|
KINH ĐẠI BÁT NIẾT BÀN
Việt dịch: Tỳ Kheo Thích Trí Tịnh
PHẨM KIỀU TRẦN NHƯ
THỨ HAI MƯƠI LĂM
Lúc bấy giờ đức Thế Tôn bảo Kiều Trần Như : “ Sắc là vô thường, do dứt sắc nầy được sắc thân thường trụ giải thoát. Thọ, tưởng, hành và thức cũng đều vô thường, do dứt thức ấm nầy mà được thức uẩn giải thoát thường trụ.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là khổ, dứt sắc ấm nầy mà được sắc thân an lạc giải thoát. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là không, do dứt sắc không nầy mà được sắc uẩn giải thoát phi không. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là vô ngă, do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoát chơn ngă. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc ấm là bất tịnh, do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoáthanh tịnh. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là tướng của sanh, lăo , bịnh, tử, do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoát chẳng phải tướng sanh, lăo, bịnh, tử. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là nhơn của vô minh do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoát chẳng phải nhơn của vô minh. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Nhẫn đến sắc ấm là nhơn của sanh, do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoát chẳng phải nhơn của sanh. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc ấm là nhơn của bốn tưởng điên đảo, do dứt sắc ấm điên đảo nầy mà được sắc uẩn giải thoát chẳng phải nhơn của bốn tưởng điên đảo. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc ấm là nhơn của vô lượng ác pháp : Nào là thân nam , thân nữ v.v…, nào là thực ái, dục ái, tham sân, tật đố, ác tâm, xan tâm, đoàn thực, xúc thực, tư thực, thức thực, noăn sanh, thai sanh, thấp sanh, hóa sanh, ngũ dục, ngũ cái v.v… : Tất cả ác pháp nầy đều nhơn nơi sắc cả. Do dứt sắc ấm nầy mà được sắc uẩn giải thoát không có vô lượng ác pháp như vậy. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là trói buộc, do dứt sắc nầy mà được sắc giải thoát không trói buộc. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là lưu chuyển, do dứt sắc nầy mà được sắc giải thoát không lưu chuyển. Thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc chẳng phải chỗ quy y, do dứt sắc nầy mà được sắc giải thoát quy y. Thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc là ghẻ lở, do dứt sắc nầy mà được sắc giải thoát không tội lỗi. Thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Sắc chẳng tịch tịnh, do dứt sắc nầy được sắc Niết Bàn tịch tịnh. Thọ, tưởng, hành và thức cũng như vậy.
Nầy Kiều Trần Như ! Người nào rơ biết được như trên đây thời gọi là Sa Môn là Bà La Môn có đủ những pháp Sa Môn, pháp Bà La Môn.
Nếu ngoài Phật pháp thời không có Sa Môn, Bà La Môn, cũng không có pháp Sa Môn, pháp Bà La Môn. Tất cả ngoại đạo dối trá tự xưng, toàn hư giả không có thiệt hạh. Dầu họ tưởng rằng họ có hai bực nầy, nhưng thật ra thời không có. V́ nếu đă không có pháp Sa Môn và Bà La Môn, làm sao có được hai bực Sa Môn và Bà La Môn.
Ta thường ở giữa đại chúng xướng to những lời nầy. Các ông cũng nên xướng to như vậy.
Bấy giờ có số đông ngoại đạo sanh ḷng bất b́nh rằng : Cù Đàm nói trong giáo phái của chúng ta không có Sa Môn và Bà La Môn, cũng không có pháp Sa Môn, pháp Bà La Môn. Chúng ta làm thế nào tỏ cho Cù Đàm biết rằng trong giáo phái của chúng ta có hai bực và hai pháp như vậy.
Có một Phạm Chí lên tiếng nói : “ Nầy các ngài ! Lời nói của Cù Đàm như điên như cuồng, cần ǵ kiểm giảo ! Người điên cuồng trong đời hoặc ca, hoặc múa, hoặc khóc, hoặc cười, hoặc mắng , hoặc khen, không phân biệt kẻ thân người thù. Sa Môn Cù Đàm cũng như vậy : Có lúc nói ta sanh trong cung vua Tịnh Phạn, có lúc nói là chẳng sanh. Hoặc nói sau khi sanh tự đi bảy bước, lại nói là chẳng đi. Hoặc nói ta từ thuở nhỏ học tập văn vỏ, nghề nghiệp thế gian, rồi lại tự nói là bực nhứt thiết trí. Có lúc ở cung hưởng lạc thú sanh con trai, rồi lại nhàm chê là ác tiện. Có lúc đích thân tu khổ hạnh sáu năm, lại quở trách sự khổ hạnh của ngoại đạo. Hoặc nói theo học với ông Uất Đầu Lam Phất, ông A La Lă v.v…, có lúc nói các ông ấy không chỗ hiểu biết. Hoặc nói nơi cội Bồ Đề ta chứng được đạo vô thượng giác, có lúc lại nói ta không có đến cây Bồ Đề, không có chứng đắc. Hoặc nói thân ta đây chính là Niết Bàn, lại nói thân diệt mới là Niết Bàn.
Lời nói của Cù Đàm như điên cuồng, các ngài lo rầu làm ǵ ?
Có các Bà La Môn nói : “ Trước kia Sa Môn Cù Đàm nói vô thường, khổ, không, vô ngă, bất tịnh. Hàng đệ tử trong giáo phái ta nghe lời nầy mà kinh sợ. Nay Cù Đàm đến rừng Ta La nầy tuyên bố có thường, lạc, ngă, tịnh. Hàng đệ tử ta nghe lời nầy đều bỏ phái ta, hoặc thọ lấy lời của Cù Đàm. Như thế bảo ta không sầu khổ sao được !
Lại có một Bà La Môn bảo rằng các ngài lóng nghe tôi nói đây : Sa Môn Cù Đàm gọi rằng tu từ bi, xét ra thời lời nói nầy là hư vọng, chẳng phải chơn thật. V́ nếu có từ bi sao ông ấy lại giáo hóa hàng đệ tử của chúng ta thọ lấy pháp của ông ấy. Ḷng từ bi là tùy thuận theo ư của người, nay ông ấy làm trái bổn nguyện của chúng ta thời đâu phải là từ bi.
Nếu nói rằng Sa Môn Cù Đàm chẳng bị tám pháp thế gian làm ô nhiễm, lời nầy cũng là hư vọng : V́ nếu Cù Đàm là thiểu dục tri túc, hôm nay sao lại cướp lấy lợi dưỡng của chúng ta.
Nếu nói Cù Đàm thuộc về ḍng họ cao thượng, lời nầy cũng hư vọng. V́ từ xưa đến nay chưa từng nghe thấy Sư Tử Vương tàn hại con chuột bé nhỏ. Nếu Cù Đàm là ḍng cao thượng ngày nay sao lại năo loạn chúng ta.
Nếu cho rằng Cù Đàm có thế lực lớn, lời nầy cũng là hư vọng. V́ từ xưa đến nay cũng chẳng từng thấy nghe Kim Súy Điểu Vương đua tranh cùng các chim. Nếu Cù Đàm thật có thế lực lớn, việc ǵ lại tranh đấu với chúng ta.
Nếu cho rằng Cù Đàm có tha tâm trí, xét ra cũng là hư vọng. V́ nếu có tha tâm trí cớ sao Cù Đàm chẳng rơ biết tâm niệm của chúng ta.
Nầy các ngài ! Xưa kia tôi từng nghe bực tôn túc nói rằng sau đây một trăm năm thế gian sẽ có một yêu huyễn ra đời. Yêu huyễn nầy chính là ông Cù Đàm. Ông ấy sắp sẽ diệt mất tại trong rừng Ta La nầy, các ngài chẳng nên sầu năo.
Có một Ni Kiền Tử nói rằng : “ Nay tôi sầu khổ chẳng phải v́ đệ tử và sự cúng dường của riêng ḿnh, chỉ v́ người đời ngu tối không có con mắt, chẳng thấy biết phước điền cùng chẳng phải phước điền, bỏ bực Bà La Môn niên cao nhiều trí mà cúng dường người tuổi trẻ, do đây nên tôi lo rầu mà thôi.
Sa Môn Cù Đàm biết chú thuật, do sức chú thuật mà ông ấy có thể biến một thân thành vô lượng thân, biến vô lượng thân huờn lại một thân, hoặc biến thân làm h́nh nam, nữ, ḅ, dê, voi, ngựa. Sức của tôi có thể trừ việc chú thuật như vậy. Chú thuật của Cù Đàm đă mất, các ngài sẽ được an vui thọ hưởng nhiều sự cúng dường”.
Lại có một Bà La Môn nói rằng : Nầy các ngài, Sa Môn Cù Đàm thành tựu đầy đủ vô lượng công đức, các ngài chẳng nên tranh đua.
Chúng ngoại đạo phản đối lại : Người ngu si kia ! Sao ông lại nói Sa Môn Cù Đàm có công đức lớn ? Lúc Cù Đàm sanh ra bảy ngày thời mẹ của ông ấy chết, như thế có thể được gọi là tướng phước đức chăng ?
Bà La Môn đáp rằng : Bị mắng chẳng giận, bị đánh chẳng đánh lại, đây là tướng đại phước đức. Thân của Cù Đàm có đủ ba mươi hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp, lại có vô lượng thần thông, đây là tướng đại phước đức. Không kiêu mạn thưa hỏi trước, lời nói dịu dàng không cộc cằn, lúc trai tráng chí ư hưng hạnh mà tâm chẳng nóng nảy, nước lớn của nhiều mà không tham luyến, bỏ cung điện đi xuất gia như nhổ bỏ nước miếng. Do những điều trên đây nên tôi nói rằng Sa Môn Cù Đàm thành tựu đầy đủ vô lượng công đức.
Chúng ngoại đạo nói : “ Sa Môn Cù Đàm thiệt có vô lượng thần thông biến hoá như lời ông nói, chúng tôi chẳng thử thách thần thông với Cù Đàm.
Cù Đàm bản tánh nhu nhuyến, chẳng kham khổ hạnh, sanh trưởng chốn thâm cung chẳng rơ thấu được việc ngoài. Chỉ được lời nói dịu dàng mà chẳng biết nghề nghiệp văn hóa luận nghị. Chúng tôi xin tranh biện pháp yếu với Cù Đàm. Nếu ông Cù Đàm hơn, chúng tôi sẽ theo hầu Cù Đàm. Nếu chúng tôi hơn Cù Đàm thời Cù Đàm phải phụng sự chúng tôi.”
Lúc đó một số đông ngoại đạo họp nhau đến ra mắt vua A Xà Thế.
Vua hỏi các ngài mỗi phái riêng tu tập theo đạo của ḿnh, đều là người xuất gia rời bỏ danh lợi, nhơn dân trong nước của ta đều kính trọng cúng dường, nay duyên cớ ǵ họp nhau đến đây ?
Các ngài đều có pháp tu tập khác nhau, giới cấm khác nhau, mỗi người tự theo giáo phái của ḿnh mà xuất gia tu hành, nay duyên cớ ǵ lại họp nhau một ḷng như những lá rụng bị gió trốt thổi gom lại một chỗ.
Ta thường ủng hộ người xuất gia nhẫn đến chẳng tiếc thân mạng. Nay duyên cớ ǵ mà các ngài họp nhau đến đây ?
Chúng ngoại đạo đồng thưa : Tâu Đại Vương ! Nay Đại Vương là cây cầu đại pháp, có tiếng tăm lớn, có công đức lớn, là căn bổn của các nước, là tấm gương sáng của tất cả nước, là h́nh tượng của chư thiên, là cha mẹ của nhơn dân. Nhà vua coi việc nước chẳng riêng rẻ người thân kẻ thù, ḷng vua b́nh đẳntg như đất nước lửa gió, do đây nhà vua đáng gọi là công đức tạng.
Tâu Đại Vương ! Dầu chúng sanh hiện tại tuổi đời ngắn ngủi, nhưng công đức của nhà vua như các vua thời kỳ trường thọ an lạc thuở xưa : Như các vua Đảnh Sanh, Thiện Kiến, Nhẫn Nhục, Na Hầu Sa, Da Da Đế, Thi Tỳ, Nhứt Xoa Câu v.v… Nhờ nhà vua mà trong nước an vui, nhơn dân giàu mạnh. Do đây nên tất cả người xuất gia đều mến nước Ma Dà Đà nầy.
Tâu Đại Vương ! Trong kinh của chúng tôi có nói : Nếu người xuất gia ở nơi nước nào mà tinh tấn tŕ giới tu hành, thời vua nước ấy cũng có phần tu công đức lành.
Tâu Đại Vương ! Tất cả trộm cướp nhà vua đă dẹp xong, nên người xuất gia không c̣n sợ sệt. Hiện nay chỉ c̣n có một người đại ác là Sa Môn Cù Đàm nhà vua chưa xét đến, chúng tôi rất lo sợ. Cù Đàm tự thị ḍng họ cao quư, thân h́ng đẹp mạnh, lại do phước bố thí đời trươc mà được cúng dường nhiều. Cù Đàm cậy những việc nầy mà quá kiêu mạn, hoặc cậy chú thuật giỏi mà ngạo nghễ. Cù Đàm không thể tu khổ hạnh lănh và chứa những y phục nệm chăn mịn nhuyễn, nên những người ác trong đời v́ tham lợi dưỡng mà theo làm quyến thuộc. Do sức chú thuật, Cù Đàm điều phục Ca Diếp, Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên v.v…
Nay đến chỗ ở của chúng tôi, nơi rừng Ta La, tuyên bố rằng thân nầy là thường, lạc, ngă, tịnh để khuyến dụ hàng đệ tử của chúng tôi.
Tâu Đại Vương ! Ngày trước Cù Đàm nói thân người là không thường, lạc, ngă, tịnh chúng tôi c̣n có thể nhẫn được. Nay Cù Đàm tuyên bố thân nầy là thường, lạc, ngă, tịnh chúng tôi thiệt chẳng chịu đựơc.
Xin Đại Vương cho phép chúng tôi luận nghị với Cù Đàm.
Vua A Xà Thế nói : Hôm nay các ngài do ai bày vẽ mà tâm trí cuồng loạn chẳng định như vậy ? Khác nào nước nổi sóng, ṿng lửa xoay, khỉ vượn leo cây , thật đáng hổ thẹn.
Người trí nghe được việc nầy tất sẽ xót thương cho các ngài. Kẻ ngu nghe biết thời tất chê cười các ngài. Lời nói của các ngài chẳng phải là lời của người xuất gia. Các ngài nếu mang phải bịnh tật, ta đều có thuốc trị lành được. Nếu như mắc bịng ma quỉ, thời anh ta là Kỳ Bà có thể trị được.
Nay các ngài muốn lấy móng tay mà chẻ núi Tu Di, muốn dùng răng để cắn nghiền chất Kim Cang, khác nào người ngu thấy Sư Tử Vương lúc đói nằm ngủ mà muốn chọc cho thức dậy, như người lấy ngón tay muốn để trong miệng rắn độc, như muốn lấy tay đậy ngọn lửa, như con chồn rừng muốn kêu rống như sư tử, như con muỗi muốn bay đua với Kim Súy Điểu, như con thỏ lội qua biển muốn chưn đụng đến đáy. Nay các ngài cũng như vậy. Các ngài như chiêm bao thấy hơn Sa Môn Cù Đàm, đây là mơ mộng điên cuồng, chẳng nên tin tưởng.
Nay các ngài có quan niệm muốn tranh biện với Sa Môn Cù Đàm, khác nào con phi nga tự đáp vào đống lửa lớn. Các ngài phải theo lời của ta chẳng cần nói nữa.
Các ngài dầu tán thán ta là b́nh đẳng như cán cân, nhưng chớ để cho người ngoài nghe được lời nầy.
Các ngoại đạo lại thưa : Tâu Đại Vương ! Sa Môn Cù Đàm có lẽ dùng chú thuật đến bên nhà vua, nên làm cho ḷng vua nghi mà chẳng tin các vị thánh nhơn nầy. Nhà vua chẳng nên khinh miệt chúng tôi.
Tâu Đại Vương ! Mặt trăng tṛn khuyết, nước biển mặn v.v…, những việc như thế ai làm ra ? Há chẳng phải hàng Bà La Môn chúng tôi ư !
Nhà vua chẳng nghe nước sông Hằng dừng ở trong lỗ tai của A Kiệt Đa Tiên trọn mười hai năm ư ? Nhà vua chẳng nghe Cù Đàm Tiên nhơn cả hiện thần thông mười hai năm biến làm Đế Thích, rồi biến thân Đế Thích làm thân dê đực, biến ngàn nữ căn ở thân Đế Thích ? Nhà vua chẳng nghe Kỳ Nâu Tiên trong một ngày uống hết nước bốn biển làm cho quả đất khô ?
Nhà vua chẳng nghe bà Tẩu Tiên làm ba con mắt cho Tự Tại Thiên ư ? Nhà vua chẳng nghe La Lă Tiên biến thành Ca La Phú làm nước mọi ư ?
Tâu Đại Vương ! Trong phái Bà La Môn có những Tiên nhơn thần thông như vậy, sao nhà Vua lại khinh miệt ư ?
Vua nói : “ Các ngài nếu chẳng tin theo lời của ta, đức Như Lai chánh giác hiện ở trong rừng Ta La, các ngài có thể qua đó tùy ư vấn nạn, Đức Như Lai cũng sẽ giải thích vừa ư các ngài.”
Liền đó vua A Xà Thế cùng chúng ngoại đạo đến chỗ Phật. Vua đầu mặt làm lễ đi nhiễu ba ṿng ngồi qua một bên bạch Phật rằng : “ Thế Tôn ! Các nhà ngoại đạo nầy muốn được tùy ư vấn nạn, xin đức Như Lai tùy ư đáp đó.”
Phật nói : “ Nầy Đại Vương ! Như Lai tự biết phải lúc.”
Trong chúng ngoại đạo có Bà La Môn Xà Đề Thủ Na lên tiếng hỏi :” Nầy Cù Đàm ngài nói Niết Bàn là pháp thường trụ phải chăng ?”
_ Nầy Đại Bà La Môn ! Đúng như vậy.
_ Nếu Cù Đàm nói Niết Bàn là thường trụ thời không đúng nghĩa. V́ như những sự vật trong đời, từ hột sanh ra trái nối luôn chẳng dứt, như từ đất sét làm ra cái b́nh, từ những sợi chỉ mà có cái áo. Cù Đàm thường nói rằng tu quán tưởng vô thường chứng được Niết Bàn. Nhơn là vô thường sao quả lại thường trụ ?
Cù Đàm lại nói giải thoát dục tham chính là Niết Bàn, giải thoát sắc tham và vô sắc tham chính là Niết Bàn. Dứt vô minh v.v… tất cả phiền năo thời là Niết Bàn. Từ dục, sắc, nhẫn đến vô minh phiền năo đều là vô thường. Nhơn đă vô thường thời quả Niết Bàn cũng phải vô thường.
Cù Đàm lại nói từ nghiệp nhơn nên sanh cơi Trời, do nghiệp nhơn nên sanh địa ngục, do nghiệp nhơn mà được giải thoát, nên các pháp đều do nơi nhơn mà sanh. Nếu đă từ nơi nhơn sanh mà được giải thoát, sao lại nói Niết Bàn là thường ?
Cù Đàm cũng nói rằng sắc theo duyên mà sanh nên gọi là vô thường, thọ tưởng hành thức cũng như vậy. Giải thoát như vậy, nếu là sắc thời là vô thường, nếu là thọ tưởng hành thức cũng là vô thường. Nếu ngoài năm ấm mà có giải thoát, thời giải thoát nầy chính là hư không. Nếu đă là hư không thời chẳng được nói rằng do nhơn duyên sanh, v́ hư không là thường là duy nhứt, là khắp tất cả.
Cù Đàm cũng nói rằng : Phàm do nhơn duyên sanh ra thời là khổ, nếu đă là khổ sao lại nói giải thoát là lạc.
Cù Đàm lại nói : Vô thường là khổ, khổ là vô ngă. Nếu đă là vô thường, là khổ, là vô ngă thời là bất tịnh. Tất cả những pháp do nhơn duyên sanh ra, đều là vô thường, khổ, vô ngă, bất tịnh, sao lại nói Niết Bàn là thường , lạc, ngă tịnh ?
Nếu Cù Đàm nói rằng cũng là thường cũng vô thườntg, cũng khổ cũng vui, cũng là ngă cũng là vô ngă, cũng tịnh cũng bất tịnh, như thế há chẳng phải là hai lời ư ?
Tôi cũng từng nghe bực tôn túc nói nếu Phật ra đời thời lời nói không hai. Nay Cù Đàm nói hai lời, lại xưng rằng Phật chính là thân ta đây. Xin giải thích những điều tôi đă hỏi .
Phật nói : Nầy bà La Môn ! Cứ theo lời của ông, nay tôi hỏi ông tùy ư ông đáp.
Nầy Bà La Môn ! Tánh của ông là thường hay là vô thường ?
_ Tánh của tôi là thường.
Nầy Bà La Môn ! Tánh ấy có thể làm nhơn cho tất cả pháp trong và ngoài chăng ?
_ Chính thế, thưa Cù Đàm.
_ Nầy Bà La Môn ! Tánh ấy làm nhơn như thế nào ?
_ Thưa Cù Đàm ! Từ tánh sanh ra đại, từ đại sanh mạn, từ mạn sanh mười sáu pháp : Năm đại là địa, thủy, hỏa, phong, không, năm tri căn là nhăn, nhĩ, tỹ, thiệt, thân, năm nghiệp căn là tay , chơn, miệng tiếng, nam căn, nữ căn, cùng tâm b́nh đẳng căn. Mười sáu pháp nầy do năm pháp : Sắc, thinh, hương, vị, xúc sanh ra. Hai mươi mốt pháp nầy có ba pháp căn bổn : Nhiễm, thô và đen. Nhiễm là ái, thô là sân, đen là vô minh. Hai mươi ba pháp nầy, đều nhơn nơi tánh mà sanh.
_ Nầy Bà La Môn ! Những pháp đại, mạn v.v… là thường hay vô thường ?
_ Thưa Cù Đàm theo giáo pháp của tôi thời tánh là thường, những pháp đại v.v… đều là vô thường.
_ Nầy Bà La Môn ! Như trong pháp của ông nhơn là thường c̣n quả là vô thường. Trong pháp của ta dầu nhơn là vô thường nhưng quả là thường, thời có lỗi ǵ ?
Nầy Bà La Môn ! Trong pháp của các ông có hai nhơn chăng ?
_ Thưa Cù Đàm, có.
_ Thế nào là hai ?
_ _ Thưa Cù Đàm ! Một là sanh nhơn, hai là liễu nhơn .
_ Thế nào là sanh nhơn ? Thế nào là liễu nhơn ?
_ Sanh nhơn như đất sét làm ra cái b́nh. Liễu nhơn như đèn soi đồ vật.
_ Hai nhơn nầy là một tánh. Đă là một tánh có thể khiến sanh nhơn làm liễu nhơn chăng ? Có thể khiến liễu nhơn làm sanh nhơn chăng ?
_ Thưa Cù Đàm ! Không.
_ Nếu như sanh nhơn chẳng làm liễu nhơn, liễu nhơn chẳng làm sanh nhơn, có thể nói là nhơn tướng chăng ?
_ Thưa Cù Đàm ! Dầu hai nhơn chẳng làm thành lẫn nhau, nhưng vẫn có nhơn tướng.
_ Nầy Bà La Môn ! Vật của liễu nhơn chiếu rơ có đồng với liễu nhơn chăng ?
_ Thưa Cù Đàm ! Không .
Phật nói : Trong pháp của ta, dầu do từ vô thường chứng đặng Niết Bàn, nhưng Niết Bàn nầy chẳng phải là vô thường. Do từ liễu nhơn mà được nên là thường, lạc, ngă, tịnh. Do từ sanh nhơn mà được nên là vô thường, vô lạc, vô ngă, vô tịnh. Do đây nên đức Như Lai nói có hai thuyết thường và vô thường. Hai thuyết nầy không có hai lời, nên Phật gọi là không nói hai lời.
Như lời ông nói từng nghe bực tôn túc bảo rằng Phật ra đời không có hai lời. Lời nói trên đây rất đúng. Tất cả chư Phật mười phương ba đời không bao giờ có lời nói sai, v́ có thời đồng nói có, không thời đồng nói không, nên gọi là đồng một nghĩa, do đây nên gọi Phật không nói hai lời.
Nầy Bà La Môn ! Đức Như Lai dầu gọi là hai lời, nhưng v́ để hiểu rơ một lời. Thế nào là hai lời để hiểu rơ một lời ? Như nhăn căn cùng sắc trần đây là hai lời, sanh ra thức đây là một lời. Nhẫn đến ư căn cùng pháp trần sanh ra thức cũng như vậy.
_ Cù Đàm khéo phân biệt được ngữ nghĩa như vậy. Nay tôi chưa hiểu dùng hai lời để hiểu rơ một lời.
Đức Thế Tôn liền v́ Bà La Môn mà tuyên nói pháp tứ đế : Nầy Bà La Môn ! Khổ Đế cũng hai cũng một, nhẫn đến đạo đế cũng hai cũng một.
Bà La Môn thưa : “ Bạch Thế Tôn ! Tôi đă hiểu biết rồi”.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ông hiểu biết như thế nào ?
_ Bạch Thế Tôn ! Khổ đế , tất cả phàm phu thời hai, c̣n thánh nhơn thời một. Nhẫn đến đạo đế cũng như vậy.
_ Lành thay ! Đă hiểu.
_ Bạch Thế Tôn ! Nay tôi nghe pháp đă được chánh kiến, tôi quy y Phật Pháp Tăng Tam Bảo. Cúi xin Đức Đại Từ cho tôi xuất gia.
Đức Phật bảo Kiều Trần Như : ‘ Ông nên cạo bỏ râu tóc cho Xà Đề Thủ Na, cho ông xuất gia”.
Ngài Kiều Trần Như vâng lời Phật cạo tóc cho Xà Đề Thủ Na. Đương lúc cạo có hai thứ rơi xuống : Một là râu tóc, hai là phiền năo. Xà Đề Thủ Na liền ở nơi chỗ ngồi chứng đặng quả A La Hán.
Lại có Phạm Chí Bà Trư Tra hỏi Phật : “ Cù Đàm nói Niết Bàn là thường trụ phải chăng ?”
_ Nầy Phạm Chí ! Đúng như vậy.
_ Cù Đàm toan chẳng nói rằng không phiền năo là Niết Bàn ư ?
_ Nầy Phạm Chí ! Đúng như vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Ở thế gian có bốn thứ gọi là không : Một là những pháp chưa có ra thời gọi là không, như cái b́nh lúc chưa ra khỏi viên đất thời gọi là không có cái b́nh. Hai là những pháp đă diệt mất gọi là không, như cái b́nh đă hư bể thời gọi là không. Ba là lẫn không có tướng loại khác mà gọi là không, như trong ḅ không có ngựa, trong ngựa không có ḅ. Bốn là rốt ráo không nên gọi là không, như lông rùa sừng thỏ.
Thưa Cù Đàm ! Nếu v́ đă dứt trừ phiền năo mà gọi là Niết Bàn, thời Niết Bàn là không có. Nếu đă là không Niết Bàn, sao lại nói có thường, lạc, ngă, tịnh ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Niết Bàn đây chẳng phải là trước không có như cái b́nh lúc c̣n là viên đất, cũng chẳng phải dứt mất thành không như cái b́nh lúc hư bể, cũng chẳng phải rốt ráo không như lông rùa sừng thỏ. Niết Bàn nầy đồng với khác loại mà không.
Như lời ông nói, dầu trong ḅ không có ngựa, nhưng chẳng được nói rằng ḅ cũng là không. Dầu trong ngựa không có ḅ nhưng cũng chẳng được nói rằng ngựa cũng là không. Niết Bàn cũng như vậy : Trong phiền năo không Niết Bàn, trong Niết Bàn không phiền năo, do đây nên gọi là lẫn không có tướng khác nhau.
Thưa Cù Đàm ! Nếu cho Niết Bàn là lẫn không tướng khác nhau, sự không nầy không có thường, lạc, ngă, tịnh, sao Cù Đàm lại nói Niết Bàn là thường, lạc, ngă, tịnh ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Như không tướng khác nhau của ông nói có ba thứ không : Ḅ, ngựa đều là trước không sau có, đây gọi là trước không ; đă có trở thành không đây gọi là hư hoại mà không ; không có tướng khác nhau thời như ông đă nói. Niết bàn không có ba tướng nầy, nên Niết Bàn là thường, lạc, ngă, tịnh.
Như ba thứ bịnh của người đời ; Bịnh nhiệt, bịnh phong, bịnh hàn. Ba thứ thuốc có thể trị được : Tô trị được bịnh nhiệt, dầu trị được bịnh phong, mật trị được bịnh hàn.
Nầy Thiện Nam Tử ! Trong bịnh phong không có dầu, trong dầu không có bịnh phong, nên dầu có thể trị được bịnh phong. Hai thứ kia cũng như vậy.
Tất cả chúng sanh có ba thứ bịnh : Tham, sân và si. Có ba thứ pháp dược trị được ba bịnh nầy : Bất tịnh quán là thuốc trị được bịnh tham, từ tâm quán là thuốc trị được bịnh sân, nhân duyên quán là thuốc trị được bịnh si.
Nầy Thiện Nam Tử ! V́ trừ tham nên quán pháp chẳng phải tham, v́ trừ sân nên quán pháp chẳng phải sân, v́ trừ si nên quán pháp chẳng phải si. Trong ba thứ bịnh không ba thứ thuốc pháp, trong ba thứ thuốc pháp không ba thứ bịnh.
Nầy Thiện Nam Tử ! V́ trong ba thứ bịnh không có ba thứ thuốc pháp, nên là vô thường, vô lạc, vô ngă, vô tịnh. Trong ba thứ thuốc pháp không có ba thứ bịnh nên được gọi là thường, lạc, ngă, tịnh.
_ Bạch Thế Tôn ! Đức Như Lai v́ tôi nói thường là vô thường. Xin giải thích thế nào là thường, thế nào là vô thường ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Sắc ấm là vô thường, giải thoát sắc ấm là thường.Nhẫn đến thức ấm là vô thường, giải thoát thức ấm là thường.
Nếu có người nào quán sắc nhẫn đến thức là vô thường, nên biết rằng người nầy chứng được pháp thường trụ.
_ Bạch Thế Tôn ! Nay tôi đă biết pháp thường và pháp vô thường.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ông rơ biết pháp thường và vô thường như thế nào ?
_ Bạch Thế Tôn ! Nay tôi biết sắc ấm của tôi là vô thường, được giải thoát là thường, nhẫn đến thức cũng như vậy.
_ Lành thay ! Nầy Thiện Nam Tử ! Nay ông đă đền xong thân nầy.
Đức Phật bảo Kiều Trần Như : Bà Trư Tra đă chứng quả A La Hán, ông nên ban cho Bà Trư Tra ba y và bát.
Ngài Kiều Trần Như tuân lời Phật trao y bát cho Bà Trư Tra.
Lănh y bát xong , Bà Trư Tra thưa rằng : Bạch Đại Đức Kiều Trần Như ! Nay tôi do thân tệ ác nầy mà được quả lành. Xin Đại Đức v́ tôi đến bạch với đức Thế Tôn : Tôi là người ác xúc phạm đến họ Cù Đàm của đức Như Lai. Mong Đại Đức v́ tôi mà sám hối tội nầy. Tôi cũng không thể ở lâu nơi thân ác độc nầy. Nay xin nhập Niết Bàn.
Ngài Kiều Trần Như liền đến bạch Phật : Thế Tôn ! Tỳ Kheo Bà Trư Tra sanh ḷng hổ thẹn, tự nói là hung dữ xúc phạm họ Cù Đàm của đức Như Lai. Nay ông ấy muốn diệt thân, nhờ tôi sám hối.
Phật nói ; Nầy Kiều Trần Như ! Tỳ Kheo Bà Trư Tra đă thành tựu căn lành nơi vô lượng Phật quá khứ, nay thọ giáo với ta mà trụ đúng pháp, v́ trụ đúng pháp nên chứng được chánh quả. Các ông phải cúng dường thân của ông ấy.
Ngài Kiều Trần Như nghe Phật dạy xong, đến nơi thân của Bà Trư Tra mà trần thuyết cúng dường.
Lúc thiêu thân, Bà Trư Tra hiện các thứ thần thông.
Chúng ngoại đạo thấy việc nầy đồng to tiếng xướng rằng : Bà Trư Tra đă được chú thuật của Sa Môn Cù Đàm, chẳng bao lâu ông sẽ hơn Sa Môn Cù Đàm.
Lại có Phạm Chí Tiên Ni hỏi Phật : Thưa Cù Đàm ! Cù Đàm có ngă không ?
Đức Như Lai nín lặng.
Tiên Ni lại hỏi : Thưa Cù Đàm ! Cù Đàm không có ngă ư ?
Đức Như Lai cũng nín lặng.
Tiên Ni hỏi luôn mấy lần như vậy, đức Phật đều nín lặng.
Tiên Ni nói : Thưa Cù Đàm ! Nếu tất cả chúng sanh có ngă khắp tất cả chỗ là một tác giả, cớsao Cù Đàm nín lặng chẳng trả lời ?
Phật nói : Nầy Tiên Ni ! Ông nói ngă đó là khắp tất cả chỗ phải chăng ?
_ Thưa Cù Đàm ! Chẳng những là tôi nói, mà tất cả người trí cũng nói như vậy.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ngă đó cùng khắp tất cả chỗ lẽ ra phải đồng thời thọ báo trong ngũ đạo. Nếu đồng thời thọ báo nơi ngũ đạo, hàng Phạm Chí các ông duyên cớ ǵ chẳng gây tạo những điều ác để khỏi địa ngục, mà lại tu những pháp lành để được thân Trời ?
_ Thưa Cù Đàm ! Ngă trong giáo pháp của chúng tôi có hai thứ : Một là ngă tác thân, hai là ngă thường thân. V́ ngă tác thân mà phải ĺa nghiệp ác để khỏi địa ngục, phải tu những pháp lành để được sanh lên Trời.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Như ông đă nói ngă khắp tất cả chỗ. Ngă đó nếu ở trong tác thân thời là vô thường. Nếu trong tác thân không có ngă sao lại nói là khắp ?
_ Thưa Cù Đàm ! Ngă của chúng tôi lập cũng ở trong tác thân, mà cũng là thường trụ. Như người lúc để lửa cháy nhà, chủ nhà chạy ra ngoài, chẳng thể nói rằng nhà cửa bị cháy chủ nhà cũng bị cháy. Ngă nầy cũng như vậy, đương lúc tác thân vô thường, ngă nầy xuất ra đi, nên ngă nầy cũng là khắp, cũng là thường.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Như lời ông nói ngă đó cũng khắp cũng thường, nghĩa nầy không đúng. V́ khắp có hai thứ : Thường và vô thườntg. Lại có hai thứ ; Sắc và vô sắc. Do đây nên nếu nói rằng khắp tất cả thời cũng là thườntg cũng là vô thường, cũng là sắc cũng là vô sắc.
Nếu nói chủ nhà chạy ra khỏi nên chẳng gọi là vô thường, nghĩa nầy chẳng đúng. V́ nhà chẳng gọi là chủ, chủ chẳng gọi là nhà. Cái bị cháy khác, người chạy ra khác, nên được như vậy. Ngă nầy thời chẳng như vậy, v́ ngă là sắc, sắc là ngă, ngă là vô sắc, vô sắc là ngă, sao lại nói rằng đương lúc sắc thân vô thường ngă xuất ra khỏi.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ư ông nếu cho rằng : Tất cả chúng sanyh đồng một ngă, thời trái với pháp thế gian và xuất thế gian. V́ pháp thế gian có cha mẹ, con trai, con gái. Nếu ngă là một, thời cha là con trai, con trai là cha, mẹ là con gái, con gái là mẹ, thù là thân , thân là thù, đây là kia, kia là đây. Nên nếu nói rằng tất cả chúng sanh đồng một ngă thời là trái với pháp thế gian và xuất thế gian.
Tiên Ni nói : “ Tôi chẳng nói tất cả chúng sanh đồng một ngă. Mà tôi nói mỗi người đều riêng có một ngă”.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ông nói một người đều riêng có một ngă, đây là nhiều ngă, thời không đúng nghĩa. V́ như trước kia ông nói, ngă khắp tất cả chỗ. Nếu đă khắp tất cả thời tất cả chúng sanh lẽ ra phải đồng một nghiệp căn : Lúc được Trời mà thấy thời lúc được Phật cũng thấy, lúc được thân Trời làm, thời lúc được Phật cũng làm, nghe biết và nhẫn đến tất cả pháp cũng như vậy.
Nếu được thân Trời mà thấy chẳng phải là được Phật mà thấy thời chẳng nên nói rằng ngă khắp tất cả chỗ. Nếu ngă chẳng khắp thời là vô thường.
_ Thưa Cù Đàm ! Ngă của tất cả chúng sanh khắp tất cả. C̣n pháp cùng phi pháp chẳng khắp tất cả. Do nghĩa nầy nên tác dụng của Phật khác, tác dụng của Trời khác. Chẳng nên nói rằng lúc Phật thấy lẽ ra Trời cũng thấy, lúc Phật nghe Trời cũng nên nghe.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Pháp và phi pháp chẳng phải là nghiệp làm ra ư ?
_ Thưa Cù Đàm ! Là nghiệp làm ra.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu pháp cùng phi pháp là nghiệp làm ra thời là đồng pháp, sao nói rằng khác. V́ chỗ nghiệp của Phật có ngă của Trời, chỗ ngă của Trời có ngă của Phật, do đây nên lúc Phật tác dụng, Trời cũng tác dụng, pháp và phi pháp cũng phải như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu tất cả chúng sanh pháp cùng phi pháp là như vậy, thời quả báo lẽ ra chẳng khác.
Nầy Thiện Nam Tử ! Từ nơi nhơn sanh ra quả, nhơn nầy trọn chẳng suy nghĩ phân biệt ta chỉ nên là quả Bà La Môn, chẳng làm quả cho Sát Lợi, Tỳ Xá, Thủ Đà. V́ từ nhơn sanh ra quả trọn chẳng trở ngại đối với bốn gịng như vậy. Pháp cùng phi pháp cũng như vậy, không thể phân biệt ta chỉ nên làm quả Phật, chẳng làm quả Trời, hoặc ta chỉ làm quả Trời chẳng làm quả Phật. V́ nghiệp b́nh đẳng vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Như trong một nhà có trăm ngàn ngọn đèn, ngọn đèn có khác nhưng ánh sáng thời không khác. Ngọn đèn khác nhau dụ cho pháp cùng phi pháp, ánh sáng không sai khác dụ cho ngă của chúng sanh.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ông đem đèn sáng để dụ cho ngă đó, không được đúng nghĩa. V́ đèn khác nhà khác. Ánh sáng của đèn cũng ở bên ngọn đèn mà cùng khắp trong nhà. Ngă của ông nói nếu đồng như vậy thời bên pháp và phi pháp đều phải có ngă, trong ngă cũng phải có pháp và phi pháp đều phải có ngă, trong ngă cũng phải có pháp và phi pháp. Nếu pháp cùng phi pháp không có ngă, thời chẳng được nói rằng ngă khắp tất cả chỗ. Nếu đều chung có cả, đâu đặng dùng đèn và ánh sáng để làm ví dụ.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ư của ông cho rằng ngọn đèn cùng ánh sáng thiệt khác nhau, duyên cớ ǵ ngọn đèn thêm thời ánh sáng nhiều, ngọn đèn lụn thời ánh ssáng mất. Do đây chẳng nên đem pháp cùng phi pháp dụ như ngọn đèn, ánh sáng không khác dụ cho ngă. V́ pháp và phi pháp cùng với ngă ba thứ là một.
_ Thưa Cù Đàm ! Ngài dẫn ví dụ ngọn đèn, việc đó chẳng tốt. V́ ví dụ ngọn đèn nếu là tốt thời tôi đă dẫn trước rồi. Như ví dụ đó chẳng tốt cớ sao ngài lại nói ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ví dụ ta dẫn ra đó đều chẳng làm tốt cùng chẳng tốt, đó là theo ư của ông để nói. Trong ví dụ đó cũng tŕnh bày hai nghĩa rời ngoài ngọn đèn có ánh sáng và chính nơi ngọn đèn có ánh sáng, ư ông chẳng b́nh đẳng nên ông nói ngọn đèn dụ cho pháp cùng phi pháp, ánh sáng thời dụ cho ngă. Do đây nên ta trách ông : Ngọn đèn chính là ánh sáng, rời ngọn đèn có ánh sáng. Trong pháp có ngă, trong ngă có pháp, trong phi pháp có ngă, trong ngă có phi pháp. Nay cớ ǵ ông chỉ nhận lấy một bên bỏ một bên. Ví dụ như vậy là chẳng tốt đối với ông, nên nay ta trở lại dẫn ví dụ đó để dạy bảo ông.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ví dụ như vậy thời chẳng thành, v́ chẳng thành ví dụ nên với ta thời tốt, mà chẳng tốt đối với ông.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ư ông cho rằng nếu tôi chẳng tốt thời ngài cũng chẳng tốt. Ư nghĩ nầychẳng đúng, v́ thấy người đời dùng sức ḿnh để hại lấy ḿnh, tự ḿnh làm ra mà người khác thọ dụng. Ví dụ của ông dẫn ra đó cũng như vậy. Nơi ta thời tốt, nơi ông thời chẳng tốt.
_ Thưa Cù Đàm ! Vừa rồi ngài trách tôi tâm chẳng b́nh đẳng, nay lời nói của ngài cũng chẳng b́nh đẳng. V́ ngài lấy tốt về ḿnh, mà chẳng tốt lại để cho tôi. Cứ đây mà suy thời thật là chẳng b́nh đẳng.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Sự bất b́nh của ta có thể phá được sự bất b́nh của ông, do đây nên ông được b́nh, sự bất b́nh của ta chính là tốt vậy. Sự bất b́nh của ta phá sự bất b́nh của ông, làm cho ông được b́nh cũng chính là ta b́nh đẳng, v́ đồng được b́nh đẳng với các thánh nhơn.
_ Thưa Cù Đàm ! Ngă thường là b́nh đẳng, sao ngài lại nói phá hoại sự bất b́nh của tôi. Tất cả chúng sanh b́nh đẳng có ngă sao ngài nói rằng ngă là bất b́nh ?
_ Nầy Thiện nam Tử ! Ông cũng có nói rằng : Sẽ thọ quả địa ngục, sẽ thọ quả ngạ quỉ, sẽ thọ quả súc sanh, sẽ thọ quả nhơn , thiên. Nếu ngă đă khắp trong ngũ đạo, sao ông lại nói sẽ thọ quả nơi các loài ?
Ông cũng nói rằng cha mẹ ḥa hiệp rồi sau mới sanh con. Nếu con đă có trước, sao ông lại nói ḥa hiệp rồi mới có. Nếu một người có thân trong ngũ đạo, đă là trước có thân trong ngũ đạo, duyên cớ ǵ lại v́ thân mà tạo nghiệp. Do nghĩa trên đây nên là chẳng b́nh đẳng.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ư của ông nếu cho rằng ngă là tác giả, thời cũng chẳng đúng. V́ nếu ngă là tác giả, duyên cớ ǵ ngă lại tự làm ra sự khổ. Nhưng hiện nay chúng sanh thiệt có bị khổ nên biết rằng ngă chẳng phải tác giả.
Nếu ông nói sự khổ nầy chẳng phải ngă làm ra, chẳng do nơi nhơn sanh, thời tất cả pháp cũng phải như vậy, chẳng do nhơn sanh, cớ ǵ lại nói là ngă làm ra .
Nầy Thiện Nam Tử ! Sự khổ vui của chúng sanh thiệt do nơi nhơn duyên. Sự khổ vui nầy có thể làm chúng sanh lo và mừng. Lúc lo không mừng, lúc mừng không lo, hoặc mừng hoặc lo, người trí đâu nên nói đó là thường trụ.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói ngă là thường. Nếu ngă là thường, sao lại nói có mười thời kỳ sai khác. Đă là thường lẽ ra chẳng có thời kỳ đậu thai nhẫn đến thời kỳ già.
Phật pháp thường như hư không c̣n chẳng có một thời kỳ, huống lại có cả mười thời kỳ !
Nếu ngă chẳng phải là thời kỳ đậu thai nhẫn đến chẳng phải thời kỳ già, sao lại nói có mười thời kỳ sai khác.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ngă là tác giả, ngă nầy cũng có lúc thạnh lúc suy, chúng sanh cũng có lúc thạnh lúc suy. Nếu ngă đă như vậy sao lại là thường.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ngă là tác giả, sao một người lại có khôn lanh, có đần độn ? Nếu ngă là tác giả, ngă nầy có thể làm ra thân nghiệp và khẩu nghiệp. Thân nghiệp và khẩu nghiệp nếu là ngă làm ra, sao miệng lại nói rằng không có ngă ư ? Sao lại tự nghi có ngă hay không có ngă ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ư ông cho rằng rời ngoài nhăn căn có sự thấy. Lời nầy không đúng, v́ nếu ngoài nhăn căn đă riêng có sự thấy thời cần ǵ đến nhăn căn nầy ? Như nhăn căn, nhĩ căn v.v… cũng như vậy. Nếu ư ông cho rằng dầu ngă có thể thấy nhưng cần phải do nhăn căn mới thấy, nghĩa nầy cũng chẳng đúng. Như có người nói rằng bông Tu mạn na có thể đốt cháy cả thôn xóm lớn, tại sao có thể cháy ? V́ lửa có thể cháy. Ông lập ngă có thể thấy cũng như vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Như người cầm liềm thời có thể cắt cỏ. Ngă nhơn nơi năm căn mà có thể thấy nghe nhẫn đến xúc cũng như vậy.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Liềm cùng người đều khác nhau, nên người cầm liềm thời cắt được cỏ. Rời ngoài năm căn không có ngă riêng khác, sao lại nói rằng ngă nhơn nơi năm căn mà có công năng ?
Nầy Thiện Nam Tử ! nếu ư ông cho rằng v́ cầm liềm nên có thể cắt cỏ, ngă cũng như vậy. Như thế thời ngă có tay hay không tay ? Nếu có tay sao ngă chẳng tự cầm ? nếu ngă không có tay sao lại nói rằng ngă là tác giả ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Có thể cắt cỏ đó chính là cái liềm, chẳng phải ngă cũng chẳng phải người. Nếu ngă và người có thể cắt cớ sao lại nhơn nơi cái liềm !
Nầy Thiện Nam Tử ! Người có hai tác động : Một là nắm lấy cỏ, hai là cầm cái liềm. Cái liềm nầy thời chỉ có công năng xén cắt,
Chúng sanh ngó thấy các pháp cũng như vậy : Nhăn căn có thể thấy sắc, từ nhơn duyên ḥa hiệp mà có ra sự thấy đó. Nếu đă từ nhơn duyên ḥa hiệp , người trí sao lại nói là có ngă ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu ư ông cho rằng thân làm mà ngă thọ, cũng không đúng nghĩa. V́ trong đời không bao giờ thấy Trời tạo nghiệp mà Phật thọ quả.
Nếu nói rằng chẳng phải là thân làm, ngă chẳng phải thọ, cớ sao các ông lại từ nơi nhơn duyên tu hành để cầu giải thoát ?
Thân nầy của ông trước kia chẳng phải nhơn duyên sanh. Khi được giải thoát rồi cũng lẽ ra không do nhơn duyên mà lại sanh ra thân. Như thân , tất cả phiền năo cũng như vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Ngă có hai thứ : Một là hữu tri, hai là vô tri. Ngă vô tri có thể thọ lấy thân, ngă hữu tri có thể rời bỏ thân. Như cái b́nh đất, khi đă bị nung rồi thời mất màu sắc đất, chẳng c̣n sanh trở lại, phiền năo của người trí cũng như vậy, đă dứt, mất rồi thời trọn chẳng c̣n sanh.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói là hữu tri đó, là trí có thể biết hay ngă có thể biết ? Nếu trí có thể biết sao lại nói rằng ngă là hữu tri ? Nếu ngă có thể biết cớ ǵ phải dùng phương tiện tu hành để cầu có trí ? Nếu ư ông cho rằng ngă nhơn nơi trí mà có biết thời đồng với điều dụ bông đốt cháy trước kia.
Nầy Thiện Nam Tử ! Như cây gai tánh của nó tự có thể đâm, chẳng được nói rằng cây cầm gai để đâm. Trí cũng như vậy : Trí tự có thể hiểu biết. Sao lại nói rằng ngă cầm lấy trí để biết ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Như trong pháp của ông nói ngă được giải thoát, là ngă vô tri được giải thoát, hay là ngă hữu tri được ?
Nếu là ngă vô tri được thời phải biết rằng vẫn c̣n đủ phiền năo. Nếu là ngă hữu tri được thời nên biết rằng đă có ngũ căn, v́ ngoài ngũ căn không c̣n có sự biết. Nếu đă đủ ngũ căn thời sao lại nói là được giải thoát ?
Nếu cho rằng tánh của ngă nầy thanh tịnh rời ngoài ngũ căn, sao lại nói rằng ngă khắp trong ngũ đạo, duyên cớ ǵ tu các pháp lành để được giải thoát ?
Nầy Thiện nam Tử ! Như có người nhổ gai hư không. Ông cũng như vậy : Nếu ngă đă thanh tịnh sao lại nói rằng dứt các phiền năo ?
Nếu ư ông cho rằng chẳng do nhơn duyên mà được giải thoát, cớ ǵ tất cả chúng sanh lại chẳng được ?
_ Thưa Cù Đàm ! Nếu không có ngă thời cái ǵ có thể ghi nhớ ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu có ngă cớ ǵ lại quên ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu nhớ là ngă, cớ ǵ lại nhớ những niệm ác, nhớ chỗ chẳng đáng nhớ, chẳng nhớ chỗ đáng nhớ ?
_ Thưa Cù Đàm ! Nếu không có ngă thời cái ǵ thấy, cái ǵ nghe ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong có sáu căn, ngoài co sáu trần, căn trần ḥa hiệp sanh ra sáu thức . Sáu thức nầy theo nhơn duyên mà được có tên.
Như một thứ lửa do nơi cây mà có lửa thời gọi là lửa cây, nhơn nơi cỏ thời gọi là lửa cỏ, nhơn nơi trấu thời gọi là lửa trấu, nhơn nơi phân ḅ thời gọi là lửa phân ḅ.
Ư thức của chúng sanh cũng như vậy : Nhơn nơi nhăn căn, sắc trần, ánh sáng và tác ư thời gọi đó là nhăn thức. Nhăn thức nầy chẳng ở trong nhăn căn nhẫn đến chẳng ở trong tác ư, do bốn thứ ḥa hiệp nên sanh ra thức nầy. Nhẫn đến ư thức cũng lại như vậy.
Nếu đă là nhơn duyên ḥa hiệp mà sanh ra, người trí chẳng nên nói rằng sự thấy chính là ngă, sự nghe nhẫn đến chạm xúc chính là ngă.
Nầy Thiện Nam Tử ! Do nghĩa trên đây nên ta nói rằng nhăn thức nhẫn đến ư thức, tất cả các pháp đều là như huyễn,
Thế nào là như huyễn ? V́ trước không nay mới có, đă có rồi trở lại không .
Như tỏi, bột, mật, gừng, tiêu, tất lăng, nho, hồ đào, thạch lựu , hột qú, các thứ ấy ḥa hiệp lại gọi là huờn thuốc hoan hỷ. Rời ngoài sự ḥa hiệp nầy thời không có huờn hoan hỷ.
Do căn nơi trong, trần nơi ngoài mà gọi là chúng sanh, là ngă, nhơn, sĩ phu. Ngoài căn và trần nầy không riêng có chúng sanh, ngă, nhơn, sĩ phu.
_ Thưa Cù Đàm ! Nếu không có ngă, sao lại nói rằng ; ta thấy, ta nghe, ta khổ, ta vui, ta lo, ta mừng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu cho rằng ta thấy, ta nghe v.v… gọi là có ngă đó, cớ ǵ người đời, lại nói rằng tội của người làm ra chẳng thấy nghe ?
Như bốn đoàn binh hiệp lại gọi là quân đoàn, bốn đoàn binh chẳng gọi là một, mà cũng nói rằng quân ta mạnh mẽ quân ta thắng địch.
Nội căn ngoại trần ḥa hiệp làm ra cũng như vậy, dầu chẳng phải là một, nhưng cũng được nói rằng : Ta làm, ta thọ, ta thấy, ta nghe, ta khổ, ta vui.
_ Thưa Cù Đàm ! Cứ như lời ngài : “ Nội căn và ngoại trần ḥa hiệp”, thời ai ra tiếng nói rằng : Ta làm ta thọ ?
_ Nầy Tiên Ni ! Từ ái vô minh nhơn duyên sanh ra nghiệp, từ nghiệp sanh ra hữu, từ hữu xuất sanh vô lượng tâm sở, tâm sở sanh ra giác quán, giác quán động đến hơi gió, hơi gió theo tâm chạm xúc cổ họng lưỡi răng môi , chúng sanh điên đảo phát ra tiếng nói rằng ta làm , ta thọ, ta thấy, ta nghe.
Nầy Thiện Nam Tử ! Như cái linh đầu cột phướn, do gió động bèn phát ra tiếng, gió lơnù thời tiếng lớn, gió nhỏ thời tiếng nhỏ, không có tác giả.
Lại như sắc nóng ném vào trong nước phát ra nhiều tiếng, nơi đây thật ra cũng không có tác giả.
Nầy Thiện Nam Tử ! Phàm phu không thể tư duy phân biệt việc như vậy, nên nói rằng có ngă và ngă sở, ngă tác, ngă thọ.
Như Cù Đàm nói không có ngă và ngă sở, duyên cớ ǵ ngài lại nói có thường, lạc, ngă, tịnh ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Ta chẳng nói sáu căn sáu trần và sáu thức là thường, lạc, ngă, tịnh. Mà ta tuyên bố rằng diệt sáu thức do nội căn ngoại trần sanh ra gọi đó là thường, do thường đây mà gọi là ngă, v́ có thường ngă nên gọi là lạc, v́ có thường lạc ngă nên gọi là tịnh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Chúng sanh nhàm sự khổ mà dứt khổ nhơn nầy, được xa ĺa tự tại đây gọi là vô ngă. Do nhơn duyên nầy nên nay ta thiết thiệt nói rằng thường, lạc, ngă, tịnh.
Tiên Ni thưa rằng : Bạch Thế Tôn ! Xin đức Đại Từ dạy bảo cho tôi phải làm thế nào để được thường, lạc, ngă, tịnh như vậy.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Từ trước đến nay tất cả thế gian có đủ sự ngă mạn lớn, lại tăng trưởng ngă mạn, cũng lại làm ra mạn nhơn, mạn nghiệp, nên nay thọ lấy quả báo của mạn, không thể xa ĺa tất cả phiền năo để được thường, lạc, ngă, tịnh.
Nếu chúng sanh muốn được xa ĺa tất cả phiền năo, trước hết phải xa ĺa ngă mạn.
_ Bạch Thế Tôn ! Phải lắm ! Phải lắm ! Đúng như lời Phật dạy. Từ trước tôi có ngă mạn, do ngă mạn nên gọi đức Như Lai là Cù Đàm. Nay tôi đă ĺa ngă mạn đó nên thành tâm thỉnh cầu giáo pháp : Làm thế nào sẽ được thường, lạc, ngă, tịnh.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Lóng nghe ! Lóng nghe ! Ta sẽ giải thuyết cho ông.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu người có thể chẳng phải tự, chẳng phải tha, chẳng phải chúng sanh, xa ĺa pháp nầy.
_ Bạch Thế Tôn ! Tôi đă hiểu rơ đă được chánh pháp nhăn.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Do đâu mà ông nói rằng đă biết, đă hiểu, đă được chánh pháp nhăn.
_ Bạch Thế Tôn ! Sắc ấm chẳng phải tự, chẳng phải tha, chẳng phải chúng sanh, thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy. Tôi quán sát như vậy mà được chánh pháp nhăn.
Bạch Thế Tôn ! Nay tôi rất muốn xuất gia tu học, xin đức Như Lai nhận cho.
Đức Phật gọi : “ Thiện Lai Tỳ Kheo !”
Liền đó Tiên Ni được đầy đủ phạm hạnh thanh tịnh chứng quả A La Hán.
Trong chúng ngoại đạo lại có Phạm Chí họ Ca Diếp lên tiếng rằng : Thưa Cù Đàm ! Thân tức là mạng, hay là thân khác mạng khác ?
Đức Như Lai nín lặng.
Phạm Chí hỏi lần thứ hai lần thứ ba, đức Như Lai vẫn nín lặng.
Phạm Chí lại nói : Thưa Cù Đàm ! Như người lúc chết chưa thọ lấy thân sau, chặn giữa đó đâu được chẳng gọi rằng thân khác mạng khác. Nếu là khác tại sao Cù Đàm nín lặng chẳng trả lời ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ta nói thân và mạng đều từ nhơn duyên, chẳng phải là không nhơn duyên. Như thân mạng tất cả pháp cũng như vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Tôi thấy thế gian cũng có pháp không từ nhơn duyên.
Nầy Phạm Chí ! Ông thấy thế gian có pháp chẳng từ nhơn duyên như thế nào ?
_ Tôi thấy lửa lớn đốt cháy lùm cây, gió thổi bức ngọn lửa rớt ở chỗ khác, đây há chẳng gọi là không nhơn duyên ư ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Lửa nầy cũng từ nhơn mà sanh, chẳng pải là không nhơn.
Thưa Cù Đàm ! Lúc ngọn lửa bức bay đi chẳng nhơn củi than, sao lại nói rằng từ nơi nhơn mà sanh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Dầu không củi than nhưng nhơn gió mà đi, do gió nên ngọn lửa đó chẳng tắt.
_ Thưa Cù Đàm ! Nếu người chết lúc chưa thọ thân sau, thọ mạng ở chặn giữa cái ǵ làm nhơn duyên ?
_ Nầy Phạm Chí ! Chính vô minh cùng ái làm nhơn duyên mà thọ mạng nầy được c̣n.
Nầy Thiện Nam Tử ! V́ có nhơn duyên nên thân là mạng, mạng là thân, v́ có nhơn duyên nên thân khác, mạng khác. Người trí chẳng nên một bề nói rằng thân khác mạng khác.
_ Bạch Thế Tôn ! Xin giải thuyết cho tôi rơ biết được nhơn quả.
_ Nầy Phạm Chí ! Nhơn là ngũ ấm, quả cũng là ngũ ấm.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu có chúng sanh chẳng đốt lửa thời không khói.
_ Bạch Thế Tôn ! Tôi đă hiểu rồi.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông hiểu biết như thế nào ?
_ Bạch Thế Tôn ! Lửa là nói phiền năo có thể đốt cháy nơi địa ngục, ngạ quỉ, súc sanh, nhơn thiên. Khói là nói quả báo phiền năo : Vô thường bất tịnh hôi nhơ đáng ghét đáng nhàm. Nếu chúng sanh chẳng khởi phiền năo thời không có quả báo của phiền năo. Do đây nên đức Như Lai nói không đốt lửa thời không có khói.
Bạch Thế Tôn ! Tôi đă được chánh kiến xin thương xót cho tôi xuất gia.
Đức Phật bảo Kiều Trần Như cho Phạm Chí nầy xuất gia thọ giới.
Ngài Kiều Trần Như tuân lời Phật ḥa hiệp chúng Tăng cho Phạm Chí xuất gia thọ giới Cụ Túc. Năm ngày sau , Phạm Chí nầy chứng được A La Hán.
Trong chúng ngoại đạo lại có Phạm Chí Phú Na lên tiếng rằng : “ Thưa Cù Đàm ! Ngài thấy thế gian là pháp thường trụ mà nói là thường phải chăng ?
Nghĩa như vậy là thiệt hay hư ? Là thường hay vô thường ? Là cũng thường, vô thường ? Là chẳng phải thường, chẳng phải vô thường ? Là hữu biên, là vô biên ? Là cũng hữu biên cũng vô biên ? Là chẳng phải hữu biên, chẳng phải vô biên ? Là thân là mạng ? Thân khác mạng khác ? Như Lai sau khi diệt độ, như mà đi hay chẳng như mà đi ? Cũng như mà đi cũng chẳng như mà đi ? Chẳng phải như mà đi, chẳng phải chẳng như mà đi ?
_ Nầy Phú Na ! Ta chẳng nói thế gian là thường là hư là thiệt là vô thường v.v… nhẫn đến cũng chẳng nói chẳng phải như mà đi, chẳng phải chẳng như mà đi.
_ Thưa Cù Đàm ! Nay thấy tội lỗi ǵ mà ngài chẳng nói như vậy ?
_ Nầy Phú Na ! Nếu có người nói rằng thế gian là thường, chỉ đây là chơn thật ngoài ra đều là vọng ngữ. Quan niệm nầy gọi là kiến, chỗ bị thấy gọi là kiến hành, gọi là kiến nghiệp, gọi là kiến trước, gọi là kiến phược, gọi là kiến khổ, gọi là kiến thủ, gọi là kiến bố, gọi là kiến nhiệt, gọi là kiến triền.
Nầy Phú Na ! Phàm phu bị kiến chấp ràng buôc nên không thể xa ĺa sanh già, bịnh, chết mà lưu chuyển trong sáu đường , thọ vô lượng sự khổ. Nhẫn đến chẳng phải như mà đi, chẳng phải chẳng như mà đi cũng như vậy.
Nầy Phú Na ! Ta thấy kiến chấp nầy có lỗi như vậy, nên ta chấp trước cũng chẳng nói với người.
_ Thưa Cù Đàm ! Nếu thấy tội lỗi như vậy mà chẳng chấp trước chẳng nói. Nay Cù Đàm thấy ǵ ? Trước ǵ ? Tuyên thuyết những ǵ ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Luận về người kiến trước gọi là pháp sanh tử . Như Lai đă rời pháp sanh tử nên chẳng kiến trước. Như Lai gọi là năng kiến, năng thuyết , mà chẳng phăi là chấp trước.
_ Thưa Cù Đàm ! Thế nào là năng kiến ? Thế nào là năng thuyết ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ta có thể thấy rơ khổ tập diệt đạo, ta phân biệt tuyên thuyết bốn đế lư nầy như vậy. V́ ta thấy như vậy nên xa ĺa được tất cả kiến chấp, tất cả ái, tất cả lưu, tất cả mạn. Do đây nên ta có đủ phạm hạnh thanh tịnh tịch tịnh vô thượng, được thân thường trụ. Thân đây chẳng phải đông tây nam bắc.
_ Thưa Cù Đàm ! Cớ ǵ thân thường trụ chẳng phải đông tây nam bắc ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nay ta hỏi ông tùy ư ông đáp.
Nầy Thiện Nam Tử ! Như ở trước ông đốt đống lửa lớn, đương lúc lửa cháy ông có biết là lửa cháy không ?
_ Tôi biết là lửa cháy.
_ Lúc lửa tắt ông có biết là lửa tắt không ?
_ Tôi biết là lửa tắt.
_ Nầy Phú Na ! Nếu có người hỏi ông đống lửa trước mặt ông từ đâu mà cháy ? Tắt rồi đi về đâu ? Thời ông sẽ đáp thế nào ?
_ Thưa Cù Đàm ! Tôi sẽ đáp rằng : Lúc lửa nầy có ra là nhờ các duyên. Duyên cũ đă hết, duyên mới chưa đến thời lửa nầy phải tắt.
_ Nầy Phú Na ! Nếu họ lại hỏi lửa nầy đă tắt đi đến chỗ nào ? Thời ông sẽ đáp ra sao ?
_ Thưa Cù Đàm ! Tôi sẽ đáp rằng : Duyên hết nên tắt chẳng đến chỗ nào.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Như Lai cũng như vậy. Sắc vô thường nhẫn đến thức vô thường do ái mà cháy lên, v́ cháy lên mà phải thọ lấy thân trong hai mươi lăm cỏi. Lúc cháy lên đó có thể nói là Đông, Tây, Nam, Bắc. Hiện tại ái đă diệt, quả báo hai mươi lăm cơi chẳng c̣n cháy, v́ chẳng cháy nên không thể nói là có Đông , Tây, Nam, Bắc…
Nầy Thiện Nam Tử Như Lai đă dứt sắc ấm vô thường nhẫn đến dứt thức ấm vô thường, nên thân của Như Lai là thường trụ. Thân đă là thường chẳng nói rằng có Đông Tây Nam Bắc.
Phú Na thưa rằng xin tŕnh bày một ví dụ, mong Thế Tôn nghe cho.
_ Lành thay ! Lành thay ! Ông cứ tùy ư mà nói.
_ Bạch Thế Tôn ! Như ngoài thôn lớn có rừng Ta La, trong rừng có một cây mọc trước khi thành rừng đủ một trăm năm. Lúc đó chủ rừng lấy nước tưới cây nầy, theo thời tiết mà săn sóc. Cây nầy già, mục, vỏ, lá, nhánh đều rơi rớt chỉ c̣n lơi chắc.
Đức Như Lai cũng như vậy : Tất cả những ǵ có đă cũ hư thảy đều trừ hết, chỉ c̣n có tất cả pháp chơn thật.
Bạch Thế Tôn ! Nay tôi rất thích xuất gia tu hành.
Phật bảo : “ Thiện Lai Tỳ Kheo !”
Vừa dứt tiến, Phú Na liền biến thành tướng Tỳ Kheo, dứt hết phiền năo, chứng được quả A La Hán.
Lại có Phạm Chí tên Thanh Tịnh lên tiếng rằng : “ Thưa Cù Đàm ! Do chẳng biết pháp ǵ mà tất cả chúng sanh thấy thế gian là thường, là vô thường, cũng thường, cũng vô thường, chẳng phải thường, chẳng phải vô thường, nhẫn đến chẳng phải như mà đi, chẳng phải chẳng như mà đi ?”
_ Nầy Thiện Nam Tử !V́ chẳng biết sắc, nhẫn đến chẳng biết thức nên thấy thế gian là thường, nhẫn đến thấy chẳng phải chẳng như mà đi.
_ Thưa Cù Đàm ! Do chúng sanh biết pháp ǵ mà chẳng thấy thế gian là thường nhẫn đến chẳng thấy chẳng phải, chẳng như mà đi ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! V́ biết sắc, thọ, tưởng, hành, thức nên chẳng thấy thế gian là thường nhẫn đến chẳng thấy chẳng phải chẳng như mà đi.
_ Bạch Thế Tôn ! Xin v́ tôi mà giải thuyết thế gian là thường cùng vô thường.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu người bỏ nghiệp cũ chẳng gây tạo nghiệp mới, người nầy có thể biết thường cùng vô thường.
_ Bạch Thế Tôn ! Tôi đă hiểu biết.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ông thấy biết thế nào ?
_ Bạch Thế Tôn ! Cũ là nói vô minh cùng ái, mới là nói thủ và hữu. Nếu người xa ĺa vô minh ái nầy mà chẳng gây tạo thủ và hữu, người nầy thật biết thường và vô thường.
Nay tôi đă được pháp nhẫn thanh tịnh quy y Tam Bảo. Xin đức Như Lai cho tôi xuất gia.
Phật bảo Kiều Trần Như cho Phạm Chí Thanh Tịnh nầy xuất gia.
Ngài Kiều Trần Như tuân lời Phật, dắùt Thanh Tịnh đến trong Tăng làm pháp Yết Ma cho xuất gia. Sau đó mười lăm ngày, Tỳ Kheo Thanh Tịnh dứt hết phiền năo chứng quả A La Hán.
Phạm Chí Độc Tử thưa rằng : “ Thưa Cù Đàm ! Nay tôi muốn hỏi ngài có cho phép chăng ?”
Đức Như Lai nín lặng.
Thưa lần thứ hai lần thứ ba, Đức Như Lai vẫn nín lặng.
Độc Tử thưa rằng : “ Từ lâu tôi cùng ngài vẫn là thân hữu, ngài cùng tôi nghĩa không có khác, nay tôi muốn hỏi han, cớ sao ngài lại nín lặng ?”
Lúc đó Đức Thế Tôn nghĩ rằng : “ Phạm Chí nầy tánh t́nh nho nhă thuần thiện ngay thẳng. Thường v́ muốn hiểu biết mà đến thưa hỏi, chẳng phải v́ năo loạn. Nếu ông ấy có hỏi ta nên tùy ư đáp”.
Suy nghĩ xong Phật nói rằng : Lành thay ! Lành thay ! Ông cứ theo chỗ nghi mà hỏi ta sẽ giải đáp cho.
Độc Tử thưa rằng : “ Thế gian có pháp lành chăng ?”
_ Nầy Phạm Chí ! Thế gian có pháp lành.
_ Thưa Cù Đàm ! Thế gian có pháp chẳng lành chăng ?
_ Nầy Phạm Chí ! Thế gian có pháp chẳng lành.
_ Xin Cù Đàm v́ tôi mà giảng nói, cho tôi biết pháp lành và pháp chẳng lành.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ta có thể phân biệt giảng rộng nghĩa đó. Nay sẽ v́ ông mà nói lược.
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Dục gọi là pháp chẳng lành, giải thoát dục gọi là pháp lành. Sân cùng si cũng như vậy. Sát sanh là pháp chẳng lành, chẳng sát sanh là pháp lành, nhẫn đến tà kiến cũng như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ta đă v́ ông mà nói ba thứ pháp lành cùng chẳng lành và nói mười thứ pháp lành cùng chẳng lành. Nếu hàng đệ tử của ta có thể hiểu biết ba thứ nhẫn đến mười thứ pháp lành cùng chẳng lành như vậy, phải biết rằng người nầy có thể dứt hết tham sân, si tất cả phiền năo, dứt tất cả quả báo sanh tử.
_ Thưa Cù Đàm ! Trong Phật pháp có một Tỳ Kheo nào được như vậy chăng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong Phật pháp chẳng phải chỉ có một hai người nhẫn đến trăm ngàn người, mà có vô lượng Tỳ Kheo dứt được tham, sân, si tất cả phiền năo, tất cả quả báo sanh tử như vậy.
_ Thưa Cù Đàm ! Trong Phật pháp có một Tỳ Kheo Ni nào được như vậy chăng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong Phật pháp đây cũng có vô lượng Tỳ Kheo Ni dứt được tham, sân, si tất cả phiền năo, tất cả quả báo sanh tử.
_ Thưa Cù Đàm ! Trong Phật pháp có Ưu Bà Tắc nào siêng năng giữ giới dứt được lưới nghi chăng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong Phật pháp của ta có vô lượng Ưu Bà tắc tinh tấn giữ giới thanh tịnh, dứt được năm phẩm kiết sử bực hạ, được quả A Na Hàm, dứt được lưới nghi.
_ Thưa Cù Đàm ! Trong Phật pháp có Ưu Bà Di nào tinh cần tŕ giới thanh tịnh dứt được lưới nghi chăng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong Phật pháp ta có vô lượng Ưu Bà Di tinh cần tŕ giới thanh tịnh dứt năm phẩm kiết sử bực hạ, dứt được lưới nghi, chứng quả A Na Hàm.
_ Thưa Cù Đàm ! Ngoài những vị trên, trong Phật pháp có Ưu Bà Tắc, Ưu Bà Di nào hưởng lạc thú ngũ dục mà tâm dứt được lưới nghi chăng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Trong Phật pháp ta vô lượng Ưu Bà Tắc cũng như Ưu Bà Di dứt ba phẩm kiết sử được quả Tu Đà Hoàn. Người tham, sân, si mỏng thời được quả Tư Đà Hàm.
_ Bạch Thế Tôn ! Nay tôi thích nói thí dụ, xin ngài cho phép.
_ Lành thay ! Ông thích nói thời cứ nói.
_ Bạch Thế Tôn ! Như Long Vương Nan Đà và Bạt Nan Đà b́nh đẳng mưa to. Pháp dụ của Như Lai cũng như vậy, b́nh đẳng mưa xuống hàng Ưu Bà Tắc và Ưu Bà Di.
Bạch Thế Tôn ! Nếu hàng ngoại đạo muốn đến Phật pháp để xuất gia, chẳng rơ đức Như Lai thử họ trong mấy tháng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Thử họ trong bốn tháng, nhưng bất tất hết thảy đều một hạng.
_ Bạch Thế Tôn ! Nếu chẳng đều một hạng, xin đức Đại Từ cho tôi xuất gia.
Đức Thế Tôn bảo Kiều Trần Như cho Độc Tử xuất gia thọ giới.
Sau đó mười lăm ngày, Độc Tử được quả Tu Đà Hoàn.
Độc Tử nghĩ rằng nếu người có trí huệ do nơi học mà được, nay tôi đă được có thể đến ra mắt Phật.
Liền đến lễ Phật bạch rằng : “Thế Tôn ! Những người có trí huệ từ nơi học mà được, nay tôi đă được. Xin đức Thế Tôn v́ tôi mà giảng thuyết cho tôi được trí huệ vô học.
_ Nầy Thiện nam Tử ! Ông nên tinh tấn tu tập hai pháp : Chỉ và quán. Nếu có Tỳ Kheo muốn được quả Tu Đà Hoàn cũng phải siêng tu tập hai pháp như vậy. Nếu muốn được Tư Đà Hàm, A Na hàm, A La Hán cũng phải tu tập hai pháp như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu có Tỳ Kheo muốn được tứ thiền, tứ vô lượng tâm, lục thần thông, bát bội xả, bát thắng xứ, vô tránh trí, đảnh trí, tất cánh trí, tứ vô ngại trí, kim cang tam muội, tận trí, vô sanh trí, cũng phải tu tập hai pháp như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu muốn được bực Thập Trụ, vô sanh pháp nhẫn, vô tướng pháp nhẫn, bất khả tư ngh́ pháp nhẫn, thánh hạnh, phạm hạnh, thiên hạnh, Bồ Tát hạnh, hư không tam muội, trí ấn tam muội, không vô tướng vô tác tam muội, địa tam muội, bất thối tam muội, Thủ Lăng Nghiêm tam muội, Kim Cang tam muội, vô thượng Bồ Đề Phật hạnh, cũng phải tu tập hai pháp như vậy.
Độc Tử nghe xong lễ Phật lui ra, ở trong rừng Ta La tu tập hai pháp chỉ quán, chẳng bao lâu được quả A La Hán.
Lúc đó lại có vô lượng Tỳ Kheo muốn đến chỗ Phật. Độc Tử hỏi rằng : Chư Đại Đức muốn đến đâu ?
Các Tỳ Kheo nói : Chúng tôi muốn đến Phật.
Độc Tử lại nói : Nếu chư Đại Đức đến chỗ Phật xin v́ tôi bạch cùng Phật rằng Độc Tử Tỳ Kheo đă tu tập hai pháp chỉ quán được trí vô học, nay báo ơn Phật mà nhập Niết Bàn.
Các Tỳ Kheo đem lời nầy đến bạch cùng Phật.
Phật bảo các Tỳ Kheo : Nầy các Thiện Nam Tử ! Độc Tử đă được quả A La Hán, các ông nên đến cúng dường thân thể của Độc Tử.
Các Tỳ Kheo tuân lời Phật trở về cúng dường thi hài của Độc Tử.
Nạp Y Phạm Chí lại lên tiếng hỏi Phật : Thưa Cù Đàm ! Như lời Cù Đàm nói trong vô lượng đời làm điều lành điều chẳng lành, đời vị lai trở lại được thân lành thân chẳng lành. Theo ư tôi, lời trên đây không đúng.
V́ như Cù Đàm từng nói nhơn phiền năo mà cảm lấy thân nầy. Đă nhơn nơi phiền năo mà có thận, thời thân có trước hay phiền năo có trước ? Nếu phiền năo có trước thời ai làm và ở chỗ nào ? Nếu thân có trước thời sao lại nói nhơn phiền năo mà có thân ? Do đây nên nếu nói phiền năo ở trước hay thân ở trước đều không được. Nếu nói đồng một thời cũng chẳng được. Thế là hoặc trước, hoặcsau, hoặc đồng một thời, đều chẳng được. Do đây nên tôi nói tất cả pháp đều có tự tánh chẳng phải từ nơi nhơn duyên.
Thưa Cù Đàm ! Lại cứng là tánh của địa đại, ướt là tánh của thủy đại, nóng là tánh của hoả đại, động là tánh của phong đại, không chướng ngại là tánh của hư không, tánh của năm đại nầy chẳng phải từ nhơn duyên mà có. Nếu trong thế gian có tánh của một pháp chẳng phải từ nhơn duyên mà có, thời tánh của tất cả pháp cũng phải như vậy. Nếu có một pháp từ nơi nhơn duyên, cớ ǵ tánh của ngũ đại lại chẳng từ nơi nhơn duyên ?
Thưa Cù Đàm ! Chúng sanh mà có thân lành, thân chẳng lành, hoặc được giải thoát đều là tự tánh cả, chẳng phải từ nơi nhơn duyên. Nên tôi nói rằng tất cả các pháp do tự tánh mà có, chẳng phải là nhơn duyên sanh.
Thưa Cù Đàm ! Pháp thế gian có chỗ dùng nhứt định, như người thợ nói cây nầy có thể làm xe cộ, cây nầy có thể làm cửa, làm ván, làm giừơng, làm ghế. Lại như thợ kim hoàn làm ra những đồ trang sức : Đội trên trán thờigọi là tràng, đeo dưới cổ thời gọi là chuỗi, đeo trên tay thời gọi là xuyến, đeo nơi ngón tay thời gọi là nhẫn. V́ chỗ dùng nhứt định nên gọi là định tánh. Do đây biết rằng tất cả chúng sanh cũng như vậy : V́ có tánh ngũ đạo nên có địa ngục, ngạ quỉ, súc sanh, nhơn, thiên. Nếu đă như vậy sao lại nói rằng từ nơi nhơn duyên.
Thưa Cù Đàm ! Lại tất cả chúng sanh tánh của họ đều khác, nên gọi là tất cả tự tánh. Như con rùa sanh trên đất cao mà nó tự có thể lặn xuống nước, ḅ con lúc sanh ra nó tự có thể uống sữa, cá thấy mồi tự nhiên nuốt ăn, rắn độc lúc sanh ra tự nhiên ăn đất, những việc như vậy có ai dạy bảo ? Như gai sanh ra tự nhiên đầu nhọn, lông cánh của loài chim bay tự nhiên có màu sắc riêng khác. Chúng sanh trong thế gian cũng như vậy : Có khôn lanh, có đần độn, có giàu, có nghèo, có đẹp, có xấu, có người đượcgiải thoát, có kẻ chẳng được. Do đây nên biết trong tất cả pháp đều riêng có tự tánh.
Thưa Cù Đàm ! Lại như ngài từng nói tham, sân, si từ nơi nhơn duyên mà sanh, ba món độc nầy do nơi năm trần làm duyên. Theo ư tôi lời trên đây không đúng.
V́ chúng sanh lúc ngủ xa ĺa năm trần mà cũng vẫn sanh tham, sân, si. Lúc ở trong thai cũng vậy. Lúc mới ra khỏi thai chưa phân biệt được năm trần là tốt hay xấu mà cũng sanh ḷng tham, sân, si. Các vị Tiên Nhơn ở nơi chỗ vắng vẻ. Không có ngũ trần mà cũng sanh tham, sân, si. Lại cũng có người nhơn nơi năm trần mà sanh vô tham, vô sân, vô si. Do đây nên bất tất từ nơi nhơn duyên sanh ra tất cả pháp, v́ tự tánh nó sẵn như vậy.
Thưa Cù Đàm ! Tôi lại thấy trong đời có người căn thân chẳng đầy đủ mà giàu có thế lực lớn, có người thân thể hoàn bị mà nghèo cùng hèn hạ làm tôi làm tớ. Nếu có nhơn duyên cớ sao lại như vậy ? Do đây nên các pháp đều riêng có tự tánh chẳng phải do nhơn duyên.
Thưa Cù Đàm ! Trong đời những trẻ nhỏ chưa phân biệt được năm trần, chúng nó hoặc cười hoặc khóc. Lúc cười biết nó mừng, lúc khóc biết nó buồn. Do đây nên biết tất cả pháp đều riêng có tự tánh.
_ Thưa Cù Đàm ! Thế pháp có hai : Có và không. Có là hư không, không là sừng thỏ. Hư không v́ là có nên chẳng từ nơi nhơn duyên, sừng thỏ v́ là không nên cũng chẳng từ nơi nhơn duyên. Do đây nên biết các pháp cótự tánh chẳng từ nơi nhơn duyên.
Phật nói : “ Nầy Thiện Nam Tử ! Như lời ông nói tất cả pháp cũng như tánh của năm đại. Nghĩa nầy không đúng.
V́ như trong pháp của ông cho năm đại là thường, duyên cớ ǵ mà tất cả pháp đều chẳng phải là thường ? Nếu sự vật trong đời là vô thường, tánh của năm đại nầy duyên cớ ǵ chẳng phải vô thường. Nếu năm đại là thường thời lẽ ra sự vật trong đời cũng là thường. Do đây nên ông nói tánh của năm đại v́ có tự tánh chẳng từ nơi nhơn duyên, khiến tất cả pháp đồng như năm đại, thời không đúng nghĩa.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói v́ chỗ dùng nhứt định nên có tự tánh, nghĩa nầy không đúng. V́ tất cả đồ dùng đều từ nơi nhơn duyên mà được có danh tự, nếu đă từ nhơn duyên có danh tự thời cũng từ nhơn duyên mà có nghĩa.
Thế nào gọi là từ nhơn duyên mà có danh tự ? Như đồ trang sức ở trên trán thời tên là tràng, ở dưới cổ thời tên là chuổi,ở nơi tay thời gọi là xuyến, và như ở nơi xe thời tên là bánh xe, lửa ở nơi cỏ cây thời tên là lửa cỏ lửa cây.
Nầy Thiện Nam Tử ! Cây gỗ lúc mới sanh không có tánh mũi tên và cây lao. V́ từ nơi nhơn duyên thợ đẽo làm mũi tên, v́ từ nơi nhơn duyên thợ đẽo làm cây lao. Do đây chẳng nên nói rằng tất cả pháp là có tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói như con rùa sanh trên đất mà tánh tự nó có thể lặn xuống nuớc, ḅ con mới sanh ra tánh nó có thể uống sửa, lời nầy không đúng. V́ nó chẳng phải nhơn duyên mà rùa tự xuống nước, sao rùa lại chẳng vào lửa ? Đây là v́ điều chẳng phải nhơn duyên. Ḅ con lúc sanh ra chẳng từ nơi nhơn duyên mà tánh nó tự có thể mút vú, sao ḅ con chẳng tự mút sừng ? Đây là đều chẳng phải nhơn duyên cả.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu nói các pháp đều có tự tánh, chẳng cần dạy bảo tập làm, không có thêm lên, lời nầy không đúng nghĩa. V́ hiện nay thấy có sự dạy bảo, nhơn nơi dạy bảo mà được thêm lên. Do đây nên biết rằng không có tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu tất cả pháp có tự tánh riêng, thời hàng Bà La Môn chẳng nên v́ được thân thanh tịnh mà giết dê để cúng tế, nếu đă v́ thân mà cúng tế thời nên biết rằng không có tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ngữ pháp của thế gian đại phàm có ba thứ : Muốn làm, lúc làm, làm rồi.Nếu tất cả pháp đều có tự tánh cớ sao thế gian lại có ba ngữ pháp nầy ? Đă có ba ngữ pháp nầy nên biết tất cả pháp đều không có tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu nói các pháp đều có tự tánh, nên biết các pháp đều có định tánh. Nếu có định tánh thời một thứ mía duyên cớ ǵ làm ra mật mía, đường, rượu, rượu đắng. Nếu chỉ có một tự tánh duyên cớ ǵ lại sanh ra nhiều vị như vậy ?
Nếu trong một thứ mà sanh ra nhiều thứ thời nên biết rằng các pháp chẳng phải là nhứt định riêng có một tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu tất cả pháp có tánh nhứt định, cớ ǵ thánh nhơn uống nước mía, ăn đường, lúc thành rượu thời chẳng uống, lúc thành rượu đắng lại uống ? Do đây nên biết không có tánh nhứt định. Nếu đă không tánh nhứt định tại sao lại chẳng phải từ nhơn duyên mà có ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói tất cả pháp đều có tự tánh, tại sao ông lại nói thí dụ ? Nếu đă có thí dụ thời nên biết rằng các pháp không có tự tánh. Người trí trong đời đều nói thí dụ, nên biết rằng các pháp không có tự tánh không có tánh nhứt định.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông gạn hỏi thân có trước hay phiền năo có trước, lời hỏi nầy không đúng. V́ nếu ta nói thân có trước, ông mới nên vấn nạn. Ông cũng đồng như ta cho thân chẳng có trước cớ ǵ lại vấn nạn như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Tất cả chúng sanh, thân cùng phiền năo đều không có trươc sau, là đồng một thời mà có. Dầu đồng một thời nhưng phải nhơn nơi phiền năo mà được có thân, trọn chẳng nhơn nơi thân mà có phiền năo.
Nếu trong ư ông cho rằng như đôi mắt của người đồng thời mà có, mắt tả chẳng nhơn hữu, mắt hữu chẳng nhơn mắt tả, phiền năo và thân cũng như vậy. Ư ngĩ nầy chẳng đúng. V́ trong đời con mắt ngó thấy ngọn đèn cùng ánh sáng dầu là đồng một thời, nhưng anh sáng cần phải nhơn nơi ngọn đèn, chẳng phải nhơn nơi ánh sáng mà có ngọn đèn.
Nầy Thiện nam Tử ! Nếu ư ông cho rằng v́ thân chẳng có trước nên biết là không nhơn duyên ư nầy chẳng đúng. V́ nếu cho rằng trước thân không có nhơn duyên nên gọi là không, thời ông chẳng nên nói tất cả các pháp không có nhơn duyên. Nếu nói v́ chẳng thấy nên chẳng nói, nay thấy cái b́nh v.v… từ nơi nhơn duyên mà có, cớ sao chẳng nói như cái b́nh, nhơn duyên ở trước thân cũng như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Thấy cùng chẳng thấy, tất cả các pháp có ra đều từ nơi nhơn duyên, không có tự tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu nói tất cả pháp đều có tự tánh không do nhơn duyên, cớ ǵ ông lại nói năm đại ? Tánh của năm đại nầy chính là nhơn duyên. Dầu năm đại là nhơn duyên như vậy, cũng chẳng nên nói rằng các pháp đều đồng năm đại làm nhơn duyên. Như người đời nói tất cả người xuất gia tinh tấn tŕ giới, bọn Chiên Đà La cũng phải tinh tấn tŕ giới như vậy.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói năm đại có tánh chắc nhứt định. Theo ta thấy thời tánh nầy chuyển biến chẳng nhứt định. Tô, bạch lạp, hồ giao, những thứ nầy trong pháp của ông gọi là địa, địa nầy chẳng nhứt định, hoặc đồng với nước, hoặc đồng với đất, nên chẳng được nói rằng tự tánh cứng chắc.
Nầy Thiện nam Tử ! Nhôm, ch́, kẽm, đồng, sắt, vàng , bạc, những thứ nầy trong pháp của ông gọi là hỏa. Hỏa nầy có bốn tánh : Lúc chảy là tánh nước, lúc động là tánh gió, lúc nóng là tánh lửa, lúc cứng là tánh đất, sao lại nói rằng nhứt định gọi là hỏa tánh.
Nầy Thiện Nam Tử ! Tánh của nước gọi là chảy, nếu lúc nước đông cứng chẳng gọi là địa mà gọi là hỏa tánh, cớ ǵ lúc sóng động chẳng gọi là phong ? Nếu nổi sóng chẳng gọi là phong , thời lúc đông đặc cũng chẳng nên gọi là hỏa. Nếu bốn tánh nầy từ nơi nhơn duyên, cớ sao nói rằng tất cả pháp chẳng từ nơi nhơn duyên ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu nói rằng năm căn, v́ tánh nó hay thấy, nghe, giác, xúc, nên đều là có tự tánh chẳng từ nơi nhơn duyên. Lời nầy không đúng nghĩa. V́ tánh của tự tánh là không thể chuyển đổi. Nếu nói tánh của nhăn căn là thấy, lẽ ra phải thường thấy, chẳng nên có lúc thấy có lúc chẳng thấy. Do đây nên biết rằng nhăn căn thấy là có nhơn duyên, chẳng phải không nhơn duyên.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói chẳng phải nhơn nơi trần mà có tham cùng giải thoát, lời nầy không đúng nghĩa. V́ dầu chẳng phải do nơi năm trần mà có tham cùng giải thoát, nhưng v́ ác giác quán thời sanh tham dục, v́ thiện giác quán thời được giải thoát. Do nội nhơn duyên mà có tham cùng giải thoát, do ngoại nhơn duyên mà hai món nầy được tăng trưởng. Do đây nên lời ông nói tất cả pháp đều riêng có tự tánh, chẳng nhơn nơi năm trần sanh tham và giải thoát, là không đúng nghĩa.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói người thân thể đầy đủ lại nghèo thiếu chẳng tự do, người tàn tật thời giàu có tự do, nhơn đây chứng minh là có tự tánh, chẳng từ nơi nhơn duyên. Lời nầy chẳng đúng.
Nầy Thiện Nam Tử ! Chúng sanh do nơi nghiệp mà có quả báo. Quả báo nầy có ba : Hiện báo, sanh báo và hậu báo. Những người nghèo cùng giàu có, lành lặn hay tàn tật, đều do nghiệp riêng khác. Nếu là có tự tánh, người lành lặn lẽ ra phải giàu có, người giàu có lẽ ra phải lành lặn. Nay chẳng như vậy, nên biêt rằng không có tự tánh, mà đều từ nơi nhơn duyên.
Nầy Thiện Nam Tử ! Ông nói trẻ nhỏ chưa phân biệt được năm trần mà cũng khóc cũng cười, để chứng minh tất cả đều có tự tánh. Lời nầy chẳng đúng. V́ nếu có tự tánh lẽ ra cười phải thường cười, khóc phải thường khóc, chẳng nên một cười một khóc. Nếu đă một cười một khóc, thời biết rằng tất cả đều từ nhơn duyên. Do đây chẳng nên nói rằng tất cả pháp đều có tự tánh chẳng từ nơi nhơn duyên.
Phạm Chí nói : Bạch Thế Tôn ! Nếu tất cả pháp từ nhơn duyên mà có, thân thể nầy từ nhơn duyên nào ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Phiền năo cùng nghiệp là nhơn duyên của thân nầy.
_ Bạch Thế Tôn ! Như thân nầy từ nơi phiền năo và nghiệp mà có, vậy phiền năo và nghiệp nầy có thể dứt được chăng ?
_ Có thể dứt được.
_ Bạch Thế Tôn ! Xin v́ tôi giải nói, cho tôi được nghe liền đây đều dứt đượcphiền năo và nghiệp.
_ Nầy Thiện nam Tử ! Nếu rơ biết hai bên và chặn giữa không chướng ngại, thời người nầy có thể dứt phiền năo và nghiệp.
_ Bạch Thế Tôn ! Tôi đă hiểu biết, đă được chánh pháp nhăn.
Ông biết thế nào ?
_ Bạch Thế Tôn ! Hai bên là sắc và sắc giải thoát, trung gian chính là bát chánh đạo. Thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy.
_ Lành thay ! Lành thay ! Nầy Thiện Nam Tử ! Ông biết rơ hai bên phiền năo và nghiệp.
_ Bạch Thế Tôn ! Xin cho tôi xuất gia.
_ Thiện Lai Tỳ Kheo !
Liền đó Nạp Y Phạm Chí dứt trừ phiền năo trong ba cơi được quả A La Hán.
Lại có Bà La Môn Hoằng Quảng nói rằng : Cù Đàm biết tâm niệm hiện tại của tôi chăng ?
Phật nói : Nầy Thiện Nam Tử ! Niết Bàn là thường, hữu vi là vô thường, cong là tà kiến, ngay là thánh đạo.
_ Cớ ǵ Cù Đàm nói như vậy ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Ư của ông thường cho rằng khất thực là thường, biệt thỉnh là vô thường, cong là cửa khóa, ngay là tràng của Thiên Đế. Do đây nên ta nói những lời vừa rồi, chẳng phải như chỗ suy nghĩ của ông.
_ Cù Đàm thiệt biết được tâm niệm của tôi. Bát chánh đạo đó có thể làm cho chúng sanh, tất cả đều được tận diệt chăng ?
Đức Thế Tôn nín lặng.
_ Cù Đàm đă biết tâm niệm của tôi, nay tôi hỏi sao lại nín lặng mà chẳng đáp ?
Lúc đó Kiều Trần Như liền nói : Nầy Đại Bà La Môn ! Nếu có người hỏi thế gian là hữu biên hay vô biên, thời Đức Như Lai thường nín lặng.
_ Nầy Đại Bà La Môn ! Bát thánh đạo là ngay , Niết Bàn là thường, nếu tu bát thánh dạo thời được diệt tận, nếu chẳng tu tập thời chẳng được.
Như thành lớn kia bốn vách chỉ có một cửa, người giữ cửa rất thông minh kẻ đáng cho đi thời cho, kẻ đáng ngăn thời ngăn lại, người nầy dầu chẳng biết được số người ra vào nhiều ít nhưng chắc chắn biết rằng tất cả người ra vào đều phải do người nầy.
Nầy Đại Bà La Môn ! Đức Như Lai cũng như vậy. Thành lớn dụ cho Niết Bàn, cửa dụ bát chánh đạo, người giữ cửa dụ Đức Như Lai.
Nay Đức Như Lai dầu chẳng trả lời là diệt tận cùng chẳng diệt tận, nhưng người được diệt tận, cần phải tu tập bát chánh đạo nầy.
Lành thay ! Lành thay ! Đại Đức Kiều Trần Như ! Đức Như Lai khéo nói pháp vi diệu. Nay tôi thiệt muốn biết thành lớn, biết đạo, tự ḿnh làm người giữ cửa.
Kiều Trần Như nói : Lành thay ! Lành thay ! Ông có thể phát tâm vô thượng rộng lơn.
Phật nói : Nầy Kiều Trần Như ! Ông Bà La Môn Hoằng Quảng nầy chẳng phải mới phát tâm vô thượng. Thuở quá khứ cách đây vô lượng kiếp có Phật ra đời hiệu là Phổ Quang Minh đầy đủ mười hiệu, ông Hoằng Quảng nầy ở chỗ Đức Phật đó đă phát tâm vô thượng Bồ Đề. Trong Hiền Kiếp nầy Hoằng Quảng sẽ được thành Phật. Ông ấy từ đâu đă thông đạt pháp tướng, v́ chúng sanh mà hiện ở ngoại đạo. Do đây nên Kiều Trần Như chẳng nên khen ông ấy là hiện nay có thể phát tâm vô thượng.
Lúc đó đức Thế Tôn đă biết mà hỏi Kiều Trần Như rằng : “ A Nan Tỳ Kheo nay ở đâu ?”
Kiều Trần Như thưa : “ Bạch Thế Tôn ! A Nan Tỳ Kheo ở ngoài rừng Ta La, cách đại hội nầy mười hai do tuần, đương bị sáu muôn bốn ngàn ức thiên ma nhiễu loạn. Chúng thiên ma nầy đều tự biến thân làm h́nh Như Lai mà tuyên nói những pháp khác nhau, hoặc lại thị hiện thần thông biến hóa.
Bạch Thế Tôn ! A Nan Tỳ Kheo nghe và thấy những việc nầy nghĩ rằng những thần thông biến hóa từ trước chưa từng thấy. Ai làm ra ? Hoặc giả Đức Thích Ca Thế Tôn hiện ra chăng ? A Nan muốn đứng dậy muốn nói, mà thân thể không theo ư muốn. A Nan lọt vào trong rọ của ma, tự nghĩ rằng : Chư Phật nói pháp riêng khác chẳng đồng, nay tôi nên lănh thọ lời của Đức Phật nào ?
Bạch Thế Tôn ! Hiện nay A Nan rất khổ sở, dầu nghĩ nhớ Đức Như Lai mà không ai cứu thoát, do đó nên chẳng đến trong đại chúng nầy.
Lúc đó Văn Thù Sư Lợi Đại Bồ Tát bạch Phật rằng : “ Thế Tôn ! Trong đại chúng nầy có hàng Bồ Tát đă từ một đời đến vô lượng đời phát tâm Bồ Đề, đă cúng dường vô lượng chư Phật, tâm chí bền chắc tu hành đầy đủ sáu môn Ba La Mật, trọn nên công đức lớn, từ lâu đă gần gũi vô lượng chư Phật, phạm hạnh thanh tịnh, tâm Bồ Đề chẳng thối chuyển, đặng nhẫn bất thối, tŕ bất thối, được như pháp nhẫn, Thủ Lăng Nghiêm v.v… vô lượng Tam Muội. Hàng Bồ Tát nầy nghe kinh Đại Thừa trọn chẳng sanh nghi mà có thể khéo phân biệt, tuyên nói Tam Bảo đồng một tánh tướng thường trụ bất biến. Nghe pháp bất tư ngh́ chẳng kinh sợ, nghe các pháp không ḷng chẳng rúng động, thông đạt rành rẽ tất cả pháp tánh, thọ tŕ được tất cả mười hai bộ kinh và hiểu rơ ư nghĩa, cũng có thể thọ tŕ mười hai bộ kinh của vô lượng chư Phật.
Hàng Bồ Tát nầy lo ǵ chẳng thọ tŕ được kinh Đại Niết Bàn nầy, cớ ǵ Đức Như Lai lại hỏi Kiều Trần Như A Nan ở đâu ?
Đức Thế Tôn bảo Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát : Lóng nghe ! Lóng nghe ! Nầy Thiện Nam Tử ! Ngày trước ta thành Phật đă trải qua ba mươi năm, lúc ở thành Vương Xá, ta có bảo các Tỳ Kheo rằng nay trong đại chúng nầy ai có thể v́ ta mà thọ tŕ mười hai bộ kinh, và cung cấp hầu hạ cho ta, cũng khiến nơi ḿnh chẳng mất lợi lành. Lúc đó Kiều Trần Như đến bạch với ta để lănh. Ta bảo Kiều Trần Như đă già yếu cần phải có người hầu hạ, sao lại muốn hầu hạ ta. Lúc đó Xá Lợi Phất cũng đến lănh, ta cũng bảo Xá Lợi Phật như đă bảo Kiều Trần Như. Lần lượt đến năm trăm vị A La Hán, ta đều chẳng nhận làm thị giả.
Lúc đó Đại Mục Kiền Liên liền nhập chánh định quán sát biết ư của Phật muốn A Nan làm thị giả liền xuất định nói với Kiều Trần Như.
Lúc đó Kiều Trần Như cùng năm trăm A La Hán đến nói với A Nan rằng : “ Nầy A Nan ! Nay ông nên làm thị giả cho Đức Như Lai, nên đến thưa với Đức Như Lai để nhận lấy việc ấy.
A Nan nói : “ Thưa chư Đại Đức ! Thiệt tôichẳng kham hầu hạ Như Lai. V́ Đức Như Lai tôn trọng như Sư Tử Vương, như rồng, như lửa, tôi thời yếu đuối nhơ nhớp đâu có thể kham được.
Các A La Hán khuyên bảo A Nan đến lần thứ ba, A Nan vẫn từ chối.
Đại Mục Kiền Liên nói rằng : Nầy A Nan, nay ông chưa rơ biết duyên cớ.
An Nan thưa : Bạch Đại Đức xin nói cho.
Đại Mục Kiền Liên nói : Vừa rồi, đức Như Lai cầu thị giả, năm trăm A La Hán đều xin lănh mà Đức Như Lai chẳng bằng ḷng. Tôi nhập định thấy ư của Như Lai muốn cho ông làm. Sao ông trở lại chẳng chịu.
A Nan nghe xong liền quỳ chắp tay thưa rằng : Bạch Chư Đại Đức ! Nếu có việc như vậy, Đức Thế Tôn cho tôi ba điều nguyện, tôi sẽ tuân mạng lịnh chư Tăng mà làm thị giả :]
Một là giả sử Đức Như Lai đem y cũ ban cho tôi, xin cho phép tôi chẳng nhận. Hai là giả sử Đức Như Lai thọ biệt thỉnh của đàn việt, xin cho phép tôi chẳngđi theo. Ba là xin cho phép tôi ra vào không luận là giờ khắc nào.
Nếu Đức Thế Tôn bằng ḷng ba điều nguyện nầy, thời tôi xin tuân mạng lịnh chư Tăng mà làm thị giả cho Như Lai.
Kiều Trần Như cùng năm trăm A La Hán đem việc trên mà bạch lại với Phật.
Đức Phật Thế Tôn khen ngợi A Nan rằng : “ Lành thay ! Lành thay ! A Nan Tỳ Kheo có đủ trí huệ dự thấy mà tránh trước sự cơ hiềm. V́ sẽ có người cho rằng v́ y thực mà A Nan hầu hạ Đức Như Lai, nên A Nan xin phép chẳng lănh y cũ và chẳng theo Phật thọ biệt thỉnh. Lại A Nan có đủ trí huệ, biết rằng nếu ra vào có giờ thời không thể làm lợi ích rộng cho bốn bộ chúng, nên A Nan xin phép ra vào không luận giờ nào.
Ta bằng ḷng cho phép A Nan ba điều như A Nan đă xin.
Đại Mục Kiền Liên trở lại bảo A Nan rằng : “ Chúng tôi đă đem lời ông yêu cầu bạch lên Đức Như Lai. Đấng Đại Từ đă bằng ḷng.
A Nan thưa : “ Bạch Đại Đức ! Nếu Như Lai đă bằng ḷng , tôi xin qua làm thị giả.
Phật bảo Văn Thù Sư Lợi : “ Hơn hai mươi năm nay, A Nan hầu hạ ta có đủ tám điều chẳng thể nghĩ bàn :
Một là hơn hai mươi năm, A Nan không bao giờ theo ta thọ biệt thỉnh. Hai là không bao giờ lănh lấy y cũ của ta. Ba là không bao giờ đến ta mà phi thời. Bốn là dầu c̣n đủ phiền năo nhưng khi theo ta vào cung vua, đến nhà sang giàu, thấy các người nữ, thiên nữ, long nữ, A Nan không bao giờ có dục tâm. Năm là mười hai bộ kinh của ta nói ra, nghe qua một lần A Nan đều nhớ rơ chẳng cần hỏi lại, như nước trong b́nh nầy rót qua b́nh kia, chỉ trừ một lần hỏi : Thuở Lưu Ly Thái Tử giết hại họ Thích Ca, phá thành Ca Tỳ La, A Nan buồn khổ khóc lóc đến bạch với ta rằng tôi cùng Như Lai đồng sanh trưởng trong thành nầy, đồng một họ Thích, tại sao dung nhan của Như Lai như thường, mà tôi thời tiều tụy. Ta đáp A Nan rằng v́ ta tu không định nên chẳng đồng như ông.
Ba năm sau, A Nan trở lại hỏi ta rằng : Bạch Thế Tôn ! Tôi qua thành Ca Tỳ La kia từng nghe Đức Như Lai tu không Tam Muội, việc đó là hư hay thật ? Ta bảo A Nan đúng như vậy. Sáu là từ khi hầu hạ ta đến nay, dầu chưa được tha tâm trí, mà A Nan thường biết những chánh định của Như Lai nhập. Bảy là từ khi hầu ta đến nay, dầu chưa được nguyện trí, mà A nan có thể biết rơ người nầy đến chỗ Như Lai hiện tại có thể được bốn quả Sa Môn, người nầy ngày sau sẽ được, người nầy sẽ được thân Trời hay thân người. Tám là từ khi hầu ta đến nay, những lời bí mật của Như Lai, A Nan đều biết được cả.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! A Nan Tỳ Kheo có đủ tám điều bất tư ngh́ như vậy nên ta gọi A Nan là đa văn tạng.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! A Nan lại có đủ tám pháp nên có thể thọ tŕ hoàn toàn mười hai bộ kinh : Một là tín căn kiên cố, hai là tâm ư chất trực, ba là thân không bịnh, bốn là thường tinh tấn, năm là có đủ niệm tâm, sáu là không kiêu mạn, bảy là thành tựu định ư, tám là có đủ trí huệ do nghe pháp mà sanh.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! Thị giả của Phật Tỳ Bà Thi tên là A Thúc Ca cũng có đủ tám pháp như vậy. Thị giả của Phật Thi Khí tên là Sai Ma Ca La, thị giả của Phật Tỳ Xá Phù tên là Ưu Ba Phiến Đà, thị giả của Phật Câu Lưu Tôn tên là Bạt Đề, thị giả của Phật Câu Na Hàm Mâu Ni tên là Tô Đàn. Thị giả của Phật Ca Diếp tên là Diệp Đà Mật Đa, đều cũng có đủ tám pháp như vậy. Nay A Nan thị giả của ta cũng có đủ tám pháp ấy, nên ta gọi A Nan là đa văn tạng.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! Trong đại chúng nầy dầu có vô lượng vô biên Bồ Tát, nhưng các Bồ Tát nầy đều có trọng nhiệm là đại từ đại bi, đều có công vụ gấp rút : Điều phục quyến thuộc và trang nghiêm tự thân. Do đây nên sau khi ta nhập Niết Bàn, những vị nầy không thể tuyên thông mười hai bộ kinh. Nếu có Bồ Tát hoặc có lúc tuyên thuyết mà người chẳng tin thọ.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! A Nan Tỳ Kheo là em của ta, hầu hạ ta hơn hai mươi năm, những pháp được nghe đều thọ tŕ đầy đủ như nước rót vào một cái b́nh. Nên nay ta cố hỏi A Nan ở đâu, muốn khiến A Nan thọ tŕ kinh Đại Niết Bàn nầy.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! Sau khi ta nhập Niết Bàn, những pháp mà A Nan được nghe, ông ấy tự có thể tuyên thông, những pháp A nan chưa được nghe thời Hoằng Quảng Bồ Tát có thể lưu bố.
Nầy Văn Thù Sư Lợi ! Nay A Nan ở cách ngoài đại hội nầy mười hai do tuần, đương bị sáu muôn bốn ngàn ức thiên ma năo loạn, ông nên qua đó nói lớn rằng : Tất cả loài ma nên lóng nghe ! Nay Đức Như Lai nói Đại Đà La Ni, tất cả thiên long bát bộ cùng chư vị thần kỳ đều cung kính thọ tŕ Đà La Ni nầy. Mười hằng hà sa chư Phật cũng đồng tuyên nói Đà La Ni nầy. Đà La Ni nầy có thể chuyển thân nữ, tự biết túc mạng. Nếu thọ tŕ năm điều : Phạm hạnh, đoạn nhục, đoạn tửu, đoạn tâm, thích ở vắng lặng, rồi chí tâm, tín thọ, đọc tụng, biên chép Đà La Ni nầy, người nầy sẽ được vượt khỏi bảy mươi bảy ức thân tệ ác.
Liền đó đức Thế Tôn nói thần chú :
_ A Ma Lệ, Tỳ Ma Lệ, Niết Ma Lệ, Mông Già Lệ, Hê Ma La Nhă Kiệt Bệ, Tam Mạn Na Bạt Đề Lệ, Ta Bà La Đà Ta Đàn Ni, Ba La Ma Tha Ta Đàn Ni, Ma Na Tư, A Chuyết Đề, Tỳ La Kỳ, Am Ma Lại, Đàn Bà Táp Ma, Tá Lệ Phú La Nê, Phú La Na, Ma Nô Lại Đệ.
Lúc đó Văn Thù Sư Lợi lănh Đà La Ni nầy đến chỗ A Nan y theo lời Phật to tiếng bảo chúng ma.
Ma Vương nghe Đà La Ni nầy rồi liền phát tâm vô thượng Bồ Đề, bỏ nghiệp ma và thả A Nan.
Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát cùng A Nan đồng đến chỗ Phật, A Nan thấy Phật chí tâm kỉnh lễ.
Phật bảo A Nan, ngoài rừng Ta La nầy có một Phạm Chí tên Tu Bạt Đà La đă một trăm hai mươi tuổi, ông ấy dầu được ngũ thông mà chưa bỏ kiêu mạn, được phi phi tưởng định cho là nhứt thiết trí đă được Niết Bàn. Ông nên đến nói với Tu Bạt Đà La rằng : Đức Như Lai ra đời như hoa Ưu Đàm. Giưă đêm nay đức Như Lai sẽ nhập Niết Bàn. Nếu có chỗ phải làm nên làm kịp thời, chớ để ngày sau sanh ḷng hối hận.
Ông nói, Tu Bạt Đà La chắc sẽ tin thọ. V́ ông thuở quá khứ đă từng năm trăm đời làm con trai của Tu Bạt Đà La. Ḷng yêu thương của ông ấy vẫn c̣n, nên có thể tin thọ lời của ông.
A Nan tuân lời Phật đến nói với Tu Bạt Đà La.
Tu Bạt Đà La bảo rằng: Lành thay ! Thưa ngài A Nan ! Nay tôi sẽ đến chỗ Như Lai.
A Nan cùng Tu Bạt Đà La trở về ra mắt Phật.
Thăm hỏi xong , Tu Bạt Đà La nói : Thưa Cù Đàm ! Nay tôi muốn hỏi xin ngài đáp cho.
Phật liền hứa khả.
Tu Bạt Đà La nói : Thưa Cù Đàm ! Có các nhà Sa Môn, Bà La Môn nói rằng tất cả chúng sanh thọ báo khổ vui đều theo nơi nghiệp đă tạo ra ngày trước. Do đây nếu có người tŕ giới tinh tấn, thân tâm chịu khổ thời phá hoại được nghiệp đời trước. Nghiệp cũ đă hết thời quả khổ cũng dứt hết, khổ đă dứt thời chứng được Niết Bàn. Nghĩa trên đây là thế nào ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Nếu có Sa Môn hay Bà La Môn nói như vậy, ta sẽ v́ xót thương mà thường đến chỗ người ấy để hỏi rằng : Quả thiệt ngài có nói như vậy chăng ? Nếu họ đáp là có và họ bảo rằng v́ họ thấy cbúng sanh làm điều ác mà giàu sang tự tại, lại thấy người làm lành mà nghèo hèn mất tự do, lại thấy có người ra công ra sức nhiều mà không có của, thấy kẻ ở không tự nhiên có của, có người từ tâm chẳng sát sanh mà chết yểu, có kẻ ưa sát sanh lại sống lâu, có người tinh tấn tŕ giới phạm hạnh thanh tịnh hoặc được giải thoát hoặc chẳng được, do đây nên nói rằng tất cả chúng sanh thọ báo khổ vui đều do nghiệp nhơn ngày trước.
Nầy Tu Bạt Đà La ! Tasẽ hỏi họ các ngài có thiệt thấy nghiệp quá khứ chăng ? nếu có, nghiệp ấy nhiều hay ít ? Khổ hạnh hiện tại phá được nhiều ít ? Các ngài biết được nghiệp nầy đă hết hay chẳng hết chăng? Nghiệp nầy đă hết là hết tất cả chăng ? _ Nếu họ đáp là họ thiệt chẳng biết, thời ta sẽ v́ họ mà dẫn ví dụ : Như có người thân bị tên độc, gia quyến rước y sĩ đến để nhổ mũi tên độc, lấy độc xong người đó được lành mạnh. Sau đó mười năm, người nầy c̣n nhớ rơ rằng : Y sĩ đó nhổ tên độc cho tôi rồi dùng thuốc thoa đắp khiến tôi được lành mạnh an vui.
Các ngài đă chẳng biết nghiệp nhơn quá khứ làm sao biết được khổ hạnh hiện tại quyết định phá được nghiệp quá khứ ?
Nếu họ nói rằng : Nay Cù Đàm cũng có nghiệp quá khứ, cớ sao lại riêng trách nghiệp quá khứ của chúng tôi ? Trong kinh của Cù Đàm cũng nói rằng : Nếu thấy người giàu sang tự tại, thời nên biết người nầy đời trước ưa bố thí. Như vậy chẳng phải gọi là nghiệp quá khứ ư ?
Ta bảo họ rằng : Nầy các ngài ! Biết như vậy gọi là tỉ tri, chẳng gọi là chơn tri. Trong Phật pháp hoặc có do nhơn mà biết quả, hoặc có do quả mà biết nhơn. Trong Phật pháp có nghiệp quá khứ có nghiệp hiện tại. Các ngài thời chẳng như vậy, chỉ có nghiệp quá khứ mà không biết nghiệp hiện tại.
Phật pháp của ta do nơi phương tiện mà dứt nghiệp, giáo pháp của các ngài thời chẳng từ nơi phương tiện mà dứt nghiệp.
Giáo pháp của các ngài cho rằng nghiệp đă hết thời khổ hết, Phật pháp của ta thời phiền năo đă hết nghiệp và khổ cũng hết. Do đây nên ta trách nghiệp quá khứ của các ngài.
Nếu họ nói rằng : Thưa Cù Đàm ! Chúng tôi thiệt chẳng biết, đó là lời của thầy chúng tôi, không phải lỗi của chúng tôi.
Ta sẽ bảo họ rằng thầy của các ngài là ai ? Nếu họ đáp là Phú Lan Na. Thời ta lại bảo họ rằng : Trước kia sao các ngài chẳng thưa hỏi cho rơ ràng coi thầy của các ngài có thiệt biết nghiệp quá khứ không ? Nếu Thầy của các ngài bảo là chẳng biết, tại sao các ngài lại nhận lấy lời ấy. Nếu thầy của các ngài bảo là biết thời nên hỏi rằng : Hạ khổ làm nhơn duyên có thọ trung và thượng khổ chăng ? Trung khổ làm nhơn duyên có thọ hạ và thượng khổ chăng ? Thượng khổ làm nhơn duyên có thọ hạ và trung khổ chăng ? Nếu đáp là không thời nên lại hỏi : Sao nhà thầy nói báo khổ vui chỉ do nghiệp quá khứ mà chẳng phải nghiệp hiện tại ?
Lại nên hỏi : Khổ hiện tại, quá khứ có chăng ? Nếu quá khứ có khổ thời nghiệp quá khứ đều đă dứt hết, nếu đă đều dứt hết sao lại c̣n thọ lấy thân ngày nay ? Nếu quá khứ không khổ chỉ có nơi hiện tại, tại sao lại nói chúng sanh khổ vui đều do nghiệp quá khứ ?
Nầy các ngài ! Nếu cho rằng khổ hạnh hiện tại có thể phá hoại nghiệp quá khứ, lại lấy ǵ để phá khổ hạnh hiện tại ? Nếu như chẳng phá thời khổ là thường, nếu khổ là thường sao lại nói rằng được giải thoát khổ ? Nếu lại có hạnh nhiệp phá hoại khổ hạnh, thời quá khứ đă hết tại sao có khổ ?
Nầy các ngài ! Khổ hạnh như vậy có thể làm cho nghiệp vui thọ lấy quả khổ chăng ? Có thể làm cho nghiệp khổ thọ lấy quả vui chăng ? Có thể làm cho nghiệp không khổ không vui chẳng thọ quả chăng ? Có thể làm cho báo hiện tại thành báo đời kế chăng ? Có thể làm cho báo đời kế thành báo hiện tại chăng ? Có thể làm cho hai báo nầy thành không quả báo chăng ? Có thể làm cho định báo thành không quả báo chăng ? Có thể làm cho không quả báo thành định báo chăng ?
Nếu họ trả lời rằng không thể được, ta sẽ bảo rằng : Nầy các ngài ! Nếu như không thể được, duyên cớ ǵ các ngài lại thọ khổ hạnh nầy ?
Các ngài nên biết rằng quyết định có nghiệp quá khứ và nhơn duyên hiện tại. Do đây nên tôi nói nhơn nơi phiền năo mà sanh ra nghiệp, nhơn nơi nghiệp mà thọ quả báo.
Các ngài nên biết rằng tất cả chúng sanh có nghiệp quá khứ và có nhơn hiện tại. Dầu chúng sanh có nghiệp sống lâu quá khứ, nhưng phải nhờ nhơn duyên ăn uống hiện tại. Nếu nói chúng sanh thọ khổ thọ vui quyết định chỉ do nơi nghiệp quá khứ thời không phải. V́ như có người trừ được kẻ thù cho nhà vua, do đây mà được vua ban cho nhiều của báu, do có nhiều tiền của mà hiện tại được sung sương. Người nầy hiện tại làm nhơn sung sướng nên thọ báo sung sướng hiện tại. Lại như có người giết chết Vương Tử, do đây mà phải bị tru lục. Người nầy hiện tại tạo nhơn khổ nên phải thọ báo khổ hiện tại.
Nầy các ngài ! Tất cả chúng sanh hiện tại nhơn nơi tứ đại, thời tiết, đất đai, nhơn dân mà thọ khổ thọ vui. Do đây nên ta nói tất cả chúng sanh bất tất đều nhơn nơi nghiệp đời trước mà thọ khổ, thọ vui.
Nầy các ngài ! Nếu do nhơn duyên dứt nghiệp mà được giải thoát, thời tất cả thánh nhơn chẳng được giải thoát. V́ bổn nghiệp quá khứ của tất cả chúng sanh là vô thỉ vô chung. Do đây nên ta nói lúc tu thánh đạo, thánh đạo nầy có thể ngăn nghiệp vô thỉ vô chung.
Nầy các ngài ! Nếu thọ khổ hạnh bèn đắc đạo đó, thời tất cả loài súc sanh lẽ ra đều đắc đạo. Do đây nên phải trước điều phục tâm ḿnh mà chẳng điều phục thân. V́ thế nên trong kinh ta nói chặt đốn rừng nầy chớ chặt đốn cây, v́ do nơi rừng sanh kinh sợ chẳng phải do nơi cây. Muốn điều phục thân phải trước điều phục tâm. Tâm dụ như rừng, thân dụ nơi cây.
Tu Bạt Đà La thưa : Bạch Thế Tôn ! Tôi đă trước điều phục tâm rồi.
Phật nói : Nầy Thiện Nam Tử !Nay ông làm thế nào có thể trước điều phục tâm ông ?
_ Bạch Thế Tôn ! Tôi trước suy nghĩ rằng : Dục ái là vô thường, vô lạc, vô tịnh, quán sát sắc là thường, lạc, ngă, tịnh. Suy nghĩ như vậy rồi kiết sử cơi dục dứt mà được sắc xứ, nên gọi là trước điều phục tâm.
Kế đó tôi quán sát sắc là vô thường : Như mụn nhọt ghẻ, như thuốc độc như mũi tên, thấy vô sắc là thường tịch tịnh trong sạch. Quán sát như vậy rồi kiết sử cơi sắc dứt mà được vô sắc xứ. Do đây nên gọi là trước điều phục tâm.
Kế đó tôi lại quán sát tưởng là vô thường như nhọt như ghẻ như độc như tên. Quan sát như vậy rồi được phi tưởng phi phi tưởng xứ. Phi phi tưởng xứ nầy là nhứt thiết trí vắng lặng thanh tịnh thường hằng bất biến không sa đọa. Do đây nên tôi có thể điều phục lấy tâm ḿnh.
Phật nói : Nầy Thiện Nam Tử ! Như thế thời ông đâu có điều phục được tâm ! Phi tưởng phi phi tưởng xứ định của ông được vẫn c̣n gọi là tưởng, Niết Bàn là vô tưởng, sao ông nói rằng chứng được Niết Bàn ?
Nầy Thiện Nam Tử ! Trước ông đă có thể nhàm trách thô tưởng, nay sao ông lại tham trước nơi tế tưởng. Chẳng biết nhàm trách phi tưởng phi phi tưởng xứ định, định nầy vẫn gọi là tưởng như nhọt ghẻ như độc như tên.
Nầy Thiện Nam tử ! Thầy của ông là Uất Đầu Lam Phất thông minh lanh lợi c̣n không thể dứt được phi tưởng phi phi tưởng xứ nầy mà phải thọ lấy thân ác đạo, huống là những kẻ khác.
_ Bạch Thế Tôn ! Thế nào có thể dứt được tất cả các cơi ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Người quán thiệt tướng có thể dứt tất cả các cơi.
Bạch Thế Tôn ! Thế nào gọi là thiệt tướng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Tướng vô tướng gọi là thiệt tướng.
_ Bạch Thế Tôn ! Thế nào gọi là tướng vô tướng ?
_ Nầy Thiện Nam Tử ! Tất cả pháp không tự tướng, không tha tướng và không tự tha tướng, không tướng vô nhơn, không tướng tác, không tướng thọ gỉa, không tướng pháp, tướng phi pháp, không tướng nam nữ, không tướng sĩ phu, không tướng vi trần, không tướng thời tiết, không tướng làm ra ḿnh, không tướng làm ra người, không tướng làm ra ḿnh ra người, không tướng có tướng không, không tướng sanh, tướng sanh giả, không tướng nhơn, tướng nhơn nhơn, không tướng quả, tướng quả quả, không tướng ngày đêm, không tướng sáng tối, không tướng kiến tướng, kiến giả, không tướng văn tướng văn giả, không tướng giác tri, tướng giác tri giả, không tướng Bồ Đề, không tướng Đắc Bồ Đề giả không tướng nghiệp, tướng nghiệp chủ, không tướng phiền năo, tướng phiền năo chủ.
Nầy Thiện Nam Tử ! Những tướng như vậy tùy theo chỗ nó diệt thời gọi là tướng chơn thiệt. Tất cả pháp đều là hư giả, tùy theo chỗ nó diệt thời gọi là thiệt. Đây gọi là thiệt tướng, là pháp giới, là tất cánh trí, là đệ nhứt nghĩa đế, là đệ nhứt nghĩa không.
Nầy Thiện Nam Tử ! Nơi thiệt tướng nầy, người hạ trí quán đó thời được Thanh Văn Bồ Đề, người trung trí quán đó thời được Duyên Giác Bồ Đề, người thượng trí quán đó thời được vô thượng Bồ Đề.
Lúc Phật nói pháp nầy, có mười ngàn Bồ Tát chứng được nhứt sanh thật tướng, có mười lăm ngàn Bồ Tát chứng được nhị sanh pháp giới, có hai mươi lăm ngàn Bồ Tát được tất cánh trí, có ba mươi lăm ngàn Bồ Tát ngộ đệ nhứt nghĩa đế. Đệ nhứt nghĩa đế nầy cũng gọi là đệ nhứt nghĩa không, cũng gọi là Thủ Lăng Nghiêm Tam Muội. Lại có bốn mươi lăm ngàn Bồ Tát được hư không Tam Muội, hư không Tam Muội nầy cũng gọi là Quảng Đại Tam Muội, cũng gọi là Trí Ấn Tam Muội. Năm mươi lăm ngàn Bồ Tát được bất thối nhẫn, bất thối nhẫn nầy cũng gọi là như pháp nhẫn, cũng gọi là như pháp giới. Có sáu mươi lăm ngàn Bồ Tát được Đà La Ni, Đà La Ni nầy cũng gọi là Đại Niệm Tâm, cũng gọi là vô ngại trí. Có bảy mươi lăm ngàn Bồ Tát được Sư Tử Hống Tam Muội, Tam Muội nầy cũng gọi là Kim Cang Tam Muội, cũng gọi là Ngũ Trí Ấn Tam Muội. Có tám mươi lăm ngàn Bồ Tát được b́nh đẳng Tam Muội, Tam Muội nầy cũng gọi là Đại Từ Đại Bi. Có vô lượng hằng hà sa chúng sanh phát tâm vô thượng Bồ Đề, vô lượng hằng hà sa chúng sanh phát tâm Duyên Giác, vô lượng hằng hà sa chúng sanh phát tâm Thanh Văn. Có hai muôn ức nhơn nữ và thiên nữ hiện đời chuyển thân nữ được thân nam.
Lúc đó Tu Bạt Đà La nghe đức Phật nói pháp thậm thâm vi diệu, được pháp nhăn thanh tịnh bỏ tà kiến xin xuất gia.
Phật nói : “ Lành thay ! Lành thay ! Thiện Lai Tỳ Kheo !”
Tu Bạt Đà La vui mừng hớn hở, râu tóc tự rụng thành tướng Sa Môn, dứt hết phiền năo đặng quả A La Hán.
Được chứng quả rồi, Tu Bạt Đà La chiêm ngưỡng tôn nhan, đầu mặt đănh lễ chơn Phật, quỳ chắp tay tự trách tội lỗi ngày trước của ḿnh mà bạch Phật rằng : “Bạch Thế Tôn ! Tôi rất hờn thân độc nầy nhiều kiếp đến nay luôn khi dối, làm cho tôi ch́m măi trong vô minh tà kiến trôi đắm theo giáo pháp của ngoại đạo. Rất đau đớn thay ! Thân nầy làm hại quá nhiều. May mắn thay ! Nay nhờ ơn Như Lai mà được vào chánh pháp.
Trí huệ của Đức Thế Tôn như biển cả, ḷng từ bi của đức Thế Tôn vô lượng. Tôi tự suy xét dầu nhiều kiếp nát thân cũng chưa báo được ơn đức nầy.
Tu Bạt Đà La buồn khóc rơi lệ không thể tự ngăn được, lại bạch Phật rằng : “ Bạch Thế Tôn ! Tôi tuổi đă già suy, không c̣n sống bao lâu, bị hành khổ bức năo. Xin đức Thế Tôn nán lại để dạy dỗ chớ nhập Niết Bàn.
Đức Thế Tôn nín lặng chẳng hứa.
Thỉnh Phật chẳng được, Tu Bạt Đà La sầu khổ kêu to lên rằng : “ Khổ thay ! Khổ thay !Thế gian trống rỗng ! Thế gian trống rỗng ! Nay cớ ǵ sự kinh sợ lớn liền đến, khắp nơi phải khổ năo.
Than ôi ! Chúng sanh phước đă hết ; huệ nhăn đă dứt.
Than xong, ông càng khóc lóc nghẹn ngào, cả ḿnh ửng máu, té xuống trước Phật hôn mê ngất xỉu.
Giây lâu tỉnh lại, ông nghẹn ngào rơi lệ mà bạch Phật rằng : “ Bạch Thế Tôn ! Nay tôi không nỡ thấy đức Như Lai nhập Niết Bàn xin Đức Thế Tôn cho phép tôi diệt thân nầy trước, rồi sau Đức Thế Tôn sẽ nhập Niết Bàn.
Bạch xong, Tu Bạt Đà La liền ở trước Phật mà nhập Niết Bàn.
Lúc đó có vô số hằng hà sa Bồ Tát, Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Thiên, Nhơn, A Tu La v.v… đồng kêu to lên rằng : “ Khổ thay ! Khổ thay ! Cớ sao đấng chánh giác lại sớm bỏ ĺa khiến chúng tôi không có chủ, không chỗ về, không nơi nương, không chỗ đến.
Đại chúng buồn than khóc lóc đấm ngực té xỉu. Tiếng kêu khóc khắp cơi Đại Thiên. Lúc đó Đức Thế Tôn bảo khắp đại chúng : Chớ quá khóc lóc như trẻ nít. Đại chúng phải cố dằn chớ để tâm mê loạn !
Đại chúng ở trong biển lớn sanh tử phải siêng năng tu hành cho tâm được thanh tịnh, chớ để mất chánh niệm chánh huệ, phải gấp cầu chánh trí mau thoát khỏi các cơi. Nếu thọ thân trong ba cơi thời bị khổ luân hồi không ngằn mé, vô minh là ông chủ, ân ái là ma vương, sai khiến thân tâm như tôi tớ, duyên theo trần cảnh tạo nghiệp sanh tử, tham sân si niệm niệm làm hại, từ vô lượng kiếp đến nay thường thọ lấy sự khổ năo. Đâu có người trí mà chẳng đi ngược lại nguồn sanh tử nầy !
Đại chúng nên biết rằng từ nhiều kiếp đến nay ta đă nhập Đại Niết Bàn, không c̣n có ấm giới nhập, mà đă dứt hẳn các cơi, thường ở trong bảo tạng Kim Cang thường, lạc, ngă, tịnh. Hôm nay ta ở nơi đây thị hiện sức phương tiện bất tư ngh́ mà nhập Đại Niết Bàn đồng với pháp thế gian. Đó là ta muốn cho chúng sanh rơ biết thân như chớp nháng, ḍng sanh tử chảy quá mau, những hành pháp luân chuyển vô thường lẽ phải như vậy.
Như Lai nhập Đại Niết Bàn là rất sâu rất sâu chẳng thể nghĩ bàn, là cảnh giới của chư Phật Bồ Tát, chẳng phải hàng Thanh Văn Duyên Giác biết được.
Đức Phật lại bảo đại chúng : Tu Bạt Đà La đây đă từng cúng dường hằng hà sa chư Phật, đă trồng sâu căn lành, do sức đại nguyện, ông ấy thường xuất gia trong phái ngoại đạo Ni Kiền Tử, dùng phương tiện huệ để dắt dẫn chúng sanh tà kiến cho họ được vào chánh trí. Tu Bạt Đà La nương nơi bổn nguyện lực, hôm nay được gặp ta sắp nhập Niết Bàn, được nghe chánh pháp, được quả A La Hán. Đă được quả rồi lại nhập Niết Bàn.
Từ khi ta thành Phật độ A Nhă Kiều Trần Như , đến sắp nhập Niết Bàn độ Tu Bạt Đà La, công việc của ta đă trọn vẹn, dầu ta có măi ở lại cũng không có ǵ khác với ngày nay.
Nói xong Đức Thế Tôn lại xướng rằng : Lành thay ! Lành thay ! Tu Bạt Đà La v́ báo ân Phật mà nhập Niết Bàn. Đại chúng phải nên cúng dường thi hài của ông ấy và xây lập tháp miếu.
Lúc đó đại chúng buồn khổ thảm thiết, gạt lệ dằn lấy ḷng, y theo lời Phật dạy, dùng gỗ thơm trà tỳ thi hài của Tu Bạt Đà La.
Đương lúc thiêu, thi hài của Tu Bạt Đà La ở trong lửa phóng ánh sáng lớn, hiện đủ mười tám sự biến hóa : Trên thân ra nước, dưới thân ra lửa, hông mặt ra lửa, hông trái ra nước, hiện thân lớn khắp trong hư không rồi lại hiện nhỏ v.v…
Lúc đó trong đại chúng có vô lượng ngoại đạo tà kiến được chánh kiến phát tâm Bồ Đề.
Sau khi hiện thần thông, thi hài của Tu Bạt Đà La trở vào trong lửa.
Trà Tỳ xong , đại chúng thâu lấy xá lợi, dựng tháp cúng dường.
|
