Kinh Hiền Nh�n

�

佛山* Buddha Mountain * Ph�̣t Sơn

Calgary Alberta Canada

[ �中文| � ENGLISH � ]

TRANG CHỦ

KINH ĐI�̉N

ĐẠI TẠNG KINH

TH�̀N CHÚ

HÌNH ẢNH

VT0790-2

KINH HIỀN NH�N

H�n Dịch: Ng� Nguyệt Chi

Việt Dịch: HT Th�ch H�nh Trụ

Th�nh Hội Phật Gi�o Th�nh Phố Hồ Ch� Minh Ấn H�nh. PL: 2538 � 1994

(Phật Thuyết Bột Kinh Sao (1 quyển) ●Ng� ●Chi Khi�m dịch ●Q. 17, Tr. 729, Sh. 790 ●佛說孛經抄 (一卷) (吳支謙譯) Cư sĩ Chi Khi�m người nước Nhục Chi, cũng đọc l� Nguyệt Chi, dịch kinh n�y v�o đời Ng� chứ kh�ng phải ng� Chi Khi�m.) Xin ch�n th�nh cảm ơn Cư sĩ Nguy�n Minh-Nguyễn Minh Tiến đ� t�m gi�p nguồn g�c t�n kinh. Thienminh)

Lời N�i Đầu

Trường đồ tri m� lực

Cửu xử thức �Hiền Nh�n�

(đường d�i mới biết ngựa hay,

Ở l�u mới biết l� người Hiền Nh�n)

T�i được đọc cuốn "Hiền Nh�n" n�y trong một buổi chiều mưa gi�.

Gi� mưa rầu rĩ nhắc t�i nhớ lại thời xưa. Bao cảnh tượng xa xăm dồn dập thi nhau k�o về, g�y cho tr� �c một cảm gi�c m�nh mang, bao la kh�ng bờ bến.

V�ng, thời xưa, thời của ch�nh ph�p, huy ho�ng c�n bao giờ trở lại với nh�n gian chất chứa đau thương. C� trở lại chăng cũng chỉ l� những viễn ảnh mờ xa hiện lại ở tr� �c mỗi người trong hiện cảnh.

Ngược d�ng k� v�ng, bạn thấy r� r�ng sự đau khổ hiện đại c�n gh� rợn gấp mấy mươi lần nỗi đau khổ m� người xưa đ� gặp tr�n bốn cửa th�nh Ca Tỳ La Vệ.

Đau thương kh�ng c�n như hồi xưa nữa. Đ�y l� một nỗi đau thương h�nh như l� v� phương cứu chửa. Lạy Ng�i, con đường lầm lạc dẫn ch�ng con đi xa mất rồi. Gi�o l� cao s�u, ng�y nay đ� phai mờ, hơn nữa đ� bị phủ l�n một lớp �o m�u t�n ngưỡng.

Xa xa c�n vọng tiếng của một đo�n qu�n n�o reo h� chiến thắng. Đ�u đ�y c�n phảng phất tiếng cười kho�i tr� của nh� khoa học. V� kia, cặp mắt đăm chi�u của nh� triết l�, gần hơn nữa, một n�t nhăn tin tưởng nơi tr�n, một t�n đồ thuần th�nh. Những �m thanh v� h�nh ảnh ấy sao kh�ng đem lại cho ta một tia nắng tin tưởng?

V� n�o l� ch�n l� l� t�nh thương l� l� tr� đang c�n l� bao nhi�u danh từ k�u v� rỗng.

Trong khi c�n mơ m�ng nh�n vũ trụ h�y quay lại đạo đức đ�ng phương đi, bạn sẽ thấy một vẽ g� quen thuộc. T�i muốn trở về với một qu� khứ �m dịu hơn.

C�n thiếu ở nh�n gian một sự nhận thức r� r�ng về định hướng. H�y đến ph�n t�ch t�m trạng của mọi con đường. Bạn sẽ thấy: đ�u cũng l� đ�ng hướng, duy phần ri�ng, chỉ thấy con đường m�nh l� đ�ng v� của mọi người đều sai v� lạc lối cả.

C�n thiếu ở nh�n gian một sự sửa chữa. Một sự sửa chữa th�i: Sửa chữa vẫn l� tiến h�a. Những vết tỳ rất nhỏ trong t�m hồn, một cử chỉ vụng về trong xử thế, một t�m niệm vị kỷ nhỏ nhen, đủ kết tập v� l�m b�ng l�n một ngọn lửa thi�u trọn địa cầu v� cả dục giới � nhiễm.

Đạo Phật đ�, một triết l� u huyền, một khoa học thực nghiệm, một đạo đức tuyệt vời. Tư tưởng lu�n l� đ�ng t�y dễ g� so s�nh.

Những cuốn s�ch chữ nho r�ch n�t, nhưng bao nhi�u c�i mới hiện thời đều ở cả trong ấy. M�nh kh�ng muốn vong bản. M�nh kh�ng muốn chạy theo b�ng h�nh giả dối th� m�nh n�u lấy cội gốc vậy.

Một b� gi� ngồi niệm Phật đ�. Bạn thấy ở đ�y những g� th�m th�y. Nhưng đ� l� tất cả � nghĩa của cuộc đời.

H�m nay, để t�m hồn lắng xuống một chiều mưa gi�, t�i đọc cuốn HIỀN NH�N với một t�m niệm trong s�ng, đầy tin tưởng. C� g� đ�u, những lời giản dị nhưng đầy vẽ hiểu đời v� chứng tỏ hạnh ph�c chỉ c� khi n�o t�m niệm được an l�nh v� thanh tho�t. Nh�n loại đ� bỏ lui sau bước ch�n những hạt v�ng qu� gi� v� mắt mờ c�n tr�ng ng�ng những b�o ảnh đ�u xa...

Cũng như bao nhi�u lời giảng dạy cho t�n đồ cư sĩ, cuốn "HIỀN NH�N" n�y l� một cuốn kinh lu�n l� v� đạo đức Phật dạy cho kẻ bạch y. Như t�i đ� n�i lu�n l� nh� Phật bao tr�m cả lu�n l� Đ�ng, T�y, c�c bạn c� để t�m mới thấy r�.

Th�m th�y m� giản dị biết bao, những lời dạy qu� h�a như đoạn n�y trong kinh HIỀN NH�N:

Kết bạn c� bốn thứ:

"Một l� kết bạn như hoa, hai l� kết bạn như c�n, ba l� kết bạn như n�i, bốn l� kết bạn như đất.

"Sao gọi l� kết bạn như hoa? Khi b�ng hoa c�n tươi tốt th� giắt tr�n đầu, kh� h�o rồi bỏ đi. Kết bạn cũng thế: hễ thấy gi�u sang th� xu phụ theo, thấy ngh�o n�n lại bỏ l�m lơ.

"Sao gọi l� kết bạn như c�n? Khi để vật nặng th� đầu gục xuống, vật nhẹ th� đầu vổng l�n, c� qua lại th� cung k�nh nhau, kh�ng qua lại th� khi dễ nhau.

"Sao gọi l� kết bạn như n�i? H�n n�i v�ng lo�i chim th� tụ về, l�ng c�nh được ch�i m�u v�ng rực, kết bạn cũng thế, khi sang th� sang với nhau, khi vui th� đồng vui.

"Sao gọi l� kết bạn như đất? Tất cả mọi vật đều nương dựa nơi đất m� sinh, l�m bạn nu�i dưỡng để ủng hộ, �n hậu kh�ng bạc..."

Rồi trong những lời dạy qu� h�a về lu�n l�, ẩn tất cả những triết l� s�u k�n của cuộc đời. T�m ở đ�u những g� mới lạ, ch�ng ta chỉ mất c�ng.

Nhưng gi�o l� cốt hợp cơ v� Phật ph�p l� bất định ph�p. Gi�o ph�p phải hợp thời, hợp xứ v� hợp căn tr�. V� thế đừng n�n vội nghi ngờ một lời n�o của đức Phật. Đ�nh rằng Ng�i dạy: "Đệ tử chớ tin lời Ta khi n�o đệ tử chưa hiểu". Nhưng bạn h�y đọc lại những g� m� bạn chưa hiểu ấy, chớ vội kh�ng tin. Nhiều khi đ� l� phương tiện để hạp thời hạp xứ.

Thấy �con ếch n�i được� trong kinh bạn sẽ mỉn cười. Cũng như bạn nghe �quả địa cầu rung động v� thi�n nhạc văng vẳng khi Phật xuất thế.�

Bạn sẽ bảo đ� l� đặt điều. C� thực đấy bạn ạ. Những h�nh ảnh thần b� chỉ l� để tượng trưng cho những � tưởng triết l�.

"Quả địa cầu rung động v� thi�n nhạc văng vẳng" l� g� nếu kh�ng phải sự mi�u tả cực kỳ kh�o l�o sự vui mừng của vũ trụ nh�n thi�n?

"Con ếch than kh�c" l� g� nếu kh�ng phải tượng trưng cho sự đau khổ tuyệt lực lan từ nh�n loại đến cầm th�.

Cuốn Triết Nh�n do �ng Ng� Nguyệt Chi dịch Phạm Văn ra H�n Văn với một lối văn c� m�u sắc cổ điển v� thuần t�y. Nguy�n nhan đề l� "kinh �ng Bụt", nay Thầy L� phước B�nh (HT Th�ch H�nh Trụ) dịch ra tiếng Việt ngữ đổi lại l� "KINH HIỀN NH�N". Hiền Nh�n hay �ng Bụt cũng thế l� tiền th�n của Phật Th�ch Ca, ch�nh Ng�i thuật lại.

Nếu c�c bạn chưa được nếm kho t�ng Phật l�, ban đầu h�y xem những quyển kinh giảng lược như cuốn n�y vậy. Kho t�ng Phật gi�o c�n nguy�n cả khố: bằng H�n văn chưa ai dịch được bao nhi�u, vẫn c�n đợi một sự cố gắng l�u d�i.

T�m Qu�n

KINH HIỀN NH�N

KINH CH�P Sau khi Phật nhập diệt, Ng�i Ca Diếp triệu tập đại hội kiết tập kinh điển. �ng A Nan l�n ph�p t�a thuật lại tất cả lời của Phật. Đ�y cũng l� một thứ kinh Phật n�i v� l� lời �ng A Nan thuật lại.

T�i đ� nghe:

Hồi ấy, Phật c�n lưu tr� tại nước X� Vệ với một ng�n hai trăm năm mươi vị khất sĩ.

Cư sĩ Tu Đạt ng�y ng�y th�n h�nh phụng sự Phật. �ng v�ng lời Ng�i giữ năm giới: kh�ng s�t hại, trộm cắp, t� d�m, n�i dối v� uống rượu. Vốn l� một người hiểu đạo đ�ng đắn, �ng hay ưa bố th�, cứu gi�p kẻ bần c�ng khốn khổ, n�n người ta tặng cho �ng c�i t�n Cấp C� Độc, nghĩa l� nu�i gi�p những kẻ c� đơn, khốn c�ng.

Cư sĩ muốn lập một nh� Tịnh x� để Phật ở. �ng đi t�m một khoảng đất để cất Tịnh x�, nhưng t�m m�i chỉ thấy c� khoảnh vườn của Th�i tử họ Kỳ l� hạp địa thế hơn cả. Khoảnh vườn ấy bằng phẳng, rộng c� hơn 80 khoảng, c�ch th�nh kh�ng xa mấy. Trong vườn trồng nhiều c�y c� quả, đ�y đ� đều c� suối chảy, ao tắm rất tiện lợi, sạch sẽ, kh�ng c� kiến bọ muỗi ruồi.

Nhận thấy chỗ đất ấy c� thể lập Tịnh x�, cư sĩ Tu Đạt liền đến năn nỉ Th�i tử Kỳ để mua lại. Th�i tử mỉm cười đ�p:

Nếu �ng c� thể đem v�ng r�ng l�t cho đầy kh�ng chừa một khoảng đất n�o trong vườn th�, với gi� ấy, t�i sẽ b�n khu vườn n�y cho �ng.

Cư sĩ Tu Đạt vui vẻ gật đầu:

Xin v�ng, sẽ trả theo gi� Ng�i đ� định.

Thấy m�nh n�i chơi người ta mua thiệt, Th�i Tử vội lắc đầu:

N�i chơi thế th�i, chứ t�i kh�ng b�n đ�u.

Cư sĩ Tu Đạt kh�ng chịu. Hai người một b�n n�i chơi, một b�n mua thực, n�n c�i cọ lung tung v� định đem vụ ấy l�n t�a.

C� một l�o thần thấy thế, can gi�n Th�i Tử:

Điện hạ đ� n�i ra, phải giữ lấy lời, đừng n�n tr�i hẹn.

Th�i Tử nhe l�o thần n�i thế, cũng đ�nh chịu b�n. Nhưng thấy Cư sĩ Tu Đạt đứng ngẫm nghĩ hồi l�u, Th�i tử tưởng l� �ng kh�ng muốn mua nữa, liền n�i:

Th�i, �ng c� ch� đắt th� th�i.

Cư sĩ Tu Đạt cười:

Kh�ng, kh�ng phải t�i ch� đắt. T�i đang nghĩ xem b�y giờ n�n lấy v�ng ở kho v�o m� l�t cho đủ khoảnh vườn m� th�i.

Liền khi ấy, cư sĩ sai người đem voi chở v�ng trong kho của m�nh ra v� x�m x�t l�t, trong gi�y ph�t đ� hơn 40 khoảnh đất.

Th�i tử họ Kỳ đứng nh�n, ngẫm nghĩ: "Chắc Phật c� đạo l� g� cao th�m lắm n�n mới khiến cho �ng n�y trọng đạo khinh t�i đến thế." Liền bảo rằng:

Th�i đủ rồi, đừng chở v�ng ra nữa. B�y giờ th� thế n�y nh�: Vườn đất thuộc về �ng, �ng lập Tịnh x� c�ng Phật. C�n t�i th� t�i xin c�ng cho Phật v� gi�o hội tất cả những c�y tr�i trong vườn.

Cư sĩ ưng thuận. Hai người đồng l�ng c�ng lập Tịnh x� v� đồng đi rước Phật d�ng cả vườn nh� c�y tr�i cho Ng�i.

Đức Phật nhận lời, c�ng một ng�n hai trăm năm mươi vị Sa m�n đều tập trung trong ấy. N�n từ đ� về sau, chỗ ấy gọi l� Kỳ Thọ Cấp C� Độc Vi�n.

L�c ấy vua trong nước l� Ty Ti�n Nặc với mọi người trong cung v� tất cả nh�n d�n xứ ấy đều phụng sự Phật, c�ng dường y thực, giường, chiếu, thuốc thang cho Ng�i v� c�c vị Sa m�n, cung cấp tất cả những vật cần d�ng.

Thực l� khi chưa c� Phật ra đời, bọn t� sư ngoại đạo thạnh h�nh v� ki�u h�nh, cũng như khi mặt trời chưa l�n th� đuốc đ�n khoe s�ng. Nhưng khi Phật đ� xuất hiện với �nh s�ng tuyệt diệu, ngoại đạo đều khuất phục lặng y�n, cũng như đuốc đ�n mất hết cả �nh s�ng khi mặt trời đ� l�n, huy ho�ng v� rạng rỡ. Trưới kia, trong nước c� đến 500 t� sư ngoại đạo, nhưng b�y giờ bọn ấy đều bị bỏ phế cả. V� thế, một nh�m t� đạo mới sinh l�ng o�n gh�t, c�ng nhau lập mưu hủy nhục Phật để mọi người quay lại cung k�nh v� lễ b�i m�nh. Trong bọn, c� n�ng T�n Đ� Lỵ l� đệ tử của ch�ng, bảo rằng:

C�c Thầy kh�ng cần buồn rầu nữa. T�i sẽ c� c�ch l�m cho mọi người kh�ng c�n cung k�nh Phật nữa v� sẽ trở lại thờ qu� Thầy như xưa.

"Bắt đầu từ h�m nay, ng�y ng�y t�i trang điểm v� qua lại chỗ Phật v� c�c vị Sa m�n ở. Sau một th�ng c�c Thầy cứ �m thầm giết t�i đi v� l�m thế n�o để ch�n giấu trong vườn Th�i tử họ Kỳ. Rồi c�c Thầy giả c�ch t�m kiếm, mọi người sẽ n�i: "T�i thường thấy người con g�i ấy thường xuy�n qua lại Tịnh x� lu�n?. Liền đ�, c�c Thầy đến xin vua cho người đi t�m, tiện dịp v�o moi x�c t�i l�n, vu oan cho ch�ng n�. C�c Thầy sẽ bảo cho mọi người nghe: C�i đạo g� m� d�m loạn. C�i đạo g� m� kh�ng c� giới hạnh chi cả". Người trong nước nghe thế, quyết sẽ bỏ Phật v� trở về phụng sự cho c�c Thầy."

Bọn ngoại đạo nghe n�ng n�i thế, khen:

Hay lắm! N�ng cứ l�m như thế đi!

N�ng T�n Đ� Lỵ liền l�m theo kế ấy. N�ng trang điểm cực kỳ mỹ lệ v� mỗi ng�y đều qua lại Tịnh x� viếng Phật v� Sa m�n.

Một th�ng sau, bọn ngoại đạo thu� bốn người l�n giết n�ng v� ch�n n�ng trong vườn Kỳ thọ. Ch�n xong, bọn đ� đến cung vua k�u lạy:

T�u Bệ hạ, ch�ng t�i c� mất sống một người con g�i. N�ng thường hay qua viếng Tịnh x� Phật v� Sa m�n lu�n. Xin Bệ hạ thương ch�ng t�i, cho qu�n đi t�m th� ch�ng t�i được mong ơn Bệ hạ lắm.

Vua Ty Ti�n Nặc liền cho c�c quan bộ lại phải c�ng bọn t� sư đi tra x�t t�m nả cho ra. Bọn t� sư gi� c�ch đi lại bốn năm v�ng rồi moi x�c n�ng T�n Đ� Lỵ l�n. Ch�ng vừa kh�c vừa để x�c ấy l�n xe chở đi khắp th�nh cho c�ng ch�ng thấy. Vừa đi bọn đ� vừa k�u la kh�c l�c cho mọi người nghe:

C�i ph�p của Sa m�n l� giữ giới hạnh cho trong sạch mới phải. Chớ sao c�c �ng lại h�m hiếp đ�n b� rồi lại sợ bị tiết lộ m� đem ch�n đi! Trời ơi c� c�i đạo n�o lạ l�ng như thế!

Nh�n d�n nghe vậy, nhiều người tin ngay l� thật. Chỉ c� c�c bậc đắc đạo mới biết đ� l� gian dối.

L�c ấy Phật dạy c�c Thầy Sa m�n:

C�c ngươi đừng v�o th�nh vội. Để bảy ng�y nữa, sự thực hư thế n�o sẽ r� r�ng.

Đến h�m thứ t�m, Phật sai �ng A Nan v�o trong x�m truyền rằng: "Kẻ n�i dối ch� người, sẽ bị quả b�o, kẻ vu oan cho người trong sạch, chết sẽ đọa địa ngục, chịu khổ m�i m�i, khi ấy mới tr�ch m�nh ngu si bạo ngược".

Mọi người nghe vậy, bảo nhau: "Chắc c�c vị Sa m�n trong sạch n�n Phật mới n�i thế". Vua cũng nghe phong phanh tin ấy, n�n cho người đi d� x�t. Th�m tử bắt được quả tang bọn ngoại đạo đang ăn mừng được th�nh c�ng, đang ban thưởng cho bốn người hung phạm.

Theo lệ, người n�o học được nhiều kinh th� được chia nhiều phần thưởng. Trong bốn người, c� một người dốt được phần �t hơn cả, liền nổi giận m� n�i:

T�i sẽ phản cho c�c anh xem. Đ� chung nhau giết người vu oan cho Phật lại chia cho t�i phần qu� �t.

Th�m tử của nh� vua đứng ngo�i nghe được, liền v�o bắt người ấy giải l�n vua. Nh� vua ph�n hỏi th� người ấy cứ thực m� khai tất cả.

Sau khi r� �m mưu của ngoại đạo, vua với quần thần liền đi đến ra mắt Phật. L�c bấy giờ cư sĩ Cấp C� Độc c�ng c�c vị thanh t�n v� nh�n d�n trong nước đều đến hầu Phật. L�m lễ xong, mỗi người đều ngồi ra một b�n.

Nh� vua đứng dạy chắp tay thưa:

Bạch Thế T�n, khi nghe lời vu oan của ngoại đạo, ai cũng lấy l�m ngạc nhi�n cả. Thực chỉ c� Phật l� bực ch�n thật ho�n to�n, thanh tịnh kh�ng lường. Bạch Ng�i, xong chẳng hay v� nh�n duy�n g� m� xảy ra việc kh�ng hay như thế?

Phật bảo vua Ty Ti�n Nặc:

N�y Đại vương! Những sự vu khống ấy đều do l�ng tham lam tật đố m� ra cả. Song việc ấy đ� xảy ra l�u đời rồi, chớ chẳng phải mới đ�y m� th�i.

Vua c�i đầu:

Bạch Ng�i ch�ng con muốn được nghe việc hồi đời ấy.

Phật dạy:

N�y Đại vương! Ta đ� từng trải qua bao nhi�u kiếp tu h�nh, nhiều v� số, v� đạo Bồ t�t, đem l�ng Từ Bi độ tho�t cho mọi lo�i.

Thời xưa, c� một nước t�n Bồ L�n Nại, nh�n d�n đ�ng đ�c, sự sinh hoạt thực l� phồn thịnh.

Trong nước c� một người phạm ch� t�n C� Đ�m, t�i tr� th�ng minh bực nhất. �ng c� ba người con, m� đứa �t c� một th�n h�nh đoan ch�nh đẹp đẽ kh�ng ai bằng.

�ng rất y�u chuộng n�, v� thế lập một đại hội mời c�c đạo sĩ v� c�c th�n th�ch trong ngo�i đến dự v� ẩm đứa nhỏ ra cho mọi người xem. Một đạo nh�n nh�n đứa b�, gật đầu:

Đứa b� n�y rất mến đạo, c� tướng th�nh nh�n, sau n�y sẽ th�nh đến chức quốc sư.

Nh�n đ�, người ta đặt t�n đứa b� l� Hiền Nh�n.

Hiền Nh�n thuở nhỏ rất chăm chỉ học h�nh. Lớn l�n, t�i nghệ hơn người, l�o th�ng được c�c việc kinh sử v� biết được 96 m�n đạo thuật. Hiền Nh�n lại r� được việc tai nạn họa ph�c, b�o chế thuốc men, kh�ng g� kh�ng biết. T�nh Từ Bi, Hiền Nh�n lại diệt được cả d�m t�m, t�i nghệ đầy đủ, Hiền Nh�n h�ng phục được cả lo�i cổ độc.

Nhưng sau khi �ng C� Đ�m qua đời, th� hai người anh ganh gh�t xin mẹ chia gia t�i. Họ bảo: "Hiền Nh�n thuở b� ham học n�n ti�u ph� đối Thầy học rất nhiều. B�y giờ phải chia cho Hiền Nh�n phần �t." B� mẹ thương Hiền Nh�n qu�, hằng khuy�n nhủ hai người con lớn, nhưng họ kh�ng nghe. Hiền Nh�n thấy � hai anh quyết chắc, nghĩ rằng: "Người đời đều do l�ng tham m� phải chịu bao nhi�u cảnh khổ �p bức. Nếu ta kh�ng đi th� bao giờ hai anh ta mới hết khổ."

B�n xin mẹ đi học đạo. B� bằng l�ng. Hiền Nh�n đi, r�ng r� t�m được bực minh sư xin l�m Sa m�n, v�o n�i tu h�nh. Chẳng bao l�u, Hiền Nh�n tự ngộ được �:

1. Thương x�t ch�ng sanh như mẹ thương con.

2. Muốn độ tho�t cho thế gian khốn kh�.

3. Dứt trừ được t�m niệm ngu si.

4. Gặp vui kh�ng mừng m� gặp khổ cũng kh�ng lo ngại.

5. Hiểu được � đạo, t�m thường vui vẻ.

6. Giữ g�n kh�ng phạm một tội lỗi n�o.

7. Dứt trừ được tham, d�m.

8. Dứt trừ được sự giận dữ.

Người loại c�n trừ được năm m�n dục lạc. Mắt kh�ng c�n tham đắm h�nh sắc trần gian. Tai kh�ng c�n tham đắm �m thanh vi diệu. Mũi kh�ng nhiễm m�i hương ng�y ngất. Lưỡi kh�ng ưa th�ch vị ngon v� th�n kh�ng c�n ưa lụa l� v� cảm gi�c �m dịu.

Hiền Nh�n hay d�ng tr� huệ phương tiện t�y thuận gi�o h�a thi�n hạ, khuy�n người l�m mười điều l�nh, thảo thuận cha mẹ, v�ng thờ sư trưởng. Những ai l�ng hay nghi hoặc, Hiền Nh�n đều gi�o h�a cho tư tưởng đạo đức. Người dạy cho họ r� rằng: C� sanh ắt c� tử, l�m l�nh gặp l�nh, l�m dữ mắc họa, tu đạo đắc đạo l� lẽ dĩ nhi�n. Thấy người n�o bị nguy �ch, Hiền Nh�n độ cho tho�t khỏi. Ai bị bịnh tật th� được gi�p thuốc thang. Ai nghe lời Hiền Nh�n dạy, chết sanh l�n c�i trời. Ở đ�u c� nạn nước lụt, ch�y nh�, nắng hạn nguy hiểm, nếu c� Hiền Nh�n đến, đều được b�nh an. Bao nhi�u độc hại đều bị ti�u diệt.

Khi bấy giờ c� một nước lớn, nh�n d�n gi�u c� đ�ng đ�c y�n vui. Vua nước ấy t�n L�m Đạt thường giao tr�ch nhiệm triều ch�nh cho bốn �ng quan cận thần. Nhưng bốn �ng quan cận thần ấy chuy�n l�m những việc t� siểm d�m �, gian dối v� b�c lột đủ điều. D�n ch�ng thiệt hại, ta th�n m� vua kh�ng hề hay biết. Hiền Nh�n thấy thế lấy l�m thương x�t, Người cầm b�t đến ngo�i th�nh ở trọ lại nh� của đạo nh�n Sa Đ� bảy ng�y. Qua ng�y thứ t�m Hiền Nh�n mới v�o th�nh khất thực.

Khi đ�, nh� vua đứng tr�n th�nh tr�ng thấy Hiền Nh�n tuổi c�n trẻ m� đ� c� c�i phong vị đoan ch�nh ung dung, d�ng đi c� vẻ phi thường, liền sinh l�ng k�nh mến. Ng�i liền bước xuống v� chạy ra thưa hỏi.

Vua ph�n:

Xin đạo nh�n lưu tr� tại đ�y. T�i c� Tịnh x� ngo�i th�nh, đạo nh�n n�n ở lại trong ấy. T�i sẽ xin cung cấp những thứ cần d�ng.

Hiền Nh�n đ�p:

Xin v�ng lời ng�i.

Thấy Hiền Nh�n nhận lời, vua sung sướng:

� t�i muốn thỉnh Ng�i mỗi buổi sớm mai đến cung thọ thực.

Hiền Nh�n nhận lời. Vua từ gi� về cung, bảo Ho�ng hậu:

Vị đạo sĩ ấy kh�ng phải l� người thường, s�ng ng�y, khanh n�n đến ra mắt Ng�i.

Ho�ng hậu lấy l�m vui vẻ v� con ch� của vua t�n T�n Kỳ nằm dưới gầm giường cũng mừng rỡ ngoắc đu�i.

S�ng ng�y mai, Hiền Nh�n v�o cung. Nh� vua v� Ho�ng hậu ra nghinh tiếp l�m lễ, d�ng c�ng cho Người giường gấm chiếu b�ng, khảm nỉ. Hiền Nh�n vừa ngồi xuống th� con ch� T�n Kỳ chạy đến liếm ch�n mừng rỡ. Vua th�n h�nh m�c nước rửa ch�n cho Hiền Nh�n v� hết l�ng th�nh k�nh d�ng đồ ăn uống.

Thọ thực xong, vua mời Người ra Tịnh x�. Hiền Nh�n tiện dịp n�i cho nh� vua hiểu ph�p tắc trị nước an d�n. Nh� vua vui mừng qu�, nh�n đ� thỉnh Người phụ lực c�ng bốn vị đại thần c�ng chung lo việc nước. Hiền Nh�n nhận lời.

Bốn �ng quan cận thần vốn l� người ngu tối, khiếp nhược, kh�ng chịu tập chiến trận, chỉ biết tham � b�c lột của d�n ch�ng. Một �ng thường n�i: "Sau khi người chết, hồn thần sẽ diệt mất kh�ng sinh trở lại nữa." �ng thứ hai chủ trương: "Ngh�o gi�u vui khổ cũng đều do trời định." Một �ng lại n�i: "L�m l�nh kh�ng được ph�c, cũng như l�m �c kh�ng bị tai họa g�." �ng thứ tư lại tự ỷ m�nh biết xem tinh t�. Kh�ng �ng n�o biết việc triều ch�nh, �ng n�o cũng tham lam, siểm nịnh. C�n Hiền Nh�n từ khi gi�p nước, l�m được nhiều lợi �ch. Hiền Nh�n rất th�ng minh, t�i cao, sức mạnh, lại c� l�ng nh�n nghĩa, cung kỉnh. Hiền Nh�n �t n�i, m� hễ n�i g� th� miệng lại nở th�m một nụ cười, n�n trong khi đối đ�i, Người kh�ng l�m phật � một ai cả.

�ng thực l� trong sạch v� thiểu dục kh�ng tham sắc, giản dị, ph�p trị d�n kh�ng l�m phiền ai. �ng lại biết được cả tai nạn cứu người khỏi chết, thương d�n như con. �ng lấy đạo đức dạy d�n, khuy�n họ kh�ng n�n say sưa săn bắn, ch�i lưới chim c� v� lo�i d� th�, đừng s�t sanh, trộm cắp, d�m � dối tr�, gi�m siểm hỗn ẩu, gian nịnh, ganh gh�t, g�y sự, k�nh lộn, giận dữ, y�u nghiệt v� nghi nan.

Bấy giờ nh�n d�n trong nước nhờ Hiền Nh�n gi�o h�a đều trở n�n hiền lương. Từ khi �ng l�m ch�nh trị đến nay, nước nh� y�n ổn, mưa thuận gi� h�a, m�a m�ng tr�ng tiết, c�c quan đều thừa h�nh ph�p luật kh�ng d�m nhiễu hại nh�n d�n nữa. Hiền Nh�n thể theo đạo v� vi, qu� trọng Phật ph�p, k�nh thờ bốn đạo Sa m�n, s�ng chiều thường tụng tập với người ch�u k�u Người bằng cậu. Đứa ch�u ấy rất hiền l�nh, lại c� ch� thường thờ Hiền Nh�n như Thầy. Những bậc thức giả trong nước phần nhiều xu hướng theo Hiền Nh�n cả. Nh� vua kh�ng c�n lo điều g�, mọi việc đều ph� th�c cho �ng.

Cũng v� thế n�n bốn quan cận thần sợ nể kh�ng d�m tung ho�nh như trước nữa. Họ đem l�ng ganh gh�t, toan lập mưu hại Hiền Nh�n. Bốn người c�ng nhau g�p của cải mỗi người c� đến ức vạn, chờ khi vua ngự gi� ra ngo�i, liền đem đồ lễ vật ấy d�ng l�n Ho�ng hậu Ho�ng hậu. Bốn quan tự trần:

Thưa lệnh b�, ch�ng t�i khi n�o cũng hết l�ng cung k�nh l�nh b�. Nay c� vật của nh� xin đem d�ng lệnh b�. Vợ con ch�ng t�i sẽ l� kẻ hầu hạ lệnh b� suốt đời. Ch�ng t�i muốn lệnh b� cho ph�p ch�ng t�i thưa một c�u chuyện.

Ho�ng hậu sẳn t�nh tham, muốn nhận những vật qu� gi� ấy, vội v� đ�p tạ bốn vị cận thần:

C�c quan muốn g� th� cứ n�i đi.

Bốn vị cận thần đồng thưa:

T�u lệnh b�, nay đức Vua qu� tin cậy Hiền Nh�n, m� hắn l� người th� lậu, ăn mặc xấu xa như h�nh khất. Vua trọng đ�i qu� m� hắn kh�ng nghĩ g� đến ơn Vua lộc nước, hằng ng�y lại n�i xấu lệnh b� v� khuy�n Vua đừng lại gần ph�ng lệnh b�, phải xa tr�nh lệnh b�. Ch�ng t�i trộm nghĩ: Lệnh b� c�n trong thời trẻ trung cần phải c� Th�i tử để lập Đ�ng Cung, nếu lỡ thời th� sẽ tuyệt d�ng tuyệt giống, lấy ai nối ng�i vua trị nước. Lệnh b� nghĩ kỹ: Nếu kh�ng lo sớm trừ Hiền Nh�n đi, th� sợ sau n�y ăn năn kh�ng kịp.

Ho�ng hậu nghe n�i nổi giận:

Vua tin người ấy m� kh�ng biết mưu �c của hắn, th�i c�c quan h�y về đi, để t�i tự lo liệu việc n�y. Ng�y mai c�c quan kh�ng c�n thấy Hiền Nh�n nữa.

Sau khi bốn vị cận thần ra về, Ho�ng hậu liền lấy tr�i chi tử xoa khắp mặt cho da v�ng, xổ t�c rối tung rồi nằm s�ng so�i tr�n giường. Khi đức Vua trở về, một thị nữ đến b�o cho Vua hay: "T�u Bệ bạ, lệnh b� h�m nay c� vẻ kh�ng vui."

Vua rất thương mến Ho�ng hậu, n�n lật đật qua thăm, nhưng hỏi đến đ�i ba phen m� Ho�ng hậu cũng kh�ng l�n tiếng trả lời. Nh� Vua nổi giận, qu�t:

Đứa n�o c� tội đ�ng ch�m thế? Khanh muốn Trẫm bắt tội đứa n�o n�i đi.

Ho�ng hậu kh�c l�c t�u Vua:

Bệ hạ kh�ng nghe lời thần thiếp.

Vua dịu giọng:

Khanh muốn n�i g� th� n�i đi, Trẫm sẽ nghe lời.

Ho�ng hậu được nước, t�u Vua:

Hồi s�ng khi Bệ hạ đi khỏi, Hiền Nh�n đến n�i với thiếp rằng: Nay Vua đ� gi� yếu kh�ng c� thể chấp ch�nh được nữa m� quan d�n trong nước đều t�ng phục theo t�i. Vậy lệnh b� h�y t�nh sao để hai ta c�ng nhau hưởng ng�i trời lộc nước. Thiếp nghĩ: Thằng ăn xin, nhờ hồng ph�c Bệ hạ được sung sướng như thế m� nay �m mưu phản bội như vậy, n�n thiếp rầu lắm.

Đức Vua nghe, dường như người mắc nghẹn, nuốt v�o đ� kh�ng được m� khạc ra cũng chẳng xong. Ng�i nghĩ: Nếu kh�ng d�ng Hiền Nh�n th� sau n�y sợ �n hận, m� d�ng th� sợ trong nước rối loạn. Vua lại nghĩ: Từ khi Hiền Nh�n gi�p ta đến nay đ� được 12 năm trời, thường đem l�ng trung ch�nh lo việc nước, diệt trừ tai hoạn cho nh�n d�n. Kẻ xa người gần đều biết v� qu� trọng như của b�u trong nước. Như vậy, rất kh�ng n�n trừ Hiền Nh�n. Nghĩ vậy đức Vua bảo Ho�ng hậu:

Nếu trừ Hiền Nh�n, trong nước sẽ rối loạn. Th�i, Khanh h�y v� mu�n d�n n�n c�ng Trẫm nhẫn nại sự n�y đi.

Nghe Vua n�i, Ho�ng hậu gieo m�nh xuống đất kh�c to l�n m� rằng:

Nếu Bệ hạ kh�ng trị Hiền Nh�n đi, th� thiếp sẽ nhảy xuống lầu tự tử cho Bệ hạ xem. Bệ hạ sẽ kh�ng c�n thấy mặt thần thiếp nữa.

Nh� Vua lật đật chạy đến đỡ Ho�ng hậu dậy v� khuy�n dỗ: "Khanh cũng hiểu ph�p chứ. Việc n�y kh�ng phải l� chuyện nhỏ. Th�i, h�y ngồi dậy để c�ng Trẫm b�n luận."

Ho�ng hậu lại chỗ ngồi, Vua tiếp:

Ta kh�ng n�n d�ng dao gậy trị kẻ tu h�nh, phải d�ng phương kế m� đuổi đi mới được. Thế n�y: Ta bớt phần c�ng dường, s�ng mai Hiền Nh�n đến ta kh�ng cần l�m lễ nữa, chỉ v�ng tay cũng đủ. Cho �ng ngồi giường tre nh� dưới, ăn cơm gạo lức đựng trong ch�n s�nh. Như vậy �ng sẽ xấu hổ bỏ đi.

Nghe Vua n�i thế, con T�n Kỳ ở dưới gầm giường gầm gừ ra vẻ kh�ng vui, chỉ c� Ho�ng hậu lấy l�m vui sướng.

S�ng ng�y Ho�ng hậu l�m theo lời Vua ph�n, bảo quan gi�m tr� cứ thế m� thi h�nh.

L�c bấy giờ Hiền Nh�n đến, đi v�o cung th� con ch� chạy ra gầm gừ sủa. Hiền Nh�n thấy Ho�ng hậu chỉ chắp tay ch�o sơ s�i v� thấy c�ch b�y biện c� kh�c mọi ng�y th� biết ngay l� c� mưu kế g� đ�y. Người suy nghĩ: "M�nh kh�ng muốn hại ai, m� nay người ta trở lại hại m�nh như vậy th� chi bằng phải l�nh mặt v�o n�i tu h�nh cho xong. O�n nhỏ sẽ sinh th� lớn, ta kh�ng n�n khinh thường. Họ sẽ �m mưu, ta phải cẩn thận. Ta đ� c� th�n, lại yếu đuối, lấy thế lực ch�nh trị ph�p lực mạnh hơn. Nay đ� sẳn c� b�t đựng cơm, b�nh đựng nước với d�y cơ, đ�y da, n�n l� cũng đủ d�ng rồi."

Mấy ai biết nghĩ sự đời,

Nắng thời gi�p n�n, mưa thời gi�p tơi!

Nghĩ thế, thọ trai xong, sửa sang h�nh l�, sắp sửa l�n đường. Nh� Vua kinh h�i thưa rằng:

Ng�i đi đ�u gấp thế?

Bối rối, Vua quay lại chỉ Ho�ng hậu v� bảo:

Ch�nh Ho�ng hậu l�m cho ta tr�i � ng�i...

Rồi nh� Vua lại nắm tay Hiền Nh�n hỏi:

Ng�i đi đ�u?

Hiền Nh�n đ�p:

T�i v� Vua trị nước đ� 12 năm, chưa từng thấy con ch� T�n Kỳ ngầu ngừ tru sủa như h�m nay. Thấy n� sủa t�i biết chắc c� �m mưu chi đ�y, n�n t�i muốn đi gấp.

Vua tạ lỗi:

Thực c� như vậy. Ng�i thực l� người th�ng minh, biết những việc người chưa từng biết. Xin Ng�i ở lại để t�i ra lệnh bắt kẻ �c. Ng�i chẳng cần đi nữa.

Hiền Nh�n lắc đầu:

Trước kia hậu đ�i, m� nay bạc bẽo, vả lại t�i cũng kh�ng c� lỗi g�, l�c n�y t�i n�n đi l� phải.

"Ở đời, c� thịnh ắt c� suy, c� hội họp ắt c� ly t�n, l�nh dữ v� thường, họa ph�c tự m�nh chuốc lấy. Kết bạn m� kh�ng bền chắc th� kh�ng n�n th�n. Th�n m� kh�ng c� chừng độ, th�n l�u sẽ c� khinh lờn. V� như m�c nước giếng, m�c s�u th� nỗi cặn. Gần người hiền được th�m tr� huệ ở với kẻ dốt c�ng th�m ngu si. Thường thấy th� hay khinh lờn, xa nhau th� sanh o�n giận. Giao tiếp người l�nh n�n qua lại c� chừng độ, th�n m� c� cung kỉnh th� th�n l�u ng�y c�ng c� hậu. Giao thiệp với kẻ bất lương, họ ăn ở kh�ng thực th�, lời ngon tiếng ngọt chẳng qua l� để lợi dụng m�nh, d� cho c� kết hợp cũng kh�ng n�n tin. Vua lấy lễ độ tiếp t�i, t�i cung k�nh đ�p lại. Nay Vua đối đ�i khinh dể th� t�i phải c�ch xa. Thương y�u nhau rồi c� sự giận gh�t nhau, khi thương th� muốn nhờ cậy, l�c gh�t th� chẳng muốn gần. Lấy sự cung kỉnh nhau để cầu th�n thiện, lấy sự răn dạy lẫn nhau để tr�nh xa điều �c. M� nay c� người chẳng ph�n biệt c�i n�o l� �c, c�i n�o l� thiện, ấy chẳng phải l� đạo an th�n. Người kh�ng c� lỗi với m�nh, th� m�nh kh�ng n�n b�y đặt sự sai lầm m� vu oan cho họ. Người muốn xa ta th� ta kh�ng n�n miễn cưỡng gần họ. Sự thương y�u đ� xa l�a th� kh�ng n�n nghĩ đến.

Con chim đậu g�y nh�nh c�n biết đi t�m nh�nh kh�c để đậu, huống chi l�m người qua lại c� ph�p độ, h� tất phải thủ thường. C�nh mục ta kh�ng n�n vịnh nắm, người loạn � ta chẳng phạm nhằm họ. Người muốn đem việc xấu cho nhau, d� thấy nhau cũng kh�ng vui, ta xướng m� người kh�ng phụ họa theo, n�n biết đ� l� người ở bạc. Người muốn đem việc l�nh cho nhau th� d� chậm d� gấp cũng phải đi; đem lời trung ch�nh nhắc nhở nhau, th� cũng đủ biết người ấy l� người hậu. M� nay lại c� người kh�ng chịu gần người hiền, chẳng l�nh xa kẻ �c, trước k�nh sau khinh, kh�ng ph�n biệt kẻ hiền người ngu, th� nếu ta kh�ng đi c�n đợi đến bao giờ mới đi! Ho�ng hậu ban đầu lễ lạy m� nay chỉ v�ng tay, nếu ta kh�ng đi để đợi đến chừng mắng đuổi rồi mới đi hay sao? Ban đầu th� giường v�ng, nay giường tre, ban đầu đũa ng� ch�n ngọc, m� nay ch�n s�nh đũa tre, ban đầu th� cơm ngon canh ngọt, m� nay cơm hẩm gạo tấm, vậy nếu ta kh�ng đi, đợi đến khi cơm đổ dưới đất mới chịu đi hay sao? Bạn tri thức gặp nhau, chủ đ�i kh�ch, đ�m đầu th� qu� như v�ng, đ�m thứ hai th� l�m lơ như bạc, đ�m thứ ba lạt nh�ch như đồng, chứng cớ r� r�ng như vậy, nếu t�i kh�ng đi, đợi đến chừng n�o mới đi?

Vua thưa:

Nước Trẫm m� được gi�u c�, thịnh vượng l� nhờ Ng�i. Nếu nay Ng�i bỏ đi, sau n�y nước nh� ắt sẽ hại.

Hiền Nh�n đ�p:

Trong thi�n hạ c� bốn điều tự hoại: Một l� c�y c� nhiều hoa tr�i th� nặng sẽ g�y nh�nh; hai l� rắn độc ngậm nọc độc, nọc sẽ trở lại hại n�; ba l� người l�m t�i kh�ng hiền th� sẽ hại nước nh�; bốn l� người l�m việc bất thiện th� khi chết sẽ đọa v�o địa ngục; ấy l� bốn điều tự hoại. Vậy n�n trong kinh dạy rằng: "Sự độc �c do t�m sinh ra v� sẽ trở lại tự hại t�m m�nh, cũng như sắt sinh ra chất s�t, chất s�t ấy sẽ trở lại ti�u h�nh của sắt."

Nh� Vua thưa:

Trong nước kh�ng c� t�i hiền, mọi việc đều nhờ nơi Ng�i, nếu Ng�i bỏ Trẫm m� đi th� nước nh� sau n�y sẽ nguy ngập.

Hiền Nh�n đ�p:

L�m người c� bốn điều tự nguy: Một l� g�nh v�c việc nh� người; hai l� l�m chứng việc nh� người; ba l� mai mối vợ chồng người; bốn l� tin theo lời t� siểm. Ấy l� bốn điều tự nguy. Vậy n�n trong kinh dạy rằng: "Người ngu chuy�n l�m việc �c, tự rước lấy sự tai họa v�o th�n. Đời nay vui l�ng, lung �, đời sau mang tội rất nặng."

Nh� Vua thưa:

Trẫm trọng Ng�i như người bạn qu�, thường ở với nhau kh�ng khinh dể, Ng�i chớ bỏ m� đi.

Hiền Nh�n đ�p:

Bạn c� bốn thứ: Một l� kết bạn như hoa; Hai l� kết bạn như c�n; Ba l� kết như n�i; Bốn l� kết bạn như đất.

Sao gọi l� kết bạn như hoa? Khi b�ng hoa c�n tươi tốt th� giắt tr�n đầu, kh� h�o rồi bỏ đi. Kết bạn cũng thế: hễ thấy gi�u sang th� xu phụ theo, thấy ngh�o n�n lại bỏ l�m lơ.

Sao gọi l� kết bạn như c�n? Khi để vật nặng th� đầu gục xuống, vật nhẹ th� đầu vổng l�n, c� qua lại th� cung k�nh nhau, kh�ng qua lại th� khi dể nhau.

Sao gọi l� kết bạn như n�i? H�n n�i v�ng, lo�i chim th� tụ về, l�ng c�nh được ch�i m�u v�ng rực. Kết bạn cũng thế: khi sang thời sang với nhau, khi vui đồng vui.

Sao gọi l� kết bạn như đất? Tất cả mọi vật đều dựa đất m� sinh. L�m bạn để nu�i dưỡng, ủng hộ, �n hậu kh�ng qu�n...

Nh� Vua thưa:

Nay Trẫm biết c�i tr� suy nghĩ của Trẫm c�n cạn hẹp, tin theo lời t� siểm, khiến Ng�i Hiền Nh�n phải ra đi.

Hiền Nh�n đ�p:

Người c� tr� biết bốn việc kh�ng tin: Một l� bạn t� ngụy; Hai l� bề t�i nịnh siểm; Ba l� vợ y�u nghiệt; Bốn l� con bất hiếu. Ấy l� bốn c�i kh�ng n�n tin theo. V� thế kinh dạy: "Bạn t� hại người, t�i nịnh loạn triều, vợ y�u nghiệt ph� nh�, v� con bất hiếu hại cả cha mẹ."

Nh� Vua thưa:

Trước kia Trẫm y�u qu� hậu trọng Ng�i, xin Ng�i nghĩ l�ng tốt của Trẫm kh�ng n�n bỏ đi vậy.

Hiền Nh�n đ�p:

C� mười trạng th�i tỏ cho biết l� c� y�u qu� hậu trọng: Một l� xa nhau l�u kh�ng qu�n; Hai l� thấy nhau th� vui mừng; Ba l� c� m�n ngon vật lạ san sẻ cho nhau; Bốn l� khi c� lỡ lời kh�ng chấp tr�ch nhau; Năm l� nghe điều l�nh c�ng th�m vui vẻ; S�u l� thấy việc dữ đem lời trung ch�nh m� can gi�n; Bảy l� l�m được những việc kh� l�m; T�m l� kh�ng đem chuyện ri�ng n�i với người; Ch�n l� khi gặp việc bối rối phải giải quyết cho nhau; Mười l� đến l�c ngh�o khổ kh�ng rời bỏ nhau. Ấy l� mười sự y�u qu� hậu trọng. N�n trong kinh c� dạy: "Bỏ dữ l�m l�nh tu tập đ�ng như Ph�p, đem lời trung ch�nh dạy dỗ, nghĩa hiệp, c� đạo."

Nh� Vua n�i:

V� tội �c của bốn quan cận thần, n�n Ng�i kh�ng ưa Trẫm nữa.

Hiền Nh�n tiếp:

C� t�m việc biết l� kh�ng ưa nhau: Một l� thấy nhau mặt đổi sắc; Hai l� liếc ng� kh�ng thẳng thắn; Ba l� lời n�i kh�ng �n h�a; Bốn l� n�i phải cho l� quấy; Năm l� nghe người suy bại th� vui th�ch; S�u l� nghe người hưng thịnh th� kh�ng vui; Bảy l� hủy bỏ ch� bai việc tốt đẹp của người; T�m l� t�n th�nh việc �c của người. Vậy n�n trong kinh dạy rằng: "Lở đ�nh chết người, tội ấy c�n c� thể dung thứ; d�ng t�m độc �m mưu để hại người, t�m niệm ấy rất kh�ng n�n gần."

Trẫm l� người ngu si, kh�ng biết ph�n biệt kẻ tr� người ngu, n�n nghe lời t� siểm l�m tr�i mất � th�nh nh�n.

C� mười sự chứng tỏ đ� l� người tr�: Một l� biết kẻ hiền người ngu; Hai l� biết kẻ sang người h�n; Ba l� biết kẻ gi�u người ngh�o; Bốn l� biết việc n�o kh� việc n�o dễ; Năm l� biết việc n�o đ�ng bỏ việc n�o n�n l�m; S�u l� biết nhiệm vụ của m�nh; Bảy l� v�o nước n�o biết được phong tục của nước đ�; T�m l� biết được chỗ trở về; Ch�n l� học rộng hiểu nhiều; Mười l� biết được t�c mạng. Mười việc đ� chứng tỏ người c� tr�. Kinh dạy: "Khi tai nạn gấp r�t mới biết được l�ng bạn, c� đ�nh nhau mới biết kẻ yếu người mạnh, c� luận nghị mới biết được người tr�, l�c cơm thua gạo k�m mới biết người c� l�ng nh�n."

Nước Trẫm từ khi được Ng�i gi�p đỡ, trong ngo�i đều được an ổn. Nếu nay Ng�i bỏ ra đi th� Trẫm c�n biết nương nhờ nơi ai.

C� t�m điều kiện để an ủi: Một l� được của cha mẹ để lại; Hai l� c� nghề nghiệp bảo đảm lấy sự sống của m�nh; Ba l� học thức cao; Bốn l� c� bạn hiền; Năm l� được người vợ trinh lương; S�u l� được người con hiếu thảo; Bảy l� t�i tớ được h�a thuận; T�m l� l�a xa việc �c. Đ� l� t�m điều kiện để được an ổn. Kinh dạy: "Sinh ra sẳn c� của cha mẹ để lại v� gặp được bạn hiền, rất thiết; c�c việc �c kh�ng phạm đến v� c� phước thừa rất th�ch."

Lời của th�nh nh�n thật kh�ng một ai nghe m� kh�ng th�ch.

C� t�m c�i th�ch: Một l� c�ng l�m việc với người hiền; Hai l� được học với bực th�nh nh�n; Ba l� t�nh thể được nh�n từ v� �n h�a; bốn l� sự nghiệp mỗi ng�y mỗi hưng thịnh; Năm l� diệt được t�nh giận dữ; S�u l� biết lo ph�ng ngừa tai nạn; Bảy l� biết nương gần đạo ph�p; T�m l� bạn b� kh�ng dối gạt nhau. Kinh ch�p rằng: "C� Phật ra đời rất th�ch; diễn giảng đạo ph�p rất th�ch, ch�ng tăng nh�m hợp v� h�a thuận rất th�ch. H�a thuận th� thường an vui."

Ng�i Hiền Nh�n thường khi dễ khuy�n can m� nay sao lại kh� cầm lắm thế.

C� mười trường hợp m�nh kh�ng thể khuy�n can: Một l� tham lam che mất lương tri; Hai l� tham đắm sắc đẹp; Ba l� ưa danh vọng địa vị; Bốn l� kẻ ngang t�n bạo ngược; Năm l� kẻ nh�t nh�t; S�u l� kẻ khờ khạo lừ đừ; Bảy l� kẻ ki�u ngạo bu�ng lung; T�m l� người ưa đấu tranh; Ch�n l� người chấp tập tục si m�; Mười l� kẻ tiểu nh�n. Ấy l� mười trường hợp ta kh�ng thể khuy�n can. Kinh ch�p: "N�i Ph�p cho người ngu nghe cũng như n�i với kẻ điếc, những ai kh� h�a độ th� kh�ng thể khuy�n can."

Trẫm l� kẻ ki�u ngạo lại l� bu�ng lung, chưa thể xa l�a được sắc đẹp, c�n Ng�i l� chứng ph�p v� vi, lẽ n�o kh�ng n�i với Trẫm nữa sao?

C� mười trường hợp m�nh kh�ng n�n n�i với người: Một l� kẻ ngạo mạn; Hai l� kẻ ngu độn; Ba l� kẻ hay lo sợ; Bốn l� kẻ ham vui chơi; Năm l� kẻ hay e lệ; S�u l� kẻ c�m ngọng; Bảy l� kẻ cừu hận; T�m l� kẻ đ�i lạnh; Ch�n l� kẻ mắc nhiều việc; Mười l� người đang tham thiền tịnh lự. Đ� l� mười trường hợp. Trong kinh c� c�u: "L�m được h�y n�n n�i, l�m kh�ng được th� đừng n�n n�i su�ng; lời hư nguy kh�ng th�nh t�n th� c�c bực minh triết kh�ng th�m đo�i đến."

Người đ�n b� xinh đẹp, n�i năng kh�n kh�o, �m tai, m� trong th� tội �c ngoại d�m th� căn cứ v�o đ�u m� hiểu họ được?

C� mười triệu chứng sẽ hiển hiện cho ta thấy: Một l� đầu t�c rối v� bới t�c nghi�ng một b�n; Hai l� mặt hay đổi sắc v� mồ h�i tự nhi�n chảy; Ba l� lớn tiếng n�i cười; Bốn l� hay liếc ng� kh�ng đoan ch�nh; Năm l� trang sức lộng lẫy; S�u l� hay nh�n trộm qua kẻ v�ch; Bảy l� ngồi kh�ng y�n; T�m l� hay dạo chơi trong x�m l�ng; Ch�n l� hay đi dạo chơi ngo�i đồng vắng; Mười l� hay giao thiệp với hạng d�m nữ. Kinh ch�p: "Đ�n b� con g�i thật kh� tin, lời n�i kh�n kh�o của họ rất dễ hại người. V� thế bậc cao sĩ l�nh xa kh�ng muốn th�n cận."

Trẫm thấy thường t�nh người ta hay th�n cận v� tin cậy đ�n b� m� kh�ng biết tội �c lừa gạt của họ.

C� mười việc kh�ng n�n th�n cận v� tin cậy: Một l� vua t�i hậu đ�i; Hai l� t�nh nh�n của một người đ�n b� m�nh quen; Ba l� kẻ ỷ sức m�nh; Bốn l� kẻ ỷ v�o tiền của; Năm l� chỗ nước chảy rất mạnh; S�u l� chỗ nh� cũ tường xi�u; Bảy l� hang rồng hang rắn; T�m l� chỗ quan qu�n tra x�t; Ch�n l� chỗ của kẻ đ� th� giận m�nh; Mười l� chỗ c� tr�ng độc. Ấy ch�nh l� mười chỗ kh�ng th�n cận v� tin cậy. Trong kinh c� c�u: "Những ai bảo uống rượu kh�ng say, những ai bảo đ� say kh�ng loạn v� vua hậu đ�i, đ�n b� thương y�u, tất cả những c�i ấy rất kh� tin cậy."

Như lời Ng�i n�i c� nhiều trường hợp thương nhau qu� rồi cũng gh�t nhau qu�. Trẫm rất gh�t như vậy, v� quả thật c�i đ� đ�ng gh�t lắm.

C� năm c�i đ�ng gh�t: Một l� �c khẩu hại người; Hai l� gi�m pha, siểm nịnh, v� th�c giục sự đấu tranh; Ba l� rầy r� kh�ng thuận h�a; Bốn l� ganh gh�t v� tr� rủa; Năm l� n�i hai lưỡi gạt người. Kinh dạy rằng: "L�m cho kẻ kh�c mệt nhọc v� m�nh mong muốn sự hay ho về phần m�nh th� chỉ rước họa v�o th�n, tự g�y lấy o�n th� s�u nặng."

L�m thế n�o để được người k�nh mến?

C� năm t�nh tốt n�y th� được người cung kỉnh: Một l� nhu h�a v� nhẫn nhịn; Hai l� cung k�nh v� c� t�n t�m; Ba l� mau mắn v� �t n�i; Bốn l� lời n�i đi đ�i với việc l�m; Năm l� đối với bạn c�ng l�u c�ng th�m hậu. Năm điều ấy l� đặc t�nh ấy l�m cho người ta cung k�nh m�nh. Trong kinh c� c�u: "Nếu biết thương lấy m�nh th� phải d� dặt giữ m�nh. C�c bậc hiền sĩ c� ch� hướng cao thượng, học hiểu ch�nh đ�ng th� kh�ng bao giờ lầm lạc."

C�n v� sao bị người khinh mạn?

Năm nguy�n do bị người khinh mạn: Một l� kẻ r�u d�i m� ng� mạn; Hai l� �o quần dơ bẩn; Ba l� thiếu tr� suy nghĩ; Bốn l� d�m � v� lễ; Năm l� chơi bời kh�ng tiết độ. Kinh dạy: "Giữ v� th�u nhiếp � tưởng v�o chỗ ch�nh cũng như ngựa theo d�y cương; kh�ng ki�u, kh�ng mạn, th� bực người v� bực trời đều cung k�nh."

Nh� Vua lại năn nỉ:

Xin Ng�i lưu �, c�ng Trẫm trở về Tịnh x�.

Hiền Nh�n đ�p:

C� mười kẻ m�nh kh�ng n�n mời về nh�: Một l� Thầy �c; Hai l� bạn t�; Ba l� kẻ hay khinh bỉ bực th�nh nh�n; Bốn l� kẻ hay n�i tr�o trở; Năm l� kẻ d�m �; S�u l� người th�m rượu; Bảy l� kẻ c� t�nh xấu; T�m l� người kh�ng biết ơn nghĩa; Ch�n l� đ�n b� con g�i mất nết; Mười l� kẻ t� thiếp ưa trang sức. Đấy l� mười hạng kh�ng n�n mời về nh�. Kinh ch�p: "L�nh xa người �c, đừng l�m bạn với kẻ d�m lung, chỉ n�n t�ng sự c�c bực hiền giả, mới mong th�nh người minh đức."

Được Ng�i ở lại th� Trẫm c�ng thi�n hạ được an vui v� sự. Nay Ng�i bỏ đi th� nh�n d�n trong nước đều o�n tr�ch Trẫm.

C� t�m điều kiện để được an vui: Một l� v�ng thờ k�nh thuận c�c bậc sư trưởng; Hai l� đem sự hiếu thuận dạy cho nh�n d�n; Ba l� khi�m nhượng kẻ tr�n người dưới; Bốn l� phải tập t�nh nh�n đức �n h�a; Năm l� đến cứu người trong cơn nguy cấp; S�u l� phải qu�n m�nh m� nghĩ đến người; Bảy l� th�u thuế ăn lời nhẹ v� phải biết tiết kiệm; T�m l� bỏ hận th� xưa. Đấy l� t�m điều kiện để được an vui. Trong kinh c� c�u: "Chuy�n tu cội đức, nghĩ trước rồi l�m sau, cứu gi�p người trong cơn nguy cấp v� bần khổ, th� trọn đời mới được an vui."

Trẫm lu�n lu�n nghĩ đến Hiền Nh�n, n�o c� bao giờ l�ng qu�n.

Bực tr� giả c� mười hai điều lu�n lu�n phải nghĩ tới kh�ng bao giờ l�ng qu�n: Một l� khi g� g�y s�ng, đ� nghĩ tới tội lỗi m� lo l�m việc ph�c đức để đền b� lại; Hai l� nhớ việc hầu hạ t�n th�n; Ba l� gặp việc g� phải suy nghĩ dự bị trước; Bốn l� phải lo nghĩ l�nh xa sự nguy hại; Năm l� phải nghĩ trước mới n�i sau để khỏi phải lầm lạc; S�u l� phải nghĩ đến những kẻ lạc lầm m� đem lời trung ch�nh dạy bảo nhắc nhủ họ; Bảy l� phải l� nghĩ đến những kẻ ngh�o khổ để thương x�t cấp hộ; T�m l� phải lo l�m việc bố th� nếu m�nh c� của; Ch�n l� phải nghĩ đến việc ăn uống cho c� chừng độ; Mười l� phải nhớ giữ sự c�ng b�nh khi ph�n xử hoặc ph�n chia; Mười một l� phải nhớ đem �n từ ban bố cho nh�n gian; Mười hai l� phải thường nghĩ đến sự huấn luyện nếu m�nh l� qu�n sĩ hay v� quan. Đấy l� mười hai điều m� kẻ tr� giả phải nghĩ đến. Vậy n�n trong kinh c� c�u: "L�m việc g� phải lo dự bị trước, như vậy sự nghiệp sẽ mỗi ng�y mỗi lớn kh�ng khi n�o thất bại."

Tiếc rằng Trẫm kh�ng c� một bực đại hiền n�o để cầm Hiền Nh�n lại cho Trẫm.

Hiền Nh�n lại tiếp:

Bực đại hiền c� mười hai hạnh tốt: Một l� học rộng hiểu nhiều; Hai l� kh�ng phạm giới luật trong kinh dạy; Ba l� k�nh thờ Tam Bảo; Bốn l� thọ l�nh ph�p l�nh kh�ng qu�n; Năm l� kiềm chế được tham s�n si; S�u l� tu tập được ph�p tứ đẳng t�m (bốn t�m b�nh đẳng); Bảy l� ưa l�m việc �n đức; T�m l� kh�ng nhiễu hại ch�ng sanh; Ch�n l� hay h�a độ được người bất nghĩa; Mười l� kh�ng lầm lộn việc l�nh việc �c. Kinh dạy: "Gặp được bực đại hiền rất kh� như �t c� lắm vậy c�c bực ấy ở đ�u th� b� con quyến thuộc v� người chung quanh đều được nhờ cậy."

Thực l� tội Trẫm qu� nặng: Nu�i dưỡng kẻ �c l�m cho Ng�i giận m� bỏ đi.

Kẻ đại �c, đại kh�i c� mười lăm tội nặng: Một l� s�t sanh; Hai l� trộm cắp; Ba l� quen th�i d�m �; Bốn l� dối tr�; Năm l� nịnh h�t; S�u l� chuốt ng�t; Bảy l� gi�m pha; T�m l� khinh bực hiền sĩ; Ch�n l� tham sự � trược; Mười l� bu�ng lung; Mười một l� say sưa; Mười hai l� ganh gh�t kẻ hiền; Mười ba l� hủy b�ng đạo đức; Mười bốn l� kẻ s�t hại th�nh nh�n; Mười lăm l� kh�ng kể tội lỗi. Đấy l� mười lăm điều tội của kẻ ph�m ngu. Trong kinh c� c�u: "Gian ngược, tham lam, o�n người lương thiện, l�m việc bất ch�nh, th� khi chết, đọa v�o �c đạo."

Trẫm năn nỉ Ng�i m�i m� kh�ng được lấy l�m hổ thẹn qu�.

Người đời c� mười c�i đ�ng hổ thẹn: Một l� l�m vua kh�ng hiểu ch�nh trị; Hai l� t�i thần m� v� lễ; Ba l� thọ �n kh�ng lo b�o đ�p; Bốn l� c� tội lỗi kh�ng chịu chừa bỏ; Năm l� một vợ hai chồng hay một chồng hai vợ; S�u l� chưa cưới m� c� thai; Bảy l� tập học kh�ng th�nh; T�m l� c� binh kh� m� kh�ng thể chiến đấu; Ch�n l� kẻ bỏn sẻn thấy người bố th�; Mười l� t�i tớ m� chủ kh�ng sai khiến được. Đ� l� mười c�i đ�ng hổ thẹn. Kinh ch�p: "Những ai biết hổ thẹn đều l� kẻ rất dễ dạy, rất dễ s�ch tấn cũng như điều khiển ngựa hay."

Nay Trẫm mới biết rằng: Người đạo đức rất kh� chiều chuộng.

C� mười hai điều kh�: Một l� l�m việc với người ngu; Hai l� yếu đuối chống lại được với sức mạnh; Ba l� th� nhau m� ở chung một nh�; Bốn l� học �t m� đứng ra nghị luận; Năm l� ngh�o h�n m� trả được nợ; S�u l� ra trận kh�ng c� tướng sĩ; Bảy l� thờ vua trọn đời; T�m l� học đạo m� thiếu mất t�n t�m; Ch�n l� l�m �c m� muốn được quả b�o đẹp; Mười l� sinh ra đời được gặp Phật; Mười một l� nghe được ch�nh ph�p của Phật; Mười hai l� l�m theo được ch�nh ph�p ấy m� th�nh tựu. Đấy l� mười hai c�i thật kh�. Kinh dạy: "Được l�m người l� kh�, gặp Phật ra đời l� kh�, được nghe gi�o ph�p của Ng�i l� kh�, v�ng l�m theo được gi�o ph�p ấy thật l� kh�."

Nh� Vua khen ngợi:

Gần bực minh đức thật rất c� lợi. Đ�m luận với Ng�i, Trẫm lại được th�m tr� tuệ.

Người c� tr� tuệ, đại kh�i biết bốn mươi lăm việc:

1) Sửa sang nh� cửa;

2) G�y một kh�ng kh� h�a hợp trong gia đ�nh;

3) Giao th�n với ch�n họ;

4) Tin ở b� bạn;

5) Theo học với bực minh sư;

6) L�m việc g� quyết cho th�nh tựu;

7) T�i tr� cao rộng;

8) Mọi h�nh vi đều hướng về việc l�nh;

9) Gi�u sang th� lo l�m việc �n đức;

10) Tạo t�c v� sửa sang đều phải thận trọng;

11) C� của phải mở mang sự nghiệp;

12) Kh�ng giao của cải cho con c�i nếu ch�ng c�n nhỏ;

13) Kết bạn với người hiền;

14) Kh�ng qu� tin những ai mới vừa quen biết;

15) Tiền của ở chỗ huyện quan phải đem về đừng để l�u;

16) Mua b�n đổi ch�c phải thật th� kh�ng hề lừa gạt;

17) Dời ở nơi n�o phải đến xem trước;

18) Đến đ�u phải biết đ� l� gi�u hay ngh�o, qu� hay tiện;

19) Phải giao thiệp th�n cận với người l�nh;

20) Phải nương v�o một thế lực;

21) Đừng tranh hơn k�m với kẻ cường bạo;

22) Xưa gi�u m� nay suy th� c� thể mong phục hưng cơ nghiệp;

23) Nếu l� bần khổ th� đừng c� cao vọng to t�t;

24) C� của qu� kh�ng n�n khoe với người;

25) Việc b� mật đừng n�i cho vợ nghe;

26) L�m vua phải k�nh người hiền đức;

27) Phải ở ăn c� hậu, nhất l� với c�c bậc trung t�n;

28) Nếu l� thanh li�m, c� thể d�ng trị nước, hay c� thể đứng ra trị nước;

29) Gặp việc phải lập c�ng to;

30) Trong c�ng việc gi�o h�a, lấy sự hiếu thuận l�m căn bản;

31) Ph�p của �ng Thầy l� qu� sự �n h�a, như thế học tr� đủ cung kỉnh;

32) Thầy c� nhiều học tr� phải dạy ch�ng l�m điều trung nghĩa;

33) L�m thuốc phải c� hiệu nghiệm, nghề c�n vụng chớ đem ra thi thố;

34) Đau ốm phải nghe lời Thầy thuốc;

35) Ăn uống phải giữ cho c� độ lượng;

36) C� của ngon vật lạ chia xẻ cho nhau đừng tiếc;

37) Cho ai hoặc cho ai mượn g� phải tự tay m�nh trao cho họ;

38) L�m chứng cớ cho người ch�nh;

39) Đừng vu oan cho kẻ v� tội;

40) Can gi�n sự o�n giận v� l�m cho sự thuận thảo trở về giữa hai người;

41) Nhẫn nại v� xa l�nh việc �c;

42) Đừng ph�n biệt gi�u ngh�o m� ở với người;

43) Lấy sự thuận h�a l�m qu�;

44) Theo đạo th� phải giữ giới;

45) Lấy sự trong sạch l�m qu� hơn tất cả.

Trong trần thế chỉ c� đạo Niết b�n l� cao qu� hơn tất cả.

V� sao? V� Niết b�n cảnh giới kh�ng c� sự gi� nua, bệnh chết, kh�ng đ�i lạnh, kh�ng tai hoạn nước lửa, kh�ng oan gia, kh�ng trộm cướp, kh�ng dục vọng �n �i, kh�ng lo buồn hoạn nạn, kh�ng tất cả những khổ sở đớn đau. Cảnh giới ấy l� diệt độ. Diệt độ kh�ng phải một sự chết, nhưng đ�y l� sự giải tho�t tự tại th�i.

Cảnh giới ho�n to�n an vui, một niềm vui thanh tịnh v� bi�n, c� thể kiến lập cảnh giới ấy tr�n trần thế, cho ri�ng m�nh v� cho chung tất cả mu�n lo�i. Bệ hạ h�y tự lo tự tu, tự tỉnh lấy. Bệ hạ h�y tự thương lấy Bệ hạ.

Hiền Nh�n n�y xin l�n đường.

Vua hỏi lại:

Ng�i l�n đường, thế kh�ng c�n răn dạy Trẫm điều g� nữa ư?

Chỗ đất bị nước mạnh xo�y lở th� d� một trăm năm sau, cũng kh�ng n�n dựng lại một c�i g� tr�n ấy. V� d�ng nước sẽ theo th�i cũ m� l�i cuốn đi mất tất cả. Người c� �c t�m m� b�y giờ họ bảo m�nh l� bắt đầu l�m l�nh th� m�nh quyết kh�ng n�n tin vội. V�, t�m �c của họ chưa diệt, họ sẽ trở lại l�m việc �c, ta phải n�n d� dặt. Người muốn l�m việc g� phải l�m lần lần, như người đ�o giếng đ�o m�i xuống s�u sẽ c� mạch nước. Kẻ tr� giả thấy sự nguy hiểm hoặc bất bằng giữa cuộc thế, th� h�y ra tay cứu gi�p cũng như người c� t�i bơi lội c� thể lội ngang qua d�ng nước mạnh.

Nh� Vua thưa:

Lời dạy của Ng�i từ trước đến sau Trẫm đều ghi nhớ trong l�ng v� rồi đ�y tất cả những trang sĩ phu trong nước nghe được, sẽ kh�ng một ai l� kh�ng vui mừng. Việc �c trước kia sẽ dẹp bỏ hết, kh�ng ai c�n d�m n�i đến nữa.

Ngừng một l�t Vua tiếp:

Trẫm muốn nghe lời Ng�i dạy, v� nếu như c� người n�o kh�c đến, th� Trẫm l�m sao biết được người đ� l� bậc tr�?

Hiền Nh�n đ�p:

Chỗ vấn đ�p của người tr� bao giờ cũng kh�c xa kẻ tầm thường. Kh�ng lời n�i n�o của họ m� kh�ng phải l� lời l�nh. Bực Thầy bao giờ cũng ch�nh đ�ng. V� những đức t�nh n�y chứng tỏ rằng kẻ ấy l� bực tr� giả: nh�n từ, mềm mỏng, cẩn thận, chắc thật, �n h�a nh� nhặn, lời n�i hoạt b�t v� hay h�m mộ c�c việc l�nh. Bệ hạ đừng c� nghi nan g� nữa.

Nghe lời n�i, thấy việc l�m của họ, c� th� biết l� t�m v� khẩu giống nhau. Xem c�ch cư xử, vẻ đi đứng của họ m� biết l� kh�ng giả dối; nghiệm việc họ l�m, c�ch ăn mặc, c�ch l�m lụng cũng dư biết l� bực tr� tuệ.

Đ�m luận với người tr� phải cho vừa � họ, m� muốn vừa � họ th� thực l� kh�.

Trẫm muốn t�n thờ người tr� m� đừng l�m mất � họ th� phải l�m sao?

K�nh m� đừng khinh, nghe lời dạy phải l�m theo v� chỗ hiểu biết của người tr� rất đ�ng, bao giờ họ cũng thể theo ch�nh đạo v� kh�ng c� t�m tham cầu, lại c� thể suy x�t r� được việc qu� khứ, hiện tại v� vị lai. Tầm mắt của bực tr� giả rất rộng: họ thấy r� mu�n vật trong kh�ng gian v� thời gian đều chỉ l� biến hiện, mu�n ph�p đều quay về nơi nhất điểm kh�ng tịch bản nhi�n.

Kẻ tr� giả nh�n thấy r� r�ng đời l� một sự biến đổi tang thương; trẻ trung rồi sẽ gi� nua, cường tr�ng rồi sẽ suy nhược, c� sống th� sẽ c� chết; gi�u sang như m�y nổi, đều l� v� thường cả. Cho n�n, l�c an ổn phải nghĩ đến khi nguy ngập, khi hưng thạnh th� nghĩ đến l�c v� thường, người l�nh th� k�nh mến, người �c th� phải l�nh xa. C� giận hờn ai th� n�n trừ bỏ, đừng v� thế m� g�y �c hại người. Nhu h�a m� kh� x�m phạm, yếu đuối m� người kh� thắng. Người tr� như vậy đ�, ta kh�ng n�n khinh thường.

Trẫm hết sức cung k�nh t�n s�ng người tr�, như thế c� phước chi chăng?

Người tr� th� theo ph�p th�nh hiền, thường l�m việc nh�n từ v� ưa dạy dỗ kẻ ngu muội trở n�n s�ng suốt như họ. Người trị nước th� n�n ban bố �n huệ cho kẻ biết l�m l�nh, kẻ tu h�nh th� lo dắt dẫn mọi người về nơi ch�nh đạo; quốc gia c� cấp nạn th� c�ng nhau đ�m luận lo toan; tới lui phải biết thời mới khỏi bị sự nghi ngờ o�n tr�ch. Tuy c� �n rộng đức lớn với người, nhưng đừng mong cầu người b�o đ�p; thờ người tr� th� được phước v� trọn đời kh�ng mắc phải tai nạn. Bệ hạ đừng c� nghi nan. Ph�p ch�nh trị kh�ng n�n tr�i với l� đạo, dạy d�n l�m l�nh th� c�ng ng�y c�ng th�m lợi �ch cho đất nước.

Đứa Vua than thở:

C� ai nữa để cầm Hiền Nh�n lại gi�p ta? Trời ơi thực l�ng Trẫm rất sầu thảm, hoảng hốt như kẻ đi�n cuồng.

Vua b�n rơi lụy kh�c l�c, đến trước Hiền Nh�n, s�m hối cầu xin x� tội.

Hiền Nh�n đỡ:

V� như người kh�ng c� t�i bơi lội, th� kh�ng n�n xuống dưới nước s�u, biết người cừu hận với ta, ta cũng kh�ng n�n hại họ. Đời c� th�n hậu nhau, rồi c� g�y gổ nhau; c� g�y gổ nhau rồi lại xin lỗi nhau; tuy h�a giải kh�o lắm, nhưng m� chi bằng trước kia đừng g�y gổ l� hơn. Nay, người l�nh m� Bệ hạ kh�ng ban thưởng, trở lại nghe lời gi�m siểm.

Hiền Nh�n cũng như con chim bay, kh�ng nhất định đậu ở c�nh n�o. Đạo ph�p của Hiền Nh�n kh�ng thể lẫn lộn với lỗi lầm như thế để mất chỗ thanh cao qu� gi�. Cũng như lửa ch�y ngo�i đồng trống, những c�y gần b�n sẽ bị ch�y x�m, hễ chỗ c� nước xo�y l� thuyền quay, hễ l� độc tr�ng l� hại người. V� thế Hiền Nh�n muốn t�ng sự với người tr� để khỏi bị ngu h�n quấy nhiễu. Hiền Nh�n đ� r� rằng: Cỏ c�y mỗi thứ mỗi kh�c, lo�i chim mu�ng cũng thế: Bạch hạc th� l�ng trắng, chim quạ th� l�ng đen. Nay, Hiền Nh�n cũng kh�c m� ai kia cũng kh�c, n�n Hiền Nh�n n�y kh�ng muốn ở đ�y nữa. Đem c�i �o lụa đẹp mặc cho người nh� qu� c�y ruộng th� thật l� v� �ch. V� sao? Người nh� qu� ấy chỉ quen b�n đất, l�m g� biết mặc �o lụa đẹp v� c� mặc cũng chỉ l�m hư.

Ở nh�n gian c� một thứ c�y t�n l� Phản Lệ. Người chủ trồng n� th� kh�ng được ăn tr�i, c�n c� kẻ muốn h�i trộm th� tr�i lại sinh ra cho m� h�i. Bệ hạ cũng như c�y ấy: người gi�p nước được an ổn lại hất hủi đuổi x�, c�n kẻ nịnh thần gian dối ph� tan việc triều ch�nh lại cầm ở lại cho ăn bổng lộc. Kh�ch ở l�u, chủ nh� sinh nh�m ch�n, n�n Hiền Nh�n n�y phải đi vậy.

Nh� Vua k�nh cẩn thưa:

Mạng người rất trọng, c�i xin Ng�i giũ l�ng từ nghĩ thương đến. Trẫm nay muốn đem th�n t�n thờ Ng�i hơn xưa.

Bệ hạ n�i thế, nhưng cũng chưa chắc g� l�m được. � Ho�ng hậu rất độc �c, Hiền Nh�n n�y kh�ng n�n ở lại l�m chi, Hiền Nh�n l� vị Sa m�n mang b�nh b�t khất thực, tự vui v� dứt trừ tham vọng, giữ trọn giới luật của đạo v� xa l�a tất cả tội lỗi.

Nh� Vua khẩn khoản:

Ng�i đ� quyết định, Trẫm kh�ng thể cản ngăn. Nhưng xin Ng�i chớ đoạn tuyệt, c�i mong một phen trở lại để l�ng Trẫm khỏi �n hận.

Nếu như Bệ hạ v� Hiền Nh�n n�y đều mạnh giỏi th� c�n c� l�c gặp nhau. H�m nay Hiền n�y muốn v�o n�i để tu dưỡng t�nh t�nh, r�n th�m ch� cả. Gần nhau để m� nghĩ đến chuyện �c hại nhau th� chi bằng xa nhau m� nhớ nhau trong t�m niệm l�nh. Người tr� nghe th� dụ cũng đủ r�; nay Hiền Nh�n n�y xin đem một c�u chuyện để th� dụ Bệ hạ nghe:

"Như người lấy mật xoa v�o lưỡi dao, đưa cho con ch� liếm, v� tham ch�t mật ngọt n�n bị đứt lưỡi, m� ch� kh�ng biết đau đớn. Nay bốn quan cận thần cũng thế: chỉ n�i ngon ngọt ngo�i miệng m� trong t�m dường như dao b�n. Vậy Bệ hạ phải đề ph�ng cho lắm v� từ đ�y về sau nếu gặp những sự kinh h�i, Bệ hạ thường nhớ đến Hiền n�y th� kinh sợ sẽ ti�u tan.

Lo�i chim c� chim m�o th� ưa ở nơi bụi rậm, chuột bọ th� ưa n�p dưới đống r�c đống rơm; chim ch�c th� đậu tr�n c�nh; m� chỉ c� con hạc l� ưa ở gần ao nước đục. Mỗi vật đều c� một t�nh chất ri�ng, ch� nguyện bất đồng, sự ưa th�ch c� kh�c. Hiền Nh�n n�y mến đạo, Bệ hạ th� ưa việc trị d�n, đ� l� sự sai kh�c.

Những vật th� xấu cũng đều c� chỗ cần d�ng, kh�ng n�n ph� bỏ tồi t�n. Hạng người n�o, d� bần tiện, ngu hiền đến đ�u ta cũng kh�ng n�n hất hủi. Họ đều l� người hữu dụng, dụng nhơn như dụng mộc, Bệ hạ phải hiểu như thế. Hiền Nh�n cũng đ� biết người, biết lời n�i, biết � nghĩ của họ thế n�o rồi. Con chim ban đầu đậu ở c�nh thấp, sau nhảy l�n nh�nh cao. Hiền n�y thấy con T�n Kỳ sủa, biết rằng kh�ng ngo�i th� trong, đ� c� sắp đặt mưu m� g� đ�, n�n trong l�ng ch�n ng�n, th�i để Bệ hạ chuộng mới qu�n cũ, Hiền n�y xin đi."

N�i xong liền đứng dậy mang b�t, chống t�ch trượng ra khỏi th�nh.

Đức Vua c�ng Ho�ng hậu kh�c l�c đi đưa, người trong nước lớn nhỏ kh�ng ai l� kh�ng k�u r�u o�n tr�ch. Nh� Vua ủ rũ theo sau Hiền Nh�n, hỏi bằng một giọng buồn rầu:

Ng�i đi th� Trẫm c�n biết tin nhờ ai nữa?

Hiền Nh�n đ�p:

C� người con của chị Hiền Nh�n n�y rất l� hiền l�nh. Bệ hạ cũng n�n đ�m luận c�ng n�. L�c n�o rảnh, Bệ hạ h�y c�ng n� ra đi tuần h�nh trong nước v� nghe những c�u ca dao của d�n ch�ng, n� c� thể biết được trong nước thịnh suy, c�n mất.

Nh� Vua đ�p:

Trẫm xin nghe lời Ng�i dạy.

Rồi c�ng đ�nh thần v� nh�n d�n l�m lễ Hiền Nh�n rồi tiễn người ra khỏi th�nh qu� một đoạn đường.

Từ ấy về sau, nh�n kẻ trung ch�nh đi rồi, th� kẻ loạn thần tha hồ tung ho�nh, gian nịnh. Ngo�i th� bốn quan cận thần cậy thế bắt �p lương d�n, trong th� Ho�ng hậu d�ng th�i y�u nghiệt l�m nh� Vua m� hoặc kh�ng c�n nghĩ đến việc nước, chỉ d�m lung, ưa vui, ng�y đ�m v�i th�n trong say đắm. Quan li�u cầm quyền tự do th�u thuế bắt �p nh�n d�n kh�ng một ch�t từ t�m nh�n đạo. Kẻ lấy thuế chợ m� kh�ng th�m nh�n m�n đồ, người mạnh lấn hiếp kẻ yếu, b�c lột t�n s�t lẫn nhau kh�ng kể g� đến ph�p luật. C� kẻ lại bắt con g�i của người về l�m n� lệ, tỳ thiếp. Th�n thuộc ly t�n, t�m đường trốn tr�nh tản lạc mỗi người sống vất vưởng mỗi nơi, tai họa li�n mi�n m� nh� Vua kh�ng bao giờ biết đến. Mưa gi� kh�ng phải thời, trồng trọt mất m�a, nước loạn d�n ngh�o, sự đ�i kh� đầy đường, tiếng than van o�n tr�ch phổ v�o c�u ca giao cảm động đến cả quỷ thần. Nh�n d�n sầu khổ, lo sợ, chết kh�ng biết bao nhi�u, kẻ sống vừa than kh�c vừa đi, kh�ng ai kh�ng nhớ tưởng v� mong cầu Hiền Nh�n độ trước.

Hiền Nh�n, như chim ưng vua của lo�i chim, dẹp trừ được người gian �c, lại sẳn c� l�ng nh�n từ thương x�t mọi lo�i. B�y giờ c�n người đ�u nữa, để y�n l�ng d�n v� cứu mu�n ng�n tai �ch?

Con của chị Hiền Nh�n t�n l� Đạo Nh�n, sau khi đi qua quận huyện kh�c trở về, thấy trong nước loạn lạc, x�m l�ng hư hoại, nh�n d�n c�ng khốn, b�n v�o cung t�u với nh� Vua: "T�u Bệ hạ! C�c quan đại thần l�m việc bất ch�nh, bu�ng tha kẻ trộm cướp, bắt giết kẻ v� tội, t�n hại nh�n gian bết đường v� nh�n đạo. Mu�n d�n o�n th�n, quỷ thần giận dữ n�n gieo nhiều tai họa. Đ�u đ�u cảnh khổ cũng lan tr�n m� Bệ hạ th� kh�ng hay biết g� cả.

"Nếu Bệ hạ kh�ng sớm trừ bọn loạn thần gian �c ấy th� sau n�y sẽ kh�ng c�n một lương d�n?"

Nh� Vua nghe n�i, rất l� kinh h�i, hoảng sợ đ�p:

Quả thật như lời Hiền Nh�n dạy Trẫm khi trước. Trẫm đ� sử dụng bốn t�n loạn thần ph� hoại nước nh� chẳng kh�c g� thả ch� s�i trong bầy cừu v� tội. Trẫm chắc thế n�o d�n ch�ng cũng bị khốn �ch. Trẫm đ� bu�ng cương mặc cho con ngựa đi�n l�i k�o cỗ xe trị quốc, thế n�o n� cũng k�o xe xuống hố s�u. Ng�i đ� đến đ�y thức tỉnh Trẫm v� bảo Trẫm như thế, b�y giờ Ng�i c� c�ch g� dạy Trẫm để trị an x� tắc được kh�ng?

Đạo Nh�n thưa:

Từ khi cậu t�i ra đi đến nay, trong nước bị rối loạn lu�n, tất cả đều do bọn gian thần. Bệ hạ phải tr� t�nh phương kế g� để hưng phục lại giang sơn. Nước nh� c�n c� thể hưng phục được. Xin Bệ hạ h�y c�ng thần đi tuần h�nh một phen, để ch�nh mắt Bệ hạ được thấy, ch�nh tai Bệ hạ được nghe những nổi thống khổ rồi mới biết thế n�o l� đ�ng sự thật.

Nh� Vua liền c�ng Đạo Nh�n cải trang ra đi để dọ x�t t�nh h�nh trong nước.

Vừa ra khỏi th�nh th� thấy một to�n phụ nữ xi�m y r�ch rưới vừa đi vừa kh�c. Đạo Nh�n thấy thế liền hỏi: "C�c chị tại sao m� khổ sở r�ch rưới như thế? Sao kh�ng lo l�m ăn, hoặc c� kh� khăn lắm th� đi lấy chồng để nhờ chồng, tuổi c�c chị cũng đ� lớn rồi kia m�."

Một người trong bọn trả lời:

V� nh� Vua cả. Phải chi nh� Vua r�ch rưới ngh�o đ�i như ch�ng t�i th� mới b� gh�t.

Đạo Nh�n bảo:

C�c chị n�i như thế l� kh�ng đ�ng rồi, v� nh� Vua l� bực cao sang chỉ lo những c�ng việc to t�t, đ�u c� th� giờ lo cho c�c chị được. C�c chị phải tự đi l�m m� sinh sống lấy chứ.

Kh�ng phải thế đ�u. V� Vua trị nước kh�ng minh, n�n trong nước phải đ�i r�ch v� loạn lạc. Ng�y th� khốn với bọn quan lại tham � vơ v�t, đ�m th� khốn với trộm cướp tứ tung, �o kh�ng đủ mặc, cơm kh�ng đủ ăn, v� thế c�n ai th�m cưới gả ch�ng t�i nữa.

Đi một qu�ng nữa, nh� Vua gặp một b� gi�, �o kh�ng k�n th�n, h�nh h�i gầy yếu, mắt l�a sờ soạng, vừa đi vừa kh�c l�c. Đạo Nh�n hỏi:

B� gi� lo lắng g� m� kh�c vậy?

B� gi� ngửng l�n đ�p:

V� nh� Vua cả. Phải chi nh� Vua m� m� như l�o đ�y th� mới đ�ng kiếp, l�o sung sướng lắm vậy.

Đạo Nh�n bảo:

B� n�i như thế l� lầm rồi, hễ gi� th� mắt mờ, nh� Vua c� lỗi chi đ�u?

Đ�m th� bị cướp, ng�y th� bị quan lại nhiễm �, phải chịu ngh�o đ�i, n�n l�o đ�y mới phải h�i rau lượm củi đổi gạo để nu�i sống, đạp phải độc tr�ng, vương phải độc kh� n�n mới bị m� qu� thế n�y. Vậy kh�ng phải lỗi của nh� Vua hay sao?

Vua t�i lại đi đến một qu�ng đường, thấy c� người đ�n b� đang lom khom nặn sữa b�. Con b� đ� một c�i, người đ�n b� ng� lăn xuống đất, lồm cồm b� dậy, mắng:

Phải chi m�y đ� Ho�ng hậu vợ Vua một đạp như vậy cho b� gh�t. M�y đ� tao l�m g�!

Đạo Nh�n hỏi:

Tự con b� dữ đạp b�, chớ nh� Vua, � qu�n, Ho�ng hậu vợ Vua c� tội lỗi g�?

Kh�ng lỗi �? Nh� Vua bất ch�nh, vợ Vua xui xiểm, nước nh� mới rối loạn, kh�ng lo cấm ngăn trộm cướp, để n� bắt b� l�nh của t�i, chỉ để lại một con b� dữ, vắt sữa n� l�m n� đạp một c�i đau điếng người. Tại nh� Vua chớ ai nữa.

Đạo Nh�n bảo:

Tại b� kh�ng biết c�ch nặn sữa n�n bị n� đ�.

Người đ�n b� đ�p:

Kh�ng phải thế đ�u! Nếu nh� Vua ở ch�nh th� Ng�i Hiền Nh�n sẽ ở lại đ�y, nước nh� đ�u c� bị loạn lạc.

Đi một l�t nữa, đến khoảng đồng ruộng nh� Vua thấy một con chim đang mổ một con ếch. Con ếch l�n v�o b�n, mắng rằng: "Phải chi m�y mổ Vua một c�i như thế th� tao mới th�ch cho. M�y đừng mổ tao."

Đạo Nh�n bảo con ếch:

Ngươi bị con chim n� mổ, chứ đ�u lỗi ở nh� Vua, nh� Vua đ�u c� giữ hộ cho ngươi được.

Con ếch đ�p:

T�i kh�ng tr�ng mong nh� Vua giữ hộ cho t�i đ�u. V� nh� Vua kh�ng �n nhuận, việc ch�nh trị bất b�nh đẳng, bỏ phế việc c�ng tế, bỏ phế việc dẫn thủy nhập điền, v� thế trời hạn, nước kh�, th�n t�i phải b�y ra để cho con chim n� mổ.

Con ếch lại than:

Nếu nh� Vua biết chấp giữ quyền ch�nh th� bỏ một người �c lợi cho một nh�, bỏ một nh� �c lợi cho một l�ng, rồi sẽ đến cảnh một x� hội quốc gia thịnh trị. V� kh�ng biết chấp giữ quyền ch�nh n�n nh�n d�n thất sở, thi�n hạ k�u ca.

Liền đ�, Đạo Nh�n t�u Vua:

Xin Đại Vương x�t kỷ: trăm họ v� tội, khổ sở kh�c than cảm động đến cả quỷ thần, đến nỗi con ếch m� c�n thốt lời như vậy. Chắc Đại Vương cũng đ� thấy rồi. Vậy xin h�y đuổi kẻ �c, để kiến thiết quốc gia lại tr�n nền tảng thiện ch�nh, để mu�n d�n hồi đầu trở lại. T�u Đại Vương, b�y giờ bắt đầu gieo giống l�a ở ruộng tốt, gặp mưa thuận gi� h�a th� lo g� m�a m�ng kh�ng tr�ng.

Vua hỏi:

Vậy theo � Ng�i th� n�n giao ph� tr�ch nhiệm n�y cho ai?

Bệ Hạ phải mau mau mời ng�i Hiền Nh�n trở về v� Ng�i l� người r� biết thời cơ, nếu trở về th� trong nước sẽ lại được b�nh an.

Nh� Vua c�ng Đạo Nh�n trở về cung. Ng�i gọi một sứ thần l�n căn dặn:

Nh� ngươi h�y v� Trẫm v�o n�i rước ng�i Hiền Nh�n về. V� nếu Ng�i kh�ng về, ngươi sẽ thưa: "Ho�ng thượng nay đ� tự biết ăn năn, mu�n d�n o�n tr�ch n�n Ho�ng thượng lo buồn kh�ng ăn ngủ được v� đang mong mỏi Ng�i về. Xin Ng�i giũ l�ng nh�n từ thương x�t ch�ng sanh." N�i như thế, Ng�i biết trong nước loạn lạc v� sẳn l�ng thương x�t, chắc sẽ trở về.

Sứ thần v�ng mệnh ra đi, trải qua mấy h�m len lỏi trong n�i rừng, mới đến được chỗ ng�i Hiền Nh�n ở. Sứ thần c�i đầu l�m lễ v� thưa:

K�nh bạch Ng�i! Nh� Vua �n cần, hết l�ng cung kỉnh, tự biết m�nh tội lỗi qu� nặng, l�m sai � th�nh nh�n v� để cho nước nh� loạn lạc trăm họ c�ng khốn, n�n đang mong mỏi Ng�i trở về. Nh� Vua kh�c l�c, nghĩ nhớ đến Ng�i, kh�ng ăn uống g� được cả. C�i xin Ng�i mở l�ng thương x�t nh� Vua một phen nữa. K�nh thỉnh Ng�i trở về.

Hiền Nh�n nghe n�i, thương x�t nh�n d�n, n�n sửa soạn theo sứ giả trở về. Dọc đường, thấy con khỉ chết kh�, Ng�i liền lột lấy da để l�m tọa cụ.

Nh�n d�n trong nước nghe tin Hiền Nh�n đ� trở về, đều ra tận bi�n giới nghinh tiếp v� mời Ng�i về lại Tịnh x� ngo�i th�nh.

Nh� Vua mặc triều phục, ra tận Tịnh x� yết kiến, l�m lễ Ng�i. Sau khi hỏi han, Vua ngồi lại một b�n, v�ng tay tạ tội, thưa với Hiền Nh�n:

Trẫm v� sơ s�t suy nghĩ kh�ng đến nơi đến chốn, n�n l�m hại nh�n d�n, trăm họ o�n tr�ch. Nay Trẫm một l�ng ch� th�nh cầu s�m hối, xin Ng�i tha thứ cho Trẫm bao nhi�u tội lỗi lầm lạc.

Hiền Nh�n đ�p lễ:

Người c� tội m� biết s�m hối l� hay lắm.

Rồi thấy bốn quan cận thần kề tai n�i nhỏ, thầm th� với nhau, Hiền Nh�n bảo:

C�c ngươi l� người v� tội, sao kh�ng n�i chuyện c�ng nhi�n, cần g� phải n�i to n�i nhỏ.

Bốn quan cận thần nổi giận:

�ng l�m Sa m�n, l�ng những mong mỏi phước trời, người người đều gọi �ng l� �ng Hiền, lẽ ra �ng kh�ng n�n giết con khỉ m� lột da như thế.

C�c người m� hoặc lấy m�nh, kh�ng ph�n biệt c�i g� l� ch�n ch�nh, c�i g� l� t� ngụy. Bọn người l�m điều �c đức, c�i đ� trời Phật đ� biết, n�n biết rằng khổ vui đều c� trong luật nh�n quả, kh�ng thể tr�nh được. L�m điều �c, tội �c sẽ theo đ�i, l�m điều l�nh, quả b�o tốt sẽ đền trả, trọn đời kh�ng mất. Họa ph�c tự m�nh, kẻ ngu tưởng l� đ�u xa c�ch. Bọn ngươi lấy việc ta lột da m� nạn rằng ta giết khỉ, điều ấy c� giống việc gian �c giết hại của c�c người kh�ng? Lại cứ n�i mạng người tại trời, l�m l�nh kh�ng phước, l�m �c kh�ng họa; phải biết rằng họa phước r� r�ng như vang theo tiếng, b�ng theo h�nh, chứ kh�ng phải họa phước tự tr�n trời rơi xuống. C�c ngươi l�m �c m� kh�ng tự biết, muốn che dấu nhưng n�o c� che dấu được. Lại lấy sự ch� bai ta m� cho l� đắc s�ch. Trong bọn ngươi h� chẳng c� một người n�i rằng: "Hễ người chết th� thần hồn ti�u diệt kh�ng sanh trở lại nữa." Lời n�i ấy c� phải l� lời n�i của bực th�nh nh�n chăng? Hay l� tự � ngu muội của c�c ngươi bịa đặt ra? C�c ngươi muốn l�m chuyện �c rồi trở lại bảo rằng l�m �c kh�ng tai họa, l�m l�nh kh�ng được phước. Đ� c� phải l� lời n�i bịp người để che tội lỗi m�nh kh�ng. C�n c�c ngươi tự cho m�nh l� hiểu thi�n văn. K�a hiện tượng của vũ trụ r� r�ng kia; nhựt nguyệt v� tinh t� đ�, c�c ngươi bảo ai tạo ra đ� vậy?

Bốn quan cận thần nghe n�i, l�m thinh kh�ng c�n biết trả lời sao nữa.

Hiền Nh�n tiếp:

Tất cả hiện tượng trong vũ trụ đều do nghiệp lực tội phước. L�m l�nh l�m �c đều do quả b�o như b�ng theo h�nh, người chết bỏ x�c th�n nhưng kh�ng bỏ được nghiệp h�nh. Gieo giống, tuy hạt l�a th�i mục dưới đất, nhưng sau n�y sẽ sanh ra c�y đ�m ra nh�nh l� v� kết hột tr�n ngọn. Thắp đ�n, tim dần dần lụn, nhưng lửa vẫn c�n đỏ m�i, hạnh nghiệp tội phước vẫn c�n lu�n lu�n như người thắp đ�n viết thơ, rồi đ�n tắc, nhưng chữ vẫn c�n. Hồn thần t�y hạnh nghiệp chuyển sinh đời kh�c, kh�ng hề gi�n đoạn. C�c ngươi l�m �c m� tự cho l� cao cả, cũng như người giết cha mẹ m� lại c� thể cho l� v� tội sao?

Bốn quan đ�p:

Một nh�nh c�y c�n kh�ng n�n tr�i l� của n� thay, huống chi l� giết cha mẹ m� cho l� v� tội.

Hiền Nh�n tiếp:

V� bọn ngươi nạn ta, nhưng ch�nh thực l� ta lột lấy da con khỉ chết v� khỉ chết, chớ ta n�o c� giết n� m� lột da? C�n bọn ngươi vu oan cho người, tội �c đ� sẽ t�nh thế n�o? Huống chi lại c�n chủ trương t� quấy; bề ngo�i giả l�m l�nh, m� b�n trong lại ẩn khuất l�m việc gian �c. Cũng như v�ng giả: ngo�i th� nước v�ng m� trong th� to�n đồng. Bề ngo�i diện mạo tốt đẹp m� trong t�m to�n l� s�m tặc. Thiệt chẳng kh�c g� ch� s�i lạc v�o bầy d�, ngấm ngầm ăn hết bầy d� m� người giữ d� kh�ng hề hay biết.

Kẻ �c trong đời lắm khi cũng tự xưng đạo đức, giả khổ hạnh, c�ng diễn giải kinh giới, nhưng b�n trong chuy�n h�nh t� siểm dối tr� để cầu mong danh lợi. Người ngu kh�ng biết lại quay về tin phục. Rồi như nước s�ng gặp lụt, chảy tr�n đầy dẫy, chưa kịp r�t về biển cả, l�m hại biết bao nhi�u người. Chỉ c� bực th�nh nh�n mới c� thể cứu gi�p thi�n hạ, cải bỏ �c tục, sửa sang việc l�nh, ai ai cũng đều nhờ cậy.

Nếu cho l�m l�nh kh�ng phước, l�m �c v� hại, th� c�c bực cổ th�nh để lại bao nhi�u kinh điển l�m chi v� truyền trao gươm b�u cho Vua l�m chi? H�nh nghiệp đều c� quả b�o r� r�ng. L�m dữ bị tai họa, mọi người đều gh�t, kh�ng l�u th� mau tai họa ấy sẽ đến. L�m việc �n đức tuy ẩn k�n, nhưng sau n�y sẽ b�y ra v� phước quả sẽ đem lại cho m�nh.

Vậy n�n trong nước c� Vua, Vua phải thuận theo ph�p Đạo, ủy nhiệm vụ cho người hiền, ph� th�c việc l�m cho kẻ t�i tr�, ban thưởng người l�nh, trừng phạt người gian �c.

B�nh xe lăn tr�n kh�ng ngừng, h�nh nghiệp cứ t�y theo đấy thọ sinh về nơi l�nh nơi dữ. Phải tin chắc c� tội phước, đừng l�m điều gian dối.

Phải hết sức cẩn thận l�nh xa những kẻ gian �c v� phải biết ăn năn tội lỗi Nếu mọi người đều l�nh th� bẩm t�nh v� quả b�o sẽ l�nh đẹp giống nhau, song v� người l�m �c rất nhiều n�n nh�n quả bất đồng: kẻ sống l�u, người chết yểu, kẻ nhiều bịnh, người �t bịnh; kẻ xấu xa, người tốt đẹp; kẻ ngh�o h�n, người gi�u sang. K�a những người ngu, đui, điếc, c�m, ngọng, kẻ m� qu�, t�n tật trăm điều đều do đời trước g�y �c nh�n m� nay gặt lấy �c quả. C�n đức độ, trung ch�nh, hiền từ n�n l� tr� tuệ, đế vương, h�o ph� v� mu�n sự hạnh ph�c. Như thế l� nh�n quả r� r�ng, sao lại bảo rằng kh�ng. Xin h�y suy nghĩ kỹ c�ng đừng lạc lầm v�o t� đạo.

Hiền Nh�n giảng xong, Vua c�ng quần thần v� tất cả nh�n d�n kh�ng một ai l� kh�ng hiểu r� v� vui mừng.

Hiền Nh�n lại n�i tiếp:

V� nay Hiền Nh�n n�y lại xin n�i một sự t�ch: Thuở xưa c� một �ng Vua t�n l� Cẩu Lạp c� một c�i ao trong ấy nu�i nhiều thứ "C� ngọt." V� c� ngọt �t xương m� ngon lắm n�n nh� Vua cử một quan gi�m ngư quan xem c� để giữ g�n ao c�. Mỗi ng�y d�ng Vua t�m con, nhưng quan gi�m ngư mỗi ng�y c�ng ăn ch�ng ăn l�n mất t�m con. Vua biết c� mất, n�n cử t�m quan gi�m ngư nữa để c�ng nhau giữ g�n ao c�. Song t�m vị gi�m ngư tr�ng đảng với nhau mỗi ng�y mỗi người đều ăn l�n hết t�m con t� ra người giữ c� nhiều chừng n�o th� c� lại mất nhiều chừng ấy.

Nay Bệ hạ đ�y cũng vậy. Giao nhiệm vụ cho nhiều người th� nước nh� c�ng th�m rối loạn. Cũng như kẻ h�i tr�i non, ăn đ� kh�ng c� m�i vị g� m� lại l�m mất giống, Vua trị nước m� kh�ng d�ng kẻ hiền, đ� thiệt hại cho d�n m� sau n�y tiếng tăm cũng mất v� phước phần đều kh�ng. Trị nước bất ch�nh l�m cho thi�n hạ c� t�m tranh đoạt, cũng như muốn sửa sang v� hưng nghiệp gia sản, m� kh�ng chịu để t�m dụng tr� th� của cải mỗi ng�y mỗi hao hớt đi.

Nước c� tướng giỏi binh nhiều m� kh�ng chịu tập việc chiến trận, kh�ng lo lắng kiến thiết nước nh�, th� nước ấy sẽ bị h�n yếu. L�m Vua kh�ng k�nh đạo đức, kh�ng t�n thờ bực cao minh, th� hiện tại kh�ng người gi�p đỡ v� tương lai kh�ng được gặp phước l�nh. Hằng ng�y giết hại, mu�n họ k�u ca, th� tai họa thường xảy ra tới tấp, chết đi để tiếng xấu mu�n đời.

Theo ch�nh ph�p trị d�n th� được l�ng người, k�nh thờ bực t�n trưởng, y�u mến trẻ thơ, hiếu thuận cha mẹ, v�ng l�m việc l�nh th� hiện tại an ổn v� lại sinh thọ phước.

L�m việc trung ch�nh cũng như đi thẳng đường, lấy việc trung ch�nh l�m cội gốc th� mọi người đều kh�m phục. Như thế, sẽ g�y được hạnh ph�c th�i b�nh. Lại phải s�ng suốt, lượm lặt những lời xưa để l�m kinh nghiệm cho đời nay, động tịnh phải biết thời, �n oai cho c� l�, ban bố �n huệ cho nh�n d�n, bố tr� nền b�nh đẳng. Được như thế th� đời nay sẽ an ổn vui vẻ, sau n�y sẽ quyết tu chứng đạo gi�c ngộ.

Ch�ng hội nghe ng�i Hiền Nh�n dạy, đều vui mừng vỗ tay khen ngợi kh�ng ngớt.

Nh� Vua liền đứng dậy c�i đầu thưa rằng:

Nay Trẫm được nghe lời Ng�i dạy, cũng như cơn gi� mạnh thổi tan m�y m�. Vậy xin Ng�i mở l�ng từ bi, nghĩ đến quốc gia, dạy bảo quốc d�n v� gi�p đỡ Trẫm trị d�n như trước.

Hiền Nh�n liền đứng dậy, theo Vua về cung, c�ng luận b�n ch�nh sự.

Bốn qua cận thần, rồi sau bị đuổi. Hiền Nh�n gi�p nước, �n huệ thấm nhuần, gi� mưa hiệp thời, m�a m�ng tr�ng tuyển, nh�n d�n đều vui vẻ, bốn biển một nh�, tr�n dưới h�a thuận đều chung sức g�y lại một cuộc th�i b�nh thạnh trị...

Đức Phật ngừng lại một l�t, Ng�i nh�n đại ch�ng v� tiếp:

"N�y c�c ngươi! Hiền Nh�n đời ấy, c� phải ai đ�u lạ, ch�nh l� TA đ�y. C�n đạo nh�n ch�u người l� A Nan đ�y, vua Lam Đạt thuở ấy, ch�nh l� vua Ty Ti�n Nặc n�y đ�y. Ho�ng hậu đ� l� n�ng T�n Đ� Lỵ, con ch� T�n Kỳ l� Xa Nặc, bốn quan cận thần l� bốn kẻ ngoại đạo giết n�ng T�n Đ� Ly ng�y nay. V� sau c�ng, con ếch hỏi đ�, l� �ng �u Đ� Gia, đ� chứng quả A La H�n rồi, đang đứng kia.

C�c ngươi phải biết rằng, theo đạo Bồ Đề, ta đ� thực h�nh trong nhiều kiếp, l�m l�nh, chịu khổ, t�ch c�ng lũy đức từ v� lượng kiếp số, nay v� ch�ng sanh, th�nh Phật cứu độ v� bổn nguyện nay đ� th�nh tựu.

N�y c�c ngươi! C�c ngươi nghe kinh n�y rồi, phải si�ng tinh tấn, tu h�nh v� v�ng l�m theo c�c điều l�nh đừng d�i đ�i biếng nh�c."

Khi đức Thế T�n n�i kinh n�y xong, hơn ba ức người được hiểu l� đạo, đồng thọ ngũ giới v� vui l�ng l�m theo.

KINH HIỀN NH�N

Uploaded / Updated on 2021-10-07

�