

Giả định rằng v� trước đ� c� sự sanh ra n�n sau đ� mới c� sự suy l�o v� tử vong, (như thế th�), kh�ng c� sự suy l�o v� tử vong m� vẫn c� sự sống, sự sanh trưởng (trước đ�) v�, kh�ng c� sự sanh ra m� vẫn c� sự gi� v� chết.

Nếu trước đ� c� gi� v� chết rồi (n�n) sau đ� mới c� sự sanh trưởng (ra đời) như thế th� l� kh�ng c� nguy�n nh�n (v� kh�ng c� nguy�n nh�n n�n mới c� sự việc l�) kh�ng hề sanh trưởng ra m� vẫn c� sự gi� chết!

Sự sanh trưởng, sự suy l�o v� sự chết ch�c đ� chẳng phải (được) xảy ra đồng l�c v� như thế th� ngay đang khi sanh ra cũng l� l�c đang chết, vậy th� cả hai đều (ở trong trường hợp l�) kh�ng c� nguy�n nh�n.

Nếu giả định rằng c�i trước (* trước c� sanh sau mới c� chết), c�i sau (* trước c� chết sau mới sanh) v� hai c�i cọng lại (* chết sống xuất hiện đồng thời) th� đều kh�ng đ�ng vậy, đ� kh�ng đ�ng th� tại sao lại phải h� luận cho rằng c� sự sanh trươ?ng, sự suy gi� v� sự chết ch�c?

C�c nh�n v� quả sở hữu (nh�n v� quả đ� c� được), c�c ph�p tướng v� khả tướng, thọ v� thọ giả v�n v�n... tất cả c�c ph�p sở h ữu (hiện c�) chẳng những kh�ng chỉ kh�ng t�m thấy được c�i bi�n tế cội gốc tối sơ (bản tế) trong sanh tử lu�n hồi m� ngay như tất cả c�c ph�p cũng thế, kh�ng hề c� c�i bản tế (bi�n tế tối sơ) đ�.

�

PHẨM THỨ MƯỜI HAI:
QU�N S�T VỀ SỰ THỐNG KHỔ

Một số người quan niệm rằng sự khổ đau hoặc do ch�nh m�nh tự tạo, hoặc do những điều kiện, yếu tố kh�c tạo ra, hoặc do cả hai (kết hợp tạo ra) m� cũng c� thể l� kh�ng do bất cứ nguy�n nh�n n�o. Những quan niệm về sự khổ đau như thế đ� ho�n to�n kh�ng đ�ng với c�i quả của sự khổ.

Sự khổ đau nếu l� do ch�nh m�nh (tự) tạo ra th� n� đ� kh�ng phải được sanh ra từ c�c Duy�n, v� nh�n nhờ c� ấm n�y n�n (mới) c� ấm kia sanh ra (* ấm tức l� uẩn. Ấm l� ngăn che, chữ do Ng�i La Thập dịch. Uẩn l� chứa nh�m, do Ng�i Huyền Trang dịch từ chữ kiền độ (skandha); c� một số người kh�c dịch l� ch�ng).

Nếu cho rằng năm ấm n�y l� kh�c biệt ho�n to�n với năm ấm kia th� lẽ ra phải n�i rằng khổ đau đ� được tạo n�n từ những yếu tố kh�c.

Nếu sự khổ đau l� do ch�nh con người tạo ra như thế th�, khi t�ch rời khỏi sự khổ đau, l�m thế n�o con người c� thể hiện hữu (l�m sao c� con người) m� bảo rằng người đ� (c� khả năng) tự tạo khổ đau cho ch�nh m�nh.

Nếu khổ đau l� do tha nh�n (người kh�c) tạo ra rồi đem g�n cho người n�y nếu thế th�, đang khi t�ch rời sự đau khổ (khoảng giữa sự chuyển tiếp) l�m thế n�o c� thể c� người thọ khổ n�y.

Khổ đau nếu l� do người kh�c (kia) tạo ra rồi đem g�n cho người n�y như vậy th�, l�m thế n�o c� thể c� một con người đ� tho�t ly sự đau khổ nhưng vẫn c� khả năng trao sự khổ đau cho người n�y?

Tự m�nh tạo t�c nếu đ� bất th�nh th� l�m thế n�o c� thể tạo ra sự khổ đau cho kẻ kh�c được, v� nếu người kh�c kia tạo ra sự khổ th� c�i khổ đ� tức cũng được gọi l� tự tạo t�c (* v� người kh�c đ� tự tạo th� sự tạo t�c của ch�nh họ đ�ch thực l� sự tự t�c).

Kh�ng thể bảo (gọi) rằng sự khổ đau l� tự t�c (l� một c�i g� tự h�nh th�nh, tự tạo ra) v� lẽ ch�nh ph�p kh�ng thể tự tạo t�c ra ph�p, cũng thế, sự đau khổ đ� vốn đ� kh�ng c� tự thể th� l�m thế n�o n� lại c� khả năng tạo ra sự thống khổ.

Nếu sự khổ đau được tựu th�nh bởi c�i n�y v� c�i kia (* tự tạo v� do người kh�c tạo-tự t�c v� tha t�c) th� lẽ ra phải c� c�i khổ được th�nh tựu bởi sự cộng t�c (* tự v� tha cọng lại tạo ra khổ). C�i n�y v� c�i kia (tự m�nh v� người kh�c) vẫn c�n kh�ng thể tạo n�n sự thống khổ huống chi l� kh�ng c� nguy�n nh�n (m� c� thể) tạo ra.

Chẳng phải chỉ đề cập đến bốn loại � nghĩa (* tự t�c, tha t�c, cọng t�c v� v� nh�n t�c) của sự khổ đau đều kh�ng thể th�nh lập m� tất cả vạn vật ngoại th�n (b�n ngo�i) đều cũng kh�ng thể th�nh lập nếu y cứ v�o bốn nghĩa tr�n để quan s�t.

�

PHẨM THỨ MƯỜI BA:
QU�N S�T C�C H�NH

Như trong c�c kinh, đức Phật đ� dạy: hư huyễn kh�ng thật (* hư cuống-Mrs�) ch�nh l� vọng tưởng thủ chấp v�o cảnh tướng (* Mosadharma) (hiện tượng hiện khởi). V� do vọng ttưởng thủ chấp v�o c�c h�nh n�n gọi đ� l� hư cuống.

Kẻ vọng tưởng (suy tưởng m� lầm kh�ng thật) chấp thủ (b�m giữ) v�o những tướng hư huyễn kh�ng thật ấy thử hỏi trong (c�c h�nh) đ� c�i g� l� sở thủ (cảnh tướng bị chấp giữ)? �ức Phật chỉ dạy những sự việc như thế l� v� muốn hiển thị Kh�ng Nghĩa (* � nghĩa của Kh�ng t�nh).

V� c�c ph�p hữu vi đều sanh diệt biến dị (biến dịch thay đổi mi�n tục) thế n�n biết rằng (c�c ph�p) đều kh�ng c� tự t�nh (v� t�nh). V� ngay cả (c�i gọi l�) Ph�p kh�ng c� tự t�nh (ph�p v� tự t�nh) đ� cũng kh�ng c� nốt n�n, tất cả c�c ph�p đều Kh�ng vậy. (kh�ng c� thật thể).

C�c ph�p nếu kh�ng c� tự t�nh, thế th�, l�m thế n�o c� thể bảo rằng c� (rất nhiều) sự thay đổi biến dị từ khi l� một trẻ con cho đến l�c tuổi gi�? (* từ một đứa trẻ mới sanh đến l�c tuổi gi� vẫn c� c�c thứ thay đổi).

Nếu c�c ph�p m� c� tự t�nh th� l�m thế n�o c� thể thay đổi biến dị được? v� nếu c�c ph�p kh�ng c� tự t�nh th� tại sao c� sự thay đổi biến dị?

Ch�nh n��ph�p (một ph�p n�y) th� kh�ng c� thay đổi biến dịch v� Ph�p biến dị thay đổi th� cũng kh�ng c� thay đổi biến dịch giống như trẻ kh�ng tạo ra gi� v� cũng kh�ng thể trẻ tạo ra trẻ được. (*tr�ng ni�n kh�ng thể tạo ra l�o ni�n v� l�o ni�n kh�ng thể t�c th�nh tuổi tr�ng ni�n).

Nếu tự thể của ph�p ch�nh l� sự thay đổi biến dị th� lẽ ra sữa cũng phải ch�nh l� bơ nhưng khi t�ch rời sữa ra th� n�o c� ph�p g� kh�c để c� thể l�m th�nh bơ!

Nếu c� một ph�p n�o chẳng Kh�ng th� lẽ ra cũng phải c� một ph�p n�o đ� gọi l� Kh�ng, nhưng thật tế th� đ� kh�ng c� c�i ph�p gọi l� chẳng Kh�ng thế th� l�m thế n�o c� thể c� được c�i ph�p gọi l� Kh�ng? (kh�ng ph�p).

�ấng �ại Th�nh (đức Phật) dạy rằng: Kh�ng Ph�p l� viễn ly c�c kiến chấp, nhưng nếu trở lại chấp thấy c� c�i Kh�ng (kiến chấp về Kh�ng), th� chư Phật cũng kh�ng thể h�a độ.

�

PHẨM THỨ MƯỜI BỐN:
QU�N S�T SỰ H�A HỢP

C�i thấy (* kiến: nh�n căn), đối tượng bị thấy (* khả kiến: sắc trần ) v� người thấy (* kiến giả: nh�n thức) ba c�i n�y mỗi một c�i ở một phương vị kh�c biệt m� ba ph�p (c�i) đ� sai biệt như thế th� ho�n to�n kh�ng thể c� một l�c n�o đ� sẽ c� sự h�a hợp được.

Sự tham đắm, đối tượng của sự tham đắm v� người tham đắm cũng phải được qu�n s�t như thế, ngo�i ra, c�c Nhập (*năm nhập: nhập l� sự li�n quan ra v�o như trong kinh thường gọi lục nhập...) kh�c v� phiền n�o v�n v�n... đều cũng n�n qu�n s�t như thế.

Nếu l� ph�p (vật g�) sai kh�c th� đương nhi�n (phải) c� sự h�a hợp, nhưng, c�i thấy v�n v�n... kh�ng c� tướng sai kh�c, v� v� tướng sai kh�c đ� bất th�nh (kh�ng thể th�nh lập) n�n c�i thấy v�n v�n... l�m thế n�o c� thể h�a hợp được?

Chẳng những kh�ng chỉ c� đối tượng của c�i thấy v�n v�n... (* đối tượng bị thấy v� người thấy) kh�ng thể t�m thấy được tướng sai biệt của n� kh�ng th�i m� ngay cả tất cả ph�p hiện hữu đều cũng kh�ng thể t�m thấy tướng sai biệt (dị tướng).

Sở dĩ sai biệt (* c�c duy�n h�a hợp th�nh một ph�p) l� v� c�i nh�n sai biệt (nh�n h�a hợp những sai biệt) n�n c� sự sai biệt. Sai biệt m� t�ch rời sự sai biệt th� kh�ng c�n l� sai biệt. Nếu ph�p đ� từ nh�n xuất sanh (nguy�n nh�n) th� ph�p ấy kh�ng kh�c nh�n.

Nếu t�ch rời nơi c�i sai kh�c ấy m� vẫn c� ph�p sai kh�c th� lẽ ra ngo�i sự sai biệt vẫn c� sự sai biệt (sự sai biệt vẫn hiện hữu). Nhưng, khi t�ch rời khỏi nơi sai biệt th� kh�ng c�n l� sai biệt, v� thế n�n, kh�ng c� sai biệt.

Trong sự sai biệt kh�ng c� tướng sai biệt, kh�ng phải ở trong sự sai biệt cũng kh�ng c� tướng sai biệt, v� kh�ng c� tướng sai biệt n�n kh�ng c� sự sai biệt giữa c�i n�y v� c�i kia.

Tự thể của (một) ph�p kh�ng thể tự h�a hợp, ph�p sai biệt kh�c cũng kh�ng thể h�a hợp. Ph�p được h�a hợp, thời điểm để h�a hợp v� chủ thể đứng ra h�a hợp đều kh�ng thể c� được. (hợp giả, hợp thời, hợp ph�p).

TRUNG LUẬN QUYỂN THỨ BA

PHẨM THỨ MƯỜI LĂM:
QU�N HỮU V�

(Nếu cho rằng) Tự t�nh hiện hữu trong c�c duy�n l� một sự kiện sai lầm. (v�) Tự t�nh m� từ c�c duy�n ph�t sanh th� tự t�nh ấy ch�nh l� ph�p hữu vi sanh diệt (* t�c ph�p: ph�p được tạo t�c th�nh, tức chỉ cho hữu vi sinh diệt).

L�m thế n�o c� thể c� � nghĩa nếu tự t�nh l� một c�i g� được tạo th�nh (nếu tự t�nh l� ph�p hữu vi sanh diệt)? Tự t�nh ch�nh l� c�i kh�ng phải do được (nh�n duy�n) tạo ra, kh�ng phải nhờ v�o một ph�p kh�c m� được h�nh th�nh.

Ph�p nếu đ� kh�ng c� tự t�nh th� l�m thế n�o c� tha t�nh? V� tự t�nh đối tha t�nh cũng c�n được gọi l� tha t�nh.

T�ch l�a tự t�nh v� tha t�nh th� l�m sao lại c� Ph�p. C�c ph�p chỉ được h�nh th�nh nếu c� tự v� tha t�nh.

Hữu (thật c� tự t�nh) nếu đ� kh�ng th�nh lập được th� l�m thế n�o m� V� (v� tự t�nh) c� thể th�nh lập được? Nh�n v� Hữu (c� tự t�nh) cho n�n c� Ph�p, nếu Hữu (c� tự t�nh) bị hoại diệt th� gọi đ� l� V� (v� tự t�nh).

Nếu người n�o thấy (chấp trước) c� Hữu (c� tự t�nh) v� V� (kh�ng c� tự t�nh), v� thấy c� tự t�nh v� tha t�nh (như thế) th� họ (đ�) kh�ng thấy được nghĩa ch�n thật của Phật ph�p.

�ức Phật c� khả năng diệt trừ cả hữu lẫn v� như trong kinh đ� tr�nh b�y về việc (Thế t�n) gi�o h�a t�n giả Ca Chi�n Di�n n�n xa l�a cả v� v� hữu.

Nếu ph�p thật c� tự t�nh th� sau đ� lẽ ra kh�ng c� sự biến dị (thay đổi). Tự t�nh nếu c�n c� tướng biến dị th� sự kiện n�y ho�n to�n kh�ng hợp l�.

Nếu ph�p thật sự c� tự t�nh th� l�m thế n�o m� n� c� thể thay đổi biến dị được? V� nếu ph�p thật sự kh�ng c� tự t�nh th� cũng l�m thế n�o m� n� c� thể thay đổi biến dị được?

Quyết định rằng l� Hữu th� bị rơi v�o sự chấp thường m� quyết định rằng l� V� th� rơi ngay v�o chấp đoạn, thế n�n người c� tr� (bậc hữu tr�) kh�ng n�n chấp hữu v�.

Nếu c�c ph�p c� tự t�nh nhất định (chắc chắn c� tự t�nh) th� n� chẳng phải l� v� m� ch�nh l� thường hằng v� nếu trước Hữu nay V�, như thế l� đoạn diệt.

�

PHẨM THỨ MƯỜI S�U:
QU�N S�T VỀ SỰ TR�I BUỘC V� GIẢI THO�T

Nếu cho rằng c�c h�nh l� sự qua lại đến đi (lu�n hồi sanh tử) th� trong c�i thường tại kh�ng c� vấn đề đi đến. Trong sự v� thường cũng kh�ng nốt lu�n sự đi đến, ch�ng sanh cũng y hệt như thế (*nghĩa l� kh�ng c�n hiện tượng lại qua trong lu�n hồi sanh tử nữa).

Nếu quan niệm rằng ch�ng sanh lu�n hồi qua lại th� trong ngũ Ấm, c�c Giới v� c�c Nhập d� c� tận triển năm thứ phương ph�p (* Sắc kh�ng phải l� ng�, t�ch rời sắc cũng kh�ng c� ng�, kh�ng l�a sắc cũng kh�ng c� ng�, trong ng� kh�ng c� sắc, trong sắc kh�ng c� ng�) để truy tầm cũng kh�ng thể t�m thấy c� ai l� kẻ lu�n hồi qua lại (trong sanh tử).

Nếu từ th�n n�y chuyển đến th�n kh�c th� khi lu�n hồi qua lại tức l� kh�ng c� th�n h�nh v� nếu kẻ ấy kh�ng c� th�n h�nh th� đương nhi�n họ kh�ng c� sự lu�n hồi qua lại.

C�c h�nh nếu hoại diệt th� sự kiện n�y ho�n to�n kh�ng đ�ng, v� nếu ch�ng sanh hoại diệt th� việc đ� cũng kh�ng hợp l�.

Tướng sanh diệt của c�c h�nh (tự n�) kh�ng tr�i buộc m� cũng chẳng giải trừ v� ch�ng sanh như đ� tr�nh b�y l� (tự ch�ng) chẳng tr�i buộc cũng chẳng giải tho�t.

Nếu th�n thể được gọi l� sự tr�i buộc th� khi c� th�n thể đương nhi�n kh�ng bị tr�i buộc (* v� th�n ngũ ấm c� trước, sự triền phược c� sau). Kh�ng c� th�n cũng kh�ng bị tr�i buộc, thế th� nơi n�o l� nơi c� sự tr�i buộc?

Nếu cho rằng sự tr�i buộc hiện hữu trước đối tượng của sự tr�i buộc th� lẽ ra đối tượng bị tr�i buộc ấy đ� bị tr�i buộc. Nhưng thật tế trước đ� đ� kh�ng c� sự tr�i buộc, ngo�i ra những kh�a cạnh kh�c c� li�n hệ đều đ� được giải đ�p trong phần đ� di chuyển, đang di chuyển v� chưa di chuyển (phẩm thứ hai).

Kẻ bị tr�i buộc th� kh�ng c� sự giải tho�t v� kẻ kh�ng bị tr�i buộc th� cũng kh�ng cần giải tho�t. Khi c� kẻ bị tr�i buộc th� mới c� kẻ được giải tho�t, thế th�, sự tr�i buộc v� giải tho�t đương nhi�n phải xảy ra c�ng l�c.

Nếu kh�ng thọ nhận c�c ph�p, đương nhi�n t�i phải chứng niết b�n, người n�o chấp trước như thế, sẽ bị nhận chịu sự tr�i buộc, (* v� c�n chấp c� chứng đắc niết b�n n�n bị c�i chấp r�ng buộc).

Kh�ng phải t�ch rời, l�a bỏ sự sanh tư? m� c� cảnh giới niết b�n ri�ng biệt (biệt lập). Nghĩa thật tướng như thế th� l�m g� c� sự ph�n biệt?

�

PHẨM THỨ MƯỜI BẨY:
QU�N S�T VỀ NGHIỆP

Người n�o c� khả năng h�ng phục, chế ngự t�m m�nh v� l�m những điều từ thiện lợi �ch đối với ch�ng sanh th� đ� ch�nh l� gieo trồng hạt giống quả b�o cho hai đời (đời n�y v� đời sau). (Dịch c�ch kh�c: Người n�o c� khả năng h�ng phục t�m m�nh, đối với ch�ng sanh l�m những điều lợi �ch th� người đ� gọi l� người l�m những việc từ thiện gieo trồng quả b�o cho hai đời).

�ức Phật dạy c� hai loại nghiệp đ� ch�nh l� � ch� v� những điều từ � ch� ph�t sanh (* Tư cập t�ng Tư sanh. Tư ch�nh l� t�m sở ph�p, lấy sự tạo t�c l�m dụng, c� khả năng suy động sự tạo t�c của nội t�m, ph�t động sự hoạt động của th�n thể, sự n�i năng của miệng lưỡi. Tư ch�nh l� � ch�, từ sự tư duy, suy nghĩ đưa dẫn đến quyết định h�nh động, v� thế n� ch�nh l� động lực của nghiệp, nh�n sự ph�t động của tư t�m sở m� n� c� khả năng biểu hiện những động t�c v� n�i năng của th�n thể n�n gọi l� từ tư t�m sởh�t sanh ra) những biệt tướng của nghiệp trong kinh đ� ph�n biệt thuyết minh từng loại.

�ức Phật dạy tư nghiệp (� ch�) đ� ch�nh l� (c�i gọi l�) � nghiệp v� những điều từ � ch� ph�t sanh (tư sanh) ch�nh l� th�n v� khẩu nghiệp.

Th�n nghiệp v� khẩu nghiệp, t�c v� v� t�c nghiệp (tạo nghiệp v� kh�ng tạo nghiệp) trong bốn sự việc như thế, vừa thiện vừa bất thiện.

Từ (t�c thọ) dụng sanh ra phước đức, tội lỗi cũng như thế m� được sanh ra, v� Tư (� ch�) l� bảy ph�p (* 1. th�n nghiệp, 2. khẩu nghiệp, 3. t�c nghiệp, 4. v� t�c nghiệp, 5. thiện nghiệp, 6. bất thiện nghiệp v� 7. tư nghiệp), bảy ph�p n�y c� khả năng liễu giải c�c nghiệp tướng (l�m s�ng tỏ c�c h�nh tướng của nghiệp).

Nếu nghiệp (lực) vẫn tồn tại (trụ) m�i cho đến khi thọ (quả) b�o th� nghiệp đ� ch�nh l� c�i thường hằng v� nếu nghiệp kh�ng tồn tại (diệt) th� l� kh�ng c� nghiệp, kh�ng c� nghiệp th� l�m thế n�o c� thể sanh ra quả b�o?

Chẳng kh�c n�o sự tương tục của c�i mầm v�n v�n..., n� đều được sanh ra từ hạt giống (chủng tử), từ đ� m� sanh ra quả, nếu t�ch rời hạt giống th� kh�ng c� sự tương tục.

Từ hạt giống mới c� sự tương tục, từ sự tương tục mới c� quả. Trước c� hạt giống sau đ� mới c� quả, kh�ng đoạn cũng chẳng thường.

Như thế từ l�c sơ t�m, t�m ph�p ph�t sanh một c�ch tương tục, từ đ� m� c� quả. T�ch rời t�m th� kh�ng c� sự tương tục.

Từ nơi t�m m� c� được sự tương tục, từ nơi sự tương tục m� c� quả, nghiệp c� trước, quả c� sau (trước c� nghiệp sau mới c� quả), kh�ng đoạn m� cũng chẳng thường.

C� thể th�nh tựu những phước đức bằng con đường thập bạch nghiệp (*mười điều thiện thanh tịnh trong sạch). Năm thứ dục lạc của hai đời (đời n�y v� đời sau) ch�nh l� quả b�o bạch nghiệp (nghiệp trong sạch thanh tịnh).

Nếu như �ng (chỉ ngoại đạo) nảy sanh c�c thứ ph�n biệt th� đ� ch�nh l� một lầm lỗi rất lớn (nhiều), v� thế n�n, những điều �ng tr�nh b�y, � nghĩa đ� kh�ng đ�ng như thế.

Nay, một lần nữa, sẽ phải tr�nh b�y lại về � nghĩa của thuận nghiệp quả b�o (* t�y thuận theo nghiệp lực m� chi�u cảm, thọ l�nh lấy quả b�o) m� chư Phật, B�ch Chi Phật v� Thanh văn th�nh hiền đ� c�ng nhau xưng t�n (t�n dương, xưng tụng).

C�i ph�p kh�ng mất (* chỉ cho sự tương tục kh�ng gi�n đoạn của nghiệp lực) th� giống như c�i giấy chứng kho�n hợp đồng về nợ nần, v� nghiệp th� giống như của cải tiền bạc (t�i vật) bị mắc nợ, (người bị mắc nợ của cải tiền bạc) t�nh của n� th� v� k�, nếu ph�n biệt th� c� bốn loại (* 1. Dục giới nghiệp hệ, 2. sắc giới hệ, 3. v� sắc giới hệ v� 4. v� lậu hệ).

Kh�ng thể đoạn trừ nghiệp lực bằng c�ch kiến đạo (kiến đế) được. Chỉ c� thể đoạn trừ chấm dứt nghiệp lực bằng con đường tu tập đạo l� (tu đạo = tư duy) m� th�i, do đ� nhờ c�i ph�p (sự) kh�ng mất ấy m� c�c nghiệp đưa dẫn đến việc c� quả b�o.

Nếu kiến đế (kiến đạo = thấy đạo) m� c� thể đoạn trừ (chấm dứt) được (sự tương tục kh�ng mất) th� nghiệp vẫn xảy đến tương tợ, như thế th� vướng mắc v�o nhiều lầm lỗi l� đ� ph� hủy c�c nghiệp.

Tất cả c�c h�nh nghiệp d� giống nhau hay kh�ng giống nhau đều thuộc về một cảnh giới vừa mới thọ th�n, l�c ấy (duy nhất) chỉ c� quả b�o đơn độc sanh khởi.

Hai loại nghiệp như thế (* theo ng�i Thanh Biện: t�c v� v� t�c nghiệp; theo ng�i Thanh Mục th�: khinh v� trọng nghiệp, c� thuyết kh�c th� bảo: tương tợ v� bất tương tợ) hiện thế (đời n�y) l�nh thọ quả b�o, hoặc bảo l� đ� thọ b�o xong (* b�o gồm c� hoa b�o, quả b�o v� dư b�o) nhưng nghiệp vẫn c�n tồn tại.

Nếu đắc độ (chứng được) (tứ) quả (nhập niết b�n) xong rồi (nghiệp lực) mới diệt hết v� nếu chết rồi mới diệt, trong đ� phải ph�n biệt kỹ giữa hữu lậu v� v� lậu (* nếu chứng tứ quả, nhập niết b�n th� kh�ng thọ hậu hữu, nghiệp đ� dứt sạch n�n gọi l� v� lậu; v� nếu ch�ng sanh quả b�o chấm dứt n�n chết th� nhứt kỳ nghiệp b�o cũng diệt tuy nhi�n chỉ diệt nhứt kỳ nghiệp b�o nhưng vẫn c�n thọ hậu hữu n�n gọi l� hữu lậu).

Dẫu l� Kh�ng đi nữa cũng kh�ng đoạn tuyệt v� dẫu l� Hữu th� cũng vẫn chẳng thường hằng, nghiệp v� quả b�o kh�ng bao giờ bị mất, đ� ch�nh l� lời Phật dạy.

C�c nghiệp vốn chẳng sanh, v� n� kh�ng hề c� định t�nh (tự t�nh nhất định, cố định). C�c nghiệp cũng chẳng diệt, v� n� vốn chẳng sanh.

Nếu nghiệp m� c� tự t�nh th� n� chắc chắn l� thường hằng (gọi l� thường). Kh�ng tạo t�c cũng gọi l� nghiệp, l� do l� v� đ� thường hằng, thường tại n�n kh�ng thể tạo t�c.

Nếu c� c�i nghiệp m� kh�ng hề được tạo t�c ra v� d� kh�ng tạo t�c ra nghiệp nhưng vẫn c� tội th� (chẳng kh�c n�o d�) kh�ng chấm dứt (rời bỏ) đời sống phạm hạnh thanh tịnh những vẫn c� lỗi bất tịnh.

Như thế th� ph� hủy tất cả những ph�p tắc, tập qu�n, ngữ ng�n ph�p của thế gian, như thế th� tạo tội v� tạo phước cũng kh�ng c� bất cứ sự sai biệt n�o.

Nếu cho rằng nghiệp l� một c�i g� nhất định (quyết định nghiệp) ch�nh tự n� c� tự t�nh, như thế th�, khi đ� l�nh thọ quả b�o xong nhưng lại trở lại phải thọ l�nh nữa.

Nếu c�c nghiệp của thế gian, được sanh ra từ phiền n�o m� phiền n�o (l� một c�i g�) chẳng phải thật c�, thế th� nghiệp l�m sao c� thể c� thật?

C�c phiền n�o v� nghiệp b�o được tr�nh b�y như l� những nh�n duy�n của th�n mạng (* v� th�n mạng sở dĩ c� được l� do c� quả b�o của sự thống khổ l�m nh�n duy�n tạo th�nh). Phiền n�o v� c�c nghiệp tự ch�nh n� đều l� Kh�ng (kh�ng c� tự t�nh) huống chi l� c�c th�n mạng?

V� bị v� minh che lấp, �i kết buộc r�ng (sự tr�i buộc của những �i dục c� kết chặt chẽ) nhưng ch�nh t�c giả (kẻ tạo nghiệp) t�c nghiệp (nghiệp được tạo t�c) v� thọ giả (kẻ thọ quả b�o) (* ba c�i gọi chung l� bổn t�c giả) kh�ng đồng nhất cũng kh�ng sai biệt.

Nghiệp kh�ng từ c�c duy�n sanh ra m� cũng kh�ng từ kh�ng phải c�c duy�n sanh ra v� thế n�n kh�ng c� kẻ c� khả năng sanh khởi ra nghiệp b�o.

Kh�ng c� nghiệp v� kh�ng c� kẻ tạo ra nghiệp (t�c giả) th� l�m g� lại c� c�i nghiệp sanh ra quả b�o? V� nếu n� kh�ng c� quả b�o th� l�m g� lại c� người thọ l�nh quả b�o?

Giống như đức Thế T�n sử dụng thần th�ng tạo ra một người biến h�a v� cũng như thế người biến h�a n�y lại tạo ra một người biến h�a kh�c. Như người biến h�a trước nhất th� gọi l� t�c giả (ch�nh l� kẻ tạo t�c) v� người biến h�a được tạo ra th� gọi l� nghiệp (đ�ch thị l� nghiệp). C�c phiền n�o v� nghiệp, t�c giả (kẻ tạo nghiệp) v� quả b�o, đều như huyễn h�a v� mộng mị (chi�m bao) chẳng kh�c n�o qu�ng nắng (* giữa sa mạc qu�ng nắng tạo cho ta c� cảm tưởng như l� đang thấy nước ở trước mặt) v� sự đồng vọng của một tiếng vang.

�

PHẨM THỨ MƯỜI T�M:
QU�N PH�P
(�tma-parĩks�)

Nếu ng� ch�nh l� năm ấm th� ng� tức l�, đ�ch thị l� (thuộc về những c�i) sanh diệt; nếu ng� l� sai kh�c với năm ấm th� n� kh�ng phải l� tướng ngũ ấm.

Nếu kh�ng c� c�i gọi l� ng� th� l�m thế n�o c� được những thuộc t�nh của ng� (ng� sở). V� diệt trừ c�i ng� v� thuộc t�nh của ng� (ng� sở cho n�n gọi l� chứng đắc V� Ng� Tr�. Người chứng được v� ng� tr� th� gọi đ� l� Thật qu�n. Người chứng được V� Ng� Tr� l� bậc v� c�ng hy hữu. V� nội t�m v� ngoại cảnh, ng� v� thuộc t�nh của ng� (* ng� sở: những c�i thuộc về của t�i) đều bị diệt sạch kh�ng mảy may c�n n�n c�c Thọ (*c�c thủ: ng� ngữ thủ, dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ) lập tức cũng bị diệt sạch, thọ diệt th� th�n diệt. V� nghiệp v� phiền n�o diệt n�n gọi đ� l� giải tho�t. Nghiệp v� phiền n�o l� những c�i kh�ng c� thật, một khi đ� th�m nhập v�o Kh�ng T�nh th� tức khắc mọi h� luận đều bị tận diệt. Chư Phật hoặc dạy về ng� hoặc dạy về v� ng� đều khẳng quyết l� trong thật tướng của c�c ph�p kh�ng c� c�i v� ng� v� kh�ng c� c�i chẳng phải ng� (v� ng� v� phi ng�).

Thật tướng của c�c ph�p th� đoạn bặt, cắt đứt cả t�m h�nh lẫn ng�n ngữ (* sự tư duy v� n�i năng), (n�-thật tướng của c�c ph�p) kh�ng sanh cũng kh�ng diệt, tịch diệt (vắng lặng) như niết b�n, tất cả những điều thật v� kh�ng phải thật, vừa thật vừa phi thật, phi thật v� kh�ng phải phi thật (phi phi thật: chẳng phải chẳng phải thật) đ� ch�nh l� gi�o ph�p của chư Phật. Tự m�nh tri nhận, (ch�nh m�nh thể nghiệm) chứ kh�ng t�y thuộc v�o (theo sự thuyết giải của) kẻ kh�c (m� t�n giải). Tịch diệt kh�ng h� luận, kh�ng c�n c� sự sai kh�c v� ph�n biệt (v� ph�n biệt) đ� ch�nh l� thật tướng. Nếu c�c ph�p được sanh ra từ c�c duy�n, th� n� chẳng ch�nh l� (đồng nhất với) nh�n m� cũng chẳng sai kh�c với nh�n (bất tức bất dị) v� thế gọi l� thật tướng. Kh�ng đoạn cũng kh�ng thường, kh�ng đồng nhất cũng chẳng sai biệt, kh�ng thường cũng kh�ng đoạn, đ� ch�nh l� những vị cam lồ (gi�o ph�p bất tử) m� chư Phật đ� gi�o h�a (giảng dạy để h�a độ). Nếu đức Phật kh�ng xuất thế v� Phật ph�p đ� diệt tận (* � n�i khi Phật ph�p đ� diệt nhưng Phật vẫn chưa thị hiện) th� tr� tuệ của những vị B�ch chi Phật sẽ từ sự viễn ly (xa l�a c�c ph�p chấp) m� ph�t sanh.

�

PHẨM THỨ MƯỜI CH�N:
QU�N THỜI GIAN�

Nếu nh�n nhờ v�o qu� khứ m� hiện tại v� vị lai hiện hữu th� hiện tại v� vị lai lẽ ra phải hiện hữu ngay trong thời qu� khứ.

Nếu hiện tại v� vị lai đ� kh�ng hiện hữu trong thời gian qu� khứ th� l�m thế n�o (c� thể bảo rằng) hiện tại v� vị lai đ� nh�n nhờ v�o qu� khứ (m� hiện hữu)?

Kh�ng nh�n nhờ v�o thời qu� khứ th� kh�ng c� thời vị lai v� thời hiện tại, như thế th� hai thời đều kh�ng c�.

V� � nghĩa như thế n�n biết l� hai thời gian c�n lại v� những � niệm về c�i tr�n, c�i giữa v� c�i dưới; về sự đồng nhất v� sự sai biệt, v�n v�n..., c�c ph�p đều kh�ng c�.

Kh�ng thể c� được một khoảng thời gian đứng y�n kh�ng biến thi�n (trụ). Cũng kh�ng thể c� được khoảng thời gian lu�n x� dịch di động (khứ). Nếu thời gian m� kh�ng c� (bất khả đắc: kh�ng thể nắm bắt được) th� l�m thế n�o c� thể đề cập đến tướng trạng của thời gian?

Nh�n nhờ v�o vật thể (biến dị) m� (biết) c� thời gian, t�ch rời vật th� l�m sao thời gian hiện hữu. Vật thể c�n kh�ng c� huống hồ l� thời gian. (vật thể c�n kh�ng c� huống chi l� c� thời gian).

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI:
QU�N S�T NH�N V� QUẢ

Nếu do sự h�a hợp của c�c duy�n m� quả được sanh khởi th� n� (quả) đ� hiện hữu sẵn trong sự h�a hợp, thế th� cần g� phải nhờ v�o sự h�a hợp mới sanh khởi?

Nếu kh�ng c� quả trong sự h�a hợp của c�c duy�n th� l�m thế n�o c�i quả đ� c� thể sanh khởi từ trong sự h�a hợp của c�c duy�n?

Nếu quả hiện hữu trong sự h�a hợp của c�c duy�n th� tất nhi�n trong sự h�a hợp phải c� quả nhưng sự thật th� đ� kh�ng thể t�m thấy được (bất khả đắc).

Nếu quả kh�ng hiện hữu trong sự h�a hợp của c�c duy�n th� c�c nh�n duy�n v� chẳng phải nh�n duy�n l� giống nhau (đồng nhất).

Nếu Nh�n chuyển trao cho Quả c�i năng lực m� Nh�n c� thể tạo t�c trước khi tự diệt (đ� trao xong), th� l�c ấy Nh�n c� hai loại thể tướng, đ� l� c�i được chuyển trao v� c�i bị hủy diệt.

Nếu Nh�n kh�ng chuyển trao cho Quả xong c�i năng lực m� Nh�n c� khả năng tạo t�c (t�c nh�n) nhưng đ� bị diệt (như thế) Nh�n đ� bị hủy diệt m� Quả vẫn khởi sanh, vậy th� Quả đ� l� kh�ng c� Nh�n.

Nếu đang khi c�c duy�n h�a hợp m� quả được sanh khởi c�ng l�c th� kẻ sanh v� c�i được sanh đồng thời hiện hữu.

Nếu trước đ� c� quả sanh khởi nhưng sau đ� c�c duy�n mới h�a hợp th� điều đ� cũng c� nghĩa (tức: ch�nh l�) l� t�ch l�a khỏi nh�n duy�n, v� như vậy đ�ch thị l� c�i quả kh�ng c� nh�n.

Nếu nh�n (bị hủy diệt để) chuyển biến l�m quả th� tức l� nh�n đ� đến với quả, như thế th� nh�n đ� được sanh trước đ� nhưng đ� sanh xong rồi trở lại sanh ra nữa.

L�m thế n�o m� một c�i nh�n đ� bị diệt mất nhưng vẫn c� khả năng sanh khởi ra quả? vả lại nếu nh�n hiện hữu (tồn tại) trong quả th� l�m thế n�o nh�n c� thể sanh quả?

Nếu nh�n đ� bao tr�m c�c quả hiện hữu thế th� tại sao lại phải sanh khởi c�c quả l�m g�? trong nh�n thấy hoặc kh�ng thấy quả cả hai trường hợp đều kh�ng sanh khởi (ra quả). (* � n�i nếu trong nh�n thấy c� quả th� quả đ� c� rồi, c� rồi th� kh�ng cần phải sanh nữa. V� nếu kh�ng thấy quả trong nh�n th� l�a rời nh�n vẫn c� quả v� quả kh�ng hiện hữu trong nh�n v� ngược lại. Như thế th� quả kh�ng do nh�n sanh v� nh�n kh�ng do quả sanh).

Nếu bảo rằng c�i nh�n qu� khứ h�a hợp với c�i quả qu� khứ, c�i quả hiện tại v� c�i quả vị lai th� điều đ� ho�n to�n kh�ng thể c�. Nếu bảo rằng c�i nh�n vị lai h�a hợp với c�i quả vị lai, c�i quả hiện tại v� c�i quả qu� khứ th� ho�n to�n kh�ng hợp l�. Nếu bảo rằng c�i nh�n hiện tại h�a hợp với c�i quả hiện tại, c�i quả vị lai v� c�i quả của qu� khứ th� ho�n to�n kh�ng thể được (* đoạn n�y n�i về tam thế v� cư?u tr�ng nh�n quả).

Nếu kh�ng thể h�a hợp th� l�m thế n�o nh�n c� thể sanh quả? v� giả định rằng c� sự h�a hợp th� cũng l�m thế n�o nh�n c� thể sanh quả?

Nếu nh�n l� Kh�ng, kh�ng c� quả th� nh�n l�m sao c� khả năng sanh ra quả? v� nếu nh�n l� kh�ng phải Kh�ng kh�ng c� quả (tức trong nh�n c� quả) th� nh�n l�m thế n�o c� thể sanh quả?

Quả chẳng phải Kh�ng th� kh�ng thể sanh (* v� chẳng kh�ng tức l� c� nếu đ� c� th� kh�ng sanh), quả chẳng Kh�ng chẳng diệt, v� quả chẳng Kh�ng n�n kh�ng sanh cũng kh�ng diệt. V� Quả Kh�ng n�n kh�ng sanh, v� quả Kh�ng n�n kh�ng diệt, v� quả ch�nh l� Kh�ng, cho n�n kh�ng sanh cũng chẳng diệt.

Nếu nh�n v� quả l� một, l� đồng nhất th� ho�n to�n kh�ng hợp l� v� nếu nh�n v� quả l� kh�c biệt nhau th� sự kiện n�y cũng kh�ng đ�ng. Nếu nh�n v� quả l� đồng nhất, th� sự sanh khởi v� c�i được sanh khởi cũng phải đồng nhất. Nếu nh�n v� quả l� kh�c biệt th� c�i nh�n đồng với c�i chẳng phải nh�n (phi nh�n).

Nếu quả m� c� tự t�nh nhất định th� nh�n l�m thế n�o c� thể sanh ra n�? Nếu quả nhất định kh�ng c� tự t�nh th� nh�n cũng l�m thế n�o c� thể sanh ra n�? Nếu nh�n kh�ng sanh ra quả th� kh�ng c� c�i thể tướng của nh�n, v� nếu kh�ng c� thể tướng của nh�n th� c�i g� (ai, hoặc đ�u) c� thể c� c�i quả đ�? (quả đ� thuộc về c�i g�?)

Nếu cho rằng từ c�c nh�n duy�n m� c� sanh ra sự h�a hợp, nhưng, sự h�a hợp tự n� kh�ng sanh th� l�m thế n�o n� c� thể sanh ra quả? Thế n�n, quả đ� kh�ng từ c�c duy�n h�a hợp hay kh�ng h�a hợp sanh ra. V� nếu kh�ng c� quả th� nơi n�o c� ph�p h�a hợp?

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI MỐT:
QU�N S�T VỀ SỰ SINH TH�NH V� HOẠI DIỆT

T�ch rời sự sinh th�nh v� sự cộng th�nh (hoại v� th�nh cộng lại đồng l�c hiện hữu), trong đ� kh�ng c� sự hoại diệt. T�ch rời sự hoại diệt v� cộng diệt (sự hoại diệt v� sự sinh th�nh cộng lại: hai c�i đồng thời c� mặt) th� sự sinh th�nh cũng kh�ng hiện hữu trong đ�.

Nếu t�ch rời khỏi sự sinh th�nh th� l�m thế n�o sự hoại diệt c� thể hiện hữu? �iều đ� kh�ng đ�ng v� chẳng kh�c n�o cho rằng l�a bỏ sự sống th� sự chết mới hiện hữu. Nếu sự sinh th�nh v� sự hoại diệt đồng l�c hiện hữu th� l�m thế n�o c� thể c� sự sinh th�nh v� sự hoại diệt (* v� th�nh v� hoại hai tướng kh�c nhau v� nếu n� l� một th� nhất định kh�ng thể l� th�nh hay hoại). Giống như sự chết v� sống của thế gian, sẽ một sai lầm lớn khi cho rằng hai vấn đề đồng l�c xảy ra. Sự sinh th�nh l�m sao c� thể hiện hữu nếu n� bị t�ch rời khỏi sự hoại diệt? Chưa từng bao giờ thấy c� sự kiện l� kh�ng c� sự v� thường trong c�c ph�p.

Cộng sự sinh th�nh v� sự hoại diệt lại (th�nh v� hoại đồng l�c xuất hiện) cũng kh�ng c� sự sinh th�nh m� t�ch rời n� th� cũng kh�ng c� sự sinh th�nh. Trong hai nơi ấy đều kh�ng t�m thấy, thế th� l�m thế n�o m� sự sinh th�nh c� thể hiện hữu?

�� tận diệt th� kh�ng thể c� sự sinh th�nh v� kh�ng tận diệt th� cũng chẳng c� sự sinh th�nh. �� tận diệt th� tướng hư hoại kh�ng c�n hiện hữu v� kh�ng tận diệt th� hoại tướng cũng chẳng hiện hữu.

Nếu t�ch khỏi sự sinh th�nh v� hoại diệt th� cũng kh�ng c� bất cứ ph�p n�o hiện hữu, v� nếu phải rời khỏi c�c ph�p th� sự sinh th�nh v� hoại diệt cũng kh�ng thể hiện hữu.

Nếu tự t�nh của c�c ph�p l� Kh�ng th� c�i g� sẽ l� c�i (ai) c� sự sinh th�nh v� hoại diệt? V� nếu tự t�nh của c�c ph�p kh�ng l� Kh�ng th� sự sinh th�nh v� hoại diệt cũng kh�ng thể c� được.

Sự sinh th�nh v� hoại diệt nếu l� một, l� đồng nhất th� sự kiện ấy kh�ng đ�ng, v� sự sinh th�nh v� sự hoại diệt nếu l� kh�c biệt nhau th� sự kiện ấy cũng chẳng đ�ng.

Nếu quan niệm rằng do mắt thấy n�n c� sự sanh diệt th� đ� ch�nh l� si m� vọng tươ?ng, v� si vọng n�n thấy c� sanh diệt.

Một ph�p kh�ng thể sanh khởi từ một ph�p, một ph�p cũng kh�ng thể sanh khởi từ một c�i chẳng phải l� ph�p. Từ c�i chẳng phải ph�p kh�ng thể khởi sanh ra ph�p v� c�i chẳng phải ph�p (phi ph�p).

Ph�p kh�ng phải được sanh khởi từ ch�nh n� (bất t�ng tự sanh), ph�p cũng kh�ng phải được sanh khởi bởi từ một c�i g� kh�c (bất t�ng tha sanh). �� kh�ng được sanh khở từ ch�nh bản th�n v� c�i g� kh�c b�n ngo�i th� l�m thế n�o c� thể c� c�i gọi l� sự sanh khởi?

Nếu c� sự thọ chấp v�o c�c ph�p (*thọ chấp: nh�n căn đối sắc trần c� sự cảm thọ v� chấp trước v�o cảm thọ ấy) th� ch�nh (tức) l� đ� rơi v�o thường kiến v� đoạn kiến. Phải biết rằng c�c ph�p được cảm thọ th� đều hoặc l� thường hoặc v� thường.

Những ai đang bị vướng mắc bởi sự thọ chấp v�o c�c ph�p m� kh�ng rơi v�o đoạn v� thường kiến l� bởi l� do nh�n v� quả lu�n lu�n tương tục n�n kh�ng đoạn m� cũng chẳng thường.

Nếu nh�n v� quả, m� c� sự sanh khởi v� hoại diệt tương tục kh�ng dứt (đoạn) như thế th� c�i nh�n ch�nh l� đoạn diệt v� v� đ� l� đoạn diệt cho n�n kh�ng thể t�i sanh.

Nếu ph�p m� thường trụ nơi tự t�nh th� lẽ ra đ� kh�ng c� hữu v� v�, v� sự diệt sạch chuỗi tương tục (của sanh tử) của cảnh giới niết b�n th� (bị) rơi v�o chỗ đoạn diệt!

Nếu l�c ban đầu m� c� sự hoại diệt th� chắc chắn sau đ� kh�ng c� sự hiện hữu, v� l�c ban đầu nếu đ� hiện hữu v� kh�ng bị hoại diệt th� cũng kh�ng c� sự hiện hữu sau đ�.

Nếu l�c đầu đ� c� sự hoại diệt nhưng sau đ� vẫn c� sự sanh khởi th� r� r�ng c� một c�i đang diệt v� c� một c�i đang sanh (hai c�i kh�c nhau).

Nếu bảo rằng sanh v� diệt xảy ra c�ng l�c th� chẳng kh�c n�o bảo rằng c�i ấm (uẩn) n�y chết ngay khi ấm n�y đang sanh (sanh tử đồng thời).

Kh�ng thể n�o t�m thấy sự hiện hữu của chuỗi tương tục trong ba đời (qu�, hiện v� vị lai) được. Nếu sự tương tục đ� kh�ng c� trong ba đời th� l�m thế n�o c� thể c� c�i gọi sự tương tục?

TRUNG LUẬN QUYỂN THỨ TƯ

PHẨM THỨ HAI MƯƠI HAI:
QU�N S�T �ỨC NHƯ LAI

�ức Như Lai chẳng phải l� c�c ấm (ngũ uẩn sanh diệt), m� cũng kh�ng t�ch l�a khỏi ngũ ấm, Như Lai kh�ng hiện hữu trong ngũ ấm v� ngũ ấm cũng chẳng hiện hữu trong Như Lai. (Như Lai kh�ng ở trong v� ngo�i ngũ ấm). Trong ngũ ấm đ� kh�ng c� sự hiện hữu của Như Lai vậy th� Như Lai hiện hữu ở nơi n�o?

Nếu sự hiện hữu của đức Như Lai l� do ngũ ấm h�a hợp th� đức Như Lai kh�ng c� tự t�nh, v� nếu kh�ng c� tự t�nh th� l�m thế n�o c� thể nh�n nhờ v�o tha t�nh m� hiện hữu?

Ph�p nếu nh�n nhờ v�o tha t�nh m� sanh khởi th� n� ch�nh l� phi ng� (chẳng phải ng�). Nếu ph�p l� chẳng phải ng� th� l�m sao l� đức Như Lai được?

Nếu kh�ng c� tự t�nh l�m sao c� tha t�nh? T�ch rời tự t�nh v� tha t�nh th� c�i g� được gọi l� đức Như Lai?

Nếu bảo rằng kh�ng nhờ v�o ngũ ấm nhưng trước đ� đức Như Lai đ� hiện hữu v� v� hiện tại Ng�i thọ th�n ngũ ấm n�n gọi l� đức Như Lai th� kh�ng đ�ng, v� sự thật th�, hiện tại Ng�i đ� kh�ng thọ bất cứ ấm n�o v� cũng kh�ng c� ph�p g� gọi l� Như Lai cả. Nếu đức Như Lai đ� kh�ng hiện hữu v� đ� kh�ng thọ năm ấm th� hiện tại phải thọ c�i g� để Ng�i hiện hữu? Nếu Ng�i chưa thọ th� c�i được thọ kh�ng thể gọi l� thọ. Kh�ng c� c�i ph�p kh�ng thọ (v� thọ ph�p) n�o được gọi l� đức Như Lai. Nếu ở trong c�i đồng nhất v� sai biệt cũng như trong năm ấm đ� kh�ng thể t�m thấy sự hiện hữu của đức Như Lai như thế th� l�m thế n�o c� thể cho rằng đức Như Lai hiện hữu trong khi thọ ngũ ấm? Vả lại ngũ ấm được thọ đ� kh�ng từ tự t�nh hiện hữu v� nếu tự t�nh kh�ng hiện hữu th� l�m thế n�o tha t�nh c� thể hiện hữu? (kh�ng c� tự t�nh n�n cũng kh�ng c� tha t�nh).

V� những � nghĩa như thế m� những ấm được thọ (thọ) v� kẻ đang thọ (thọ giả: đức Như Lai) cả hai đều Kh�ng, v�, (nếu đ� l� Kh�ng, tất cả đều kh�ng c� tự t�nh, thế th�), l�m thế n�o c� thể sử dụng c�i Kh�ng (kh�ng c� tự t�nh của ngũ ấm) để bảo rằng kh�ng c� tự t�nh n�n đức Như Lai kh�ng thể hiện hữu?

�� Kh�ng (kh�ng tự t�nh) th� kh�ng thể luận thuyết (bất khả thuyết) m� chẳng phải Kh�ng (phi kh�ng) th� cũng kh�ng thể n�i năng b�n c�i. Vừa Kh�ng vừa phi kh�ng (chẳng phải kh�ng), chẳng phải kh�ng, chẳng phải chẳng kh�ng (cộng bất cộng: diệc kh�ng diệc bất kh�ng - cộng; phi kh�ng phi bất kh�ng - bất cộng) cũng đều kh�ng thể b�n thảo được, n�n, chỉ sử dụng giả danh (danh tự kh�ng thật c� tự t�nh) để n�i (l� c� đức Như Lai).

Ngay trong tướng tịch diệt (thật tướng�kh�ng t�nh) vốn kh�ng c� thường v� v� thường, v�n v�n..., bốn điều (tứ c�: thường, v� thường; vừa thường vừa v� thường, chẳng phải thường, chẳng phải v� thường). V�, ngay trong tướng tịch diệt cũng kh�ng hề c� bi�n, v� bi�n, v�n v�n, bốn điều (* hữu bi�n, v� bi�n; vừa hữu bi�n vừa v� bi�n, chẳng phải hữu bi�n chẳng phải v� bi�n).

Kẻ t� kiến th�m hậu (s�u nặng) th� bảo l� kh�ng c� đức Như Lai đ� đ�nh, nhưng đối với tướng tịch diệt của Như Lai m� khởi t�m ph�n biệt cho l� c� th� đ� cũng l� điều phi l� nốt.

Như thế trong t�nh Kh�ng, d� tư duy c�ch n�o, cũng kh�ng thể v�i v� nắm bắt được; thế m� sau khi đức Như Lai diệt độ cứ ho�i m�i (khởi t�m) ph�n biệt hữu v�!

�ức Như Lai đ� si�u vượt qua mọi h� luận, thế nhưng con người (v� v� minh) cứ sanh khởi ra kh�ng biết bao nhi�u h� luận, v� v� h� luận n�n huệ nh�n bị ph� hủy, v� huệ nh�n bị ph� hủy n�n kh�ng thể thấy Phật.

Tự t�nh m� đức Như Lai c� ch�nh l� tự t�nh của thế gian. �ức Như Lai kh�ng c� tự t�nh n�n thế gian cũng kh�ng c� tự t�nh.

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI BA:
QU�N S�T �I�N �ẢO

Xuất ph�t từ những ức niệm vọng tưởng ph�n biệt, tham, nhuế, si (tham, s�n, si) khởi sanh. Những đi�n đảo, tịnh v� bất tịnh (* trong sạch v� kh�ng trong sạch) cũng đều từ c�c duy�n khởi sanh.

Nếu nh�n v� tịnh v� bất tịnh đi�n đảo (m�) sanh khởi tam độc (tham, s�n, si) th� tam độc ch�nh n� kh�ng c� tự t�nh (v� t�nh) n�n phiền n�o cũng kh�ng c� thật.

Ng� v� ph�p (* chỉ cho phiền n�o) c� hay kh�ng, vấn đề n�y ho�n to�n bất th�nh. Kh�ng c� thật ng� th� d� c�c phiền n�o c� hay kh�ng c�, cũng kh�ng thể cấu th�nh.

(Nếu cho rằng v� ng� nhưng phiền n�o vẫn c� thể th�nh lập được th� thử hỏi đ� v� ng� th�) ai l� người sở hữu chủ của những phiền n�o n�y? (v� nếu kh�ng c� ai l� sở hữu chủ của những phiền n�o n�y) th� tất nhi�n n� ch�nh l� c�i kh�ng thể cấu th�nh được. Nếu t�ch rời con người nhưng phiền n�o vẫn hiện hữu một c�ch độc lập th� ch�nh những phiền n�o đ� đ� kh�ng hệ thuộc v�o bất cứ đ�u (c�i g� hoặc người n�o).

Giống như v� th�n kiến (* chấp c� ng� v� dẫu cho rằng: 1- L�a uẩn c� ng�, 2- Uẩn ch�nh l� ng�, 3- Trong năm uẩn c� ng�, 4- Trong ng� c� ngũ uẩn v� 5- Ngũ uẩn thuộc về ng�) d�ng năm thứ (quan s�t như thế) để truy cầu th� cũng kh�ng thể n�o t�m thấy Ng� được. Sử dụng năm phương ph�p tr�n để truy cầu phiền n�o nơi t�m � cấu (* cấu nhiễm: kh�ng trong sạch thanh tịnh) cũng kh�ng thể t�m thấy.

Hai thứ đi�n đảo tịnh v� bất tịnh đều kh�ng c� tự t�nh, m� vốn đ� kh�ng c� tự t�nh th� l�m thế n�o nh�n nhờ v�o hai thứ n�y m� c�c phiền n�o c� thể sanh khởi?

S�u trần (cảnh): sắc, thanh, hương, vị, x�c v� ph�p ch�nh l� nguồn gốc của tam độc.

Thể t�nh của s�u trần: sắc, thanh, hương, vị, x�c v� ph�p đều l� Kh�ng, kh�ng c� tự t�nh, n� giống như những qu�ng nắng (vi�m), những giấc mộng, v� như th�nh của c�n th�t b�.

S�u trần ch�nh n� đ� kh�ng c� tự t�nh, như thế th� l�m g� c� vấn đề tịnh v� bất tịnh trong đ�? N� (tịnh v� bất tịnh) chẳng kh�c n�o như người huyễn h�a v� h�nh ảnh trong gương.

Kh�ng (nh�n) nhờ v�o tịnh tướng (tướng trong sạch) th� kh�ng c� tướng bất tịnh. Nh�n (nhờ v�o) tịnh (mới) c� bất tịnh, v� thế n�n kh�ng c� bất tịnh. (* v� nếu kh�ng c� tịnh l�m duy�n th� bất tịnh l�m sao hiện hữu?)

Kh�ng nh�n nhờ nơi bất tịnh th� cũng kh�ng c� thanh tịnh, v� nh�n nhờ bất tịnh mới c� thanh tịnh, thế n�n kh�ng c� thanh tịnh.

Nếu kh�ng c� sự thanh tịnh th� do đ�u lại c� (l�ng) tham �i? V� nếu kh�ng c� sự bất tịnh th� tại sao lại c� (t�m) s�n nhuế?

�ối với c�c ph�p v� thường nhưng chấp l� thường tại th� đ� ch�nh l� sự đi�n đảo. Trong t�nh Kh�ng, kh�ng c� ph�p thường tại th� nơi n�o c� c�i gọi l� đi�n đảo về sự thường tại bất biến?

Nếu cho rằng đối với c�c ph�p v� thường m� chấp n� l� v� thường th� đ� chẳng phải l� sự đi�n đảo, nhưng, trong t�nh Kh�ng đ� kh�ng c� sự v� thường th� l�m g� c� c�i gọi l� chẳng phải đi�n đảo?

�ối tượng (cảnh giới) của sự chấp trước, kẻ chấp trước, sự chấp trước (khởi t�m chấp) v� tất cả c�c ph�p d�ng l�m c�ng cụ để chấp trước (* chỉ cho lục căn tiếp x�c với lục trần) đều l� tướng tịch diệt rỗng lặng, thế th� l�m g� lại c� sự chấp trước?

Nếu kh�ng c� c�i ph�p (sự) chấp trước th� khi cho rằng t� chấp l� đi�n đảo v� ch�nh qu�n (qu�n s�t ch�n ch�nh) l� kh�ng đi�n đảo vậy th� thử hỏi (tất cả đều rốt r�o kh�ng tịch, kh�ng c� tự t�nh) như thế ai l� người c� những sự đi�n đảo ấy?

Sự đi�n đảo kh�ng sanh khởi khi đ� c� sẵn những đi�n đảo (những đi�n đảo đ� hiện hữu sẵn), v� đ� kh�ng c� đi�n đảo th� cũng kh�ng thể sanh khởi những đi�n đảo. Người đi�n đảo kh�ng sanh ra sự đi�n đảo, người kh�ng đi�n đảo cũng kh�ng thể sanh ra những đi�n đảo. V� nếu ngay đang khi đi�n đảo cũng kh�ng sanh khởi những đi�n đảo vậy �ng c� thể (n�n) tự qu�n s�t thử xem ai l� người khởi sanh những đi�n đảo?

L�m thế n�o � nghĩa nầy c� thể đứng vững khi những đi�n đảo đ� kh�ng sanh khởi? v� l�m g� c� người đi�n đảo khi đ� kh�ng c� những sự đi�n đảo?

Nếu thường, lạc, ng�, tịnh l� những c�i g� thật c� th� những thường, lạc, ng�, tịnh đ� ch�nh l� những điều kh�ng phải đi�n đảo.

Nếu thường, lạc, ng�, tịnh l� những c�i thật sự kh�ng c� th� những sự như v� thường, khổ đau v� bất tịnh lẽ ra cũng phải kh�ng c�.

Như vậy đi�n đảo diệt th� v� minh diệt, v� v� minh diệt n�n c�c h�nh, v�n v�n, cũng diệt.

Nếu thể t�nh của phiền n�o l� thật (phiền n�o l� một c�i g� thật c�) nhưng vẫn bị lệ thuộc v�o một sở hữu chủ (người, t�m � cấu hay tự ng�) n�o đ� th� l�m thế n�o c� thể đoạn trừ? V� ai l� người c� thể đoạn trừ c�i thể t�nh đ� (của phiền n�o)?

Nếu phiền n�o l� hư vọng, l� kh�ng c� tự t�nh (v�) l� kh�ng thuộc về ai th� l�m thế n�o c� thể đoạn diệt v� ai l� người c� khả năng đoạn diệt v� t�nh (c�i kh�ng c� tự t�nh)?

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI BỐN:
QU�N S�T TỨ �Ế
(Bốn Ch�n L�, Bốn Sự Thật)

Nếu tất cả (c�c ph�p) đều Kh�ng (kh�ng c� tự t�nh), kh�ng sanh cũng kh�ng diệt, như thế th� kh�ng c� gi�o ph�p Tứ Th�nh �ế. V� kh�ng c� Tứ �ế n�n những sự việc như kiến khổ (nhận ch�n được thực trạng khổ đau của đời sống) v� đoạn tập (dứt trừ nguy�n nh�n của đau khổ), chứng diệt (chứng được quả vị tịch diệt niết b�n) v� tu đạo (con đường tu tập) đều kh�ng c� v� v� những điều tr�n kh�ng c� n�n kh�ng c� bốn đạo quả, v� kh�ng c� bốn đạo quả n�n người chứng đắc v� người đang hướng đến sự chứng đắc cũng kh�ng c� (Tứ hướng tứ quả cần ch� th�ch kỹ). Nếu kh�ng c� t�m bậc th�nh hiền th� kh�ng c� Tăng bảo, v� v� kh�ng c� gi�o ph�p Tứ đế n�n cũng kh�ng c� Ph�p bảo v� v� kh�ng c� Tăng bảo n�n cũng kh�ng c� Phật bảo. Như thế th�, người đề cập về Kh�ng thuyết (kh�ng t�nh) ch�nh l� kẻ ph� hoại Tam bảo.

Kh�ng ph�p (tất cả ph�p đều kh�ng) kh�ng chỉ hủy hoại (luật tắc) nh�n quả, tội phước m� c�n hủy hoại tất cả c�c ph�p của thế tục (* chỉ cho những nguy�n tắc căn bản của ph�p luật như đ�ng sai, phạm kh�ng phạm tội v�n v�n...)

Hiện tại quả thật �ng đ� kh�ng c� khả năng tri nhận được Kh�ng t�nh v� nh�n duy�n của Kh�ng t�nh kể cả Kh�ng nghĩa (* � nghĩa của Kh�ng t�nh) n�n đ� tự m�nh sanh khởi những n�o hại!

V� ch�ng sanh, chư Phật đ� y cứ v�o Nhị �ế (hai ch�n l�) để thuyết giảng gi�o ph�p, Nhị �ế đ� ch�nh l� Thế tục đế v� �ệ nhất nghĩa đế. Nếu người n�o đối với nhị đế m� kh�ng c� khả năng tri nhận, ph�n biệt (để liễu giải to�n vẹn sự hỗ tương quan hệ của n�) th� kẻ đ� đ� kh�ng thể tri nhận được � nghĩa ch�n thật của gi�o ph�p s�u xa vi diệu (thậm th�m) của chư Phật (Phật Ph�p).

Nếu kh�ng y cứ (nhờ) tục đế, th� kh�ng đạt được đệ nhất nghĩa đế v� nếu kh�ng đạt được đệ nhất nghĩa đế th� kh�ng chứng được quả vị niết b�n.

V� căn t�nh �m độn, kh�ng c� khả năng ch�nh qu�n Kh�ng t�nh (qu�n s�t một c�ch ch�n x�c rằng c�c ph�p vốn kh�ng c� tự t�nh chỉ do nh�n duy�n h�a hợp m� giả hữu), n�n tự hại, chẳng kh�c n�o kh�ng giỏi về ch� thuật bắt rắn n�n kh�ng thể bắt những rắn độc một c�ch thiện xạ.

�ức Thế T�n biết r� ph�p n�y l� ph�p s�u xa mầu nhiệm (thậm th�m vi diệu), chẳng phải l� ph�p m� kẻ độn căn c� thể v�i tới (hiểu được) v� thế m� Ng�i kh�ng muốn dạy.

�ng cho rằng t�i l� người chấp trước Kh�ng t�nh n�n v� t�i m� sanh ra những lỗi lầm, kỳ thật những lỗi lầm m� hiện �ng đang n�i, đối với Kh�ng t�nh th� n� ho�n to�n kh�ng c�.

Tất cả c�c ph�p sở dĩ được cấu th�nh l� do nhờ c� Kh�ng nghĩa (� nghĩa c�c ph�p đều kh�ng c� tự t�nh). Nếu kh�ng c� � nghĩa rằng c�c ph�p đều Kh�ng th� tất cả c�c ph�p đ� kh�ng thể cấu th�nh được.

Hiện ch�nh �ng đang c� lỗi nhưng �ng lại đổ ngược lỗi ấy cho t�i thế th� chẳng kh�c n�o người cưỡi ngựa nhưng ch�nh m�nh lại qu�n mất con ngựa đang cưỡi.

Nếu �ng thấy rằng c�c ph�p chắc chắn thật c� tự t�nh, tức l� �ng thấy (thừa nhận) c�c ph�p kh�ng c� nh�n v� (cũng) kh�ng c� duy�n.

Như thế c� nghĩa l� (tức l�) ph� hủy nh�n v� quả, sự tạo t�c, kẻ tạo t�c v� ph�p được tạo t�c, cũng như sự sanh diệt của vạn vật, tất cả đều bị hủy hoại.

C�c ph�p được sanh khởi từ c�c nh�n v� duy�n, t�i tuy�n bố rằng ch�nh n� l� kh�ng thật c�, điều đ� cũng ch�nh l� giả danh v� cũng c�n được gọi l� nghĩa trung đạo. Chưa từng thấy c� bất cứ ph�p n�o đ� kh�ng được khơ?i sanh từ nh�n duy�n, v� thế m� tất cả c�c ph�p, kh�ng ph�p n�o m� kh�ng l� Kh�ng cả (* tất cả c�c ph�p đều kh�ng c� tự t�nh).

Nếu tất cả l� kh�ng phải Kh�ng (chẳng l� Kh�ng) th� đ� kh�ng c� sanh diệt v� như thế th� ph�p Tứ Th�nh �ế đ� kh�ng c�.

Sự khổ đau nếu kh�ng từ c�c duy�n sanh khởi th� l�m thế n�o c� c�i gọi l� khổ đau? Khổ c� nghĩa l� v� thường (� nghĩa của sự thống khổ ch�nh l� v� thường), định t�nh (quyết định c� tự t�nh) th� kh�ng l� v� thường.

Nếu khổ đau m� c� tự t�nh nhất định (định t�nh) th� v� l� do g� n� lại sanh ra từ Tập (nguy�n nh�n của đau khổ)? (v� nếu quả đ�ng) như thế th� kh�ng c� Tập đế (tập đế: nguồn gốc của khổ đau), v� lẽ (nếu khổ đế m� c� định t�nh th�) � nghĩa của Kh�ng t�nh tất bị ph� hủy. (c�u n�y c� thể dịch: nếu khổ đế m� c� định t�nh, th� tại sao n� lại được sanh ra từ tập đế; v� do hủy ph� Kh�ng nghĩa cho n�n mới c� (vấn đề l�) kh�ng c� tập đế.)

Sự đau khổ m� nếu l� c� định t�nh (tự t�nh nhất định) th� ắt hẳn đ� kh�ng c� diệt đế. V� �ng chấp c� định t�nh tức (ch�nh l�, cũng c� nghĩa l�) ph� hủy diệt đế.

Nếu sự đau khổ m� c� định t�nh th� kh�ng đ� c� con đường tu tập v� nếu c� con đường c� thể tu tập th� điều n�y đ�ch thị l� đ� kh�ng c� định t�nh.

Nếu kh�ng c� Khổ đế, Tập đế, v� Diệt đế th� sự khổ đau được tận diệt bởi con đường tu tập (�ạo đế) chung cuộc (cứu c�nh) sẽ đưa dẫn đến nơi n�o? (con đường c� khả năng diệt trừ mọi đau khổ cuối c�ng (rốt r�o) sẽ đưa dẫn đến nơi n�o?)

Nếu đau khổ chắc chắn c� tự t�nh nhất định th� tại sao trước đ� (trước khi tu qu�n) kh�ng thấy (tự t�nh của n�) nhưng nay (do tu qu�n) mới thấy; l� do v� (nếu thật c�) tự t�nh (của khổ đau) th� đ� kh�ng c� sự biến đổi sai biệt (*trước v� sau vẫn thấy hoặc kh�ng thấy).

Giống như những kiến giải về sự thống khổ, sự chấm dứt cội nguồn của mọi thống khổ (đoạn tập), sự chứng đắc quả vị niết b�n (chứng diệt), con đường tu tập ch�nh ph�p v� bốn quả vị thanh văn (tứ quả) đều ho�n to�n kh�ng hợp l�.

Tự thể t�nh của bốn đạo quả đ� xưa nay chưa hề c� được (bất khả đắc) vả lại tự t�nh của c�c ph�p nếu l� thật c� (định: nhất định, cố định, kh�ng thay đổi) th� v� l� do g� m� hiện tại mới c� thể c� được? (* v� nếu thật th� đ� c� sẵn rồi).

Nếu kh�ng c� bốn quả th� kh�ng c� người đắc quả v� cũng kh�ng c� người đang hướng đến bốn quả. V� kh�ng c� t�m bậc th�nh th� kh�ng c� Tăng bảo.

V� lẽ kh�ng c� bốn Th�nh đế n�n cũng kh�ng c� Ph�p bảo. �� kh�ng c� Ph�p bảo v� Tăng bảo th� l�m thế n�o c� Phật bảo?

�ng bảo rằng kh�ng nh�n nhờ (ph�t t�m) Bồ đề nhưng c� Phật v� ngược lại kh�ng nh�n nhờ Phật nhưng vẫn c� (đạo quả v� thượng) Bồ đề (* tr� gi�c ngộ si�u việt).

Nếu kh�ng sẵn c� Phật t�nh (chẳng phải l� Phật t�nh) trước đ� th� d� cần m�nh (si�ng năng d�ng m�nh) tinh tấn tu h�nh bồ đề đạo (con đường tr� gi�c) đến c�ch mấy cũng vẫn kh�ng thể chứng th�nh Phật quả được.

C�c ph�p nếu l� chẳng Kh�ng (Kh�ng t�nh), th� kh�ng c� người tạo tội v� phước, như thế (thư? hỏi) đ� kh�ng l� Kh�ng th� c�i g� l� c�i được tạo t�c v� lẽ những thứ đ� (* kỳ: đại danh từ chỉ cho t�c giả, tội v� phước được tạo n�n) đều c� tự t�nh nhất định?

�ối với �ng, trong tội lỗi v� phước đức kh�ng c� vấn đề quả b�o ph�t sanh, thế th� (kh�ng kh�c n�o �ng khẳng định rằng) t�ch l�a hẳn tội lỗi v� phước đức nhưng vẫn c� những quả b�o.

Nếu quan niệm rằng quả b�o được sanh ra từ tội lỗi v� phước đức như thế r� r�ng tội lỗi v� phước đức đ� sanh ra quả b�o th� tại sao bảo l� chẳng Kh�ng?

�ng ph� đổ tất cả ph�p v� c�c nh�n duy�n Kh�ng nghĩa (* nh�n duy�n giả hợp sanh ra c�c ph�p, tự n� kh�ng c� tự t�nh) cũng c� nghĩa l� ph� hủy bao nhi�u học l� ph�p tắc hiện hữu (* đ� v� đang c�) của thế tục.

Nếu ph� hủy Kh�ng nghĩa th� đ�ch thị l� kh�ng c� g� để v� được l�m. Kh�ng l�m nhưng vẫn c� l�m (V� t�c nhi hữu t�c) v� chẳng l�m (nhưng vẫn) gọi l� t�c giả (bất t�c danh t�c giả). (* t�nh kh�ng sở dĩ c� l� v� c�c duy�n h�a hợp tạo th�nh c�c ph�p, ch�nh c�c ph�p đ� kh�ng c� tự t�nh n�n gọi: t�nh kh�ng. Nếu ph� hủy Kh�ng nghĩa [� nghĩa Kh�ng t�nh] th� h�a ra c�c ph�p l� c� tự t�nh nhất định v� nếu c�c ph�p đ� c� tự t�nh nhất định th� kh�ng phải tạo t�c để cấu th�nh do đ� khi ph� hủy Kh�ng nghĩa th� tất cả ph�p biến th�nh kh�ng c� sự tạo t�c v� như th� kh�ng c� nguy�n nh�n. V� t�c nhi hữu t�c c� nghĩa l� v� cho rằng c�c ph�p đều c� tự t�nh n�n d� kh�ng cần tạo t�c để cấu th�nh, tức l� kh�ng cần c� nguy�n nh�n nhưng n� đ� c� sẵn, đ� tạo th�nh những ph�p cố định bất biến. Bất t�c danh t�c giả c� nghĩa l� d� cho c� t�c giả th� cũng kh�ng c� nghiệp được tạo t�c n�n gọi l� t�c giả. V� như đ� n�i v� t�c nhi hữu t�c n�n tuy rằng kh�ng c� t�c giả nhưng vẫn c� t�c nghiệp, c� quả b�o).

Nếu đoan quyết rằng (c�c ph�p) c� tự t�nh nhất định th� bao nhi�u tướng trạng của thế gian đều (trở th�nh) kh�ng sanh kh�ng diệt, thường trụ một c�ch mi�n viễn v� kh�ng bao giờ bị hoại diệt.

Nếu kh�ng c� Kh�ng t�nh th� những g� chưa đạt được lẽ ra sẽ kh�ng đạt được. Cũng kh�ng c� việc chấm dứt phiền n�o v� c�c khổ n�o được diệt tận (diệt sạch).

V� thế trong kinh dạy rằng, nếu thấy ph�p nh�n duy�n (* nếu ai c� khả năng nhận ch�n được rằng c�c ph�p do nh�n duy�n sanh khởi đều kh�ng c� tự t�nh) th� ch�nh l� c� khả năng thấy Phật, nhận ch�n được thực trạng của sự thống khổ, nguy�n nh�n đưa dẫn đến sự thống khổ (tập), quả vị giải tho�t an lạc (diệt) v� con đường dẫn đến quả vị giải tho�t an lạc (đạo).

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI LĂM:
QU�N S�T NIẾT B�N

Nếu tất cả c�c ph�p đều Kh�ng, kh�ng sanh cũng kh�ng diệt th� đoạn trừ v� diệt tận c�i g� m� gọi l� niết b�n?

Nếu c�c ph�p chẳng l� Kh�ng, th� kh�ng sanh v� kh�ng diệt, như thế th�, c�i g� được đoạn trừ v� tận diệt m� gọi l� niết b�n?

Kh�ng c� sự chứng đắc, cũng kh�ng c� sự đạt đến (cảnh giới niết b�n), kh�ng đoạn tuyệt cũng chẳng thường hằng, chẳng sanh cũng kh�ng diệt, những điều được tr�nh b�y như thế đ�ch thị l� niết b�n.

Niết b�n kh�ng l� ph�p hữu vi, v� hữu vi ch�nh l� tướng gi� chết. V� v� ho�n to�n (chung cục) kh�ng c� ph�p Hữu, n�n, viễn ly tướng gi� chết.

Nếu niết b�n l� thật hữu th� niết b�n ch�nh l� hữu vi, đ� ho�n to�n kh�ng c� bất cứ một ph�p n�o l� v� vi cả (* v� c� c�i gọi l� v� vi th� niết b�n lập tức kẹt v�o c�i c�).

Nếu niết b�n l� thật hữu th� tại sao gọi l� v� thọ (kh�ng thọ tướng sanh tử)? (v� lẽ đ�) kh�ng c� bất cứ ph�p n�o kh�ng xuất ph�t từ thọ chấp (l�nh thọ v� chấp thủ) m� được gọi l� ph�p hữu cả.

Hữu (c�) c�n kh�ng phải l� niết b�n huống chi l� v� (kh�ng)? Niết b�n đ� kh�ng c� c�i gọi l� Hữu th� nơi n�o c� c�i V�?

Nếu V� (kh�ng c� g� cả) l� niết b�n th� tại sao lại gọi l� kh�ng thọ chấp? đ� chưa bao giờ từng c� sự kh�ng thọ chấp m� gọi l� ph�p V� (vật kh�ng c�).

V� thọ chấp c�c nh�n duy�n n�n xoay vần (lu�n chuyển) trong sanh tử. Kh�ng thọ c�c nh�n duy�n, đ� ch�nh l� niết b�n.

Như trong kinh đức Phật đ� từng dạy l� h�y đoạn tuyệt cả hữu v� phi hữu (kh�ng phải l� hữu) (* cũng c� nghĩa l� đoạn trừ thật hữu v� thật v�) v� vậy m� biết rằng niết b�n l� chẳng phải hữu m� cũng chẳng phải v� (phi hữu diệc phi v�).

Nếu cho rằng niết b�n l� sự cộng hợp của (giữa) hữu v� v� th� hữu v� v� tức l� (ch�nh l�) giải tho�t, sự kiện n�y kh�ng thể hợp l�.

Nếu bảo rằng niết b�n l� sự tập họp của hữu v� v� th� niết b�n l� một c�i g� chẳng phải l� vật kh�ng c� sự thọ chấp v� cả hai (hữu v� v�) đều từ thọ chấp khởi sanh.

�� do hữu v� v� cộng hợp để cấu th�nh th� l�m thế n�o c� thể gọi l� niết b�n được v� niết b�n gọi l� v� vi m� hữu v� v� th� l� (thuộc về) hữu vi?

Hữu v� v� hai c�i cộng lại th� l�m sao c� thể l� niết b�n? v� hai sự kiện đ� c� chỗ bất đồng (đ� kh�ng c� đồng một xuất xứ) giống như việc kh�ng thể đồng l�c c� mặt của cả s�ng v� tối.

Nếu c�i g� chẳng phải hữu v� chẳng phải v� th� gọi c�i đ� l� niết b�n thế th� c�i chẳng phải hữu v� chẳng phải v� n�y lấy g� để ph�n biệt? (* v� đ� phi hữu v� v� th� l�m sao ph�n biệt được)

Vả lại nếu tư duy ph�n biệt (c�i n�y l�) phi hữu (chẳng phải hữu) (c�i kia l�) phi v� (chẳng phải v�) (v� dựa v�o những ph�n biệt) như thế gọi đ� l� niết b�n vậy th� nếu hữu v� v� được th�nh lập th� phi hữu v� phi v� kh�ng thể th�nh lập được (* đ� hữu th� phi v�, đ� v� th� phi hữu n�n hữu v� v� m� th�nh th� nhất định phi hữu v� phi v� phải bất th�nh).

Sau khi đức Như Lai diệt độ kh�ng thể bảo rằng ng�i hiện hữu hay kh�ng hiện hữu, cũng kh�ng thể bảo rằng ng�i vừa hiện hữu vừa kh�ng hiện hữu m� cũng kh�ng thể bảo rằng ng�i kh�ng phải hiện hữu v� kh�ng phải kh�ng hiện hữu (phi hữu cập phi v�). Khi đức Như Lai c�n tại thế kh�ng thể bảo rằng ng�i hiện hữu v� kh�ng hiện hữu, cũng kh�ng thể bảo l� ng�i vừa hiện hữu vừa kh�ng l� hiện hữu m� cũng kh�ng thể bảo rằng ng�i chẳng phải hiện hữu v� chẳng phải kh�ng hiện hữu.

Giữa niết b�n v� thế gian đ� kh�ng c� mảy may sai biệt. Giữa thế gian v� niết b�n cũng kh�ng c� ch�t g� sai biệt.

Thật tế th� đ� kh�ng c� sự kh�c biệt n�o giữa bi�n giới (ngằn m�) của niết b�n v� của thế gian, hai bi�n tế như thế đ� kh�ng c� mảy may sai biệt.

Sau khi (đức Như Lai) diệt độ những kiến giải về hữu v� v� v�n v�n..., về hữu bi�n v�n v�n..., v� về thường trụ bất biến v�n v�n... (* tam chủng thập nhị kiến, lục thập nhị kiến...) (những kiến giải n�y) đ� y cứ v�o niết b�n m� khởi l�n những h� luận về c�c đời vị lai v� qu� khứ.

V� tất cả ph�p đều Kh�ng (kh�ng c� tự t�nh) th� l�m g� c� chuyện hữu bi�n, v� bi�n? Vừa hữu bi�n vừa v� bi�n v� chẳng phải hữu bi�n chẳng phải v� bi�n? L�m g� c� sự đồng nhất v� sai biệt? L�m thế n�o c� thường v� v� thường? Vừa thường vừa v� thường v� chẳng phải thường cũng chẳng phải v� thường?

C�c ph�p (cứu c�nh kh�ng tịch), kh�ng thể v�i đến v� nắm bắt được; (với cứu c�nh kh�ng), tất cả h� luận đều bị diệt sạch, kh�ng c�n c� người m� cũng kh�ng c�n nơi chốn v�, đức Phật cũng đ� kh�ng hề dạy bảo bất cứ một lời n�o.

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI S�U:
QU�N MƯỜI HAI NH�N DUY�N

Ch�ng sanh v� bị si m� (v� minh) che lấp n�n đ� khởi sanh ba nghiệp (ba h�nh: th�n, khẩu v� �) v� v� bị nghiệp (h�nh) dẫn khởi n�n theo nghiệp (h�nh) m� đọa lạc trong s�u th� (* s�u nẻo đường, cảnh giới: thi�n, nh�n, a tu la, địa ngục, ngạ quỷ v� s�c sanh).

V� nh�n v� duy�n của c�c h�nh n�n thức cảm thọ lấy c�i th�n mạng của sanh tử s�u đường v� v� c� sự đeo n�u thủ chấp của thức (* thức nhập v�o b�o thai b�m giữ lấy tinh cha huyết mẹ để cấu th�nh sinh mạng) n�n danh (t�m) v� sắc (ph�p, th�n, vật thể) được tăng trưởng.

V� danh sắc tăng trưởng n�n nh�n đ� sanh ra lục nhập (s�u căn được ho�n th�nh) do sự h�a hợp của lục t�nh (lục căn), lục trần v� lục thức n�n sanh ra lục x�c, v� nh�n lục x�c m� liền (tức khắc) khởi sanh ba cảm thọ (tam thọ) v� nh�n ba cảm thọ n�n sanh ra kh�t �i, nh�n �i m� c� bốn thủ (* bốn loại thủ chấp: dục thủ, kiến thủ, giới cấm thủ v� ng� ngữ thủ), nh�n thủ n�n c� hữu. Nếu người chấp thủ (b�m giữ chặt chẽ) m� kh�ng thủ chấp (b�m giữ đeo n�u chặt chẽ) th� được giải tho�t v� kh�ng c�n sanh tử lu�n hồi. Từ hữu m� c� sanh, từ sanh n�n c� gi� chết, từ gi� chết cho n�n c� c�c ưu bi khổ n�o (buồn sầu khổ đau dằn vặt). Như vậy v�n v�n..., những sự kiện tr�n đều xuất ph�t (bắt nguồn) từ qu� tr�nh ph�t triển của một sinh mạng m� c� (hiện hữu). Chỉ v� (mười hai) nh�n duy�n n�y m� tập đại th�nh (nh�m họp v� h�nh th�nh) khổ ấm (* Ấm, giới, nhập h�a hợp - th�n t�m). C�i gọi l� sanh tử ch�nh l� cội nguồn của c�c h�nh (nghiệp) được tạo ra bởi kẻ v� minh. Bậc tr� giả (người c� tr� tuệ b�t nh�) kh�ng tạo n�n những sự kiện ấy, v� thế v� minh diệt n�n những sự kiện ấy (h�nh thức v�n v�n...) kh�ng thể sanh khởi, chỉ v� v� minh m� những khổ ấm tụ họp sanh khởi; thế n�n v� minh diệt th� ch�nh l� diệt trừ tận gốc mọi khổ đau sanh tử lu�n hồi.

�

PHẨM THỨ HAI MƯƠI BẨY:
QU�N S�T VỀ NHỮNG T� KIẾN

Những thường kiến, (đoạn kiến) v�n v�n... của thế gian đều y cứ v�o đời qu� khứ, vậy th�, đ� c� hay kh�ng một c�i "ng�" trong đời qu� khứ?

Những kiến chấp về hữu bi�n v�n v�n... đều y cứ v�o đời vị lai, vậy th�, c�i ng� ở đời vị lai sẽ l� c�i được tạo t�c hay l� kh�ng tạo t�c?

�ời qu� khứ c� ng� l� việc kh�ng thể c� được, v� nếu trong đời qu� khứ đ� c� ng� th� đời hiện tại kh�ng cần phải tạo t�c ra ng� nữa.

Nếu cho rằng ng� ch�nh l� như thế (*ng� tức thị l� th�n ngũ uẩn được tạo t�c ơ? đời n�y) n�n th�n thể c� những tướng trạng kh�c biệt, v� nếu t�ch l�a khỏi th�n th� ở nơi biệt lập n�o c� ng�?

T�ch l�a th�n th� kh�ng c� ng� (t�ch rời hữu, v�, th�n, ng�?), việc (l� luận) n�y đ� được th�nh lập, nhưng nếu cho rằng th�n ch�nh l� ng� th� (vốn th�n) ho�n to�n cũng kh�ng c� ng� (v� đ� t�ch rời ra nhưng kh�ng thể t�m thấy ng�).

Chỉ c� th�n kh�ng phải l� ng� v� lẽ th�n tướng lu�n lu�n sanh diệt, thế th� l�m thế n�o c� thể v� sự thọ chấp m� tạo n�n người thọ chấp?

Nếu như t�ch rời th�n thể m� c� ng� th� việc n�y kh�ng hợp l�, v� kh�ng c� thọ chấp nhưng ng� vẫn c� th� điều n�y quả thật kh�ng thể t�m thấy (kh�ng hề xảy ra, chưa từng được c�: bất khả đắc).

Vả lại, nếu hiện tại ng� kh�ng t�ch l�a thọ chấp (th�n) m� cũng kh�ng ch�nh l� thọ chấp, chẳng phải l� kh�ng c� thọ chấp, chẳng phải l� (thọ chấp n�n) kh�ng c� ng�, điều n�y ch�nh l� � nghĩa mang t�nh quyết định.

�� kh�ng hợp l� khi quan niệm rằng Ng� đ� kh�ng được tạo n�n trong qu� khứ. V�, Ng� trong đời qu� khứ kh�c biệt hẳn với Ng� của đời hiện tại cũng ho�n to�n sai.

Nếu cho rằng c� sự sai kh�c th� khi t�ch rời c�i ng� thuộc đời qu� khứ vẫn c� c�i ng� thuộc đời hiện tại, cho n�n, d� Ng� trụ ơ? đời qu� khứ nhưng hiện tại (đứng biệt lập hẳn ngo�i c�i ng� của qu� khứ) Ng� tự sanh ra lấy.

Như thế th� l� đoạn diệt, mất hẳn (kh�ng c�n) nghiệp lực v� quả b�o, v� l�, c�i Ng� đời qu� khứ tạo nhưng c�i Ng� đời n�y phải thọ l�nh, như thế l� c� kh�ng biết bao nhi�u lầm lỗi!

Cũng v� c�ng sai lầm khi quan niệm rằng (ng� l� một c�i g�) trước kh�ng nhưng nay c�, v� lẽ, Ng� ch�nh l� một ph�p được tạo t�c n�n (m� ph�p được tạo t�c n�n l� ph�p v� thường sanh diệt, n�n, trước kh�ng sau c� th� n�) cũng ch�nh l� v� nh�n (* c�i kh�ng được cấu th�nh bởi bất cứ nguy�n nh�n n�o!).

Như chấp thấy c� Ng�, kh�ng c� Ng�, vừa c� Ng�, vừa kh�ng c� Ng� trong đời qu� khứ những kiến chấp như thế đều ho�n to�n kh�ng đ�ng.

C�i Ng� ở đời vị lại l� được tạo th�nh, l� kh�ng được tạo th�nh, những kiến chấp như thế, đều giống hệt những lỗi lầm khi kiến chấp về Ng� trong đời qu� khứ.

Nếu trời tức l� người th� rơi v�o c�i chấp của thường bi�n, v� trời l� kẻ v� sanh (kh�ng được sanh ra), m� đ� kh�ng sanh th� đ� l� ph�p (vật) thường tại.

V� nếu trời l� vật g� kh�c biệt với con người, th� tức l� v� thường, v� nếu trời kh�c biệt với con người th� l� kh�ng c� sự tương tục (sự nối tiếp quan hệ).

Nếu l� nửa trời nửa người, th� rơi v�o nhị bi�n của thường v� v� thường, việc đ� th� kh�ng đ�ng.

Nếu thường v� v� thường cả hai đều được th�nh lập, như vậy th� lẽ ra sự chẳng phải thường v� chẳng phải v� thường cũng c� thể th�nh lập.

Ph�p nếu chắc chắn c� kẻ đến, v� nhất định c� kẻ đi th� sự sanh tử ch�nh l� kh�ng c� nguồn cội (sự bắt đầu), nhưng, sự thật th� đ� kh�ng c� việc ấy.

Hiện tại nếu kh�ng c� sự thường hằng th� l�m thế n�o c� sự v� thường, vừa thường vừa v� thường v� phi thường phi v� thường (* chẳng phải thường, chẳng phải v� thường)?

Nếu thế gian l� hữu bi�n (c� giới hạn) th� l�m thế n�o c� hậu thế (đời sau), v� nếu thế gian l� v� bi�n (* kh�ng giới hạn) th� cũng l�m thế n�o c� hậu thế?

Năm ấm lu�n lu�n (thường) tương tục chẳng kh�c n�o sự tương tục của ngọn lửa của một c�y đ�n, v� thế m� thế gian chẳng phải l� hữu bi�n hay v� bi�n g� cả.

Nếu năm ấm trước bị hủy hoại, (m�, đ� bị hủy hoại th� kh�ng thể sanh ra th�n năm ấm sau nhưng) kh�ng c� nh�n l� ngũ ấm m� lại sanh năm ấm sau, như thế th� thế gian l� c� giới hạn (hữu bi�n), (*thiếu sự tương tục ch�nh l� c� v� bị giới hạn).

Nếu năm ấm trước đ� đ� kh�ng bị hủy hoại m� cũng kh�ng c� nh�n l� ấm nhưng vẫn sanh năm ấm sau, thế th�, thế gian sẽ l� kh�ng giới hạn (v� bi�n).

Gi�o ph�p ch�n thật, người thuyết ph�p cũng như th�nh giả đều rất kh� được (v� ch�nh ph�p th� ly ng�n tuyệt lự, viễn ly ng�n ngữ, dứt bặt tư duy, c�n người thuyết ph�p th� v� thuyết v� thị, chẳng n�i một c�u, kh�ng b�y một nghĩa v�, th�nh giả th� v� văn v� đắc, kh�ng nghe kh�ng c� g� để chứng đắc) v� thế n�n vấn đề sanh tử đ� chẳng phải l� hữu bi�n hay v� bi�n.

Nếu thế gian hoặc một nửa l� hữu bi�n, một nửa l� v� bi�n, hoặc vừa l� hữu bi�n vừa l� v� bi�n th� kh�ng đ�ng.

L�m thế n�o người thọ năm ấm kia một phần bị ph� hủy nhưng phần kh�c kh�ng bị ph� trừ? �� l� một sự kiện ho�n to�n kh�ng hợp l�.

Cũng hệt như thế, sự thọ chấp l�m thế n�o một phần bị ph� v� phần kh�c th� kh�ng? Sự kiện n�y hiển nhi�n cũng kh�ng đ�ng.

Nếu trường hợp vừa hữu bi�n vừa v� bi�n cả hai đều th�nh lập được th� vấn đề chẳng phải hữu bi�n v� chẳng phải v� bi�n cũng phải th�nh lập được.

Bởi v�, tất cả ph�p vốn đều l� Kh�ng t�nh, n�n c�c kiến chấp cho rằng thế gian l� thường v�n v�n... tr�n mặt kh�ng gian th� kh�ng luận l� ở đ�u, tr�n phương diện thời gian th� bất luận l� v�o l�c n�o, thử hỏi ai l� người khởi l�n những kiến chấp như thế?

Nay con khể thủ đảnh lễ đấng Cồ ��m, bậc �ại Th�nh Chủ đ� từ bi l�n mẫn (l�ng thương x�t) thuyết giảng gi�o ph�p thậm th�m vi diệu n�y để đoạn trừ tất cả mọi v� minh kiến chấp.

�