KINH TRUNG A H�M P15

182. KINH M� ẤP (I) [1]

T�i nghe như vầy.

Một thời Đức Phật du h�a tại nước Ương-kị[2], c�ng với đại ch�ng Tỳ-kheo. Ng�i c�ng với ch�ng Đại Tỳ-kheo đi đến M� ấp[3], ngụ tại M� l�m tự[4].

Bấy giờ, Đức Thế T�n n�i với c�c Tỳ-kheo rằng:

�Người ta thấy c�c ngươi, những Sa-m�n, l� Sa-m�n. Nếu c� ai hỏi c�c ngươi, những Sa-m�n, th� c�c ngươi c� tự xưng m�nh l� Sa-m�n chăng?�

C�c Tỳ-kheo bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, c�.�

Phật lại n�i:

�Cho n�n, c�c ngươi ch�nh v� lẽ đ�, ch�nh v� l� Sa-m�n, phải học ph�p như thật Sa-m�n, v� ph�p như thật Phạm ch�. Sau khi đ� học ph�p như thật Sa-m�n v� ph�p như thật Phạm ch�, bấy giờ mới l� Sa-m�n ch�n ch�nh, kh�ng phải l� Sa-m�n hư danh. Nếu c� thọ nhận �o chăn, ẩm thực, giường ch�ng, thuốc thang, v� c�c thứ tư cụ sinh hoạt kh�c, những thứ cung cấp ấy được phước lớn, được kết quả lớn, được c�ng đức lớn v� được quả b�o rộng r�i. C�c ngươi n�n học như vậy.

�Thế n�o l� ph�p như thật Sa-m�n v� ph�p như thật Phạm ch�?

�Th�n h�nh thanh tịnh, ch�nh đại quang minh, kh�o l�o giữ g�n, kh�ng c� tỳ vết. Nh�n nơi th�n h�nh thanh tịnh n�y m� vẫn kh�ng tự đề cao, kh�ng khinh ch� người, kh�ng � uế, kh�ng vẩn đục, được c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. Nếu c�c ngươi nghĩ rằng, �Ta th�n h�nh thanh tịnh, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� phải l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo, Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c ngươi mong cầu nghĩa của Sa-m�n m� lạc mất nghĩa của Sa-m�n.

�Như muốn cầu học tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n đ� thanh tịnh lại phải l�m những g�? Phải học khẩu h�nh thanh tịnh, ch�nh đại quang minh, kh�o l�o giữ g�n, kh�ng c� tỳ vết. Nh�n nơi khẩu h�nh thanh tịnh n�y m� vẫn kh�ng tự đề cao, kh�ng khinh ch� người, kh�ng � uế, kh�ng vẩn đục, được c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. Nếu c�c thầy nghĩ rằng, �Ta th�n, khẩu h�nh thanh tịnh, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� phải l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo, Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c ngươi mong cầu nghĩa của Sa-m�n m� lạc mất nghĩa của Sa-m�n.

�Như muốn cầu tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n, khẩu đ� thanh tịnh, lại phải l�m những g�? Phải học � h�nh thanh tịnh, ch�nh đại quang minh, kh�o l�o giữ g�n, kh�ng c� tỳ vết. Nh�n nơi � h�nh thanh tịnh n�y m� vẫn kh�ng tự đề cao, kh�ng khinh ch� người, kh�ng � uế, kh�ng vẩn đục, được c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. Nếu c�c ngươi nghĩ rằng, �Ta th�n, khẩu, � h�nh thanh tịnh, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� phải l�m l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo, Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c ngươi mong cầu nghĩa của Sa-m�n m� lạc mất nghĩa của Sa-m�n.

�Như muốn cầu tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n, khẩu, � đ� thanh tịnh, lại phải l�m những g�? Phải học mạng h�nh[5] thanh tịnh, ch�nh đại quang minh, kh�o l�o giữ g�n, kh�ng c� tỳ vết. Nh�n nơi mạng h�nh thanh tịnh n�y m� vẫn kh�ng tự đề cao, kh�ng khinh ch� người, kh�ng � uế, kh�ng vẩn đục, được c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. Nếu c�c ngươi nghĩ rằng, �Ta th�n, khẩu, �, mạng h�nh thanh tịnh, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� l�m phải l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c ngươi mong cầu nghĩa của Sa-m�n m� lạc mất nghĩa của Sa-m�n.

�Như muốn cầu học tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n, khẩu, �, mạng đ� thanh tịnh, lại phải l�m những g�? Tỳ-kheo phải học thủ hộ c�c căn, thường niệm sự kh�p k�n, niệm tưởng muốn minh đạt, thủ hộ niệm t�m m� được th�nh tựu, hằng mưốn khởi �. Khi mắt thấy sắc, kh�ng chấp thủ sắc tướng, kh�ng đắm sắc vị; v� sự phẫn tr�nh[6] m� thủ hộ căn con mắt, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu n�o, �c bất thiện ph�p, v� th� hướng đến kia[7], n�n thủ hộ căn con mắt. Cũng vậy, tai, mũi, lưỡi, th�n, khi � biết ph�p kh�ng chấp thủ ph�p tướng, kh�ng đắm ph�p vị; v� sự phẫn tr�nh m� thủ hộ � căn, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu n�o, �c bất thiện ph�p, v� th� hướng đến kia, n�n thủ hộ � căn. Nếu c�c ngươi nghĩ rằng, �Ta th�n, khẩu, �, mạng h�nh thanh tịnh, thủ hộ c�c căn, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� l�m phải l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo, Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c thầy mong cầu cứu c�nh của Sa-m�n m� lạc mất cứu c�nh của Sa-m�n.

�Như muốn cầu học tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n, khẩu, �, mạng đ� thanh tịnh, đ� thủ hộ c�c căn, lại phải l�m những g�? Tỳ-kheo phải học ch�nh tri khi ra, khi v�o[8], kh�o qu�n s�t ph�n biệt[9]; co duỗi, c�i ngước, nghi dung chững chạc; kh�o mang Tăng-gi�-l� v� c�c y b�t; đi, đứng, ngồi, nằm, ngủ, thức, n�i năng hay im lặng... đều c� ch�nh tri. Nếu c�c ngươi nghĩ rằng, �Ta th�n, khẩu, �, mạng h�nh thanh tịnh, thủ hộ c�c căn, c� ch�nh tri khi ra, khi v�o, điều cần l�m ta đ� l�m xong, kh�ng cần học th�m nữa, đ� th�nh tựu đức nghĩa, kh�ng c�n g� phải l�m th�m�, n�y Tỳ-kheo, Ta n�i cho c�c ngươi biết, kh�ng để c�c ngươi mong cầu nghĩa của Sa-m�n m� lạc mất nghĩa của Sa-m�n.

�Như muốn cầu học tiến th�m nữa, Tỳ-kheo nếu th�n, khẩu, �, mạng đ� thanh tịnh, đ� thủ hộ c�c căn, đ� biết r� sự ra v�o, lại phải l�m những g�? Tỳ-kheo n�n học sống c� độc tại nơi xa vắng, ở trong rừng vắng, dưới gốc c�y, những nơi kh�ng nh�n y�n tĩnh, sườn non, động đ�, đất trống, l�m c�y, hoặc v�o trong rừng, hoặc giữa b�i tha ma. Vị ấy sau khi ở trong rừng vắng, hoặc dưới gốc c�y, những nơi kh�ng nh�n y�n tĩnh, trải ni-sư-đ�n, ngồi kiết gi�, ch�nh th�n ch�nh nguyện[10], hướng niệm nội t�m[11], đoạn trừ t�m tham lam, t�m kh�ng tranh c�i[12], thấy t�i vật v� c�c nhu dụng sinh sống của người kh�c m� kh�ng khởi l�ng tham muốn, muốn khiến về m�nh. Vị ấy đối với sự tham lam, t�m đ� tịnh trừ. Cũng vậy, s�n nhuế, th�y mi�n, trạo hối, đoạn nghi trừ hoặc, đối với c�c thiện ph�p kh�ng c� do dự. Vị ấy đối với sự nghi hoặc, t�m đ� tịnh trừ. Vị ấy đ� đoạn trừ năm triền c�i, những thứ l�m � uế, tuệ yếu k�m, rồi ly dục, ly ph�p �c bất thiện, cho đến chứng đắc đệ Tứ thiền, th�nh tựu an trụ.

�Tỳ-kheo với định t�m như vậy, thanh tịnh, kh�ng � uế, kh�ng phiền nhiệt, nhu nhuyến, kh�o an trụ, chứng đắc t�m bất động, b�n hướng đến sự t�c chứng Lậu tận tr� th�ng. Vị ấy liền biết như thật rằng, �Đ�y l� Khổ�, �Đ�y l� Khổ tập�, �Đ�y l� Khổ diệt�, �Đ�y l� Khổ diệt đạo�. Cũng biết như thật �Đ�y l� Lậu�, �Đ�y l� Lậu tập�, �Đ�y l� Lậu diệt�, �Đ�y l� Lậu diệt đạo�. Tỳ-kheo ấy đ� biết như vậy, thấy như vậy rồi, t�m giải tho�t dục lậu, hữu lậu, v� minh lậu. Giải tho�t rồi liền biết l� m�nh đ� giải tho�t, biết như thật rằng �Sự sanh đ� dứt, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. Ta n�i vị ấy l� Sa-m�n, l� Phạm ch�, l� Th�nh, l� Tịnh dục[13].

�Thế n�o gọi l� �Sa-m�n�? L� người đ� đ�nh chỉ[14] c�c ph�p �c bất thiện, c�c lậu � uế, l� gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệ�t, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Sa-m�n.�

�Thế n�o gọi l� �Phạm ch�? L� người xa l�a[15] c�c ph�p �c, ph�p bất thiện, c�c lậu � uế m� l� gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệt, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Phạm ch�.

�Thế n�o gọi l� Th�nh? L� người xa l�a[16] c�c ph�p �c, ph�p bất thiện, c�c lậu � uế, l�m gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệt, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Th�nh.

�Thế n�o gọi l� �Tịnh dục�? L� người đ� tắm rửa sạch c�c ph�p �c, ph�p bất thiện, c�c lậu � uế, l� gốc rễ của hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệt, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Tịnh dục. Đ� gọi l� Sa-m�n, l� Phạm ch�, l� Th�nh, l� tịnh dục.�

Phật thuyết như vậy. C�c Tỳ-kheo ấy sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Bản H�n, quyển 48. Tương đương Pāli, M.39. Mahā-Assapura-suttaṃ. H�n, tham chiếu, No.125 (49.8).

[2]�� Ương-kị quốc�鴦騎國; một trong mười s�u nước lớn thời Phật. Pāli: Aṅga.

[3]�� M� ấp�馬邑; một thị trấn của Ương-kị. Pāli: assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo.

[4]�� M� l�m tự�馬林寺; kh�ng r�.

[5]�� Mạng h�nh thanh tịnh, sinh hoạt, hay sự nu�i sống, thanh tịnh. Pāli: parisuddho ājīvo.

[6]�� Vị phẫn tr�nh cố�謂忿諍故; v� sự phẫn nộ v� tranh c�i. Pāli: yatvādhikaraṇam enam�, do nguy�n nh�n g� m�� Trong bản H�n, adhikaraṇa, nguy�n nh�n, được hiểu l� sự tranh c�i.

[7]�� Th� hướng bỉ cố�趣向彼故; Pāli: (akusalā dhammā) anvāssaveyyṃ, (c�c ph�p bất thiện) c� thể khởi l�n (tr�i chảy v�o t�m).

[8]�� Ch�nh tri xuất nhập�正知出入; Pāli: abhikkante paṭikkante saṃpajānakārī, tỉnh gi�c (biết m�nh đang l�m g�) khi đi tới đi lui.

[9]�� Thiện qu�n ph�n biệt; Pāli: ālokite vilokite saupajānakārī, tỉnh gi�c khi nh�n trước nh�n sau.

[10] Ch�nh th�n ch�nh nguyện�正身正願; Pāli: ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya, ngồi thẳng lưng. Bản H�n, paṇidhāya, sau khi đặt để, được hiểu l� paṇidhāna: ước nguyện.

[11] Phản niệm bất hướng�反念不向; Pāli: parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, dựng ch�nh niệm ngay trước mặt (hệ niệm tại tiền).

[12] T�m v� hữu tr�nh�心無有諍; Pāli: vigatābhijjhena cetasā vharati, sống với t�m tư kh�ng tham lam.

[13] Tịnh dục�淨欲; Pāli: nahātaka, người đ� tắm sạch.

[14] Tức chỉ�息止. Pāli: samaṇo...samitāassa honti pāpakā ākusalā dhammā, Sa-m�n..., l� những người đ� đ�nh chỉ c�c ph�p �c bất thiện. Theo đ�y, từ samaṇa (Sa-m�n) được giải th�ch l� do động từ sammati: (l�m cho) y�n lặng, tĩnh lặng, tĩnh chỉ, đ�nh chỉ.

[15] Viễn ly�遠離; Pāli: brāhmaṇo...bāhitāssa honti pāpakā ākusalā dhammā, B�-la-m�n (brāhmaṇa) l� những người đ� loại ra ngo�i c�c ph�p �c bất thiện. Theo�đ�y, từ brāhmaṇa được giải th�ch l� do động từ bāheti, cự tuyệt, tr�nh xa, loại bỏ.

[16] Viễn ly�遠離; Pāli: āriyo...ārakāssa..., Th�nh (āriya), l� những người c�ch xa... Theo đ�y, āriya do trạng từ ārakā, c�ch xa

___________________________________________

183. KINH M� ẤP (II) [1]

T�i nghe như vầy.

Một thời Đức Phật du h�a tại nước Ương-kị[2], c�ng với đại ch�ng Tỳ-kheo. Ng�i c�ng với ch�ng Đại Tỳ-kheo đi đến M� ấp, ngụ tại M� l�m tự.

Bấy giờ, Đức Thế T�n n�i với c�c Tỳ-kheo rằng:

�Người ta thấy c�c ngươi, những Sa-m�n, l� Sa-m�n. Nếu c� ai hỏi c�c ngươi, những Sa-m�n, th� c�c ngươi c� tự xưng m�nh l� Sa-m�n chăng?�

C�c Tỳ-kheo bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, c�.�

Phật lại n�i:

�Cho n�n, c�c ngươi ch�nh v� lẽ đ�, ch�nh v� l� Sa-m�n, phải học đạo hạnh[3] của Sa-m�n, chớ đừng l� phi Sa-m�n. Sau khi đ� học đạo hạnh của Sa-m�n, bấy giờ mới l� Sa-m�n ch�n ch�nh, kh�ng phải l� Sa-m�n hư danh. Nếu c� thọ nhận �o chăn, ẩm thực, giường ch�ng, thuốc thang, v� c�c thứ tư cụ sinh hoạt kh�c, những thứ cung cấp ấy được phước lớn, được kết quả lớn, được c�ng đức lớn v� được quả b�o rộng r�i. C�c ngươi n�n học như vậy.

�Thế n�o l� kh�ng phải đạo hạnh của Sa-m�n? Kh�ng phải l� Sa-m�n? C� tham lam, kh�ng dứt tham lam. C� nhuế, kh�ng dứt nhuế. C� s�n, kh�ng bỏ s�n[4]. C� bất ngữ kh�ng dứt bất ngữ[5]. C� kết kh�ng dứt kết[6]. C� bỏn sẻn, kh�ng dứt bỏn sẻn. C� tật đố, kh�ng dứt tật đố. C� dua nịnh, kh�ng dứt dua nịnh. C� lường gạt, kh�ng dứt lường gạt. C� v� t�m, kh�ng dứt v� t�m[7]. C� v� qu�[8], kh�ng dứt v� qu�. C� �c dục, kh�ng bỏ �c dục. C� t� kiến, kh�ng bỏ t� kiến. Đ� gọi l� sự cấu uế của Sa-m�n, du siểm của Sa-m�n, l� tr� ngụy của Sa-m�n, sự cong vạy của Sa-m�n, dẫn đến chỗ �c, v� chưa dứt sạch, n�n sự học kh�ng phải l� đạo t�ch của Sa-m�n, kh�ng phải l� Sa-m�n[9].

�Cũng như c�i b�a[10] mới r�n rất b�n, đầu c� mũi nhọn, được bọc trong Tăng-gi�-l�, Ta n�i những người ngu si học đạo Sa-m�n kia cũng như vậy, nghĩa l� c� tham lam, kh�ng dứt tham lam, c� nhuế, kh�ng dứt nhuế, c� s�n, kh�ng bỏ s�n, c� bất ngữ kh�ng dứt bất ngữ, c� kết kh�ng dứt kết, c� bỏn sẻn, kh�ng dứt bỏn sẻn, c� tật đố, kh�ng dứt tật đố, c� dua nịnh, kh�ng dứt dua nịnh, c� lường gạt, kh�ng dứt lường gạt, c� v� t�m, kh�ng dứt v� t�m, c� v� qu�, kh�ng dứt v� qu�, c� �c dục, kh�ng bỏ �c dục, c� t� kiến, kh�ng bỏ t� kiến; d� kho�c Tăng-gi�-l�, Ta kh�ng n�i đ� l� Sa-m�n.�

�Nếu ai chỉ cần đắp Tăng-gi�-l� m� c� tham lam dứt tham lam, c� nhuế dứt nhuế, c� s�n bỏ s�n, c� bất ngữ dứt bất ngữ, c� kết dứt kết, c� bỏn sẻn dứt bỏn sẻn, c� tật đố dứt tật đố, c� dua nịnh dứt dua nịnh, c� lường gạt dứt lường gạt, c� v� t�m dứt v� t�m, c� v� qu� dứt v� qu�, c� �c dục bỏ �c dục, c� t� kiến bỏ t� kiến, th� bạn b� th�n thiết của n� n�n đến n�i với n� rằng, �N�y Hiền nh�n, h�y học kho�c Tăng-gi�-l�. N�y Hiền nh�n, nếu học kho�c Tăng-gi�-l�, th� c� tham lam dứt tham lam, c� nhuế dứt nhuế, c� s�n dứt s�n, c� bất ngữ dứt bất ngữ, c� kết dứt kết, c� bỏn sẻn dứt bỏn sẻn, c� tật đố dứt tật đố, c� dua nịnh dứt dua nịnh, c� lường gạt dứt lường gạt, c� v� t�m dứt v� t�m, c� v� qu� dứt v� qu�, c� �c dục bỏ �c dục, c� t� kiến bỏ t� kiến�.

�Bởi v� Ta thấy người đắp Tăng-gi�-l� m� vẫn c� tham lam, c� nhuế, c� s�n, c� bất ngữ, c� kết, c� bỏn sẻn, c� tật đố, c� dua nịnh, c� lường gạt, c� v� t�m, c�� v� qu�, c� �c dục, c� t� kiến, cho n�n người đắp Tăng-gi�-l� ấy Ta kh�ng n�i n� l� Sa-m�n.

�Cũng như vậy, l�a h�nh, bện t�c, ngồi, ăn một bữa, thường tung nước, thọ tr� nước. Những Sa-m�n c� hạnh như vậy Ta n�i kh�ng phải l� Sa-m�n. Nếu Sa-m�n do thọ tr� nước m� c� tham lam dứt tham lam, c� nhuế dứt nhuế, c� s�n bỏ s�n, c� bất ngữ dứt bất ngữ, c� kết dứt kết, c� bỏn sẻn dứt bỏn sẻn, c� tật đố dứt tật đố, c� dua nịnh dứt dua nịnh, c� lường gạt dứt lường gạt, c� v� t�m dứt v� t�m, c� v� qu� dứt v� qu�, c� �c dục bỏ �c dục, c� t� kiến bỏ t� kiến; th� bạn b� th�n thiết của n� n�n đến bảo n� rằng: �N�y bạn, bạn n�n thọ tr� nước, v� do thọ tr� nước m� c� tham lam dứt tham lam, c� nhuế dứt nhuế, c� s�n bỏ s�n, c� bất ngữ dứt bất ngữ, c� kết dứt kết, c� bỏn sẻn dứt bỏn sẻn, c� tật đố dứt tật đố, c� dua nịnh dứt dua nịnh, c� lường gạt dứt lường gạt, c� v� t�m dứt v� t�m, c� v� qu� dứt v� qu�, c� �c dục bỏ �c dục, c� t� kiến bỏ t� kiến�.�

�Bởi v� Ta thấy c� người thọ tr� nước m� vẫn c� tham lam, c� nhuế, c� s�n, c� bất ngữ, c� kết, c� bỏn sẻn, c� tật đố, c� dua nịnh, c� lường gạt, c� v� t�m, c�� v� qu�, c� �c dục, c� t� kiến, cho n�n người thọ tr� nước ấy Ta n�i kh�ng phải l� Sa-m�n. Đ� gọi l� kh�ng phải đạo hạnh của Sa-m�n, kh�ng phải l� Sa-m�n.

�Thế n�o gọi l� đạo hạnh của Sa-m�n? Chẳng phải chẳng l� Sa-m�n? Nếu c� tham lam dứt tham lam, c� nhuế dứt nhuế, c� s�n bỏ s�n, c� bất ngữ dứt bất ngữ, c� kết dứt kết, c� bỏn sẻn dứt bỏn sẻn, c� tật đố dứt tật đố, c� dua nịnh dứt dua nịnh, c� lường gạt dứt lường gạt, c� v� t�m dứt v� t�m, c� v� qu� dứt v� qu�, c� �c dục bỏ �c dục, c� t� kiến bỏ t� kiến. Sự tật đố ấy của Sa-m�n[11], sự dua nịnh của Sa-m�n, sự tr� ngụy của Sa-m�n, sự t� vạy của Sa-m�n dẫn đến chỗ dữ đều đ� bị dứt sạch, rồi học đạo hạnh của Sa-m�n. Vị ấy như vậy kh�ng phải kh�ng l� Sa-m�n. Đ� l� đạo hạnh của Sa-m�n, kh�ng phải kh�ng l� Sa-m�n.�

�Vị ấy như vậy th�nh tựu giới, th�n thanh tịnh, miệng, � thanh tịnh, kh�ng tham lam, trong t�m kh�ng c� s�n nhuế, kh�ng c� thụy mi�n, kh�ng trạo cử ki�u ngạo, đoạn nghi trừ hoặc, ch�nh niệm ch�nh tr�, kh�ng c� ngu si. T�m vị ấy c�u hữu với từ, biến m�n một phương, th�nh tựu an tr�. Cũng vậy, hai, ba, bốn phương, phương tr�n, phương dưới v� bốn phương b�ng, khắp tất cả, t�m của vị ấy c�u hữu với từ, kh�ng kết kh�ng o�n, kh�ng nhuế kh�ng tranh, rất rộng lớn, kh�o tu v� lượng, biến m�n tất cả thế gian, th�nh tựu an tr�. Cũng vậy, t�m bi, t�m hỷ c�u hữu với xả, kh�ng kết kh�ng o�n, kh�ng nhuế, kh�ng tranh, rất rộng lớn, kh�o tu v� lượng, biến m�n tất cả thế gian, th�nh tựu an tr�.�

�Vị ấy tự nghĩ: �C� th�, c� diệu, c� tưởng, dẫn đến thượng xuất yếu[12], biết như thật. Sau khi biết như vậy, thấy như vậy, t�m giải tho�t dục lậu, t�m giải tho�t hữu lậu v� v� minh lậu. Sau khi đ� giải tho�t, vị ấy biết như thật �Sự sanh đ� dứt, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�.

�Cũng như c�ch l�ng nọ kh�ng xa, c� ao tắm tốt, nước trong chảy tr�n, cỏ xanh phủ bờ, c�y hoa bốn ph�a. Giả sử c� một người từ phương Đ�ng đến, bị đ�i kh�t mệt mỏi, cởi �o bỏ tr�n bờ, xuống ao mặc sức tắm rửa sạch bụi nhơ, trừ khử n�ng bức v� kh�t. Phương Nam, phương T�y, phương Bắc cũng vậy, giả sử c� một người từ c�c phương đ� đến bị đ�i kh�t mệt mỏi, cởi �o bỏ tr�n bờ, xuống ao mặc sức tắm rửa sạch bụi nhơ, trừ khử n�ng bức v� kh�t. Cũng vậy, một thiện nam tử d�ng S�t-đế-lợi, cạo bỏ r�u t�c, mặc �o ca-sa, ch� t�n l�a bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh, xuất gia học đạo, thực h�nh nội t�m tĩnh chỉ, khiến được nội t�m tĩnh chỉ. Người với nội t�m tĩnh chỉ, Ta n�i người ấy l� Sa-m�n, l� Phạm ch�, l� Th�nh, l� Tịnh dục.

�Cũng vậy, một thiện nam tử d�ng Phạm ch�, Cư sĩ, C�ng sư, cạo bỏ r�u t�c, mặc �o ca-sa, ch� t�n l�a bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh, xuất gia học đạo, thực h�nh nội t�m tĩnh chỉ, khiến được nội t�m tĩnh chỉ. Người với nội t�m tĩnh chỉ, Ta n�i người ấy l� Sa-m�n, l� Phạm ch�, l� Th�nh, l� Tịnh dục.

�Thế n�o gọi l� Sa-m�n? L� người đ� đ�nh chỉ[13] c�c ph�p �c bất thiện, c�c lậu � uế, l� gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệ�t, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Sa-m�n.�

�Thế n�o gọi l� �Phạm ch�? L� người xa l�a c�c ph�p �c, ph�p bất thiện, c�c lậu � uế m� l� gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệt, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Phạm ch�.

�Thế n�o gọi l� Th�nh? L� người xa l�a c�c ph�p �c, ph�p bất thiện, c�c lậu � uế, l�m gốc rễ của sự hữu trong tương lai, l� sự phiền nhiệt, l� nh�n của khổ b�o, của sanh l�o bệnh tử. Đ� gọi l� Th�nh.

Phật thuyết như vậy, c�c Tỳ-kheo ấy sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli, M. 40. Cūḷa-Assapura-suttaṃ.

[2]�� Xem kinh 182 tr�n.

[3]�� Đạo t�ch�道跡; Pāli: msāmicīpaṇipadā, sự thực h�nh ch�n ch�nh, ch�nh x�c, đạo ch�n ch�nh.

[4]�� H�n: nhuế�恚v�瞋s�n; những từ dễ lẫn lộn. Nhuế, Pāli: vyāpāda, s�n hận hay th� nghịch, c� �c � muốn l�m thiệt hại người. S�n, Pāli: kodha, n�ng giận, phẫn nộ.

[5]�� Bất ngữ�不語; Pāli: makkha, ph� t�ng, sự che giấu, đạo đức giả, ngụy thiện.

[6]�� Kết�結; Pāli: paḷāsa, n�o hại, �c �, th� nghịch muốn g�y hại.

[7]�� V� t�m�無慚; kh�ng biết tự thẹn.�

[8]�� V� qu��無愧; kh�ng biết thẹn với người.

[9]�� Tham chiếu Pāli: imesaṃ... samaṇamalānaṃ samaṇadosānaṃ samaṇakasaṭānaṃ āpāyikānaṃ thānānaṃ duggativedaniyānaṃ appahānā na samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipanno, những sự cấu uế của Sa-m�n n�y, những khuyết điểm, những t� �c của Sa-m�n n�y, dẫn đến chỗ thấp k�m, cảm thọ �c th�; v� chưa dứt trừ ch�ng n�n kh�ng c� sự thực h�nh Ch�nh đạo của Sa-m�n.

[10] Việt phủ�鉞斧; Pāli: mataja, một loại vũ kh� nhọn hai đầu.

[11] Bản H�n, Sa-m�n tật, ở tr�n n�i l� Sa-m�n cấu. C� lẽ đ�y ch�p nhầm.

[12] Lai thượng xuất yếu; kh�ng r�. C� lẽ � n�i dẫn đến sự xuất ly cao thượng hơn (Tham khảo Pāli, M. 49 tr. 326: ito ca pana��aṃ uttari nissaraṇaṃ natthi).

[13] Đoạn n�y giống đoạn cuối kinh 183 tr�n.

___________________________________________

184. KINH NGƯU GI�C SA-LA L�M (I)[1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a đến Bạt-k�-sấu[2], trong rừng Ngưu gi�c sa-la[3], c�ng với số đ�ng c�c Đại đệ tử Tỳ-kheo thượng t�n tri thức, như T�n giả X�-l� Tử, T�n giả Đại Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n, T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Ly-việt-đa, T�n giả A-nan[4]. C�c Tỳ-kheo Đại đệ tử l� những vị thượng t�n tri thức như vậy cũng c�ng đi đến Bạt-k�-sấu, trong rừng Ngưu gi�c sa-la, c�ng ở gần b�n ng�i nh� l�� của Phật.

Bấy giờ, T�n giả Đại Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n, T�n giả A-na-luật-đ�, sau khi đ�m đ� qua, v�o buổi s�ng sớm, đi đến chỗ T�n giả X�-l� Tử. T�n giả A-nan từ xa tr�ng thấy c�c bậc Thượng t�n đ� đi qua, bạch rằng:

�Hiền giả Ly-việt-đa, n�n biết, T�n giả Đại Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n, T�n giả A-na-luật-đ�, sau khi đ�m đ� qua, v�o buổi s�ng sớm, đi đến chỗ T�n giả X�-l� Tử. Hiền giả Ly-việt-đa, b�y giờ ch�ng ta c� thể c�ng với c�c bậc Thượng t�n đi đến chỗ T�n giả X�-l� Tử, hoặc giả c� thể nh�n cơ hội n�y m� được nghe ph�p �t nhiều nơi T�n giả X�-l� Tử.

Bấy giờ, T�n giả Đại Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n, T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Ly-việt-đa, T�n giả A-nan, sau khi đ�m đ� qua, v�o buổi s�ng sớm, đi đến chỗ T�n giả X�-l� Tử.�

T�n giả X�-l� Tử sau khi từ xa thấy c�c vị Thượng t�n đi đến, T�n giả X�-l� Tử nh�n c�c vị Thượng t�n ấy, n�i rằng:

�K�nh ch�o A-nan, k�nh ch�o A-nan! Người l� thị giả của Thế T�n, hiểu được � nghĩa, thường được Đức Thế T�n v� c�c bậc tr� tuệ phạm hạnh khen ngợi. Nay t�i c� lời hỏi Hiền giả A-nan, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả A-nan, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả A-nan đ�p rằng:

�Thưa T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo học rộng, nghe nhiều, nhớ m�i kh�ng qu�n, t�ch lũy sự nghe nhiều. Với những ph�p sơ khởi vi diệu, khoảng giữa vi diệu v� kết th�c cũng vi diệu, c� nghĩa l�, c� văn chương, to�n vẹn thanh tịnh, hiển hiện phạm hạnh; những ph�p như vậy được vị ấy học rộng, nghe nhiều, tụng tập đến ng�n lần, chuy�n � tư duy, kiến giải th�ng suốt. Vị ấy thuyết ph�p gọn g�ng, lưu lo�t, ho�n to�n tương ưng với mục đ�ch đoạn trừ c�c kết sử. Thưa T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như thế l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la n�y.�

T�n giả X�-l� Tử hỏi:

�Hiền giả Ly-việt-đa, Hiền giả A-nan đ� n�i theo hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Ly-việt-đa, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Ly-việt-đa, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả Ly-việt-đa đ�p rằng :

�Thưa T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo ưa yển tọa[5], b�n trong tu h�nh nội t�m tĩnh chỉ[6], kh�ng bỏ tọa thiền, th�nh tựu qu�n tưởng, thường th�ch nh�n cư, ưa chỗ y�n tĩnh. Thưa T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.�

T�n giả X�-l� Tử lại hỏi:

�Hiền giả A-na-luật-đ�, Hiền giả Ly-việt-đa Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả A-na-luật-đ�, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả A-na-luật-đ�, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả A-na-luật-đ� đ�p rằng:

�T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo đạt được thi�n nh�n, th�nh tựu thi�n nh�n, ở trong một ng�n thế giới, với một �t phương tiện[7], vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, v� như người c� mắt ở tr�n lầu cao nh�n xuống khu đất trống c� một ng�n g� nỗng với một �t phương tiện, vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, cũng v��y, nếu Tỳ-kheo c� được thi�n nh�n, th�nh tựu thi�n nh�n, ở trong một ng�n thế giới với một �t phương tiện, vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.�

T�n giả X�-l� Tử lại hỏi:

�Hiền giả Ca-chi�n-di�n, Hiền giả A-na-luật-đ� Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Ca-chi�n-di�n, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Ca-chi�n-di�n, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả Ca-chi�n-di�n đ�p rằng:�

�T�n giả X�-l� Tử, v� như hai Tỳ-kheo ph�p sư c�ng b�n luận về A-tỳ-đ�m th�m �o. Những điều được hỏi đều được thấu hiểu tường tận, những lời giải đ�p th� th�ng suốt, sự thuyết ph�p th� lưu lo�t. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.��

T�n giả X�-l� Tử lại hỏi:�

�T�n giả Đại Ca-diếp, Hiền giả Ca-chi�n-di�n Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi T�n giả Đại Ca-diếp, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả Đại Ca-diếp đ�p rằng:

�Hiền giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo tự m�nh sống nơi v� sự[8] khen ngợi ở nơi v� sự; tự m�nh c� thiểu dục, khen ngợi sự thiểu dục; tự m�nh tri t�c, khen ngợi sự tri t�c; tự m�nh th�ch sống c� độc viễn ly v� khen ngợi c� độc viễn ly; tự m�nh tu h�nh tinh tấn, khen ngợi sự tu h�nh tinh tấn; tự m�nh lập ch�nh niệm ch�nh tr�, khen ngợi sự lập ch�nh niệm ch�nh tr�; tự m�nh đắc định, khen ngợi sự đắc định; tự m�nh c� tr� tuệ, khen ngợi sự c� tr� tuệ; tự m�nh c�c lậu đ� sạch, khen ngợi c�c lậu đ� sạch; tự m�nh khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ, khen ngợi khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ. Hiền giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.�

T�n giả X�-l� Tử lại hỏi:

�Hiền giả Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Mục-kiền-li�n, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả Đại Mục-kiền-li�n đ�p rằng:

�T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo n�o c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần, được tự tại v� lượng như � t�c, thực h�nh v� lượng như � t�c, c� thể biến một th�nh nhiều, hợp nhiều l�m th�nh một, một th� trụ tr�n một, được biết, được thấy[9]; kh�ng bị trở ngại bởi v�ch đ�, cũng như đi trong hư kh�ng; ch�m xuống đất như ch�m xuống nước, đi tr�n nước như đi tr�n đất; ngồi xếp kiết gi� m� bay tr�n kh�ng như chim bay liệng; với mặt trời v� mặt trăng n�y vốn c� đại như � t�c, đại phước hựu, đại oai thần m� c� thể đưa tay bắt nắm, th�n cao đến trời Phạm thi�n. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.��

T�n giả Đại Mục-kiền-li�n hỏi:

�T�n giả X�-l� Tử, t�i v� c�c vị Thượng t�n mỗi người đ� tự n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi T�n giả X�-l� Tử, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

T�n giả X�-l� Tử đ�p rằng:

�Hiền giả Mục-kiền-li�n, nếu c� Tỳ-kheo t�y dụng t�m tự tại, chứ kh�ng phải t�y t�m[10]. Nếu muốn tr� định n�o[11], vị ấy v�o buổi s�ng an tr�[12] định ấy. Nếu muốn an tr� trụ định v�o buổi trưa hay buổi chiều, tức th� vị ấy an tr� trụ định ấy v�o buổi trưa hay buổi chiều. Hiền giả Mục-kiền-li�n, v� như y phục của vua v� c�c quan rất nhiều m�u sắc rực rỡ, nếu họ muốn mặc thứ n�o v�o buổi s�ng, liền lấy mặc v�o. Nếu họ muốn mặc thứ n�o v�o buổi trưa hay buổi chiều, liền lấy mặc. Hiền giả Mục-kiền-li�n, cũng vậy, nếu c� Tỳ-kheo n�o t�y dụng t�m tự tại, chứ kh�ng phải t�y t�m. Nếu muốn tr� định n�o, vị ấy v�o buổi s�ng an tr� định ấy. Nếu muốn an tr� trụ định v�o buổi trưa hay buổi chiều, tức th� vị ấy an tr� trụ định ấy v�o buổi trưa hay buổi chiều. Hiền giả Mục-kiền-li�n, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.�

T�n giả X�-l� Tử bảo rằng:

�Hiền giả Mục-kiền-li�n, t�i v� chư Hiền mỗi người đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. Hiền giả Mục-kiền-li�n, ch�ng ta h�y c�ng với chư Hiền đi đến chỗ Phật để biết trong những điều vừa thảo luận ấy, vị n�o n�i hay.�

Bấy giờ T�n giả X�-l� Tử, T�n giả Đại Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n, T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Ly-việt-đa, T�n giả A-nan, tất cả c�ng đi đến chỗ Phật. C�c T�n giả đều c�i đầu lễ s�t ch�n Phật rồi ngồi qua một b�n. T�n giả A-nan cũng c�i đầu lễ s�t ch�n Phật rồi lui đứng một b�n. T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, h�m nay c� Hiền giả Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp, Hiền giả Ca-chi�n-di�n, Hiền giả A-na-luật-đ�, Hiền giả Ly-việt-đa, Hiền giả A-nan, v�o buổi s�ng sớm tất cả đều đi đến chỗ con.�

�Con thấy chư Hiền đến, nh�n đ� mới n�i rằng:�

��K�nh ch�o A-nan, k�nh ch�o A-nan! Người l� thị giả của Thế T�n, hiểu được � nghĩa, thường được Đức Thế T�n v� c�c bậc tr� tuệ phạm hạnh khen ngợi. Nay t�i c� lời hỏi Hiền giả A-nan, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả A-nan, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�T�n giả A-nan đ�p rằng, �Thưa T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo học rộng, nghe nhiều, nhớ m�i kh�ng qu�n, t�ch lũy sự nghe nhiều. Với những ph�p sơ khởi vi diệu, khoảng giữa vi diệu v� kết th�c cũng vi diệu, c� nghĩa l�, c� văn chương, to�n vẹn thanh tịnh, hiển hiện phạm hạnh; những ph�p như vậy được vị ấy học rộng, nghe nhiều, tụng tập đến ng�n lần, chuy�n � tư duy, kiến giải th�ng suốt. Vị ấy thuyết ph�p gọn g�ng, lưu lo�t, ho�n to�n tương ưng với mục đ�ch đoạn trừ c�c kết sử. Thưa T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như thế l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la n�y�.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như thật lời Tỳ-kheo A-nan đ� n�i. V� sao? V� Tỳ-kheo A-nan đ� th�nh tựu Đa-văn.�

T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, Hiền giả A-nan n�i như vậy rồi, con lại hỏi, �Hiền giả Ly-việt-đa, Hiền giả A-nan đ� n�i theo hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Ly-việt-đa, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Ly-việt-đa, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�Hiền giả Ly-việt-đa đ�p con rằng, �Thưa T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo ưa yển tọa, b�n trong tu h�nh nội t�m tĩnh chỉ, kh�ng bỏ tọa thiền, th�nh tựu qu�n tưởng, thường th�ch nh�n cư, ưa chỗ y�n tĩnh. Thưa T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như lời Tỳ-kheo Ly-việt-đa đ� n�i. V� sao? V� Tỳ-kheo Ly-việt-đa ưa Tọa thiền.�

T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:�

�Bạch Thế T�n, Hiền giả Ly-việt-đa n�i như vậy rồi, con lại hỏi, �Hiền giả A-na-luật-đ�, Hiền giả Ly-việt-đa Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả A-na-luật-đ�, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả A-na-luật-đ�, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�Hiền giả A-na-luật-đ� liền đ�p lại con rằng, �T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo đạt được thi�n nh�n, th�nh tựu thi�n nh�n, ở trong một ng�n thế giới, với một �t phương tiện, vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, v� như người c� mắt ở tr�n lầu cao nh�n xuống khu đất trống c� một ng�n g� nỗng với một �t phương tiện, vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, cũng v��y, nếu Tỳ-kheo c� được thi�n nh�n, th�nh tựu thi�n nh�n, ở trong một ng�n thế giới với một �t phương tiện, vị ấy trong chốc l�t c� thể thấy tất cả. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.�

Thế T�n khen rằng:�

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như lời Tỳ-kheo A-na-luật-đ� đ� n�i. V� sao? V� A-na-luật-đ� Tỳ-kheo đ� th�nh tựu Thi�n nh�n.�

T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, Hiền giả A-na-luật-đ� n�i như vậy rồi, con lại hỏi, �Hiền giả Ca-chi�n-di�n, Hiền giả A-na-luật-đ� Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Ca-chi�n-di�n, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Ca-chi�n-di�n, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�Hiền giả Ca-chi�n-di�n liền đ�p lại con rằng, �T�n giả X�-l� Tử, v� như hai Tỳ-kheo ph�p sư c�ng b�n luận về A-tỳ-đ�m th�m �o. Những điều được hỏi đều được thấu hiểu tường tận, những lời giải đ�p th� th�ng suốt, sự thuyết ph�p th� lưu lo�t. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như lời Tỳ-kheo Ca-chi�n-di�n đ� n�i. V� sao? V� Ca-chi�n-di�n Tỳ-kheo l� Ph�n biệt ph�p sư.�

T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, Hiền giả Ca-chi�n-di�n n�i như vậy rồi, con lại hỏi, �T�n giả Đại Ca-diếp, Hiền giả Ca-chi�n-di�n Tỳ-kheo đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi T�n giả Đại Ca-diếp, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n liền đ�p lại con rằng, �Hiền giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo tự m�nh sống nơi v� sự khen ngợi ở nơi v� sự; tự m�nh c� thiểu dục, khen ngợi sự thiểu dục; tự m�nh tri t�c, khen ngợi sự tri t�c; tự m�nh th�ch sống c� độc viễn ly v� khen ngợi c� độc viễn ly; tự m�nh tu h�nh tinh tấn, khen ngợi sự tu h�nh tinh tấn; tự m�nh lập ch�nh niệm ch�nh tr�, khen ngợi sự lập ch�nh niệm ch�nh tr�; tự m�nh đắc định, khen ngợi sự đắc định; tự m�nh c� tr� tuệ, khen ngợi sự c� tr� tuệ; tự m�nh c�c lậu đ� sạch, khen ngợi c�c lậu đ� sạch; tự m�nh khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ, khen ngợi khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ. Hiền giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như lời Tỳ-kheo Ca-diếp đ� n�i. V� sao? V� Đại Ca-diếp Tỳ-kheo thường tu hạnh V� sự.�

T�n giả X�-l� Tử bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, T�n giả Đại Ca-diếp n�i như vậy rồi, con lại hỏi �Hiền giả Mục-kiền-li�n, T�n giả Đại Ca-diếp đ� n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi Hiền giả Mục-kiền-li�n, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�Hiền giả Đại Mục-kiền-li�n liền đ�p lại con rằng, �T�n giả X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo n�o c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần, được tự tại v� lượng như � t�c, thực h�nh v� lượng như � t�c, c� thể biến một th�nh nhiều, hợp nhiều l�m th�nh một, một th� trụ tr�n một, được biết, được thấy; kh�ng bị trở ngại bởi v�ch đ�, cũng như đi trong hư kh�ng; ch�m xuống đất như ch�m xuống nước, đi tr�n nước như đi tr�n đất; ngồi xếp kiết gi� m� bay tr�n kh�ng như chim bay liệng; với mặt trời v� mặt trăng n�y vốn c� đại như � t�c, đại phước hựu, đại oai thần m� c� thể đưa tay bắt nắm, th�n cao đến trời Phạm thi�n. T�n giả X�-l� Tử, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.��

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! X�-l� Tử, đ�ng như lời Tỳ-kheo Mục-kiền-li�n đ� n�i. V� sao? V� Tỳ-kheo Mục-kiền-li�n c� Đại như � t�c.�

Bấy giờ T�n giả Đại Mục-kiền-li�n từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch �o một b�n, chấp tay m� bạch Phật rằng:�

�Bạch Thế T�n, con v� chư T�n giả n�i như vậy rồi, liền bạch T�n giả X�-l� Tử rằng, �T�n giả X�-l� Tử, t�i v� c�c vị Thượng t�n mỗi người đ� tự n�i theo sự hiểu biết của m�nh. B�y giờ t�i hỏi T�n giả X�-l� Tử, �Khả �i thay, rừng Ngưu gi�c sa-la n�y, ban đ�m c� trăng s�ng, c�c c�y sa-la đều tỏa hương thơm ng�t, v� như hoa trời�. Hiền giả Đại Ca-diếp, những Tỳ-kheo n�o l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la?�

�T�n giả X�-l� Tử liền đ�p lại lời con rằng, �Hiền giả Mục-kiền-li�n, nếu c� Tỳ-kheo t�y dụng t�m tự tại, chứ kh�ng phải t�y t�m. Nếu muốn tr� định n�o, vị ấy v�o buổi s�ng an tr� định ấy. Nếu muốn an tr� trụ định v�o buổi trưa hay buổi chiều, tức th� vị ấy an tr� trụ định ấy v�o buổi trưa hay buổi chiều. Hiền giả Mục-kiền-li�n, v� như y phục của vua v� c�c quan rất nhiều m�u sắc rực rỡ, nếu họ muốn mặc thứ n�o v�o buổi s�ng, liền lấy mặc v�o. Nếu họ muốn mặc thứ n�o v�o buổi trưa hay buổi chiều, liền lấy mặc. Hiền giả Mục-kiền-li�n, cũng vậy, nếu c� Tỳ-kheo n�o t�y dụng t�m tự tại, chứ kh�ng phải t�y t�m. Nếu muốn tr� định n�o, vị ấy v�o buổi s�ng an tr� định ấy. Nếu muốn an tr� trụ định v�o buổi trưa hay buổi chiều, tức th� vị ấy an tr� trụ định ấy v�o buổi trưa hay buổi chiều. Hiền giả Mục-kiền-li�n, vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la�.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! Mục-kiền-li�n, đ�ng như lời Tỳ-kheo X�-l� Tử đ� n�i. V� sao? V� X�-l� Tử Tỳ-kheo t�y dụng T�m tự tại.�

Bấy giờ T�n giả X�-l� Tử liền từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch �o một b�n m� bạch Phật rằng:

�Bạch Thế T�n, con v� chư Hiền n�i như vậy rồi, bảo rằng, �Hiền giả Mục-kiền-li�n, t�i v� chư Hiền mỗi ngườ�i đ� tự tr�nh b�y theo sự hiểu biết của m�nh. Hiền giả Mục-kiền-li�n, ch�ng ta h�y c�ng với chư Hiền đi đến chỗ Đức Phật để biết trong những điều vừa b�n luận ấy vị n�o n�i hay. Bạch Thế T�n, trong ch�ng con, ai n�i hay?�

Thế T�n đ�p rằng:

�N�y X�-l� Tử, tất cả đều hay. V� sao? V� c�c ph�p đ� ch�nh l� những điều Ta n�i. X�-l� Tử, h�y nghe Ta n�i. Vị Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la. N�y X�-l� Tử, nếu c� Tỳ-kheo t�y theo chỗ ở hoặc th�nh qu�ch, th�n ấp, v�o buổi s�ng sớm mang y cầm b�t v�o th�n khất thực, kh�o thủ hộ th�n, kh�o th�c liễm c�c căn, kh�o giữ t�m niệm. Vị ấy sau khi khất thực xong, sau giờ ngọ, th�u xếp y b�t, rửa ch�n tay, lấy tọa cụ vắt l�n tr�n vai, đến chỗ v� sự, hoặc dưới gốc c�y, hay chỗ thanh vắng, trải ni-sư-đ�n m� ngồi kiết gi�, ngồi lu�n cho đến chứng lậu tận mới giải kiết gi�. Vị ấy kh�ng giải kiết gi� cho đến khi n�o chưa chứng được lậu tận. N�y X�-l� Tử, Tỳ-kheo như vậy l�m rực s�ng khu rừng Ngưu gi�c sa-la.�

Phật thuyết giảng như vậy. C�c Tỳ-kheo ấy sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli, M. 32. Mahā-Gosaṅga-suttaṃ. Tham chiếu H�n, 125(37.3).

[2]�� Bạt-k�-sấu�跋耆瘦, xem cht. dưới. Xem kinh 142.�

[3]�� Ngưu gi�c sa-la l�m�牛角娑羅林; Pāli: Gosiṅgasālavanadāya, một khu rừng ở gần Nādika, xứ Vajjī, m� bản H�n �m l� Bạt-k�-sấu: Vajjīsu, giữa những người Bạt-kỳ.

[4]�� C�c đệ tử Thượng tọa nổi tiếng (abhi��ātehi abi��ātehi therehi sāvakehi): T�n giả X�-l� Tử (Sāriputta), T�n giả Đại Mục-kiền-li�n (Mahā-Moggakāna), T�n giả Đại Ca-diếp (Mahā-Kassapa), T�n giả Đại Ca-chi�n-di�n (Mahā-Kaccayāna, bản Pāli kh�ng kể), T�n giả A-na-luật-đ� (Anuruddha), T�n giả Ly-việt-đa (Revata), T�n giả A-nan (Ānanda).

[5]�� Yển tọa�燕坐; ngồi nơi chỗ vắng vẻ. Pāli: patisallāna.

[6]�� Nội h�nh chỉ�內行止. Pāli: ajjhattaṃ cetosamathānuyutto.

[7]�� N�n hiểu l� �một �t cố gắng�.

[8]�� Chỉ Tỳ-kheo A-lan-nh�, tu theo hạnh chỉ sống tr�n rừng. Pāli: ara��aka.

[9]�� H�n: nhất tắc trụ nhất, hữu tri hữu kiến�一則住一有知有見. Nghĩa kh�ng r�. Tập Dị (nt): hoặc ẩn hoặc hiện. Pāli: āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ.

[10] Pāli: cittaṃ vasaṃ vatteti, no... cittassa vasena vatteti, (Tỳ-kheo chế ngự t�m chứ kh�ng phải bị t�m chế ngự).

[11] H�n: tr� chỉ�住止; Pāli: vihārasamāpattiyā. Bản H�n, samāpatti (định, hay đẳng ch�) được hiểu l� samatha, chỉ.

[12] H�n: du h�nh�遊行; Pāli: viharati, tr� ngụ hay sống (ở đ�u); bản H�n n�y thường dịch l� du hay du h�nh.

___________________________________________

185. KINH NGƯU GI�C SA-LA L�M (II) [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a đến Na-ma-đề-sấu[2], ở tại tinh x� Kiền-k�[3].�

Bấy giờ, sau khi đ�m đ� qua, v�o buổi s�ng sớm, Đức Thế T�n đắp y tr� b�t, v�o Na-ma-đề khất thực. Sau khi ăn xong, v�o buổi chiều, Ng�i đi đến khu rừng Ngưu gi�c sa-la[4]. C� ba người con d�ng qu� tộc c�ng ở trong đ�, T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la[5].

Ba T�n giả ấy l�m như vầy. Nếu ai khất thực đi về trước th� trải giường, m�c nước, mang dồ rửa ch�n ra, để sẵn ghế rửa ch�n, khăn lau ch�n, b�nh đựng nước, chậu rửa. Nếu c� thể ăn hết đồ ăn đ� xin được th� cứ ăn. Nếu c�n dư th� cho v�o đồ chứa đậy k�n cất. Ăn xong, cất b�nh b�t, rửa tay ch�n, lấy tọa cụ vắt l�n vai, v�o nh� ngồi tĩnh tọa. Nếu ai khất thực đi về sau, c� thể ăn hết đồ ăn th� cứ ăn. Nếu kh�ng đủ th� lấy đồ dư của người trước đem ra ăn cho đủ. Nếu c�n dư nữa th� đem đổ chỗ đất sạch hay trong nước kh�ng c� tr�ng. Người ấy lấy đồ đựng của người kia rửa, lau thật sạch rồi đem treo một b�n, dọn dẹp giường chiếu, nhặt ghế rửa ch�n, th�u khăn lau ch�n, cất đồ rửa ch�n, b�nh nước v� chậu rửa, dọn dẹp nh� ăn sạch sẽ rồi th�u cất y b�t, rửa tay ch�n, lấy tọa cụ vắt tr�n vai, v�o nh� tĩnh tọa.

Ngồi đến xế, trong c�c T�n giả ấy, nếu ai đang tĩnh tọa m� ngồi dậy trước, thấy b�nh nước v� chậu rửa ch�n kh�ng c� nước th� phải đem đi lấy. Nếu x�ch nổi th� x�ch, bằng kh�ng th� vẫy tay một Tỳ-kheo kh�c, hai người c�ng khi�ng, mỗi người khi�ng một ph�a, kh�ng n�i chuyện với nhau, kh�ng hỏi g� nhau.�

C�c vị ấy cứ năm ng�y họp một lần, hoặc để n�i ph�p, hoặc y�n lặng cả theo c�c bậc Th�nh.

Bấy giờ người giữ rừng thấy Thế T�n từ xa đi đến, đ�n ngăn lại, quở rằng:�

�Sa-m�n! Sa-m�n! Chớ c� v�o khu rừng n�y. V� sao? Hiện nay trong khu rừng n�y c� ba người d�ng qu� tộc ở. Ấy l� T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la. Nếu thấy �ng, chắc họ kh�ng chịu.�

Đức Phật bảo rằng:

�N�y Người giữ rừng, nếu họ thấy Ta th� kh�ng c� g� l� kh�ng chịu�.

Bấy giờ T�n giả A-na-luật-đ� từ xa thấy Thế T�n đến, liền quở người giữ rừng rằng:

�N�y Người giữ rừng, chớ c� ngăn cản Đức Thế T�n. N�y Người giữ rừng, chớ c� quở la Đức Thiện Thệ. V� sao? V� đ� l� T�n sư Thế T�n của t�i đến, l� Đấng Thiện Thệ của t�i đến.�

Rồi T�n giả A-na-luật-đ� ra rước Thế T�n, đ�n lấy y b�t. T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la trải giường ngồi, T�n giả Kim-t�-la đi lấy nước.

Đức Thế T�n bấy giờ sau khi rửa tay xong, ngồi xuống chỗ ngồi đ� dọn sẵn. Ngồi xong Ng�i hỏi rằng:

�A-na-luật-đ�, �ng c� thường an ổn, kh�ng thiếu thốn chăng?�

T�n giả A-na-luật-đ� bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, con vẫn thường an ổn, kh�ng c� g� thiếu thốn.�

Thế T�n lại hỏi:

�N�y A-na-luật-đ�, v� sao �ng được an ổn, kh�ng c� g� thiếu thốn?�

T�n giả A-na-luật-đ� bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, con nghĩ rằng con nhờ c� thiện lợi, c� đại c�ng đức, v� con tu tập c�ng với c�c vị phạm hạnh như vậy. Bạch Thế T�n, con thường hướng đến c�c vị phạm hạnh n�y để tu th�n nghiệp từ h�a, thấy nhau hay kh�ng thấy nhau cũng như vậy; v� tu khẩu nghiệp từ h�a, � nghiệp từ h�a, thấy nhau hay kh�ng thấy nhau cũng như vậy. Bạch Thế T�n, con tự nghĩ, �Nay ta h�y tự xả bỏ t�m m�nh m� t�y theo t�m c�c Hiền giả n�y�. Rồi con xả bỏ t�m m�nh để t�y theo t�m c�c Hiền giả n�y. Con chưa từng c� một điều g� m� kh�ng xứng �. Bạch Thế T�n, con nhờ như vậy m� thường được an ổn, kh�ng c� g� thiếu thốn�.

Phật hỏi T�n giả Nan-đề, đ�p cũng như v��y. Phật lại hỏi T�n giả Kim-t�-la rằng:

��ng c� thường an ổn, kh�ng c� g� thiếu thốn chăng?�

T�n giả Kim-t�-la bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, con thường an ổn kh�ng c� g� thiếu thốn.�

Phật lại hỏi:

�N�y Kim-t�-la, v� sao �ng thường được an ổn, kh�ng c� g� thiếu thốn?�

T�n giả Kim-t�-la bạch rằng:

Thế T�n khen rằng:�

�L�nh thay! L�nh thay! N�y A-na-luật-đ�, c�c �ng thường c�ng nhau h�a hiệp an ổn, kh�ng tranh chấp như vậy, c�ng một t�m, c�ng một thầy, c�ng hiệp nhất như nước với sữa. Thế nhưng c� chứng đắc ph�p Thượng nh�n m� c� sai gi�ng an lạc trụ chỉ[6] chăng?�

T�n giả A-na-luật-đ� bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, quả như vậy. Ch�ng con thường c�ng h�a hiệp an ổn, kh�ng tranh c�i nhau, c�ng một t�m, c�ng một thầy, c�ng h�a hiệp với nhau như nước với sữa, chứng đắc ph�p Thượng nh�n m� c� sai gi�ng an lạc trụ chỉ. Bạch Thế T�n, ch�ng con ly dục �c bất thiện ph�p, cho đến, chứng đắc đệ Tứ thiền, th�nh tựu v� an trụ.

�Bạch Thế T�n, như vậy, ch�ng con c�ng h�a hiệp an ổn, kh�ng tranh c�i nhau, c�ng một t�m, c�ng một thầy, c�ng h�a hiệp với nhau như nước với sữa, chứng đắc ph�p Thượng nh�n m� sai gi�ng an lạc trụ chỉ.�

Thế T�n khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! N�y A-na-luật-đ�, bỏ qua trụ chỉ n�y, qu� đ�y, vượt đ�y, c�n c� chứng đắc ph�p n�o của bậc Thượng nh�n kh�c m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ chăng?�

T�n giả A-na-luật-đ� bạch Phật rằng:

�Bạch Thế T�n, bỏ qua trụ chỉ n�y, qu� đ�y, vượt đ�y, c�n c� chứng đắc ph�p n�o của bậc Thượng nh�n kh�c m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ. Bạch Thế T�n, t�m của con c�u hữu với từ, biến khắp một phương, th�nh tựu v� an trụ. Cũng vậy, t�m c�u hữu với từ, biến khắp tất cả phương thứ hai, phương thứ ba, phương tr�n, phương dưới v� bốn phương b�ng, kh�ng kết, kh�ng o�n, kh�ng nhuế, kh�ng tranh, rộng r�i bao la, kh�o tu v� lượng, biến khắp tất cả thế gian, th�nh tựu v� an tr�. Cũng vậy, bi t�m, hỷ t�m c�u hữu với xả, kh�ng kết, kh�ng o�n, kh�ng nhuế, kh�ng tranh, rộng r�i bao la, kh�o tu v� lượng, biến khắp tất cả thế gian, th�nh tựu v� an tr�.

�Bạch Thế T�n, bỏ qua trụ chỉ n�y, qu� đ�y, vượt đ�y, c�n c� chứng đắc ph�p n�o của bậc Thượng nh�n kh�c m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ.�

Thế T�n khen rằng:

T�n giả A-na-luật-đ� bạch Phật rằng:

�Bạch Thế T�n, bỏ qua trụ chỉ n�y, qu� đ�y, vượt đ�y, c�n c� chứng đắc ph�p n�o của bậc Thượng nh�n kh�c m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ. Bạch Thế T�n, ch�ng con vượt qua tất cả sắc tưởng, cho đến, nhập phi hữu tưởng phi v� tưởng xứ, th�nh tựu an trụ.

Thế T�n khen rằng:

T�n giả A-na-luật-đ� bạch Phật rằng:

�Bạch Thế T�n, bỏ qua trụ chỉ n�y, qu� đ�y, vượt đ�y, c�n c� chứng đắc ph�p n�o của bậc Thượng nh�n kh�c m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ. Bạch Thế T�n, ch�ng con đắc Như � t�c, Thi�n nhĩ tr�, Tha t�m tr�, T�c mạng tr�, Sanh tử tr�, c�c lậu đ� hết, t�m giải tho�t, tuệ giải tho�t. Ngay trong đời n�y tự tri, tự gi�c, tự t�c chứng, th�nh tựu v� an trụ, biết một c�ch như thật rằng �Sự sanh đ� dứt, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�.�

Thế T�n khen rằng:

T�n giả A-na-luật-đ� bạch Phật rằng:

�Bạch Thế T�n, bỏ qua trụ chỉ n�y, vượt qua, lướt qua, kh�ng c�n c� ph�p n�o kh�c nữa của bậc Thượng nh�n, m� c� sự sai gi�ng an lạc trụ chỉ.�

Bấy giờ Đức Thế T�n nghĩ như vầy: �Chỗ an trụ của người con d�ng họ qu� tộc n�y an ổn kho�i lạc. H�m nay Ta h�y thuyết ph�p cho họ nghe.�

Thế T�n nghĩ như vậy rồi, liền thuyết ph�p cho T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la nghe, khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ. Sau khi d�ng v� lượng phương tiện thuyết ph�p cho họ, khuyến ph�t kh�t ngưỡng, th�nh tựu hoan hỷ rồi, Ng�i từ chỗ ngồi đứng dậy đi về.

Bấy giờ T�n giả A-na-luật-đ�, T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la đi theo Đức Thế T�n được một qu�ng đường, rồi trở lại chỗ ở.

T�n giả Nan-đề, T�n giả Kim-t�-la khen T�n giả A-na-luật-đ�:

�L�nh thay! L�nh thay! T�n giả A-na-luật-đ�, ch�ng t�i trước chưa nghe T�n giả A-na-luật-đ� n�i những nghĩa l� như vậy. Ch�ng t�i c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần như vậy, nhưng T�n giả A-na-luật-đ� đ� hết sức khen ngợi ch�ng t�i trước Đức Thế T�n.�

T�n giả A-na-luật-đ� khen T�n giả Nan-đề v� T�n giả Kim-t�-la:

�L�nh thay! L�nh thay! N�y chư T�n giả, t�i cũng chưa bao giờ nghe T�n giả c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần như vậy. Nhưng một thời gian d�i, với t�m t�i, t�i biết t�m của T�n giả, T�n giả c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần. V� thế, đứng trước Đức Thế T�n t�i mới tr�nh b�y như vậy.

Bấy giờ c� vị trời Trường Quỷ[7], h�nh d�ng cực diệu, s�ng ch�i lồng lộng, l�c đ�m t�n, s�ng rạng đ�ng, đi đến chỗ Phật, c�i đầu đảnh lẽ dưới ch�n rồi lui đứng một b�n, bạch Thế T�n rằng:

�Bạch Đại ti�n nh�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la.�

C�c Địa thần nghe Trường Quỷ thi�n n�i, l�m cho �m thanh vang lớn:

�Bạch Đại ti�n nh�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la.� Nghe theo �m thanh vang lớn của Địa thần, c�c c�i Hư kh�ng thi�n, Tứ vương thi�n, Tam thập tam thi�n, Diệm-ma thi�n, Đ�u-suất-đa thi�n, H�a lạc thi�n, Tha h�a lạc thi�n, khoảnh khắc đ� l�m cho �m thanh thấu đến Phạm thi�n: �Bạch Đại ti�n nh�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la.�

Thế T�n bảo rằng:

�Thật vậy, n�y Trường Quỷ thi�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la.�

�N�y Trường Quỷ thi�n, c�c Địa thần nghe tiếng n�i của ngươi rồi, liền l�m vang lớn �m thanh, �Bạch Đại ti�n nh�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la�. Tiếp theo �m thanh vang lớn của Địa thần, c�c c�i Hư kh�ng thi�n, Tứ vương thi�n, Tam thập tam thi�n, Diệm-ma thi�n, Đ�u-suất-đa thi�n, H�a lạc thi�n, Tha h�a lạc thi�n, khoảnh khắc đ� l�m cho �m thanh thấu đến Phạm thi�n: �Bạch Đại ti�n nh�n, d�n ch�ng nước Bạt-k� được đại lợi �ch v� c� Thế T�n v� ba người con d�ng qu� tộc hiện ở, T�n giả A-na-luật-đ�, Nan-đề v� Kim-t�-la�.�

�N�y Trường Quỷ thi�n, nếu ba gia đ�nh qu� tộc kia c� ba người con qu� tộc n�y, cạo bỏ r�u t�c, mặc �o ca-sa, t�n xả, l�a bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh, xuất gia học đạo, th� ba gia đ�nh qu� tộc ấy sẽ nhớ lại nh�n duy�n v� c�ng hạnh của ba người con. Họ cũng sẽ được lợi �ch lớn, kho�i lạc l�u d�i. V� nếu th�n ấp, Thi�n, Ma, Phạm, Sa-m�n, Phạm ch�, từ người đến trời m� nhớ nghĩ đến nh�n duy�n v� c�ng hạnh của ba người con d�ng d�i qu� tộc ấy, họ cũng sẽ được đại lợi �ch, an ổn, kho�i lạc l�u d�i.

�N�y Trường Quỷ thi�n, v� ba người con d�ng d�i qu� tộc ấy c� đại như � t�c, c� đại oai đức, c� đại phước hựu, c� đại oai thần như vậy�.

Phật thuyết giảng như vậy. Ba người con d�ng qu� tộc v� Trường Quỷ thi�n sau khi nghe những lời Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli M.31 Cūḷagosiṅga-suttaṃ.

[2�� ]Na- ma-đề-sấu�那摩提瘦. Pāli: Nadika, hay Natika, thuộc xứ Vajji, ở giữa Ketigāma v� Vesali. Theo phi�n �m bản H�n, m� tương đương Pāli c� thể l� Nadikesu, giữa những người Nadika, cho thấy đ�y l� một bộ tộc thay v� một địa danh.

[3]�� Kiền-k� tinh x�犍祁精舍. Pāli: Gi�jakāvasatha (Luyện ng�a đường), một tinh x� bằng gạch m� d�n xứ

[4]�� Xem ch� th�ch kinh số 184 ở trước.

[5]�� Anurudha, Nandiya, Kimbila, cả ba đều d�ng họ Th�ch, c�ng xuất gia một lần khi Phật về thăm Ca-t�-la-vệ.

[6]�� Sai gi�ng an lạc trụ chỉ�差降安樂住止.�Pāli: phāsuvihāro, sống an lạc thoải m�i. Xem th�m kinh số 77, đoạn cuối.

[7]�� Trường Quỷ thi�n�長鬼天; Pāli: Dīgho parajano yakkho, quỷ Dạ-xoa t�n l� Dīgha (d�i).

___________________________________________

186. KINH CẦU GIẢI [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a C�u-l�u-sấu, tại đ� ấp Kiếm-ma-sắt-đ�m, một đ� ấp của C�u-l�u[2].�

Bấy giờ Thế T�n bảo c�c Tỳ-kheo rằng:�

�Duy�n nơi � của m�nh m� kh�ng biết như thật về t�m tr� của người kh�c[3] th� kh�ng thể biết được sự Gi�c ngộ ch�nh đẳng của Thế T�n. Vậy l�m thế n�o để t�m hiểu[4] Như Lai[5]?�

Khi ấy c�c Tỳ-kheo bạch Thế T�n rằng:

�Bạch Thế T�n, Thế T�n l� gốc của ph�p, Thế T�n l� chủ của ph�p, ph�p do nơi Thế T�n m� c�. Ngưỡng mong Ng�i thuyết cho, ch�ng con nghe được rồi sẽ thấu r� nghĩa l�.�

Phật liền bảo rằng:

�N�y c�c Tỳ-kheo, h�y lắng nghe r� v� kh�o suy nghĩ. Ta sẽ ph�n biệt đầy đủ cho c�c �ng nghe.�

Bấy giờ c�c Tỳ-kheo v�ng lời m� lắng nghe.

Thế T�n bảo rằng:

�Duy�n nơi � của m�nh m� kh�ng biết như thật về t�m tr� của người kh�c, phải do hai sự kiện để t�m hiểu Như Lai, một l� sắc được biết bởi mắt v� hai l� tiếng được nghe bởi tai.

�Ph�p � nhiễm được biết bởi mắt v� tai, c� hay kh�ng c� nơi T�n giả ấy[6]? Sau khi t�m hiểu, biết rằng ph�p � nhiễm được biết bởi mắt v� tai kh�ng c� nơi T�n giả ấy. Nếu ở đ�y kh�ng c�, lại phải t�m hiểu nữa.

�Ph�p hỗn tạp được biết bởi mắt v� tai[7], c� hay kh�ng c� nơi T�n giả ấy? Sau khi t�m hiểu, biết rằng những ph�p hỗn tạp được biết bởi mắt v� tai kh�ng c� nơi T�n giả ấy. Nếu ở đ�y kh�ng c�, phải t�m hiểu th�m nữa.

�Ph�p bạch tịnh được biết bởi mắt v� tai, c� hay kh�ng c� nơi T�n giả ấy? Sau khi t�m hiểu, biết rằng ph�p bạch tịnh được biết bởi mắt v� tai c� n�i T�n giả ấy. Nếu ở đ�y c�, lại phải t�m nữa.

�T�n giả ấy đ� thực h�nh ph�p ấy l�u d�i hay chỉ thực h�nh tạm thời? Nếu khi t�m hiểu, biết rằng T�n giả ấy thực h�nh ph�p ấy l�u d�i chứ kh�ng phải tạm thời. Nếu l� thường thực h�nh, lại phải t�m hiểu th�m nữa.

�T�n giả ấy[8] nhập v�o thiền n�y v� danh dự, v� lợi nghĩa, hay kh�ng v� danh dự v� lợi nghĩa? Nếu khi t�m hiểu, biết rằng T�n giả ấy nhập v�o thiền n�y kh�ng phải v� tai hoạn[9].

�Nếu c� người n�i như vầy, �T�n giả ấy th�ch tu h�nh[10] kh�ng phải v� sợ h�i; ly dục, kh�ng h�nh dục, v� dục đ� diệt tận[11]�, th� n�n hỏi người ấy rằng, �N�y Hiền giả, với h�nh vi n�o, với năng lực n�o, với tr� tuệ n�o để Hiền giả c� thể tự m�nh nhận x�t ch�n ch�nh rằng, �T�n giả ấy th�ch tu h�nh kh�ng phải v� sợ h�i; ly dục, kh�ng h�nh dục, v� dục đ� diệt tận�?� Nếu người ấy trả lời như vầy, �T�i kh�ng biết t�m tr� của vị ấy, cũng kh�ng phải do sự kiện n�o kh�c m� biết. Nhưng vị T�n giả ấy, hoặc khi sống một m�nh, hoặc khi ở giữa đại ch�ng, hoặc ở giữa chỗ tập họp, nơi đ� hoặc c� Thiện thệ hay những người thọ h�a bởi Thiện thệ[12], hoặc l� bậc T�ng chủ, hoặc l� người được thấy bởi vật dục[13], n�y Hiền giả, t�i cũng kh�ng tự m�nh hiểu biết vị ấy[14]. T�i nghe từ ch�nh T�n giả ấy m� trực tiếp ghi nhận như vầy, �Ta th�ch tu h�nh kh�ng phải v� sợ h�i; ly dục, kh�ng h�nh dục, v� dục đ� diệt tận� N�y Hiền giả, với h�nh vi như vậy, với năng lực như vậy, với tr� tuệ như vậy, khiến t�i tự m�nh nhận x�t ch�n ch�nh m� n�i rằng, �T�n giả ấy th�ch tu h�nh kh�ng phải v� sợ h�i; ly dục, kh�ng h�nh dục, v� dục đ� diệt tận�.�

�Trong đ�y n�y lại cần phải hỏi th�m nữa về Như Lai, �Nếu c� ph�p � nhiễm được biết bởi mắt v� tai, c� trường hợp ph�p ấy bị diệt tận v� dư chăng? Nếu c� ph�p hỗn tạp được biết bởi mắt v� tai, c� trường hợp ph�p ấy bị diệt tận v� dư chăng? Nếu c� ph�p bạch tịnh, c� trường hợp ph�p ấy bị diệt tận v� dư chăng?� Như Lai b�n trả lời người ấy rằng, �Nếu c� ph�p � nhiễm được biết bởi mắt v� tai, c� trường hợp ph�p n�y bị diệt tận v� dư. Nếu c� ph�p hỗn tạp được biết bởi mắt v� tai, c� trường hợp ph�p n�y bị diệt tận v� dư.�

�Nếu c� ph�p � nhiễm được nhận biết bởi mắt v� tai, Như Lai diệt tận, đoạn trừ, nhổ tuyệt gốc rễ, kh�ng bao giờ sanh khởi trở lại nữa. Nếu c� ph�p hỗn tạp được biết bởi mắt v� tai, Như Lai diệt tận, đoạn trừ, nhổ tuyệt gốc rễ, kh�ng bao giờ sanh trở lại nữa. Nếu c� ph�p bạch tịnh, th� Ta với ph�p bạch tịnh như vậy, cảnh giới như vậy, đạo Sa-m�n như vậy, Ta như vậy m� th�nh tựu Ch�nh ph�p luật n�y.

�C� đệ tử tịnh t�n đến thăm viếng Như Lai, phụng sự Như Lai, nghe ph�p từ Như Lai, v� được Như Lai n�i ph�p cho, ph�p cao si�u c�ng l�c c�ng cao si�u, ph�p vi diệu c�ng l�c c�ng vi diệu, kh�o đoạn trừ hắc bạch. Sau khi được Như Lai n�i ph�p cho nghe, ph�p cao si�u c�ng l�c c�ng cao si�u, ph�p vi diệu c�ng l�c c�ng vi diệu, kh�o đoạn trừ hắc bạch; nghe như vậy như vậy rồi, vị ấy biết tường tận[15] ph�p một, đối với c�c ph�p m� chứng đắc cứu c�nh, tịnh t�n nơi Thế T�n, biết rằng �Thế T�n l� vị Ch�nh Đẳng Gi�c� vậy.

�Ở đ�y, lại cần hỏi th�m vị ấy rằng, �N�y Hiền giả, do h�nh vi n�o, do năng lực n�o, do tr� tuệ n�o để Hiền giả c� thể biết tường tận ph�p một, đối với c�c ph�p m� chứng đắc cứu c�nh, tịnh t�n nơi Thế T�n, biết rằng �Thế T�n l� vị Ch�nh Đẳng Gi�c?� Vị ấy sẽ trả lời như vầy, �N�y Hiền giả, t�i kh�ng biết t�m của Thế T�n, cũng kh�ng do sự kiện n�o kh�c m� biết. T�i do nơi Thế T�n m� c� tịnh t�n như vậy. Thế T�n n�i ph�p cho t�i nghe, ph�p cao si�u c�ng l�c c�ng cao si�u, ph�p vi diệu c�ng l�c c�ng vi diệu, kh�o đoạn trừ hắc bạch. N�y Hiền giả, như Thế T�n n�i ph�p cho t�i nghe, v� t�i nghe như vậy như vậy, Như Lai n� ph�p cho t�i nghe, ph�p cao si�u c�ng l�c c�ng cao si�u, ph�p vi diệu c�ng l�c c�ng vi diệu, kh�o đoạn hắc bạch, v� t�i nghe như vậy như vậy rồi, biết tường tận ph�p một, đối với c�c ph�p m� chứng đắc cứu c�nh, tịnh t�n nơi Thế T�n, biết rằng �Thế T�n l� vị Ch�nh Đẳng Gi�c�. N�y Hiền giả, t�i do h�nh vi như vậy, năng lực như vậy, tr� tuệ như vậy, khiến t�i biết tường tận ph�p một, đối với c�c ph�p m� chứng đắc cứu c�nh, tịnh t�n nơi Thế T�n, biết rằng �Thế T�n l� vị Ch�nh Đẳng Gi�c�.�

�Nếu ai c� h�nh n�y, lực n�y, trồng s�u gốc rễ tịnh t�n nơi Như Lai, t�n căn đ� vững, th� được gọi l� t�n tương ưng với tr� bất hoại, do thấy được gốc rễ. Sa-m�n, Phạm ch�, Chư thi�n, Ma, Phạm v� c�c h�ng thế gian kh�c kh�ng thể tước đoạt được. H�y như vậy m� t�m hiểu Như Lai. H�y như vậy m� nhận biết ch�nh đ�ng về Như Lai.�

Phật thuyết như vậy. C�c Tỳ-kheo sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli, M. 47. Vimṃsaka-suttaṃ.

[2]�� C�u-l�u-sấu, xem c�c kinh 177, 175.

[3]�� So Pāli: Vīmaṃsakena bhikkhunā parassa cetopariyāyam ājānantena �Tỳ-kheo tư s�t muốn biết tập t�nh (cetopariyāyam) của người kh�c�.

[4]�� Cầu giải�求解. Pāli: samannesanā.�

[5]�� Đại �: l�m sao biết Như Lai c� phải l� Ch�nh đẳng gi�c hay kh�ng?

[6]�� Bản Pāli: nơi Như Lai.

[7]�� Ph�p hỗn tạp, lẫn lộn cả tịnh v� nhiễm. Pāli: vītimissā cakkhusotavi��eyyā dhammā.

[8]�� Bản H�n, bỉ T�n đoạn trước trong bản Pāli n�i l� Như Lai; bỉ T�n ở đoạn n�y, Pāli n�i: �attajjhāpanno āyasmā bhikkhu, �T�n giả Tỳ-kheo nổi tiếng n�y�.

[9]�� Bản Pāli: t�m hiểu xem sự nguy hiểm c� khởi l�n cho T�n giả hữu danh n�y kh�ng, v� biết rằng kh�ng.

[10] H�n: lạc h�nh�樂行; Pāli: uparata, tịch tĩnh hay trấn tĩnh, tự kềm chế.

[11] Pāli: vitarāgattā kāme na sevati khayā rāgassā ti, kh�ng h�nh theo dục, v� đ� ly dục, diệt tận dục.

[12] Thiện thệ, vi thiện thệ sở h�a�善逝為善逝所化. Pāli: ye ca tattha sugatā ye ca tattha duggatā, �những người ở nơi đ� l� h�nh phục (thiện h�nh) hay khốn nạn (�c h�nh)�. Sugatā, duggatā, những người hạnh ph�c hay khốn nạn (thiện h�nh, �c h�nh), ở đ�y kh�ng phải l� danh hiệu chỉ cho Đức Phật như thường gặp trong mười hiệu Phật.

[13] Nh�n thực khả kiến�因食可見, do ăn m� được thấy (xuất hiện). Pāli: ye ca idhekacce āmisesu sandissati, một số người ở đ�y bị l�i cuốn theo vật dục. Bản H�n hiểu sandissati (bị l�i cuốn) l� được thấy (khả kiến), do gốc động từ passati (thấy).

[14] Ng� bất tự tri�我不自知. Pāli: nāyasmā taṃ tena avajānāti, T�n giả ấy kh�ng v� vậy m� khinh bỉ người đ�.

[15] H�n: tri đoạn�知斷; Pāli: abhi��āya.

___________________________________________

187. KINH THUYẾT TR� [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a tại nước X�-vệ, trong rừng Thắng l�m, vườn Cấp c� độc.

Bấy giờ Đức Thế T�n n�i với c�c Tỳ-kheo rằng:

�Nếu c�c Tỳ-kheo n�o đến trước c�c ngươi n�i l�n tr� m� m�nh đ� chứng đắc, biết một c�ch như thật rằng �Sự sanh đ� hết, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. C�c ngươi nghe rồi n�n khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh[2].�

�Sau khi đ� khen vị ấy l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi, c�c ngươi n�n hỏi Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả, Thế T�n đ� n�i năm thủ uẩn[3], thọ[4], tưởng, h�nh v� thức. N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy năm thủ uẩn n�y để được biết l� kh�ng c�n chấp thủ, m� dứt sạch c�c lậu, t�m giải tho�t[5]?�

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết được rằng phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p lại như vầy, �N�y chư Hiền, sắc thủ uẩn l� kh�ng hiệu quả[6], l� kh�ng hư, kh�ng đ�ng ham muốn, kh�ng bằng hữu, cũng kh�ng thể dựa, l� ph�p biến dịch. T�i biết như vậy. Nếu đối với sắc thủ uẩn m� c� tham dục, c� � nhiễm, c� đắm trước, c� tr�i buộc; sự đắm trước, sự tr�i buộc, sự sai sử n�y m� bị tận trừ, ly dục, diệt, tịch tĩnh, do đ� biết l� kh�ng c�n chấp thủ, dứt sạch c�c lậu, t�m giải tho�t. Cũng như vậy, thọ, tưởng, h�nh, thức thủ uẩn l� kh�ng hiệu quả, l� kh�ng hư, l� kh�ng đ�ng ham muốn, kh�ng bằng hữu, cũng kh�ng thể dựa, l� ph�p biến dịch. T�i biết như vậy. Nếu đối với thức thủ uẩn m� c� tham dục, c� � nhiễm, c� đắm trước, c� tr�i buộc; sự đắm trước, sự tr�i buộc, sự sai sử n�y m� tận trừ, ly dục, diệt, tịch tĩnh, do đ� biết l� kh�ng c�n chấp thủ, dứt sạch c�c lậu, t�m giải tho�t. N�y chư Hiền, đối với năm thủ uẩn, t�i biết như vậy, thấy như vậy, được r� biết l� kh�ng c�n chấp thủ, dứt sạch c�c lậu, t�m được giải tho�t�.�

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết được rằng phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p lại như vậy. V� c�c ngươi sau khi nghe rồi n�n khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Khi đ� khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi, lại hỏi Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả,Thế T�n đ� n�i bốn loại thức ăn[7], ch�ng sanh nhờ đ� m� được tồn tại v� được trưởng dưỡng. Những g� l� bốn? Một l� đo�n thực hoặc th� hoặc tế. Hai l� x�c thực. Ba l� � niệm thực. Bốn l� thức thực�.�

��N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy được bốn loại thực n�y để r� biết l� kh�ng c�n chấp thủ, đ� dứt sạch c�c lậu, t�m giải tho�t?�

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết được phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vầy, �N�y chư Hiền, đối với đo�n thực, � t�i kh�ng coi trọng, kh�ng coi rẻ, kh�ng đam m�, kh�ng r�ng buộc, kh�ng nhiễm, kh�ng đắm, được giải tho�t, giải tho�t một c�ch rốt r�o, t�m kh�ng c�n đi�n đảo; biết một c�ch như thật rằng �Sự sanh đ� hết, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. Cũng như vậy, đối với x�c thực, � niệm thực v� thức thực, � t�i kh�ng coi trọng, kh�ng coi rẻ, kh�ng đam m�, kh�ng r�ng buộc, kh�ng nhiễm, kh�ng đắm, được giải tho�t, giải tho�t một c�ch rốt r�o, t�m kh�ng c�n đi�n đảo; biết một c�ch như thật rằng �Sự sanh đ� hết, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. N�y chư Hiền, t�i biết như vậy, t�i thấy như vậy đối với bốn loại thực n�y, r� biết kh�ng c�n chấp thủ, dứt sạch c�c lậu, t�m giải tho�t�.

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu, biết m�nh phạm hạnh đ� vững n�n như ph�p m� đ�p như vậy. C�c ngươi nghe rồi n�n khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Sau khi khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi, lại hỏi Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả, Đức Thế T�n đ� n�i bốn loại tuy�n thuyết[8]. Những g� l� bốn?�

Một l� thấy th� n�i l� thấy.�

Hai l� nghe th� n�i l� nghe.

Ba l� hay th� n�i l� hay.

Bốn l� biết th� n�i l� biết.�

��N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy bốn loại tuy�n thuyết n�y để r� được m�nh kh�ng c�n chấp thủ, đ� dứt sạch c�c lậu, t�m được giải tho�t?�

�Tỳ-kheo c�c lậu đ� dứt sạch, biết được m�nh phạm hạnh đ� vững, n�n như ph�p m� đ�p như vầy, �N�y chư Hiền, đối với sự thấy n�i thấy, t�i kh�ng coi trọng, kh�ng coi rẻ, kh�ng đam m�, kh�ng r�ng buộc, kh�ng nhiễm, kh�ng đắm, được giải tho�t, giải tho�t một c�ch rốt r�o, t�m kh�ng c�n đi�n đảo; biết một c�ch như thật rằng �Sự sanh đ� hết, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. N�y chư Hiền, t�i biết như vậy, thấy như vậy đối với bốn loại tuy�n thuyết n�y, t�i biết r� m�nh đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t�. Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu, tự biết phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vậy. C�c ngươi sau khi nghe rồi n�n khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Sau khi khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi, lại hỏi Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả,Thế T�n đ� n�i ph�p s�u nội xứ[9], mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n v� � xứ. N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy được s�u nội xứ n�y để biết r� l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t?�

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu, tự biết phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vầy, �N�y chư Hiền, đối với mắt v� thức con mắt, ph�p được biết bởi thức con mắt, t�i đều biết. Sau khi biết hai ph�p, n�y chư Hiền, nếu đối với mắt v� thức con mắt, ph�p được biết bởi thức con mắt m� �i lạc đ� dứt sạch; do dứt sạch, ly dục, diệt, tịch tĩnh m� t�i biết l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t. Cũng như vậy, đối với tai, mũi, lưỡi, th�n, � v� � thức, ph�p biết bởi � thức, t�i đều biết. Sau khi biết hai ph�p, n�y chư Hiền, nếu đối với � v� � thức, ph�p được biết bởi � thức, m� �i lạc đ� dứt sạch; do dứt sạch, ly dục, diệt, tịch tĩnh m� đ� biết l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t. N�y chư Hiền, t�i biết như vậy, thấy như vậy, đối với nội lục xứ được biết l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t�. Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết m�nh phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vậy. C�c ngươi sau khi nghe rồi n�n khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Sau khi khen l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi n�n hỏi vị Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả, Thế T�n n�i s�u giới, l�: địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, kh�ng giới v� thức giới. N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy s�u giới n�y để r� biết m�nh đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t?�

�Tỳ-kheo đ� dứt sạch phiền n�o, biết được m�nh phạm hạnh đ� vững, n�n như ph�p m� đ�p như vầy, �N�y chư Hiền, t�i kh�ng thấy rằng địa giới l� sở thuộc của t�i. T�i kh�ng phải l� sở thuộc của địa giới. Địa giới chẳng phải l� thần ng�. Nhưng ba thủ[10] nương địa giới m� trụ v� c�c kết sử[11] dựa v�o đ� m� sanh. Ch�ng bị diệt sạch, ly dục, diệt, tịch tĩnh, do đ� m� biết l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t. Cũng như vậy, thủy, hỏa, phong, kh�ng v� thức giới chẳng phải sở thuộc của t�i. T�i kh�ng phải sở thuộc của thức giới. Thức giới chẳng phải l� thần ng�. Nhưng ba thủ nương địa giới m� trụ v� c�c kết sử dựa v�o đ� m� sanh. Ch�ng bị diệt sạch, ly dục, diệt, tịch tĩnh, do đ� m� biết l� đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t. N�y chư Hiền, t�i biết như vậy, thấy như vậy đối với s�u giới ấy, r� biết m�nh đ� dứt sạch c�c lậu, kh�ng c�n chấp thủ, t�m được giải tho�t�. Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết m�nh phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vậy. C�c ngươi sau khi nghe rồi n�n khen ngợi l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Sau khi khen ngợi l� đ�ng v� hoan hỷ rồi n�n hỏi vị Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả, l�m sao biết, l�m sao thấy b�n trong th�n c�ng với thức n�y[12] v� tất cả c�c tướng b�n ngo�i, ng�, ng� t�c v� kết sử mạn, thảy đều đuợc đoạn tri[13], nhổ tuyệt cội gốc của ch�ng, kh�ng c�n t�i sanh nữa?� Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� biết m�nh phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vầy, �N�y chư Hiền, thuở xưa, khi t�i chưa xuất gia học đạo đ� nh�m tởm sự sanh, gi�, bệnh, chết, kh�c than, khốn khổ, sầu muộn, bi ai; t�i muốn đoạn trừ khối khổ đau to lớn n�y. N�y chư Hiền! Sau khi đ� nh�m tởm gh� sợ, t�i qu�n s�t, tại gia l� đời sống hẹp h�i, l� chốn trần lao bụi bặm. Xuất gia học đạo l� đời sống rộng r�i bao la. Nay ta sống đời tại gia bị xiềng x�ch quấn chặt, kh�ng thể trọn đời tịnh tu phạm hạnh. Vậy ta h�y vứt bỏ c�c t�i sản nhỏ v� lớn, từ gi� th�n tộc �t hay nhiều rồi cạo bỏ r�u t�c, mặc �o ca-sa, ch� t�n, l�a bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh m� học đạo. N�y chư Hiền! Sau đ�, t�i vứt bỏ t�i sản nhỏ v� lớn, từ gi� th�n tộc �t hay nhiều, rồi cạo bỏ r�u t�c, mặc �o ca-sa, l�a bỏ gia đ�nh, sống kh�ng gia đ�nh m� học đạo.

�N�y chư Hiền! Sau khi t�i xuất gia học đạo, từ bỏ của cải họ h�ng rồi, thọ l�nh cấm giới m� Tỳ-kheo phải tu tập, thủ hộ T�ng giải tho�t, t�i lại cẩn thận thu nhiếp c�c oai nghi lễ tiết, thấy tội nhỏ nhiệm cũng thường �m l�ng lo sợ, nhớ kỹ điều cốt yếu đ� học.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ s�t sanh, xa l�a s�t sanh, xả bỏ kiếm gậy, biết hổ, biết thẹn, nu�i l�ng từ bi, l�m lợi �ch cho tất cả, cho đến lo�i c�n tr�ng. Đối với t�m s�t sanh, t�i đ� tịnh trừ.

�T�i từ bỏ lấy của kh�ng cho, tr�nh xa lấy của kh�ng cho; chỉ lấy của đ� cho, th�ch của đ� cho, thường th�ch bố th�, vui vẻ kh�ng cầu mong sự đ�p lại. Đối với t�m ưa lấy của kh�ng cho, t�i đ� tịnh trừ

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ sự phi phạm hạnh, tr�nh xa phi phạm hạnh, si�ng năng tu phạm hạnh, tinh tấn với diệu hạnh, thanh tịnh kh�ng � uế, từ bỏ dục vọng, dứt trừ d�m dục. Đối với t�m phi phạm hạnh, t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ n�i l�o, tr�nh xa n�i l�o, n�i điều ch�n thật, ưa điều ch�n thật, dựa tr�n sự ch�n thật kh�ng sai chạy. Tất cả lời n�i của t�i đều đ�ng tin cậy, kh�ng lừa dối thế gian. Đối với t�m n�i l�o, t�i đ� dứt trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ n�i hai lưỡi, tr�nh xa n�i hai lưỡi, tu hạnh kh�ng n�i hai lưỡi, kh�ng ph� hoại người kh�c, kh�ng nghe lời người n�y đem n�i với người kia để ph� hoại người n�y, kh�ng nghe lời người kia đem n�i với người n�y để ph� hoại người kia; người ly gi�n t�i l�m cho h�a hợp, người đ� sống h�a hợp, t�i l�m cho họ hoan hỷ, kh�ng chia phe đảng, kh�ng th�ch phe đảng, kh�ng khen ngợi phe đảng. Đối với t�m n�i hai lưỡi, t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ lời n�i th� �c, tr�nh xa lời n�i th� �c, giọng điệu th� bỉ, lớn tiếng, nghịch tai, người nghe kh�ng ưa kh�ng mến, khiến họ khổ n�o kh�ng định t�m. T�i đoạn trừ lời n�i như vậy. Nếu c� lời n�i �m dịu, nhẹ nh�ng, thuận tai, th�ng cảm đến t�m, l�m cho người nghe vui vẻ, mến chuộng, sung sướng, tiếng n�i r� r�ng, kh�ng l�m cho người kh�c sợ, tr�i lại họ được định t�m, t�i n�i lời n�i như vậy. Đối với t�m n�i lời độc �c, t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ lời n�i th�u dệt, tr�nh xa lời n�i th�u dệt, n�i đ�ng l�c, n�i ch�n thật, n�i đ�ng ph�p, n�i đ�ng nghĩa, n�i về tịch tĩnh, ưa n�i về tịch tĩnh, hợp thời, hợp l�, kh�o dạy, kh�o la mắng. Đối với t�m n�i th�u dệt, t�i đ� tịnh trừ.�

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ bu�n b�n, tr�nh xa sự bu�n b�n, xả bỏ th�i c�n lường v� đấu hộc, cũng kh�ng nhận h�ng h�a, kh�ng ch�n �p người, kh�ng mong gian lận, kh�ng v� lợi nhỏ m� lấn lướt người. Đối với sự sinh hoạt bu�n b�n, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận đ�n b� g�a, con g�i thơ, tr�nh xa việc nhận đ�n b� g�a, con g�i thơ. Đối với việc nhận đ�n b� g�a, con g�i thơ, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận n� tỳ, tr�nh xa việc nhận n� tỳ. Đối với việc nhận n� tỳ, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận voi, ngựa, b�, d�; tr�nh xa việc nhận voi, ngựa, b�, d�. Đối với việc nhận voi, ngựa, tr�u, d�, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận g�, heo; tr�nh xa việc nhận g�, heo. Đối với việc nhận g�, heo, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận ruộng nương, h�ng qu�n; tr�nh xa việc nhận ruộng nương, h�ng qu�n. Đối với việc nhận ruộng nương, h�ng qu�n, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận l�a giống, l�a mạch, đậu; tr�nh xa việc nhận l�a giống, l�a mạch, đậu. Đối với việc nhận l�a giống, l�a mạch, đậu, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ rượu, tr�nh xa rượu. Đối với việc uống rượu, t�m t�i đ� tịnh trừ.�

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng d�ng giường cao, rộng lớn; tr�nh xa giường cao, rộng lớn. Đối với việc d�ng giường cao, rộng lớn, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng trang sức v�ng hoa, chuỗi ngọc, hương liệu, dầu thơm; tr�nh xa kh�ng trang sức v�ng hoa, ngọc ng�, hương thoa, phấn s�p. Đối với việc trang sức v�ng hoa, chuỗi ngọc, hương thoa, phấn s�p, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng ca m�a, xướng h�t v� đi xem nghe; tr�nh xa sự ca m�a, xướng h�t v� đi xem nghe. Đối với sự ca m�a, xướng h�t v� đi xem nghe, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ kh�ng nhận v�ng bạc, tr�nh xa việc nhận v�ng bạc. Đối với việc nhận v�ng bạc, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i từ bỏ sự ăn qu� ngọ, tr�nh xa sự ăn qu� ngọ, ăn đ�ng ngọ, kh�ng ăn ban đ�m, kh�ng ăn phi thời, học ăn đ�ng thời. Đối với sự ăn qu� ngọ, t�m t�i đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i đ� th�nh tựu Th�nh giới n�y, th�n lại tu h�nh sự tri t�c, �o cốt để che th�n, ăn cốt đủ để nu�i th�n. T�i đến chỗ n�o mang theo y b�t, kh�ng c� luyến tiếc, v� như chim nhạn c�ng với hai c�nh bay liệng trong kh�ng theo hai c�nh, t�i cũng như vậy.

�N�y chư Hiền, t�i đ� th�nh tựu Th�nh giới th�n n�y v� cực tri t�c, rồi lại thủ hộ c�c căn, thường niệm sự kh�p k�n, niệm tưởng muốn minh đạt, thủ hộ niệm t�m m� được th�nh tựu, hằng mướn khởi �. Khi mắt thấy sắc, kh�ng chấp thủ sắc tướng, kh�ng đắm sắc vị; v� sự phẫn tr�nh[14] m� thủ hộ căn con mắt, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu n�o, �c bất thiện ph�p, v� th� hướng đến kia[15], n�n thủ hộ căn con mắt. Cũng vậy, tai, mũi, lưỡi, th�n, khi � biết ph�p kh�ng chấp thủ ph�p tướng, kh�ng đắm ph�p vị; v� sự phẫn tr�nh m� thủ hộ � căn, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu n�o, �c bất thiện ph�p, v� th� hướng đến kia, n�n thủ hộ � căn.

�N�y chư Hiền, t�i đ� th�nh tựu Th�nh giới th�n n�y v� cực tri t�c, Th�nh thủ hộ c�c căn, lại biết r� ch�n ch�nh sự ra v�o, kh�o qu�n s�t ph�n biệt sự co, duỗi, c�i, ngước, nghi dung chững chạc, kh�o đắp Tăng-gi�-l� v� mang c�c y b�t; đi, đứng, nằm, ngồi, ngủ, nghỉ, n�i năng thảy đều biết r� ch�n ch�nh.

�N�y chư Hiền, t�i đ� th�nh tựu Th�nh giới th�n n�y v� cực tri t�c, v� cũng th�nh tựu Th�nh thủ hộ c�c căn, ch�n ch�nh biết sự ra v�o, rồi lại sống c� độc tại nơi xa vắng, ở trong rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, những nơi trống vắng y�n tĩnh, sườn non, động đ�, đất trống, l�m c�y, hoặc đến trong rừng, hoặc giữa b�i tha ma. T�i sau khi ở trong rừng vắng, hoặc đến gốc c�y, những chỗ kh�ng nh�n y�n tĩnh, trải ni-sư-đ�n, ngồi xếp kiết gi�, ch�nh th�n ch�nh nguyện, hướng niệm nội t�m[16], đoạn trừ t�m tham lam, kh�ng c� n�o hại, thấy t�i vật v� c�c nhu dụng sinh sống của người kh�c m� kh�ng khởi t�m tham lam muốn khiến về m�nh. T�i đối với tham lam, t�m được tịnh trừ. Cũng vậy, đối với s�n nhuế, th�y mi�n, trạo hối, đoạn trừ nghi hoặc, đối với c�c thiện ph�p kh�ng c�n do dự. T�i đối với sự nghi hoặc, t�m đ� tịnh trừ.

�N�y chư Hiền, t�i đ� đoạn trừ năm triền c�i, những thứ l�m t�m � uế, tuệ yếu k�m, ly dục, ly �c bất thiện ph�p, c� gi�c c� qu�n, c� hỷ lạc do ly dục sanh, cho đến, chứng đắc Tứ thiền, th�nh tựu an trụ.

�N�y chư Hiền, t�i đ� đắc định t�m như vậy, thanh tịnh kh�ng � uế, kh�ng phiền nhiệt, nhu nhuyến, an tr� vững v�ng, được bất động t�m, hướng đến chứng ngộ Tr� lậu tận th�ng. N�y chư Hiền, t�i biết như thật rằng, �Đ�y l� Khổ�, biết như thật: �Đ�y l� Khổ tập�, biết như thật: �Đ�y l� Khổ diệt�, v� biết như thật: �Đ�y l� Khổ diệt đạo�. Biết như thật, �Đ�y l� lậu�, �Đ�y l� lậu tập�, �Đ�y l� lậu diệt�, v� �Đ�y l� lậu diệt đạo�. Biết như vậy, thấy như vậy, t�m giải tho�t dục lậu, t�m giải tho�t hữu lậu v� v� minh lậu. Khi đ� giải tho�t liền biết m�nh đ� giải tho�t v� biết một c�ch như thật rằng, �Sự sanh đ� hết, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. N�y chư Hiền, t�i biết như vậy, thấy như vậy đối với b�n trong th�n c�ng với thức n�y v� tất cả c�c tướng b�n ngo�i, ng�, ng� t�c v� kết sử mạn, thảy đều được đoạn tri, nhổ tuyệt cội gốc của ch�ng, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. Tỳ-kheo đ� dứt sạch c�c lậu v� tự biết phạm hạnh đ� vững ấy n�n như ph�p m� đ�p như vậy. C�c ngươi sau khi nghe rồi, n�n khen ngợi l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh.�

�Sau khi khen ngợi l� đ�ng v� hoan hỷ phụng h�nh rồi, n�n n�i với vị Tỳ-kheo ấy như vầy, �N�y Hiền giả, khi Hiền giả vừa n�i, ch�ng t�i đ� đẹp l�ng, đ� hoan hỷ, nhưng ch�ng t�i muốn theo Hiền giả để tăng tiến c�ng tăng tiến, mong cầu tr� tuệ v� ứng đối biện t�i. V� vậy ch�ng t�i hỏi Hiền giả, rồi lại hỏi nữa�.�

Phật thuyết như vậy, c�c Tỳ-kheo nghe lời Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Bản H�n quyển 49. Tương đương Pāli M.112 Chabbisodhana-suttaṃ.

[2]�� Bản Pāli: n�eva abhinanditabbaṃ nappatikkositabbaṃ, kh�ng hoan hỷ cũng kh�ng phản đối.

[3]�� H�n: thạnh ấm�盛陰.

[4]�� Nguy�n H�n: gi�c�覺.

[5]�� Lậu tận t�m giải tho�t�無漏心解脫. Pāli: anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, sau khi kh�ng chấp thủ, do v� lậu m� t�m được giải tho�t.

[6]�� V� quả�無果. Pāli: abala, kh�ng c� thế lực. H�nh như theo bản H�n, aphala, thay v� abala.

[7]�� Tứ thực: đo�n thực th� tế, c�nh lạc, � niệm, thức;�四食糰食麤細更樂意念識. Thức ăn vo nắm tức vật chất, thức ăn do x�c chạm, thức ăn do � niệm v� thức ăn do thức. Bản Pāli kh�ng đề cập. Tham khảo, S. II. pp.11-12, 98, M. I. p. 261: cattāro āhārā... kabaliṃkāro āhāro oḷāriko vā sukhume vā, phasso dutiyo, manosa�cetanā tatiyā, vi��āṇaṃ catutthaṃ.

[8]�� Tứ thuyết: kiến, văn, thức (gi�c), tri�見聞識知. Pāli: cattaro vohārā... diṭṭhe diṭṭhavāditā, sute sutavāditā, mute mutavāditā, vi��āte vi��ātavāditā, bốn ng�n thuyết: đối với c�i được thấy th� n�i l� c�i được thấy, c�i được nghe n�i l� c�i được nghe, c�i được cảm n�i l� c�i được cảm, c�i được nhận thức n�i l� c�i được nhận thức.

[9]�� H�n: nội lục xứ�內六處.

[10] Tam thọ�三受, ba bản Tống-Nguy�n-Minh ch�p l� �hai thọ�, ở đ�y thọ được hiểu l� thủ, hay chấp thủ v� c� hai: dục thủ, kiến thủ. Hay ba thủ, th�m ng� ngữ thủ.

[11] Trong để bản: thức sử識使; Tống-Nguy�n-Minh: chư sử諸使. Sử, trong bản Pāli: anusaya: t�y mi�n.

[12] Th�n cọng hữu thức�身共有識, hay hữu thức th�n, th�n tồn tại c�ng với thức, hay l� sở y cho thức hoạt động. Pāli: savi��āṇaka kāya.

[13] Đoạn tri�斷知, c� lẽ l� đoạn biến tri. Ph�t Tr� 2 (Đại 26, trang 924 c), �Thế n�o l� đoạn biến tri? C�c tham đ� vĩnh viễn bị đoạn trừ, s�n v� si vĩnh viễn bị đoạn trừ. Tất cả phiền n�o vĩnh viễn bị đoạn trừ�. Pāli: susamāhata. Nguy�n đoạn n�y, Pāli: imasmiṃ ca-savi��āṇake kāye bahiddhā ca-sabbanimittesu ahaṃkāra-mamaṃkāra-mānānusayā susamūhatā, ở trong c�c th�n c�u hữu với thức n�y v� trong tất cả, tướng b�n ngo�i, m� ho�n to�n đoạn tuyệt ng� kiến, ng� sở kiến v� mạn t�y mi�n.

[14] Vị phẫn tr�nh cố�謂忿諍故; v� sự phẫn nộ v� tranh c�i. Pāli: yatvādhikaraṇam enam�, do nguy�n nh�n g� m�� Trong bản H�n, adhikaraṇa, nguy�n nh�n, được hiểu l� sự tranh c�i.

[15] Th� hướng bỉ cố�趣向彼故; Pāli: (akusalā dhammā) anvāssaveyyṃ, (c�c ph�p bất thiện) c� thể khởi l�n (tr�i chảy v�o t�m).

[16] Ch�nh th�n ch�nh nguyện phản niệm bất hướng�正 身正願反念不向. Pāli: ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya, parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, giữ th�n ngay thẳng; dựng ch�nh niệm để trước mặt. Trong bản Pāli, paṇidhāya, �đặt để� trong bản H�n hiểu l� paṇidhāna, �ước nguyện�.

___________________________________________

188. KINH A-DI-NA [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a tại nước X�-vệ, tr� tại Đ�ng vi�n, giảng đường Lộc tử mẫu[2].

Bấy giờ, v�o l�c xế chiều, Đức Thế T�n từ tĩnh tọa đứng dậy, bước xuống giảng đường, đi kinh h�nh tr�n khoảng đất trống, trong b�ng m�t của giảng đường v� thuyết giảng rộng r�i về ph�p thậm th�m vi diệu cho c�c Tỳ-kheo nghe.

L�c ấy, dị học A-di-na[3], đệ tử của Sa-m�n Man-đầu[4], từ xa thấy Đức Thế T�n từ tĩnh tọa dậy, bước xuống giảng đường, đi kinh h�nh tr�n khoảng đất trống, trong b�ng m�t của giảng đường v� thuyết giảng rộng r�i về ph�p thậm th�m vi diệu cho c�c Tỳ-kheo nghe; Dị học A-di-na, đệ tử của Sa-m�n Man-đầu đến chỗ Phật, ch�o hỏi v� kinh h�nh theo Phật.�

�Đức Thế T�n quay lại hỏi rằng:

�Dị học A-di-na, Sa-m�n Man-đầu c� thật sự tư duy với năm trăm tư duy; nếu c� dị học, Sa-m�n, Phạm ch� n�o l� vị nhất thiết tri, nhất thiết kiến, tự cho l� �Ta biết kh�ng s�t c�i g�[5]�, nhưng nếu c� lầm lẫn th� cũng phải tự nhận l� lầm lẫn[6].�

Dị học A-di-na, đệ tử của Sa-m�n Man-đầu đ�p rằng:

�Thưa C�-đ�m, Sa-m�n Man-đầu thật sự tư duy với năm trăm tư duy; nếu c� dị học, Sa-m�n, Phạm ch� n�o l� vị nhất thiết tri, nhất thiết kiến, tự cho l� �Ta biết kh�ng s�t thứ g�, nhưng nếu c� lầm lẫn th� cũng phải tự nhận l� lầm lẫn.�

Đức Thế T�n lại hỏi rằng:

�A-di-na, thế n�o l� Sa-m�n Man-đầu thật sự tư duy với năm trăm tư duy; nếu c� dị học, Sa-m�n, Phạm ch� n�o l� vị nhất thiết tri, nhất thiết kiến, tự cho l� �Ta biết kh�ng s�t c�i g�, nhưng nếu c� lầm lẫn th� cũng phải tự nhận l� lầm lẫn?�

Dị học A-di-na, đệ tử của Sa-m�n Man-đầu, đ�p rằng:

�Thưa C�-đ�m! Sa-m�n Man-đầu n�i như vầy, �Nếu khi đi, khi đứng, khi nằm, khi ngồi, khi ngủ, khi thức, l�c tối hay ban ng�y vẫn thường kh�ng chướng ngại tri kiến. Nhưng cũng c� khi gặp voi chạy c�n, ngựa ph�ng đại, xe ruỗi nhanh, l�nh bại trận, con trai chạy trốn, con g�i chạy trốn, hoặc đi tr�n con đường n�o đ� m� gặp voi dữ, ngựa dữ, b� dữ, ch� dữ, hoặc gặp ổ rắn, hoặc bị n�m đất, hoặc bị gậy đ�nh, hoặc lọt xuống r�nh, hoặc rơi v�o hầm x�, hoặc đạp l�n b� đang nằm, hoặc sa xuống hầm s�u, hoặc đ�m v�o bụi gai, hoặc thấy th�n ấp m� phải hỏi t�n đường, hoặc gặp kẻ trai người g�i phải hỏi họ hỏi t�n, hoặc nh�n lầm nh� trống, hoặc v�o d�ng họ n�o đ� v� khi v�o rồi được hỏi rằng: ��ng ở đ�u đến?� Ta đ�p rằng, �N�y chư Hiền, t�i đi lộn đường�.��

�Thưa C�-đ�m! Sa-m�n Man-đầu đại loại như vậy, tư duy với năm trăm tư duy, v� nếu c� dị học Sa-m�n, Phạm ch� n�o l� bậc nhất thiết tr�, nhất thiết kiến, tự cho rằng: �Ta biết kh�ng s�t c�i g�, nhưng vị ấy cũng c� những lầm lẫn như vậy.�

Rồi Đức Thế T�n đi kinh h�nh đến m�t đường, dừng lại, trải tọa cụ, ngồi kiết gi�, hỏi c�c Tỳ-kheo:

�Những sự kiện tr� tuệ[7] được Ta n�i đến, c�c người thọ tr� chăng?

C�c Tỳ-kheo im lặng kh�ng đ�p. Đức Thế T�n hỏi như vậy đến ba lần:�

�Những sự kiện tr� tuệ được Ta n�i đến, c�c ngươi thọ tr� chăng?��

C�c Tỳ-kheo cũng ba lần im lặng kh�ng đ�p.

L�c ấy c� một Tỳ-kheo liền từ chỗ ngồi đứng dậy, trịch vai �o, chắp tay hướng đến Phật bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, nay thật l� đ�ng l�c! Bạch Thiện Thệ, nay thật l� đ�ng l�c! Nếu Thế T�n n�i những sự kiện tr� tuệ cho c�c Tỳ-kheo nghe th� c�c Tỳ-kheo sau khi nghe Thế T�n n�i sẽ kh�o l�o thọ tr�.�

Thế T�n n�i:

�N�y Tỳ-kheo, h�y nghe r� v� suy nghĩ kỹ, Ta sẽ ph�n t�ch đầy đủ cho c�c ngươi.�

Bấy giờ c�c Tỳ-kheo bạch rằng:

�Ch�ng con k�nh v�ng lời, lắng nghe.�

Đức Phật lại bảo rằng:

�C� hai ch�ng, một l� ch�ng ph�p, hai l� ch�ng phi ph�p.

�Sao gọi l� ch�ng phi ph�p? Hoặc c� người l�m việc phi ph�p, n�i lời phi ph�p v� ch�ng ấy cũng l�m việc phi ph�p, n�i lời phi ph�p. Người phi ph�p ấy đứng đầu trong ch�ng phi ph�p, theo những điều ch�nh m�nh đ� biết, nhưng lại bằng những lời hư vọng, kh�ng ch�n thật m� hiển thị, ph�n biệt, quy định h�nh vi, lưu bố, tuần tự thuyết ph�p, muốn đoạn trừ sự xấu xa trong t�m � người kh�c, bị cật vấn th� kh�ng thể trả lời được. Đối với trong Ch�nh ph�p luật kh�ng thể xứng lập những điều ch�nh m�nh đ� biết. Nhưng người phi ph�p đứng đầu trong ch�ng phi ph�p, tự cho l� �Ta c� tr� tuệ, hiểu biết tất cả�. Ở nơi n�o m� sự kiện tr� tuệ được n�i đến như vậy, ở đ� được gọi l� ch�ng phi ph�p.

�Sao gọi l� ch�ng ph�p? Hoặc c� người l�m đ�ng ph�p, n�i như ph�p v� ch�ng ấy cũng l�m đ�ng ph�p, n�i như ph�p. Người đ�ng ph�p ấy đứng đầu trong ch�ng ph�p, theo những điều ch�nh m�nh đ� biết, kh�ng bằng những lời hư vọng m� bằng sự chắc thật, hiển thị, ph�n biệt, quy định h�nh vi, lưu bố, tuần tự thuyết ph�p, muốn đoạn trừ sự xấu xa trong t�m � người kh�c, khi bị cật vấn th� c� thể trả lời được, đối với Ch�nh ph�p luật c� thể xứng lập những điều ch�nh m�nh đ� biết, v� người ấy đứng đầu trong ch�ng ph�p, tự cho l� ta c� tr� tuệ, hiểu biết tất cả�. Ở nơi n�o m� sự kiện tr� tuệ được n�i đến như vậy, ở đ� được gọi l� ch�ng ph�p.

�Cho n�n, c�c ngươi n�n biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa. Sau khi đ� chứng biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa rồi, c�c ngươi n�n học ph�p như thật v� nghĩa như thật.�

Phật thuyết như vậy rồi, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, v�o tịnh thất tĩnh tọa.

Bấy giờ c�c Tỳ-kheo liền suy nghĩ: �Chư Hiền n�n biết, Đức Thế T�n chỉ n�i vắn tắt � nghĩa n�y, kh�ng ph�n biệt rộng r�i, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, v�o tịnh thất tĩnh tọa; n�i rằng, �Cho n�n c�c ngươi n�n biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa. Sau khi đ� biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa rồi, c�c ngươi n�n học ph�p như thật v� nghĩa như thật�.�

Họ lại nghĩ rằng: �N�y chư Hiền, ai c� thể ph�n biệt rộng r�i � nghĩa m� Đức Thế T�n đ� thuyết vắn tắt?��

Họ lại nghĩ rằng: �T�n giả A-nan l� thị giả của Phật, hiểu biết � Phật, thường được Thế T�n v� c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. T�n giả A-nan c� thể ph�n biệt rộng r�i � nghĩa m� Đức Thế T�n đ� thuyết vắn tắt. N�y chư Hiền, ch�ng ta c�ng nhau đi đến chỗ T�n giả A-nan để y�u cầu n�i � nghĩa b�y. Nếu được T�n giả A-nan ph�n biệt cho, ch�ng ta sẽ kh�o l�o thọ tr�.��

Rồi c�c Tỳ-kheo đi đến chỗ T�n giả A-nan, ch�o hỏi xong, ngồi xuống một b�n, bạch rằng:

�Bạch T�n giả A-nan, xin biết cho! Đức Thế T�n chỉ n�i vắn tắt � nghĩa n�y, kh�ng ph�n biệt rộng r�i, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, v�o tịnh thất tĩnh tọa, rằng �Cho n�n c�c ngươi n�n biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa. Sau khi đ� biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa rồi, c�c ngươi n�n học ph�p như thật v� nghĩa như thật�.

�Ch�ng t�i lại nghĩ, �N�y chư Hiền! Ai c� thể ph�n biệt rộng r�i � nghĩa m� Đức Thế T�n đ� thuyết vắn tắt?� Ch�ng t�i lại nghĩ rằng: �T�n giả A-nan l� thị giả của Phật, hiểu biết � Phật, thường được Thế T�n v� c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. T�n giả A-nan c� thể ph�n biệt rộng r�i � nghĩa m� Đức Thế T�n đ� thuyết vắn tắt�. C�i mong T�n giả A-nan v� l�ng từ mẫn m� ph�n biệt rộng r�i cho.�

T�n giả A-nan bảo rằng:

�N�y chư Hiền, h�y lắng nghe t�i n�i v� dụ. Người c� tr� sau khi nghe v� dụ th� sẽ hiểu r� � nghĩa:

�N�y chư Hiền, v� như c� người muốn t�m l�i c�y, v� muốn t�m l�i c�y n�n x�ch b�a v�o rừng. Người ấy thấy một gốc c�y to, đ� đầy đủ rễ, th�n, đốt, c�nh, l�, hoa v� l�i. Người ấy kh�ng đụng đến rễ, th�n, đốt, l�i, m� chỉ đụng đến c�nh, l�. Những điều m� chư Hiền n�i cũng giống như vậy. Đức Thế T�n đang c�n đ�, sao chư Hiền lại bỏ đi m� t�m đến t�i để hỏi � nghĩa n�y? V� sao vậy?�

Chư Hiền n�n biết,Thế T�n l� Con Mắt, l� Tr�, l� Nghĩa, l� Ph�p, l� Ph�p chủ, l� Ph�p tướng, l� Bậc n�i nghĩa Ch�n đế. Mọi cứu c�nh được chỉ b�y do bởi Thế T�n ấy. Chư Hiền n�n đến chỗ Đức Thế T�n m� hỏi � nghĩa n�y, �Bạch Thế T�n, điều n�y l� thế n�o? Điều n�y c� � nghĩa g�?� Đ�ng như những lời Thế T�n n�i, chư Hiền h�y kh�o l�o thọ tr�.�

L�c ấy c�c Tỳ-kheo bạch rằng:

�Bạch T�n giả A-nan, v�ng, Đức Thế T�n l� Con Mắt, l� Tr�, l� Nghĩa, l� Ph�p, l� Ph�p chủ, l� Ph�p tướng, l� bậc n�i nghĩa Ch�n đế. Mọi cứu c�nh được chỉ b�y do bởi Thế T�n ấy. Nhưng T�n giả A-nan l� thị giả của Phật, hiểu biết � Phật, thường được Thế T�n v� c�c vị Phạm hạnh c� tr� khen ngợi. Bạch T�n giả A-nan, T�n giả c� thể ph�n biệt rộng r�i � nghĩa m� Đức Thế T�n đ� thuyết một c�ch vắn tắt. C�i mong T�n giả A-nan v� l�ng từ mẫn m� ph�n biệt rộng r�i cho.�

T�n giả A-nan n�i với c�c Tỳ-kheo rằng:

�N�y chư Hiền, vậy h�y c�ng nghe t�i n�i.

�N�y chư Hiền, t� kiến l� phi ph�p, ch�nh kiến l� ph�p. Nếu điều n�o nh�n bởi t� kiến m� sanh ra v� lượng ph�p �c bất thiện, đ� gọi l� phi nghĩa. Nếu nh�n bởi ch�nh kiến m� sanh ra v� lượng ph�p thiện, đ� gọi l� nghĩa.

�N�y chư Hiền, cho đến t� tr� l� phi ph�p, ch�nh tr� l� ph�p. Nếu nh�n bởi t� tr� m� sanh ra v� lượng ph�p �c bất thiện, đ� gọi l� phi nghĩa. Nếu nh�n bởi ch�nh tr� m� sanh ra v� lượng ph�p thiện, đ� gọi l� nghĩa.

�N�y chư Hiền! Sự kiện Đức Thế T�n chỉ n�i vắn tắt � nghĩa n�y, kh�ng ph�n biệt rộng r�i, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, v�o tịnh thất tĩnh tọa, rằng �Cho n�n c�c ngươi n�n biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa. Sau khi đ� biết ph�p v� phi ph�p, nghĩa v� phi nghĩa rồi, c�c ngươi n�n học ph�p như thật v� nghĩa như thật�.�

�� nghĩa m� Đức Thế T�n chỉ n�i vắn tắt chứ kh�ng ph�n biệt rộng r�i n�y, t�i bằng c�u ấy, bằng văn ấy m� diễn rộng ra như vậy. Chư Hiền c� thể đến tr�nh b�y đầy đủ l�n Đức Phật. Nếu đ�ng như � nghĩa m� Đức Thế T�n n�i th� chư Hiền h�y thọ tr�.�

Bấy giờ c�c Tỳ-kheo sau khi nghe những g� T�n giả A-nan n�i, kh�o l�o thọ tr�, đọc thuộc, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, nhiễu quanh T�n giả A-nan ba v�ng rồi đi. Khi đến chỗ Phật, c�i đầu đảnh lễ, ngồi xuống một b�n, bạch rằng:

�Bạch Thế T�n, vừa rồi Thế T�n chỉ n�i vắn tắt � nghĩa n�y, kh�ng ph�n biệt rộng r�i, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, v�o tịnh thất tĩnh tọa. T�n giả A-nan đ� bằng c�u ấy, bằng văn ấy m� diễn rộng ra.

Đức Thế T�n nghe xong, khen rằng:

�L�nh thay! L�nh thay! Trong h�ng đệ tử của Ta c� những vị c� Mắt, c� Tr�, c� Ph�p, c� Nghĩa. V� sao vậy? V� T�n sư n�i � nghĩa n�y cho đệ tử một c�ch vắn tắt m� kh�ng ph�n biệt rộng r�i, đệ tử ấy bằng c�u ấy, bằng văn ấy m� diễn rộng ra.�

�Đ�ng như những g� A-nan n�i, c�c ngươi h�y như vậy m� thọ tr�. V� sao vậy? �V� thuyết qu�n nghĩa phải như vậy.�

Phật thuyết như vậy, c�c Tỳ-kheo ấy sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli A.10.12.4 Ajita-sutta.

[2]�� Đ�ng vi�n, Lộc tử mẫu giảng đường, xem c�c kinh số 118, 144, 154,v.v. Pāli: Pubbārāma Migāramātu-pāsāda.

[3]�� A-di-na�阿夷那. Pāli: Ajita.

[4]�� Sa-m�n Man-đầu�沙門蠻頭. Pāli, Ch�nh lời của Ajita n�i: amhakam pandito nāma sabrahmacārī, vị đồng phạm hạnh của ch�ng t�i thật sự l� Paṇḍita (th�ng th�i, tr� tuệ; hay t�n l� Paṇḍita, Man-đầu?).

[5]�� Ng� hữu v� dư tri�我有無餘知.

[6]�� Đoạn n�y v� vấn đề li�n hệ ở dưới, kh�ng c� trong bản Pāli đối chiếu n�y, nhưng văn v� nghĩa ch�nh x�c, c� thể thấy trong M.76 (trang 519).

[7]�� Tr� tuệ sự�智慧事. Pāli: Paṇḍitavatthūni, xem cht.4 tr�n.

___________________________________________

189. KINH TH�NH ĐẠO [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a tại nước C�u-l�u-lấu, ở Kiếm Ma-sắt-đ�m, đ� ấp C�u-l�u.

Bấy giờ Đức Thế T�n bảo c�c Tỳ-kheo rằng:

�C� một con đường khiến ch�ng sanh được thanh tịnh, xả bỏ ưu sầu, than kh�c, dứt hết buồn khổ ảo n�o, chứng được như ph�p. Đ� l� Th�nh ch�nh định, c� tập, c� trợ[2] v� cũng c� cụ[3], bao gồm bảy chi.�

�Thế n�o l� Th�nh ch�nh định n�i tập, n�i trợ v� n�i cụ gồm bảy chi? Đ� l�, ch�nh kiến, ch�nh ch�, ch�nh ngữ, ch�nh nghiệp, ch�nh mạng, ch�nh phương tiện, ch�nh niệm. Nếu do bảy chi n�y m� c� tập, c� trợ v� c� cụ[4], kh�o hướng đến t�m chuy�n nhất[5], đ� gọi l� Th�nh ch�nh định c� tập, c� trợ v� c� cụ. V� sao vậy? Ch�nh kiến sanh ch�nh ch�, ch�nh ch� sanh ch�nh ngữ, ch�nh ngữ sanh ch�nh nghiệp, ch�nh nghiệp sanh ch�nh mạng, ch�nh mạng sanh ch�nh phương tiện, ch�nh phương tiện sanh ch�nh niệm, ch�nh niệm sanh ch�nh định. Hiền th�nh đệ tử t�m được ch�nh định như vậy lập tức dứt sạch d�m, nộ, si. Hiền th�nh đệ tử ch�nh t�m giải tho�t như thế, lập tức biết như thật rằng: �Sự sanh đ� dứt, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�.

�Trong c�c chi ấy, ch�nh kiến đứng ngay h�ng đầu. Nếu thấy r� t� kiến l� t� kiến th� đ� gọi l� ch�nh kiến. Nếu thấy r� ch�nh kiến l� ch�nh kiến th� đ� cũng gọi l� ch�nh kiến.�

�Thế n�o l� t� kiến?�

�Đ� l� cho rằng kh�ng c� bố th�, kh�ng c� trai tự, kh�ng c� ch� thuyết, kh�ng c� thiện, �c nghiệp, kh�ng c� quản b�o của thiện, �c nghiệp, kh�ng c� đời n�y đời sau, kh�ng c� cha, kh�ng c� mẹ, kh�ng c� bậc ch�n nh�n ở tr�n đời đi đến thiện xứ, kh�o ra khỏi c�i n�y, kh�o hướng đến c�i kia, tự tri, tự gi�c, trong đời n�y hay đời sau m� tự t�c chứng, th�nh tựu an trụ. Như vậy gọi l� t� kiến.

�Thế n�o gọi l� ch�nh kiến?�

�Đ� l� thấy rằng c� bố th�, c� trai tự, c� ch� thuyết, c� thiện, �c nghiệp, c� quả b�o của thiện, �c nghiệp, c� đời n�y đời sau, c� cha c� mẹ, c� bậc ch�n nh�n ở tr�n đời đi đến thiện xứ, kh�o ra khỏi c�i n�y, kh�o hướng đến c�i kia, trong đời n�y hay đời sau tự tri, tự gi�c, tự t�c chứng, th�nh tựu an trụ. Như vậy gọi l� ch�nh kiến.

�Đ� gọi rằng thấy t� kiến l� t� kiến th� đ� l� ch�nh kiến. Thấy ch�nh kiến l� ch�nh kiến; đ� cũng gọi l� ch�nh kiến. Khi biết r� như thế, liền phải cầu học, muốn đoạn trừ t� kiến, th�nh tựu ch�nh kiến. Đ� gọi l� ch�nh phương tiện. Tỳ-kheo suy niệm về sự đoạn trừ nơi t� kiến, th�nh tựu ch�nh kiến. Đ� gọi l� ch�nh niệm. Cả ba chi n�y đi theo kiến phương tiện, do phương tiện của kiến. V� thế cho n�n bảo ch�nh kiến l� đứng ngay ở h�ng đầu.

�Nếu thấy t� ch� l� t� ch�, th� đ� l� ch�nh ch�. Nếu thấy ch�nh ch� l� ch�nh ch� th� đ� cũng l� ch�nh ch�.

�Thế n�o gọi l� t� ch�? Đ� l� niệm dục, niệm nhuế, niệm hại, được gọi l� t� ch�.

�Thế n�o gọi l� ch�nh ch�? Đ� l� niệm v� dục, niệm v� nhuế, niệm v� hại, được gọi l� ch�nh ch�.

�Thấy r� t� ch� l� t� ch�, th� đ� l� ch�nh ch�. Thấy r� ch�nh ch� l� ch�nh ch�, th� đ� cũng l� ch�nh ch�. Biết như thế rồi, liền ph�t t�m cầu học, muốn đoạn trừ t� ch�, th�nh tựu ch�nh ch�. Đ� gọi l� ch�nh phương tiện. Tỳ-kheo suy niệm sự đoạn trừ nơi t� ch�, th�nh tựu ch�nh ch�. Đ� gọi l� ch�nh niệm.

�Tất cả ba chi n�y đi theo ch�nh ch�, do phương tiện của kiến, v� thế n�n bảo ch�nh kiến đứng h�ng đầu.

�Nếu thấy r� t� ngữ l� t� ngữ, th� đ� l� ch�nh ngữ. Nếu thấy ch�nh ngữ l� ch�nh ngữ, th� đ� cũng ch�nh l� ch�nh ngữ.

�Sao gọi l� t� ngữ? N�i dối, n�i hai lưỡi, lời n�i th� �c, lời n�i th�u dệt, đ� gọi l� t� ngữ.

�Thế n�o l� ch�nh ngữ? Xa l�a sự n�i dối, n�i hai lưỡi, n�i lời th� �c, th�u dệt, đ� gọi l� ch�nh ngữ. Đ� cũng gọi l� thấy t� ngữ l� t� ngữ, th� gọi l� ch�nh ngữ. Thấy ch�nh ngữ l� ch�nh ngữ, cũng gọi l� ch�nh ngữ. Biết như vậy rồi liền ph�t t�m cầu học, muốn đoạn trừ t� ngữ, th�nh tựu ch�nh ngữ. Đ� l� ch�nh phương tiện. Tỳ-kheo suy niệm sự đoạn trừ nơi t� ngữ, th�nh tựu ch�nh ngữ, gọi l� ch�nh niệm. Cả ba chi n�y đi theo ch�nh ngữ, do phương tiện của kiến, v� thế n�n bảo ch�nh kiến đứng h�ng đầu.

�Nếu thấy t� nghiệp l� t� nghiệp, th� đ� l� ch�nh nghiệp. Nếu thấy ch�nh nghiệp l� ch�nh nghiệp, th� đ� cũng ch�nh l� ch�nh nghiệp.

�Thế n�o gọi l� t� nghiệp? S�t sanh, trộm cướp, t� d�m, gọi l� t� nghiệp. Thế n�o gọi l� ch�nh nghiệp? L�a s�t sanh, trộm cướp, t� d�m, gọi l� ch�nh nghiệp. Đ� gọi rằng thấy t� nghiệp l� t� nghiệp th� gọi l� ch�nh nghiệp. Thấy ch�nh nghiệp l� ch�nh nghiệp, cũng gọi l� ch�nh nghiệp. Biết như thế rồi liền ph�t t�m cầu học, muốn đoạn trừ t� nghiệp, th�nh tựu ch�nh nghiệp, gọi l� ch�nh phương tiện. Tỳ-kheo suy niệm sự đoạn trừ nơi t� nghiệp, th�nh tựu ch�nh nghiệp, gọi l� ch�nh niệm. Cả ba chi n�y đi theo ch�nh nghiệp, do phương tiện của kiến, v� thế n�n bảo ch�nh kiến đứng h�ng đầu.

�Nếu thấy t� mạng l� t� mạng, th� đ� gọi l� ch�nh mạng. Nếu thấy ch�nh mạng l� ch�nh mạng, th� cũng gọi l� ch�nh mạng.�

�Thế n�o l� t� mạng? Nếu c� sự mong cầu m� kh�ng m�n �; bằng nhiều loại ch� thuật s�c sanh, bằng t� mạng m� nu�i sống. N� kh�ng như ph�p m� t�m kiếm �o chăn, m� lại bằng phi ph�p; kh�ng như ph�p mưu cầu ẩm thực, giường ch�ng, thuốc thang, c�c tư cụ sanh hoạt, m� bằng phi ph�p. Đ� l� t� mạng. Thế n�o l� ch�nh mạng? Nếu kh�ng c� sự mong cầu kh�ng m�n �; kh�ng d�ng c�c thứ ch� thuật, t� mạng để nu�i sống. Người ấy như ph�p m� t�m kiếm �o chăn, th� đ� l� ph�p vậy; như ph�p m� mưu cầu ẩm thực, giường ch�ng, thuốc thang, c�c tư cụ sanh hoạt, th� đ� l� ph�p vậy. Đ� gọi l� ch�nh mạng. Đ� l� n�i rằng, thấy t� mạng l� t� mạng th� gọi l� ch�nh mạng; thấy ch�nh mạng l� ch�nh mạng, cũng gọi l� ch�nh mạng. Kia biết như vậy rồi, b�n cầu học để đoạn trừ t� mạng, th�nh tựu ch�nh mạng; đ� l� ch�nh phương tiện. Tỳ-kheo suy niệm nơi sự đoạn trừ t� mạng, th�nh tựu ch�nh mạng, đ� gọi l� ch�nh niệm. Ba chi n�y đi theo ch�nh mạng, do phương tiện của kiến, v� thế n�n bảo ch�nh kiến đứng h�ng đầu.

�Thế n�o l� ch�nh phương tiện? Tỳ-kheo để đoạn trừ �c ph�p đ� sanh m� ph�t khởi � dục t�m cầu phương tiện, tinh cần dốc t�m trừ diệt; v� để �c ph�p chưa sanh th� kh�ng sanh, n�n ph�t khởi � dục t�m cầu phương tiện, tinh cần dốc t�m m� trừ diệt; để ph�p thiện chưa sanh th� sanh n�n ph�t khởi � dục t�m cầu phương tiện, tinh cần dốc t�m trừ diệt; để thiện ph�p đ� sanh tồn tại, kh�ng bị qu�n, kh�ng thối thất, c�ng l�c c�ng ph�t triển rộng r�i, tu tập biến m�n đầy đủ, n�n ph�t khởi � dục t�m cầu phương tiện, tinh cần dốc t�m m� trừ diệt; đ� gọi l� ch�nh phương tiện.

�Thế n�o l� ch�nh niệm? Tỳ-kheo qu�n nội th�n như th�n; qu�n, cho đến, thọ, t�m, ph�p như ph�p; đ� gọi l� ch�nh niệm.

�Thế n�o l� ch�nh định? Tỳ-kheo ly dục, ly �c bất thiện ph�p, cho đến, chứng đắc đệ Tứ thiền, th�nh tựu v� an trụ; đ� gọi l� ch�nh định.

�Thế n�o l� ch�nh giải tho�t? Tỳ-kheo, t�m giải tho�t khỏi dục, t�m giải tho�t khỏi nhuế, si; đ� gọi l� ch�nh giải tho�t. Thế n�o l� ch�nh tr�? Tỳ-kheo biết t�m giải tho�t dục, t�m giải tho�t nhuế, si; gọi l� ch�nh tr�.

�Đ� l� bậc hữu học th�nh tựu t�m chi. Lậu tận A-la-h�n th�nh tựu mười chi.

�Thế n�o l� hữu học th�nh tựu t�m chi? L� học từ ch�nh kiến cho đến ch�nh định. Đ� l� hữu học th�nh tựu t�m chi.

�Thế n�o l� lậu tận A-la-h�n th�nh tựu mười chi? Đ� l� v� học ch�nh kiến cho đến v� học ch�nh tr�. Đ� l� lậu tận A-la-h�n th�nh tựu mười chi. V� sao vậy? V� ch�nh kiến l� đoạn trừ t� kiến. Nếu nh�n t� kiến sanh v� lượng �c ph�p bất thiện, vị ấy phải đoạn trừ n�. Nếu nh�n ch�nh kiến sanh ra v� lượng thiện ph�p, vị ấy tu tập được sung m�n. Cho đến ch�nh tr� đoạn trừ t� tr�. Nếu nh�n t� tr� sanh v� lượng ph�p �c bất thiện, vị ấy đoạn trừ n�. Nếu nh�n ch�nh tr� sanh v� lượng ph�p thiện, vị ấy tu tập để được sung m�n.�

�Đ� l� hai mươi phẩm thiện v� hai mươi phẩm bất thiện. Tức l� tuy�n thuyết bốn mươi đại ph�p phẩm được chuyển vận nơi Phạm lu�n m� kh�ng một ai c� thể chế ngự m� b�i x�ch, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n, Ma, Phạm, v� c�c loại thế gian kh�c.

�Đối với bốn mươi đại ph�p phẩm m� Ta tuy�n thuyết được chuyển vận nơi Phạm lu�n ấy, kh�ng một ai c� thể chận đứng, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n v� Ma, Phạm, v� c�c loại thế gian kh�c; m� nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o phi b�c, người ấy đối với như ph�p c� mười trường hợp đ�ng bị chỉ tr�ch.

�Những g� l� mười? Hoặc ch� bai ch�nh kiến, khen ngợi t� kiến. Nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o c� t� kiến, m� hoặc c�ng dường vị ấy, hoặc t�n th�n vị ấy, th� đối với bốn mươi đại ph�p phẩm m� Ta tuy�n thuyết được chuyển vận nơi Phạm lu�n, kh�ng một ai c� thể chận đứng, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n, Ma, Phạm v� c�c loại thế gian kh�c ấy, m� nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o phi b�c, vị ấy đối với như ph�p đ�y l� trường hợp thứ nhất đ�ng bị chỉ tr�ch.

�Hoặc ch� bai, cho đến ch�nh tr�, khen ngợi t� tr�. Nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o c� t� tr� m� hoặc c�ng dường vị ấy, hoặc t�n th�n vị ấy, th� đối với bốn mươi đại ph�p phẩm m� Ta tuy�n thuyết được chuyển vận nơi Phạm lu�n, kh�ng một ai c� thể chận đứng, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n, Ma, Phạm v� c�c loại thế gian kh�c ấy, m� nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o phi b�c, vị ấy đối với như ph�p đ�y trường hợp thứ mười đ�ng bị chỉ tr�ch.

�Đ� gọi l� đối với như ph�p c� mười trường hợp đ�ng bị chỉ tr�ch. Nếu c� Sa-m�n, Phạm ch� n�o đối với bốn mươi đại ph�p phẩm m� Ta tuy�n thuyết, được chuyển vận nơi Phạm lu�n, kh�ng một ai c� thể chận đứng, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n, Ma, Phạm, v� c�c loại thế gian kh�c ấy, m� phi b�c; th� người ấy đối với như ph�p c� mười điều bị chỉ tr�ch.

�Lại c� những Sa-m�n, Phạm ch� kh�c sống ngồi chồm hổm[6], thuyết giảng sự ngồi chồm hổm. Sống v� sở hữu, thuyết giảng v� sở hữu, thuyết v� nh�n, thuyết v� t�c, thuyết v� nghiệp; nghĩa l� đối với thiện �c được tạo t�c bởi người n�y hay người kia m� chủ trương đoạn tuyệt, ph� hoại ở kia hay ở đ�y, những người ấy đối với bốn đại ph�p phẩm m� Ta tuy�n thuyết được chuyển vận nơi Phạm lu�n, kh�ng một ai c� thể chận đứng, d� l� Sa-m�n, Phạm ch�, chư Thi�n, Ma, Phạm v� c�c loại thế gian kh�c, những người ấy cũng c� sự chỉ tr�ch, lo lắng, sợ h�i.�

Phật thuyết như vậy, c�c Tỳ-kheo sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli M.117 Mahā-cattārīsaka suttaṃ.

[2]�� Hữu tập hữu trợ�有習有助. Pāli: sa-upanisa, c�ng với sự th�n cận, hay phương tiện, sa-parikkhāra c�ng với sự hỗ trợ hay tư trợ.

[3]�� Hữu cụ�有具. Bản Pāli kh�ng c� từ tương xứng, nhưng nội dung tương đồng. Nghĩa l� một chi Th�nh đạo n�y bao gồm bảy chi Th�nh đạo c�n lại.

[4]�� Nhờ bảy chi n�y l�m phương tiện v� hỗ trợ cho ch�nh định.

[5]�� T�m đắc nhất�心得一; trạng th�i tập trung v�o một điểm. Pāli: cittassa ekaggatā, cũng dịch l� t�m nhất cảnh t�nh.

[6]�� Tồn cứ�蹲踞. Pāli: Okkalā Vessa-Bhanna, những người ở Ukkalā, Vassa v� Bhanna, được coi như theo chủ trương v� nh�n (ahetuvāda), v� t�c (akiriyavāda), v� v� sở hữu (natthikavādā). Bản H�n đọc Ukkalā như l� Ukkūla, ngồi chồm hổm.

___________________________________________

190. KINH TIỂU KH�NG [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a tại nước X�-vệ, tại Đ�ng vi�n, Lộc tử mẫu giảng đường[2].

Bấy giờ T�n giả A-nan v�o l�c xế, từ thiền tọa đứng dậy, đi đến chỗ Phật, c�i đầu đảnh lễ s�t ch�n Phật, lui đứng sang một b�n m� bạch rằng:

�Một thời Thế T�n du h�nh giữa những người họ Th�ch, trong th�nh t�n l� Th�ch đ� ấp[3]. Con l�c ấy được nghe Thế T�n n�i nghĩa như vầy, �N�y A-nan, Ta phần nhiều h�nh nơi kh�ng t�nh�[4]. Thế T�n! Phải l� con biết r�, nhận r� v� nhớ kỹ kh�ng?�

Khi ấy Thế T�n đ�p rằng:

�N�y A-nan, lời n�i của Ta đ�, �ng thật sự biết r�, nhận r� v� nhớ kỹ. V� sao? V� Ta tự bao giờ cho đến h�m nay phần nhiều h�nh nơi kh�ng t�nh.

�N�y A-nan, như giảng đường Lộc tử mẫu n�y trống kh�ng, kh�ng c� voi, ngựa, b�, d�, t�i vật, l�a th�c, n� tỳ; nhưng c� c�i kh�ng trống kh�ng. Đ� l� chỉ c� ch�ng Tỳ-kheo. Cho n�n, n�y A-nan, nếu trong đ� kh�ng c� g� cả th� ch�nh do đ� m� Ta thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c th� Ta thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, kh�ng t�nh, sự kh�ng đi�n đảo[5].�

�N�y A-nan, Tỳ-kheo n�o nếu muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c đến � tưởng về x�m l�ng, đừng t�c � đến � tưởng về người, m� hằng t�c � đến � tưởng về duy nhất t�nh l� � tưởng về khu rừng[6]. Vị ấy nhận biết như vầy, �Trống kh�ng � tưởng về x�m l�ng, trống kh�ng � tưởng về người, nhưng c� một c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� duy nhất t�nh do � tưởng về khu rừng. Nếu c� sự phiền nhọc[7] do � tưởng về x�m l�ng, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về người, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc l� do duy nhất t�nh � tưởng về khu rừng�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả th�, th� ch�nh do đ� m� vị ấy thấy đ� l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c, th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, kh�ng t�nh, sự kh�ng đi�n đảo.

�Lại nữa, n�y A-nan, Tỳ-kheo nếu muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c � đến � tưởng về người, đừng t�c � đến � tưởng khu rừng m� hằng t�c � đến duy nhất t�nh l� � tưởng về đất. Tỳ-kheo ấy nếu thấy đất n�y c� cao c� thấp, c� ổ rắn, c� bụi gai, c� c�t, c� đ�, n�i chởm, s�ng s�u th� chớ c� t�c � đến. Nếu thấy đất n�y bằng phẳng như l�ng b�n tay, chỗ tr�ng ra được r� r�ng, th� h�y thường t�c � đến.

�N�y A-nan, v� như da b�, lấy một trăm c�y đinh m� căng ra; sau khi căng rất thẳng, n� kh�ng nhăn, kh�ng r�t lại. Nếu thấy chỗ đất n�y c� cao c� thấp, c� ổ rắn, c� bụi gai, c� c�t, c� đ�, n�i chởm, s�ng s�u th� đừng t�c � đến. Nếu thấy chỗ đất n�y bằng phẳng như l�ng b�n tay, chỗ tr�ng ra được r� r�ng, th� h�y thường t�c �. Vị ấy biết như vậy, biết rằng, �Trống kh�ng � tưởng về người, trống kh�ng � tưởng về khu rừng, nhưng c� một c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� duy nhất � tưởng về đất. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về người, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về khu rừng, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do duy nhất t�nh l� � tưởng về đất�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả, th� ch�nh do đ� m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, kh�ng t�nh, sự kh�ng đi�n đảo.

�Lại nữa, n�y A-nan, Tỳ-kheo nếu muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c � đến � tưởng về khu rừng, đừng t�c � đến � tưởng về đất, m� hằng t�c � đến duy nhất t�nh l� � tưởng thuần nhất về v� lượng kh�ng xứ[8]. Vị ấy nhận biết như vầy, �Trống kh�ng � tưởng về khu rừng, trống kh�ng � tưởng về đất, nhưng c� c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� duy nhất � tưởng về v� lượng kh�ng xứ. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về khu rừng, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự đ�. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về đất, th� ta kh�ng c� sự đ�. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do duy nhất t�nh l� � tưởng về v� lượng kh�ng xứ�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả, th� ch�nh do đ� m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c, th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo.

�Lại nữa, n�y A-nan, Tỳ-kheo muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c � đến � tưởng về khu rừng, đừng t�c � đến � tưởng về đất, đừng t�c � về � tưởng v� lượng kh�ng xứ, h�y hằng t�c � đến duy nhất t�nh l� � tưởng về v� lượng thức xứ[9]. Vị ấy nhận biết như vầy, �Trống kh�ng � tưởng về khu rừng, trống kh�ng � tưởng về đất, trống kh�ng � tưởng về v� lượng kh�ng xứ, nhưng c� một c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� duy nhất � tưởng về v� lượng thức xứ. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về khu rừng, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về đất, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về v� lượng kh�ng xứ, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do duy nhất t�nh l� � tưởng về v� lượng thức xứ.� Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả, th� ch�nh v� vậy m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� một c�i kh�c, th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo.

�Lại nữa, n�y A-nan, Tỳ-kheo nếu muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c � đến � tưởng về v� lượng kh�ng xứ, đừng t�c � đến � tưởng về v� lượng thức xứ, m� h�y hằng t�c � đến duy nhất t�nh l� � tưởng về v� sở hữu xứ[10]. Vị ấy niệm biết như vầy, �Trống kh�ng v� lượng kh�ng xứ, trống kh�ng v� lượng thức xứ, nhưng c� một c�i kh�ng trống kh�ng. Đ� l� duy nhất � tưởng về v� sở hữu xứ. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về v� lượng kh�ng xứ, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về v� lượng thức xứ, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do duy nhất t�nh l� � tưởng về v� sở hữu xứ�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả, th� ch�nh v� vậy m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong đ� c�n c� c�i kh�c, th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo.�

�Lại nữa, n�y A-nan, Tỳ-kheo nếu muốn h�nh nhiều trong kh�ng t�nh, Tỳ-kheo ấy đừng t�c � đến � tưởng về v� lượng thức xứ, đừng t�c � đến � tưởng về v� sở hữu xứ, m� h�y hằng t�c � đến duy nhất t�nh l� � tưởng về v� tưởng t�m định[11]. Vị ấy nhận biết như vầy, �Trống kh�ng � tưởng về v� lượng thức xứ, trống kh�ng � tưởng về v� sở hữu xứ, nhưng c� c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� duy nhất t�nh do v� tưởng t�m định. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về v� lượng thức xứ, th� ở đ�y ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do � tưởng về v� sở hữu xứ, th� ở đ�y ta cũng kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do duy nhất l� về tưởng t�m định�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả, th� ch�nh v� vậy m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c, th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo.

�Vị ấy lại suy nghĩ như vầy, �V� tưởng t�m định m� ta đ� c� đ�y vốn l� sở h�nh, vốn l� sở tư[12]. Nếu n� vốn l� sở h�nh, vốn l� sở tư th� ta kh�ng �i lạc n�[13], kh�ng mong cầu n�, kh�ng an trụ tr�n n�.

�Vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, t�m giải tho�t dục lậu, t�m giải tho�t hữu lậu v� v� minh lậu. Giải tho�t rồi, th� biết l� m�nh đ� giải tho�t, biết như thật rằng �Sự sanh đ� dứt, phạm hạnh đ� vững, điều cần l�m đ� l�m xong, kh�ng c�n t�i sanh nữa�. Vị ấy biết như vầy, �Trống kh�ng l� dục lậu, trống kh�ng l� hữu lậu, trống kh�ng l� v� minh lậu; nhưng c� c�i kh�ng trống kh�ng, đ� l� chỉ c� th�n n�y của ta với s�u xứ cho mạng tồn tại. Nếu c� sự phiền nhọc do dục lậu, th� ta kh�ng c� sự ấy. Nếu c� sự phiền nhọc do hữu lậu v� v� minh lậu, ta cũng kh�ng c� sự ấy. Ở đ�y chỉ c� sự phiền nhọc do nơi th�n n�y của ta v� s�u xứ cho mạng tồn tại[14]�. Nếu trong đ� kh�ng c� g� cả th� ch�nh v� vậy m� vị ấy thấy l� trống kh�ng. Nếu trong n�y c�n c� c�i kh�c th� vị ấy thấy l� ch�n thật c�. N�y A-nan, đ� l� h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo. Đ� l� lậu tận, v� lậu, v� vi, t�m giải tho�t.�

�N�y A-nan, trong qu� khứ, nếu c� c�c Đức Như Lai, Bậc V� Sở Trước, Đẳng Ch�nh Gi�c, c�c vị ấy tất cả đều h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo n�y; đ� l� lậu tận, v� lậu, v� vi, t�m giải tho�t.�

�N�y A-nan, trong vị lai, nếu c� c�c Đức Như Lai, Bậc V� Sở Trước, Đẳng Ch�nh Gi�c, c�c vị ấy tất cả đều h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo n�y; đ� l� lậu tận, v� lậu, v� vi, t�m giải tho�t.�

�N�y A-nan, trong hiện tại, Ta l� Như Lai, Bậc V� Sở Trước, Đẳng Ch�nh Gi�c, Ta cũng h�nh trong sự ch�n thật, t�nh kh�ng, kh�ng đi�n đảo n�y; đ� l� lậu tận, v� lậu, v� vi, t�m giải tho�t.�

�Cho n�n, n�y A-nan, h�y học như vậy.�

Phật thuyết như vậy, T�n giả A-nan v� c�c Tỳ-kheo sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli, M.124. Cūḷa-su��atā-suttaṃ.

[2]�� Xem kinh 189 tr�n.

[3]�� Pāli: Sakkesu (.....) nagarakam nāma sakyānaṃ nigamo, giữa những người họ Th�ch, một thị trấn của họ Th�ch ca, t�n l� Nagaraka.

[4]�� H�nh kh�ng�行空. Pāli: su��atāvihāra, kh�ng trụ, sự an trụ nơi t�nh kh�ng, sống trong trạng th�i kh�ng t�nh.

[5]�� H�nh ch�n thật kh�ng bất đi�n đảo. Pāli: Yathābhuccā avipallatthā parisuddhā sunnatāvakkam. Th�m nhập kh�ng t�nh, ch�n thật, thanh tịnh, kh�ng đi�n đảo. Bốn từ n�y ở đ�y được coi l� đồng nghĩa.

[6]�� H�n: niệm nhất v� sự tưởng�念一無事想. Pāli: ara��asa��aṃ paṭicca manasi karoti ekattaṃ, duy�n v�o � tưởng về khu rừng m� t�c � c�i một. Duy�n v�o � tưởng rừng m� tập trung tr�n một đối tượng duy nhất, nhất t�nh.

[7]�� B� bao�疲勞, Pāli: daratha, bất an, buồn phiền.

[8]�� V� lượng kh�ng xứ tưởng�無量空處想. Pāli: ākāsāna�cāyatana-sa��ā.

[9]�� V� lượng thức xứ tưởng�無量識處想. Pāli: vi��āṇa�canāyatana-sa��ā.

[10] V� sở hữu xứ tưởng�無所處想. Pāli: āki�ca��āyatana-sa��ā.

[11] V� tưởng t�m định�無想心定. Pāli: animitta-cetosamādhi (v� tướng t�m định). Bản H�n bỏ qua Phi hữu tưởng phi v� tưởng phi v� tưởng xứ (nevasa��āsa��āyātana-sa��ā) được đề cập trong bản Pāli.

[12] Bổn sở h�nh, bổn sở tư�本所本所思. Pāli: ayampi kho animoitto cetosamādhi abhsaṅkhato abhisa�cetayito, v� tướng t�m định n�y l� thắng hữu vi, được tư duy. Thắng hữu vi, thuộc hữu vi, v� những th� thắng, si�u việt hơn. Trong bản H�n, đọc l� abhisaṃkhāra (bổn sở h�nh hay thắng h�nh) thay v� l� abhisaṃkhata. Bổn sở tư (abhisa�cetayita), ở đ�y hiểu l� c�i được tạo ra do tư niệm, tư sở t�c.

[13] So Pāli: abhismkhatṃm (....) aniccṃm: thuộc về hữu vi, l� v� thường.

[14] Pāli: kāyaṃ paṭicca-saḷāyatanikaṃ jīvitapaccayā, duy�n nơi th�n với s�u xứ l� điều kiện cho mạng tồn tại.

___________________________________________

191. KINH ĐẠI KH�NG [1]

T�i nghe như vầy:

Một thời Đức Phật du h�a giữa những người họ Th�ch, ở trong th�nh Ca-duy-la-vệ, tại vườn Ni-c�u-loại[2].

Bấy giờ Đức Thế T�n sau khi đ�m đ� qua, v�o buổi s�ng sớm, đắp y cầm b�t đi v�o th�nh Ca-duy-la-vệ khất thực.�

Sau khi ăn xong, sau buổi trưa, Ng�i đi đến tinh x� Gia-la-sai-ma Th�ch[3]. L�c bấy giờ tại tinh x� Gia-la-sai-ma th�ch c� sắp đặt rất nhiều giường ch�ng, c� rất nhiều Tỳ-kheo tr� nghỉ ở trong đ�.

L�c bấy giờ Đức Thế T�n từ trong tinh x� Gia-la-sai-ma Th�ch đi ra, đến Gi�-la Th�ch[4] tinh x�. Bấy giờ, T�n giả A-nan v� rất nhiều Tỳ-kheo ở trong tinh x� Gi�-la Th�ch đang l�m y. T�n giả A-nan từ xa tr�ng thấy Phật sắp đến, b�n ra nghinh tiếp, rước y b�t của Phật, trở v�o trải giường ngồi, m�c nước rửa ch�n.�

Phật rửa ch�n rồi, ngồi tr�n chỗ ngồi của T�n giả A-nan đ� trải sẵn trong tinh x� Gi�-la Th�ch v� n�i rằng:

�N�y A-nan, trong tinh x� Gia-la-sai-ma Th�ch c� sắp đặt rất nhiều giường ch�ng, c� rất nhiều Tỳ-kheo tr� nghỉ ở trong đ� chăng?�

T�n giả A-nan bạch:

�Quả như vậy, bạch Thế T�n, trong tinh x� Gia-la-sai-ma Th�ch c� sắp đặt rất nhiều giường ch�ng, c� rất nhiều Tỳ-kheo đang tr� nghỉ trong đ�. V� sao? V� ch�ng con h�m nay đang l�m y.�

Bấy giờ Đức Thế T�n bảo A-nan rằng:

�Tỳ-kheo kh�ng n�n ham muốn n�i chuyện ồn �o, vui th�ch trong sự n�i chuyện ồn �o, tụ tập để n�i chuyện ồn �o, ham muốn đ�ng người, vui th�ch với sự đ�ng người, tụ tập đ�ng người, kh�ng th�ch rời xa chỗ đ�ng người, kh�ng th�ch sống c� độc ở nơi xa vắng.

�Tỳ-kheo n�o ham muốn n�i chuyện ồn �o, vui th�ch trong sự n�i chuyện ồn �o, tụ tập để n�i chuyện ồn �o, ham muốn đ�ng người, vui th�ch với sự đ�ng người, tụ tập đ�ng người, kh�ng th�ch rời xa chỗ đ�ng người, kh�ng th�ch sống c� độc ở nơi xa vắng; vị ấy nếu c� hoan lạc nơi sự hoan lạc của bậc Th�nh, hoan lạc v� dục, hoan lạc viễn ly, hoan lạc tịch tịnh, hoan lạc ch�nh gi�c, hoan lạc kh�ng t�i sản, hoan lạc phi sanh tử, đối với những hoan lạc ấy m� được dễ d�ng kh�ng kh�, trường hợp n�y kh�ng thể xảy ra.�

�N�y A-nan, Tỳ-kheo n�o kh�ng ham muốn n�i chuyện ồn �o, kh�ng hoan lạc trong sự n�i chuyện ồn �o, kh�ng tụ tập để n�i chuyện ồn �o, kh�ng ham muốn đ�ng người, kh�ng hoan lạc với sự đ�ng người, kh�ng tụ tập đ�ng người, muốn rời xa chỗ đ�ng người, thường hoan lạc trong sự sống c� độc nơi xa vắng; vị ấy nếu c� sự hoan lạc của bậc Th�nh, hoan lạc v� dục, hoan lạc viễn ly, hoan lạc tịch tịnh, hoan lạc ch�nh gi�c, hoan lạc kh�ng t�i sản, hoan lạc phi sanh tử, đối với những hoan lạc n�y m� được dễ d�ng kh�ng kh�, trường hợp n�y tất c� thể xảy ra.�

�N�y A-nan, Tỳ-kheo kh�ng n�n ham muốn n�i chuyện ồn �o, hoan lạc trong sự n�i chuyện ồn �o, tụ tập để n�i chuyện ồn �o, ham muốn đ�ng người, hoan lạc với sự đ�ng người, tụ tập đ�ng người, kh�ng th�ch rời xa chỗ đ�ng người, kh�ng th�ch sống c� độc ở nơi xa vắng.

�Tỳ-kheo n�o ham muốn n�i chuyện ồn �o, hoan lạc trong sự n�i chuyện ồn �o, tụ tập để n�i chuyện ồn �o, ham muốn đ�ng người, hoan lạc với sự đ�ng người, tụ tập đ�ng người, kh�ng th�ch rời xa chỗ đ�ng người, kh�ng th�ch sống c� độc ở nơi xa vắng. Nếu vị ấy chứng đắc thời �i t�m giải tho�t[5] v� bất thời bất di động t�m giải tho�t[6], trường hợp n�y ho�n to�n kh�ng xảy ra.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo n�o kh�ng ham n�i chuyện ồn �o, kh�ng hoan lạc trong sự n�i chuyện ồn �o, kh�ng tụ tập để n�i chuyện ồn �o, kh�ng ham muốn đ�ng người, kh�ng hoan lạc với sự đ�ng người, kh�ng tụ tập đ�ng người, muốn rời xa chỗ đ�ng người, thường hoan lạc trong sự sống c� độc nơi xa vắng; vị ấy chứng đắc thời �i t�m giải tho�t v� bất thời bất di động t�m giải tho�t, trường hợp n�y tất c� xảy ra.�

�V� sao vậy? N�y A-nan, Ta kh�ng thấy c� một sắc n�o khiến Ta ham muốn hoan lạc. Sắc ấy bại hoại, biến dịch, v� khi n� đổi kh�c th� sanh ra sầu bi, kh�c l�c, ưu khổ, ảo n�o. V� vậy, Ta an trụ nơi một tr� xứ kh�c m� th�nh tựu Ch�nh đẳng Ch�nh gi�c. Đ� l� vượt qua tất cả sắc tưởng, an trụ nơi ngoại kh�ng.�

�N�y A-nan, Ta an trụ nơi trụ xứ n�y rồi, ph�t sanh sự hoan duyệt. Sự hoan duyệt n�y Ta cảm thọ trong to�n th�n với ch�nh niệm ch�nh tr�, rồi ph�t sanh hỷ, ph�t sanh khinh an[7], ph�t sanh lạc, ph�t sanh định. Định n�y Ta cảm thọ to�n th�n với ch�nh niệm ch�nh tr�.�

�N�y A-nan, nếu c� Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc hay Ưu-b�-di n�o t�m đến Ta, Ta b�n v� họ m� an trụ trong t�m như vậy như vậy, viễn ly, an lạc, v� dục. Ta cũng v� họ m� thuyết ph�p, khuyến kh�ch, hỗ trợ họ.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo n�o muốn hằng an trụ trong kh�ng t�nh[8], Tỳ-kheo ấy sẽ giữ vững nội t�m an trụ, tĩnh chỉ, khiến cho chuy�n nhất v� định[9] Vị ấy sau khi giữ vững nội t�m an trụ, tĩnh chỉ, khiến cho chuy�n nhất v� định rồi, h�y suy niệm về nội kh�ng.

�N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo n�i như vầy: �T�i kh�ng giữ vững nội t�m an trụ, tĩnh chỉ, kh�ng khiến cho chuy�n nhất v� định�, th� n�y A-nan, n�n biết vị ấy tự l�m cho m�nh rất phiền nhọc[10].

�N�y A-nan,Thế n�o l� Tỳ-kheo giữ vững nội t�m an trụ, tĩnh chỉ, khiến cho chuy�n nhất v� định? Tỳ-kheo đối với th�n n�y c� hỷ lạc do ly dục ph�t sanh, thấm ướt khắp tất cả, thấm ướt nhuần một c�ch phổ biến sung m�n; hỷ lạc do ly dục sanh kh�ng chỗ n�o kh�ng biến m�n. N�y A-nan, cũng như một người tắm gội, đựng đầy bột tắm trong nh� rồi đổ nước v�o khuấy rất đều cho nổi bọt l�n, thấm ướt thấm nhuần khắp tất cả, phổ biến sung m�n, trong ngo�i k�n đ�o kh�ng c� chỗ n�o rỉ ra. Cũng vậy, n�y A-nan, Tỳ-kheo nơi th�n n�y c� hỷ lạc do ly dục ph�t sanh, thấm ướt khắp tất cả, thấm ướt nhuần một c�ch phổ biến sung m�n. Hỷ lạc do ly dục sanh kh�ng chỗ n�o kh�ng biến m�n.

�N�y A-nan, như vậy, Tỳ-kheo giữ vững nội t�m an trụ, tĩnh chỉ, khiến cho chuy�n nhất v� định rồi[11], h�y t�c � về nội kh�ng. Vị ấy sau khi t�c � về nội kh�ng rồi, m� t�m b�n di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng được trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với nội kh�ng, Tỳ-kheo ấy h�y t�c � về ngoại kh�ng. Vị ấy sau khi t�c � về ngoại kh�ng rồi, t�m b�n di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng được trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với ngoại kh�ng.

�N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo trong l�c qu�n, biết rằng m�nh đang t�c � về ngoại kh�ng m� t�m di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với ngoại kh�ng, Tỳ-kheo ấy h�y t�c � về nội ngoại kh�ng. Vị ấy sau khi suy niệm về nội ngoại kh�ng rồi m� t�m b�n di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với nội ngoại kh�ng. N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo trong l�c l�c qu�n m� biết rằng m�nh đang suy niệm về nội ngoại kh�ng m� t�m di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng được trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với nội ngoại kh�ng, Tỳ-kheo ấy h�y t�c � về sự kh�ng di động.�

�Vị ấy sau khi suy niệm về sự kh�ng di động m� t�m di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng được trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với sự bất di động. N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo n�o trong l�c qu�n s�t biết được rằng m�nh đang suy niệm về sự kh�ng di động m� t�m di động, kh�ng hướng đến gần, kh�ng được trong vắt, kh�ng an trụ, kh�ng giải tho�t đối với sự bất di động, Tỳ-kheo ấy c� t�m như thế n�y hay thế kh�c, bằng định như thế n�y hay thế kh�c m� điều phục, li�n tục điều phục, tu tập, li�n tục tu tập, l�m nhu nhuyến rồi lại nhu nhuyến, rất h�n hoan trong sự nhu h�a, rất tịnh lạc trong sự viễn ly.

�Nếu vị ấy c� t�m như thế n�y hay thế kh�c bằng định như thế n�y hay thế kh�c m� điều phục rồi lại điều phục, tu tập rồi lại tu tập, nhu nhuyến rồi lại nhu nhuyến, rất h�n hoan trong sự nhu h�a, rất tịnh lạc trong sự viễn ly rồi, h�y bằng nội kh�ng m� th�nh tựu an trụ.

�Vị ấy sau khi nội kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với nội kh�ng. N�y A-nan, Tỳ-kheo trong l�c qu�n th� biết nội kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với nội kh�ng, đ� l� ch�nh tri.�

�N�y A-nan, Tỳ-kheo h�y bằng ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ. Vị ấy sau khi ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với ngoại kh�ng. N�y A-nan, như vậy Tỳ-kheo trong l�c qu�n th� biết ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với ngoại kh�ng. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo h�y bằng nội ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ. Vị ấy sau khi nội ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với nội ngoại kh�ng. N�y A-nan, như vậy Tỳ-kheo trong l�c qu�n th� biết nội ngoại kh�ng th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với nội ngoại kh�ng. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, h�y bằng bất di động th�nh tựu an trụ. Vị ấy sau khi bất di động th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với bất di động. N�y A-nan, như vậy Tỳ-kheo trong l�c qu�n th� biết bất di động th�nh tựu an trụ, t�m kh�ng di động, hướng đến gần, được trong vắt, an trụ, giải tho�t đối với bất di động. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, vị Tỳ-kheo ấy với t�m an trụ tr�n trụ xứ n�y, nếu muốn kinh h�nh, Tỳ-kheo ấy từ thiền thất đi ra, đi kinh h�nh tr�n khoảng đất trống, trong b�ng m�t của thiền thất, c�c căn hướng v�o trong t�m, kh�ng hướng ra ngo�i, lấy ph�a sau t�c � l�m ph�a trước. Kinh h�nh như vậy rồi, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu sầu, �c bất thiện ph�p. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo với t�m an trụ tr�n trụ xứ n�y, nếu muốn tọa định, Tỳ-kheo ấy rời khỏi chỗ kinh h�nh, đến cuối con đường kinh h�nh, trải ni-sư-đ�n, ngồi kiết gi�. Sau khi ngồi như vậy vững v�ng rồi, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu sầu, �c bất thiện ph�p. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo với t�m an trụ trong trụ xứ n�y, nếu muốn c� suy niệm[12], th� Tỳ-kheo ấy đối với ba sự suy niệm về �c bất thiện n�y l� niệm dục, niệm nhuế v� niệm hại, đừng suy niệm đến ba suy niệm �c bất thiện ấy. Đối với ba suy niệm thiện l�: niệm v� dục, niệm v� nhuế, niệm v� hại, h�y suy niệm tr�n ba suy niệm thiện ấy. Sau khi suy niệm như vậy rồi, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu sầu, �c bất thiện ph�p, đ� gọi l� ch�nh tri.

�N�y A-nan, Tỳ-kheo ấy đối với những luận b�n kh�ng phải l� Th�nh luận, kh�ng tương ưng nghĩa[13], tức l� luận b�n về những vấn đề vua ch�a, vấn đề đạo tặc, vấn đề đấu tranh, vấn đề ẩm thực, vấn đề đ�n b�, vấn đề đồng nữ, vấn đề d�m nữ, vấn đề thế gian, vấn đề t� đạo, vấn đề trong biển. Vị ấy kh�ng b�n luận c�c loại s�c sanh luận như vậy. Nếu c� những vấn đề thuộc Th�nh luận, tương ưng nghĩa, khiến t�m nhu h�a, kh�ng c� những sự che đậy[14], tức l� vấn đề th�, vấn đề giới, vấn đề định, vấn đề giải tho�t, vấn đề giải tho�t tri kiến, vấn đề tiệm giảm[15], vấn đề kh�ng tụ hội, vấn đề thiểu dục, vấn đề tri t�c, vấn đề v� dục, vấn đề đoạn, vấn đề diệt, vấn đề tĩnh tọa, vấn đề duy�n khởi. Sau khi luận b�n những vấn đề m� Sa-m�n luận b�n như vậy rồi, trong t�m kh�ng sanh tham lam, ưu sầu, �c bất thiện ph�p. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�Lại nữa, n�y A-nan, c� năm c�ng đức của dục, khả lạc, khả �, khả niệm, sắc �i lạc tương ưng với dục; đ� l�, sắc được biết bởi mắt, tiếng được biết bởi tai, hương được biết bởi mũi, vị được biết bởi lưỡi, x�c được biết bởi th�n. Tỳ-kheo với t�m chuy�n chu�[16] m� qu�n[17] năm diệu dục n�y, t�y theo diệu dục ấy m� c� h�nh ấy trong t�m[18]. V� sao vậy? Kh�ng trước, kh�ng sau, năm dục c�ng đức n�y t�y theo dục c�ng đức n�o m� c� h�nh ấy trong t�m.�

�N�y A-nan, Tỳ-kheo trong l�c qu�n th� biết năm c�ng đức của dục n�y, t�y theo c�ng đức dục n�o m� c� h�nh ấy trong t�m. Tỳ-kheo ấy với c�ng đức dục n�y hay c�ng đức dục kia qu�n l� v� thường, qu�n suy hao, qu�n v� dục, qu�n đoạn, qu�n diệt, qu�n đoạn xả ly. Nếu năm c�ng đức dục n�y c� dục, bị nhiễm dục, ch�ng tức th� bị ti�u diệt. N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo khi qu�n như vậy th� biết năm c�ng đức dục n�y c� dục v� bị nhiễm dục, ch�ng đ� bị đoạn trừ rồi. Đ� gọi l� ch�nh tri.

�Lại nữa, n�y A-nan, c� năm thủ uẩn[19], sắc thủ uẩn, thọ, tưởng, h�nh, thức thủ uẩn. Tỳ-kheo như vậy m� qu�n sự hưng suy, qu�n s�t rằng, đ�y l� sắc, đ�y l� sự tập khởi của sắc, đ�y l� sự diệt tận của sắc. Đ�y l� thọ, tưởng, h�nh v� thức. Đ�y l� sự tập khởi của thức, đ�y l� sự diệt tận của thức. Nếu năm thủ uẩn n�y c� ng� mạn[20], n� liền bị ti�u diệt. N�y A-nan, nếu Tỳ-kheo khi qu�n như vậy th� biết trong năm thủ uẩn, ng� mạn đ� bị diệt rồi. Đ� gọi l� ch�nh tri.�

�N�y A-nan! Ph�p n�y tuyệt đối khả �, tuyệt đối khả lạc, tuyệt đối � niệm, v� lậu, kh�ng chấp thủ[21], ma kh�ng đến gần được, �c kh�ng thể đến gần được. C�c ph�p �c bất thiện � uế l�m gốc rễ cho sự hữu trong tương lai l� phiền nhiệt, khổ b�o, l� nh�n của sanh, gi�, bệnh, chết cũng kh�ng thể đến gần được; tức l� th�nh tựu sự kh�ng ph�ng dật n�y. V� sao vậy? Nh�n kh�ng ph�ng dật m� Như Lai, Bậc V� Sở Trước, Đẳng Ch�nh Gi�c chứng đắc gi�c ngộ, nh�n gốc rễ kh�ng ph�ng dật m� ph�t sanh v� lượng thiện ph�p, cho đến c�c trợ đạo phẩm[22].

�Cho n�n, n�y A-nan, ngươi phải học như vầy, �Ta cũng th�nh tựu nơi sự kh�ng ph�ng dật�. H�y học như vậy.

�N�y A-nan, do nghĩa lợi n�o m� một t�n đồ đệ tử đi theo Thế T�n m� h�nh phụng sự cho đến trọn đời?�

T�n giả A-nan bạch Thế T�n rằng:

�Thế T�n l� ph�p bổn, Thế T�n l� ph�p chủ, ph�p do Thế T�n. C�i mong Thế T�n thuyết giảng điều đ�. Con nay sau khi nghe xong sẽ được biết rộng � nghĩa ấy.�

Đức Phật b�n n�i:

�N�y A-nan, h�y lắng nghe. H�y kh�o tư niệm. Ta sẽ ph�n biệt đầy đủ cho thầy nghe.�

T�n giả A-nan v�ng lời, lắng nghe.

Đức Phật n�i:

�N�y A-nan, kh�ng phải chỉ v� ch�nh kinh, ca vịnh, k� thuyết m� một t�n đệ tử đi theo Thế T�n để h�nh phụng sự cho đến trọn đời. N�y A-nan, hoặc từ l�u vị ấy đ� từng nghe ph�p n�y, tụng tập đến cả ng�n, chuy�n � tư duy qu�n s�t, thấy r�, thấu triệt s�u xa. Nếu vấn đề n�y l� Th�nh luận tương ưng với cứu c�nh, khiến t�m nhu h�a, kh�ng c� những che lấp, tức c�c vấn đề bố th�, vấn đề giới, vấn đề định, vấn đề tuệ, vấn đề giải tho�t, vấn đề giải tho�t tri kiến, vấn đề tiệm giảm, vấn đề kh�ng tụ hội, vấn đề thiểu dục, vấn đề tri t�c, vấn đề v� dục, vấn đề đoạn, vấn đề diệt, vấn đề tĩnh tọa, vấn đề duy�n khởi. Những vấn đề m� Sa-m�n luận b�n như vậy, được dễ d�ng chứ kh�ng kh�. Do � nghĩa n�y m� một t�n đệ tử đi theo Thế T�n để h�nh phụng sự cho đến trọn đời. N�y A-nan, như vậy l� phiền lụy[23] cho T�n sư, phiền lụy cho đệ tử, phiền lụy cho c�c vị đồng phạm hạnh.

�N�y A-nan, thế n�o l� phiền lụy cho T�n sư?�

�Ở đ�y, một vị T�n sư xuất thế, c� s�ch lự tư duy, bằng t�m trạng s�ch lự m� qu�n s�t c�c loại ph�m nh�n. C� biện t�i, vị ấy đi đến nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa, hoặc sống tại nơi đ� m� học sự viễn ly, tinh cần, được tăng thượng t�m, sống an lạc ngay trong đời hiện tại.

�Vị ấy sau khi học sự viễn ly, tinh cần, sống an ổn kho�i lạc, rồi theo c�c đệ tử trở về với c�c Phạm ch�, Cư sĩ, phong ấp, quốc nh�n. Vị ấy sau khi theo đệ tử trở về, với c�c Phạm ch�, Cư sĩ, phong ấp, quốc nh�n, b�n tự cao m� trở về nh�. Như vậy l� phiền lụy cho T�n sư v� cũng bị phiền lụy bởi c�c ph�p �c bất thiện, � uế, l� gốc rễ cho sự hữu trong tương lai, phiền nhiệt, khổ b�o, nh�n của sanh-gi�-bệnh-chết; đ� l� phiền lụy cho T�n sư.�

�N�y A-nan, thế n�o l� sự phiền lụy cho đệ tử? Đệ tử của vị T�n sư ấy học sự viễn ly của vị ấy, vị ấy sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, tr�n sườn non, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa, hoặc sống tại nơi đ� m� học sự viễn ly, tinh cần, được tăng thượng t�m, sống an lạc ngay trong đời hiện tại n�y. Vị ấy sau khi học sự viễn ly, tinh cần, sống an ổn kho�i lạc rồi, b�n theo đệ tử trở về với c�c Phạm ch�, Cư sĩ, phong ấp, quốc nh�n. Vị ấy sau khi theo đệ tử về với c�c Phạm ch�, Cư sĩ, phong ấp, quốc nh�n rồi, b�n tự cao m� trở về nh�. Như vậy l� l�m phiền lụy cho đệ tử, v� cũng bị phiền lụy bởi c�c ph�p �c, bất thiện, gốc rễ của sự hữu trong tương lai, phiền nhiệt, khổ b�o, nh�n của sanh-gi�-bệnh-chết. Đ� l� phiền lụy cho đệ tử.

�N�y A-nan, thế n�o l� phiền lụy cho c�c vị phạm hạnh? Ở đ�y Đức Như Lai xuất thế, Ng�i l� Bậc V� Sở Trước, Đẳng Ch�nh Gi�c, Minh Hạnh Th�nh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, V� Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thi�n Nh�n Sư, Phật Thế T�n. Ng�i sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng ch�t động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa.�

�N�y A-nan, Đức Như Lai v� nghĩa lợi n�o m� sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng ngườ�i, t�y thuận tĩnh tọa?�

�T�n giả A-nan bạch Đức Thế T�n rằng:

�Thế T�n l� Ph�p bổn, Thế T�n l� Ph�p chủ, Ph�p do Thế T�n. C�i mong Thế T�n thuyết giảng điều ấy, con nay sau khi nghe xong được biết rộng nghĩa ấy.�

Đức Phật b�n n�i:

�N�y A-nan, h�y lắng nghe, h�y kh�o tư niệm. Ta sẽ ph�n biệt đầy đủ cho thầy nghe.�

T�n giả A-nan v�ng lời lắng nghe.

Đức Phật n�i:

�N�y A-nan, như Lai kh�ng phải v� để được những g� chưa được, thu hoạch những g� chưa thu hoạch, chứng ngộ những g� chưa chứng ngộ m� sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa. N�y A-nan, v� hai � nghĩa m� Như Lai sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa. Một l� sống an lạc ngay trong hiện tại cho ch�nh m�nh. Hai l� từ mẫn đối với những người đời sau.

�Hoặc giả, đời sau người người noi b�ng Như Lai m� sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận m� tĩnh tọa. N�y A-nan, ch�nh v� nghĩa lợi n�y m� Như Lai sống trong rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� giận dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận tĩnh tọa. Hoặc sống ở nơi đ� m� học sự viễn ly, tinh cần, được tăng thượng t�m, sống an lạc ngay trong đời hiện tại.

�Như Lai sau khi học sự viễn ly, tinh cần, sống an ổn kho�i lạc rồi, theo c�c vị Phạm hạnh m� trở về với c�c Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di. Như Lai sau khi theo c�c vị phạm hạnh trở về với c�c Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di rồi, kh�ng tự cao m� trở về nh�.

�N�y A-nan, nếu vị ấy chứng ngộ bất động t�m giải tho�t, th� Ta kh�ng n�i vị ấy c� sự chướng ngại. Nhưng nếu vị ấy chứng đắc Bốn tăng thượng t�m[24], sống an lạc trong đời hiện tại, vốn do trước kia sống tinh cần, kh�ng ph�ng dật, th� ở đ�y, hoặc giả c� thể bị thối thất v� sự tụ hội đ�ng đảo nhiều đệ tử.

�Lại nữa, n�y A-nan, đệ tử của T�n sư ấy noi theo T�n sư m� sống nơi rừng vắng, trong rừng s�u, dưới gốc c�y, hoặc ở tr�n sườn cao, vắng bặt kh�ng tiếng động, xa l�nh, kh�ng c� sự dữ, kh�ng c� b�ng người, t�y thuận tĩnh tọa. Hoặc sống tại nơi đ� m� học sự viễn ly, tinh cần, được tăng thượng t�m, sống an lạc ngay trong đời hiện tại. Vị ấy sau khi học sự viễn ly, tinh cần, sống an ổn kho�i lạc rồi theo c�c vị phạm hạnh m� trở về với c�c Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di. Vị ấy sau khi theo c�c vị phạm hạnh trở về với c�c Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-b�-tắc, Ưu-b�-di rồi b�n tự cao m� trở về nh�. Như vậy l� phiền lụy cho c�c vị phạm hạnh v� cũng bị phiền lụy bởi c�c ph�p �c bất thiện, gốc rễ của sự hữu trong tương lai, phiền nhiệt, khổ b�o, nh�n của sanh-gi�-bệnh-chết. Đ� gọi l� phiền lụy cho c�c phạm hạnh.

�N�y A-nan, trong sự phiền lụy T�n sư v� đệ tử, sự phiền lụy cho c�c phạm hạnh rất l� bất khả, kh�ng khả lạc, kh�ng khả �i, rất l� kh�ng khả �, khả niệm. Cho n�n, n�y A-nan, c�c ngươi h�y h�nh sự từ h�a đối với Ta, đừng g�y sự o�n hận.

�N�y A-nan, thế n�o l� đệ tử đối với T�n sư m� g�y sự o�n hận, kh�ng h�nh sự từ h�a?�

�Nếu T�n sư thuyết ph�p cho đệ tử, l� v� thương y�u, lo lắng, mong cầu thiện lợi v� phước l�nh, mong cầu sự an ổn kho�i lạc cho đệ tử m� ph�t khởi từ bi t�m, n�i rằng, �Đ�y l� điều hữu �ch. Đ�y l� sự an lạc. Đ�y l� sự hữu �ch an lạc�. Nếu đệ tử ấy m� kh�ng cung k�nh, cũng kh�ng t�y thuận theo, kh�ng an trụ nơi ch�nh tr�, t�m kh�ng hướng đến ph�p t�y, ph�p h�nh, kh�ng thọ l�nh ch�nh ph�p, tr�i phạm những điều T�n sư dạy, kh�ng được định, đệ tử như vậy l� đối với T�n sư m� g�y sự o�n hận, kh�ng h�nh sự từ h�a.

�Nếu T�n sư thuyết ph�p cho đệ tử, thương y�u, lo lắng, mong cầu thiện lợi v� an l�nh, mong cầu sự an ổn kho�i lạc cho đệ tử ph�t khởi từ bi t�m m� n�i rằng, �Đ�y l� điều hữu �ch. Đ�y l� sự an lạc. Đ�y l� sự hữu �ch an lạc�. Nếu đệ tử thuận h�nh theo, an lập nơi ch�nh tr�, t�m quy hướng đến ph�p t�y, ph�p h�nh, thọ l�nh Ch�nh ph�p, kh�ng tr�i phạm lời gi�o huấn của T�n sư, c� thể được định. Vị đệ tử như thế l� đối với T�n sư m� h�nh sự từ h�a, kh�ng g�y sự o�n hận.

�Cho n�n n�y A-nan, c�c ngươi đối với Ta h�y h�nh sự từ h�a, kh�ng g�y sự o�n hận. V� sao vậy? N�y A-nan, Ta kh�ng n�i như vầy �Như người thợ gốm l�m ng�i[25].� Nhưng, n�y A-nan, Ta n�i: �Nghi�m khắc, khắc khổ[26].� Nghi�m cấp ch� khổ. C�i g� chắc thật, c�i ấy đứng vững[27].

Đức Phật thuyết như vậy, T�n giả A-nan v� c�c Tỳ-kheo sau khi nghe Phật dạy xong, hoan hỷ phụng h�nh.

___________________________________________

Ch� th�ch

[1]�� Tương đương Pāli M.122 Mahā-su��atā-suttṃ.

[2]�� Xem c�c kinh 12, 100, 116.

[3]�� Gia-la-sai-ma Th�ch tinh x�加羅差摩釋精舍. Pāli: Kāḷakhemakassa Sakkassa vohāra, tinh x� của Kālakhema, người họ Th�ch.

[4]�� Gi�-la Th�ch�伽羅釋, Pāli: Ghaṭāya-sakkassa.�

[5]�� Xem c�c ch� th�ch trong kinh số 127. Pāli: sāmāyikā kantā cetovimutti.

[6]�� Xem c�c ch� th�ch trong kinh số 172. Pāli: asāmāyika akuppā cetovimutti.

[7]�� Chỉ, được hiểu l� khinh an.

[8]�� Đa h�nh kh�ng. Như kinh số 190 tr�n.

[9]�� Pāli: ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ sannisādetabbaṃ ekodi kātabbaṃ samādahātabbaṃ, nội t�m cần an định, tĩnh chỉ, sự chuy�n nhất cận tập trung.

[10] Xem cht.7, kinh 190.

[11] Nghĩa l� sau khi chứng nhập Sơ thiền. Pāli n�i: từ Sơ thiền đến Tứ thiền.

[12] Niệm, tức tầm, suy tầm hay toan t�nh. C� ba bất thiện tầm: dục tầm, nhuế tầm v� hại tầm. Pāli: tayo akusala-vitkkā: kāma-vitakko, vyāpāda-vitakko, avihiṃs-vitakko. Xem, D.33 Saṅgītisuttanta.

[13] Kh�ng li�n hệ đến mục đ�ch của Th�nh đạo.

[14] Pāli: cetovinīvaraṇasappayā, t�m được cởi mở, kh�ng bị che đậy.

[15] Tiệm tổn�漸損, xem kinh 91 ở trước.

[16] Nguy�n H�n: ch� đ�o�至到, c� lẽ Pāli l� abhikhaṇaṃ (thường xuy�n) ở đ�y hiểu l� abhikkantaṃ (vượt l�n).

[17] Pāli: abhikkhaṇaṃ sakam cittam paccavekkhitabham, thường tự qu�n t�m, thường xuy�n tự qu�n s�t t�m m�nh.

[18] So Pāli: Atthi kho me imesu pa�casu kāmaguṇesu a��atarasmiṃ vā a�n�tarasmiṃ vā āyatane upajjati cetaso samudācāroti, trong t�m tư ta c� ph�t sinh tập qu�n g� trong xứ n�y hay xứ kia trong năm c�ng đức của dục?

[19] Ngũ thạnh ấm.

[20] Ng� mạn, Pāli: asmimāna, phức cảm về �T�i hiện hữu� hay �T�i l��.

[21] V� thọ.

[22] Nhược hữu t�y đạo phẩm.

[23] Phiền sư, Pāli: ācariyūpaddava, bất hạnh, hay nguy hại cho thầy.�

[24] Tứ tăng thượng t�m, ở đ�y chỉ Bốn tịnh lự hay Tứ thiền.

[25] Người thợ gốm bao giờ cũng phải nhẹ tay đối với ng�i. Nhưng một vị T�n sư kh�ng chỉ nu�ng chiều đệ tử. Như �đ�o sư t�c ng�a��陶師作瓦. Pāli: yathā kumbakāro āmake āmakamatte, như thợ gốm đối với đồ gốm chưa nung ch�n.

[26] Nghi�m cấp ch� khổ�嚴急至苦, Pāli: niggayha niggayha, pavayha pavagha, khiển tr�ch khiển tr�ch, t�n th�n t�n th�n.

[27] Nhược ch�n thật giả, tất năng v�ng giả�若真實者必能往也 . Pāli: yo sāro so thassati.

Hết Phẩm 15

�

KINH TRUNG A H�M

H�n Dịch: Phật �� Da X� & Tr�c Phật Niệm,Việt Dịch & Hiệu Ch�: Th�ch Tuệ Sỹ

H�n Dịch: Phật �� Da X� & Tr�c Phật Niệm,
Việt Dịch & Hiệu Ch�: Th�ch Tuệ Sỹ