Trang Chủ ���� Hình ảnh����� Kinh đi�̉n� ��� Th�̀n Chú ���� Li�n lạc �

BỒ-ĐỀ ĐẠT-MA QU�N T�M PH�P Th�ch Minh Thiền dịch T�i liệu n�y ghi lại phần luận của Tổ Bồ-Đề Đạt-Ma trong quyển s�ch Bồ-Đề Đạt-Ma Qu�n T�m Ph�p do thầy Minh Thiền dịch v� giảng giải tại ch�a Hội T�ng, Ph� Định, v�o năm 1973, xuất bản bởi Nh� xuất bản Quế Sơn, V� T�nh. Qu�n T�m Ph�p l� t�n chung cho ba thi�n luận về Huyết Mạch, Ngộ T�nh v� Ph� Tướng. LUẬN HUYẾT MẠCH Ba c�i lăng xăng đều từ một t�m. Phật trước Phật sau đều chỉ d�ng t�m truyền t�m, chẳng lập văn tự. C� người hỏi: Nếu kh�ng lập văn tự, vậy lấy g� l� t�m? Đ�p: �ng n�i t�i tức l� t�m của �ng, t�i trả lời với �ng tức l� t�m của t�i. Nếu t�i kh�ng c� t�m th� lấy đ�u biết để trả lời với �ng; �ng nếu kh�ng c� t�m th� l�m sao �ng biết hỏi t�i. Cho n�n biết: Hỏi t�i tức l� t�m của �ng đ�. Từ lũy kiếp đến giờ, nhẫn đến h�nh tung hoạt động bất cứ l�c n�o, bất cứ chỗ n�o đều l� c�i t�m vốn c� của �ng, đều l� Phật vốn c� của �ng. C�i nghĩa "ch�nh t�m l� Phật" l� như thế. Ngo�i t�m n�y rốt r�o kh�ng c� Phật n�o kh�c c� thể được. Nếu l�a t�m n�y m� t�m Bồ-đề, Niết-B�n, th� thật l� kh�ng tưởng. T�nh chơn thật của m�nh kh�ng phải ph�p nh�n ph�p quả, đ� l� nghĩa của t�m. Tự t�m l� Niết-B�n. Nếu n�i ngo�i t�m c� Phật v� Bồ-Đề c� thể được th� thật l� kh�ng tưởng. Phật v� Bồ-Đề ở chỗ n�o? V� như c� người dang tay bắt hư-kh�ng c� được g� kh�ng? V� sao thế? V� hư-kh�ng chỉ c� t�n chớ n�o c� h�nh tướng! Bắt đ� chẳng được, bỏ cũng chẳng được. Thế l� hư-kh�ng kh�ng thể bắt được. Trừ t�m n�y ra m� t�m Phật rốt rồi kh�ng được cũng giống như vậy. Phật l� tự t�m l�m ra. Tại sao l�a t�m m� t�m Phật? Phật trước Phật sau chỉ n�i về t�m. T�m tức l� Phật, Phật tức l� t�m; ngo�i t�m kh�ng Phật, ngo�i Phật kh�ng t�m. Nếu n�i ngo�i t�m c� Phật vậy Phật ở đ�u? Ngo�i t�m đ� kh�ng Phật sao lại c�n l�m ra c�i thấy c� Phật để m� dối gạt lẫn nhau, rồi kh�ng thể r� được c�i t�m vốn c� của m�nh, lại bị vật v� t�nh n� nhiếp mất tự do; nếu kh�ng tin hiểu như thế, để tự dối gạt thật l� v� �ch. Phật kh�ng lỗi lầm, ch�ng sanh đi�n đảo chẳng biết gi�c ngộ t�m m�nh l� Phật. Nếu biết tự t�m l� Phật chớ n�n t�m cầu Phật ngo�i t�m. Phật chẳng độ Phật, nếu đem t�m t�m Phật l� chẳng biết Phật l� chỉ tự t�m Những người đi t�m Phật, hết thẩy đều chẳng biết tự t�m l� Phật. Cũng chớ n�n đem Phật lễ Phật, đem t�m niệm Phật. Phật chẳng tụng kinh, chẳng giữ giới, chẳng phạm giới. Phật kh�ng c� giữ v� phạm, cũng chẳng tạo thiện tạo �c. Nếu chẳng thấy t�nh; niệm Phật, tụng kinh, ăn chay, giữ giới cũng kh�ng �ch lợi g�. Niệm Phật chẳng qua được nh�n quả, tụng kinh chẳng qua được th�ng minh, giữ giới chẳng qua được sanh l�n c�i trời, bố th� chẳng qua được phước b�o. T�m Phật quyết định kh�ng thể được. Nếu tự m�nh kh�ng thấu suốt, th� phải n�n t�m tham học với thiện tri thức n�o đ� dứt kho�t nguồn cội sanh tử. Nếu chẳng thấy t�nh th� kh�ng được gọi l� thiện tri thức. Nếu kh�ng như thế dẫu cho c� giảng được hết cả kinh Phật cũng chẳng khỏi sanh tử lu�n hồi, vẫn ở trong ba c�i chịu khổ m�i m�i. Xưa c� Tỳ-kheo Thiện Tinh giảng được hết cả kinh Phật nhưng vẫn chẳng chịu khỏi lu�n hồi, cũng chỉ v� chẳng thấy t�nh. Thiện Tinh đ� như thế, người nay bất qu� giảng được năm ba bốn kinh luận rồi vội cho l� m�nh thực h�nh ph�p Phật, đ� l� thuộc về hạng người m�. Nếu chẳng biết tự t�m, chỉ tụng theo su�ng mặt chữ của kinh đều l� v� dụng. Nếu muốn t�m Phật phải n�n thấy t�nh. T�nh tức l� Phật, Phật tức l� người tự tại rảnh rang v� sự. Nếu chẳng thấy t�nh, suốt ng�y chật vật rong ruổi ra ngo�i m� t�m, t�m l�m sao được? Tuy kh�ng một vật c� thể được, nhưng nếu muốn cầu tỏ ngộ cũng phải n�n tham học với thiện tri thức. Phải thiết tha cần khổ m� cầu đến bao giờ được tỏ ngộ bổn t�m. Sanh tử việc lớn, kh�ng được ph�p để luống tr�i qua, tự dối gạt v� �ch. Dẫu c� của qu� như non, quyến thuộc như c�t s�ng Hằng, mở mắt thấy đ�, khi nhắm mắt rồi ra sao? Phải biết c�c ph�p hữu vi đều như giấc mơ, như huyễn ho�. Nếu chẳng gấp t�m thầy học đạo, luống uổng một kiếp tr�i qua. Tuy rằng t�nh Phật ai cũng vốn tự c�, nhưng nếu chẳng nhờ Thầy chỉ gi�o rốt kh�ng thể tỏ ngộ. Những bật chẳng nhờ Thầy m� tỏ ngộ chỉ l� hy hữu trong mu�n một m� th�i. Nếu tự m�nh được nh�n duy�n hợp � Th�nh th� kh�ng cần phải tham học với thiện tri thức; trường hợp n�y gọi l� sanh ra đ� biết c�n hơn vậy. Nếu chưa được tỏ ngộ phải n�n cần khổ tham học, nương nơi gi�c mới được ngộ. Nếu đ� ngộ rồi chẳng học chẳng sao, kh�ng đồng với người m�. Nếu chưa minh bạch được đen trắng m� kỳ vọng n�i tuy�n b�y gi�o ph�p của Phật, ch� Phật kỵ Ph�p. Những bọn như thế, thuyết ph�p như thế, hết thảy đều l� ma n�i, kh�ng phải Phật n�i, tức l� ma vương, đệ tử của họ l� ma d�n. Người m� chịu cho ch�ng n� chỉ huy chẳng được gi�c ngộ, đoạ v�o biển sanh tử chỉ v� chẳng thấy t�nh, vọng xưng l� Phật. Bọn ch�ng sanh như thế l� đại ma vương, gạt gẫm tất cả ch�ng sanh cho v�o c�i ma. Nếu chẳng thấy t�nh, dẫu cho giảng được hết cả kinh Phật đi nữa cũng chẳng qua l� ma n�i, l� quyến thuộc nh� ma, chẳng phải đệ tử của Phật. Đ� chẳng biện được đen trắng th� căn cứ nơi đ�u m� khỏi sanh tử. Nếu đ� thấy t�nh tức l� Phật chẳng thấy t�nh tức l� ch�ng sanh. Nếu l�a t�nh ch�ng sanh m� ri�ng c� t�nh Phật c� thể được, vậy Phật hiện ở chỗ n�o? Như thế, t�nh ch�ng sanh l� t�nh Phật. Ngo�i t�nh kh�ng Phật, Phật tức l� t�nh, ngo�i t�nh n�y kh�ng c� Phật n�o c� thể được. Ngo�i Phật cũng kh�ng c� t�nh n�o c� thể được. Hỏi: Nếu chẳng thấy t�nh, niệm Phật, tụng kinh, bố th�, giữ giới, tinh tiến, mở rộng ph�c duy�n, c� được th�nh Phật kh�ng? Đ�p: Kh�ng ! Hỏi: V� sao kh�ng được? Đ�p: Nếu c� ch�t ph�p n�o c� thể được l� ph�p hữu vi, l� ph�p nh�n quả, l� ph�p thọ b�o, l� ph�p lu�n hồi, kh�ng khỏi sanh tử, biết chừng n�o m� th�nh Phật! Muốn th�nh Phật phải thấy t�nh. Nếu chẳng gi�c ngộ bổn t�nh th� n�i những n�o nh�n, n�o quả đều l� ph�p ngoại đạo. Nếu l� Phật th� chẳng tập theo ph�p ngoại đạo. Phật l� người kh�ng nghiệp, kh�ng nh�n quả, nếu n�i c� ch�t ph�p c� thể được đều l� ch� bai Phật đ�! Căn cứ nơi đ�u m� được th�nh Phật? Dẫu cho chỉ trụ chấp một t�m, một năng, một giải, một thấy cũng đều bị Phật chẳng thừa nhận. Phật kh�ng giữ v� phạm. T�m t�nh vốn kh�ng, cũng kh�ng phải c�c ph�p dơ sạch, kh�ng tu kh�ng chứng, kh�ng nh�n kh�ng quả. Phật chẳng giữ giới, chẳng tu thiện, chẳng tạo �c, chẳng tinh tiến, chẳng giải đ�i. Phật l� người v� t�c, nếu c� t�m đắm chấp để thấy Phật l� bị kh�ng thừa nhận rồi! Phật chẳng phải Phật, đừng l�m ra hiểu Phật, nếu chẳng thấy nghĩa n�y th� lu�n lu�n ở đ�u cũng đều l� m� muội bổn t�m, nếu chẳng thấy t�nh m� lu�n tưởng tượng ra l�m c�i rảnh rang (v� t�c), đ� l� tội nh�n lớn, l� người si, rơi v�o ngoan kh�ng v� k�, ng�y ng�y như người say, chẳng ph�n được tốt xấu. Nếu muốn tu theo ph�p v� t�c trước phải thấy t�nh, rồi sau dứt c�c duy�n lự nơi t�m. Nếu chẳng thấy t�nh m� được th�nh Phật, th� thật l� chuyện tưởng tượng. C� người b�c cho rằng kh�ng nh�n quả, tha hồ m� tạo nghiệp �c, vọng n�i vốn kh�ng, l�m �c kh�ng tội, con người như thế sẽ đọa v�o địa ngục V� Gi�n tối tăm m�i m�i. Nếu l� người tr� kh�ng n�n hiểu như thế. Hỏi: Đ� n�i dầu cho l�m lụng, hoạt động, l�c n�o cũng đều l� bổn t�m. Vậy khi v� thường đến với sắc th�n sao lại chẳng thấy bổn t�m? Đ�p: Bổn t�m l�c n�o cũng hiện b�y, chỉ tại �ng chẳng thấy. Hỏi: L�c n�o cũng hiện b�y, v� sao chẳng thấy? Tổ sư n�i: "�ng c� từng nằm mơ lần n�o kh�ng?" Đ�p: C�. Hỏi: Khi �ng nằm mơ c� phải l� bổn th�n của �ng kh�ng? Đ�p: Phải. Lại hỏi: �ng n�i năng hoạt động với �ng l� một hay kh�c? Đ�p: Kh�ng kh�c. N�i: Nếu đ� chẳng kh�c th� th�n của �ng đ�y cũng ch�nh l� ph�p th�n vốn c� của �ng đ�. Ch�nh ngay ph�p th�n n�y l� bổn t�m của �ng đ�. T�m n�y từ lũy kiếp đến giờ vẫn y nguy�n như thế, chưa từng c� sanh tử. Chẳng sanh chẳng diệt; chẳng th�m chẳng bớt; chẳng dơ chẳng sạch; chẳng tốt chẳng xấu; chẳng đến chẳng đi; chẳng phải chẳng quấy; chẳng tướng nam tướng nữ; cũng kh�ng phải tướng tục tướng tăng; kh�ng gi� kh�ng trẻ; kh�ng th�nh kh�ng ph�m; kh�ng Phật kh�ng ch�ng sanh; kh�ng tu kh�ng chứng; kh�ng nh�n quả; kh�ng g�n lực, kh�ng tướng mạo cũng như hư kh�ng, bắt chẳng được, bỏ chẳng được, n�i s�ng g�nh đ� kh�ng chướng ngại được, hiện ẩn qua lại tự tại thần th�ng, suốt năm uẩn, vượt sanh tử, tất cả nghiệp chướng đối với ph�p th�n cũng đều kh�ng thể tr�i buộc được. T�m n�y rất vi diệu kh� thấy, chẳng đồng với c�i t�m nghiệp chướng do trần cảnh tạo n�n. C�i ph�p th�n, t�m t�nh n�y ai ai cũng sẵn c�. Trong t�m ấy động tay m�y ch�n nhất nhất đều kh�ng l�a, nhưng khi hỏi đến đều kh�ng thể n�i được, giống như người gỗ. Hết thảy đều tự m�nh thọ dụng nhưng sao lại kh�ng biết? Phật n�i: Tất cả ch�ng sanh đều l� m� muội, v� thế n�n tạo nghiệp đọa v�o sanh tử, muốn ra rồi lại v�o, chỉ v� chẳng thấy t�nh. Ch�ng sanh nếu chẳng m� tại sao khi hỏi đến việc trong t�m t�nh th� lại kh�ng c� một người biết được? Tự m�nh động tay m�y ch�n sao m�nh kh�ng biết? Cho n�n biết Th�nh nh�n n�i kh�ng lầm, v� người tự m� muội. N�n biết t�nh n�y rất kh� tỏ, chỉ c� Phật mới được tỏ ngộ th�i; hết thảy người, trời, ch�ng sanh đều kh�ng tỏ suốt. Nếu c� tr� tuệ tỏ suốt được t�m n�y th� gọi l� ph�p t�nh, cũng gọi l� giải tho�t, sanh tử kh�ng tr�i buộc được, tất cả ph�p kh�ng chướng ngại được, thế gọi l� Đại Tự Đại Vương Như Lai. Cũng gọi l� kh�ng thể nghĩ b�n, cũng gọi l� Th�nh thể, cũng gọi l� trường sanh bất tử, cũng gọi l� đại ti�n. Danh tuy chẳng đồng, thể vẫn l� một, bực Th�nh nhơn n�i ra dẫu c� mu�n b�n ph�n biệt cũng đều chẳng l�a tự t�m. T�m lượng rộng lớn ứng dụng v� c�ng, ứng ra mắt thấy sắc, ra tai nghe tiếng, ra mũi biết m�i, ra lưỡi biết vị, cho đến hết thảy h�nh tung hoạt động cũng đều l� tự t�m. Bất cứ l�c n�o, chỉ c� bặt đường ng�n ngữ tức l� tự t�m. N�n n�i sắc Như Lai v� tận, tr� huệ cũng v� tận. Sắc v� tận l� tự t�m, t�m kh�o hay ph�n biệt tất cả ph�p, nhẫn đến tất cả h�nh tung hoạt động cũng đều l� tr� huệ. T�m kh�ng h�nh tướng n�n tr� huệ cũng v� tận. N�n n�i sắc Như Lai v� tận, tr� huệ cũng như thế. C�n c�i th�n tứ đại tức l� c�i th�n phiền n�o th�n sanh diệt. Ph�p th�n thường trụ kh�ng chỗ trụ; Ph�p th�n của Như Lai thường chẳng thay đổi n�n kinh n�i: Ch�ng sanh n�n biết t�nh Phật vốn tự c�; ng�i Ca Diếp chỉ ngộ được bổn t�nh m� th�nh Phật. Bổn t�nh tức l� t�m; t�m tức l� t�nh, t�nh với t�m chư Phật kh�ng hai, Phật trước Phật sau chỉ truyền t�m n�y, ngo�i t�m n�y kh�ng c� Phật n�o cả, ch�ng sanh đi�n đảo chẳng biết tự t�m l� Phật, dong ruỗi ra ngo�i m� t�m, suốt ng�y chật vật niệm Phật, lễ Phật, vậy Phật ở đ�u? Chớ n�n hiểu như thế, l�m như thế. Chỉ biết bổn t�m, ngo�i t�m kh�ng c� Phật n�o kh�c. Kinh n�i: Ph�m c�i g� c� tướng điều l� hư vọng. Lại n�i: Phật ở đ�u? Chỗ n�o kh�ng Phật? Tự T�m l� Phật; Chẳng n�n đem Phật lễ Phật, dẫu c� tướng Phật hoặc tướng Bồ-T�t hiện tiền cũng quyết định chớ n�n lễ kỉnh. T�m ta vắng lặng vốn kh�ng c� tướng như thế. Nếu chấp tướng tức l� ma, đều rơi v�o t� đạo, nếu l� huyễn từ t�m khởi, lại c�ng kh�ng n�n lễ, lễ l� kh�ng biết, biết th� chẳng lễ. Nếu lễ l� bị ma nhiếp. Sợ hậu học chẳng biết n�n phải biện bạch như thế n�y. C�c Phật, Như Lai, tr�n bổn t�nh đều kh�ng c� tướng như thế; phải n�n ch� �. Khi thấy cảnh giới lạ, quyết định kh�ng n�n chấp, cũng đừng sanh sợ h�i, chẳng cần nghi hoặc. T�m ta bổn lai thanh tịnh, đ�u c� tướng như thế! Nhẫn đến tướng Thi�n Long, Dạ xoa, quỷ thần, Đế Th�ch, Phạm Vương v.v... đi nữa, cũng chẳng n�n sanh t�m kỉnh trọng, cũng đừng sợ h�i. T�m ta bổn lai vắng lặng, tất cả tướng đều l� tướng hư vọng, chỉ đừng chấp tướng l� hơn. Nếu khởi t�m thấy Phật thấy ph�p v� thấy c�c tướng Bồ-T�t m� sanh kỉnh trọng, tức l� tự đọa v�o trong ch�ng sanh. Nếu muốn liền được tỏ ngộ, chỉ đừng nhận một ph�p n�o l� được. Kh�ng cần n�i g� th�m. N�n kinh n�i: Ph�m c�i g� c� tướng đều l� hư vọng, đều kh�ng c� thật. Huyễn kh�ng c� tướng nhất định, l� ph�p v� thường. Chỉ đừng chấp tướng l� hợp với � th�nh. N�n kinh n�i: L�a tất cả tướng l� danh hiệu chư Phật. Hỏi: Tại sao kh�ng được lễ Phật, Bồ-T�t? Đ�p: Thi�n ma Ba-Tuần. A-tu-la cũng hiện thần th�ng l�m được tướng Bồ T�t v� nhiều c�ch biến h�a. Đ� l� ngoại đạo chớ kh�ng phải Phật. Phật l� tự t�m, đừng lầm lễ lạy. Chữ Phật l� tiếng Ấn Độ, theo xứ ta gọi l� t�nh gi�c. Gi�c nghĩa l� linh gi�c, ứng cơ tiếp vật, nhướng m�y, liếc mắt, động tay m�y ch�n đều l� t�nh linh gi�c của m�nh. T�nh tức l� t�m. T�m tức l� Phật. Phật tức l� Đạo. Đạo tức l� Thiền. Nội một chữ Thiền, ph�m th�nh cũng kh� luờng được. Nếu chẳng thấy t�nh l� kh�ng phải Thiền, dẫu cho giảng được thi�n kinh vạn luận, nếu chẳng thấy t�nh cũng chỉ l� ph�m phu. Đạo cả s�u mầu kh�ng thể d�ng lời m� tỏ được hết. Vậy kinh điển căn cứ nơi đ�u m� c� thể đến được? Chỉ thấy bổn t�nh, dầu cho kh�ng biết một chữ cũng l� thấy t�nh, tức l� th�nh thể. Vốn n� l� thanh tịnh, kh�ng tạp kh�ng nhơ. C� n�i năng điều g� đều l� th�nh nhơn từ t�m m� khởi dụng. Dụng v� thể bổn lai l� kh�ng. Danh ng�n c�n chẳng đến được, vậy mười hai bộ kinh bằng cứ nơi đ�u m� đến được? Đạo vốn vi�n th�nh, chẳng phải tu chứng. Đạo kh�ng phải sắc thinh, vi diệu kh� thấy. Chỉ như người uống nước, lạnh ấm tự biết m� th�i, kh�ng thể n�i cho người kh�c nghe được. Chỉ c� Như Lai biết được, ngo�i ra người, trời c�c loại đều kh�ng hay biết. V� tr� ph�m phu kh�ng đến được n�n mới chấp tướng, chẳng r� tự t�m vốn vắng lặng rỗng rang, n�n vọng chấp tướng v� tất cả ph�p mới đọa ngoại đạo. Nếu biết đều từ t�m sanh th� chẳng n�n chấp, chấp l� chẳng biết. Nếu thấy bổn t�nh th� mười hai bộ kinh chẳng qua chỉ l� văn tự rỗng, ng�n kinh mu�n luận cốt để tỏ t�m; nếu n�i ra liền khế hợp th� kinh gi�o d�ng được v�o đ�u? Ch� l� hết n�i năng, kinh gi�o chỉ l� từ ngữ, thiệt chẳng phải Đạo. Đạo vốn kh�ng n�i năng, n�i năng l� vọng. Người tu đ�m đến c� nằm mơ thấy l�u đ�i, cung điện, voi ngựa hoặc c�y cối, rừng ao v.v... chớ n�n mống l�ng tham đắm, v� hết thảy chảnh ấy đều l� chỗ để th�c sanh, điều n�y phải hết sức ch� �. Lại nữa, khi l�m chung chẳng n�n chấp tướng th� chướng liền trừ. Nếu t�m nghi ph�t khởi l� bị ma nhiếp. Ph�p th�n bổn lai thanh tịnh kh�ng thọ l�nh một điều g�, chỉ v� m� muội kh�ng hay biết n�n vọng thọ b�o, v� c� tham đắm n�n mất tự do, nếu ngộ được bổn t�m th� chẳng đắm nhiễm. Nếu l� từ th�nh v�o ph�m thị hiện bao nhi�u tạp loại tự l�m ch�ng sanh đ� l� một việc kh�c. N�n th�nh nhơn l�m nghịch l�m thuận đều được tự tại, tất cả nghiệp chướng kh�ng tr�i buộc được, đối với bực ấy c� đại oai đức đ� l�u cho n�n tất cả nghiệp chướng đều bị chuyển hết, thi�n đường, điạ ngục hết th�nh vấn đề. C�n ph�m phu thần thức m� muội, chớ kh�ng phải trong ngo�i s�ng suốt như Th�nh nhơn. Nếu c� chỗ nghi th� chớ n�n l�m, l�m l� bị tr�i lăn theo sanh tử, khi ăn năn đ� muộn,. Ngh�o c�ng khốn kh� đều từ vọng tưởng sanh, nếu ai tỏ được t�m nầy th� n�n lần lượt khuy�n bảo lẫn nhau, chỉ l�m m� kh�ng trụ kh�ng chấp, l� v�o được tri kiến Như Lai. Người mới ph�t t�m thần thức chưa định, nếu khi nằm mơ thấy cảnh lạ hiện đều l� tự t�m khởi, quyết định chớ nghi, kh�ng phải ngo�i t�m c� cảnh. Nếu mơ thấy �nh s�ng như mặt trời, tức l� tập nghiệp c�n thừa sắp hết, t�nh ph�p giới hiện. Đ� l� điềm sẽ th�nh Đạo, chỉ tự m�nh biết chẳng n�n n�i cho ai nghe. Hoặc khi rong chơi trong vườn vắng lặng, đi đứng nằm ngồi mắt thấy �nh s�ng; hoặc trong đ�m tối cũng thấy �nh s�ng như ban ng�y, đừng c� lấy l�m lạ, đều l� tự t�m muốn hiển hiện. Hoặc nằm mơ thấy trăng sao tỏ s�ng, đ� cũng l� điềm c�c duy�n muốn dứt, cũng chớ n�n n�i cho ai nghe. C�n như nằm mơ thấy đi trong tối tăm u �m, đ� cũng l� tự t�m phiền n�o chướng nặng cũng chỉ n�n tự biết. Nếu đ� thấy t�nh, chẳng cần phải đọc kinh niệm Phật, học rộng hiểu nhiều v� �ch, c�n l�m cho thần thức lại tối th�m. K�nh gi�o chỉ để n�u t�m, nếu r� được t�m đ�u cần phải xem kinh gi�o! Nếu l� từ ph�m v�o th�nh phải n�n ngừng nghiệp dưỡng thần, t�y phận qua ng�y. Nếu l� người nhiều s�n nhuế l�m cho t�nh sanh chướng đạo, tự gạt gẫm v� �ch. Th�nh nhơn ở trong sanh tử tự tại hiện ẩn ra v�o chẳng định, tất cả nghiệp chướng hết th�nh vấn đề. Hết thảy ch�ng sanh chỉ cần thấy bổn t�nh l� tập nghiệp liền dứt, thần thức kh�ng bị m�; nhưng phải l� "tức th� liền nhận". Nếu muốn thật ngộ đạo th� đừng chấp tất cả ph�p, ngừng nghiệp dưỡng thần th� dư tập cũng hết, tự nhi�n minh bạch kh�ng cần dụng c�ng. Ngoại đạo chẳng r� � Phật, dụng c�ng rất nhiều m� vẫn tr�i với � th�nh. Suốt ng�y bo bo niệm Phật tụng kinh m� vẫn m� muội bốn t�nh, chẳng khỏi lu�n hồi. Phật l� người rảnh rang, đ�u cần chật vật rộng cầu danh lợi. chỉ c� người chẳng thấy t�nh mới đọc kinh niệm Phật, si�ng học, sau thời h�nh đạo; ngồi h�a chẳng nằm, học rộng nghe nhiều v� cho đ� l� ph�p Phật. Ch�ng sanh như thế đều l� người khinh ph�p. Phật trước Phật sau chỉ n�i thấy t�nh, c�c h�nh động đều l� v� thường. Nếu chẳng thấy t�nh m� vội cho rằng m�nh đ� được đạo V� thượng Bồ-Đề, đ� l� hạng tội nhơn lớn. Mười vị đệ tử lớn của Phật, ng�i A-nan l� người học rộng bực nhất m� với Phật c�n kh�ng biết, ch� học rộng nghe nhiều. Hết thảy Nhị thừa ngoại đạo đều kh�ng biết Phật, chỉ biết dếm theo ph�p tu chứng, bị đọa v�o trong nh�n quả, đ� l� ch�ng sanh nghiệp b�o chẳng khỏi sanh tử tr�i với � Phật rất xa, l� kẻ khinh Phật đ�! Trong kinh c� n�i: Hạng ch�ng sanh ấy thuộc Nhứt-xiển-đề chẳng c� l�ng tin; nếu c� l�ng tin th� người ấy l� một vị Phật. Nếu chẳng thấy t�nh, chớ n�n bắt chước ch� bai những người lương thiện, tự dối gạt v� �ch. Thiện �c r� r�ng, nh�n quả ph�n minh, thi�n đường địa ngục chỉ ở trước mắt, người ngu chẳng biết hiện đọa v�o địa ngục tối tăm cũng kh�ng hay. Chỉ v� nghiệp nặng n�n kh�ng thể tin, v� như người m� chẳng tin người ta n�i c� �nh s�ng, dầu c� cắt nghĩa thế n�o cũng kh�ng tin được, v� đ� m� lấy đ�u m� ph�n biệt được s�ng tối! Người ngu cũng thế. Hiện tiền đ� bị đọa v�o s�c sanh tạp loại, chỗ ở trong ngh�o c�ng hạ tiện, cầu sống chẳng được, cầu chết cũng chẳng được. Tuy thọ khổ như thế nhưng dẫu c� ai hỏi họ cũng tự gọi m�nh được y�n vui. N�n biết tất cả ch�ng sanh dẫu sanh v�o chỗ vui thật cũng kh�ng hay biết. Hạng người �c như thế, chỉ v� nghiệp chướng qu� nặng n�n kh�ng thể ph�t l�ng tin, kh�ng tự do được. Nếu thấy được tự t�m l� Phật chớ kh�ng phải ở tướng b�n ngo�i, th� dẫu bạch y cư sĩ cũng vẫn l� Phật. Nếu chẳng thấy t�nh d� c� đầu tr�n vai vu�ng cũng l� ngoai đạo. Hỏi: Cư sĩ c�n vợ con, d�m dục l�m sao th�nh Phật được? Đ�p: Chỉ n�i thấy t�nh; chẳng b�n đến d�m dục. Chỉ v� chẳng thấy t�nh. Miễn được thấy t�nh th� d�m dục vốn tự rỗng lặng, tự nhi�n dứt trừ, kh�ng c�n tham đắm nữa. Dẫu cho dư tập h�y c�n cũng chẳng l�m hại được. V� sao thế? V� tự t�nh vốn n� tự thanh tịnh. Tuy ở trong sắc th�n năm uẩn, t�nh n� cũng vốn thanh tịnh kh�ng � nhiễm. Ph�p th�n bổn lai kh�ng thọ, kh�ng đ�i, kh�ng kh�t, kh�ng lạnh n�ng, kh�ng bịnh hoạn, kh�ng �n �i, kh�ng quyến thuộc, kh�ng khổ vui tốt xấu, kh�ng vắn d�i mạnh yếu, vốn kh�ng một vật c� thể được. chỉ v� cố chấp c�i th�n n�y n�n mới c� c�c tướng đ�i kh�t, lạnh n�ng, bịnh chướng v.v... Nếu chẳng chấp l� được tự tại. Nếu trong sanh tử m� được tự tại, chuyển trở lại c�c ph�p, đừng để c�c ph�p chuyển, cũng như Th�nh nhơn, th� ở đ�u lại kh�ng y�n? Nếu t�m c� chỗ nghi, quyết định kh�ng thể tự tại, kh�ng khỏi sanh tử lu�n hồi. Nếu thấy t�nh th� dẫu bần c�ng hạ tiện, đồ tể s�t sanh cũng vẫn th�nh Phật. Hỏi: Đồ tể l�m nghiệp s�t sanh l�m sao th�nh Phật được? Đ�p: Chỉ n�i thấy t�nh, chẳng n�i tạo nghiệp. Dẫu sao c� tạp nghiệp thế n�o, nghiệp cũng kh�ng thể tr�i buộc được. Từ lũy kiếp đến giờ, chỉ v� chẳng thấy t�nh n�n mới c� tr�i lăn sau đọa v�o địa ngục, sanh tử; khi ngộ được bổn t�nh sẽ kh�ng tạo nghiệp nữa. Nếu chẳng thấy t�nh, niệm Phật để khỏi nh�n quả cũng kh�ng thể được, kh�ng luận l� s�t sanh. Nếu được thấy t�nh, t�m s�t liền trừ, nghiệp sau cũng kh�ng thể tr�i buộc được. Cho n�n 27 vị tổ ở T�y Tr�c chỉ truyền nhau t�m ấn. Nay ta đến c�i nầy cũng chỉ truyền Đốn gi�o Đại Thừa ch�nh t�m m�nh l� Phật, chớ chẳng n�i đến giữ giới, tinh tiến, khổ hạnh. Nhẫn đến v�o nước v�o lửa, leo l�n gươm đao, ăn một ng�y một bữa, ngồi ho�i chẳng nằm, hết thảy những c�i ấy đều l� ph�p hữu vi ngoại đạo. Nếu r� được c�i t�nh linh gi�c ch�nh l� t�nh Phật, Phật trước Phật sau chỉ n�i truyền t�m chớ kh�ng c� ph�p n�o kh�c. Nếu r� được t�m n�y dầu ph�m phu kh�ng biết một chữ cũng vẫn l� Phật. Nếu chẳng r� tự t�nh linh gi�c của m�nh, dẫu cho đem th�n n�y t�n ra tro bụi để t�m Phật rốt cũng chẳng được g�. Phật cũng gọi l� ph�p th�n, cũng gọi l� bổn t�m. T�m nầy kh�ng h�nh tướng, kh�ng nh�n quả, kh�ng g�n cốt. Vốn như hư kh�ng, bắt chẳng được; chớ kh�ng phải như vật chất, kh�ng phải như ngoại đạo n�i. T�m n�y chỉ trừ Như Lai ra, hết thảy ch�ng sanh đều m� muội, đều chẳng tỏ ngộ. Nhưng t�m n�y kh�ng phải l�a c�i th�n vật chất nầy. Nếu th�n tứ đại nầy m� l�a t�m l� kh�ng c� sự sống, l�m sao c� biết! Nhẫn đến n�i năng vận động, thấy nghe hay biết đều l� c�i động dụng của t�m. Động l� t�m động, dụng l� t�m dụng. Ngo�i động dụng kh�ng t�m, ngo�i t�m kh�ng động dụng. Động chẳng l�a t�m, t�m chẳng l�a động. L�a động kh�ng t�m, l�a t�m kh�ng động. Động l� t�m dụng, dụng l� t�m động. Động tức t�m dụng, dụng tức t�m động. Chẳng động chẳng dụng, dụng v� thể vốn kh�ng, kh�ng vốn kh�ng động. Động dụng do t�m t�m vốn kh�ng động. N�n kinh n�i: "Động nhưng kh�ng chỗ động. Suốt ng�y đi đến nhưng chưa từng đi đến, suốt ng�y thấy nhưng chưa từng thấy, suốt ng�y cười nhưng chưa từng cười, suốt ng�y nghe nhưng chưa từng nghe, suốt ng�y biết nhưng chưa từng biết, suốt ng�y mừng nhưng chưa từng mừng, suốt ng�y đi nhưng chưa từng đi, suốt ng�y đứng nhưng chưa từng đứng." N�n kinh n�i: "bặt đường n�i năng dứt hết nơi chỗ, thấy nghe hay biết vốn tự tr�n vắng, nhẫn đến giận mừng, đau ngứa n�o kh�c người gỗ, chỉ v� suy t�m c�i đau ngứa kh�ng thể được". N�n kinh n�i "nghiệp �c th� được b�o khổ, nghiệp thiện th� được b�o vui"; chớ kh�ng phải chỉ s�n bị đọa địa ngục, mừng được sanh thi�n. Nếu r� được c�i t�nh mừng giận vốn kh�ng, chỉ đừng chấp nghiệp l� giải tho�t. Nếu chẳng thấy t�nh, giảng kinh quyết kh�ng bằng cứ. N�i kh�ng sao cho hết, chỉ đại lược t� ch�nh đ�i điều m� th�i. [Tụng rằng:] T�m t�m t�m kh�ng thể t�m Rộng c�ng khắp ph�p giới, Hẹp chẳng chứa đầu kim Ta vốn cầu t�m chẳng cầu Phật, Biết r� ba c�i rỗng kh�ng vật. Nếu muốn cầu Phật chỉ cầu t�m Chỉ t�m nầy, t�m nầy mới l� Phật. � *** Ta vốn cầu t�m, t�m tự tr�. Cầu t�m chẳng được, tự t�m hay. T�nh Phật chẳng từ ngo�i t�m được T�m sanh l� l�c tội sanh rồi. [Kệ rằng:] Ta vốn đến c�i nầy, Truyền ph�p cứu m� t�nh, Một hoa nở năm c�nh Kết quả tự nhi�n th�nh. [ Luận Huyết Mạch của Tổ Đạt-Ma đến đ�y l� hết. ] � LUẬN NGỘ T�NH Vả chăng, Đạo l� lấy vắng lặng l�m thể. Tu l� lấy l�a tướng l�m t�ng. N�n kinh n�i: Vắng lặng l� Bồ-Đề, v� dứt hết c�c tướng. Phật c� nghĩa l� gi�c. Người c� t�m gi�c được Đạo Bồ-Đề n�n gọi l� Phật. Kinh n�i: L�a tất cả c�c tướng l� danh hiệu chư Phật. Thế mới biết: C� tướng l� tướng m� kh�ng tướng. Kh�ng thể d�ng mắt thấy, chỉ c� thể d�ng tr� biết. Ai nghe ph�p n�y m� sanh một niệm l�ng tin, phải biết người đ� đ� ph�t t�m đại thừa, si�u ba c�i. Ba c�i tức l� tham, s�n, si. Đổi tham s�n si ra th�nh giới, định, huệ tức gọi l� si�u ba c�i. Nhưng t�nh của tham, s�n, si cũng kh�ng thật, chỉ t�y thuận ch�ng sanh m� n�i vậy th�i. Nếu ai c� thể soi trở v�o trong th� thấy r� t�nh của tham, s�n, si tức l� t�nh Phật. Ngo�i tham, s�n, si kh�ng c� t�nh Phật n�o kh�c. Kinh n�i: Chư Phật từ xưa đến nay thường ở trong ba độc để nu�i lớn ph�p giải tho�t m� th�nh Thế T�n. Ba độc l� tham, s�n, si đ�. N�i đại thừa, Tối thượng thừa đều l� n�i chỗ sở h�nh của Bồ-T�t. Kh�ng chỗ thừa, kh�ng chỗ chẳng thừa. Suốt ng�y thừa, m� chưa từng thừa, đ� l� Phật thừa. Kinh n�i: "Kh�ng thừa l� Phật thừa đ�". Nếu ai biết được s�u căn kh�ng thật, năm uẩn giả danh, khắp th�n t�m cầu hết thảy đều kh�ng c� chỗ nhất định. Phải biết người đ� r� được nghĩa Phật n�i. Kinh n�i: Hang ổ của năm uẩn l� Thiền viện. Soi trở v�o trong được tỏ ngộ l� m�n đại Thừa, h� chẳng r� lắm sao! Chẳng chứa tất cả ph�p gọi l� Thiền định. Nếu r� được c�u n�y th� đi đứng nằm ngồi đều l� Thiền định. Biết t�m l� kh�ng, gọi l� thấy Phật. V� sao thế? V� mười phương chư Phật đều l� v� t�m. Chẳng thấy t�m gọi l� thấy Phật. L�a chấp th�n chẳng tiếc gọi l� đại bố th�. L�a c�c động tịnh gọi l� đại toạ thiền. V� sao thế? V� ph�m phu một niềm chấp động, Tiểu thừa một niềm chấp định. Nếu vượt khỏi c�i tọa thiền của Tiểu thừa v� ph�m phu th� gọi l� đại tọa thiền. Nếu nhận được như thế th� tất cả c�c tướng chẳng t�m cũng tự r�, tất cả c�c bịnh chẳng trị cũng tự khỏi. Đ� l� nhờ sức đại thiền định. Ph�m ai đem t�m m� cầu ph�p đều l� m�, chẳng đem t�m cầu ph�p l� ngộ. Chẳng đắm chấp văn tự gọi l� giải tho�t. Chẳng nhiễm s�u trần gọi l� hộ ph�p. L�a khỏi sanh tử gọi l� xuất gia. Chẳng thọ b�o sau n�y gọi l� đắc Đạo. Chẳng sanh vọng tưởng gọi l� Niết B�n. Chẳng kẹt trong v� minh gọi l� đại tr� huệ. �ến chỗ kh�ng phiền n�o gọi l� B�t Niết B�n. Đến chỗ kh�ng c� tướng t�m gọi l� qua bờ b�n kia. Khi m� th� c� bờ b�n đ�y. Khi ngộ rồi th� bờ b�n đ�y cũng kh�ng c�. V� sao thế? V� ph�m phu một niềm chấp b�n đ�y, nếu tỏ ngộ được ph�p Tối thượng thừa th� t�m chẳng trụ b�n đ�y cũng chẳng trụ b�n kia, n�n l�a được cả đ�y kia vậy. Nếu thấy bờ b�n kia chẳng kh�c hơn bờ b�n đ�y, c�i t�m của người ấy đ� được c�i định v� thiền. Phiền n�o gọi l� ch�ng sanh, tỏ ngộ gọi l� Bồ �ề, cũng chẳng một chẳng kh�c, chỉ kh�c nhau ở m� ngộ. Khi m� c� thế gian để ra khỏi, khi ngộ kh�ng c� thế gian để ra. Trong ph�p b�nh đẳng chẳng thấy ph�m phu kh�c với th�nh nhơn. Kinh n�i: Ph�p b�nh đẳng nghĩa l� ph�m phu kh�ng thể nhập, Nhị thừa kh�ng thể h�nh. Chỉ c� bực đại Bồ-T�t v� chư Phật Như Lai c� thể h�nh m� th�i. Nếu thấy sanh kh�c với tử, động kh�c với tĩnh, đều gọi l� chẳng b�nh đẳng. Chẳng thấy phiền n�o kh�c với Niết B�n, thế mới gọi l� b�nh đẳng. V� sao thế? V� phiền n�o v� Niết B�n c�ng một t�nh kh�ng. Cho n�n người Nhị thừa vọng dứt trừ phiền n�o, vọng nhập Niết B�n, tự tạo Niết B�n để tr�i buộc. C�n Bồ-T�t biết được t�nh phiền n�o vốn kh�ng, n�n chẳng l�a kh�ng, thường ở Niết B�n. Niết B�n nghĩa l� khơi m� chẳng sanh, tịch m� chẳng chết, vượt khỏi sanh tử l� B�t Niết B�n. T�m kh�ng c� đi v� đến l� nhập Niết B�n. Thế mới biết Niết B�n tức l� t�m kh�ng. Chư Phật nhập Niết B�n l� ở chỗ kh�ng vọng tưởng, Bồ-T�t v�o đạo tr�ng l� kh�ng tham s�n si vậy. Tham l� c�i Dục, s�n l� c�i Sắc, si l� c�i V� sắc. Nếu một niệm t�m sanh liền v�o ba c�i, một niệm t�m diệt l� ra ba c�i. Thế mới biết: Ba c�i sanh diệt, vạn ph�p c� kh�ng đều do một t�m. Ph�m n�i một ph�p l� cũng giống như đập ng�i gạch, chẻ tre v� t�nh. Nếu biết được t�m chỉ l� giả danh, tạm gọi chớ kh�ng c� tướng, th� liền biết c�i t�m của tự m�nh cũng kh�ng phải c�, kh�ng phải kh�ng. V� sao thế? V� ph�m phu một niềm sanh t�m gọi l� c�, Tiểu thừa một niềm diệt t�m gọi l� kh�ng. C�n Bồ-T�t v� Phật chưa từng sanh t�m cũng chưa từng diệt t�m, cho n�n gọi l� kh�ng phải c� kh�ng phải kh�ng. Chỗ n�y cũng gọi l� Trung Đạo. Thế mới biết: Chấp t�m học ph�p th� cả t�m lẫn ph�p đều m�. Đừng chấp t�m m� học ph�p th� cả t�m v� ph�p đều ngộ. Ph�m m� nghĩa l� m� ở trong ngộ, ngộ l� ngộ ở trong m�. Con người ch�nh kiến biết được t�m vốn rỗng kh�ng liền si�u m� ngộ. Như thế mới gọi l� thấy biết đ�ng. Sắc chẳng tự sắc, do t�m n�n c� sắc. T�m chẳng tự t�m, do sắc n�n c� t�m. Thế mới biết t�m v� sắc, cả hai c�ng nương nhau sanh diệt. C� l� c� ở trong kh�ng. Kh�ng l� kh�ng ở trong c�. Thế gọi l� thấy đ�ng. Vả chăng, nếu thật thấy l� kh�ng chỗ chẳng thấy, cũng kh�ng chỗ thấy. Tuy thấy khắp mười phương, nhưng chưa từng c� thấy. V� sao thế? V� kh�ng chỗ thấy, v� thấy được c�i kh�ng thấy, v� thấy kh�ng phải thấy. C�i m� ph�m phu gọi l� thấy ấy đều l� vọng tưởng cả. Nếu vắng lặng kh�ng chỗ thấy mới gọi l� thấy thật. T�m v� cảnh đối nhau, c�i thấy trong đ� ph�t sanh. Nếu trong chẳng khởi t�m th� ngo�i chẳng sanh cảnh, cảnh v� t�m đều vắng lặng, như thế ấy mới gọi l� thấy thật. Chẳng thấy tất cả c�c ph�p mới gọi l� được Đạo. Chẳng biết tất cả c�c ph�p mới gọi l� tỏ ph�p. V� sao thế ? V� thấy c�ng chẳng thấy đều l� chẳng thấy. Hiểu c�ng chẳng hiểu đều l� chẳng hiểu. C�i thấy kh�ng phải thấy mới gọi l� thật thấy. C�i hiểu kh�ng hiểu mới gọi l� hiểu rộng lớn. Vả chăng, thấy đ�ng nghĩa l� kh�ng phải c�i thấy c� thấy, m� l� c�i thấy trong kh�ng thấy. Thật hiểu nghĩa l� kh�ng phải c�i hiểu trong c� tướng, m� l� c�i hiểu trong kh�ng c� tướng. Ph�m hễ c� c�i bị biết đều l� gọi l� chẳng biết. Kh�ng c� c�i bị biết mới gọi l� thật biết. Kinh n�i: Chẳng bỏ tr� huệ gọi l� ngu si. Nếu t�m l� kh�ng, hiểu c�ng chẳng hiểu đều l� thật cả. Nếu t�m l� c�, hiểu c�ng chẳng hiểu đều l� vọng. Nếu tỏ ngộ th� ph�p theo người. Nếu chẳng tỏ ngộ th� người theo ph�p. Nếu ph�p theo người th� phi ph�p trở th�nh ph�p, hết thảy ph�p đều chơn. Nếu người theo ph�p th� ph�p trở th�nh phi ph�p, hết thảy ph�p đều trở th�nh vọng. Cho n�n th�nh nhơn chẳng đem t�m m� cầu ph�p, cũng chẳng đem ph�p m� cầu t�m, cũng chẳng đem t�m m� cầu t�m, đem ph�p cầu ph�p. Cho n�n t�m chẳng sanh ph�p, ph�p chẳng sanh t�m. T�m ph�p thường vắng lặng n�n thường ở trong định. T�m ch�ng sanh sanh th� ph�p Phật diệt. T�m ch�ng sanh diệt th�nh ph�p Phật sanh. Nếu đ� biết tất cả ph�p đều chẳng c� tự t�nh ri�ng, thế gọi l� người c� Đạo. Biết t�m chẳng thuộc về của ri�ng của c�c ph�p. Đ� l� người thường ở Đạo tr�ng. Khi m� c� tội, ngộ rồi kh�ng tội. V� sao thế ? V� thể t�nh tội vốn kh�ng? Kinh n�i: C�c ph�p kh�ng c� tự t�nh ri�ng, thật dụng chớ nghi, nghi liền th�nh tội. V� sao thế? V� tội do nghi hoặc m� sanh. Nếu r� được như vậy th� tội nghiệp đời trước liền ti�u diệt. Khi m� th� s�u thức năm ấm đều l� ph�p phiền n�o sanh tử. Khi ngộ th� s�u thức năm ấm đều l� ph�p Niết B�n kh�ng sanh tử. Người học đạo chớ n�n t�m Đạo ở ngo�i. V� sao thế? V� biết t�m l� Đạo. Nếu khi được t�m, kh�ng c� t�m c� thể được. Nếu khi được Đạo, kh�ng c� Đạo c� thể được. Nếu n�i đem t�m cầu đạo m� được, th� gọi l� t� kiến. Khi m� c� Phật c� ph�p. Khi ngộ kh�ng Phật kh�ng ph�p. V� sao thế? V� ngộ tức l� Phật, l� ph�p. Vả chăng tu nghĩa l� diệt c�i thấy c� th�n ri�ng th� Đạo th�nh. Cũng như hột giống nứt vỏ th� c�y nẩy mầm. C�i th�n sanh tử nghiệp b�o lu�n lu�n v� thường; l� ph�p kh�ng nhất định, chỉ t�y niệm m� tu, cũng kh�ng n�n ch�n sanh tử hay th�ch sanh tử. Chỉ l�m sao trong t�m đừng vọng tưởng, th� khi sống nhập được Hữu-Dư Niết B�n, khi chết v�o được V� Sanh Ph�p nhẫn. Khi mắt thấy sắc chẳng nhiễm sắc, tai nghe tiếng chẳng nhiễm tiếng th� đều l� giải tho�t. Mắt chẳng đắm sắc th� mắt l� cửa lễ, tai cũng vậy. N�i t�m lại, khi thấy sắc m� thấy được đến t�nh của sắc th� kh�ng nhiễm, thường giải tho�t. Nếu mắc kẹt ở tướng của sắc l� thường bị tr�i buộc. Nếu chẳng bị phiền n�o bị tr�i buộc th� gọi l� giải tho�t, chớ kh�ng c� giải tho�t n�o kh�c hơn. Người kh�o qu�n sắc, sắc chẳng sanh t�m, t�m chẳng sanh sắc, th� sắc v� t�m đều thanh tịnh. Khi kh�ng vọng tưởng th� một t�m l� một c�i Phật. Khi vọng tưởng khởi th� một t�m l� một c�i địa ngục. Ch�ng sanh l�m ra vọng tưởng, lấy t�m sanh t�m n�n thường ở địa ngục. Bồ-T�t qu�n s�t vọng tưởng chẳng lấy t�m sanh t�m, n�n thường ở c�i Phật. Nếu chẳng lấy t�m sanh t�m th� t�m đều nhập v�o kh�ng, niệm niệm đều qui về tịnh, từ một c�i Phật đến một c�i Phật. Nếu lấy t�m sanh t�m th� t�m t�m chẳng tịnh, niệm niệm đều qui về động, từ một địa ngục qua một địa ngục. Khi một niệm t�m khởi th� liền c� hai nghiệp thiện �c, c� thi�n đ�ng địa ngục. Nếu một niệm t�m chẳng khởi th� hai nghiệp liền dứt, thi�n đường địa ngục cũng kh�ng. V� "thể" vốn kh�ng phải c�, kh�ng phải kh�ng. Ở ph�m l� c�, ở th�nh l� kh�ng. Th�nh nhơn nhờ t�m "kh�ng" n�n trong l�ng rỗng rang, cung trời đất đồng lượng. Đ�y đều l� chứng trong Đại Đạo, kh�ng phải cảnh giới của Tiểu thừa v� ph�m phu. Khi t�m được Niết b�n cũng kh�ng c� Niết b�n c� thể được. V� sao thế? V� t�m l� Niết b�n. Nếu ngo�i t�m c�n thấy c� Niết b�n, thế gọi l� đ� nhiễm t� kiến. Phải biết tất cả phiền n�o đều l� hột giống t�m của Như Lai; v� nhờ c� phiền n�o m� được tr� huệ. Chỉ c� thể n�i phiền n�o sanh Như Lai, nhưng kh�ng thể n�i phiền n�o l� Như Lai. N�n tự t�m l� ruộng nương, phiền n�o l� hột giống, tr� huệ l� nảy mầm; c�n Như Lai để dụ như kết quả l�a th�c. Phật ở trong t�m như hương trong c�y, gi�c mục hết rồi th� l�i hương tự hiện, phiền n�o hết rồi th� Phật t�m tự hiện cũng như vậy. Cho n�n biết ngo�i c�y kh�ng hương, ngo�i t�m kh�ng Phật. Nếu ngo�i c�y c� hương tức l� hương chỗ kh�c, ngo�i t�m c� Phật tức l� Phật từ ngo�i; l� kh�ng phải Phật [của m�nh]. Trong l�ng chứa ba độc l� c�i uế, trong l�ng kh�ng ba độc l� c�i tịnh. Kinh n�i: Nếu c�i nước dơ bẩn �c độc đầy dẫy m� muốn chư Phật xuất hiện th� kh�ng thể c� bao giờ; m� dơ bẩn �c độc l� tham s�n si m� muội đ�. Chư Phật Thế T�n ch�nh l� c�i t�m gi�c ngộ. Nếu gi�c ngộ th� tất cả n�i năng đều l� Ph�p Phật. Nếu kh�ng n�i m� n�i th� suốt ng�y n�i đều l� Đạo. Nếu chấp n�i năng th� dầu suốt ng�y n�n thinh cũng l� phi Đạo. Cho n�n Như Lai n�i m� kh�ng tr�i với n�n, n�n chẳng tr�i với n�i; n�i n�n kh�ng l�a. Nếu ngộ được nghĩa n�i v� n�n đ�y l� v�o được ch�nh định. Nếu n�i đ�ng l�c, n�i cũng l� giải tho�t. Nếu chẳng phải l�c, dẫu n�n cũng l� tr�i buộc. Cho n�n: n�i cũng l�a tướng, n�i cũng gọi l� giải tho�t. Nếu chấp tướng, dẫu n�n cũng l� tr�i buộc. Vả chăng, bổn t�nh vốn giải tho�t, văn tự kh�ng thể đến tr�i buộc được. Ph�p kh�ng cao thấp, nếu thấy c� cao thấp l� kh�ng phải ph�p rồi. Phi ph�p l� đ�, ph�p l� người. Người nương đ� để qua s�ng th� phi ph�p tức l� ph�p. N�i theo thế tục th� c� nam nữ sang h�n, theo đạo th� kh�ng c� nam nữ sang h�n. Cho n�n Thi�n Nữ ngộ đạo chẳng đổi th�n nữ, Xa Nặc thức tỉnh chẳng đổi danh xưng. Như thế kh�ng phải sanh h�n nam nữ đều từ một tướng đ� sao? Thi�n nữ suốt mười hai năm t�m tướng nữ cứu c�nh kh�ng thể được, th� biết suốt mười hai năm t�m tướng nam cũng kh�ng thể được. C�i nghĩa mười hai năm l� s�u căn s�u trần đ�. L�a t�m kh�ng Phật, l�a Phật kh�ng t�m. Cũng như l�a nước kh�ng gi�, l�a gi� kh�ng nước. Ph�m n�i l�a t�m l� kh�ng phải chạy trốn c�i t�m. Chỉ đừng chấp ở phần tướng của t�m m� th�i. Kinh n�i: Chẳng thấy tướng gọi l� thấy Phật, tức l� l�a tướng t�m đ�. N�i l�a Phật kh�ng t�m nghĩa l� n�i Phật từ t�m hiện, t�m c� thể sanh Phật. Phật tuy từ t�m sanh, nhưng t�m chưa từng sanh ra Phật. Cũng như c� sanh ra từ nước chớ kh�ng phải nước đẻ ra c�. Muốn xem c�, chưa thấy c� đ� thấy nước. Muốn qu�n Phật, chưa thấy Phật đ� thấy t�m. Thế mới biết khi thấy c� l� qu�n nước, khi thấy Phật l� qu�n t�m. Nếu chẳng qu�n t�m l� c�n bị t�m m� hoặc. Ch�ng sanh với Bồ-Đề cũng như gi� băng với nước. Bị ba độc l�m rối loạn th� gọi l� ch�ng sanh, được ba giải tho�t thanh tịnh th� gọi l� Bồ-đề. Cũng như nước bị m�a Đ�ng l�m đặc lại th� gọi l� gi� băng, bị m�a Hạ l�m lỏng ra th� gọi l� nước. Nếu bỏ gi� băng đi th� kh�ng c� nước n�o kh�c, nếu bỏ ch�ng sanh đi cũng kh�ng c� Bồ-Đề n�o kh�c. N�n biết t�nh gi� băng l� t�nh nước; t�nh nước l� t�nh gi� băng. T�nh ch�ng sanh l� t�nh Bồ-đề, ch�ng sanh v� Bồ-Đề đồng một thể t�nh cũng như � Đầu v� Phụ Tử c�ng một gốc, chỉ v� thời tiết chẳng đồng. M� ngộ kh�c cảnh n�n c� hai t�n ch�ng sanh v� Bồ-đề. Cho n�n rắn ho� th�nh rồng m� chẳng đổi vảy, ph�m biến th�nh th�nh m� chẳng đổi mặt, chỉ người biết t�m th� tr� soi trở v�o trong, biết th�n th� giới giữ b�n ngo�i. Ch�ng sanh độ Phật, Phật độ ch�ng sanh, thế gọi l� b�nh đẳng. Ch�ng sanh độ Phật nghĩa l� nhờ phiền n�o sanh tỏ ngộ; Phật độ ch�ng sanh nghĩa l� tỏ ngộ rồi diệt phiền n�o. Thế mới biết kh�ng phiền n�o kh�ng lấy đ�u sanh tỏ ngộ, kh�ng phải thức tỉnh kh�ng lấy đ�u diệt phiền n�o. Khi m� l� ch�ng sanh độ Phật, khi ngộ l� Phật độ ch�ng sanh. V� sao thế? V� Phật chẳng tự th�nh, đều do ch�ng sanh độ cả. Chư Phật lấy v� minh l�m cha, tham �i l�m mẹ. V� minh v� tham �i đều l� biệt danh của ch�ng sanh. Ch�ng sanh v� v� minh cũng như tay tr�i v� tay phải chớ kh�ng phải hai người. Khi m� l� mắc kẹt bờ b�n đ�y, khi ngộ l� qua được bờ b�n kia. Nếu biết t�m kh�ng chẳng chấp tướng th� l�a m� ngộ, đ� l� m� ngộ th� kh�ng c� b�n đ�y b�n kia nữa. Như Lai chẳng ở b�n đ�y cũng chẳng ở b�n kia, chẳng ở giữa d�ng. V� sao thế? V� ở giữa d�ng l� Tiểu thừa, ở b�n đ�y l� ph�m phu, b�n kia nghĩa l� Bồ-đề. Phật c� ba th�n l� Ho� th�n, B�o th�n v� Ph�p th�n. Ho� th�n cũng gọi l� Ứng th�n. Nếu ch�ng sanh thường l�m điều thiện tức l� Ho� th�n. Khi hiện tu tr� huệ l� B�o th�n. Hiện gi�c v� vi l� Ph�p th�n. Thường hiện 10 phương t�y nghi cứu tế, đ� l� Ho� th�n phật. Nếu dứt m� hoặc tức l� Tuyết Sơn th�nh đạo l� B�o th�n Phật. Kh�ng n�i năng, kh�ng l�m kh�ng được, rỗng rang thường trụ l� Ph�p th�n Phật. Nếu luận ch� l� một Phật c�n kh�ng c� thay l�m g� c� ba! N�i ba l� y cứ theo người đời m� n�i, người c� ba bực: Người bực hạ vọng cầu phước lực, vọng thấy Ho� th�n Phật. Người bực trung tr� vọng dứt phiền n�o, vọng thấy B�o th�n Phật. Người bực thượng tr� vọng chứng Bồ-Đề vọng thấy Ph�p th�n Phật. Người bực thượng thượng tr� soi trở v�o trong tr�n lặng tỏ t�nh Phật, chẳng đợi trừ t�m m� được tr� Phật. Biết ba th�n v� vạn ph�p đều kh�ng thể chấp, kh�ng thể n�i. �� l� t�m giải tho�t vi�n th�nh đạo cả. Kinh n�i: Phật chẳng thuyết ph�p, chẳng độ ch�ng sanh, chẳng chứng Bồ-Đề l� nghĩa thế. Ch�ng sanh tạo nghiệp. Nghiệp chẳng tạo ch�ng sanh. Đời n�y tạo nghiệp, đời sau thọ b�o, quyết định kh�ng sai. Chỉ c� bực ch� nhơn nơi th�n n�y chẳng tạo c�c nghiệp n�n chẳng thọ b�o. Kinh n�i: Chẳng tạo c�c nghiệp tự nhi�n được Đạo, h� chẳng đ�ng sao? Người hay tạo nghiệp, nghiệp chẳng hay tạo người. Người nếu tạo nghiệp, nghiệp v� người c�ng sanh. Người nếu chẳng tạo nghiệp, nghiệp v� người đều dứt. Thế mới biết, nghiệp do người tạo, người theo nghiệp sanh. Nếu người chẳng tạo nghiệp, th� nghiệp kh�ng theo m� sanh người. Cũng như người hay hoằng đạo, m� đạo chẳng hay hoằng người. Ph�m phu đời nay thường tạo nghiệp, vọng n�i kh�ng b�o, h� phải kh�ng khổ đ�u! Nếu luận ch� l� th� t�m trước tạo, t�m sau thọ b�o th� sao tho�t được! Nếu t�m trước chẳng tạo th� t�m sau chẳng thọ b�o, th� lấy đ�u vọng thấy nghiệp b�o? Kinh n�i: Ai tin c� Phật m� n�i Phật c� khổ hạnh, đ� l� t� kiến; n�i Phật bị quả b�o c�y thương v�ng v� ăn l�a ngưạ, đ� gọi l� đức tin chẳng đủ, gọi l� Nhất-xiển-đề. Ai tỏ được ph�p th�nh th� gọi l� th�nh nhơn, tỏ ph�p ph�m th� gọi l� ph�m phu. Chỉ c� thể bỏ ph�p ph�m theo ph�p th�nh, l� ph�m phu th�nh th�nh vậy. Thế gian ngu m�, chỉ muốn cầu l�m th�nh nhơn, m� chẳng tin c�i t�m tỏ ngộ l� th�nh nhơn. Kinh n�i: Những kẻ kh�ng tr� đừng cho nghe kinh n�y. Kinh n�i: T�m l� ph�p. Người kh�ng tr� chẳng tin t�m tỏ ngộ ph�p trở th�nh th�nh nhơn; n�n chỉ muốn t�m cầu b�n ngo�i, ngưỡng mộ h�nh tượng m�u sắc v.v... đều bị đọa v�o t� kiến, t�m sanh cuồng loạn. Kinh n�i: "Nếu thấy c�c tướng kh�ng phải tướng l� thấy Như Lai". T�m mu�n bốn ng�n ph�p m�n đều do t�m khởi. Nếu tướng t�m thanh tịnh như hư kh�ng liền tho�t ly th�n t�m vậy. T�m mu�n bốn ng�n phiền n�o l� căn bịnh. Ph�m phu khi sống lại lo chết, khi no lại lo đ�i, đều gọi l� đại m� hoặc. Cho n�n th�nh nhơn chẳng lo trước, chẳng nghĩ sau, kh�ng đắm hiện tại, niệm niệm đều qui Đạo. Nếu ai chưa ngộ được l� n�y, th� n�n sớm t�m đường l�nh trời người, đừng để mất hết cả hai. [ ��m ngồi kệ rằng: ] Canh một ngồi ngay bắt kiết gi�, Tinh thần lặng chiếu rỗng đồng hư. Lũy kiếp đến nay kh�ng sanh điệt, ��u cần sanh diệt diệt V� Dư. Vạn ph�p chung qui đều như huyễn, Bổn t�m tự rỗng đ�u dụng trừ.. Nếu biết t�m t�nh phi h�nh tượng, Lặng y�n chẳng động tự chơn như. � Canh hai thần lắng chuyển suốt trong, Chẳng khởi ước mơ, chỉ một l�ng. Sum la vạn tượng, đều qui Đạo, H� chấp c� kh�ng để bịnh chung! C�c ph�p bổn lai kh�ng Kh�ng c�, Ph�m phu vọng tưởng luận cuồng ng�ng. Nếu t�m chẳng khởi sanh hai ph�p, C�n n�i l�m chi th�nh kh�c ph�m. � Canh ba l�ng lặng tợ hư kh�ng, Tr�m khắp mười phương đều suốt th�ng. N�i s�ng g�nh đ� kh�ng sao chướng, Hằng sa thế giới sẵn ở trong. Thế giới chơn như cung bổn t�nh, Cũng kh�ng kh�ng t�nh tức dung th�ng. Phải đ�u chư Phật l� như thế, Hữu t�nh mu�n loại thảy đều đồng. � Canh tư kh�ng diệt cũng kh�ng sanh, Hư kh�ng ph�p giới đẳng b�nh như nhau. �ến khi khởi diệt được n�o, C� kh�ng s�ng tối l�m sao tỏ tường! Kh�ng thấy l� c�i thấy Thế T�n, Kh�ng t�n kh�ng được l� t�n Phật m�nh. Ai c� tỏ ngộ biết liền, Ch�ng sanh m� muội c�n nguy�n đui m�. � Canh năm B�t Nh� chiếu v� bi�n, Một niệm chẳng khởi ba ng�n suốt qua. Chơn như b�nh đẳng muốn thấy l�. Tịnh t�m kh�ng loạn trước mắt ta hiện liền. �ạo mầu t�m kh� suy lường, Chớ n�n t�m kiếm cho th�m mệt thần. Nếu hay v� niệm l� chơn, T�m cầu c�ng c�ch hết đường thấy nghe. � [ Luận Ngộ T�nh đến đ�y l� Hết. ] � LUẬN PH� TƯỚNG Luận rằng: V� c� người hỏi: Nếu muốn cầu đạo phải tu c�ch n�o cho ch�ng tắt nhất? Đ�p: Chỉ c� ph�p qu�n t�m nhiếp hết c�c ph�p l� ch�ng tắt nhất. Hỏi: V� sao một ph�p nhiếp được hết c�c ph�p? Đ�p: V� t�m l� nguồn cội của vạn ph�p, hết thảy ph�p đều từ t�m sanh. Nếu tỏ được t�m th� vạn ph�p đều đủ. Cũng như c�y to, c�nh l� hoa quả sum su� đều từ gốc c�y. Khi trồng c�y phải ch� � săn s�c ở gốc th� c�y mới được sanh s�i. Đốn c�y cũng cứ đốn ở gốc th� to�n th�n c�y đều chết. Nếu tỏ t�m m� tu th� dụng lực �t m� th�nh c�ng dễ; chẳng tỏ t�m m� tu ph� c�ng v� �ch. N�n biết tất cả thiện �c đều từ t�m, l�a t�m m� t�m Đạo l� việc luống c�ng. Hỏi: V� sao qu�n t�m gọi l� cứu c�nh? Đ�p: Bực Đại Bồ-T�t khi th�m nhập v�o ph�p đại tr� huệ, biết được tứ đại vốn rỗng kh�ng v� ng�. Thấy được tự t�m khởi dụng hai mặt kh�c nhau: một l� t�m nhiễm, hai l� t�m tịnh. Hai mặt t�m ph�p n�y tự nhi�n vốn đầy đủ. Tuy nhờ duy�n hợp, nhưng hai tướng vẫn l�m nh�n đối đ�i cho nhau. T�m tịnh th�ch l�m nh�n l�nh, t�m nhiễm thường ưa nghiệp �c. Nếu chẳng thọ nhiễm th� gọi l� th�nh, tho�t ly c�c khổ, chứng c�i thật y�n vui. Nếu đọa v�o t�m nhiễm th� tạo nhiệp chịu tr�i buộc, gọi l� ph�m; tr�i lăn trong ba c�i, chịu mu�n điều thống khổ. V� sao thế? V� t�m nhiễm tr�i chướng với thể Chơn Như. N�n kinh Thập �ịa n�i: Trong th�n ch�ng sanh c� t�nh Phật Kim Cang tr�n s�ng như mặt trời, rộng lớn kh�ng bờ m�. V� bị m�y năm ấm che khuất như đ�n bị chậu �p, s�ng kh�ng hiện được. Lại trong kinh Niết B�n c� n�i: Hết thảy ch�ng sanh đều c� t�nh Phật, v� bị v� minh che khuất n�n chẳng được giải tho�t, t�nh Phật tức l� t�nh gi�c đ�! Chỉ tự gi�c v� l�m cho kẻ kh�c gi�c ngộ. Gi�c ngộ r� suốt th� gọi l� giải tho�t. N�n biết tất cả việc thiện đều lấy "gi�c" l�m gốc. Nhờ gi�c mới c� thể hiển hiện c�c cội c�ng đức, đức quả Niết B�n cũng nh�n đ�y m� th�nh tựu. Qu�n t�m như thế gọi l� "liễu". Hỏi: Như tr�n đ� n�i, t�nh Phật chơn như, tất cả c�ng đức đều nương nơi gi�c l�m gốc, chẳng hay c�i t�m v� minh lấy đ�u l�m gốc? Đ�p: C�i t�m v� minh tuy c� 84.000 phiền n�o t�nh dục v� h� sa c�c điều �c đều nh�n ba độc l�m gốc, ba độc l� tham s�n si đ�. C�i t�m ba độc n�y tự n� đủ tất cả khả năng l�m �c; cũng như cội c�y to chỉ c� một, nhưng c� biết bao c�nh l�. Căn cội của ba độc, trong mỗi một c�i rễ sanh ra c�c nghiệp �c v� lượng v� bi�n kh�ng thể tỷ dụ. T�m ba độc như thế từ trong bản thể ứng hiện ra s�u căn, cũng gọi l� s�u kẻ giặc, tức l� s�u thức đ�! Do s�u thức nầy ra v�o c�c căn tham đắm trần cảnh, tạo th�nh nghiệp �c tr�i chướng với nhơn thế, n�n gọi l� s�u kẻ giặc. Tất cả ch�ng sanh đều bị ba độc v� s�u kẻ giặc nầy l�m m� loạn th�n t�m, ch�m đắm trong sanh tử, lu�n hồi trong s�u nẻo chịu c�c đều đau khổ. Cũng như s�ng rộng m�nh m�ng, bắt nguồn từ khe suối nhỏ chảy m�i kh�ng ngừng, lần ra đến s�ng cuộn ba đ�o, mịt mờ mu�n dặm. Nếu c� người lấp được tận nguồn th� d�ng suối đều dứt. Người cầu giải tho�t nếu c� thể chuyển ba độc l�m ba tụ tịnh giới, chuyển s�u kẻ giặc l�m s�u Ba-la-mật, tự nhi�n l�a dứt tất cả nghiệp khổ. Hỏi: S�u nẻo ba c�i rộng lớn m�nh m�ng, nếu chỉ qu�n t�m l�m sao tho�t khỏi biển khổ v� c�ng? Đ�p: Ba c�i nghiệp b�o chỉ từ t�m sanh, nếu được v� t�m, tuy ở trong ba c�i nhưng liền tho�t ly ba c�i. Ba c�i tức l� ba độc đ�. Tham l� c�i Dục, s�n l� c�i Sắc, si l� c�i V� Sắc, n�n gọi l� ba c�i. Từ ba độc n�y tạo nghiệp nhẹ nặng, thọ b�o chẳng đồng, chia ra s�u nẻo n�n gọi l� s�u th�. Hỏi: Sau gọi l� nhẹ nặng chia l�m s�u nẻo? Đ�p: Ch�ng sanh chẳng r� nh�n ch�nh, qu�n t�m, tu nghiệp thiện vẫn chưa khỏi ba c�i, sanh về ba nẻo nhẹ. Hỏi: Sao gọi l� ba nẻo nhẹ? Đ�p: V� l� m� lầm tu mười điều thiện, vọng cầu kho�i lạc chưa khỏi c�i tham, sanh về đường Trời. M� giữ năm giới, vọng khởi gh�t y�u, chưa khỏi c�i s�n n�n sanh về đường người. M� chấp theo hữu vi, tin t� cầu phước, chưa khỏi c�i si, n�n sanh về nẻo A-tu-la. Ba loại như thế gọi l� đường nhẹ. Hỏi: Sao gọi l� ba đường nặng? Đ�p: Nghĩa l� từ t�m ba độc, chỉ tạo nghiệp �c bị đọa v�o ba đường nặng. Nếu nghiệp tham nặng th� đọa v�o đường ngạ quỷ, nghiệp s�n nặng th� đọa v�o đường địa ngục, nghiệp si nặng th� đọa v�o đường s�c sanh. Ba đường nặng n�y th�ng đồng với ba đường nhẹ, cộng th�nh s�u đường. N�n biết tất cả nghiệp khổ đều từ t�m sanh. Nếu c� thể nhiếp t�m, l�a tất cả �c th� c�i khổ trong ba c�i s�u đường tự nhi�n ti�u diệt, l�a khổ l� được giải tho�t. Hỏi: Như chỗ Phật n�i: Ta ở trong ba v� lượng kiếp tu v� lượng kh� nhọc nay mới th�nh Phật; đ�y Ng�i chỉ n�i qu�n t�m, chế ngự ba độc th� gọi l� giải tho�t l� tại l�m sao? Đ�p: Lời Phật n�i thật kh�ng ngoa. Ba v� lượng kiếp tức l� ba độc đ�. Trong c�i t�m ba độc n�y c� v� số niệm �c, trong mỗi niệm �c đều l� một kiếp cho n�n n�i ba v� số kiếp. T�nh chơn như đ� bị ba độc che khuất, nếu chẳng si�u c�i t�m c� ba v� lượng �c độc ấy th� sao gọi l� giải tho�t! Nay nếu c� thể chuyển c�i t�m ba độc n�y l�m ba giải tho�t, thế gọi l� đ� vượt qua được ba v� lượng v� số kiếp. Ch�ng sanh đời sau ngu si căn độn, chẳng r� c�ch n�i b� mật của Như Lai b�n cho rằng việc th�nh Phật kh�ng thể tin được. Như thế h� chẳng l� l�m cho người tu nghi lầm thối chuyển đạo Bồ-Đề đ� sao! Hỏi: Bực đại Bồ-T�t do giữ ba tụ tịnh giới, s�u Ba-la-mật mới được th�nh Phật. Nay ng�i bảo người tu chỉ qu�n t�m chẳng tu giới hạnh l�m sao th�nh Phật? Đ�p: Ba tụ tịnh giới tức l� chế ngự c�i t�m ba độc đ�. Chế ngự ba độc th�nh v� lượng ph�p thiện tụ. Chữ tụ gom lại; v� lượng ph�p thiện đều tụ nơi t�m n�n gọi l� ba tụ tịnh giới. C�n n�i s�u Ba-la-mật nghĩa l� tịnh s�u căn; v� s�u căn thanh tịnh chẳng nhiễm s�u trần tức l� qua được s�ng phiền n�o đến bến Bồ �ề, n�n gọi l� s�u Ba-la-mật. Hỏi: Như kinh n�i: Ba tụ tịnh giới l�: Nguyện dứt tất cả nghiệp �c; nguyện tu tất cả việc thiện; nguyện độ tất cả ch�ng sanh. Nay chỉ n�i chế ngự c�i t�m ba độc h� chẳng kh�ng hợp đ� sao? Đ�p: Phật n�i điều g� đều l� ch�n thật, bực Đại Bồ-T�t trong nh�n tu h�nh của qu� khứ l� đối ba độc ph�t ba thệ nguyện giữ tất cả tịnh giới. Đối với tham th� nguyện dứt c�c điều �c, thường tu c�c điều thiện. �ối với s�n th� nguyện độ tất cả ch�ng sanh, n�n thường tu huệ. �ối với si nhờ h�nh tr� ba ph�p tịnh Giới Định Huệ ấy n�n c� thể si�u ba độc m� th�nh Phật. C�c �c ti�u diệt gọi l� đoạn. V� hay giữ được ba tu tịnh giới th� c�c thiện đều đủ, gọi đ� l� tu. V� hay dứt �c tu thiện th� vạn hạnh th�nh tựu, m�nh người đều lợi, gi�p khắp quần sanh, n�n gọi l� giải tho�t. Thế mới biết giới hạnh để tu ấy chẳng l�a tự t�m. Nếu tự t�m thanh tịnh th� tất cả c�i Phật đều thanh tịnh. N�n kinh n�i: Hễ t�m dơ bẩn th� ch�ng sanh dơ bẩn, hễ t�m trong sạch th� ch�ng sanh trong sạch. Muốn được c�i Phật phải tịnh c�i t�m, t�y c�i t�m tịnh th� c�i Phật tịnh, ba tụ tịnh giới tự nhi�n th�nh tựu. Hỏi: Như kinh n�i: S�u Ba-la-mật cũng gọi l� s�u độ. Nay n�i s�u căn thanh tịnh gọi l� Ba-la-mật, vậy chỗ dung th�ng phải như thế n�o? Đ�p: Muốn tu s�u độ phải tịnh s�u căn, trước h�ng phục s�u kẻ giặc. Hễ xả được giặc mắt, đừng đắm theo sắc th� gọi l� Bố th�. Ngăn được giặc tai, đừng đắm theo �m thinh th� gọi l� Giữ giới. Phục được giặc mũi, kh�ng đắm theo m�i th� gọi l� Nhẫn nhục. Chế được giặc miệng, kh�ng tham theo vị, kh�ng đắm theo giọng, kh�ng bu�ng lung theo n�i năng tạp loạn th� gọi l� Tinh tiến. H�ng được giặc th�n, chẳng đắm theo x�c dục, rỗng rang chẳng động gọi l� Thiền định. Điều phục được giặc �, chẳng thuận với v� thường, thường tu tr� huệ, gọi l� Tr� Huệ. Độ nghĩa l� chuy�n chở. S�u độ v� dụ cũng như đ�, c� thể đưa ch�ng sanh qua bờ s�ng b�n kia n�n gọi l� s�u độ. Hỏi: Kinh n�i đức Th�ch Ca khi c�n l�m Bồ-T�t đ� từng uống ba đấu s�u thăng sữa mới th�nh Phật (ba đấu s�u thăng: hơn ba l�t rưỡi). Trước nhờ uống sữa rồi sau mới chứng quả, h� chỉ qu�n t�m m� được giải tho�t ư? Đ�p: Đ�ng thế! Đ�ng thế! Phải trước uống sữa rồi sau mới th�nh Phật. Nhưng phải biết sữa c� hai thứ. Thứ sữa Phật uống đ�y kh�ng phải sữa tr�u, sữa b�, sữa d� của thế gian đ�u, m� l� "thanh tịnh ph�p nhũ" đ�! Ba đấu tức l� ba tụ tịnh giới, s�u thăng l� s�u độ. Th�nh Phật phải nhờ uống thứ sữa ph�p thanh tịnh như thế mới chứng được quả. Nhưng phải biết đ�y l� c�ch n�i k�n. Nếu hiểu Như Lai uống c�c thứ sữa vật chất thế gian th� lầm lắm! Ch�n Như vốn tự l� ph�p th�n v� lậu bất hoại, l�a hẳn tất cả c�c c�i khổ thế gian, h� lại phải nhờ vật chất bất tịnh thế gian để khỏi đ�i kh�t! Trong kinh c� n�i: Thứ b� nầy chẳng ở cao nguy�n, chẳng ở đất thấp, chẳng ăn l�a c�m, chẳng c�ng loại b� b� nhập bầy, m�u l�ng v�ng �nh t�a. Chữ b� ở đ�y để �m chỉ cho Phật Tỳ L� Gi� Na, v� l�ng từ bi rộng lớn thương x�t tất cả ch�ng sanh, n�n từ trong ph�p thể thanh tịnh xuất hiện ra thứ sữa ph�p ba tụ tịnh giới v� s�u độ vi diệu như thế để nu�i dưỡng cho tất cả những ai cầu giải tho�t. C�i nghĩa b� v� sữa thanh tịnh như thế kh�ng những Như Lai uống v�o l� được th�nh đạo, m� dẫu cho ai uống v�o cũng đều được đạo V� Thượng Bồ-Đề cả. Hỏi: Trong kinh n�i: Phật dạy ch�ng sanh cất ch�a, đ�c vẽ h�nh tượng, thắp hương đ�n, rải hoa, ng�y đ�m s�u thời quanh th�p h�nh đạo, ăn chay lễ b�i; l�m hết thảy c�ng đức ấy đều được th�nh đạo. Nếu chỉ qu�n t�m nhiếp hết c�c hạnh, như thế t� ra bao nhi�u chuyện kinh n�i đều th�nh hư luống sao? Đ�p: Phật c� n�i điều g� đều l� v� lượng phương tiện v� tất cả ch�ng sanh ngu tối, căn cơ thấp k�m chẳng tỏ nghĩa l� s�u mầu, n�n mới mượn việc thế gian hữu vi để m� th� dụ. Nếu chẳng lo tu hạnh ở trong, chỉ chạy ra ngo�i m� cầu hy vọng được phước th� thật v� l�. N�i ch�a cũng như n�i nơi thanh tịnh. Nếu dứt trừ ba độc, thường tịnh s�u căn, th�n t�m rỗng lặng, trong ngo�i thanh tịnh, đ� l� nghĩa cất ch�a. C�n n�i đ�c vẽ h�nh tượng l� n�i tất cả ch�ng sanh mong cầu đạo quả; c�c hạnh gi�c để tu l� phỏng theo ch�n dung diệu tướng của Như Lai, chớ đ�u n�i chuyện hữu vi vật chất! Cho n�n người cầu giải tho�t phải lấy th�n l�m l�, dung ph�p l�m lửa, d�ng tr� huệ l�m thợ kh�o, ba tụ tịnh giới s�u độ l� khu�n. Ung đ�c chơn như t�nh Phật trong th�n cho v�o khu�ng giới luật. C�n nghĩa thắp hương cũng vậy; l� thứ hương Ch�nh ph�p v� vi, x�ng l�n để tẩy sạch c�c uế nghiệp �c v� minh, hết thảy đều ti�u diệt. Hương ch�nh ph�p c� mấy thứ: Một l� hương Giới, nghĩa l� � n�i hay dứt c�c �c, hay tu c�c điều thiện. Hai l� hương Định, nghĩa l� tin s�u Đại thừa, t�m kh�ng thối chuyển. Ba l� hương Huệ, l� thường qu�n s�t trở v�o trong tự th�n t�m. Bốn l� hương Giải tho�t, l� dứt hết cả v� minh tr�i buộc. Năm l� hương Giải tho�t tri kiến, l� x�t xoi thường tỏ, th�ng suốt kh�ng ngại. Năm thứ hương như thế l� hương Tối thượng, thế gian kh�ng s�nh được. Phật ở thế gian bảo c�c đồ đệ d�ng lửa tr� huệ đốt thứ hương v� gi� n�y để c�ng dường mười phương chư Phật. Ch�ng sanh ng�y nay chẳng hiểu nghĩa chơn thật của Như Lai, chỉ d�ng lửa ngo�i m� thắp c�c hương vật chất thế gian để mong cầu phước b�o l�m kết quả. C�n nghĩa r�i hoa cũng vậy, l� n�i c�ng đức đem Ch�nh ph�p m� giảng dạy lợi �ch ch�ng sanh, thấm nhuần khắp t�nh Chơn Như, bố th� trang nghi�m. Thứ hoa c�ng đức nầy Phật thường khen ngợi, cứu c�nh hằng c�n kh�ng bao giờ h�o t�n. Nếu ai rải hoa như thế sẽ được phước b�o v� lượng. Nếu n�i Phật dạy ch�ng sanh cắt x�n b�ng hoa, tổn thương thảo mộc cho được hoa để rải th� thật l� v� l�. V� sao thế? V� người giữ giới thanh tịnh th� tất cả sum la vạn tượng trong trời đất cũng kh�ng x�c phạm. Khi lầm phạm c�n c� ăn năn huống chi l� dạy cố ph� tịnh giới, tổn thương vạn vật để cầu phước b�o; muốn lợi lại th�nh hại, h� c� như thế sao? Lại nữa, n�i lu�n lu�n đốt đ�n s�ng l� � n�i c�i t�m Ch�nh gi�c tỏ suốt v� cũng như đ�n s�ng. Cho n�n ai muốn cầu giải tho�t phải lấy th�n l�m đ�i, t�m l� tim, c�c giới hạnh l�m dầu, tr� huệ tỏ suốt l�m lửa. Thường thắp đ�n Chơn ch�nh gi�c, chiếu ph� tất cả v� minh ngu tối, hay d�ng ph�p nầy lần lượt khai thị lẫn nhau tức l� một ngọn đ�n mồi ra trăm ng�n ngọn; cứ như thế m�i m�i v� c�ng, n�n gọi l� V� Tận Đăng. Xưa c� Phật t�n l� Nhi�n �ăng, � nghĩa Nhi�n �ăng l� thế. Ch�ng sanh ngu si chẳng r� lối n�i phương tiện của Như Lai, luống l�m theo sự, đắm chấp việc hữu vi; b�n d�ng c�c thứ đ�n dầu thế gian đốt l�n luống soi nh� trống, rồi bảo l�m đ�ng theo kinh, h� chẳng lầm lắm sao? V� sao thế? V� Phật ph�ng một đạo h�o quang trắng ở giữa hai chơn m�y, c� thể chiếu suốt mười t�m ng�n c�i nước phương Đ�ng, h� đợi nhờ đ�n dầu thế gian leo nheo như thế để l�m lợi �ch! Gẫm x�t c�i l� phải chẳng thế sao! Lại nữa s�u thời h�nh đạo nghĩa l� n�i nơi s�u căn lu�n lu�n thực h�nh Phật đạo, tu c�c hạnh gi�c. Điều phục s�u căn, m�i m�i kh�ng hở, gọi l� s�u thời. C�n quanh th�p h�nh đạo, chữ th�p nơi đ�y l�m �m chỉ cho th�n t�m đ�! Nghĩa l� thường sanh gi�c huệ tuần s�t th�n t�m lu�n lu�n chẳng hở, gọi l� quanh th�p. C�c bực Th�nh đ� qua đều nhờ thực h�nh c�ch ấy m� được Niết B�n. Người đời nay chẳng r� l� nầy, chẳng thực h�nh nơi t�m, chỉ chấp trở ra m� t�m, đem c�i th�n chướng ngại đi quanh th�p thế gian ng�y đ�m lũ lượt, luống uổng nhọc c�ng, đối với Chơn t�nh kh�ng ch�t lợi �ch. C�n n�i ăn chay phải c�ng th�m để �, nếu chẳng r� l� nầy th� c�ng nhọc c�ng v� �ch. Chữ chay ở chữ H�n l� chữ Trai, m� chữ Trai lại từ chữ Tề m� biến, nhưng chữ Tề cũng như nghĩa chữ B�nh. Nghĩa l� tề b�nh th�n t�m, chẳng để t�n loạn. Chữ ăn nơi đ�y cũng như nghĩa chữ giữ. Nghĩa l� giữ c�c giới hạnh, đ�ng ph�p tu h�nh. Ở ngo�i phải ngăn ngừa s�u t�nh, ở trong phải chế ngự ba độc, si�ng gi�c s�t, tịnh th�n t�m, biết r� nghĩa nầy mới gọi l� ăn chay. Lại nữa, chữ ăn ở đ�y c� năm nghĩa: 1. Một, ăn l� vui với ph�p, nghĩa l� giữ y ch�nh ph�p hoan hỷ v�ng l�m. 2. Hai, ăn l� vui với Thiền định, nghĩa l� trong ngo�i lặng suốt, th�n t�m vui đẹp. 3. Ba l� ăn bằng suy nghĩ, nghĩa l� thường nghĩ chư Phật l�ng miệng như nhau. 4. Bốn l� ăn bằng nguyện, nghĩa l� đi đứng nằm ngồi thường cầu nguyện l�nh. 5. Năm l� ăn bằng giải tho�t, nghĩa l� t�m thường thanh tịnh, chẳng nhiễm tục trần. Năm nghĩa ăn nầy gọi l� ăn chay. Nếu ai chẳng nhận năm nghĩa chay tịnh nầy m� tự h�o l� ăn chay đều l� l�m việc v� l�. Cần nhất phải dứt cho được c�i ăn m� muội. Nếu phải va chạm gọi l� ph� trai. Nếu đ� ph� trai sao gọi l� được phước? Đời c� người m� chẳng r� l� n�y, th�n t�m ph�ng t�ng theo c�c nghiệp �c, tham dục bu�ng t�nh, chẳng biết xấu hổ. Chỉ ăn được ba thứ rau cải rồi tự h�o l� ăn chay th� thật l� phi l�. C�n n�i lễ lạy theo ph�p th� ở trong phải tỏ th�ng l� thể, ở ngo�i th� t�y sự quyền th�ng. L� c� khi phải hiện, c� khi phải ẩn. Biết được nghĩa như thế mới gọi l� y theo ph�p. Vả chăng, lễ nghĩa l� kỉnh, lạy nghĩa l� phục. Nghĩa l� cung kỉnh chơn t�nh, h�ng phục v� minh; đ� l� lễ b�i. Nếu c� thể dứt trừ l�ng �c, thiện niệm hằng giữ; tuy chẳng hiện tướng, nhưng đ� mới thật l� lễ lạy. Tướng l� ph�p tướng, Thế T�n muốn l�m cho người đời tỏ l�ng khi�m tốn cũng dạy lễ lạy. N�n ở trong khuất phục, ngo�i hiện khi�m cung; n�u c�i b�n ngo�i để r� b�n trong, t�nh tướng như nhau. Nếu kh�ng căn cứ tr�n l� ph�p, chỉ chấp tướng bề ngo�i m� cầu, trong th� mở cửa ba độc, thường l�m nghiệp �c, ngo�i l�m ra tướng gh� gớm, tr� hiện oai nghi, chẳng khỏi lu�n hồi, h� th�nh c�ng đức? Hỏi: Như kinh �n Thất n�i: Tắm gội ch�ng tăng phước đức v� lượng. Đ� r� r�ng dựa v�o sự ph�p mới th�nh c�ng đức; nếu l� qu�n t�m c� thể tương ưng được sao? Đ�p: N�i tắm gội ch�ng tăng cũng chỉ l� một thứ ẩn ngữ, chớ phải đ�u bảo l�m theo sự tướng thế gian! Đức Thế T�n thường v� c�c đệ tử m� giảng kinh �n Thất để cho thọ tr� ph�p tắm gội, n�n mượn việc thế gian để v� dụ. Mật n�i c�ng đức của c�ng dường sau đ�y: 1 l� nước trong, 2 l� nh�m lửa, 3 l� x� ph�ng (chất tẩy), 4 l� b�n chải, 5 l� phấn bột, 6 l� dầu ướp, 7 l� �o l�t. D�ng 7 việc n�y để v� dụ cho 7 ph�p. Tất cả ch�ng sanh theo 7 ph�p tắm gội trang nghi�m n�y, th� c� thể trừ được t�m độc v� minh dơ bẩn. Bảy ph�p ấy l�: 1. D�ng tịnh giới gội rửa m� lầm, cũng như d�ng nước trong gội rửa bụi bặm. 2. D�ng tr� huệ qu�n s�t, trong ngo�i s�ng suốt cũng như nh�m lửa nấu nước trong. 3. Lừa lọc c�c điều �c, cũng như x� ph�ng rửa sạch dơ bẩn. 4. Chơn thật dứt trừ vọng tưởng, cũng như b�n chải hay l�m sạch miệng h�i. 5. Ch�nh t�n quyết định kh�ng nghi cũng như phấn bột d�ng để xoa trong ngo�i th�n c� thể ngăn ngừa c�c chứng phong ngoại cảm. 6. Nhu ho� nhẫn nhục, cũng như dầu ướp l� th�ng nhuậm mặt da. 7. Biết hổ thẹn ăn năn c�c nghiệp �c, cũng như �o l�t m�nh để che khuất bớt c�c chỗ bất tiện trong cơ thể. Hạng tỳ kheo l�c đ� th�ng minh lanh lợi đều ngộ � nhanh, theo chỗ n�i m� tu h�nh, c�ng đức th�nh tựu, đều chứng quả th�nh. Ch�ng sanh đời nay kh�ng r� tự sự, đem nước thế gian để tắm rửa c�i th�n tứ đại m� tự cho l�m theo kinh, như thế h� chẳng lầm lắm sao! Vả lại, t�nh Phật chơn như đ�u phải thứ c� h�nh; phiền n�o bợn nhơ bổn lai kh�ng tướng. H� c� thể đem nước vật chất để gội rửa c�i th�n v� vi được sao? Tr�n sự chẳng tương ưng l�m sao ngộ được đạo! Hỏi: Kinh n�i chỉ ch� t�m niệm Phật tất được v�ng sanh về c�i Cực Lạc, chỉ một m�n nầy l� được th�nh Phật, đ�u cần phải qu�n t�m để cầu giải tho�t? Đ�p: Niệm Phật nghĩa l� phải niệm ch�nh. Nghĩa rốt r�o mới l� nghĩa ch�nh, chẳng rốt r�o l� t�. Nếu niệm ch�nh tất được v�ng sanh, niệm t� l�m sao đến được! Phật nghĩa l� gi�c, nghĩa l� gi�c s�t th�n đừng để khởi �c. Niệm nghĩa l� nhớ, nghĩa l� giữ giới hạnh, đừng vọng tinh tiến. Cần r� nghĩa như thế mới gọi l� niệm. N�n biết niệm ở nơi t�m, chớ chẳng phải ở miệng, mượn ng�n ngữ để cầu �, được � phải qu�n lời. Đ� n�i niệm danh hiệu Phật cũng phải biết c�i đạo niệm Phật. Nếu t�m kh�ng thật, miệng niệm danh hiệu su�ng, ba độc lẫy lừng, chấp m�nh chấp người cả bụng; d�ng c�i t�m v� minh vọng cầu thấy Phật luống uổng tốn c�ng. �ến như tụng với niệm cũng kh�c nhau. Ở miệng gọi l� tụng, ở t�m gọi l� niệm. N�n biết niệm từ t�m khởi, gọi l� m�n gi�c hạnh. C�n tụng ở miệng l� tướng �m thanh, chấp tướng cầu l� th� thật l� kh�ng phải. Phải biết c�c Th�nh xưa tu h�nh đều kh�ng phải n�i b�n ngo�i, m� lu�n lu�n phải lấy t�m l�m chủ, v� t�m l� nguồn cội vạn ph�p, t�m l� chủ của mu�n đức, vắng lặng thường vui đều bởi ngừng vọng. Ba c�i lu�n hồi cũng từ t�m khởi, t�m l� cửa của cuộc đời, t�m l� bờ giải tho�t. Biết được cửa t�m rồi lo g� kh� th�nh! Người nay thấy biết n�ng nổi, chỉ biết sự tướng l�m c�ng, hao ph� của cải, tốn thương vạn loại. Luống c�ng x�y đắp, gom nh�m vật liệu, vẽ vời rằn ri đem hết t�m lực, tốn m�nh m� người, chưa biết tỉnh ngộ c� đ�u sợ kh�! Hễ thấy việc hữu vi th� n�n nao m� đắm, c�n n�i đến v� tướng th� trơ trơ như m�. Chỉ tham kết quả nhỏ nhen hiện tại, chớ biết đ�u c�i khổ biển cả sau n�y. Tu học như thế luống c�ng nhọc sức, tr�i ch�nh theo t�, vọng n�i được phước. Nếu chỉ c� thể nhiếp t�m soi trở v�o trong, gi�c s�t ở ngo�i cho tỏ, dứt trừ ba độc, đ�ng hết s�u cửa giặc đừng cho nhiễu loạn; tự nhi�n v� lượng c�ng đức, bao thứ trang nghi�m, v� số ph�p m�n đều được th�nh tựu, si�u ph�m chứng th�nh, tận mặt s�t một b�n, ngộ trong gi�y l�t, đ�u đến nỗi kh� khăn! M�n chơn thiệt nhiệm mầu đ�u thể n�o tr�nh b�y hết. Nơi đ�y chỉ thuật sơ về qu�n t�m, n�i r� ra ch�t �t vậy th�i. [ Kệ rằng: ] Ta vốn cầu t�m t�m tự g�n, Cầu t�m chẳng được để t�m minh. T�nh Phật chẳng từ ngo�i t�m được, T�m sanh ch�nh l� l�c tội sanh Ta vốn cầu t�m chẳng cầu Phật R� biết ba c�i rỗng kh�ng suốt. Nếu muốn cầu Phật chỉ cầu t�m, Chỉ t�m n�y, t�m n�y l� Phật [ Luận Ph� Tướng đến đ�y l� hết. ] � B�o O�n Hạnh Người tu h�nh khi gặp cảnh khổ n�n tự nghĩ như vầy: "Ta từ bao kiếp trước bu�ng lung kh�ng học, bỏ gốc theo ngọn, tr�i giạt theo vật chất, nặng l�ng thương gh�t, g�y hại kh�ng c�ng. Đời nay tuy ta kh�ng phạm lỗi, nhưng nghiệp dữ gieo từ trước, nay kết tr�i ch�n, điều ấy n�o phải do trời hoặc người tạo ra đ�u, vậy ta đ�nh nhẫn nhục chịu khổ, đừng n�n o�n tr�ch." Kinh n�i: "Gặp khổ kh�ng buồn". V� sao vậy ? V� thấu suốt vậy. Khi t�m ấy sanh, ấy l� ứng hợp với l� Mượn o�n m� h�nh đạo n�n n�i l� Hạnh Trả O�n T�y Duy�n Hạnh Ch�ng sanh đều do duy�n nghiệp m� chuyển th�nh, chẳng c� c�i t�i. Mọi nỗi khổ vui đều do nh�n duy�n sanh. Nếu nay được quả b�o tốt, hưởng đủ vinh dự, ấy l� do duy�n l�nh thuở trước cảm n�n, nay mới được vậy. Hễ duy�n hết th� lại ho�n kh�ng, mừng vui nỗi g�? Được mất g� đều t�y theo duy�n, nhưng t�m người kh�ng v� vậy m� được th�m hoặc bớt mất g�. Nếu thấu đ�o như vậy th� gi� vui chẳng động, lặng lẽ m� thuận đạo, n�n n�i l� hạnh t�y thuận theo duy�n nghiệp vậy. V� Sở Cầu Hạnh Người đời m�i đắm m�, việc g� cũng tham trước, thế gọi l� cầu. Bậc tr� ngộ được lẽ ch�n, chuyển ngược thế tục, n�n t�m an trụ ở v� vi, th�n h�nh t�y nghi m� vận chuyển. Mu�n vật đều l� kh�ng, c� g� vui m� cầu được Hễ c� c�ng đức th� liền c� hắc �m đuổi theo Ở l�u trong ba c�i kh�c n�o như trong nh� lửa C� th�n ắt khổ, được g� m� vui ? Th�ng suốt được vậy ắt bu�ng hết sự vật, dứt vọng tưởng, chẳng mong cầu. Kinh n�i: "C�n cầu, c�n khổ. Hết cầu mới được vui." X�t biết: Kh�ng cầu mới thực l� đạo hạnh n�n n�i l� hạnh kh�ng cầu mong. Xứng Ph�p Hạnh C�i l� thanh tịnh của tự t�nh gọi l� ph�p. Tin hiểu l� ấy th� mọi h�nh tướng h�a th�nh kh�ng, kh�ng nhiễm kh�ng trước, kh�ng bỉ kh�ng thử Kinh n�i: "Ph�p kh�ng c� ch�ng sanh, h�y l�a ch�ng sanh cấu. Ph�p kh�ng c� tướng ng�, l�a ng� cấu. Bậc tr� v� tin hiểu như vậy th� t�y xứng theo ph�p m� h�nh. Bổn thể của ph�p vốn kh�ng tham lận, cho n�n dầu đem th�n mạng v� của cải đem ra m� bố th� vẫn kh�ng hối tiếc. Thấy r� ba kh�ng (Kh�ng người cho vật, kh�ng người nhật vật, kh�ng vật để cho) th� kh�ng c�n ỷ lại v� chấp trước. Chỉ cần gạn trừ trần cấu, t�y nghi m� gi�o h�a ch�ng sanh, nhưng kh�ng mắc phải h�nh tướng, thế tức l� tự h�nh, đ� lợi người lại th�m trang nghi�m đạo bồ đề. Bố th� đ� vậy th� năm độ (Tr� Giới, Nhẫn Nhục, Tinh Tiến, Thiền Định, B�t Nh�) kh�c cũng thế. V� dứt trừ vọng tưởng m� h�nh ph�p tu s�u độ, nhưng thật kh�ng g� gọi l� h�nh cả n�n n�i l� hạnh t�y xứng theo ph�p. Kệ rằng: Ngoại tức chư duy�n Nội t�m v� đoan T�m như tường b�ch Khả dĩ nhập đạo Minh Phật t�m t�ng Đẳng v� sai ngộ H�nh giải tương ưng Danh chi viết Tổ Dịch: Ngo�i dứt hết duy�n Trong ngừng vọng tưởng T�m như tường v�ch Mới c� thể nhập đạo S�ng Phật l� t�m t�ng Thảy kh�ng sai ngộ L�m, Hiểu hợp nhau Ấy gọi l� Tổ �

Trang Chủ ���� Hình ảnh����� Kinh đi�̉n� ��� Th�̀n Chú ���� Li�n lạc �