Năm Ph�p Qu�n

Năm Ph�p Qu�n

Tr�ch Phật Học Phổ Th�ng
HT Th�ch Thiện Hoa

B�i Thứ 1
Qu�n Sổ Tức

A. Mở �ề
Bất luận trong c�ng việc g�, sự định tĩnh của t�m tr� l� một yếu tố ch�nh yếu để th�nh c�ng. Nhất l� c�ng việc tu h�nh sự định tĩnh t�m thần lại c�ng quan trọng hơn nữa. Người tu h�nh m� t�m tr� lu�n lu�n t�n loạn học trước qu�n sau, học sau qu�n trước, tư tưởng thiếu tập trung, th� d� c� khổ c�ng tu tập, cũng kh� được kết quả khả quan, v� thế trong phần nhiều c�c t�n gi�o, người ta thường c� những ph�t "lắng l�ng", tập trung tư tưởng v�o b�n trong để kh�m ph� nội t�m v� soi s�ng lẽ đạo. Ri�ng về �ạo Phật th� c� những ph�p qu�n v� thiện định. Về thiền đinh., ch�ng ta sẽ t�m hiểu trong c�c b�i n�i về Lục độ ở phần sau tập s�ch n�y. Trong b�i n�y v� bốn b�i nối tiếp sau đ�y ch�ng t�i sẽ đề cập đến ph�p q�an.

Ph�p qu�n đầu ti�n m� ch�ng t�i muốn n�i đến l� Sổ tức qu�n. Sở dĩ ch�ng t�i để b�i qu�n Sổ tức n�y đứng đ�u trong năm ph�p qu�n, trước ti�n, phải biết qu�n l� g�, qu�n như thế n�o, v� phải c� một t�m tr� định t�nh kh�ng t�n loạn. Muốn được thế, trước ti�n phải tập qu�n Sổ tức. Khi qu�n Sổ tức đ� thuần phục rồi, th� c�c thứ qu�n sau mới dễ c� kết quả, nghĩa l� mới c� thể trừ diệt dần c�c t�m bệnh: tham, s�n, si mạn.

B. Ch�nh �ề

I. �ịnh Nghĩa

Qu�n Sổ tức l� đếm hơi thở. Qu�n l� tập trung tư tưởng để quan s�t, ph�n t�ch hay suy nghiệm đến một vấn đề. Sổ tức qu�n l� tập trung t�m tr� để hơi thở ra v�o của m�nh, m� mục đ�ch l� để đ�nh chỉ t�m t�n loạn.

II. V� Sao Phải ��nh Chỉ t�m T�n Loạn

T�m tr� ch�ng ta bị mu�n việc ở đời chi phối, khi vui khi buồn, khi lo việc n�y, khi suy nghĩ chuyện kh�c, khi mừng khi giận, khi thương khi gh�t, kh�ng bao giờ được định tĩnh. D� cho ta c� ngồi y�n một chỗ, khoanh tay lại, t�m tr� ch�ng ta cũng kh�ng dừng nghỉ, m� vẫn sống với đời sống lăng xăng rộn r�ng của n�. Bao nhi�u h�nh ảnh phức tạp như một cuốn phim hiện l�n tr�n m�n ảnh của tr� �c; v� mỗi h�nh ảnh như thế lại mang theo n� một cảm tưởng vui buồn thương gh�t, cho n�n khi ta ngồi y�n, chỉ l� để cho th�n x�c được y�n nghỉ, chứ c�n tinh thần th� vẫn hoạt động, c� nhiềụu khi lại hoạt động nhiều hơn cả l�c l�m việc. Hầu hết ch�ng ta đều khổ t�m, bực tức về sự hoạt động lỗi thời ấy của t�m tr� ch�ng ta: Kh�ng muốn nhớ nữa m� vẫn cứ nhớ, kh�ng muốn thương nữa m� vẫn cứ thương, kh�ng muốn giận nữa m� vẫn cứ giận. L�m chủ thể x�c đ� l� kh�, m� l�m chủ tinh thần lại c�ng kh� hơn. Nhất l� trong thế giới m�y m�c, phức tạp ng�y nay, một thế giới đầy m�u sắc rộn r�ng, �m thanh ch�t ch�a, h�nh ảnh kỳ dị một thế giới cuồng loạn trong ấy, tr� �c kh�ng mạnh mẽ vững v�ng th� rất dễ bị rối loạn. V� thế, theo c�c bản thống k� của c�c nh� b�c học, số người mắc bệnh đi�n mỗi ng�y mỗi nhiều trong thế giới nagỳ nay.

Ri�ng trong phạm vi nhỏ hẹp, ch�ng ta cũng nhận thấy c� nhiều người học h�nh chẳng nhớ, gặp việc hay qu�n, niệm Phật kh�ng th�nh c�ng, tham thiền qu�n tưởng chẳng kết quả, đều do sự t�n loạn của t�m tr� m� ra.

Vậy, muốn học h�nh mau nhớ, gặp việc kh�ng qu�n, niệm Phật được nhất t�m bất loạn, tham thiền qu�n tưởng được th�nh tựu, điều cốt yếu l� phải l�m sao cho t�m tr� được y�n định.

V� sao t�m tr� được y�n định, th� dễ đạt được những kết quả như tr�n? Ta h�y lấy một th� dụ th�ng thường m� nhiều người đ� kinh nghiệm: Khi ta học một b�i thuộc l�ng hay l�m một b�i to�n v�o l�c ho�ng h�n hay giữa cảnh n�o nhiệt, th� ta thấy vất vả kh� khăn v� c�ng, v� suốt ng�y t�m ta đ� mệt mỏi t�nh to�n lăng xăng, ph�n t�n theo trần cảnh. Tr�i lại, cũng một b�i học đ�, hay b�i to�n đ�, m� trong buổi khuya thanh vắng, một m�nh một b�ng với ngọn đ�n, th� ta lại học b�i rất mau thuộc, l�m b�i rất mau xong, t�m t�nh ta h�nh như th�ng minh s�ng suốt phi thường. V� sao vậy? V� buổi khuya mới thức dậy, t�m tr� ta y�n tịnh, chưa bị trần cảnh chi phối.

Ta c� thể l�m một th� dụ thứ hai nữa để vấn đề c�ng th�m s�ng tỏ: Một c�y đ�n dầu, mặc d� rất lớn ngọn, nhưng khi thắp l�n bị gi� từ ph�a đ�n �p phải lung lay, leo l�t khi mờ khi tỏ, c� nhiều khi gần muốn tắt. Một ngọn đ�n như thế chỉ l�m hao dầu rất nhiều, chứ kh�ng thể soi s�ng được g� hết. Nhưng khi ch�ng ta lấy ống kh�i chụp lại, gi� kh�ng đ�nh bạt được nữa, ngọn đ�n đứng thẳng v� tỏa �nh s�ng khắp gần xa, chiếu ph� được một v�ng b�ng tối trong đ�m trường.

Cũng như ngọn đ�n bị gi� bạt kia, t�m h�nh giả bị b�t phong xuy động, thất t�nh lục dục chi phối, lục trần bủa v�y l�m cho t�n loạn, kh�ng soi s�ng được g� cả. V�yh h�nh giả, muốn cho t�m được minh mẫn th� phải đừng cho n� t�n loạn, nghĩa l� phải định t�m, định c�ng th�m th� t�m c�ng tỏ, như ngọn đ�n c�ng đứng lặng, th� �nh s�ng c�ng tỏa. Phật dạy: "T�m c� định mới ph�t sinh tr� huệ, c� tr� huệ mới p�h trự được v� minh để minh t�m kiến t�nh". Sở dĩ, c�c vị Th�nh hiền được biết nhiều qu� khứ vị lai v� c� nhiều điều thần diệu, đều do t�m đ� định m� ph�t minh tr� huệ s�ng suốt, n�n mới được như thế. N�n kinh ch�p: "Chế t�m nhất xứ, v� sự bất biến", nghĩa l� ngăn vọng t�m lại được một chỗ, th� kh�ng việc g� chẳng th�nh tựu. H�nh giả muốn cho t�m m�nh hết t�n loạn, được y�n định, th� phải tu ph�p qu�n Sổ tức, một ph�p qu�n rất dễ thật h�nh v� rất kiến hiệu, ai cũng c� thể l�m được.

III. Những �iều Cần Biết Trước Khi Qu�n Sổ Tức

Trước khi qu�n Sổ tức cần phải theo đ�ng những điều sau đ�y:

1. Thức ăn: Phải ăn những thức ăn hợp với cơ thể của m�nh. Nếu ăn đồ n�ng nẩy qu�, th� than thể sẽ bị bức rức, t�m sanh loạn động. Tr�i lại, nếu ăn những vật sanh l�nh, kh�ng ti�u h�a được , th� th�n thể sẽ nặng nề, lừ đừ dễ sanh buồn ngủ.

2. �ồ mặc: Phải ăn mặc cho hợp thời tiết. Khi trời nực, mặc đồ mỏng, khi trời lạnh, mặc đồ ấm. Nếu tr�i lại th�n thể mất sự điều h�a, qu�n l�u c� hiệu quả.

3. Chỗ ở: Phải ở chỗ thanh vắng, th� sự tu qu�n mới mau được th�nh c�ng. Nếu ở chỗ ồn �o, đối với người mới tu, kh�ng khỏi bị loạn động.

4. Thời giờ tu. N�n lựa những giờ thanh vắng, như 10 giờ đ�m, hay 4 giờ khuya. Nếu ở th�nh thị th� lựa giờ n�o gia đ�nh ngủ hết, chug quanh bớt tiếng động.

5. Tắm rửa. Th�n thể phải thường tắm rửa sạch sẽ, để khỏi ngứa ng�y bức rức trong người.

6. C�ch thức ngồi. Phải ngồi kiết g�a (hai ch�n tr�o xếp lại gọn, th�c v�o bắp vế cho s�t), hoặc ngồi b�n gi� (ch�n mặt tr�o l�n ch�n tr�i hay ch�n tr�i tr�o l�n ch�n mặt, th�c s�t v�o vế cho gọn g�ng). C�ch ngồi nầy đầu ti�n chưa quen, kh�ng sao khỏi bị t� ch�n (chỉ t� ch�n khi đang ngồi th�i); qua thời gian hết t� rồi th� đau mỏi cả hai ch�n. Khi hết đau mỏi, về sau ngồi bao l�u cũng được.

7. Lưng. Lưng phải ngồi thẳng như v�ch tường, để cho c�c khớp xương sống ăn chịu đều nhau, như thế ngồi mới l�u được. H�nh giả n�n xem tấm v�ch tường kia, như� n� đứng thẳng, c�c vi�n gạch ăn chịu đồng đều, n�n mới đứng l�u được , nếu hơi nghi�ng, cố nhi�n n� phải ng�.

8. Hai tay. Hai c�nh tay v�ng xu�i xuống, hai B�n tay để tr�n hai ch�n, tay mặc g�c l�n tay tr�i, c�ch thức như Phật ngồi (xem h�nh đức Trung T�n ngồi trong mỗi ch�a).

9. Cổ v� đầu. Cổ ohải thẳng, đầu hơi ng� tới, hai mắt chỉ mở một phần tư (nếu mở mắt lớn th� t�m dễ bị loạn động, c�n nhắm lại th� sanh h�n trầm).

IV. Phương Ph�p Sổ Tức

Khi đ� ngồi y�n ổn đ�ng với như c�ch thức đ� n�i tr�n, h�nh giả bắt đầu đếm hơi thở. Trước khi đếm, phải thở ra h�t v�o ch�n mười hơi thật d�i, để cho hơi thở điều h�a v� những trược kh�, uất kiết, nặng nề trong người đều tu�ng ra cả, v� thay thế v�o bằng những thanh kh� m�t mẻ, trong sạch của thi�n nhi�n.

Khi thở ra, h�nh giả pahỉ tưởng: "những điều phiền n�o: tham, s�n, si, c�c chất bẩn trược trong người đều bị hơi thở tống ra sạch hết, kh�ng c�n một mảy may n�o". Khi h�t v�o, h�nh giả n�n tưởng: "Những chất nhẹ nh�ng trong sạch s�ng suốt của vũ trụ đều theo hời thở thấm v�o bủa khắp th�n t�m".

Khi đủ mười hơi rồi, h�nh giả bắt đầu thở đều đều , kh�ng d�i kh�ng ngắn, kh�ng mau kh�ng chậm, phải thở nhẹ nh�ng như hơi r�a thở. Nếu thở mau v� d�i th� t�m sanh loạn động, c�n thở chậm v� ngắn, th� t�m sanh h�n trầm, hoặc bị uất kiết, c� khi lại sanh ra giải đ�i, rồi t�m dong ruổi duy�n theo ngoại cảnh. N�n phải thở cho nhẹ nh�ng v� đều đặn, kh�ng mau kh�ng chậm, th� trong người mới được thư thới khỏe khoắn.

Từ đ�y mới bắt đầu đếm hơi thở. Phương ph�p đếm hơi thở c� bốn c�ch như sau:

1. �ếm hơi lẻ. Nghi� l� thở hơi ra đếm một, thở hơi v� đếm hai, thở hơi ra đếm ba, thở hơi v� đếm bốn, đếm cho đến mười, kh�ng ht�m kh�ng bớt, rồi bắt đầu đếm từ một cho đến mười lại. Cứ đếm đi đếm lại từ một đến mười, trong khoảng nửa giờ, một giờ hay hai giờ t�y �.

2. �ếm hơi chẵn. Nghĩa l� thở v�o rồi thở ra đếm một, thở v�o rồi thở ra lần nữa đếm hai, cứ tuần tự như thế cho đến mười lại, m�i cho đến khi đi ngủ.

Phương ph�p đếm hơi chẳn n�y rất th�ng dụng,, xưa nay người ta vẫn thường d�ng, v� đếm hơi thở ra dễ hơn, khỏi bịnh tồn kh� (chứa hơi lại trong phổi).

3. �ếm thuận. Nghĩa l� đếm theo hai c�ch tr�n, c�ch n�o cũng được , những tuần tự từ một đến mười.

4. �ếm nghịch. Nghĩa l� cũng d�ng hai c�ch đếm tr�n, nhưng đếm ngược từ mười đến một.

Bốn phương ph�p n�y, t�y � h�nh giả muốn d�ng một phương ph�p hay cả bốn phương ph�p thay đổi cho nhau cũng được. Miễn sao thuận tiện cho m�nh v� khỏi lộn, l� th�nh c�ng; nghĩa l� đối trị được t�m t�n loạn.

V. Những �iều Lầm Lộn Thưiờng Xảy Ra Trong Khi �ếm Hơi Thở

Những điều lầm lộn m� h�nh giả thường mắc phải trong khi mới bắt đầu tu ph�p Sổ tức l�:

1. Tăng. Ngh�i l� thở �t m� đếm nhiều, đếm nhảy vọt, như ba liền đếm đến năm, hoặc mới năm liền nhảy l�n đếm t�m v.v..

2. Giảm. Ngh�i l� thở nhiều m� đếm �t, đếm thụt l�i, như đến bốn rồi lại đếm ba, hay bảy rồi lại đếm s�u v.v..

3. V� k�. Nghĩa l� kh�ng nhớ r� m�nh đ� đếm đến số mấy rồi.

Mỗi khi lầm lộn như thế, phải bắt đầu đếm lại. Phải tập cho đến khi n�o kh�ng c�n mắc phải những lầụm lộn n�i tr�n, th� t�m tr� mới được y�n tịnh.

C. Kết Luận:

Qu�n Sổ tức l� một phương ph�p đối trị t�m t�n loạn rất hiệu nghiệm v� rất th�ng dụng trong c�c m�n ph�i của Phật gi�o, từ Tiểu Thừa cho đến �ại Thừa, từ c�c nước � Ch�u đến T�y phương. Nhất l� trong c�c giới Phật tử Nhật bản v� �u ch�u, p�hp qu�n n�y rất được thịnh h�nh. Người tu h�nh �p dụng ph�p qu�n n�y th� t�m hết t�n loạn niệm Phật mau được "nhất t�m bất loạn" tham thiền qu�n tưởng mau được th�nh c�ng.

Kh�ng những kẻ tu h�nh, người th� gian cũng n�n thoe ph�p qu�n n�y, th� th�n thể sẽ được khỏe mạnh, tinh thần sẽ được y�n tịnh thư thới, tr� tuệ lại s�ng suốt,, học h�nh mau nhớ, suy t�nh, ph�n đo�n c�ng việc l�m ăn được mau lẹ v� ph�n minh.

Những trong mọi c�ng việc g� cũng vậy, muốn th�nh c�ng, tất phải ki�n nhẫn bền ch�. Phương ph�p d� hay đẹp bao nhi�u m� thiếu chuy�n t�m tr� ch�, th� cũng kh�ng đưa đến kết quả khả quan n�o cả. Ch�ng ta h�y xem người l�i đ� ch�o ngược nước kia, nếu ch�o được năm bảy m�i ch�o lại bu�ng tay ngồi nghỉ, th� kh�ng những chẳng đi tới được bến bờ đ� định, m� c�n thụt l�i c�n rất xa nữa. Cổ nh�n cũng dạy: "Giả sử c� một thứ giồng g� dễ trồng, m� một ng�y nắng, mười ng�y lạnh, th� giống đ� cũng kh� sinh". Vậy h�nh giả đừng n�n thấy ph�p qu�n n�y dễ m� khinh lờn, gi�i đ�i, tu một ng�y nghỉ mười ng�y, l�m như thế tất nhi�n kh�ng bao giờ được th�nh c�ng.

Ngo�i sự chuy�n cần, h�nh giả c�n phải theo đ�ng lời chỉ dẫn tr�n n�y, �p dụng đ�ng phương ph�p th� mới được kết quả mỹ m�n.

L� Phật tử , phải thực h�nh ph�p m�n Sổ tức n�y để cho t�m tr� hết t�n loạn, tr� huệ dễ ph�t sinh, v� minh chấm dứt v� trở lại với bản t�m thanh tịnh của m�nh.

N�i một c�ch thiết thực hơn nữa, nếu muốn tu c�c ph�p qu�n trong "Ngũ đ�nh t�m qu�n ", m� ch�ng t�i sẽ đề cập đ�n trong những b�i sau, trước ti�n phải tập qu�n cho thuần thục ph�p Sổ tức n�y. Nếu qu�n n�y chưa th�nh c�ng, nghĩa l� t�m đang c�n t�n loạn, m� đ� vội qu�n những ph�p kh�c, như "Bất tịnh qu�n , Từ bi qu�n" v.v...th� chẳng kh�c chi x�y lầu tr�n c�t, th� n�o cũng sẽ bị sụp đổ.

B�i Thứ 2
Qu�n Bất Tịnh

A. Mở �ề

Trong thế gian nỳ, kh�ng c� ai l� kh�ng tham sống. Sự tham sống n�y v� c�ng m�nh liệt, v� n� được di truyền, tiếp nối từ mu�n vạn thế kỷ cho đến nay. V� tham sống n�n ch�ng sinh t�m hết mọi c�ch để được sống, để trau dồi th�n mạng, v� để di truyền sự sống. V� tham sống n�n người bất chấp cả sự bất c�ng, phi l� v� t�n nhẫn, xấu xa m� m�nh c� thể phạm đến đối với những người v� vật kh�c ở chung quanh. V� tham sống, người ta đ� kh�ng từ chối hiếp đ�p, gi�nh giựt, cướp b�c, ch�m giết đồng loại, v� c� khi cả đến đồng b�o th�n th�ch nữa. T�m lại, sự tham sống l� một nguy�n nh�n ch�nh của khổ đau, t�n ph� vb� chết ch�c.

Vả lại, c�ng tham sống bao nhi�u lại c�ng sợ chết bấy nhi�u. M� đ� sợ th� kh�ng bao giờ c� thể vui được.

Hơn nữa, c� ai sợ chết m� tho�t được chết đ�u? �� c� sống th� tất phải c� c�i tr�i lại l� chết. Ch�ng ta thấy đ�, l�ng tham sống đem lại cho ta biết bao hậu quả tai hại, buồn thảm, xấu xa.

Nhưng cuộc đời, th�n mạng, thật c� qu� b�u, thật c� xứng đ�ng cho ch�ng ta tham lam, mến chuộng đến thế kh�ng.

�ể x�t đo�n đ�ng đắn gi� trị của th�n mạng, đức Phật dạy ch�ng ta thực h�nh một ph�p qu�n. Ph�p qu�n đ� mệnh danh l� "qu�n Bất tịnh".

B. Ch�nh �ề

"Bất tịnh" nghĩa l� kh�ng sạch sẽ, trong l�nh. Qu�n Bất tịnh tức l� qu�n s�t một c�ch tỷ mỉ, c�ng tột th�n con người để nhận thấy r� rằng n� l� kh�ng trong sạch, như hầu hết con người đời đều lầm tưởng.

II. Q�an Bất Tịnh Như Thế N�o

Trong b�i thứ bảy của tập Phật học Phổ th�ng kh�a III, ch�ng ta đ� được biết sơ qua về ph�p qu�n Bất tịnh như thế n�o rồi. Nhưng trong b�i đ�, ch�ng ta chỉ mới biết một phần của ph�p qu�n Bất tịnh m� th�i, nghĩa l� h�nh giả, muốn thấy th�n x�c l� Bất tịnh như thế n�o, th� v�o "thi l�m" (rừng bỏ x�c người chết) để qu�n s�t. Nhưng c�i qu�n s�t như thế, cũng chỉ mới biết một phần của c�i th�n Bất tịnh n�y m� th�i. Hơn nữa, c�i phần ấy cũng kh�ng phải l� phần quan trọng, v� n� thuộc về giai đoạn sau khi chết. Nhất l� đối với hạng người c� quan niệm: "chết l� hết", th� "qu�n th�y ma" như thế chưa phải l� phương thuốc mầu nhiệm để họ nh�m ch�n c�i thể x�c của m�nh v� của người kh�c. Muốn cho họ nh�m ch�n, gh� tởm c�i thể x�c th� phải chỉ cho họ thấy tận mắt c�i "Bất tịnh" của n�, từ khi n� bắt đầu th�nh h�nh cho đến khi n� bị hủy hoại, từ trong cho đến ngo�i, từ thể cho đến tướng. �ể sự qu�n s�t được rốt r�o, h�nh giả phải ra l�m năm phần, tuận tự như sau:

Qu�n chủng tử bất tịnh
Qu�n trụ xứ bất tịnh
Qu�n tự tướng bất tịnh
Qu�n tự thể bất tịnh
Qu�n chung c�nh bất tịnh

Dưới đ�y ch�ng t�i sẽ lần lượt giải r� năm phần qu�n tr�n

1. Qu�n chủng tử bất tịnh. Chủng tử l� một hột giống, l� yếu tố hay nguy�n nh�n để ph�t sinh. Sự vật n�o cũng c� nguy�n nh�n của n�. Th�n ta vật hữu vi dĩ nhi�n cũng phải c� chủng tử của n�.

Chủng tử của th�n mạng gồm c� hai phần: Phần tinh thần v� phần vật chất. Phần tinh thần n�y cũng gọi l� phần thức. Thức n�y l� nơi dung chứa tất cả nghiệp nh�n l�nh, dữ của th�n, khẩu, � trong qu� khứ; v� thế n�n cũng gọi l� tạng thức (tạng hay t�ng nghĩa l� nơi chứa nh�m). Khi con người chết c�i tạng thức ấy vẫn c�n, v� theo nghiệp lực thiện, �c của n� m� dẫn sanh ở c�c lo�i, hoặc trầm lu�n, hoặc giải tho�t. N� l� chủ nh�n �ng của kiếp sống, l� sanh lực của lo�i hữu t�nh

C�i tạng thức hay thần thức n�y lẽ dĩ nhi�n l� kh�ng b�o giờ trong sạch cả, v� n� l� kết tinh của những nghiệp nh�n phiền n�o: tham, s�n, si. Hễ tham, s�n, si..l� nhiễm �, l� Bất tịnh.

�� Bất tịnh th� tất phải t�m bạn Bất tịnh m� kết giao (đồng thanh tương ứng, đồng kh� tương cầu). Thần thức nầy, để thể hiện một đời sống kh�c, đ� g� v�o, h�a m�nh v�o một chất Bất tịnh. Chất ấy tức l� c�i điểm h�a hiệp của tinh cha, huyết mẹ. N�i c�ch kh�c r� r�ng hơn, tức l� c�i thai mới kết tụ vậy. M� tinh huyết l� g�? Ch�nh l� hai chất h�i tanh ở trong con người. Sự Bất tịnh của n�, tưởng kh�ng cần n�i, ai ai cũng đ� r�.

Xem thế th� đủ biết c�i chủng tử, c�i điểm khởi đầu của một th�n mạng con người, từ tinh thần cho đến vật chất, đều l� nhiễm � Bất tịnh cả, kh�ng c� g� đ�ng để tự h�o v� qu� chuộng.

Trong khi qu�n , h�nh giả phải vận dụng, tập trung � lực để tưởng tượng một c�ch rỏ r�ng, như thấy trước tất cả sự Bất tịnh của chủng tử, để m� nh�m ch�n th�n người, dẹp l�ng tham luyến.

2. Qu�n trụ xứ bất tịnh. Trụ xứ l� chỗ ở. Như ch�ng ta đ� thấy ở đoạn tr�n, chủnh tử, c�i thai hay con người mới cấu th�nh l� một khối h�i tanh, th� nơi ở của n� cũng kh�ng sạch. Kẻ xấu xa, dơ bẩn th� t�m ho�n cảnh xấu xa, dơ bẩn m� sống, đ� l� một lẽ thường, kh�ng c� g� l� kh� hiểu. N�i một c�ch r� r�ng hơn, chỗ ở của c�i thai m� ch�ng t�i muốn n�i đ�y, tức l� c�i b�o thai. C�i b�o thai, kh�ng n�i, ai cũng biết l� một c�i bọc chứa đầy m�u nhớt h�i tanh, dơ bẩn. C�i b�o thai nằm lẫn lộn v� lớn dần trong c�i bọc b� nhỏ dơ bẩn ấy, như trong một c�i ngục tối. Nhưng trong ngục, d� sao cũng c�n c� khoảng trống để x� dịch, c�n c� cửa th�ng hơi để �nh s�ng v� kh�ng kh� lọt v�o. Chứ trong b�o thai th� c�i thai phải nằm co r�t lại, đẫm m�nh trong những chất nước, m�u v� nhớt v� c�ng tanh h�i, v� kh�ng c� được một ch�t kh�ng kh� hay �nh s�ng mặt trời lọt v�o. C�i thai phải sống trong ho�n cảnh ấy kh�ng phải chỉ một ng�y, một t�an hay một th�ng m� phải đến ch�n th�ng mười ng�y mới tho�t ra được. Kh�ng tr�ch g�, khi mới ra ch�o đời, n� đ� kh�c th�t l�n...Cụ �n Như Hầu Nguyễn gia Thiều th� bảo n�...

"Kh�c v� nỗi thiết tha sự thế",

"Ai b�y tr� b�i bể nương d�u".

Nhưng theo chỗ ch�ng t�i nghĩ, n� kh�c v� thiết tha cho sự thế v� thường th� chỉ một phần, m� kh�c v� tủi cực, kh�c để phản đối sự giam cầm qu� l�u lắc qu� t�n nhẫn, qu� thiếu vệ sinh, qu� mất "nh�n phẩm" th� đến mười !

Vậy qu�n trụ xứ Bất tịnh c� nghĩa l� vận dụng to�n lực � niệm để nhận ch�n một c�ch r� r�ng như thấy trước mắt c�i dơ bẩn, c�i bất tịnh của b�o thai l� chỗ ở chủng tử, hầu dẹp l�ng rạo rực ham muốn tham đắm sắ�c th�n người.

3. Qu�n tự tướng bất tịnh. Sau khi đ� tho�t b�o thai m� ra ch�o đời bằng những tiếng kh�c, đứa b� bắt đầu sống một đời sống ri�ng biệt, c� đầy đủ gi�c quan để tiếp x�c với ngoại cảnh, c� đỉ bộ phận cần thiết để điều h�a cuộc sống thể x�c của m�nh. Những gi�c quan b�n ngo�i v� bộ phận b�n trong ấy, thường b�i tiết những chất dơ bẩn, h�i h�m; do đ�, ta biết rằng c�i th�n n�y kh�ng trong sạch. Vậy qu�n tự tướng kh�ng sạch sẽ, m� mỗi người đều c� thể nhận thấy được , khi nh�n qua c�i h�nh tướng b�n ngo�i của x�c th�n...

Trong mỗi th�n x�c, ngo�i những lỗ ch�n l�ng thường b�i tiết những mồ h�i l� những thứ nước gần giống như nước tiểu, c�n c� ch�n lỗ nữa, mỗi ng�y cũng tiết ra nhiều chất nhơ nhớp, h�i h�m, gớm ghiếc. Ch�n lỗ ấy l�: đường đại, đường ti�u, miệng, hai lỗ tai, hai lỗ mũi v� hai con mắt. Ch�n lỗ n�y chẳng kh�c g� ch�n "c�i cống", lớn c�, nhỏ c� để tải những thứ nhơ nhớp trong ngo�i ra. N�i một c�ch kh�ng qu� đ�ng, th� ch�n lỗ cống n�y c�n dơ hơn cả những lỗ cống ta thường thấy ở c�c đ� thị nữa. Thật thế, một lỗ cống dơ nhất cũng chỉ chứa đựng những thứ như nước tiểu, phần đờm, mũi, d�i, gh�n, những �t ra những thứ ấy cũng c�n pha trộn v� chảy theo với nước l�; chứ ch�n lỗ trong người ch�ng ta, chỉ b�i tiết rặt những thứ nguy�n chất n�i tr�n, m� kh�ng pha trộn với nước l� như ở c�c lỗ cống.

�ấy l� mới n�i khi th�n x�c đang c�n mạnh khỏe, cường tr�ng; chứ khi đau ốm, gi� nua th�n x�c kh�ng tự l�m chủ được nữa, th� những lỗ ấy tự động xuất ph�t, hay tự do để cho c�c thứ dơ bẩn trong người chảy ra, th� lại c�ng gh� ghớm hơn nữa. Những l�c ấy th� những "nguy�n chất" n�i tr�n lại c�ng h�i h�m, ung độc kh�ng kh� một c�ch gay gắt, kh� thở hơn nữa.

Những điều ch�ng t�i n�i tr�n đ�y kh�ng phải l� qu� đ�ng. Nếu b�nh t�m m� x�t, ch�ng ta sẽ thấy th�n của mỗi ch�ng ta thật đ�ng gh� tởm. Nhưng �t khi ch�ng ta thừa nhận như thế, v� từ l�u đời l�u kiếp, với t�nh m� chấp, với t�m tham đắm, nh�n quang của ch�ng ta như c� một bức m�n nhung lụa phủ ngang, n�n ch�ng ta tr�ng c�i g� cũng thấy đẹp. V� cho đến khi bức m�n ấy đ� bị x� toang rồi, sự thật xấu xa, d� c� b�y ra lộ liễu trước mắt, ch�ng ta cũng b�ng ho�ng, kh�ng cho l� thật. V� thế cho n�n h�nh giả muốn th�nh c�ng v� nh�m ch�n c�i th�n n�y, phải qu�n tưởng nhiều lần, từ ng�y n�y sang ng�y kh�c, cho đến khi n�o nhận thấy một c�ch r� r�ng th�n n�y quả thật l� bất tịnh mới th�i.

4. Qu�n tự thể bất tịnh. Như ch�ng ta đ� thấy ch�n lỗ cống trong người, mỗi ng�y b�i tiết kh�ng biết bao l� thứ nhơ nhớp. Vậy chắc chắn b�n trong th�n x�c, những chất liệu cấu kết n�n thể x�c ch�ng ta, cũng kh�ng trong sạch được. Vậy qu�n tự thể bất tịnh l� qu�n s�t c�i thể chất của th�n người, để nhận thấy n� bất tịnh như thế n�o.

Thể chất của con người đại kh�i gồm c� ba chất:

Chất cứng: như xương, t�c, l�ng, m�ng tay v.v...

Chất lỏng: như m�u, nước miếng, nước mắt v.v...

Chất sệt: (kh�ng cứng m� cũng kh�ng lỏng) như mỡ, �c, tủy v.v...

Trong c�c chất ấy, d� cứng, hay lỏng cũng chẳng c� thứ n�o l� trong sạch.

Về chất cứng, như t�c chẳng hạn, l� một vật mỹ quan để chưng diện tr�n đầu. Thế thường ai cũng qu� n�. Nhưng nếu kh�ng săn s�c n� một c�ch chu đ�o, kh�ng sửa soạn n� một c�ch c�ng phu, nghĩa l� kh�ng tr�m c�i, lượt giắt, kh�ng chải chuốt, gội rửa, xức ướp nước hoa, m� để b� tha cho n� tự do qu�t bụi, tự do dầm sương d�i nắng, tự do rối n�i lại để l�m ổ chứng cho trứng ch� simh nở, th� d� cho kh�ng xua đuổi, người ta cũng chạy d�i, kh�ng d�m lại gần. �� l� chưa n�i khi n� bị đốt ch�y hay rời da đầu, rơi v�o thức ăn hay v�o trong miệng, th� thật l� nguy hiểm v� c�ng. T�c l� thứ ở nơi cao qu� của người m� c�n bất tịnh như vậy, th� những thứ kh�c như ruột, gan v.v...lại c�n bất tịnh biết chừng n�o?

Về chất lỏng, th� nước miếng l� sạch nhất, v� n� được ở trong miệng l� nơi hằng ng�y được lau ch�i s�c rửa nhiều nhất. Thế m� l�c ra khỏi miệng, d� l� của kẻ kh�c hay của ch�nh m�nh, rủi bị d�nh v�o mặt, v�o �o, th� ta liền c� những cử chỉ tỏ r� sự nhờm gớm ngay.

Về chất sệt, th� n�o l� phần quan trọng v� được ở trong đầu �c l� nơi cao qu� nhất. Nhưng thử tưởng tượng, khi ch�ng ta đi xe hơi chẳng hạn, rủi bị tai nạn, người ngồi b�n cạnh ta bị bể đầu, n�o trắng như đậu hủ tung t�e v�o mặt m�y ch�ng ta, th� chắc chắn những người thiếu b�nh tĩnh sẽ chết giấc v� gh� tởm.

Chỉ đơn cử một v�i v� dụ tr�n, cũng đủ thấy r� được c�i bất tịnh nhiều nữa, v� chắc chắn một số qu� vị độc giả sẽ nhờm gớm m� kh�ng đọc tiếp nữa.

5. Qu�n chung c�nh bất tịnh. Chung c�nh ở đ�y l� muốn n�i c�i giai đoạn hư hoại của th�n người sau khi tr�t hơi thở cuối c�ng. Vậy qu�n chung c�nh bất tịnh nghĩa l� c�i bất tịnh của th�n người sau khi chết.

��y l� thời kỳ chung kết của mấy mươi năm sinh trưởng của th�n thể. Trong kinh đức Phật đ� bảo: Th�n người do tứ đại giả hiệp m� th�nh, như thế dĩ nhi�n khi chết, x�c con người phải trả về cho tứ đại. Trước hết, l� hơi thở về với phong đại. Kế l� hơi ấm trở về với hỏa đại. Tiếp theo l� chất lỏng trong người trở về với thủy đại, v� cuối c�ng chất cứng v� sệt như thịt xương...h�a dẫn theo địa đại. Nhất l� hai thứ sau n�y, trong thời kỳ mềm hư, tan r� th� thế gian n�y kh�ng c�n thứ g� nhơ nhớp, h�i h�m, ghe tởm hơn nữa. D� cho x�c chết trước kia l� người th�n mến nhất đời, nhưng để năm bảy ng�y chưa kịp tẩn liệm, ch�n cất th� ta vẫn gh� tởm, kh�ng thể đến gần b�n cạnh m� kh�ng bịt mũi. Sự thật t�n nhẫn n�y được phơi b�y nhan nhản khắp nơi trong những giai đoạn chiến tranh. N�i một c�ch tổng qu�t từ kẻ sang đến người h�n, từ kẻ gi�u đến người ngh�o, từ kẻ gi� đến người trẻ, từ kẻ đẹp đến người xấu, ai ai đến giai đoạn chung c�nh n�y, cũng chỉ c� một m�i giống nhau: m�i h�i; một chất như nhau: chất th�i. C�i bất tịnh của con người trong giai đoạn k�t th�c n�y đ� r� r�nh r�nh, tưởng kh�ng cần giải b�y th�m nữa. Vả lại, trong b�i thứ bảy của tập Phật học Phổ th�ng kh�a thứ ba, cũng đ� n�i một c�ch tường tận đến c�i bất tịnh của th�n người trong giai đoạn n�y rồi. Nếu qu� độc giả n�o kh�ng nhớ, xin h�y đọc lại đoạn ấy.

T�m lại, qua năm giai đoạn qu�n bất tịnh n�y: chủng tử, trụ xứ, tự thể v� chung c�nh, ch�ng ta đ� c� một quan niệm r� r�ng, ch�n x�c về c�i bất tịnh của th�n người. Cả một thời gian đằng đẵng, từ l�c đầu thai đến khi bị v�i xuống đất, quả thật th�n người kh�ng t�m thấy một t� g� thơm sạch. Dầu c� t�i h�ng biện đến đ�u, cũng kh�ng ai c� thể ngụy biện cho c�i th�n bất tịnh trở th�nh thanh tịnh được.

III. Mục ��ch V� Lợi �ch Của Qu�n Bất Tịnh

C� người hỏi: Tại sao trong khi cuộc đời đ� xấu xa, đau khổ, đức Phật lại c�n vạch th�m cho người ta thấy c�i dơ bẩn nhớp nh�a của th�n người l�m g�? Tại sao kh�ng cho người đời c� c�i ảo ảnh rằng th�n người l� đẹp đẽ, trong sạch để hị c� thể được an ủi v� qu�n l�ng một phần n�o c�i xấu xa của kiếp người, m� lại l�m cho đời th�m ch�n chường, tuyệt vọng khi nhận r� c�i th�n bất tịnh của m�nh?

Trước ti�n, ch�ng ta phải nhận định dứt kho�t rằng: �ạo Phật l� "�ạo như thật", đạo của ch�n l�. �ức Phật kh�ng muốn lừa phĩnh ch�ng sinh, lấy xấu xa l�m tốt, lấy dở l�m hay, hoặc tr�i lại.

Thứ đến, ch�ng ta đừng bao giờ qu�n rằng: ch�nh c�i vọng tưởng rằng th�n người l� thơm sạch, đẹp đẽ đ� g�y tai họa lớn cho người đời. V� lầm tưởng th�n người c� gi� trị qu� b�u, n�n đối với ch�nh th�n m�nh th� người ta n�ng niu, cưng dưỡng, t�m hiểu mọi c�ch, kh�ng từ một h�nh vi xấu xa n�o để nu�i dưỡng phụng sự n�; đối với th�n người kh�c giống th� say m�, đắm đuối, t�m mọi c�ch để chinh phục, l�m của ri�ng của m�nh. V� sự đ�nh lầm gi� trị, tham đắm sắc th�n giả dối ấy m� cuộc đời chung cũng như cuộc đời ri�ng, đ� xấu xa lại c�ng th�m xấu xa, đ� đen tối lại c�ng th�m đen tối.

Lại nữa, khi đ� đ�nh lầm gi� trị lấy xấu l�m đẹp, lấy dở l�m hay, lấy th�i l�m thơm, th� tất nhi�n c�i đẹp c�i hay, c�i thơm ch�n thật sẽ bị bỏ rơi, kh�ng c�n được biết v� d�ng đến. Lo�i người đ� v� tham đắm cai� x�c th�n nhỏ hẹp, xấu xa, ngắn ngủi, m� bỏ mất c�i t�m rộng lớn đẹp đẽ trường tồn.

Vậy đức Phật khi đ� x� tan c�i m�n ảo ảnh bao bọc x�c th�n v� l�m lộ nguy�n h�nh c�i x�c th�n bất tịnh l� nhắm mục đ�ch hướng tầm mắt v� sự hoạt động của kẻ tu h�nh v�o c�i gi� trị ch�n thật đẹp đẽ, rộng lớn v� trường tồn hơn.

Nhưng ch�ng ta cũng đừng n�n kết luận một c�ch sai lầm rằng: c�i th�n n�y đ� l� bất tịnh, thối tha, th� h�y diệt ngay n� đi, như năm chục vị Tỳ kheo đ� l�m, sau khi nghe Phật thuyết ph�p về c�i th�n bất tịnh. L�m như vậy l� đ� x�t đo�n một c�ch n�ng nổi, m�y m�c ! �ừng khinh trong t�i đất dơ kh�ng c� ngọc, chớ cho trong bể nước mặn kh�ng c� v�ng. Chớ n�n tưởng rằng trong th�n bất tịnh n�y kh�ng c� Phật t�nh ở đ�u xa. �ức Phật thường dạy: Mỗi ch�ng sinh đều c� Phật t�nh. Trong kinh Lăng nghi�m, Ng�i lại ph�t minh Phật t�nh "bất sinh diệt" trong c�i sinh diệt. Phật t�nh hay t�nh bất sinh diệt l� căn bản tinh thần của ta đ�. N� th� v� h�nh những kh�ng mất, lẫn lộn trong "bất tịnh" m� thường vẫn thanh tịnh.

Biết lợi dụng c�i th�n bất tịnh, v� thường n�y, m� t�m ra c�i "tịnh" c�i "thường", ấy ch�nh l� bổn � của đức Phật khi dạy ph�p qu�n tưởng n�y.

C. Kết Luận

Chơn t�m con người vẫn l� t�m thanh tịnh; n� nằm sẵn trong x�c th�n bất tịnh của mỗi ch�ng sinh. Nhưng v� con người đời bị phiền n�o tham, s�n, si l�i cuốn, phỉnh gạt n�n say m� quay cuồng đeo đuổi theo ngũ trần, lục dục, m� kh�ng thấy được bản t�m thanh tịnh.

Muốn chận đứng sự tham đắm quay cuồng ấy, đức Phật dạy phải qu�n bất tịnh.

Vậy qu�n bất tịnh c� mục đ�ch:

�ối trị l�ng tham sắc dục, chứ kh�ng phải để ch�n đời, tự hủy diệt m�nh.

Dứt trừ vọng niệm v� gi�c ngộ Phật t�nh, để tiến mạnh tr�n đường giải tho�t cho m�nh v� cho người.

Nhưng, v�ng kh�ng tự nhi�n nằm sẵn trong tủ, ngọc chẳng phải nằm khơi tr�n đất. Phật t�nh cũng vậy: N� kh�ng tự hiến cho ta khi ta an nhi�n ngồi đợi. Vậy kẻ tu h�nh muốn th�nh tựu ph�p q�an n�y để gi�c ngộ Phật t�nh, cần phải gia c�ng tu luyện, v� nhất l� phải trau giồi ba đức t�nh sau đ�y:

S�ng suốt (tr� huệ): �ừng để cho dục vọng l�m mờ mắt, lấy giả l�n chơn, lấy xấu l� đẹp. �ừng hờihợt nh�n b�n ngo�i, m� phải s�u sắc nh�n hẳn v�o b�n trong.

Th�nh thật: Thấy thơm th� n�i thơm, thấy thối th� n�i thối, đừng tự �i, đừng thi�n vị, chỉ một mực t�n thờ sự thật, d� sự ấy l�m cho ta đau l�ng, buồn tủi.

Ki�n nhẫn: Phải bền t�m, tr� ch�, đừng thấy kh� m� ngả l�ng; đừng thấy đường d�i m� l�i bước. Ở đời kh�ng c� c�ng việc g� tốt đẹp m� chẳng gặp kh� khăn. Một nửa sự th�nh c�ng l� do ở ki�n nhẫn. Nếu ch�ng ta c� đủ ba đức t�nh n�i tr�n, nhất định ta sẽ th�nh tựu tốt đẹp, trong ph�p qu�n bất tịnh n�y.

B�i Thứ 3
Qu�n Từ Bi

A. Mở �ề

Trong c�c nguy�n nh�n g�y ra đau khổ cho m�nh v� cho người, t�nh n�ng giận l� một nguy�n nh�n lớn, chẳng k�m g� l�ng tham lam v� t�nmh ngu si. Từ vo thỉ đến nay sự x�y dựng của lo�i Ng�i lớn lao v� kể; những sự ph� hoại v� l�ng giận dữ của họ, cũng lớn lao v� c�ng. Lo�i người x�y rồi ph�, ph� rồi x�y kh�ng ngừng, chẳng kh�c g� những đứa trẻ x�y nh� tr�n c�t, x�y xong rồi đạp đi, để rồi x�y lại. V� nguy�n nh�n của sự ph� hoại ấy l� l�ng n�ng giận. C� những sự n�ng giận nho nhỏ trong nh� giữa vợ chồng l�m đổ vỡ ch�n b�t; c� những sự n�ng giận giữa anh em l�m u đầu sưng tr�n; c� những sự n�ng giận giữa bạn b� l�m đoạn tuyệt đường đi lối về; c� những sự n�ng giận giữa t�nh địch, hay đồng nghiệp kinh doanh cần phải thanh to�n bằng lưỡi dao, mũi s�ng hay lọ �t x�t; c� những sự n�ng giận lớn lao hơn, giữa nước n�y với nước kh�c, m�u da n�y với m�u da nọ, chủ nghĩa n�y với chủ nghĩa kia, m� kết liễu l� những thấy ma nằm ngổn ngang tr�n b�i chiến trường, những kẻ tật nguyền trong c�c bệnh viện, v� những chiếc khăn tang tr�n đầu c�c c� nhi quả phụ...

Tất cả những tai họa tr�n đều do s�n hận m� ra. S�n hận nằm sẵn trong l�ng mỗi người, như những ngọn lửa �m ỉ ch�y, như những ng�i thuốc s�ng sẵn s�ng b�ng nổ bất luận l�c n�o. Lửa gặp lửa, thuốc s�ng gặp thuốc s�ng, kh�ng n�i, chẳng ai cũng biết tai hại do ch�ng g�y ra lớn lao như thế n�o !

B. Ch�nh �ề

I. �ịnh Nghĩa

Th�ng thường, người ta c� quan niệm sai lầm rằng: Từ bi l� bi lụy, mềm yếu, than kh�c, ti�u cực...Người ta tưởng rằng hễ đ� từ bi , th� ai muốn l�m thế n�o m�nh cũng chịu, sống trong ho�n cảnh thế n�o m�nh cũng theo, thiếu tinh thần tiến thủ...T�m lại, từ bi theo nghĩa th�ng thường l� than kh�c v� nhu nhược.

Những thật ra, từ bi theo �ạo Phật c� nghĩa kh�c xa. Phật dạy: "Từ năng dữ nhứt thiết ch�ng sinh chi lạc; Bi năng bạt nhứt thiết ch�ng sinh chi khổ". Nghĩa l� Từ cho vui tất cả ch�ng sinh; Bi l� diệt trừ c�i khổ cho tất cả mọi lo�i. Diệt khổ v� cho vui đ� l� tất cả nguyện vọng v� h�nh động lợi tha, cứu đời của người c� l�ng từ bi. Thế n�n, từ bi kh�ng phải l� thụ động, l� trốn đời hay nhu nhược. C�i khổ v� c�i vui n�i ở đ�y kh�ng chỉ l� khổ v� vui vật chất m� c�n cả khổ v� vui tinh thần.

Hết khổ v� được vui tức l� kh�a cạnh của cuộc đời, nhưng kh�ng thể rời bỏ nhau được. Khi được vui một phần n�o, tức l� đ� bớt khổ một phần n�o, ấy l� trong Từ c� Bi; v� tr�i lại, khi bớt khổ một phần n�o, tức l� đ� được vui một phần ấy như thế l� trong Bi c� Từ. Cũng như một đứa b� đang khổ sở v� đi lạc đường, bỗng c� ai chỉ đường cho n�, n� liền vui mừng v� hết khổ.

Vậy từ bi l� một l�ng thương r�ng lớn v� bi�n, n� xui khiến người ta vận dụng tất cả khả năng, t�m tư, phương tiện để l�m cho mọi người, mọi vật tho�t khỏi được vui.

II. So S�nh Từ bi Với B�c A'i

B�c �i l� t�nh thương y�u rộng lớn. Như thế th� b�c �i v� từ bi đều c� một t�nh chất giống nhau ở chỗ rộng hẹp, s�u cạn m� th�i. C� người cho rằng b�c �i rộng hơn từ bi.Cho như thế l� v� chưa hiểu r� hai chữ Từ bi. Như tr�n đ� định nghĩa: Từ l� cho vui tất cả ch�ng sinh; Bi l� diệt trừ mọi nỗi khổ cho tất cả mọi lo�i. Ch�ng ta đ� biết Phật d�ng hai chữ ch�ng sinh l� để chỉ cho tất cả mọi sinh vật. Vậy Từ l� cho vui tất cả mọi sinh vật, chứ kh�ng phải ri�ng cho lo�i người. Tất cả mọi vật c� sự sống đều được chung hưởng t�nh thương ấy. C�n Bi l� diệt trừ mọi nỗi khổ cho ch�ng sinh. Ch�ng ta n�n để � l� trong c�u định nghĩa chữ H�n, c�c kinh d�ng chữ "bạt" nghĩa l� nhổ tận gốc rễ. V�ng, nhổ tận gốc rễ của c�i khổ chứ kh�ng phải chỉ thoa dịu c�i quả khổ trong hiện tại, m� để mặc cho c�i nh�n g�y ra khổ m�i về sau. Người c� l�ng Bi l� vừa thoa dịu vết thương đau khổ trong hiện tại v� vừa chữa cho khỏi nguy�n nh�n hay g�y ra đau khổ, như người l�m vườn, kh�ng phải chỉ ph�c cho sạch cỏ tr�n mặt đất, m� c�n đ�o s�u xuống dưới, nhổ cho hết gốc rễ của cỏ nữa.

Như thế th� Từ bi, về phương diện kh�ng gian, bao gồm tất cả mọi lo�i, c�n về phương diện thời gian, bao gồm tất cả qu� khứ, hiện tại v� tương lai. C�n b�c �i th� chỉ ch� trọng nhiều về lo�i người m� �t để � đến sinh vật; v� chỉ lo cứu khổ, cho vui trong hiện tại m� �t nghĩ đến c�i quả trong tương lai.

N�i một c�ch kh�c, Từ bi l� gồm hết nghĩa b�c �i ở trong ,c�n b�c �i ht� chẳng tr�m được l� Từ bi.

III. Từ Bi Cứu khổ V� Cho Vui Như Thế N�o

Trong khi so s�nh Từ bi với B�c �i, ch�ng t�i đ� n�i, về phương diện kh�ng gian, Từ bi bao gồm tất cả mọi lo�i. Thật thế, t�nh thường của �ạo Phật v� c�ng rộng lớn. Phật dạy kh�ng được s�t sinh người m� cả mu�n lo�i vật nữa. Người Phật tử ch�n ch�nh, triệt để tu�n theo lời Phật dạy, kh�ng những kh�ng giết hại sinh vật để ăn, m� cũng kh�ng giết hại sinh vật trong c�c cuộc săn bắn hay c�u c� để mua vui. Ng�y xưa, c�c vị Tỳ kheo trước khi uống nước ao hồ, phải d�ng mọt c�i lọc để lọc nước, như thế vừa hợp vệ sinh, vư� tr�nh khỏi s�t sinh những sanh vật nhỏ ở trong nước. Mỗi khi v�o cầu, những người tu h�nh phải g� xuống đất ba tiếng, để cho những sinh vật dưới cầu biết m� tr�nh trước. Những cử chỉ ấy mặc d� nhỏ nhặt, những đ� thể hiện được một c�ch ch�n th�nh l�ng từ bi của người Phật tử ch�n ch�nh. Ch�nh nhờ l�ng từ bi ấy m� cuộc đời bớt t�n khốc, chiến trường được thu hẹp, người v� vật kh�ng c�n s�t hại nhau, m� tr�i lại c�n xem nhau như anh em.

Những nếu chỉ cho vui v� diệt khổ trong hiện tiền m� kh�ng nghĩ đến cho vui v� diệt khổ trong tương lai th� cũng chưa gọi l� Từ bi.Bởi thế, cần phải g�y nh�n vui v� diệt nh�n khổ. Nh�n vui v� nh�n khổ ở đ�u m� c�? Trong kinh thường dạy: Khổ do nghiệp, nghiệp do hoặc. Hoặc tức l� phiền n�o. Phiền n�o đều ở trong t�m mỗi ch�ng ta. T�m nguồn gốc của mọi h�nh động, của mọi kết quả. Vậy th� quả khổ hay vui chỉ do t�m cả. T�m ch�ng sinh đầy dẫy phiền n�o tật xấu, dung chứa v� số hạt giống cay chua, đắng độc. Dĩ nhi�n, những mầm mống ấy sẽ trổ ra những quả khổ gian lao. Bởi thế, �ạo Phật rất ch� trọng vấn đề tu t�m, dưỡng t�nh cho ch�nh m�nh v� người.

Muốn cứu khổ cho thật t�nh, chẳng những lo cứu khổ quả, m� c�n pahỉ trừ nhơn khổ cho sớm. Thế mới đ�ng như định nghĩa đ� n�i ở tr�n về chữ BI (Bạt nhứt thiết ch�ng sinh chi khổ). Chẳng hạn, muốn một người n�o khỏi bị c�i khổ t� đ�y, lao l�, bắt bớ, h�nh hạ, ta phải dạy họ đừng tham lam, trộm cướp v� cần thiết phải biết bố th�, q�y trọng của cải của người. Muốn cho người n�o khỏi khổ v� sự chia rẻ, s�t hại, th� hằn, ta phải dạy cho họ đừng s�n m� cần phải biết nhu h�a, nhẫn nhục. Muốn cho người n�o khỏi khổ v� sự ngu si c�m dỗ, b�c lột, khinh h�n, ta phải dạy cho họ được s�ng suốt, gi�c ngộ cảnh đời. Khi họ hiểu rồi, tất nhi�n kh�ng bảo họ tr�nh khỏi, họ vẫn tr�nh.

Muốn cho sự nghiệp lợi tha n�y được ho�n to�n, người tu hạnh Từ bi,c�n c� bổn phận phải chỉ bảo cho người chung quanh những phương ph�p tu h�nh cho c� hiệu quả, như niệm Phật, tham thiền chẳng hạn, để cho t�m địa của họ được tăng trưởng c�ng đức l�nh.

IV. Phương Ph�p Qu�n Từ Bi

Trong c�c đoạn tr�n, ch�ng ta đ� ph�n t�ch � nghĩa v� t�c dụng của từ bi.Ch�ng ta đ� thấy được gi� trị tốt đẹp v� lớn lao của từ bi. �ến đ�y ch�ng ta h�y đề cập đến vấn đề: "l�m thế n�o để huấn tập được l�ng từ bi".

Một trong những phương ph�p hiệu nghiệm để huấn tập được l�ng từ bi l� "qu�n từ bi". Qu�n Từ bi c� ba từng bậc thấp cao, t�y theo căn cơ của ba hạng tu h�nh:

1. Ch�ng sinh duy�n từ. Ph�p qu�n n�y thường d�nh cho hạng tu Tiểu Thừa thực h�nh.

Ch�ng sinh duy�n từ, nghĩa l� l�ng từ bi do qu�n s�t cảnh khổ của ch�ng sinh m� ph�t khởi.

Ch�ng sinh tức l� muốn n�i đến những hạn c�n đang say m�, ch�m đắm trong bể khổ sanh tử, c�n đang tr�i m�nh trong v�ng phiền n�o nhiễm �. Chẳng hạn như lo�i địa ngục bị h�nh phạt đủ điều, ngạ quỷ bị đ�i r�ch bứt b�ch, s�c sanh bị cảnh dao thớt h�nh h�nh, A tu la đấu tranh, ch�m giết. �ến như ch�ng sinh ở c�i tời tuy vui th�, nhưng vẫn c�n bị ngũ suy tướng hiện, lu�n hồi, đọa lạc như thường. M� vẫn hơn hết l� lo�i người, cũng chịu kh�ng biết bao nhi�u l� cảnh khổ, từ vật chất đến tinh thần, từ c� nh�n đến đo�n thể. Nhất l� đối luật v� thường: sanh, gi�, bịnh, chết, chưa ai tho�t khỏi được. �� kh�ng tho�t được m� lại c�n v� t�nh đi g�y chuốc th�m lấy khổ, lắm khi cứ qu�n mất c�i tuổi gi�, mối ng�y mỗi chồng chất, thật đ�ng thương hại !

Vậy, đứng trước những cảnh khổ của ch�ng sinh, người Phật tử phải l�m như thế n�o? Phải ph�t l�ng từ bi !Nhưng l�m sao cho l�ng từ bi ấy được ph�t?

�ức Phật c� dạy ch�ng ta phải qu�n s�t tất cả ch�ng sinh trong lục đạo, mười phương đều như b� con th�n thuộc.

��y l� phương ph�p đầu ti�n để h�a hợp với mọi ch�ng sinh. D�ng cảm t�nh m� tập qu�n Từ bi. Trước kia, ch�ng ta c� th�i quen l� c�i g� ngo�i "ta" th� �t khi quan t�m đến. Giờ đ�y, qu�n từ bi tức l� ch�ng ta đ� ph� bỏ c�i vỏ �ch kỷ hẹp h�i ấy m� gi�c ngộ v� nhận định rằng:

Thế giới của lo�i người ch�ng ta đang ở đ�y, tỷ như một c�i nh� lớn, nơi sum họp v� đo�n kết của dại g�a đ�nh. Vẫn biết rằng nh�n loại kh�c nhau về m�u da, chủng tộc; những c�i kh�c đ� chẳng qua l� kh�c về bề ngo�i, chứ đ� l� người th� ai ai cũng c� một th�n h�nh xương thịt như nhau cũng đồng sợ khổ ưa vui, biết xấu biết tốt v.v...V� thế đối với người lớn tuổi, ta phải k�nh trọng như �ng b� cha mẹ; người ngang h�ng hay tuổi xấp xỉ, xem như anh chị em ruột thị; người nhỏ tuổi hơn nữa xem như con c�i ch�u chắt...

Rộng ra một tầng nữa, đối với ch�ng sing trong năm loại, ch�ng ta h�y xem như những th�nh phần của đại gia đ�nh l� ch�, b�c, c�, d�...Vẫn biết rằng về h�nh thức, lo�i người kh�c với lo�i kh�c, v� nhiều khi ta kh�ng gặp mặt nữa, nhưng x�t cho c�ng, đ� l� ch�ng sinh, th� tất nhi�n đồng chung một nguồn sống, v� đ� c� sống th� tất nhi�n đều ham sống sợ chết, đều biết cảm nỗi vui sướng v� khổ đau. Gần với ch�ng ta nhất m� ch�ng ta c� thể thấy, gặp v� nhờ cậy được l� lo�i s�c sinh. Tuy ch�ng kh�ng biết n�i như ch�ng ta, nhưng nếu ch�ng ta đối đ�i tử tế, ch�ng cũng biết thương mến v� trung th�nh với ta. Tuy kh�ng c� học thức, ch�ng vẫn biết nghe lời ta v� gi�p đỡ ta trong nhi�u c�ng việc nặng nề. Chẳng qua v� nghiệp nặng, n�n đời n�y ch�ng l�m s�c vật, nhưng biết đ�u đời trước, ch�ng kh�ng phải l� anh em của ta? V� sau n�y, biết đ�u ch�ng lại kh�ng sẽ l� b� con quyến thuộc của ta?

Phương ph�p tu tập của Tiểu Thừa n�y tuy chưa ph� được ng� chấp, những cũng đ� mở rộng được phạm vi hẹp h�i của c�i ng� mnhỏ v� thể nhập v�o c�i ng� to hơn l� đại gia đ�nh; rồi từ c�i ng� to t�nh cảm ấy, sẽ chuyển dần sang giai đoạn l� tr� cao si�u hơn, bằng ph�p qu�n "Ph�p duy�n từ" sau đ�y.

2. Ph�p duy�n từ. Ph�p duy�n từ l� l�ng từ bi do duy�n "Ph�p t�nh" m� ph�t khởi. ��y l� ph�p qu�n d�nh cho c�c bậc Trung thừa.

H�nh giả trong khi tu ph�p m�n n�y, qu�n s�t thấy tất cả ch�ng sinh, c�ng m�nh đều đồng một "ph�p giới t�nh", n�n ch�ng sinh đau khổ l� m�nh đau khổ; v� vậy h�nh giả khởi l�ng từ bi cứu khổ ban vui cho tất cả ch�ng sinh. �ến địa vị n�y, c�c Ng�i kh�ng c�n ph�n biệt l� nam hay nữ, kh�ng c�n quan niệm m�nh kh�c với người, kh�ng nghĩ rằng đ� l� b� con quyến thuộc, chỉ thấy m�nh c�ng người đồng một "ph�p giới t�nh" m� th�i. Bồ T�t đ� nhận ch�ng sinh v� m�nh đồng một bản thể, n�n khi cứu khổ, kh�ng cần biết đ� l� ai, v� khi l�m, kh�ng chấp m�nh đ� l�m. Ch�ng sinh c� khổ th� Bồ T�t c� Bi. Sự th�ng cảm tự nhi�n ấy như t�nh thi�ng li�ng giữa mẹ v� con, hễ c� cảm l� c� ứng, như t�nh sốt sắng của vị y sĩ c� lương t�m nh� nghề, hễ thấy bịnh th� liền trị. Với � nghĩa n�y, trong kinh Trung A H�m c� tỷ dụ: Trước một nạn nh�n bị tr�ng t�n độc ấy ra lập tức. �ng kh�ng cần phải hỏi người ấy t�n g�, ở đ�u, con ai, cũng kh�ng cần coi c�y t�n ấy l�m bằng g�, ai bắn v.v...

Sự cứu khổ cho ch�ng sinh, đối với c�c vị Bồ T�t đ� chứng được "ph�p duy�n từ" n�y cũng như thế, chỉ nhằm mục đ�ch l�m sao cho kẻ kh�c hết khổ được vui m� th�i.

3. V� duy�n từ. Trong phạm vi b�i n�y, ch�ng ta chỉ n�n học qua hai hạng từ bi tr�n m� th�i, l�: L�ng từ bi do duy�n m�nh với ch�ng sinh khổ sở m� ph�t ra, hay do duy�n m�nh v� ch�ng sinh đống một thể t�nh m� ph�t khởi. C�n loại từ bi thứ ba tức l� "V� duy�n từ" l� một loại cao si�u đặc biệt của �ại Thừa, ch�ng ta chưa đủ căn cơ, tr�nh độ tu tập. Tuy nhi�n, để c� một � niệm đầy đủ về l�ng từ bi , ch�ng ta cũng n�n biết qua về loại n�y.

V� duy�n từ, l� l�ng từ bi kh�ng c� t�m năng duy�n v� cảnh bị duy�n, kh�ng c�n dụng c�ng, kh�ng c�n quan s�t, đối đ�i giữa m�nh với người, m�nh v� vật như hai thứ từ bi trước. L�ng từ bi n�y xứng theo thể t�nh chơn t�m m� tự khởi ra bao la, tr�m khắp, kh�ng thi�n lệch một nơi n�o. Cũng như �nh s�ng mặt trời chiếu khắp cả gần xa, kh�ng ph�n biệt thấp cao, kh�ng ch� � một nơi n�o, chiếu soi tất cả một c�ch v� tư v� kh�ng dụng c�ng.

V. Lợi �ch Của Ph�p Qu�n Từ Bi

C� người lo rằng nếu ai cũng từ bi th� sẽ trở th�nh nhu nhược, d�n tộc sẽ yếu h�n, v� sự tham t�n b�c lột sẽ lừng lẫy v.v...

Lo như thế l� qu� lo xa m� th�nh ra kh�ng thực tế. Từ xưa đến nay, lo�i người kh�ng phải khổ sở v� qu� từ bi , x� hội kh�ng phải yếu h�n, đảo đi�n v� t�nh tương qu� rộng lớn. Tr�i lại, sự đau khổ của c� nh�n cũng như của đo�n thể, một phần rất lớn l� do l�ng người c�n độc �c. Một nhậ x�t kh�ng ai c� thể chối c�i được l� một x� hội c�ng văn minh th� l�ng �c độc c�ng bớt, t�nh thương c�ng tăng th�m, hay ngược lại, t�nh thương c�ng tăng, hay �c độc c�ng giảm, th� x� hội c�ng văn minh, hạnh ph�c. H�y khoan lo sợ từ bi l�m cho con người mềm yếu, m� chỉ n�n lo sợ, nếu sự th� hằn, độc �c kh�ng giảm, th� lo�i người chắc chắn sẽ bị ti�u diệt.

Kh�i lược theo kinh Tăng Nhất A H�m th� qu�n Từ bi sẽ được những lợi �ch như sau:

a) Khi thức hay ngủ đều được an vui

b) Hiện tại được nhiều người thương

c) Sống trong đời kh�ng bị tai nạn trộm cướp

Nhưng thực h�nh ph�p qu�n từ bi , kh�ng phải chỉ để cho ch�ng ta cầu những quả b�o lợi �ch ri�ng cho m�nh, v� c� bấy nhi�u đ�. Mục đ�ch ch�ng ta tu l� cốt l�m sao ch�ng ta v� mọi ch�ng sinh trong lục đạo đe� khỏi khổ được vui. Lẽ tất nhi�n, trong khi tu ch�ng ta sẽ:

Trừ được l�ng s�n hận độc �c

Dẹp được ng� chấp hẹp h�i

�o�n kết được với mọi người

�ời sống c� nh�n v� đo�n thể nhờ thế được vui vẻ, c� � nghĩa.

C. Kết Luận

Từ bi l� một phương thuốc trị t�m s�n hận. S�n hận l� đầu mối s�t hại gh� ghớm, l� c�i ch�a kh�a của tất cả kho tội lỗi. trừ được n� tức l� trừ được chết ch�c, v� dập tắt được c�i ng�i biến loạn. Bao nhi�u s�ng đạn v� nhất l� bom nguy�n tử sẽ trở th�nh v� dụng. Trong nh�n loại, kh�ng c�n ai l� cừu địch kh�ng c�n c� giai cấp b�c lột, đấu tranh. Ai cũng l� người đ�ng thương, đ�ng gi�p đỡ. Giữa người v� người, giữa người v� vật sẽ c� một sự li�n lạc, đo�n kết mật thiết. Con người sẽ v� c�ng sung sướng khi thấy xung quanh m�nh đều l� b� con quyến thuộc, bốn biển đều l� anh em v� c�ng chan h�a trong Phật t�nh.

B�i Thứ 4
Qu�n Nh�n Duy�n

A. Mở �ề

Người đời, v� kh�ng hiểu dự vật trong vũ trụ n�y từ đ�u m� c�, cho n�n sanh ra nhiều quan niệm sai lầm. C� người nghĩ rằng vũ trụ do tự nhi�n sanh. C� người lại nghĩ vũ trụ do một vị thần to�n tr�, t�an năng tạo ra v.v...

Theo �ạo Phật th� vũ trụ l� v� thỉ, nghĩa l� kh�ng c� điểm khởi đầu, v� mọi sự mọi vật trong vũ trụ kh�ng thể đứng ri�ng một m�nh m� c� được; tr�i lại, phải nương nhờ nhau m� th�nh. N�i một c�ch kh�c, từ vật lớn cho đến vật nhỏ, từ v�th hữu h�nh cho đến v� h�nh, đều kh�ng ngo�i nh�n duy�n m� c�. V� thế, trong kinh Phật thường n�i: "Chư ph�p t�ng duy�n".

Sự hiện hữu của lo�i hữu h�nh, hay n�i ri�ng của lo�i người, cũng kh�ng ngo�i c�ng lệ ấy được.Muốn hiểu r� một c�ch tường tận c�i guồng m�y của sự sanh tử lu�n hồi của kiếp trong bể khổ trần gian, ch�ng ta cần phải học l� "Thập nhị nh�n duy�n". Sau khi hiểu r� l� thập nhị nh�n duy�n, ch�ng ta lại c�n phải t�m hi�u phương ph�p để dứt trừ c�i v�ng lẩn quẩn sanh tử lu�n hồi nữa.

Muốn hiểu v� dứt trừ c�i v�ng sanh tử lu�n hồi, ch�ng ta phải học v� thực h�nh ph�p qu�n nh�n duy�n, m� ch�ng t�i xin tr�nh b�y trong b�i giảng n�y.

B. Ch�nh �ề

I. �ịnh Nghĩa

Sao gọi l� "Nh�n duy�n"? Nh�n l� nguy�n nh�n, chỉ cho những sự vật ch�nh đ� l� nh�n, trực tiếp sanh ra một vật kh�c, như hạt l�a lam nh�n sanh ra c�y l�a. Duy�n l� trợ duy�n, chỉ cho những vật g� c� t�nh c�ch trợ g�up trực tiếp hay gi�n tiếp cho vật kh�c được th�nh. Như ph�n, nước, �nh s�ng, nh�n c�ng...l� trợ duy�n gi�p cho hạt l�a được th�nh c�y l�a. Vậy nh�n duy�n l� chỉ cho c�c vật l�m nh�n cho n� m� cũng vừa l� trợ duy�n cho tất cả vật chung quanh n�.

Chữ "Nh�n duy�n" lại c� nghĩa thứ hai: C�c vật đều l� "nh�n", c�c "nh�n" đ� "duy�n" với nhau m� th�nh ra c�c vật kh�c. Như v�i, gạch, ng�i, gỗ v.v...l� nh�n, c�c nh�n n�y duy�n nhau (nương gi�p) m� th�nh ra c�i nh�. V� c�c ph�p tr�ng điệp nhiều lớp l�m duy�n cho nhau, m� th�nh ra vật thế n�y hay thế kh�c, n�n trong kinh ch�p: "Chư ph�p tr�ng tr�ng duy�n khởi".

II. Th�nh Phần Của Nh�n Duy�n

�oạn tr�n đ� n�i: "C�c ph�p do nh�n duy�n h�a hợp sanh". Vậy những nh�n duy�n g� sanh ra lo�i hữu t�nh". Vậy những nh�n duy�n sau đ�y:

1. V� minh, 2. H�nh, 3. Thức, 4. Danh sắc, 5. Lục nhập, 6. X�c, 7. thọ, 8. �i, 9. thủ, 10. Hữu, 11. Sanh, 12. L�o tủ.

1. V� minh c� nhiều nghĩa v� nhiều loại:

a) Theo �ại Thừa giải th�ch: "Kh�ng tỏ ngộ ch�n t�m gọi l� v� minh" (Bất gi�c đệ nhất nghĩa đế, vị chi v� minh).

b) Th�ng cả �ại Thừa v� Tiểu Thừa giải th�ch: "Hiểu biết c�c ph�p kh�ng đ�ng như thật (hiểu sai lầm), n�n gọi l� v� minh" (Bất như thật tri chư đế l�, vị chi v� minh); như v� ng� m� chấp thật ng�, v� ph�p m� chấp thật ph�p v.v...

c) Ngo�i ra, c�n những nghĩa th�ng thường như: v� minh l� kh�ng s�ng, tối tăm, mờ �m, si m� v.v...

V� minh, lại c� khi để chỉ c�c phiền n�o như tham, s�n, si. Xưa c� người đến ch�a hỏi:

Thế n�o l� v� minh?

Tổ sư trả lời:

Qu� m�a dốt n�t đến thế, cũng đến ch�a hỏi đạo l� !

�ng kh�ch nổi giận, mặt m�y đỏ bừng...Tổ sư n�i tiếp:

V� minh l� đ� (chỉ c�i s�n), đ� l� v� minh.

V� minh c� khi chỉ ri�ng cho Si t�m sở. Như n�i "độc h�nh v� minh" hay "tương ưng v� minh" l� đều chỉ ri�ng cho "si t�m sở": Khi n� khởi ri�ng một m�nh, hoặc chung cũng với phiền n�o, tham, s�n v.v...

V� minh lại ph�n ra hai loại: căn bản v� minh v� chi mạt v� minh. Như trong mười hai nh�n duy�n, c�i "v� minh" đầu l� căn bản, v� n� l� gốc sanh ra c�c v� minh sau; c�n "�i, thủ, hữu" l� chi mạt v� minh. Trong tứ hoặc, th� kiến hoặc, tư hoặc, trần sa hoặc l� chi mạt v� minh; c�n v� minh hoặc l� căn bản v� minh. Trong ngũ trụ địa, th� kiến nhất xứ trụ địa, dục �i trụ địa , sắc �i trụ địa v� hữu �i trụ địa l� chi mạt v� minh, c�n v� minh trụ địa l� căn bản v� minh.

N�i chung lạu, tất cả phiền n�o, hoặc th�, hoặc tế của �ại Thừa hay Tiểu Thừa, c� t�nh c�ch l�m cho ch�n t�m bị ẩn, gương tr� tuệ lu mờ th� gọi l� v� minh.

2. H�nh l� h�nh động , tạo t�c. Do v� minh phiền n�o nổi l�n, l�m cho th�n, khẩu, �, tạo t�c ra c�c nghiệp l�nh hay dữ n�n gọi l� "h�nh".

3. Thức l� thần thức, chỉ cho phần tinh thần. Do th�n, khẩu, �, ba nghiệp tạo t�c những nghiệp l�nh hay dữ n�n khi chết rồi, c�c nghiệp dẫn dắt thần thức đi l�nh thọ quả b�o (th�n) khổ hay vui ở đời sau.

4. Danh sắc l� th�n thể. Trong th�n thể người c� hai phần:

a) Phần tinh thần (t�m) chỉ c� t�n k�u gọi, chứ kh�ng c� h�nh sắc n�n gọi l� "danh".

b) Phần thể chất c� h�nh sắc, n�n gọi l� "sắc".

5. L�c nhập, gọi n�m na l� s�u chỗ v�o. Khi đ� c� th�n thể rồi, cố nhi�n phải c� s�u căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n v� �) l� chỗ của s�u trần (sắc, thinh, hương, vị, x�c v� ph�p) phản ảnh v�o, n�n gọi l� "lục nhập".

6. X�c l� tiếp x�c. Trong s�u căn, ngo�i s�u trần thường gặp gỡ tiếp x�c với nhau, như mắt tiếp x�c với sắc, tai tiếp x�c với tiếng, mũi tiếp x�c với m�i, lưỡi tiếp x�c với vị, th�n tiếp x�c với ấm lạnh, trơn nh�m, � tiếp x�c với ph�p trần.

7. Thọ l� l�nh thọ. Khi s�u căn tiếp x�c với s�u trần, rồi l�nh thọ những cảnh vui hay buồn, sướng hay khổ, hay cảnh binh thường.

8. �i l� ưa muốn. Khi l�nh thọ cảnh vui th� sinh l�ng tham, muốn l�m sao cho được, khi gặp cảnh khổ th� sanh t�m s�n hận, buồn rầu, muốn xa l�a, gặp cảnh binh thường thời si m�. ��y l� c�i động cơ th�c đẩy th�n, khẩu, �, taoc t�c c�c nghiệp.

9. Thủ l� giữ lấy, t�m cầu; n�i rộng ra l� c�c h�nh động tạo t�c. Do gặp cảnh thuận th� tham cầu, gặp cảnh nghịch lại s�n, si muốn xa l�a; mục đ�ch l� muốn t�m phương n�y kế nọ để bảo thủ cho được bản ng� của m�nh. Do đ� m� tạo ra c�c nghiệp sanh tử.

10. Hữu l� c�. V� đời n�y đ� c� nh�n l�nh hay dữ do m�nh tạo ra, th� đời sau quyết định phải "c�" quả khổ hay vui m� m�nh phải thọ nhận.

11. Sanh. L� sanh ra. Do "�i, thủ, hữu" l�m nh�n hiện tại tạo ra c�c nghiệp, cho n�n qia đời sau, phải sanh ra đời để thọ quả b�o.

12. L�o, tử. L� gi�, chết. �� c� sanh ra, tất nhi�n phải chịu c�c khổ gi� v� chết v.v...

Mười hai nh�n duy�n n�y li�n quan mật thiết với nhau, vừa l�m quả cho nh�n trước, vừa l�m nh�n cho quả sau, nối tiếp kh�ng dứt trong thời gian v� l�m cho ch�ng sinh phải m�i m�i xoay tr�n trong v�ng sanh tử.

III. Phương Ph�p Qu�n

Phương ph�p qu�n mười hai nh�n duy�n c� thể chia l�m hai phần l�: qu�n Lưu chuyển v� qu�n Ho�n diệt.

1. Qu�n lưu chuyển. L� qu�n s�t trạng th�i sanh khởi v� lu�n lưu của mười hai nh�n duy�n. Sự qu�n s�t n�y c� ba loại:

a) Qu�n s�t, trạng th�i sanh khởi của mười hai nh�n duy�n trong qu� khứ xa x�i, từ v� thỉ. Từ v� thỉ, v� v� minh vọng động, l�m cho bản t�m thanh tịnh phản uẩn khuất, như m�y �ng n�n trăng mờ (v� minh), do đ�, c�c vọng động từ từ sanh khởi (h�nh), th�nh ra c� t�m (thức) v� cảnh, đủ cả thế giới v� ch�ng sinh (danh sắc); trong th�n ch�ng sinh c� s�u căn l� chỗ của s�u trần thường pảhn ảnh v�o (lục nhập), rồi căn, trần thường tiếp x�c (x�c) nhau sanh ra cảm thọ (thọ), nh�n thọ sanh ra ưa (�i), v� ưa mới giữ (thủ); do đ� m� c� (hữu) sanh (sanh) v� gi�, ch�� (l�o, tử).

��y l� n�i về trạng th�i của mười hai nh�n duy�n từ v� thỉ, do v� minh vọng động, tạo t�c m� c� thế giới v� ch�ng sinh, rồi cứ như thế, tiếp tục sanh khởi cho đến ng�y nay, v� m�i m�i về sau v.v...

b) Qu�n s�t trạng th�i lưu chuyển của mười hai nh�n duy�n trong ba đời: qu� khứ, hiện tại, vị lai. ��y l� qu�n s�t sự xoay vần của mười hai nh�n duy�n trong thời gian từ qu� khứ đến hiện tại, từ hiện tại đến vị lai. Mười hai nh�n duy�n cũng như sợi d�y chuyền c� mười hai v�ng, v�ng n�y m�c v�o v�ng kia, v�ng kia m�c v�o v�ng nọ, nối tiếp nhau kh�ng c� mối manh, v� li�n quan cả ba đời: qu� khứ, hiện tại, vị lai. Nhưng trong qu� khứ v� minh v� h�nh (căn bản v� minh) l�m nh�n, sinh ra quả hiện tại (th�n đời n�y) l� "thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ"; quả hiện tại (th�n đời n�y) trở lại tạo nh�n (trong hiện tại) l� "�i, thủ, hữu" (chi mạt v� minh); nh�n hiện tại lại sẽ th�nh quả vị lai(th�n đời sau) l� "sanh, l�o, tử). N�i t�m lại, do m� hoặc (v� minh) n�n tạo nghiệp (h�nh), v� tạo nghiệp n�n chịu quả khổ, nh�n chịu quả khổ, rồi lại m� hoặc tạo nghiệp v.v...nh�n sanh quả, quả lại sanh nh�n, nối tiếp trong ba đời, quanh quẩn trong s�u đường sanh tử lu�n hồi, như c�i b�nh xe lăn tr�n tr�n sợi d�y. Chỉ c� kh�c l� b�nh xe thật th� chỉ c� một c�i v� biến đổi rất chậm chạp; c�n b�nh xe mười hai nh�n duy�n th� vừa chạy tới m� vừa biến đổi, lu�n lu�n hoại v� th�nh, th�nh v� hoại...li�n tiếp trong ba đời; qu� khứ, hiện tại v� tương lai.

c) Qu�n s�t sự sanh khởi v� lưu chuyển của mười hai nh�n duy�n trong một niệm của hiện tại. Nếu lấy một khoảng thời gian ngắn trong hiện tại để qu�n s�t, h�nh giả cũng c� thể thấy được sự sanh khởi v� lưu chuyển của mười hai nh�n duy�n, chứ kh�ng cần phải qu�n s�t ba đời. Nhưnh khi đối cảnh, kh�ng r� c�c ph�p đều l� lưu chuyển (v� minh) m� khởi vọng niệm (h�nh) ph�n biệt (thức) c�c cảnh vật (sắc); rồi trần cảnh lại phản ảnh v�o căn (lục nhập), căn lại tiếp x�c (x�c) với trần, sanh ra l�nh thọ (thọ), nh�n thọ sanh ra ưa muốn (�i), t�m cầu (thủ), do đ� tạo ra c�c nghiệp (hữu) rồi theo nghiệp thọ quả b�o (sanh, l�o, tử).

Ph�n t�ch ba ph�p qu�n tr�n, h�nh giả sẽ r�t ra những nhận x�t sau đ�y:

Trong mười hai nh�n duy�n, c� hai nh�m l�m nhơn v� hai nh�m l�m quả: Một nh�m nh�n qu� khứ (gồm c� v� minh v� h�nh) v� một nh�m nh�n hiện tại (gồm c� sanh, l�o, hữu).

Về ph�a quả, th� c� một nh�m quả hiện tại (gồm c� thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ) v� một nh�m quả vị lai (gồm c� sanh, l�o tử).

"V�� minh, h�nh" l� căn bản v� minh, "�i, thủ, hữu" l� chi mạt v� minh. C� thể n�i "v� minh, h�nh" l� c�i biệt hiệu của "�i, thủ, hữu", c�n "thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ" l� c�i dị danh của "sanh, l�o, tử". N�i như thế l� v�, nếu ta đổi qua tr�o lại, sẽ thấy r�: trong "�i, thủ, hữu", c� "v� minh v� h�nh", c�n trong "sanh, l�o, tử" c� "thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ".

V� minh thuộc về "hoặc"; h�nh thuộc về "nghiệp"; thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ, thuộc về "khổ"; �i thuộc về "hoặc"; thủ, hữu thuộc về "nghiệp"; sanh, l�o, tử thuộc về "khổ".

HOẶC

Khổẫ Nghiệp

Xem bản đồ:

12 nhơn duy�n li�n quan 3 đời nhơn quả

1. NHƠN (qu� khứ)
1. V� minh (hoặc)
2. H�nh (nghiệp

Căn bản v� minh (c� �i thủ, hữu)

2. QUẢ (hiện tại)

1. Thức
2. Danh sắc
3. Lục nhập
4. X�c
5. Thọ

(khổ) Th�n hiện tại

3. NHƠN (qu� khứ)

1. A�i (hoặc)
2. Thủ (nghiệp)
3. Hữu

Chi mạt v� minh (c� v� minh, h�nh)

2. QUẢ (vị lai)

1. Sanh
2. L�o, tử (khổ)

Th�n vị lai

2. Qu�n ho�n diệt. L� qu�n s�t sự ti�u diệt của mười hai nh�n duy�n. C� hai c�ch qu�n:

a) Diệt v� minh gốc rễ (căn bản v� minh). Trong phần qu�n s�t tr�n, h�nh giả đ� thấy r�: do v� minh m� c� h�nh, do h�nh m� c� thức v.v...Vậy th� b�y giờ, nếu ta diệt v� minh, th� h�nh sẽ bị diệt, h�nh bị diệt th� thức cũng kh�ng c� v.v...Hay n�i một c�ch kh�c: do "m� hoặc" n�n tạo "nghiệp", do tạo nghiệp n�n mới chịu quả "khổ". Vậy muốn hết khổ, lẽ tất nhi�n l� phải diệt nghiệp, muốn dứt nghiệp trước phải trừ v� minh.

Trừ căn bản v� minh c� hai c�ch:

�ối với c�c bậc �ại Thừa Bồ T�t, v� thấy r� thể t�nh ch�n t�m do v� minh vọng động m� c� thế giới ch�ng sinh, ng� v� ph�p, n�n c�c Ng�i d�ng tr� B�t nh� ph� trừ "sinh tướng v� minh", để trở lại với bản thể ch�n t�m. Khi đ� ngộ được ch�n t�m rồi, th� tất cả sanh tử lu�n hồi đều hết. Như trong B�t nh� T�m kinh c� ch�p: "Ng�i Qu�n tự tại Bồ T�t khi đi s�u v�o tr� B�t nhx Ba la mật đa rồi, th� thấy tất cả năm uẩn đều kh�ng, n�n khỏi c�c điều khổ �ch...". Hay như trong kinh Lăng Nghi�m c� ch�p: "�ối với người tỏ ngộ được chơn t�m, th� mười phương thế giới đều ti�u hết".

�ối với người kh�ng thể ph� trừ ngay được căn bản v� minh để trực ngộ ch�n t�m, th� phải lần hồi trải qua v� số kiếp tu h�nh, khi đến địa vị �ẳng gi�c, d�ng tr� Kim cang ph� trừ được "sanh tướng v� minh", mới chứng quả Diệu gi�c (Phật ).

b) Diệt v� minh ng�nh ngọn (chi mạt v� minh). �ối với h�ng ph�m phu v� Tiểu Thừa, căn cơ thấp hẹp, th� kh�ng thể trực tiếp ph� trừ v� minh gốc rễ như hai bậc tr�n, m� chỉ c� thể ph� trừ v� minh ng�nh ngọn l� "�i, thủ, hữu". Khi ng�nh ngọ đ� bị chặt rồi, th� gốc rễ dần dần bị ti�u diệt, như bụi tre m� bị xắn hết cả măng, th� sẽ phải t�n rụi.

Diệt trừ v� minh ng�nh ngọn cũng gồm hai phương diện.

Qu�n l�: L� d�ng l� lẽ để nhận thấy rằng c�c ph�p chỉ do nh�n duy�n h�a hợp m� sanh ra, chứ kh�ng c� thật (kh�ng hữu); bởi kh�ng c� thật, n�n kh�ng n�n t�m cầu chấp thủ (kh�ng thủ). �� kh�ng chấp thủ, th� cũng kh�ng tham muốn (kh�ng �i). Nghĩa l� bắt đầu qu�n "hữu", rồi đến "thủ", rồi cuối c�ng l� "�i". Nếu ba c�i nh�n n�y kh�ng c�, th� c�i quả "sanh, l�o, tử" cũng chẳng c�.

Qu�n sự: L� y theo sự tướng m� qu�n s�t rồi thực h�nh. H�nh giả bắt đầu qu�n "�i" trước, rồi đến "thủ" v� "hữu". Kinh ch�p: "Hữu �i sinh ưu, hữu �i sinh �y, v� sở �i nhạo h� ưu h� �y?". ngh�i l�: Bởi c� tham muốn th� c� lo sợ g�? V� khi đối cảnh, sanh t�m tham muốn (�i), n�n mới tạo t�c ra c�c nghiệp (thủ), do đ� phải chịu sanh tử lu�n hồi (hữu). Bấy giờ, nếu đối cảnh kh�ng tham ưa (kh�ng �i), th� chẳng t�m cầu chấp thủ ( kh�ng thủ), v� kh�ng chấp thủ n�n chẳng c� sanh tử lu�n hồi (kh�ng hữu). Cũng như trong kinh Lăng nghi�m Phật dạy: "..Chỉ khi c�c �ng đối cảnh, kh�ng khởi vọng niệm ph�n biệt, th� tham, s�n, si chẳng khởi; tham, s�n, si kh khởi th� s�t, đạo, d�m, vọng kh�ng sanh...".

T�m lại, m� hoặc hết (�i) th� nghiệp chẳng c� (thủ), nghiệp kh�ng th� khổ chẳng c�n (hữu).

Trong bốn c�ch trừ v� minh, chỉ c� ph�p "qu�n sự" n�y dễ d�ng v� thiết thật nhất, lại hợp với căn cơ của người tu h�nh hiện tại.

IV. Hiệu Quả Của Ph�p 12 Nh�n Duy�n

H�nh giả sau khi th�nh tựu ph�p qu�n mười hai nh�n duy�n n�y, th� sẽ trừ được t�m si m� l� nguy�n nh�n ch�nh của khổ đau v� lu�n hồi của ch�ng sinh. �ức Phật thường bảo: "Sự khổ ở tam đồ chưa hẳn l� khổ, chỉ c� người thiếu tr� huệ mới l� khổ th�i". Xem thế th� đủ biết trừ được t�m si m� v� l�m cho tr� huệ được ph�t chiếu l� một điều quan trọng bậc nhất của kẻ tu h�nh.

Hơn nữa, h�nh giả c�n nhờ ph�p qu�n mười hai nh�n duy�n n�y m� sẽ chứng được quả Duy�n gi�c. Khi Phật chưa gi�ng sinh, cũng c� nhiều vị tu h�nh nhờ qu�n s�t sự sanh h�a của vũ trụ m� được ngộ đạo. Những vị ấy người ta thường gọi l� �ộc giả, nghĩa l� tự nghi�n cứu một m�nh m� được gi�c ngộ. �ến khi Phật gi�ng sinh, chỉ dạy ph�p qu�n nh�n duy�n nhi�u người y theo ph�p q�an n�y tu h�nh m� được gi�c ngộ, n�n gọi l� "Duy�n gi�c" (nghĩa l� những vị gi�c ngộ nhờ qu�n mười hai nh�n duy�n).

Chỗ giải tho�t của quả vị Duy�n g�ac v� A La H�n đều giống nhau, nhưng về tr� huệ v� thần th�ng th� quả Duy�n gi�c cao hơn quả A La H�n.

Sau đ�y l� một th� dụ về sự th�nh tựu ph�p qu�n mười hai nh�n duy�n của hai vị đại �ệ tử của đức Phật Th�ch Ca , l� Ng�i X� Lợi Phất v� Ng�i Mục Kiền Li�n, lượt thuật theo kinh Nh�n quả:

Ở th�nh Vương x�, c� hai người B� la m�n rấy th�ng minh tr� huệ, một người t�n l� X� Lợi Phất v� một người t�n l� Mục Kiền Li�n. Hia người đều tu theo ngoại đạo, c� tr�n một trăm �ệ tử , v� c� hứa hẹn với nhau rằng, nếu ai nghe được ph�p mầu trước, th� phải chỉ dạy lại cho người kia.

Một h�m, �ng X� Lợi Phất đi đường, được nghe mọt vị �ệ tử của Phật l� Tỳ kheo A X� B� Kỳ, giảng giải về đạo l� nh�n duy�n v� t�m tắt lại trong một b�i kệ như sau: "Cội gốc của tất cả ph�p l� nh�n duy�n sinh, kh�ng ai l�m chủ, nếu ai hiểu được ph�p n�y, th� chứng được đạo ch�n thật" 1.

Khi nghe xong, �ng X� Lợi Phất liền xa l�a trần cấu, chứng được đạo qủ thanh tịnh.

Lức trở về, �ng X� Lợi Phất giảng n�i lại cho �ng Mục Kiền Li�n nghe. �ng n�y nghe xong, cũng chứng được đạo quả. Hai �ng n�y liền đem 200 �ệ tử của m�nh, đến xin Phật cho xuất gia l�m �ệ tử.

C. Kết Luận

�ể độc giả c� một � niệm chung về b�i giảng n�y v� dễ nhớ, ch�ng t�i xin t�m tắt những yếu điểm sau đ�y:

A. Tất cả sự vật kh�ng một vật n�o ri�ng biệt m� tồn tại được. Ch�ng phải nương tựa v�o nhau mới th�nh vật n�y hay vật kh�c. �� l� l� nh�n duy�n sanh, hay tr�ng tr�ng duy�n khởi. Ri�ng về lo�i hữu t�nh như kiếp người chẳng hạn, th� do mười hai nh�n duy�n nương nhau m� th�nh một chuỗi sanh tử d�i v� hạn, nối tiếp từ qu� khứ đến hiện tại v� vị lai. T�y theo c�i t�c dụng của n� m� mười hai nh�n duy�n ấy c� thể chia l�m ba nh�m l�: hoặc (m� mờ), nghiệp (tạo t�c) v� khổ (kết qủa).

B. Muốn dứt trừ chuỗi sanh tử d�i trong biển khổ đau của c�i tục, phải qu�n mười hai nh�n duy�n. Ph�p qu�n n�y c� hai phần l� qu�n lưu chuyển v� qu�n ho�n diệt:

1. Qu�n lưu chuyển. l� qu�n hiện tượng sanh khởi v� tiến triển của mười hai nh�n duy�n từ v� minh, h�nh, thức..đến l�o, tử. trong khi qu�n lưu chuyển h�nh giả c� thể chỉ qu�n s�t sự sanh khởi v� tiến triển của mười hai nh�n duy�n trong qu� khứ, trong hiện tại hay cả trong qu� khứ, hiện tại v� tương lai.

2. Qu�n ho�n diệt. L� qu�n theo phương ph�p l�m cho mười hai nh�n duy�n phải ti�u diệt. C� hai ph�p qu�n ho�n diệt:

a) Một ph�p d�nh cho những bậc đại căn tr�, như hạng �ại Thừa Bồ T�t, đ� l� ph�p "diệt căn bản v� minh".

b) Một ph�p d�nh cho những người căn cơ thấp thỏi như ch�ng ta, đ� l� ph�p "diệt chi mạt v� minh".

Ph�p qu�n sau đ�y lại chia ra l�m hai l� qu�n l� v� qu�n sự:

Qu�n l�: l� qu�n c�c ph�p kh�ng thật c� (hữu) n�n kh�ng chấp thủ (thủ); bởi kh�ng chấp thủ n�n kh�ng tham �i (�i).

Qu�n sự: l� �p dụng c�i l� đ� qu�n ở tr�n trong ho�n cảnh thực tại: H�nh giả phải c� gắng thực hiện sao cho kho đối cảnh kh�ng khởi t�m tham �i (�i), nhờ kh�ng tham �i mới kh�ng tạo �c t�m cầu (thủ); do kh�ng t�m cầu n�n kh�ng c� (hữu) thọ quả sanh tử về sau.

H�nh giả th�nh tựu được ph�p qu�n mười hai nh�n duy�n n�y th� sẽ dứt trừ được v� minh, tho�t khỏi sanh tử v� chứng được quả vị Duy�n gi�c.

Cầu mong cho qu� vị độc gỉa thấu hi�u được ch�n gi� trị của ph�p qu�n n�y v� tinh tấn tu h�nh để đạt được quả vị q�y b�u n�i tr�n.

Ghi Ch�: C� chỗ n�i b�i kệ như vầy:

"Chư ph�p t�ng duy�n sanh, diệc t�ng nh�n-duy�n diệt,
Ng�- Phật �ại Sa-M�n, thường t�c như thị thuyết".

Dịch nghĩa:

C�c ph�p do nh�n-duy�n, cũng do nh�n-duy�n diệt,
�ức Phật của ch�ng ta, thường dạy n�i như vậy.

Theo �ại Thừa th� b�i kệ về nh�n-duy�n như vầy;

B�i Thứ 5
Qu�n Giới Ph�n Biệt

A. Mở �ề

Hầu hết người đời đều tin rằng, mỗi người từ khi mới lọt l�ng mẹ cho đến chết v� cả sau khi chết nữa, đều c� một linh hồn duy nhứt, bất biến l�m chủ tất cả � nghĩa, h�nh động của m�nh. N�i theo thuật ngữ Phật gi�o th� tin như thế gọi l� "ng� chấp", nghĩa l� tin c� một ng� ri�ng biệt, tồn tại bất biến...Từ c�i ng� chấp ấy, m� sinh ra "ng� �i", nghĩa l� thương y�u, chăm s�c, g�n giữ c�i ng�, bất chấp phải tr�i, hay dỡ; ng� mạn, nghĩa l� ngạo mạn, cho "c�i ta" của m�nh l� cao qu�, tốt đẹp hơn bao nhi�u "c�i" kh�c, đối lập với tất cả những g� kh�ng phải l� ta hay tr�i � với ta.

Do sự chấp ng� ấy m� cuộc sống đ�ng lẽ phải rộng r�i v� bi�n, trường tồn bất diệt, lại bị ngăn c�ch chia xẻ, giam h�m trong những c�i vỏ cứng l� "c�i ta" ri�ng biệt; v� người đời, hay n�i rộng hơn, tất cả ch�ng sinh đều phải sống, chết, quay cuồng, đi�u cứng, khổ đau v� c�i ta ri�ng biệt m� họ tưởng l� thuần nhất, bất biến ấy.

Nhưng thật ra, c� một c�i "Ta" như thế kh�ng? Nếu c�, th� c�i Ta ấy ở đ�u? Trong s�u căn hay trong s�u trần, hay trong s�u thức? Muốn hiểu r� vấn đề n�y một c�ch tường tận, chung ta phải qu�n Giới ph�n biệt l� một trong Ngũ đ�nh t�m qu�n.

B. Ch�nh �ề

I. �ịnh Nghĩa

Qu�n Giới ph�n biệt: Giới c� � nghĩa l� giới hạn, l� phạm vi ph�n chia phần n�y với phần kh�c, bộ phận n�y với bộ phận kh�c. Chẳng hạn như trong vật chất người ta ph�n chia ra nhiều loại: loại m�u sắc, loại �m thanh, loại m�i vị v.v...Hay trong con người, c�c bộ phận tiếp x�c với ngoại cảnh, như mắt, tai, mũi, lưỡi...l� những Giới ri�ng biệt.

Trong thế giới Ta B� gồm những vật hữu h�nh v� v� h�nh n�y, mặc d� c� thi�n h�nh vạn trạng, nhưng theo triết l� của đạo Phật, th� c� thể chia ra l�m mười t�m giới (loại, phạm vi). Vận dụng tr� tuệ để quan s�t, nhận định từng phạm vi, từng giới một trong mười t�m giới ấy, để x�t xem thử c� một c�i ng� trường tồn bất biến, duy nhất hay kh�ng, đ� tức l� qu�n Giới ph�n biệt.

II Ph�n Giải 18 Giới:

Mười t�m giới c� thể ph�n ra ba loại lớn: S�u căn, s�u trần v� s�u thức.

1. S�u căn Căn tức l� chỗ nương tựa, l�m gốc cho những c�i kh�c nẩy nở, ph�t sinh. S�u căn ở đ�y tức l�: nhă căn, nhĩ căn, tỹ căn, thiệt căn, th�n căn v� � căn.

a) Nh�n căn: tức l� hai con mắt, bộ phận để l�m chỗ nương tựa cho sự nhận thấy của người được r� r�ng, khi tiếp x�c với cảnh vật chung quanh.

b) Nhĩ căn: tức l� hai lỗ tai, bộ phận l�m chỗ ph�t sinh cho sự nghe biết của người được r� r�ng, khi tiếp x�c với tiếng động ở chung quanh.

c) Tỹ căn: tức l� lỗ mũi, bộ phận l�m chỗ nương tựa cho sự ngửi biết được x�c thực, khi tiếp x�c với c�c m�i như thơm, th�i...ở chung quanh.

d) Thiệt căn: tức l� c�i lưỡi, bộ phận l�m chỗ nương tựa của sự nếm biết của người được r� r�ng khi tiếp x�c với c�c chất như chua, mặn v.v...ở ngoại cảnh.

đ) Th�n căn: tức l� da bao bọc th�n người, bộ phận l�m cho nhận biết được cảm gi�c, n�ng, lạnh, cứng, mềm của c�c vật chung quanh.

Năm căn nay l� năm bộ phận thuộc về thể chất nằm ở b�n ngo�i, dễ tiếp x�c với ngoại vật. Ch�ng c� h�nh tướng to tứ đại hợp th�nh, c� thể thấy được, chỉ được, rờ m� được. Duy thức học liệt ch�ng về nội căn sắc ph�p. Nội can sắc ph�p n�y c� thể ph�n t�ch ra l�m hai phần: ph� trần căn v� tịnh sắc căn. Ph� trần căn l� chỉ cho h�nh tướng th� ph� hiện ra b�n ng�ai, như tr�ng mắt, v�nh tai, lưỡi đỏ v.v...C�n tịnh sắc căn l� chỉ cho phần ẩn phục của năm căn, tức l� phần ứng dụng, phần hoạt động, phần sống của năm căn. N�i một c�ch r� r�ng đơn giản hơn, tức l� những d�n thần kinh hệ của con người vậy. Ph� trần th� th� thiển, tinh sắc lại tế ẩn. Nếu hai phần n�y rời nhau, năm căn sẽ v� dụng.

e) � căn: tức l� bộ phận để cho sự ph�n biệt ph�t sinh, tức l� thức thứ Bảy. Phần n�y rất tinh tế thuộc về phần tinh thần. Cho n�n kh�ng c� h�nh sắc như năm căn trước.

2. S�u trần. Trần, nghĩa đen l� bụi. Bụi th� nhơ nhớp lu�n lu�n dời đổi lăng xăng, tụ t�n kh�ng chừng. Nghĩa b�ng, trần tức l� chỉ cho phần vật chất, cảnh vật chung quanh con ngươi. S�u trần l�: sắc trần, thanh trần, hương trần, vị trần, x�c trần v� ph�p trần.

a) Thanh trần: l� s�u sắc, đường n�t h�nh d�ng, những g� m� mắt c� thể thấy được.

b) Thanh trần: l� tiếng do vật hữu h�nh hay v� h�nh ph�t ra, nghĩa l� những tiếng m� tai nghe được.

c) Hương trần: l� m�i do vật hữu h�nh hay v� h�nh bốc l�n, tỏa ra, vật m� m�i ngửi được.

d) Vị trần: l� chất trong vật hữu t�nh hay v� t�nh, vậy m� lưỡi nếm được.

đ) X�c trần: l� những thứ mềm, cứng, trơn, nh�m...của vật hữu t�nh hay v� t�nh, những vật m� th�n tiếp x�c được.

e) Ph�p trần: l� những h�nh ảnh, m�u sắc, hương vị.. trừu tượng của năm trần lưu lại sau khi đ� năm căn duy�n, ch�nh l� cảnh bị duy�n của � căn. M�u sắc tiếng tăm, hương vị ở đ�y kh�ng phải l� vật thật của ngoại cảnh m� chỉ l� những h�nh b�ng, �m vang...của ngoại cảnh sau khi đ� lọt qua năm gi�c quan, v� đang bị � căn duy�n.

Ch�ng ta c� thể l�m một th� dụ tho thiển sau đ�y cho dễ hiểu:

Sắc trần dụ như cảnh vật b�n ngo�i.

Nh�n trần dụ như c�i m�y quay phim.

Ph�p trần dụ như những h�nh ảnh đ� giữ được trong cuốn phim.

� căn dụ như người xem h�nh trong cuốn phim chiếu l�n. C� thể lam một th� dụ thứ hai sau đ�y:

Thanh trần dụ như c�c tiếng h�t của một ca sĩ.

Nhĩ căn dụ như c�i m�y ghi �m.

Ph�p trần dụ như cuốn băng nhựa đ� ghi �m.

� căn dụ như người nghe tiếng do c�i m�y ph�t ra.

3. S�u thức. thức l� sự ph�n biệt, hiểu biết, ph�n đo�n do s�u căn tiếp x�c với s�u trần m� ph�t sinh. N� thuộc về t�m ph�p (v� h�nh). S�u thức l�: nh�n thức, nhĩ thức, tỹ thức, thiệt thức, th�n thức v� � thức.

a) Nh�n thức: l� sự ph�n biệt, hiểu biết do nh�n căn tiếp x�c với sắc trần m� ph�t sinh.

b) Nhĩ thức l� sự ph�n biệt hiểu biết do nhĩ căn tiếp x�c với sắc trần ph�t sinh.

c) Tỹ thức l� sự ph�n biệt hiểu biết do tỹ căn tiếp x�c với hương trần m� ph�t sinh.

d) Thiệt thức l� sự ph�n biệt do thiệt căn tiếp x�c với vị trần m� ph�p sinh.

đ) Th�n thức l� sự ph�n biệt, hiểu biết do th�n căn tiếp x�c với x�c trần m� ph�t sinh.

e) � thức l� sự ph�n biệt, hiểu biết, ph� ph�n do � căn tiếp x�c với ph�p trần m� ph�t sinh.

Ch�ng ta c� thể l�m một th� dụ cụ thể sau đ�y cho dễ nhận:

S�u thức như một hội đồng gi�m khảo của cuộc thi th� về văn nghệ, nữ c�ng v� gia ch�nh. Hội đồng n�y gồm c� s�u người: Một �ng chủ tịch v� anưm hội vi�n chuy�n m�n về năm ng�nh:

Một người chuy�n về m�u sắc v� h�nh ảnh\

Một người chuy�n về �m thanh

Một người chuy�n về m�i hương

Một người chuy�n về chất vị

Một người chuy�n về x�c gi�c

Năm hội hi�n n�y sau khi lấy khả năng chuy�n m�n của m�nh ra ph�n t�ch, ph� ph�n rồi, liền tr�nh sự nhận x�t của m�nh l�n �ng chủ tịch, �ng n�y thu g�p tất cả những nhận x�t của năm hội vi�n, l�m t�ng kết v� tuy�n bố kết quả của cuộn thi ấy. �ng chủ tịch n�y ch�nh l� � thức hay l� thức thứ s�u.

III. Phương Ph�p Qu�n

Sau khi ch�ng ta đ� biết được r� r�ng phạm vi v� c�ng năng của mỗi giới trong mười t�m giới rồi, đến đ�y, ch�ng ta c� thể bắt đầu tập phương ph�p qu�n. Ph�p qu�n n�y gồm c� hai phần: Qu�n s�t sự li�n hệ giữa căn, trần v� thức; v� qu�n s�t sự giả dối của căn, trần v� thức.

1. Qu�n s�t sự li�n hệ giữa căn, trần v� thức. Vẫn biết căn l� một nội sắc, nhưng ch�ng ta rất quan hệ mật thiết. Căn l� phần chủ động, c� khả năng duy�n được với trần, c�n trần l� phần bị động "được duy�n" với căn. Nhờ c� căn ph� trần v� tịnh sắc, n�n con người mới c� thể nhận biết c�c cảnh vật chung quanh trong sự sống hằng ng�y.

Nếu kh�ng c� căn, dĩ nhi�n kh�ng c� thức, th� con người kh�ng phải l� con người. Họ kh�ng s�ng t�c, x�y dựng, cải c�ch, tiến h�a, v� thế giới n�y phải l� thế giới "chết", mờ mịt kh�ng c� � nghĩa.

Nếu kh�ng c� trần, con người cũng kh�ng sống nổi. Ngoại cảnh l� trường hoạt động của con người. N� dạy kh�n dạy kh�o cho con người trong cuộc sinh hoạt v� l�m cho con người c� � thức về cuộc sống của m�nh.

Thức lại t�c động v�o căn v� trần l�m cho cuộc sống c�ng th�m tiến bộ, sung t�c thịnh vượng.

Ba thứ n�y ảnh hưởng lẫn nhau như c�y quẹt, chất điện v� đốm lửa. Sự li�n quan n�y chứng minh một c�ch h�ng hồn sự kh�ng độc lập của sắc ph�p v� t�m ph�p, cả về phương diện c� thể lần phương diện tổng thể.

Mười t�m giới n�y, như đoạn đầu đ� n�i, gồm cả thế giới v� nh�n sinh, cả vật v� t�nh v� vật hưũ t�nh. Một khi ch�ng đ� kh�ng tự lập, th� trong vũ trụ n�y, kh�ng c� một vật g�, kể cả con người, cả c�i ng�, do ch�ng cấu tạo ra lại c� thể biệt lập, thuần nhất được.

2. Qu�n s�t sự giả dối của căn, trần v� thức. Phần tr�n, ch�ng ta thấy c�i ng� kh�ng thể do tổng hợp của căn, trần v� thức m� c� được một c�ch thuần nhứt. �ến đ�y, ch�ng ta sẽ đi s�u v�o một tầng nữa, qu�n s�t xem c�i ng� c� thể c� trong một phần n�o của căn, trần v� thức năng?

a) S�u căn l� ng� chăng? Trước ti�n, ch�ng ta h�y x�t bản chất của s�u căn l� g�? Ch�nh l� một khối xương da m�u thịt, hợp lại c� trật tự, c� tổ chức, chứ kh�ng g� kh�c. M� đ� l� thịt da, xương m�u th� kh�ng c� g� l� bền bỉ, thuần nhất. Từ "khi trắng răng đến thuở bạc đầu", thử xem con người đ� mấy lần thay đổi. V� sau một trăm năm, thử hỏi thể x�c ấy sẽ c�n lại g�, ngo�i "nắm cỏ kh�u xanh r�"?

Giả sử c� một c�i ng� ở s�u căn, th� thử hỏi:

Nếu c�i ng� ở nơi mắt, th� năm căn kia kh�ng phải l� ng�. Nếu c�i ng� ở nơi tai, th� năm căn kia kh�ng phải l� ng�. Lần lượt x�t cả s�u căn, ch�ng ta kh�ng thể n�i được c�i ng� ở một phần n�o trong s�u căn.

Nếu cho rằng s�u căn đều l� ng�, th� th�nh ra con người c� đến s�u c�i ng�. N�i thế chắc kh�ng ai c�ng nhận được.

C�n nếu bảo rằng: Do s�u căn h�a hợp m� c� c�i ng�, th� với tr�i với định nghĩa về c�i ng�, l� thuận nhất, bất biến. vả lại khi đ� cho rằng c�i ng� do nhi�u thứ hợp lại, th� cũng phải c�ng nhận lu�n l� c�i ng� ấy l� kh�ng thật, l� giả hợp.

Do đ�, Duy thức học bảo "nh�n v� ng�".

b) S�u trần l� ng� căn? Trần với căn kh�ng kh�c g� mấy. Căn đ� kh�ng tự tại trong cuộc sinh tồn, th� trần l�m sao đứng vững, c�n ho�i.

Giả sử, "ng�" nằm trong sắc, th� tr�n thế giới n�y phải kh�ng c� sự đổi trắng, thay đen. Như hoa nở rồi t�n, hết ng�y rồi đ�m, b�i bể biến th�nh vườn d�u, cuộc đổi thay đ� b�y r�nh r�nh ra trước mắt.

Vậy "ng�" nằm trong thanh chăng? Cũng kh�ng c� l�. Thanh kh�ng bao giờ tự nhi�n m� c�. Nếu c� kh�ng do vật hữu t�nh ph�t ra, th� cũng do sự va chạm của những vật v� t�nh m� c�. Như thế, thanh r� r�ng l� một ph�p hữu vi, c� tạo t�c. M� đ� l� hữu vi, th� thế n�o cũng v� thường. Vả lại, vật sinh ra n� l� sắc kia đ� l� v� ng�, v� thường, th� n� kh�ng thể n�o thường, l� ng� được.

Cho đến hương, vị, x�c, ph�p cũng đều l� v� thường, v� ng� như sắc, thanh cả. Ch�ng chỉ như l�n gi� thoảng qua, như m�n sương phảng phất, đ� v� h�nh lại bất định, n�n sự v� ng� của ch�ng lại c�ng r� rệt hơn sắc, thanh nhiều.

c) S�u thức l� ng� căn? Như đoạn tr�n đ� n�i, thức l� sự nhận biết do căn v� trần đối nhau m� c�. �iều ấy đ� chứng minh rằng thức kh�ng thật c�. N�i một c�ch đơn giản th� thức l� do căn v� trần đối nhau m� th�nh, nhưng nếu chia chẽ một c�ch rốt r�o theo duy thức học, th� thức sỡ dĩ c� được c�n l� nhờ nhiều nh� duy�n kh�c nữa. Chẳng hạn như nh�n thức, sanh khởi được l� nhờ ch�n duy�n sau đ�y:

Kh�ng: l� khoảng trống kh�ng, c�ch biệt giữa căn v� cảnh vật.

Minh: l� �nh s�ng soi chiếu bởi mặt trời, trăng, sao, hay đ�n đ�m.

Căn: l� chỗ nương tựa của thức.

Cảnh: l� c�c sự vật m� căn duy�n được.

T�c �: l� sự mong muốn được thấy.

Ph�n biệt y: l� chỗ nương để ph�n biệt, tức l� � thức, hay thức thứ s�u.

Nhiễm tịnh y: l� thức thứ bảy hay l� tiềm thức.

Căn bản y: l� thức thứ t�m.

Chủng tử: bản năng sẽ được ph�t sinh.

�ể c� một � niệm r� r�ng hơn về nh�n thức, ch�ng t�i xin giảng giải ch�n duy�n tr�n ra như sau:

Khi mắt ta thấy một vật g�, n� phải ở c�ch vật ấy gần hay xa (kh�ng ), khi thấy l� ban ng�y, hay ban đ�m c� trăng, sao, hoặc pha đ�n (minh). Sự thấy �y dĩ nhi�n l� phải từ con mắt m� c� (căn) v� đồng thời, l�c đ� phải c� vật g� mới th�nh sự thấy (cảnh). trước l�c thấy, ta đ� c� � muốn ng� rồi (t�c �). T�c � đ�y lại do � thức đ� khởi động trước (ph�n biệt y). � thức lại phải nương thức thứ bảy, v� l� căn của n� (nhiễm tịnh y). Thức thứ bảy lại lu�n lu�n v� chấp thức thứ t�m l� ng� (căn bản y). Thức n�y lại l� nơi dung chứa c�c thức chủng tử. Chủng tử l� c�i nhơn ch�nh để c� ra sự vật.

X�t từ trong đến ngo�i, từ duy�n đầu đến duy�n ch�t, nh�n thức đ� kh�ng c� mảy may g� l� chơn thật cả. C�c thứ kia như nhĩ thức, tỹ thức, thiệt thức cũng như vậy cả; nhưng �t duy�n hơn, như nhĩ thức th� chỉ c� t�m duy�n (v� kh�ng c� Minh: nghe kh�ng cần c� �nh s�ng). C�n tỹ, thiệt v� th�n thức, th� chỉ bảy duy�n (v� kh�ng cần c� Minh v� Kh�ng). � thức th� chỉ c� năm duy�nm, l�: căn, cảnh, t�c �, căn bản y, chủng tử.

Xem thế th� đủ r� s�u thức đều l� kh�ng thật, nghĩa l� cũng v� ng� như s�u căn v� s�u trần.

T�m lại, từ căn th�n cho đến thế giới, gồm trong mười t�m giới, đều kh�ng thật c�, kh�ng thật ng�. H�nh tướng do nh�n duy�n h�a hợp th� c�, những thật thể th� ho�n to�n kh�ng.

IV. Hiệu Quả của Ph�p Qu�n Giới Ph�n Biệt

Ph�p qu�n giới ph�n biệt c� c�ng năng ph� tan c�i ng� kh�ng c�n manh gi�p. C�i ng� đ� bị tấn c�ng đủ mọi mặt, từ ngo�i v�o cho đến tận s�o huyệt, v� cuối c�ng, bị ph�n t�n, chia xẻ, phanh phui cho đến mảy m�n. Từ trước đến nay, c�i ng� chấp sỡ dĩ ho�nh h�nh được l� nhờ n�p v�o b�ng tối của si m�. Từ nay ph�n qu�n giới ph�n biệt như l� một ngọn đ�n pha chiếu s�ng cả v�m trời u tối l�m cho c�i h�nh b�ng giả dối l� c�i ng� cũng tan biến như,ấy kh�i. Ng� chấp đ� kh�ng c�n, th� ng� �i, n�g mạn cũng kh�ng biết nương tựa v�o đ�u để tồn tại. N�i một c�ch kh�c, phiền n�o, �c nghiệp, khổ đau, do ng� chấp m� sanh. Nay ng� chấp đ� bị diệt, th� phiền n�o khổ đau cũng sẽ hết. Phiền n�o, khổ hết th� an vui, tự tại tức thời hiện ra. �� l� c�i kết quả chắc chắn thật đầu ti�n của ph�p qu�n giới ph�n biệt.

Rồi từ sự an vui, tự tại tương đối ấy, h�nh giả sẽ cố gắng tiến dần tr�n đường đạo. C�ng tiến, h�nh giả c�ng s�ng suốt th�m, c�ng nhận r� th�m ch�n l�. H�nh giả sẽ dần dần chứng được c�c quả vị Tu đ� ho�n, Tu đ� h�m, A na h�m, A La H�n. Nhưng h�nh giả cũng kh�ng dừng lại ở c�c quả vị ấy. H�nh giả kh�ng cố chấp ở quả vị đ� chứng được của m�nh, do đ� sẽ giải tho�t được tam giới, l�m bực Thanh văn, Duy�n gi�c.

Nếu h�nh giả cố gắng tu th�m, đến khi kh�ng c�n chấp trước c�c ph�p m�nh tu, m� chỉ coi đ� như l� ng�n tay chỉ mặt trăng, như liều thuốc trị bệnh, chỉ cần trong l�c đau, nếu cố gắng tu được như thế, th� h�nh giả sẽ đến bực "V� tr�, v� đắc", tức l� chứng được đạo quả v� thượng Bồ đề.

C. Kết Luận

Ch�ng ta đ� thấy r� c�ng năng, diệu dụng v� hiệu quả tốt đẹp của ph�p giới ph�n biệt. Những thấy được ,mặc d� d� l� qu�, m� l�m được mới thật l� qu� hơn. Trong tr�n, ch�ng t�i đ� hai ba lần nhấn mạnh ở những chữ "nếu cố gắng..."Thật thế, nếu kh�ng cố gắng th� đ�u sẽ ho�n đ�, v� c�i ng�, mặc d� giả dối, vẫn c�n tồn tại m�nh liệt v� t�c oai, t�c qu�i như thường. C�i chấp ng� được tạo dựng v� củng cố từ mu�n ng�n kiếp, mối khi một �t, những l�u ng�y trở th�nh rắn chắc, như những vỏ ngh�u, vỏ ốc b�m v�o m�m đ�. Ng�y nay ch�ng ta được may mắn đức Bổn sư chỉ b�y ph�p qu�n giới ph�n biệt, để cho ch�ng ta thấy được c�i giả tướng của n�. Những đ�u phải chỉ qu�n năm bảy lần, hay v�i ba chục lần l� th�nh tựu? C�i ng� được bồi đắp l�u đời l�u kiếp, th� c�ng phu tu luyện để ph� trừ n� cũng cần phải nhiều thời gian. L� tr� c� thể chấp nhận dễ d�ng kh�ng c� thật ng�, nhưng t�nh cảm đ�u c� chấp nhận dễ d�ng như thế? từ trước đến nay ta đang tin tưởng qu� chuộng, cưng dưỡng c�i ng�, bỗng h�m nay c� người bảo rằng n� kh�ng c�, n� kh�ng thật, th� thế n�o t�nh cảm cũng nổi dậy phản dối, bịt tai kh�ng muốn nghe, bịt mắt kh�ng muốn thấy. Ta phải cần nhiều ki�n nhẫn lắm, may ra mới thuyết phục được t�nh cảm. Những trận giặc chiến đấu với c�i ng�, đến giai đoạn n�y, đ�u phải đ� chấm dứt ! C�i ng� chưa đầu h�ng m� lui v�o s�o huyệt s�u k�n nhất, v�o "mật khu" nguy hiểm nhất l� tiềm thức hay n�i theo danh từ Duy thức học l� thức thứ bảy. Sự chấp ng� ở đ�y c� một h�nh thức to�n diện, v� c�ng b�n nhậy, như trong mật khu của mỗi người d�n, từ trẻ đến gi�, từ đ�n �ng, đ�n b� đến con n�t, l� một chiến sĩ; v� khoảng đất, mỗi l�m c�y mỗi c�nh l� l� một cạm bẫy l�m trở ngại rất lớn cho sự chiến đấu chống c�i ng�. Sự chấp ng� của tiền thức hay v� thức diễn ra trong mỗi cử chỉ mỗi h�nh động, trong thức cũng như trong khi ngủ, trong khi l�nh mạnh cũng như trong khi m� sảng, trong khi sống cũng như trong khi chết (theo thần0thức v� đi đầu thai). Lực lượng của địch (chấp ng�) mạnh mẽ v� h�ng hậu như thế đấy. Ch�ng ta cần phải hiểu r� trước khi chiến đấu. Biết m�nh, biết người, trăm trận trăm thắng.

Ch�ng ta kh�ng bao giờ được ph�p khinh địch. Phải chuẩn bị đầy đủ trước khi chiến đấu. V� trong khi chiến đấu phải quyết t�m v� ki�n nhẫn. Với hai điều kiện căn bản ấy, chắc chắn h�nh giả sẽ th�nh c�ng trong cuộc chiến đấu, dẹp tan c�i ng� t�n giặc nguy hiểm nhất trong mỗi ch�ng ta, v� cầm đầu c�c t�n giặc kh�c l�: tham, s�n, si. Trừ được t�n đầu đảng n�y l� h�nh giả đ� ho�n to�n th�nh c�ng trong trận giặc chống phiền n�o, khổ đau v� bắt đầu bước l�n đ�i giải tho�t。

�